Xabier Boveda

282

description

galeguista

Transcript of Xabier Boveda

Page 1: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 1/310

Page 2: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 2/310

Page 3: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 3/310

Page 4: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 4/310

Page 5: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 5/310

XAVIER BELEZAS LOCAIS, BOHEMIA

Colectánea de

Page 6: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 6/310

© CONSELLO DA Pazo de Raxoi, 2º anPraza do Obradoiro15705 Santigo de C

Bóveda, Xavier

Belezas locais, bohemia e avent

inéditos / Xavier Bóveda; estudio in

María Golán. – Santiago de Com

Sección de Cultura Galega no Ex2002. – 306 p. ; 21 cm. – (Colecció

DL C-2022-2002. – ISBN 84-9541

I. Martul, Luís. II. Luna, Carmen. II

Galega. Arquivo da Emigración Ga

Page 7: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 7/310

XAVIER BBELEZAS LOCE AVENTURA

Colectánea de

Luís MCarmeMaría

ESTUDIO INT

Page 8: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 8/310

Page 9: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 9/310

Belezas locais, bohemia e aventura e

 A Lino Villanhabilísimo ex

 Á Real Acadros agarimosballan, pola

 A Fernándeznos as súas c

 Á Fundación

 A Hugo Ber Arxentina.

 A José Maríanovas de Bóv

 A Marta Lomtinuas atenci

Ó Consello todo isto se

Graciñas a to

 AGRADEC

Page 10: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 10/310

8

Page 11: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 11/310

Belezas locais, bohemia e aventura e

Este volume é resultado ddesenvolve o Grupo de Investiga

cana do Departamento de Literate Lingüística Xeral da Universidainvestigación na que se enmarca res de orixe galega: a súa insercióe cubano”, subvencionado pola Xseu director, Dr. Luís Martul, e aGolán. Os obxectivos deste proxde escritores de orixe galega nas lviñeron e ver en que medida a snante neses sistemas literarios.

LIM

Page 12: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 12/310

10

Page 13: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 13/310

Belezas locais, bohemia e aventura e

Introducción . . . .

Ensaio . . . . . . . . .

Poesía . . . . . . . . .

Teatro . . . . . . . . .

Epistolario . . . . . .

Reproducción de ca

ÍN

Page 14: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 14/310

12

Page 15: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 15/310

As orixes: Ourense

Desvalido

familia, c“annankáDesprovianterior, (“quien h

Estas palabras, que pertenBóveda no teatro Cervantes de Btratan de sinalar as súas orixes; ocultural do que xorde como poet

pobre, que explicitamente está corgullo- ao que posúe no momenespacio populoso e cosmopolita problemas económicos gracias a

á ti lt l l f d N

Belezas locais, bohemia e aventura e

INTROD

Page 16: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 16/310

Mais volvamos ás súas orixe

pueblo de reducida extensión”, e

xaneiro de 18982, sen embargo ao

ládase ao Ourense de fin de sécu

normalidade ata que, sen ter cum

pai nun accidente. A partir de aq

as necesidades económicas e a ob

contribúa á economía familiar. D

seu pai comentaría máis tarde qu

lia de clase media española onde

este víronse abocados á pobreza3

Se atendemos ás súas propia

afastadas entre elas máis de quince

da súa vocación poética está nun baixa condición social, e do asomb

e con éxito, por riba de todo con

e nas revistas da época. Ten dezase

darlle un nome do mesmo xeito qu

vez en muchos otros países, famaComeza a escribir versos, versos q

soños inefables e non tan inefable

á que lle escribiu un “ardoros

14

Page 17: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 17/310

versos”6. Durante seis meses non os pasos do mestre Carrere, ata quma “su primer poema personal”: “galaica e que foi a chave que, com

dous espacios culturais nos que sesúa marcha definitiva a Bos Aires: ohemia madrileña. Ese constante vdesde a súa primeira chegada a Mnitiva a Bos Aires, é, por outra ban

cial e ideoloxicamente, estas cidadtación física do abalar das súas ideado poeta e, consecuentemente, da aristocracia señorial / o poeta comolia que o seu nome vai ser lembradao seu efémero momento ultraístacións ideolóxicas tradicionais da dun nebuloso rexionalismo7. Tan tanto ao mecenado do conservadoralismo do xornal La Voz Pública, de Orense; procurar o amparo do ag

seus primeiros poemas na conserv

6. “Paisanos Ilustres. Xavier Bóvedentrevista dinos o seguinte da inspiración

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 18: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 18/310

Mais sigamos onde cronolmos no Ourense de 1915. Bóvedada desta cidade, xa que é recadeiseñores que no quiero nombrar,

que no quiero acordarme, aquellasel vestido y en las recepciones”, comomento da súa vida9. É o tempo

 Ateneo, das reunións sociais na cmeja, das reunións da Comisión

Café La Unión ou no Royalty de Primitivo Sanjurjo, Eduardo Neirdeiro de café e aspirante a poeta, mozos compañeiros de infancia ouEduardo Blanco Amor, Eugenio M

máns Cid. Mozos que tratan de aloutros. Unha noite, Bóveda, nunRurales”; alí está Emilio Amor quo camiño para descubrilo como poambiente intelectual devandito, xapoema foi publicado na revista Nullida crítica, a partir da cal comezDiario de Orense11. Pero Bóveda sbienes”, segue sendo un ninguén

i é t i difí il b i

16

Page 19: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 19/310

cartos12, unha carta de presentacmún Primitivo Rodríguez Sanjurcargamento precioso de un amanvai cara a Madrid vendo no éxito

unha posibilidade…

Madrid, unha posibilid

Xa en Madrid vai na procure atópao alí, como rememora nounha entrevista publicada en Vid

Belezas locais, bohemia e aventura e

Eduardo Blanco Amore Manuel Azaña,

fotografía dedicadaa Xavier Bóveda

Page 20: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 20/310

Me acuerdo como si fu

él. Estaba escribiendo El Señor

y tres. Yo vengo a saludarle. S

Me lo suponía, contestome él

parado y en seguida me preguse conquista Madrid con eso

Tiene aquí familia? No. Pues

pueblo y cuando tenga menos

-Y usted, que hizo?

-Le dí un carta que traí

poeta de Las Mesetas Ideales y

que le recitase algo. Le leí “Las

tó a cenar. Desde ese día tod

comer, y me daba dinero par

con nadie más que conmigo.

Bóveda, frecuenta, nun pcarón do seu admirado Emilio Rafael Cansinos-Asséns. Este últimla de un literato15, dedícalle páxinnos relata, con ton irónico e sarcásitudes de Bóveda na capital16. Cande chegar:

Xavier Bóveda, este chic

18

Page 21: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 21/310

Hasta ayer vivió oscur(…) Calzaba almadreñas de campo, pues sus manos, reciapellas de barro.

Poeta espontáneo, sin eterruño, incitado a cantar poCurros Enríquez, sintió al leede la pirueta, la ambición de esa cofradía pintoresca y absu

Un día dejó su aldea, t

ciudadano y se vino a la cort(154-155).

Cansinos segue contando Bóveda na casa de Carrere, que dcionada hai un pouco en boca d

mestre non está; é invitado corteseguinte repítese a invitación, esttamén, con educación, lle ofrece letra e todos os días acode a xantasúa muller, faille saber que a sú

enfádase con el. Cansinos remBóveda e Carrere co seguinte fragautor e pon de relevo a busca traparadoxal-, por parte de Bóveda,

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 22: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 22/310

fuerza de los paisanos que undesde el guardia y el sereno hahermanos y, amparando en ese Álvarez, el curita aventurero,

Benigno Bugallal, uno de los cLa figurilla de Bóveda, galaico, aún no deformado porgracia a todos y les traía como(155-156)

 Arroupado pola carta de prSanjurjo e o apoio de Gabino Buchegada comeza a rozarse, ademalitos, con intelectuais galegos quGalicia, como Basilio Álvarez ou

decembro de 1916, a un mes eBasilio Álvarez presenta a Bóvedmente, na súa descrición vai utiliel mesmo vindicaría en anos posnación poética de Bóveda:

 Javier Bóveda surgió potarines de las montañas gallegprecisó que la vara milagrosa d juro realizose por obra de la in

d

 20

Page 23: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 23/310

Nestas palabras de Basilio segunda obsesión vindicativa ao toda cultura” el é coma un regatooutra banda, esta presentación t

demostra o artigo titulado “El éxBellísimo discurso de don BasiPública o 1 de decembro de 1916Bóveda na Casa de Galicia coa leloada e recoñecida “Las Cruces

descrición de Basilio Álvarez recoOusado e inxenuo20, canso

presta atención e lle dá algo queseus versos, decide levarllos persdirector de La Esfera. Verdugo, nu

be, pero Bóveda persuade o seu smans; así o fai e Verdugo le os poecelo. A súa ousadía logra que ao en La Esfera21. Xa comeza a setamén chegan os ecos da súa rec

seus problemas económicos non

18. Esas dúas teimas das que esta

mos, tamén xorden na descrición de Can

19 En 1923 en Bos Aires dirá n

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 24: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 24/310

Outra vez Ourense. O e La Centuria

Decide volver a Galicia e ato

abril de 1917 recitando os seus galegas. Así informa O Tío Marcosfacéndose eco da prensa da Corpoeta e paisano, Xavier Bóveda nacidade, coa lectura dalgunhas da

xornal, no seu número do 21 de atal de Bóveda no café ourensán deaplausos recollidos, repróchalle ocomposicións que nin a súa xuvenxira tamén é destacada por Vida Ga

de 1917, onde, baixo o título “La de Bóveda”, ademais de incluír trescrición biográfica, informa destePontevedra22. Esta descrición, quetos de Bóveda, sitúao na bohemia“ajenjo”, do antiburguesismo23. M

ción é a insistencia na fertilidade poesía espontánea: “Mas no son eamor al hambre lo que asombra, dad de su imaginación Esta se

 22

Page 25: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 25/310

nueve años?- y habla de todo”. Inque responda á pregunta: ¿Escribecomo hablo; yo sería capaz de hac

Nesta etapa ourensá Bóve

máis tarde por Vicente Risco “Cintelectuais que coincidiron nestdas do século XX: Ramón Otero PL. Cuevillas, Arturo Noguerol Bposteriormente na fundación dIrmandades da Fala a partir de Primitivo Rodríguez Sanjurjo, APalacio e Sebastián M. Risco. Nesdos polo neoceltismo e pola estétique iso supuña de decadentismo,como guieiro da humanidade. Est

cio á tertulia, á organización de cao intercambio de ideas, deveñen da revista neosófica La Centuria2

Risco e da que Bóveda foi un dos

24. “Paisanos Ilustres. Xavier Bóv

25. Expresión acuñada por Vicen(1994, V:55).

26. A sede do Ateneo era a Aula ddo e sostido gracias á vontade do cateddesas sesións foi por exemplo a organiza

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 26: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 26/310

Unha excelente crónica denós extraemos amplos parágrafambiente intelectual ourensán a que formou parte Xavier Bóveda:

Orense donde fué, quizda la esencia del europeísmo etaneosófica” La Centuria, dirigdescubrirles Tagore a los maden que diez provincianos vali

modales, al mundo, que nuestque se prolongaba en siete carrde la atención universal, y quras, nos tenía a nosotros”, porNueva York que de Madrid”. Ecuando Eugenio Montes, hoy

convertir, con el propio ejemp(...) Y era por aquel entonces ca quien Rubén Darío llamabamontado en el trípode del ocucreía que escandalizaba a las conios, sobre las Reales Person

cuando el no menos poeta Xpublicaba -con aplauso de todatimental, rosario lírico y otros pocon aires de “walkiria” madur

 24

Page 27: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 27/310

O contido da revista foi vatalismo, a ascendencia literariBóveda publica na revista varimodernista, con claras pegadas r

terísticas tamén presentes nos data: El madrigal de las hermosas(Ourense, 1917) e Epistolario ro y otros poemas (Ourense, 19Freijomil29. Destes poemas, os m

fama axiña, son aqueles, como “Las Cruces rurales”, nos que fudefensa do poeta da raza, revelaque será a que definitivamente adea a coñecer nos círculos gorientación correspóndese coa pola súa vez presenta coincidMaragall30.

Xa non é un ninguén; dá rpublica os seus poemas na prensde Orense, Vida Gallega ou La Cen

de versos: El madrigal de las hermnas (Ourense, 1917), baixo o mLibro este onde lles canta ás muonde “ofrece unos líricos exvotos

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 28: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 28/310

de Wladimiro Dainow33, quen segundo libro Epistolario romántic poemas (Ourense, 1917). Uns anoentrevista polas súas aventuras am

muller de Dainow, musa do seu sMe enamoré una vez; la

ble… Ella era una rica rusa. Umente hermosa; ideal, atrayentciente, espléndido; un amor ro

dio lugar y me inspiró mi librción por cierto me pagó su fasaudades lejanas, no queda má

Deste xeito, Bóveda segue qtocracia social. Cántalles ás señor

romántico e trasnoitado e aceptapublicar as súas obras. Pero, aomesmo manifesta, que as súas ormentaria (…) que se justificaba absoluta carencia de medios para queable ante a sociedade adiñeirabro de 1917, Bóveda viviu nesta recorda con maior desagrado e quocasión manifestou, foi a que prov

 26

Page 29: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 29/310

“fuxida”- cara a Madrid. Por outrsaída do Ateneo dos máis novos decrise que desembocou na súa desseguinte xeito. Bóveda foi invitado

por un grupo de xente nova da inba o poeta Eduardo Neira; isto foalguén se opuxo e a Xunta non acpromotores, que se deron de baixapaña de descrédito nun xornal locade Gaite”, para evidenciar o caráct

se decepcionado “en aquel OrensMadrid, onde aos oito días de tdende Vida Gallega37:

Tengo necesidad de hacamente todos aquellos espíri

quiero tener la pretensión de sdiferencia de clase hicieron quepueblo para refugiarme en el gcomo dijo Basilio Álvarez, “es

As “boas novas”: o Ul

En Madrid, Bóveda contBugallal, quen acabará entregánd

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 30: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 30/310

segrel pagado pola corte. Isto vémversos “A la señorita Matilde Buxuño de 1919 en Madrid e pubxullo de 1919, e onde Bóveda ren

Señora: hasta la casa dearrastrando el harapo de mi vllegué, buscando, hundido poun hombre, entre la turba van

 Yo era, entonces, un niñsobre mi cráneo adusto, como

Un chambergo gallardo corony era, como el chambergo, gal

Unas manos cordiales sque ya pensaba entonces; mieaplaudían el hondo sentir de s

Han paso tres años. El  Y hoy reparte su vida -ya aureentre el duelo y el goce de hab

 28

Page 31: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 31/310

Lunes del Imparcial e Prensa Gráftor de El Parlamentario de Antóna personaxes de actualidade e an

 Vidal e Planas. Denantes de col

máis chegar, traballa durante uimprenta na tipografía de Sanz Cata que o despiden.

Distanciado xa de Carrere, Cansinos no Colonial e inicia unPedro Luis de Gálvez. É a época na

bia a grafía do seu nome39 e na Prada na descrición de BóvedaDesgarrados e excéntricos (2000: 2

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 32: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 32/310

vicebarrio latino de la calle ancha dvericuetos de la picaresca, mendgallegos y alternó con los hampo

O contacto con Cansinos eciou que Bóveda, momentaneamenando en 1918 o manifesto “Ultraque manifestaban seguir a orienentrevista que, precisamente, Bóv

para El Parlamentario. Deste aconde Torre, un dos asinantes do mamo y objetivismo (1968: 58-59) crde Cansinos e apuntando a aparicdor deste “ismo”:

Quizá en aquellas reuncundir la voz ultraísmo. El hesionó del término. Y “Ultra” tél, a cuyo pie un buen día delsa mi firma -pues nada se me con la de otros siete jóvene

Iglesias, Pedro Iglesias Caballecia literaria, pues se limitaban Cansinos-Asséns. Otro, Xaviedistinto rumbo literario; sóla

30

Page 33: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 33/310

Los que suscriben, jóvey que, por eso, creen tener undo con la orientación señaladque, en diciembre último, c

Parlamentario, necesitaban deque supla la última evolución

Non obstante, por estas daditirámbicas ultraístas, como a cepañado de Juan José Llovet e JoaGerardo Diego, xa catedrático doque dicía “Un remo, dos remos, Humberto Rivas, J. Rivas PanedasEugenio Montes, César A. CometLópez-Parra, Ciria Escalante, os Silva. E publicou de xeito illado na revista Grecia de Isaac del Van“Un automóvil pasa” e “El tranvíadencia. El mesmo fálanos do seuultraísmo, e a súa posterior virax

Zindo Rudhe en Los Principios de

Fue entonces que el poecíamos a la nueva generación p

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 34: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 34/310

(…) Pero yo me separé del moiniciación. Sin renegar de él, hambiente de los jóvenes de la ndonde luego publiqué mi libro

un éxito verdaderamente asomese éxito es debido a la notoriepublicación del famoso manifie

Bóveda renuncia pronto aode novo a Ourense e a aquel nebu

tertulias ourensás, do primeiroSanjurjo, do grupo que colaborouolóxicas moi diversas pero que deantes de volver a Ourense, pubPinos, libro que en máis dunha

logro42

. Deste retorno a posicionlismo esvaído -cando xa parte dCenturia radicalizaran o seu pCansinos-Asséns (1985:158) coa

Bóveda no cae en el extr

Calderón, un universitario condeclara gallego enxebre, palabcas, es miembro de A Irmandago, con ayuda del diccionario

32

Page 35: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 35/310

seguinte maneira: “Este notabilísuna brillante ‘tournée’ por Galiciamerece amplio comentario. Con va por los escenarios leyendo sus

El éxito coronó el alma popularpoco dispuesta a ir a la poesía”. OPrincipal de Santiago quedoGrandmontagne e que Dionisio “En torno a Grandmontagne. Xa

Compostela de 1920” publicado Noche. Nel inclúe os comentariocontemplación deste espectáculoseguinte porque nos ofrece, de Bóveda como poeta madrigalesco

 Y salió Xavier Bóveda (ra exclamar el revistero) y selargo, entusiasta, saludó la pr

las candilejas. Un poco cohiromántico escritor, asomo algco le alienta con nuevos aplaucial fervor, las mamás y papás

las propias interfectas). Los mestán escritos en castellano, enC i l l “A l

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 36: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 36/310

pondente de guerra do diario barcriencia dinos: “Huelga decir quepluma que con el fusil. Y un pohumano me largué a la Argentina

súa fama de ultraísta, de poeta poalma galega… “Desvalido de todde toda cultura…”.

A fabricación dun escr

 Y yo, qupara tenX. Bóve

Resulta evidente, unha veztou a vida durante a súa primeiraciencia da necesidade de organizposible coa que endereitar axeita

da, tendo el presentes as súas caben o que podería conseguir e o qe a vida foi moi rápida para el nesde Bugallal44 consegue unha inv

34

Page 37: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 37/310

viaxe fora moi coidadosa nos correspondencia asidua na que psimpatías co seu rebordante entuspase dos detalles, como o envío

oportunidade de enviar saúdos através do seu órgano xornalísticopaña que de xeito rimbombanteescritor español e galego, e nos unha chamada aos lectores para

un gran recibimento.Posiblemente, antes de vivbonaerense, Xavier Bóveda tiña uviaxe podería traerlle: unha certa algunha vinculación con institucMais a vida de Bóveda vai virar damericana. Unha vez alí, decátaseque se lle están abrindo e albisca qvida, e da súa vida como escrito

 Aires45. Deste xeito, nun primeicomo correspondente en Madrid

aínda máis frecuentes; sen embaconverter nun escritor radicado nescritor, coñece as dificultades quevivir da pluma A súa experienc

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 38: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 38/310

alcanzar un status de escritor perfnas estructuras culturais arxentina

 A través da documentaciónBóveda está a empregar as mesm

asalto ás sociedades ourensá e magraduado agora. De certo, é o mesvontade de imporse, mais xa nonva nos medios xornalísticos madrque mostraba tras da afelpada cBóveda regula as súas capacidadesMantén a xovialidade, a afectuosmente tamén, o enfatismo, a expmase un chisco ao que o xorna

 Vargas Vila: “No calla nada de lo Bóveda está, en boa medida, en c

 A visita, que ía ser breve, drepara no que significa e sérvese grantes galegos espallados por tclubs españois, non menos abodos actos estes non teñen un car

senón que como culturais quesocial. A miúdo inícianse ou péinterpretación dos himnos nac

36

Page 39: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 39/310

Bóveda decátase de que entre os prósperos das comunidades galeeconómica, as autoridades locais tinas e mesmo asisten escritores

Leopoldo Lugones. Ademais está-o mesmísimo embaixador do gque sexa só por radio, tamén o eManuel Alvear, a quen, por certotro, failles saber a todos o vivo intaciones”. Por tanto, descobre qu

se con xente influente das distint

Belezas locais, bohemia e aventura e

Xavier Bóveda lendo “Laemoción lírica” na Salado Teatro Cervantes enB Ai 12 d b il

Page 40: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 40/310

co gallo da súa volta a España. Asó fose cos desta revista cos quepapel que os membros de Nosotrespacio cultural arxentino como e

ras culturais do Estado e o carácentidade que procuraba o estableliterario e artístico moderado. Istcos escritores vinculados a resorteque engadir que algo que axuda

dos círculos da vangarda é o usoexclusivamente cultural. Malia desenvolvendo o anovamento estda metade da década, a conferetempo prevangardista e se tiña vblecidos ou tradicionais que sen

para entón. As vangardas van imliterarios, cos que comunicar as idte, non deixa de ser estraño que nmal con Borges48, a quen tivo qudo ultraísmo, ou máis exactam

 Assens. Nunha entrevista que doviaxe, maio do ano 1926, lle fan é, polo menos, sorprendente. O xda conversa sobre a distribución

38

Page 41: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 41/310

apreciable entre un grupo y otrotran ambos entre sí es sólo frutoparece querer agochar o descoñedor no que todo trazo particular

Poderíase adiantar, entón, americano Xavier Bóveda escolleuratura que vai facer e o tipo de público moderado que enche as procura e quere. Cre comprendcara a unha poesía e ensaísmo co

seu público cunha amplitude comeste o destino máis apropiado parposuidor, aparentemente, dunhapola súa vez que sexa unha produfoi un poeta prolífico e capaz, m

obras que ten publicadas para 1todas elas no marco dunhas corrsolidadas e mesmo convencionaimo é a proba da falta de vontadtodo o que isto implicaba. Por tanson espacios transitados, segurosción e o establecemento como poposicións de El poema de los pin pazos gallegos non poden reclama

d

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 42: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 42/310

Temos, entón, que Bóvedatese en conferenciante, e esta vanovo período. A lectura dos seus pública, mais vese que adoita si

gallo de alcanzar a apoteose final, que posúen. De feito, a conferenctual á que acababa de dedicarse nriores á súa viaxe. Diriamos que a fins de 1921, estaba entregado aimprovisado e superficial do que precisas secuencias que Cansinonovela de un literato: “Bóveda mirsía; él aspira a ser filósofo. Está lede Ortega y Gasset, de Bergson yta en cuadernitos y medita sobre

nación á filosofía vai ser potencconferenciante e ensaísta, xa que

 Arxentina non vai polo camiñEspecialmente porque tamén neveta que lle pode supor unha base

panoamericanismo. E deste xeitoconstitúen as súas exposicións sonoamericanismo e, en última inresaltará un aspecto especialment

40

Page 43: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 43/310

respecto ás solucións contempordistas. De feito, a segunda confenun claro contraste entre a súa podefinir o tempo como un tempo

mento persoal, e establece unhabertamente, coa vangarda a partisentimentalismo e confesionalismBóveda. Pola súa vez, este respoconsciente de que cobre un lugaren concreto no que está a xermolalgúns dos primeiros artigos de Ba síntese dunha emoción particobxecto e, por tanto, só pode sersometida ás modas, ao transitorioforas pasan, son un valor de époc

son o resultado de combinacióntuais, o que vai implicar, aínda qtura moral, en oposición á sincerde poesía. Non é esta a única ocaao vangardismo; as veces en qu

interese en subliñar o seu afastamcuente que se apoie na súa particbase que lle confire autoridade p

 A súa postura sobre a poesí

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 44: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 44/310

poeta non é reproducir nin crearque alenta na realidade, o “alémaínda que el o remita aos líricos pindica que se debe partir -el parti

reza que é a orixe da anulación dpersonalidade para integrarse no nun “estado de alma” universal, adquirido, pode interpretar os anda paisaxe van ser os chanzos nascensión espiritual e que terá expresar a súa experiencia de incuando Naturaleza y poeta se hayespíritu, reflejo fiel de sentimienBóveda afirma que, cumpridos esión dunha poesía realmente uni

anhelo lírico, el ‘alem’, late idéntiUniverso”51.

Segundo isto, o poema nonsecución dunhas verdades, senónmáis particularmente, coa paisaxe

mos entender un sinónimo do deun espiritualismo místico que tedunha harmonía absoluta. A preunha poesía esencial entendendo

42

Page 45: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 45/310

poética fai do poeta un ser empeprincipal desta é esforzarse na humano. Esta misión procura quetudes propias a xenerosidade, a

entusiasmo.Por outra banda, a referencenfoque base, é ben sintomáticdefendida “poesía lírica”. Recupertir de Poe, afirma que esta poesíaDor e Morte, ás que Bóveda lles aparentemente o escritor norteamción desta idea última non é unha posibilidade de darlle á súa foque xustificaría a introducción dotanto na literatura española com

presente.Na súa conferencia “Del s

totalidad de mi obra poética”, máis extensamente a importanciapoeta o contacto coa paisaxe gale

fica marcado pola experiencia dpolos primeiros contactos con elapermítelle falar da súa vida con biográficos, o que establece un d

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 46: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 46/310

dor. Non aforra termos para conempurrado pola fatalidade: “(…) un espantoso ‘ananká’ -que aún hconstitución romántica da súa

 Alfonso Reyes e, sobre todo, a Rmática é ben clara ao citar as paldolor desde mi infancia’, y como einterrogar también: ¡Mi juventud!

Pois ben, neste segundo obperfil orixinal e diferente como espacio da literatura e das artes dadiferencia é fundamental. E argureza é aquilo que o afasta dos demultraístas. Subliña que a experienmativa, educativa da sensibilidad

saria a todo poeta lírico. A experclaves da súa vida e do seu ser.carón da natureza é decisiva parcomo nacendo do contacto direexperiencia vital. El é poeta líric

súa poesía tomou ese rumbo orixcomo resultado dunha experienci

Esta formulación da paisaxeLembremos por un momento q

44

Page 47: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 47/310

conseguinte terá que espirse e p Vólvese, entón, comprensible qución de sinceridade. O constructocero porque carece do vínculo e

ción da natureza, sen esquecer acionadas e, por tanto, a súa faltadepuración senón na sofisticacióndista é fundamentalmente non si

 A involución reflectida na coa natureza como condición art

teriores e aparece primeiramentitulada “Pueblo, naturaleza y poenfoque exclusivo, en “Ciudad ytema coñecido naquelas datas e no ámbito hispano. Desde com

sobre a cidade, e os traballos de tos na terceira década do séculotópico e repite que a cidade trouque está na orixe dos males motanto aconsella que hai que recuque a sociedade urbana é a xerad

que vive na cidade e que se dirixenfrontado a dar necesariamenteapunta que cada un se apañe comtrou en Warner a solución que c

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 48: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 48/310

Caricatura de Xavi

por Massaguer pu

La Lucha, A Habamai

Para dar consistencia ao sedo a necesidade de ter unha i

estratexia de servirse da propia bnas conferencias, nas declaraciódo, no ámbito do vivido, as teseun xeito de facer polo que o hu

46

Page 49: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 49/310

neo; a unha poesía pura correspdo poeta54.

Todos estes trazos aparecBóveda se concibe a si mesmo e a

tas dunha perspectiva románticazo da súa vida por un fado adverdade espiritual e vital: “Antes dtoda mi familia, precedente algufamilia culta y aunque económicimaxinación dickensiana de ad

económica: “Arrancado por las sdesde los diez años, al campo pera, entonces, un erial (…)”, a como reacción ao sufrimento: “humano dolor fue laborando el t

fin pola revelación da natureza: su Numen”.Non obstante, a súa imax

loita contra o destino hostil e vénido pola emoción e o sentimententronca coa imaxe de personal

optimista: “Pero yo supe enfrenmuchacho díscolo y rebelde! Hlucha ruda, la batalla. Las vicisitumí una gimnasia poderosa par

Belezas locais, bohemia e aventura e

48

Page 50: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 50/310

 A súa poesía, xa que logo, deses dous factores. Esta circungración á natureza, permitirallintelectual da súa práctica po

intuitivo e espontáneo: “De ahí me haya preocupado nunca la esinceridad (…) desdeñando a totodos (si bien, impensadamentemis primeros tiempos) (…)” ou

mucho menos, asimilo, las inTampoco sigo determinadas or

sería indigno de mi clara estirpeMadrid comprendí que era precuentar las aulas universitar

Maestros, realicé una intensa labplir los 21 años yo ya podía decfundamente toda la literatura euintelectuales en España…”57. Refundamental independencia lite

contradí-, respecto a figuras e seguiu de xeito tan aplicado as Son tan recoñecibles as influencpalabras só se poden explicar co

48

B l l i b h i t

Page 51: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 51/310

Xavier Bóveda ou o po

 Yo cantOtros pdicen eXavier ( Actual

Bóveda coñecía o que se di

cricións que se deran da súa pemadrileña. Sabía a impresión quque dera lugar. En 1923 sabía qucal non. Imaxe que vai ter sempr

Posiblemente foi Cansinos filiación galega e promoveu esmesmo58, de interpretar a obra dodo madrileño, a partir da súa oririos xornalísticos e polo que moisto é, La novela de un literato, repolo contacto coa natureza e dun

nea. A prensa bonaerense e cubareferencias campesiñas, ao físicoBóveda viría a ser o escritor non

l h d

Belezas locais, bohemia e aventura e

50

Page 52: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 52/310

certa recuperación do primitivismde Galicia que se viña facendo dproxecto de definición da identidción e captación, os significantes

e atlántico pasaron a cualificar a xornalística conta como nunha oyo requería una gran arpa ossiáni

O obxectivo último era deminserilos na tradición cultural galevolve insistir, vencellalos á produc

samente nesa terceira década do scia de Bóveda explicaríase no rennon só sería o representante de Gtamén podería reivindicar unha lique para el Galicia, literariamente

daria, supeditada ao español. A sgalego en virtude da relación funda lingua non ten por que ser a galecil ao mozo que facía de galego

 Aires. Nunca se argumentou queirrelevantes e que nunca estivo v

sector do galeguismo ou do nacioningún dos proxectos ideolóxicosdaban na Galicia daqueles anos, mente con algún dos seus perso

50

Belezas locais bohemia e aventura e

Page 53: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 53/310

súa necesaria vinculación á literatubada. Cando expresamente se fai aa Pondal, a redacción é dabondo idiscurso español sobre a literaturadiscurso simplemente rexionalista

Portada de Penumúnica novela escrit

Xavier Bóveda e publen 1923 en Bos Air

La novela sem

Mais nos seus actos públicorencias a Galicia nas que se apre

Belezas locais, bohemia e aventura e

52

Page 54: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 54/310

caracterizacións de orixe diversa hispano. As súas mencións direcun coñecemento aceptable do quegos nos distintos eidos. De cert

móvese sempre entre tópicos e repetidos sen parar. PracticamenCurros e esporadicamente a Norivo que, aínda que sabe da súa epalabra sobre o movemento galedes. Non xa en 1923, senón en 1

nomes desa década. O silencio a eñao pouco a inclusión nas páxinartigo de Otero Pedrayo62. Dun xpoética e ensaística, cada vez máissófica e hispanística, vai estar lon

raria e intelectual galega.En resumo, Bóveda tense qu

ra e da cultura española do seu temáis que na poesía, no ensaísmo dedica unha vez dada a viraxe d

Parece que non era relevante decpara escribir sobre Galicia, bases ca cultural española e a clasificacióliteratura. O seu primeiro esforz

52

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 55: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 55/310

tiña como obxectivo caracterizar a engadir a parte correspondente interpretación unificadora. Sería amente galego á literatura española

lar na que Bóveda querería ser o ael se sitúa no seo da literatura escorresponde ao desexo definitorioxeración do 98/modernismo, novliterario español. Velaquí o equivoGarcía Martí definira do moveme

anos 20. E habería que engadir nunca demostrase ter coñecementores galegos contemporáneos. Oescritores galegos non revestían igalega non lle podía ofrecer un m

te Bóveda desenténdese. O único ñol; a dinámica do galego era out

De aí a confusión que xerabde Cansinos e outros xornalistas española, os seus traballos como p

mente, o que desde unha persGalicia–, ao non deslindar produliteratura española de tema galaicoque el quería conseguir era o de

Belezas locais, bohemia e aventura e

54

Page 56: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 56/310

unha visión interior a Galicia, o qutica que se resente do tópico e ao dencia dos modelos literarios -esdecisión. No seu último libro so

ensaio, Bóveda pretende sistematicubrindo as súas características a ou a presunción de algo así, a entrdade galega desde unha idea xeraelucubración sobre aparentes clavnomes da literatura -que son toma

go- coma nos distintos feitos e figsanta compaña, as romarías, a suPor este camiño á procura de clavidea de que a razón da emigraciónlismo de la raza” e no seu orgullo,

que lle parecen simplistas. Afirma campo” como un “viejo absurdo” eno emigra por rigurosa necesidad,Un exceso de vitalidad -y una sacque así lo impulsan”63. Cómpre ap

simplificador non tivo ningunha dúbida polo seu carácter artificialgunha interpretación rechamantereflexión filosófica que de contrib

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 57: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 57/310

ou á estirpe galega, de intérprete ciosa”. Este discurso, polos seus conon contén ningunha idea de autoTierra nativa. Emociones (1928), no

meiro inquírese estratexicamente“futuro espléndido” que presentiraa argumentación no sentido contlladas, de Spengler -sociedades orción- e concluír que Galicia vai cgradúa os seus argumentos; indicamente o seu momento álxido no X- e implicitamente deixa que se país galego vive un proceso de esmatreve a afirmalo abertamente e pen la historia universal –dice Spen

mación y deformación, de un mmiento de formas orgánicas. Cadadades de expresión, que germinanven jamás’ ¿Sería acaso este el ‘sin

Será nun artigo recollido no

otros temas, no que trae a discuEspaña, onde vai ser máis explícico, aínda que el pretenda non faque lle corresponde nesa estructu

56

Page 58: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 58/310

ante el caso insólito de dos procesles”. Son, ambos os dous, procescadansúa lingua de cultura. Así poseu, subxectiva e obxectivamente

mais apresúrase a asegurar que istconfrontación ou “antiespañolismten dos estilos de cultura en pugnte, ya que cultura española y culcosa!”. Son o mesmo, mais non h

Na segunda fórmula, na q

aquelas “regiones” que non puidee, por tanto, carecen de lingua deinferioridade. A súa relación co Eque carecen de procesos culturaiver ahora cómo se efectúa esa fusi

regional con lo nacional? TomemEsta condición e vinculación somde que a expansión española naEstado non se debeu a un prosenón a un proceso “obxectivo”

Castela creou un “idioma” que é,é posible expresar as ideas máis aque Galicia ficou paralizada nese “dialecto” As necesidades de expr

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 59: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 59/310

En consecuencia, o galegrexión. Dialecto, para el, é a intimllado a unha terra que só el podetado para expresar o máis inmedi

o particular dun país, o subxectivnon ten capacidade intelectual, ide teorizar66. Mais a manobra idño. Unha vez argumentada a possas obxectivas, nun segundo mosobranceiro de Galicia en Españ

esencial, sentimental, profunda, da, mais que resulta moi importaé nese retiro exclusivo delas onderes espirituais cos que as rexiónarrequecéndoa. É o que el titula

rexión e o seu dialecto reclúensvertente subxectiva, mais, ao msión” obxectiva, tenden cara á “ngrandeza da nación ao contribuír “La misión que cumple Galicia e

aporte de su genio lírico”. E comptalidad genuinamente gallega sEspaña outórgalle o idioma e tracolocar algunhas das súas caract

58

Page 60: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 60/310

primer período, y debido a la recpartió de la periferia al centro, ptro a la periferia, esperemos y an grarnos a lo español se trata, queperiferia imprima dirección al cenfe regionalista, entrañe, también,nacionalista. Vale decir: española

No ano 1929, Bóveda resppolo xornal El Diario Español de Bpor onde discorría a súa identidad

nición das comunidades de emigunificación do campo hispano édunha maneira moi nidia. Das súel se considera identidariamentegunha consideración que indique

galego. A súa profesión de fe espda súa argumentación, na que apde emigrantes é o de cumprir a “mzar ao español en América, xa quno otro alguno, es el auténtico retradición hispanas (…) A nosotro

 jar por él [o futuro de España] América, aquellos a quienes Espacendente y básica para su futurod d l l” R

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 61: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 61/310

Con todo, a imaxe que el pcolaborou tanto á uniformidade actos culturais, debe ser reducidacontraluz, e, deste xeito, subtrae

ción frontal; simplemente abondeclaracións feitas por Bóveda na Aínda que insista na “eleva

dar a mi arte”69, hai, no acontecións, relacións que desdobran a uretrato que Bóveda quixo impor

descricións, as entrevistas, permifoi a primeira viaxe e, en xeral, enraizamento definitivo de Bóvedcer relacións con xentes e institucen las amistades que ha trabado d

Xavier Bóveda ha sabido vincuambiente intelectual en el que depouca cousa quedar como corretamén de Plus Ultra e Caras y carecisamente menciona que ten que

rotativos. Isto é, por máis que prunicamente lle interesa que Españco perdeu o tempo para conseguandaba tan necesitado en España

60

Page 62: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 62/310

patria más pobre de lo que vino literaria sin duda, de pagar sus c

Comparemos agora estas padi nunha entrevista, non en Bos Ara do ano 1924, un ano despois déxito franco en Buenos Aires. DiGané dinero, mucho dinero! Y, España, no llevaba ni cien pesetas mente en uno de los mejores hoteno permitía que se me hicieran ga

vado la sorda ambición de hacer dnon concorda nestas últimas palaxornais arxentinos e as recensiónNas súas palabras soa unha corda pos da xira arxentina, o desenfado

Comparemos unha vez máis: “Poccarta gentilísima de Enrique R. Ltodo un gran señor, opulento y made un capital de quinientos milloconcediera una recepción’… Figúte de Buenos Aires me ofreció un

la intelectualidad bonaerense”73. Bóveda que se expresa agora así rencontrarían na altura da súa viaxd d d d

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 63: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 63/310

mismo me sucedió en Montevide Aires, una bandada de fotógrafos mi busca… Yo, que como he dicsalir de mi asombro, al ver que ersiasmo, sin haber anunciado mi vhiperbolización do acontecido, eaxusta a unha estricta verdade dosmos que a súa chegada foi prepaHogar Gallego, con anuncios no xacudise a recibilo. ¿Viaxar de incó

za coa afirmación: “Yo salí de Mada Buenos Aires…”. Polas referenciprobable ou ben estanse a elimina

Outro aspecto que vai serpalabras de despedida, no mommavera de 1923, e as que profespecie de balance da súa primeaqueles puntos importantes que llida e o trato da colonia galega.comportamiento seguido por lamo. He tenido a mi lado al puebl

el sudor de su frente y del que ycamarada (…) Mi mayor alegríamistad de los gallegos ricos. Nique yo le haya halagado; no así

62

Page 64: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 64/310

es una institución que triunfará plta por hombres honorables y buellos”76. Mais na Habana afirma:

 Aires. Di más de treinta conferenctra todo lo que yo esperaba, el argentino. Por cada diez argentinohubiera confiado a mis paisanos!”profiren mostran unha actitude dlugar, non é certo que non cultivenon; de feito, a súa política de con

Gabino Bugallal ou Virginio F. Grsegundo lugar, a última cita mosanterior e xorde, por razóns de imvencer de que o seu éxito non se dao feito de sorprender os arxentingalego era un ámbito limitado e d

O proxecto final

Necesitamos un amcapaz de unificarnoprograma mejor (…futuro español?X Bó d (El Di

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 65: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 65/310

termo incluídas, a de promover ores e lectores das dúas bandas dgrarse ao hispanoamericanismo.

Como xa se ten comentadoque xestado na súa dedicación átempos do seu período madrilCansinos, desenvólvese de xeito rientación americana. Para o protemática galega resulta insuficienprosa e elección de temas hispan

tivo que desde 1923 se vai afinarenciante, o seu mergullo no ámbcional esixen a prosa, sobre todavant la lettre. O esforzo principahispano equiparable aos Maez

Ortega, Gregorio Marañón…¿Que entende ou pretende

nismo? Para a segunda metade dunha intensa, mesmo apaixonadnoamericano, e o noso escritor vpara a súa inserción como inteleclo producírase un movemento Latinoamérica como resposta ás Unidos plasmadas no panameric

64

Page 66: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 66/310

de presente de descoñecemento tendo en conta os vínculos himesma lingua, os novos lazos quque ambos os mundos literarios vindicación de América e Españaposto de relevo: preséntase comodade en exclusiva de facer que arancia mutua desaparezan. Expóndade de divulgación incansable tipo en todo espacio cultural pos

ricano. Son os momentos de amediante a expresión dunha capatodo, dunha actitude moral irreprorganizar un proxecto hispanoamtancias con aqueles escritores qu

retórica xa usada no pasado, recque permitiría anular malos entenque as figuras que pretenderon fadade tiveron unha actitude moraBóveda, a América cunha certa ar

mán pola literatura americana, e puidesen apañar: “Me ha tocado huellas que dejaran Noel, Benavenseñores ya son viejos Carecen d

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 67: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 67/310

intelectuais, por unha sincera atrsó o move a vontade de fomentaa cultura hispánica79. Para lograr viaxes non son de turista, son para facer e, deste xeito, dar a coñecfalla dicir que é o tempo en queadmiración polos países americahabitantes, un asombro, vertido eria. É o tempo en que elabora“América es el porvenir intelectua

tí que España era el porvenir espEn resumo, procurando ase

ro nesta idea e apoiándose no prmericanos foran desenvolvendo eque Bóveda vén a promover non

dade do mundo hispánico a travéisto é, reconstruír a idea de Hispason os tradicionais pois a referene a cultura, a lingua e os corolariolle engadiron. Baixo a figura novahispanoamericanismo, Bóveda rmaior prestixio -segundo as súas ivén a reproducir solapadamente da antiga metrópole. Por tanto, p

66

Page 68: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 68/310

Caricatura de Xavier Bóvedafeita por Lobos Porto epublicada en La Voz del

Interior, Córdoba, 11 denovembro de 1933

Mais cando se establece dmodelo de hispanoamericanismnivel da súa formulación ideolóimplicación nunha práctica de mdistanciamento físico de España,

tamento dos grandes temas da cesencia de lo español y otros temas éveleidade por dar a coñecer a litcontrario revela a dedicación á c

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 69: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 69/310

libro o período de iniciación; poagardar polo de madurez. Esta mvaloración do seu labor como hite, tanto el como Cansinos debcomeza con Terra nativa (1927)española: “De lo particular a lo unmando en Xavier Bóveda (…) amta Cansinos. A declaración ten qtexia de consagración como hispae España, xa que está a crear el m

se estenda. Precisa converterse oensaísta de grande altura e a súsituarse nun eido consolidado. Alun espacio pola selección de ceintroducir. Non se aventura na

temas novos, senón que vai a valdunha capacidade combinatoria dotes retóricos para engadirlle unexistente. Crese quen de poder snalidade por elucubración, glosa

ría mesturarse cos seus mestres pción; non obstante, as urxencias o que a sorte lle deparaba non deididacta máis que os dun intelec

68

Page 70: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 70/310

con Bóveda, aínda que lle agradedas) para a prensa arxentina–, e nde lo español… apunta: “En este enpor terminada la labor inquisitivaya la esencia de lo español con uny admirados (…)”. Continúa Canrevisar e discutir os argumentos dmesmo a afrontar o “ingente profamosa” e, polo contrario, prefirepersoal ao respecto: “(…) apenas s

simplicidad excesiva”81. A pretensión de dar coas c

de discutir a figura de don Quixorer que o vexan dialogando conEscoller o tema das rexións signi

de intelectuais españois vencellseguirían activos ata a Guerra Civdaquel tempo, limítanse a barallavitablemente resultan teses gratuío escrito en clave de “psicoloxía

polo medio xeográfico prestábasonde as combinacións e definiciózos era agra aberta a toda capacid

Antes de que publicase as

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 71: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 71/310

–tanto que o mesmo Cansinos poutras razóns da súa renuncia82–por do tempo necesario para aten

 A presentación, sen dúbidatítulo é moi representativo do traxía que, de feito, éralle necesario tos de hispanidade. Este concepnunha idea de fusión do plural. Dtras cuestións culturais chega a pou opostos. As ideas de Bóveda

solución proposta que sempre pdades contrapostas. Sen dúbida, tura de irmandade hispana e, podebilidades da súa formación autde, que precisamente tiña como

postos como o de Síntesis, e a meturas culturais arxentinas é o queta os artigos de escritores comincluír as recensións comprometpanoamericanismo.

¿Cal era o obxectivo de Síprir? O primeiro número inclúe ude tres puntos. Segundo estes, pda cultura en Arxentina e de ded

70

Page 72: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 72/310

É unha publicación multiRevista de ciencias, artes y letras, e nLatinoamérica, de matemáticas, fipoesía, conto, ensaio... É unha revino aglutinador e dinamizador, estr

tural. Ten a pretensión de ser un rcultural no país, cunha forte concultura, que no momento en quevangardas e cultura oficial e convpresentarse coa actitude dunha re

de todo conflicto. No seo do consritarias as personalidades moderadinstitucional, como Arturo Capdeliteraria nesa dirección, pero taméindica que a revista non se pechano país, isto é, adóptase unha pos

mente falando84. A súa empresa, ppráctica que sexa do gusto dunha da e dadora de prestixio. Quere ctura nacional que recolla a tradicice coas formas culturais de presti

quere dicir, ante todo, que Síntesisresponsabilidade no desenvolvemeses vencellados á hispanidade. A rea prol dunha unificación cultural

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 73: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 73/310

progenie hispana”. Mais asemadeposta á hora do tempo mundial, “Consagrar las páginas de SÍNTEverdaderamente especializado- de

Entre o período vangardis putsch militar de Uriburu e a apamáis preto de Nosotros pola pretcampo cultural. Debido a isto, Bamplas posibilidades que se lle abno senso de integración nas estr

Por todo isto, as causas da dimisióen contra do que o seu proxecto ce durante a súa experiencia en Síboracións a La Prensa sobre tematituír La esencia de lo español y otr

Para finais da década, Bóvemundo dos escritores que viven  Atrás fica o período poético, dianaxiña, no inmediato futuro, vaise

Bóveda xornalista

Hace y

72

Page 74: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 74/310

cinco anos antes publicando as crlibro en Tierra Nativa (1928), dcultivo do verso e anuncia a súa dismo. É un período de aridecesautor sente que está a percorrer u

O 24 de maio de 1931,  Arxentina atravesaba o océano ruestatuto e integrarse na FRG (Fecara ás eleccións ás Cortes do recblicano, Lino Pérez, un dos líde

Sociedades Gallegas Agrarias y Cuferencias do que se fai eco o vocei

 A inauguración deste relatorio, qudo galeguismo auténtico”, corre apresentación, Lino Pérez, ó temp

gabanza do escritor “que fai gala nalistas galegos e os novos escritoramosar a distancia que o separa dnosco na forma”, e parece convidsúa lírica cando di: “mais, eu pen

moi paseniño van acercándose a Va Galicia, de regreso, polo camiñoNon será así, por certo. O X

i f i h h d á l b

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 75: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 75/310

Xavier Bóveda desaparecerá, opodándolle as costas a un maior ctempos convulsos lle requirían. Fmáis ben contrarios aos proxectogalega na emigración dende a FS

romper as relacións co Centro GaTamén o xornal da Sociedade Nazcou algunhas liñas ao noso autor promiso coa cultura galega. No aparece, na sección titulada “Pasa

O Xavier Bóveda, que aio noso idioma non tiña categorsófica escrita níl”, empeza agodando alguns valores da Galici

¿Será que os feitos que s

á realidade, ou é unha posturaNos xornaes de Bos Airas nosas cousas, podíase facer parvez non se puxeran diante

87. Houbo sempre unha maior re

que iso non quere dicir que non colaborO Centro Gallego foi unha institución morna, cando non allea, ás expresión galbiando froito da chegada masiva de exilia

74

Page 76: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 76/310

Non son poucas as veces qupersonaxe; certo é que a súa confunha postura moi crítica e severanidade galega que mantiñan actirias ó galeguismo que os membro

intelectuais da talle de Vicente momento obxectivo dos seus daro insulto, un personaxe esvaraTemos así que o 25 de xullo de 19tras ocasións, arremete contra da

e a incompetencia do noso autor

89 A loita pola dignificación da linpolítica separatista, unha das premisas despear a recoñecidos galeguistas que mantiñcando “fan algo serio fan-o en castelán, e loliterario ou científico fan-o en galego”. As

e a Vicente Risco, que xa dende as páxina(1917-1918) manifestaron a necesidade dpouco aos seus acólitos colaboradores na pEduardo Blanco Amor, arestora vencelladorevelador, neste sentido, e desculpen a lapublica  A Fouce no n.º 38, ano II, Bos Air

“Un individuo, escravo da verba peixeira sin merchantes. Un badulaque, qción onde cortou e puliu seu esprito comten a pretensión de chamar a todo o mun

U i il d d t d

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 77: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 77/310

¿Coñecedes a Xavier Bidiota mais idiota de todos onon tedes mais ca ler o Resumde Murguía que ll’encarregou probarédelo; pois en toda-las p

go, o moi cretino correxíu, di¡O monifate do Xavier

riador da nosa patria!

E como sexa que, unha vez talante sociable, pon aos seus pés

en 1933 un periplo como conferrexións da Arxentina. O patrocinel a denomina, é Virginio F. Gregel mesmo nos anos mozos, quengastos que tamaña empresa cul

sinuosa carreira que o leva deCorrientes, Jujui, Salta, outra vMendoza... non é máis que o estnos por ver que de hispánico se serva más acendrado el espíritu m

tintos relatorios, que responden ámo españolista do autor, non phistórica y cultural de Españ“Revaloración hispánica”

76

Page 78: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 78/310

español”90. ¿Está Bóveda a referirseque fixera, poucos anos antes, Sudamérica? O impacto das teoríadidas pola prestixiosa Revista de Otarios dos intelectuais nacionais ao

vés das polémicas suscitadas polaste nos anos 30, nun clima de reflepapel dos intelectuais. A contribucando menos, singular. Ó adobopegada humanista93 do noso autor

na súa formación (Maeztu, Menénpánico e proclama a finalidade étichistoria que alenta os seus escridesenvolverá Ortega en Historia co“la auténtica historia no es la histormomento determinado, sino la de aún, la de lo que todavía está penddistintos lugares polos que pasa ago autor das conferencias. Estas, aín

90. El Liberal, Santiago del Estero

91. Vid. Tzvi Medin: Ortega y GasFondo de Cultura Económica, 1994.92. En Síntesis, a revista fundada p

sión da obra de Ortega feita por M. A. V

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 79: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 79/310

por V. Grego), van avaladas por a Sociedad Española de Su Majes

Como resultas desta prolíHumanismo español (Significación recolle a serie de conferencias e

figura de Virginio Grego. Deste libprimeira edición e 30.000 na segá venda, o resto foi repartido de ftinas e españolas. O libro, comcunha clara intención divulgativaórgano de moderada expresión galibro e anunciaba o envío de 10.España, por medio de las Sociedahora -afirma- de que el niño sientdaderos valores de España, la hon

78

Page 80: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 80/310

Presenta Bóveda o libro comnegra española que, sobre todo dementada dende Norteamérica e esescolares infantís.

Claro que esta reivindicaci

co que Unamuno expresara no seen Síntesis no ano 27, difería no sDon Miguel, que lle outorgaba á ltodos os pobos que se comunicatinxencias políticas ou raciais.

maternal da conquista española etén nos pobos de América e os eigualdade e tabula rasa que propuceptos tan caducos como o de “mpróximo ás posturas máis reacciolas mantidas polos emigrantes. C

por Unamuno fan que aniñen as tcomentarios. O 16 de outubro dunha entrevista a Bóveda na que dade española polo “escamoteo deque o seu mestre Unamuno97, Bó

La fiesta de la Raza, es enque en la enorme extensión ideDía de la Raza es la exaltación d

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 81: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 81/310

significación espiritual de muyde nuestro idioma, y más queespiritual, de su ‘etos’, del sentponsable de su propio destino

cendental de típica raíz ibérica

 A pegada unamuniana vai sobra poética posterior, Integracióoutubro de 1934 tamén a cargo doposicións que integran o poemariote a xira anterior, e absolutamentfamilia de Virginio Grego, pero taMarañón, Ortega y Gasset, CansiBlanco Amor, Manuel Azaña... Olabor literario en verso, contén dhomenaxe a Ramón Méndez, e ne

cáles son as reflexións deses anoNon deixa de ser significativo o  profundidad, como resposta a unhestá en el momento arduo y difícitremendas preguntas”99, afirma

poucas recensións que recibiu Inbelleza del acento agónico” dos senun sentido unamuniano. Poemaco” que xa lle anunciara á prens

80

Page 82: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 82/310

-como muchos otros de Bóveda- upoeta lírico español moderno: de Luis Miguel Soler Cañas100. As teia esa determinación que leva a Bódade española do momento; mete

través da meditación filosófica, a craza, o home hispánico en Américsaxe, vencellan o noso autor co toco que o novo humanismo españ-Ortega, Unamuno, Maeztu101- est

En 1935, tamén por xentcorresponde ao seu proxecto cudun novo libro, Tertulias Literariasra con Humanismo español, se distdo país. Nestas Tertulias Literarias

vés de Radio Prieto durante os m1934 e xaneiro de 1935, Bóvedmesmo no Madrid bohemio de pimprimir as súas conversas radcomentarios sobre literatura– de quere ser lixeiro e familiar e ás vecturando a reflexión pseudofilosófias súas opinións sobre o que el epasadas e temas de certa actualida

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 83: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 83/310

Enrique Rodó, Miguel de Unamrecensión, de libros que deducimConcepto y tragedia de la cultura dra de Max Scheller e, sobre todode la vida, Vida de Don Quijote y S

conteñen críticas escollidas á súnotas periodísticas laudatorias e e–case sempre agradecementos po

A Guerra Civil españo

España

reaccio

vivía, y

Semella evidente que as reldade española afín á república tomar unha vez que estala a confen Radio Prieto obrigábao a dar n

tecer na península e dende alí dciar o levantamento103. Pouco anCrítica, o 9 de abril de 1936, Bóv

82

Page 84: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 84/310

doloroso pero necesario lo que oestá a celebrar o vigor e a grandliberdade fronte a un fato de milisería o réxime que xurdiría do tri

Supongo que continuarantes, aun cuando ahora muchizquierda. El comunismo, si ldurar, porque toda la región apegada a la pequeña propiedsostuviera un régimen comundel ruso, por ejemplo; sería unal calor de nuestro cielo, así, p

Bóveda opina que no fondoesfuerzo egoísta [das forzas reaccincompatibles con el progreso y l

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 85: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 85/310

incomprensiblemente dada a súa tura humanista onde parece eximco e fala da grandeza de calquernegarle civilidad a los hombres dren cual los de la izquierda?”10

naquela época declaracións certasemella vacilar nos seus propios psa queren dicir unha cousa e asdistinta. Representativa desta actdidamente conciliadora é a súa

publicou en 1938, en plena contever representada. A obra, como vautor, está dedicada ós senadoreCarlos Serrey e Héctor Gonzálezrefuxio a algúns exiliados, “de izq

da guerra. A que foi a súa primeió denunciar os horrores que toconsigo dende a atalaia do humarico, non tivo a recepción que o súa ambigüidade108. Os argumen

tropeza con sucesos como o aLorca, a quen tratou cando estivoda, admiraba. “No quiero creer q

84

Page 86: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 86/310

un titular dun artigo que Bóveda to en que golpeo frenéticamente palabras incrédulas y horrorizadate a mí expresamente colocado pretrato que Federico me dedicó e

por vida nuestra devoción”109. Ndencia e un alarde de amizade, a

Tal e como se apunta, de xedo papel do programa radiofónicCivil: “Xavier Bóveda habla sob

hacerlo dentro de una discreciónestación las furias de determinespañola”110.

Bóveda e o teatro

El teala prena la

rio es

Logo de pregoar o seu abanoutros xéneros que o atraen máis

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 87: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 87/310

que fora considerada pola críticaintento dentro da farándula. Ungraciosas, equívocos e enxeño vedo que a libera, en parte, de casalón que imperaba na escena co

Pero sen dúbida a entrada recoñecemento, con Tierra Dura,estrea a obra no Teatro Smart cautor e director Samuel Eichelbañía de Pedro López Lagar. A pa

conta a publicación en 1942 deIntegración del hombre, que viña a mario co engadido dalgunha poescompilación feita a partir dun progase por completo á súa producxornalista de radio e mesmo fai

sión. Tierra dura, traxedia de amlorquianas, que no dicir da críticpublicada ata 1943. Da obra diestrea: “Lo que más me satisface dro que llegará de manera directís

da identificación racial y telúrica de mi obra y el suelo geográficoestá ambientada no rural castelái á l b d

86

Page 88: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 88/310

do autor novel aínda que as opiniólar a influencia, ás veces excesiva, bien adviértese en el fondo de la ples la influencia de García Lorca, bien personal”115. “Muy vivas son

[referencias] de Bodas de sangre. Elorquiana, y más que en su prosa co, que, a veces, se acerca con lalevanta con el endecasílabo. Esta fuinicial, que, por otra parte es mu

hace sentir su demasiado peso sobTras dela virá Galicia madresúa filiación co Valle Inclán darepresentada en varias ocasións, aBos Aires en 1940 pola compasegunda no Teatro Solís de Mon

María Guerrero e Fernando Díaz En 1945, no Teatro Arxent

Ornat estrea El perfecto optimisExperimental Argentino), dirixidoposta en escena da comedia Laura

de enredo, lixeiras, con abundantede acordo co que se producía na “do que Bóveda nalgunha ocasión

d l

f l d l

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 89: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 89/310

coa falta de apoio estatal ou co tractores118 cara a novas expresiónproporcionaban a un unha distrda, e a outros, os intérpretes, amde expansión.

Daquela, a renovación teatrcionados formados por mozos óción e con intereses moi afastadodas grandes salas. Era este un teafeito en pequenos espacios alter

comerciais, aínda que é verdade apartado da consideración da eliteatro máis popular que enfeitizgrantes que albergaba a urbe arxcubrir as súas propias contradiccestaba a desenvolver en Arxentinforma de sainetes e farsas máis ouimportadas de Europa tivo, a parlarísima manifestación co xéneroe traxedia que foi o grotesco crioumáis populacheiros coa crítica so

de que conquistou moitos achadXavier Bóveda, logo de trab

e filosófico, vai, conforme á evo

bi d d l

88

Page 90: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 90/310

ambientada no mundo rural espadura ou Galicia madre respondíaestructuras preindustriais e relacimístico da nai, funciona como fofestou, alomenos nalgunhas obras

referencia capitais para Bóveda: V perfecto optimista, que o autor “Divertimento”, a acción sitúase nespacio urbano e cosmopolita onsal, aparecen conflictos latentes ngrante en paro e a desilusión cantivas como o espiritismo son temNon se trata de presentar unha prmico; máis ben hai un desexo de personaxe evitando as tensións. “dencias, de un modo amable, enc

limar ciertas asperezas”, afirma o no momento da estrea, “El tema cos y otros aspectos muy relacambiente, en este Buenos Aires dno son sino ilusiones, y a un prec

Sexa como for, os textos drainéditos, seguiron xa esa pegada dsala burguesa. Cun fío de humorpretendía aproximarse aos gusto

A d t

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 91: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 91/310

Arranxando o retorno

En mi dente, obra pu

conten

O teatro foi a opción final da penas se dedicaba ó seu traballoticipacións nos actos organizados p

ción de Bóveda co ambiente peninservouse ó longo dos anos; mesmmos tempos, un cargo na Comisió

Tivo a cotío o seu posto desas sociedades galegas organizab

acontecemento Participou nas h

90

Page 92: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 92/310

acontecemento. Participou nas hGonzález Carbalho e María Casarda Emigración celebrado no ano pación activa, e foi membro da Aduamente pequenas colaboracións

que se pode afirmar que a súa foi uculturais oficiais e nos organismoEra a súa unha postura de estar unha actitude permeable e amigaestaba dividida a comunidade ga

que cara a el tiña o sector galeguitido; non hai que esquecer que Bdentro das letras españolas.

 A especial situación que se“quinta provincia galega”, a particional. Alí confluíron e traballaronvés do exilio e a emigración, en Galicia atenazados por unha dictarior. En Arxentina construíuse untodos aqueles que soñaban unha Gfoi indiferente a este clima de opt

Rafael Dieste, Luís Seoane e outraeditoriais galegas en Bos Aires llesfactores unidos á necesidade de n

é preciso xustificarse Nunha con

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 93: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 93/310

é preciso xustificarse. Nunha conprimeiro lustro da morte de Caste

Por eso, nistres intres agrado bastáballe saber que letanto mais gallego según foraforma d’a sua ternura, e nadaporse intr’a terra e íl.

D’ahí que todo probleplanteamento d’un probrema de Galicia, calificábase de pohomes.(...)

D’ahí que tôdo probremestando debruzados, alguen fondo123.

O sentimento cara á terra é

teorización sobre a psicoloxía dotundentemente: “O emigrante é usó para gañar diñeiro. E por iso e rilo, constituya o seu ideal d’o hoen que a intelectualidade galega

123. Bóveda, Xavier: No pirmeironunciado no Centro Orensano de Bós Airanota que a esta actitude pouco compr

emigración a postura de Bóveda

92

Page 94: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 94/310

emigración, a postura de Bóvedaúnica aspiración do emigrante son

Na psicoloxía d´iste homdeza e a súa limitaceón; a súa -o afán de poder- xurden todoque poñer o ímpetu de tod´a vtar o vóo das azas da nosa ialmc´unha fluenza nada do propfantasía, nada da limitaceón d

Bóveda a carón de Salvador de Morga

escritor descoñecido para o conte

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 95: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 95/310

escritor descoñecido para o contevoca o seu resentimento. Bóvedadesexaba darse a coñecer, pero at“olvidado” na súa terra, que era que mantén con Paz Andrade, qu

Fronte a outros intelectuaisbuscaron na terra e cultura propiño que seguiu o seu curmán e coBóveda continuou ata a fin coa españolas. Quixo triunfar nos esc

atopar a fama perdida polo camiñO 16 de setembro de 1963homenaxe no Centro Gallego de rumbo a España co propósito de interesado, sobre todo, en estreatardía obra teatral. Levaba como

inéditos nos que estivera a traballachos de la locura, El otro Diógenes,No va más, e ademais dous poem

127. Vid. Varela Iglesias, José LBóveda e Álvaro de las Casas”.  A literatLetras, n.º 4, Santiago de Compostela, FuNeste artigo o autor fai unha breve aínda qBóveda; ao falar da súa traxectoria estétic

verdes, de ambiente galego e mira

94

Page 96: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 96/310

verdes, de ambiente galego e miramente revisada pois foi escrita xvinte a Galicia. Logo de ser recibidiríxese a Madrid, onde o agardatempos como Eugenio Montes.

 A recepción en Madrid foi ccoñece a Mariano Tudela e a outroden daquela na capital española. Nle algunha comedia; coñece taméprevisto que pronunciase unha cMadrid e tamén no Ateneo; ademGómez para ver de axudalo a estreproxectos quedan inconclusos. Ndo día de defuntos, a Xavier Bóveque non pode superar. Chama amédico á vella pensión onde resid

morto na mesma butaca dende on

cións na prensa. Pouco despois d

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 97: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 97/310

p pRuano cumpre a promesa que llena súa honra, aínda que este escrnecrolóxica: “Xavier Bóveda: cita a figura dun Bóveda cargando co

recordos, atestada de recortes demente quizais para sentir el mesme non deixarse levar pola sensaccantado despois do reencontro cuda súa mocidade e que non embamo, pode que excesivo, por estreacil, porque, después de cuarenta Bóveda sabedor de que aquel xa nada que facer alí onde ninguén orutina e seguridade dun Bos Airepatria. Abandona a idea inicial,

retorno definitivo e o establecemevivindo do teatro ou da prensa. “lidad no sé yo mismo por qué he Necesitaba ver España”. Nin tempnatal, á que lle dedicou o poemar

Tamén Mariano Tudela, imafectado polo triste velorio da noicionada lembranza132. A casualid

novembro saíra en El Ideal Galle

96

Page 98: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 98/310

antes que anunciaba o regreso dara no Madrid dos anos vinte. Nánimo de axudalo a reiniciar a súpor dar a coñecer o seu teatro. “

que vencer a la inevitable sensaahuyentar espectros y derribar nsente indefectible, inexorable y,hermoso también”. Todos os apoBóveda unha verdade que bour

momento pasara. Anos despois, moitos ano

recordo a aqueles momentos e a

Después de aquella leequivocados del poeta y la

podían dar lugar. La hora dedo. En España y posiblementXavier Bóveda creía muy nueya inútil de otro tiempo. Me la velada entendimos lo misLázaro. El único que manten

viejo ultraísta, que deseaba mcelebridad teatral133.

Carlos Martínez Barbeito e Mari

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 99: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 99/310

houbo pranto na prensa pola súa traxedia, unha viúva ficaba soa enrosas débedas. Xavier Bóveda, o soldo da literatura, morría na com

fuxira, dende os seus comezos oue o esquecemento.

Luis MGrupo de inv

98

Page 100: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 100/310

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 101: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 101/310

BIBLIOGR

De Xavier Bóveda

El madrigal de las hermosa

Ourense, imp. de “La Re

Epistolario romántico y esmas. Prólogo de CouceirRegión”, 1917.

“Poesías del Ultra. Un aude abril de 1919.

“Los Poemas del Ultra. Mde 1919.

“La plástica del ambiente

1919.“A la señorita Matilde BuVigo 31 de xullo de 191

De los pazos gallegos. Vd d

100

Page 102: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 102/310

Pórtico e gravado de Fer“La Región”, 1922.

Penumbras. La novela sema

Los Motivos eternos: poemaTierra nativa: emociones. B

La esencia de lo español y1929.

Humanismo español: (SigEspaña). Bos Aires, Edito

Integración del hombre: p Araujo Hnos., 1934.

Tertulias literarias. Bos Ai

Caos. Bos Aires, Anacond Acerca del teatro. Ensaio i

Cartas a una mujer. Bos A

Tierra dura. Bos Aires, El

Galicia madre: Comedia e1944.

Homaxe a nai galega Disc

••

••

Sobre Xavier Bóveda

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 103: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 103/310

 Allegue, Gonzalo: Eduarausente. Vigo, Nigrán, 19

 Astur Fernández, Néstor

Bos Aires, Los Pinos, 197Cansinos Asséns, R.: La1985, p. 283.

Couceiro Freijomil, Antoescritores. Santiago de C

1951-1953.Lanza, Silveiro (editoSantiago, 1974.

Martínez Ferrer, Héctor: lismo. Análisis textual”.  A

Málaga, 1999, p. 49-53.Pérez Leira, Lois: ProtagonGalicia en el Mundo, 199

Prada, Juan Manuel de:Círculo de Lectores, 199

Prada, Juan Manuel de: DSeix Barral, 2000.

Tudela, Mariano: “Xavie

Obras de carácter xe

102

Page 104: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 104/310

Carballo Calero, Ricardocontemporánea. Vigo, Gal

Núñez Seixas, Xosé: O G

Sada, Ediciós do Castro,

Ribera Llopis, Juan e Rmodernismo do Cenácumodelos cataláns”. Litera Actas do Congreso Intern

Universidade de Santiago

Risco, Vicente: Obras Co1994.

Rodríguez, Francisco:  An

de Castro. Vigo, 1988.

Tzvi, Medin: Ortega y GasMéxico, Fondo de Cultur

Torre, Guillermo de: UltrMadrid, Ediciones Guada

 Videla, Gloria: El ultraísm

Artigos xornalísticos

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 105: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 105/310

 Álvarez, Basilio: “El éxiBellísimo discurso de DoOurense, n.º 322, 1 de d

O Tío Marcos d’a Portela,

“La alborada de un granGallega, Vigo, 20 de abril

O Tío Marcos d’a Portela.

Correa Calderón, E.:, Bóveda”. La Voz Pública,1917.

Vida Gallega, Vigo, 25 de

“Paisanos Ilustres. Xaviede xuño de 1920.

“Del sentimiento de la Napoética”. Conferencia de  Aires, 29 de abril de 192

La Unión, Bos Aires, 4-IVLa Época, Bos Aires, 4-IV

••

La Democracia, Montevid

l

104

Page 106: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 106/310

“Nuestras entrevistas. El de Cuba, A Habana, 16-V

“El autor de El madrig

Montevideo, 28-XII-1924“Una entrevista con el poCórdoba, 20-V-1926.

Síntesis, Bos Aires, (s.n.),

La Prensa, Madrid, 1928.

El Diario Español, Bos Air

Cansinos Asséns, R.: “Reotros temas por Xavier Libertad, Madrid, 1930.

“Xavier Bóveda dio una m Aires, 24 de maio de 193

 A Fouce, Bos Aires, nº. 38

 A Fouce, Bos Aires, nº. 61

Blanco Amor, EduardoOrense”. La Nación, Bos 1933.

••

Crítica, Bos Aires, 18 de

A ! B Ai

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 107: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 107/310

¡Aquí está!, Bos Aires, ano

Crítica, Bos Aires, 26 de

Crítica, Bos Aires, 18 de s

Crítica, Bos Aires, 18 de

La Nación, Bos Aires, sáb

La Prensa, Bos Aires, dom

La Nación, Bos Aires, dom

Muñoz, Andrés: “Bóvedbohemia literaria”. Mund

Soler Cañas, Luis MigCabildo, Bos Aires, domin

El Diario Español, Bos Air A Nosa Terra, Bos Aires, a

Risco, Vicente: “En busca Ateneo”. La Región, 18-X

Tudela, Mariano: “A XaIdeal Gallego, 8 de novem

Gamallo Fierros, Dionis

••

106

Page 108: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 108/310

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 109: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 109/310

ENSA

108

Page 110: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 110/310

LAODO DE GALICIA

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 111: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 111/310

Miñas donas, meus siñorespáxina dos seus inmorrentes poe

“esquirbir nada maou, como os pobosesquirbir sobr´a cacaxe que todo ven

y-eu confeso qu´axo garimoso qu

teño que falar en catelán o longo da ledicia en poder falar unha ve

¡Nin cómo podería conxabrante de Galicia no vran, qu’ed´os penedos, loiro craror morn

montes, dozura de lus nas brañxestas, uces e piñeiros!

Qué feliz sería eu, paisan

da Cruña, os baixos de Caselle, ae o medo d´as serras d´Ourense e

110

Page 112: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 112/310

na pradeira, as mulleres a carón dsobor d´os eidos.

 Vexo a romaxe de sigros d

badaladas das súas campás, e podoiras, pol-as congostras, pol-osmozo lansaliño, a moza carrapunon ten folgo, cos seus dengues cos, cas suas cariñas de carabel.

Den´aiquí, desd´esta Arxengraceón en que trunfa o pulo dGalicia: verde e cheirosa d´erbas, pinos, e feiticeira de merlos e de

PERSPECTIVA DE CA

 Apenas ha transcurrido uCastelao, y ya su figura empieza

mente; ahora, a poco tiempo de empieza a elevarse en el horizont

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 113: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 113/310

Todas las semillas de este bosques para nuestros ojos, pormente. Ocurrirá con Castelao lo

ya que uno y otra son vivientes eLos dos hicieron mucho m

cosa; lo más excelso de ambos estianamente. La amaron, primerobelleza; finalmente por ese su don

supieron revelarnos.Mi primer encuentro con C

en circunstancias en que yo acabacerlo. Ocurrió este encuentro enpropuso que hiciéramos una ex

que yo conociese el paisaje. Meel Lérez.Pronto advertí que el paseo

la dinámica de su alma. Se veía quunidad, y que ésta sólo podría logmentos. Todo lo que ahora intuyosu sensibilidad y su inteligencia,

La imprensión que entonce

aún, y que la universalidad de Cade su primer libro: Un ollo de vidr

112

Page 114: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 114/310

También conservo de aquedables: lo que había en él de árboque había en él de árbol, era su

pino; lo que había en él de mar, nostálgicos y azules. Tenía una bsé qué de égloga y de ría.

 Algunas veces suelo pregusu obra. A mí lo que me deja

Castelao se acercó a las letras cualos treinta años; pues bien, creóespontaneidad del lenguaje habla

Ocurre con la de Castelaprosa de Cervantes. Ambas estarquitectura: la que estructura l

bién la síntesis se resuelve en efuen piedad.

También tiene algo que lo aalardes cínicos y macabros de deuno y otro son propensos.

¿En dónde radica el secretoespíritu? No hay secreto. Hay, sí, campesino y marinero del que ti

HOMENAXE Á NAI G

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 115: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 115/310

(Di

Pra falar da nai, hánse de dectén de ser pór n-elas moito sentimbaril, porque no nos cadra falar co

E como é da nai galega de teñen de ser ditas na nosa lingua

xirse a ela.Namentres os homes podem

por isemplo, c´un andaluz e un tinto d´un galego unha nai andad´outra nai galega, c´o sino da ma

de fermoso; e niste xeito compreespritual c´as diferencea, e por isgalega, cando fala na língoa d´o n

Galicia e unha rexión de mqu´as formas da súa cultura arr

eidos. Tod´o que se teña de fagud´isa realidá, e por eso coido quCentro Gallego, d´a súa Xunta Dir

Quezás ocurriu a cousa canros versos, alá no Ourense d´a mi

i i d d

114

Page 116: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 116/310

os ourensanos, nisa nosa ciudadedía 7. Pois a isa feira baixaba tomais alá de Velle; unhas vegadas

sempre caía pol-a miña casa paraencol d´o fillo que tiña alá, n´Amas cartas. Pois n´unha d´ilas, o esquirbíalle a nai qu´estaba mortsado de se volver, ó qu´aquela muten tanta morriña, e fala de se torndín as vacas, qu´eran ben leiteiras

Sen dúbida porqu´ise recocon que s´agarran as cousas candoo trayo a colaceón, e vindo n´aqunai galega, e miña intenceón fac

tarlle d´os nósos feitos, non comoten, senón com´hé lei en homes q-e debe ser- un sentimento.

En col d´o esprito galego, ddifrenzan, ténse feito moita literat

sas c´abondan, non sempre a calidestá d´acordo co que representan.tante esproitado pol-os nósos po

Non eisiste pr´a min coisa pero, como socede con tod´o que

t i li i

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 117: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 117/310

cousa tamen mais pelirosa, pois oda nosa ialma en aspeitos qu´aindsivos e radicales n-ela.

Eisí o sentimento d´a terrimpulsa como pobo pero quecom´individuo. Témolo caso eiqude Bós Aires. Xa s´empeza a falartiva, e mais d´un ollo agoreiro fitacheo de noxosos presentimentospechos os vieiros d´a emigración,cer, e que día virá en que ainda ofrente de pedra d´iste Pazo. Pódependencea, cando xa vai sindonos ceibes. Pois é incredible qu´

mil homes non teña nada que fag Arxentina en que poden intentar

 Ademáis, s´é certo que queesprica ise adoecer porque sigacando detrás de cada mozo qu´e

unha economía qu´esmorece. I écando as cousas se miran como sesas, senón como nostalxias. O es

úneco, -o afán de poder- xurden ceón, porque poñer o ímpetu de vale a acortar o vóo das azas da n

116

Page 118: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 118/310

vale a acortar o vóo das azas da nmental, mais c´unha fluenza nadaceón, unha fantesía, nada da limi

home e moi difícil de tratar. A cquire n-il formas asombrosas, e epor enriba todo seu poder, pois acamos, ten, forzosamente, d´impoíntema c´unha apetencea de manna nosa relaceón.

Com´a todol-os valores finq´estima mais, o diñeiro pasa a seseu conceito, a proba do seu amsociedade de Fillos de Galicia, ilson os qu´empezan por poñer os

les dá o privilexio de verse comreclamen dirixila, pois n-ai cousc´a probeza.

Nunha aldea gallega, calqupra ser direitivo d´unha sociedad

honradez; a exixencea fundamendigo en tono de censura, senon Cando chega a hora d´elexir un n

eleición, inda os que mais barulvotalos, pois o home que levoumellores títulos para ser patriano

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 119: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 119/310

mellores títulos para ser patrianoE ten de selo por moito tem

xente pensa, detrás da riqueza n

paxión e vontade. E tamén intelipráctico, valedeira e dina de certdébelles moitas cousas, e un sentlles reconocer pol-o menos isto:terra; pois por un rico que se perles hastr´a servidume. E, si e cepasará un camello pol-o buraco dtas do ceo, quezaves ós nosos nonsa, pois as horas e desvelos –mqu´adicaron ó noso Centro, hásechegado o momento de rendil-as

Centro Gallego é unha obra colelevantóu con donacións, senon eles, os ricos, os qu´o admenistrae honralos no que teñen, mais qu

Haivos moitas formas de s

homes; pero soio honramos á termos, senón d´a cordo o xeito comde toda crás, dende os mais simp

S´agora votamos unha fitaón, eu invítovos, digo mais, desasoia actividá na cal non esté diña

118

Page 120: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 120/310

soia actividá na cal non esté diñamismo. Os galegos rexentan bancátedra nas universadidades, e

ministerios e nas cámaras, fundacapas mais oitas e pechas da soempobrecidos.

Eu xa teño dito qu´eiquí gallega, pois e fatal c´axedes o gatopámonos co il en donde nós be

I esto é ademirabel, porquc´ocupan esas posiciós, tiveron qucipeos mais elementaes de cultdesenrolo; todo o cal di moi alto, da versatilidá do seu esprito. I a i

que teñen, un valor moi outo, pparte o sentimento; o afán d´honr

D´ahí qu´eu pense que toddebe perder, i-e chegado o temppor xeitala. Pro, para esta nova fu

primarea do sentimento, a devocacceón tendrá de individuarse ensesgo qu´ista nova loita tennos de

Os que, com´eu, levamos tnacemento d´un aspeito evolutivdebe resultar intresante seguir de

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 121: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 121/310

debe resultar intresante seguir deaún,) estimulado nisa direcceón. certo é que do home galego empé

dito. Diarios, revistas i estaciós deza a eisaltar alguns aspeitos da ndebido, en parte, a enorme multmenos certo qu´está alborexendomirarnos. Podemos xuzgar esto pmos agora confesiós que trintanosión “Yo también soy hijo (o hijana nos medeos en que se desenrodixen d´os pais, teño aseguido de

Porque o arxentino de proxnas universidades, nos talleres

radios, nos millores comercios e Por donde a nova valoraceón, o narranca de duas fontes que teñcorriente úneca: os méritos da nempezan a actuar os nosos fillos.

Fai d´isto poucos días, asisFoi no Centro Lucense. Fun alí, (cencol do Día de Galicia. E n´i

Por iso, niste día en que nfigura veneranda da nai galega, eceón, coido que o xeito millor d´

120

Page 122: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 122/310

ceón, coido que o xeito millor dfalarlle d´ista inédita laboura d´o nde adequirir forma positiva, e cu

Conquistar a ialma d´os seus netoD´endo Teatro Avenida, díxoda vivencial, que dá diñidá d´esprmento, i-a cultura. A vida, e un dóa terra i a familia feita intimidá, e aceón do home. Pero toda culturaecumene pol-os seus anceios. E soid´os nosos fillos con ese sentido exixe, cabe que conquistemos prasdous millós de netos que son a pr

O que ten que sopor un cam

coleitiva, pois eiquí a disyuntiva herdeiros, ou o paso do tempo corimos, e inda iste mismo pazo qfumos rexidos pol-a forma primaterra, e s´iste é bastante pra unifi

quirir a mesma continuidá se qsempre a vida ten mais forza e mquer dicir qu´o noso sentimento t

descorbir parcialidás en funceós qdenza. Pro pra comprir iste novo mento da terra e da unidá de orixe

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 123: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 123/310

tinuidade, non soio no espaceo gaTod´o qu´en Galicia ergue

povo. Compostela e unha obra coa sua beleza- e o resultado do sana nosa música fai sigros qu´istá pgrama, pois é coral no que teCanzoeiros, tan soados, mais c´teñen un ar popular de povo qu

queira que nós imos, sempre nosNista Arxentina todo o que

contará coma povo e nada pais pazo que nos acolle, e o máximorande manifestaceón da nosa vo

que a xente encontra pra comprenacostuma a estimar ós povos porlle será comprender, a quen soio mvista na sua perspectiva de eterni

Todas istas cousas, e tantnosos fillos; pro non soio c´o sen

raes que as fagan asequibres a ssoio esforzo coleutivo, senón tamqu´estamos eiquí temos unha ob

NO PIRMEIRO LUSTRDE CASTELAO

122

Page 124: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 124/310

N’iste pirmeiro lustro d’a trqu’o millor que podemos faguer ceón da galleguidade n’Arxentin

nosco. N’ista forma, coido, imos súa obra, e o modo meirande d’e

Tense dito d’iles que, cóm’os seus froitos, e outro tanto pódsoio podemos xuzgal-as pol-a fa

intento. Ver o que deu de sí a nónóso pobo, co abondo da sement

Pro tampouco será a miña síntesis; o que quér dicir que imos tos coleitivos, pois impórtanos ma

Pra ista xornada qu’imos apunto, non no espaceo, senon nomais longo qu’o camiño qu

Por eso, nistes intres a quegrado bastáballe saber que levavtanto mais gallego segun fora a d

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 125: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 125/310

forma d’a sua ternura, e nada quporse intr’a Terra e íl.

D’ahí que todo problema planteamento d’un probrema conde Galicia, calificábase de polítichomes.

O sentimento era com’isasdos nevoeiros dos nôsos montescábamos ôs beizos, mais pol-o gotivéramos.

D’ahí que tôdo probrema cestando debruzados, alguen tiras

Eu quero ser ben entendid

na-i nada mais lonxe da miña intser irónecas. Si aquiles homes smento, se non quixeron ter conGalicia, en xusticia, hay que recomeditaciós d’unha minoría, pois

era un sentimento, e tiña, com’esorprendente –i esto esprica moitpoeta popular.

nientas, ou nonseicantas agrupacpor modo mais xeral, de Hijostanto nomes xeográficos que enx

124

Page 126: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 126/310

O qu’as enxendrou, foi o amor a do curruncho da terra mae. Ilas fi

construiron pontes, e, na hora homes e redimiron vidas.Por iso temos de falar con

moito mais qu’un pul-o emoceosentimento abrocha nas raíces prise refire, digamos que ll’ê consus

O nóso sentimento non é bte ô tempo, e pode erguer obras qtanas e a beleza de catedrales. Vn’Arxentina. O Centro Gallego. O

 Aires.

Cando o sentimento finou gou o máximo das súas posibilicoroa. Xa non hai, non pode habguismo, si quere ser fecundo, tenda voluntade e o pensamento.

Hastr’eiquí non fixen outraespritoal. Compre qu’agora falemqu’o pòbo emigrado descóbrese

Por iso, o conmovela en taquela forma angusteosa que todtadora d’as concenceas.

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 127: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 127/310

N’isto chegou Castelao. C Aquel en que, da Galicia emigrad

voluntareosa da libertade. Xamaide semente.O seu nume tiña un tingu

esbelteza e a impoñenza dun piñrecidos, a dozura azuada das ría

no ar, as mans abríanselle eisprvoar un páxaro. Foi algo inorvidaso par-as almas.

O nôso pobo recoñeceusmesmo era terra campesiña, marpra xuntar, senon tambén a diviña de Galicia no seo común da cas súas verbas, cobizoso dun confricto con moitos bós gallegosin sabelo, están escolleitos pol-ada coleitividá qu’ê sempre despaPor iso morreu un pouco desprada, si ben todos coñeciamos que

Eisencialmente, a vida d’unconcausas, que son recíprocas. Uleza, a súa i-alma. Outra, ouxetiv

126

Page 128: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 128/310

ocaseón hestóreca. Pro, ainda qurara vez s’alcontran. Por iso, ven

alma universal e un destiño escucinco séculos. A razón, en parte, tico non contaba rén. Todol-os pol-o Meditarráneo.

Pro agora entramos no

Hespaña do porvir ten de facela onosas costas, xa qu’estamos chamâ groriosa Europa ca nacente Am

Pra isa laboura percisamos, cencea de si mesmo, e que xa nonto, senón, fundamentalmente, po

O honrar oxe a Castelao nseto, non honramos ô home quenosa coleitividá, pois chega o temsi a terra deu sua cárrega de froitfoi xeitada.

I en verdade teñovos de dicman xugos xenerosos, e pendur

GONZALEZ CARBAL

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 129: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 129/310

Mi primer encuentro con GRojas Paz. Recuerdo que llamaro

líneas de su rostro, y la gravedad impresión quedaría incompleta modo de difusa tristeza que lo supe de dos momentos de su vidtu sendos vórtices de soledad. Priecida apenas nacido el poeta, y de

rre –y lo dislacera- en plena juveEl primer contacto del po

revelación del habla. La cosa ocu“Este trascendental suceso

marca, dice, una etapa definitiva

ocurrió después de una cena. Msuyo, llegado, en el día, de la tieen una esquina de la mesa y el v

Quizá, o sin quizá, en ese mló el habla antigua de su padre, emlo que después llamamos voca

t l iñ d

128

Page 130: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 130/310

momentos en que el niño se desc A propósito de la tan cont

Santos escribió: “El hombre portantepasados, todos muy cerca, enda cuenta de que ese es otro de l

 Añoranza de un paisaje en el que turas a las que no conoció jamásórbita de sus sentimientos y el tin

 Yo me siento inclinado a inorden de referencias; pero no echplejo el mundo del espíritu, y el mservir para corroborarlo. En este c

Conocí al poeta creo que

momento siguió latente nuestra anos veíamos, lo que era bastansiempre– detenernos a conversarque fue mucho, pues duró más dnunca me hizo la más velada alus

Estos amores que se conjugy un pueblo, suelen ser de los qutan más dolorosos. La verdadera

forma de absorción, en las que nieblas místicas.

En su avatar gallego, lasAquí el ser no se evade Se ident

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 131: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 131/310

 Aquí el ser no se evade. Se identsu máximo de plenitud.

“Lumbre, no engañque están cargadosSeguiré la marcha Tengo memoria”.

Tener memoria equival

momento lúcido de tiempo. Perodidad, ni como vivencia, ni comoUn existir, siéndolo. Siendo a la v

Todo el “Libro de cancionsuerte de recuperación del tiem

aquellos versos en que Rosalía, g“Sin ela vivir non pnon podo vivir conqu’adonde queira qcróbeme unha som...................Levaime, levaime, como unha folliña

Lo que me admira más en fragmento) es lo mismo que me aes lírica paráfrasis. El hecho deadquieren fantasmal corporeidad

130

Page 132: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 132/310

adquieren fantasmal corporeidadde presencia. Están en el tiempo,

evidenciadas. Y cuando el poeta ncándola, sea siguiendo su vida cosu padre; pero no en su padre-hsu padre emigrante de diez años.

Por eso la primera captacióCarbalho, es una desolada, que pe

mas de Rosalía.“Era, escribe, el éxodo. Gal

En las casas pobres había ventanaan era para mirar más allá del ho

Pero esa Galicia reconcentr

siempre un tema del que se ha aque yo niegue su verdad relativa,cial. Dice Ortega Gasset que “el edad si no ha calado hasta el esGalicia ocurre que, por acentuar

plano, -la emigración- se descuidque es su sentido de la existenciagría como uno de sus componen

ra hay una gota de angustia, inmtencia se torna destino. Ambos ex

“Oigo decir, escribe GonzálGalicia tiene inventiva como en n

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 133: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 133/310

Galicia tiene inventiva como en nyo sé cómo es su paisaje; el viene a

Pero el sentimiento gallegopara que pudiera apaciguarlo en solo a verla, sino a peregrinarla. su muerte.

Cerró así el ciclo que habíchó por vez primera, de labios d

“Y lo que después supe del cí que había entrado en mi conodos hombres sencillos, en un hperecederas”.

UNAMUNO Y EL SENTRÁGICO DE LA VID

Permitidnos comenzar nuestándoos una anécdota de Unamun

y periodista español César Gonzáleste autor*, de donde la extraemo

d

usted me suspenda, pero quiero pSalamanca exclusivamente a prpobre, que yo soy un verdadero hy para esto me atrevo a suplicar

132

Page 134: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 134/310

y para esto me atrevo a suplicar ción convenida, que yo estudio

después, me pregunta otras cosas justicia... y yo le puedo decir queHizo a Don Miguel gracia

mente, acaso dispuesto a no pregexaminaría de un tema determinLlega el momento del examen y D

-Veamos...digame usted...elEl alumno se encoge de ho-No lo sé.Unamuno repasa un mome

que convinieron el tema 17. Aun

ta en voz baja:-¿No era el diez y siete?

 Y el muchacho contesta:-Sí, señor, pero como no hHay dos Unamunos. Uno

intratable casi. Es el Unamuno deOtro, -ya lo habéis visto a través dmitiros- humano comprensivo, ge

mos seguros que ni el propio Donsu verdadera personalidad. Y nomismo nos lo dice en su misterio

Pero lo que sí puede asegu

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 135: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 135/310

q p gha sido tan deliberada y monstrude Unamuno.

Tal vez ello se deba a su invez a la proteidad multiforme dedo queremos clasificar a Unamuforma de apresarlo sino a través dnos escabulle como por ensalmo

la paradoja. ¿Su definición? El tít y contra aquello.

El español, y, en general,como una espada. “Yo no cambioel mismo”. He ahí precisamente perfectamente bárbaro, si no estúha de cambiar si toda realidad fluza y rápida como la nube?

¿Pero es que no hay nada quSí, el hombre. El hombre e

hombre de Unamuno hemos de h

Se ha observado siempre qpaisaje, el entorno, el medio, apener una novela escribe Don Ma

más el sentimiento que no la rapiensan más que con el cerebro dfesionales del pensamiento”. Y haya se sabe lo que es: es ser un fals

134

Page 136: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 136/310

y qhombre. Pues la vida es misterio. ¡Quién lo sabe! En todo caso, dra

“La trágica historia del pensuna lucha entre la razón y la vidazar a ésta, haciéndola que se resigy esta, la vida, empeñada en vitalsirva de apoyo a sus anhelos vital

en vista del para qué, sólo nos ipara mejor poder averiguar adón¿Adónde vamos? ¡Misterio!... Tod

“Gritos de las entrañas del los tiempos todos –escribe Unamude las olas de la vida, desde el “su

hasta el “la vida es sueño” de Calmateria de los sueños”, de Shakemás trágica que la del castellano,declara sueño a nuestra vida, maella, el inglés nos hace también a n

Gritos de las entrañas del alma quel alma pánica de Rubén Darío ymunesco de la vida, le arrancan e

y la fosa, que aguarda y no saber adónde vamni de dónde venimos.”

¿Pero qué es lo que el hom

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 137: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 137/310

¿Pero qué es lo que el homse con pavor tan hondo de la mu

el hombre no ama la vida, sino aSí, lo que el hombre ama enyo, su propia angustia, su miedo idejar de ser y de existir, de no serlas generaciones, polvo en el polv¿Pero, acaso ser no es padecer? ¡Qu

mejor, dice Unamuno, vivir en dohas sentido nunca, escribe, el esptirte sin lágrimas y sin dolor? El dque amamos”. Por eso la supre

 Acongojados al sentir que todo pa

lo nuestro, que pasa cuanto nos rel consuelo de lo que no pasa, de “No hay hombre de valer, e

del pecho la fe en la inmortalidadseverado en la acción, dice Goethemuerto, la naturaleza queda oblig

actividad. Pero en el fondo, Goethinteligencia que busca en la natur“L i d l fi l i d

 Y aquí entramos en la hondmunesco del hombre. ¿Pues qué ehombre para Dios?. “El fin delUnamuno, la humanidad person

136

Page 138: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 138/310

do toma por fin a la naturaleza esto a Dios, “Dios, escribe, es el idproyectado al infinito y eternizaddivinizado? Entenderá mal el pquiera lo interprete de esa manerahombre divinizado, sino, en todeterno y angustioso ser. El cri

Kierkegaard, es una salida desecorazón, no hay Dios”. Y así esPorque un justo puede decirse enen el corazón esto solo puede dec

Por donde una vez más pla

hombre aquella dualidad pascalialectual. La vida intelectual puedeactitud cartesiana, dubitativa, perobre cree siempre. Pero, ¿por qué cnecesita creer para existir, para pe

¿Que el hombre es pereceddad, de ser eterna e indefinidamendolor, en carne y hueso, como

ACERCA DEL TEATR

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 139: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 139/310

Ni por su origen ni por su i

 jo de la vida; pertenece, más bienLo más parecido a la vida enovela se desarrolla en extensión el teatro la vida gana en intensidecurso. En el teatro un solo minen él se cifra la clave de una exis

El tiempo en el teatro no ttiempo en el que puedan crecer lcentra en la existencia de cada sdramática de su destino.

No; el teatro no es un pa

pudiera decirse de él que es algotiempo.

Esta gran tradición se ha pautores se acercan al teatro porqrios, es el que produce más dine

Lo propio ocurre con los intérprelas compañías eran homogéneas.los “astros” Algún día se verá q

Florencio Sánchez no hubietemporáneo de Pablo Podestá. Lable el teatro del segundo. Pablo Pteatro de Florencio Sánchez. Y no

138

Page 140: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 140/310

sino el de toda una generación dpóstuma.

Porque sin la grandeza en posible. El gran autor se asemejadotar de verbo a las criaturas. Perpuede crearlas de la nada.

*

El espíritu tiene los pidiría Nietzsche. Lo grave, es queque el espíritu tiene profundidadnen solemne.

Para mí, lo esencial en u

director me descubra el ritmo deritmo; el orden numérico de sus miento; los pies ligeros del espíritlo contrario, pues sucede que, cuobra tiene profundidad, parece qpasarla a primer plano y angustiarla impone.

Ocurre con el teatro lo q

La ciencia química redugelo que motivó Espectros, lo queobra se represente, y con toda rmargen del problema de Casa de

d h

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 141: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 141/310

tido en que Norah, su protagonipostula), pero Casa de muñecas sigpre aplaudiremos.

Por eso un buen directoción al pensamiento abstracto, la ba su torpeza. Dice la Biblia que elas aguas. Cierto. Y el mismo ma

acaricia el cuerpo de un niño sobdo se estrella y ruje en el alcantil

 Y no solo eso. Por muy a nuestros ojos siempre luminoso

Intérpretes y directores n

la naturaleza.

140

Page 142: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 142/310

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 143: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 143/310

POE

142

Page 144: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 144/310

Gamas Verdes

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 145: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 145/310

Galicia en gamas

Qué luz en flor, qué

desvelo de la aurorada a tus pinares ese y a tus paisajes su veLa luz diluye su orobuscando el tono de

y en un juego de aciva del verde laurel aEl Cantábrico verdohasta fundir un verdy el blando cielo su Toda Galicia a verdey el poniente, en veren esteros y rías reve

Canción por una(Jardines del Posío.

144

Page 146: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 146/310

Nadie vivió con ser mni tuvo instantes máni vuelos más felicesni pasión más ardien

El ruiseñor y el a(Jardines de la Marq

(R d d i f

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 147: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 147/310

(Recuerdo de infanc

Lírica voz que, mágiestremeces el alba coEn dónde, claridad, y en lugar amante en

La suave luz de la alda a tu trino nostalgCon qué alborozo a la rosa singular de loNo sino el vuelo de de oro de noche y ppuede angustiar el cdulzor, hasta turbar Del rubio cielo en lairrumpe, rauda y míMana la luz su leche

y, lírica, tu voz se trTrémulo del albor co

Meditación ante

Te miro mar y veo

146

Page 148: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 148/310

Te miro, mar, y veo fluir de la luz, y el vde tu extensión; oh, de mi ser, en tus éxt

 Y me siento fluir, y sy, al pensar, me revey, al mirar tu hermo

ser que medita y homFluir, fluir, fluir! La fluye hacia el mar; elde la vencida roca laBoga la nube azul su

en peces de oro el dy el cielo en gamas v

Pino en la ría de

Con qué ternura mi

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 149: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 149/310

Con qué ternura mifrustrado, de tu intepino en lo azul, proyque en la Ría de AroEn qué medido acoragujas, ramas, piñasy esa espuma de llam

abierta en conjunció

El Doncel(Homenaje a Ronsar

de Galicia)

148

Page 150: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 150/310

)

 Amor, por qué te goen la molicie de tu spiensas que son iguaporque en jazmín y La aurora, en vagas l

muestra, gentil, su pNo insistas en tu suey recibe en mis brazSi tú quieres, amor, nuestro encuentro es

el cerrojo descorre, q Y si medrosa fueres pno en tu lecho me esSal con la miel del a

Contraluz(Visto frente a La To

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 151: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 151/310

 Apacible rumiar, ramLa luz, como un tory rueda, roto el cielo

 Y está La Toja de duCómo tanta quietudesa luz, que en fulgo

Noche, sálele al pasoen sombras, esa riadSe va la luz, se huyeen un torrente de ory el monte, el mar, e

siguen su ritmo en t

Morriña

Era en mi infancia en

150

Page 152: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 152/310

dócil al sueño y raudEl alma, (un ser de na borrar el rigor de liba abriendo alborad

de pájaros, en vuelo

me volvieron a lo alt

mundo, dibuja Diosdel aire?

Clara, l

se daba al porvenir, Hoy la nostalgia, en vuelta al ayer, solo eEl pino, a blanda tieconserva savia del ppero al hombre en mle queda solo un muPor betunes y asfalto

Crepúsculo(Visto desde Montea

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 153: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 153/310

Poco a poco, deslizo Allá, en lo hondo dela verde luz de un cisu noche, en grises fEn ímpetu de luz, cude oro y azul, el día

hinca el testuz del soy un pino, rojo, se le

 A poco, es una llamcon fondo añil. Canva modelando con d

un Orense de niebla

Rueda de estacio

Fervoroso de vides,

152

Page 154: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 154/310

de amarillos enteros Otoño, con su cargacede, en la vid, su zuLlega el invierno consus noches de vigiliael rito de la siembra

que agrupa, cabe el La primavera viene cy su cuerpo, al danzel apero, en el sol, suy se abre en verdes y

El verano su miel y lconcreta en el rigor y estalla la epopeya al quebrantar la espi

Castaño patriarc

 Aérea gracia, vivient

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 155: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 155/310

verde plumón del páabsorto, erecto a lo ade copa ascensional Si en bosque aprisiomasa, de sigiloso segsi en soledad de pár

que en pausa univerLa savia, que en su tel ansia elemental qurige el sumiso tiempLa luz, que virgen n

virgen también, tus y dora el duro mund

El santo y el po

154

Page 156: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 156/310

Diafanidad

Quién te creó de tal

que, siendo realidadTe veo en un orientetornándote ilusión, dLa luz, que a ti descen tu blancor, y en eDe diáfana, su gemagama auroral, que seEl nácar te sugiere, ptu suave luz; los liriolas escamas del pez, glosan tu nívea piel,

Por ti, mujer, las cosen gradual ascensión

Dibujo al pastel

Qué tumulto de rojoh i did t b

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 157: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 157/310

ha invadido tu boca

Cómo su pulpa en fen tanto tú, burlonaCon el haz de tu lengozadora de su ímpey por su rojo carmes

una inocente presunQué rubor de camely qué dalia, en violeda a tus mejillas esacon la que el alba in

Qué placer de mirarpor el albor difuso d Y qué goce de verte y llegar solo a ti porEl paisaje te espera. el arabesco, en rosa,ese talle mas frágil qy el firme surtidor d

El encuentro(Tema a dos voces y

Él

156

Page 158: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 158/310

Él

Ha de cortar la nieblesta espada de rosa, esta tensión dramáti

un mirar, en silencioCuántas distancias epara hacer imposibleEn cuántos sueños tey era la cita en tiemp

Quién dio a tu frentesa luz, esa aurora d

 Y qué río en tus ojosdonde naufraga tu a

Ella

Por el camino de lascomo una sombra q

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 159: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 159/310

como una sombra q

y el corazón refrena a la extrañeza de tusPor qué oculta la notanto pasado (en tietanto esplendor (en

y por qué en ramas Diáfana, en el no-serel hoy muestra impay tu voz y tu cuerpode un ayer que era t

 Antes tú, eras yo. Ahora estás nadificaRecorres mi cuerpoen vanomi ser buscando.

Inútil servidumbre!Desmesurado fuegoN id

El amante apasioBajo una luz durísimpensando en ti. OyeSoy esa piedra, al soy el árbol que te mir

158

Page 160: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 160/310

y el árbol que te mir

Esta sería costumbrede hallarte en mí, sinesta dual latitud, esteste duelo del ser, ve

 Veo tu cuerpo en su

calor carnal, qué suaqué colinas y conos y qué honduras y mSurges, toda de mí, rque en cauce se abrey soy el arduo camp

y reverdezco en tí, m Yo he recorrido ese psus hitos y sus límitey esos arroyos lentosavanzan, tembloroso

El valle, el mar, el mel bosque, el sol, la sla luna los desiertos

Elegía de la infanI

Infancia. El tacto enhacia la luz. Qué muhurgando rebuscan

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 161: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 161/310

hurgando, rebuscanqué conflictos de risQué mundo de min

 Y, en medio, una ardun agua verdeazul, qel sacro caos de inst

Cómo te quiero, infa Voy hacia tí, y contrpor cariño al que fuy porque en tí mi suPues, si ese sueño nQué me dio Dios en

y en silencio, en la nque solo da a un paiEsta es la habitacióncon su visillo, a medy esta la sombra azumi corazón a anhelo

Ungido de violetas dvuelvo, sueño de vid

IILa poesía estaba en ty, cual mi sangre enftierna revelación, lírQué ascensional el á

160

Page 162: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 162/310

Qué ascensional el á

la eclosión del capul Y qué cerca del niñoDame la espada del que desnudaba el húy el caballo trotón, q

Con qué ternura a tu A ese pozo de nieblaen que mi madre, hoTorre señera de la inpor caudalosos astro

nostalgia del ayer, deSube esta voz a ti deSu acento, una elegíSu ritmo, el de la luz

Verse y no verseMiro tu luz, que se dDe dónde fluye, di, esa onda refulgente,en furia azul y nieve

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 163: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 163/310

y

Miro su pura transplo que el ala de un áy veo que se mece, ven una nube, que no

Miro tus manos, quey las veo crecer... credesmedida, perdida

Nunca llegan a mí, j

Te miro a ti, y el duSe acrecienta el mistQué alta, en su alboQué hielo tu silencio

Éntrate en mí y pen

Si lo aceptas, propon

Quieres que escoja y

Verse y no verse, el juTú te escondes; yo t

162

Page 164: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 164/310

Tú te escondes; yo t

Tú remedas que me persiguiéndote; de tiDespués me dejo vercon discreta cautela;

infalible en mi rastrodual, pues que huye

 Y así, verse y no verse

exacta, de mi muertepersistir en el juego,

desde el tiempo del de mi eternidad.

...El alby el mar se tiende enQuién dijo que la au

tiempo de Dios? Alguienl h i

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 165: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 165/310

TEAT

164

Page 166: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 166/310

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 167: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 167/310

CA(Acción de nuestro tiempo

La acción tiene por escenarEsta nación se halla, en par

antagónicos.Uno que llamaremos conve

maremos amarillo.La acción acontece en los

166

Page 168: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 168/310

revolucionario, cuyo éxito, para todavía sin definir.

LUGAR DE ACCIÓN D

 Acto primero.-El Terror, en

 Acto segundo.-El Terror, en

 Acto tercero.- En la casa de

PALABRAS ACLARATO

Los nombres de las estrictaLLO, con que mutuamente se de

dar– consiste en que ha puesto deta tras esas denominaciones rígidun individuo sea tachado de rojocontemple con la más perfecta innato de ilustres personalidades q

Hoy, los individuos, los h

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 169: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 169/310

cuenta es el color con que se tiñerojo siempre está bien muerto; pmigo cuya extinción se justifica p

Pero, lo que todavía asusta general aceptación con que tales m

La única virtud (si puede desta obra que publica, consiste eese crimen colectivo de nuestro tendidamente rojo o blanco, el icontra sí mismo; contra su pura

 Y denuncia más: denunc(en el caso de esta obra su protaden acercarse a las ideas extrem–no importa si equivocado– de jreprensiones que, en determina

tercer acto– le dirige otro de lodice, sigues siendo un cristiano

DEDICATORIA

 A mis amigos los senadoreL. PALACIOS, CARLOS SERREYMAIN, que tanto me ayudaron panación, algunos españoles no com

168

Page 170: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 170/310

cha) colocados hoy bajo el amparCon la gratitud de

NOTA

(Que prepreseque el pble– so

Esta obra, dura y terrible csino una única verdad: La verdadde toda ideología partidista no prdena, sino una clamorosa acusaciobra, lo que ella no puede dar, es

gico panorama que presenta. En tmisión sino la de obrar en el alm

 ACTO P

CUADRO

Habitación de un Comisariadsillas y sillones casi todos distintos. E

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 171: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 171/310

bolos extremistas (indeterminados) patrulla de ciudadanos. Usan fusile

EL JEFE (a los ciudadanos).

LOS CIUDADANOS. - ¡Sal

EL JEFE. - ¿Buena redada?UNO DE ELLOS. – Cayero

EL JEFE (con asco). - ¡Puerc

OTRO. – Lo fueron. Ya estáadentro de la Comisaría)

EL JEFE (maquinalmente y m

Entra FERNANDO. No usablemente colgada al cinto. No salumientras el JEFE lee unos papeles, é

cigarrillo. Hay en él cierta visibleFinalmente carraspea mirando al

EL JEFE (como aconsejándol

FER. (desafiante) - ¡Mírala!

EL JEFE. – Allá tú. (Se pon gesto displicente).

FER. (después de una pausa y

d

170

Page 172: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 172/310

res! No tengo instintos de carniceEL JEFE ( furioso). - ¡No hacero no los tiene. Es su oficio. ¡E(Deseando terminar) ¡Y basta!

FER. (después de una pausa

rrillo). – Se manda, ¿eh?, se mandEL JEFE. – Aún no mandodemás, yo soy necesario. El puesoy fiel.

FER. – Yo lo traiciono, ¿ver

EL JEFE. – La cobardía es tFER. (echando mano a su pis

EL JEFE (sin inmutarse). – perros humanitaristas! ¡Me das nhumanitarios como tú. (Escupe) ¡

FER. – Todo esto debe de aEL JEFE – Todos querem

EL JEFE. – ¡Ah, si, hablas

claman en el Sindicato los hijos y¡Ve tú a hacérsela! (Pausa. Despuémás que no lo intentes. (Pausa) Elo dudes, muy cómoda. Que quipuedo preocuparme por la justic

bi d

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 173: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 173/310

bien, aquí, tampoco podrías ocupFER. – Hay inocentes y hay

EL JEFE. – Teorías. En rigoinocentes; porque todos los culinocentes son culpables. Yo no m

que soy del pueblo, porque nací los otros si hubiera nacido entre

FER. (acremente). – Tú, sí.

EL JEFE. – Tú, no, ¿verdad?su clase, como hay, asimismo, qu

esos últimos. Apuesto mi cabeza aFER. – Eso nada tiene que

EL JEFE. – Tiene que ver camarada. Y todas tus contradiccitu caso no es el nuestro. Cuando

FER. – ¡Yo no soy un ideal

están del otro lado de las frontera

eso lo que buscaban; que ellos quFER. – No sé qué admirar m

cinismo.

EL JEFE. – ¡Camarada, cuidiota justiciero no es cosa que a

FER El bl l j

172

Page 174: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 174/310

FER. – El pueblo ama la ju

EL JEFE. – Cierto; el pueblpiensa como yo, lo admito. Perodespués, cuando el pueblo la quila suya, ¡suya! La Justicia es flor d

hay tiempo que perder. (Pausa) Eticia; no a la que yo pueda hacertros perdiéramos la revolución, administrármela. Ahora la justiciapieza. (Despectivamente) Ya lo ves

FER. – ¿Pero es que el homEL JEFE. – ¿El hombre? Ni

Si tú cayeras en sus manos, no serverde! (Pausa) En fin, ya veo q(Despectivamente) Eres estúpido y

te quisiera que te perdieras. ¿Meperdieras (Se trunca la conversaciól d L ñ

EL JEFE. - ¿ En donde roba

LUISA. – Recogía lo que espia casa.

EL JEFE. – ¡La propiedad e

LUISA. – No discuto. Sé lo mine de una vez.

EL JEFE El bl

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 175: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 175/310

EL JEFE. – ¡El pueblo no  pasen adentro. Los civiles lo hacen

LOS CIVILES. - ¡Salud!

EL JEFE. - ¡Salud! (Pasan amujer. Fernando se queda mirando

la han llevado a ella. El Jefe, al Finalmente interroga) ¿Qué te pas

FER. – Ni la conozco, ni m

EL JEFE. – El amor es un ptas. ¡Escoje!

FER. – No sé lo que es esoEL JEFE. – Vienen muchas

En cuanto a esta última, parece uculpable? Tal vez a ti te preocupminucia. Con hacerla encerrar, co

FER. – Pero la ofendes.EL JEFE (sorprendido). - ¿E

FER. – ¿Qué piensas hacer

EL JEFE. – ¡Psch! De m(Observándolo) Pero, veo que te p

FER. – (afirmativo). – Empi

EL JEFE. – No te inquietes

pófagos ni asesinos

174

Page 176: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 176/310

pófagos ni asesinos.FER. (firme). – Te estoy hab

EL JEFE (también firme). – Pme encuentres. ¿Qué te pasa con

FER. – Nada.

EL JEFE. – Empiezo a sospFER. (terminante). - Respo

co ni me gusta, ¡pero reclamo a e

EL JEFE (sorprendido). - ¿Es

FER. (terminante). - ¡Esa!

El JEFE se queda mirándolsonríe. FERNANDO sostiene su mir

EL JEFE ( parsimonioso). -

FER. - ¡En el de mi grupuerta del vestíbulo y grita) ¡Sus! (E

FER. – No perdamos tiemp

EL JEFE. – ¿Insistes en llev

FER. – ¡Insisto!

EL JEFE. – Será bajo protest

FER. – ¿Y si yo no quisiera

EL JEFE Estarías al mar

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 177: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 177/310

EL JEFE. – Estarías al maren alta voz) Orden telegráfica nbien pero el número es lo de mentros domiciliarios con detencióndirector general de Seguridad”, e

FER. – Para el caso que le EL JEFE. – Espera, no te im

no registras ni aun tu propia ca(Leyendo) “Cualquiera que sacaPúblico o de milicias armadas a ra sea su ideología, deberá dejar cde domicilio”, etc. ( A Fernando)un papel) Firma.

FER. ( firmando). – No sé lo

EL JEFE (después de ver la f

FER. (terminante). - ¡Basta!EL JEFE (tomando un teléfo

Entran civiles con Luisa

LUISA (al Jefe).- ¡Estoy pro

EL JEFE (despectivo a Fernacarne de hembra. ( A ella) Ese ca(Mira a uno y a otro inquisitivamen

176

Page 178: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 178/310

LUISA mira hacia FERNANDque decir.

EL JEFE. – Ciudadana, aqu

de una vez.

LUISA está en actitud dubita

EL JEFE (a Fernando) ¿Per

Luisa) Pregunto si le conoces. ¡HaFER. (a Luisa). – Diga usted

EL JEFE (a Fernando). – Solo ordeno!

FER. (al Jefe). – Pues bien,sus brazos) ¡Luisa!

LUISA ( h d d

LOS DERECHOS

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 179: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 179/310

LOS DERECHOSComedia en dos actos, o

Protagonistas:

 JUANEsposos

LUISA

SEÑORA (madre de Arman

178

Page 180: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 180/310

PACO (Chaufeur de la Señ

 APARICIO (Médico siquiat

MADRE (de Luisa)

TÍO JUAN (Tío de la mujer

SIRVIENTA

 ARMANDO (Hijo de la Señ

PRIMER

Un living con ventanal a la cescena Juan y Luisa, enzarzados en pa más.

LUISA. No, no; ya se ve qub l i E á d

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 181: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 181/310

, ; y v qba la tienes en tu cara. Está redon

 JUAN. Eso no dice nada.

LUISA. Pero advierte.

 JUAN. Tendríamos que ha

LUISA. ¿Más aún?

 JUAN. La tranquilidad es a

LUISA. No puede haberla

 JUAN. Tanto como lo indi

LUISA. No tengo un traje  JUAN. Tampoco eso es cie

Va a sentarse.

LUISA. No te sientes ahí; a

pié esa mesa.

LUISA. Ahí no. Allí.

 JUAN. Tengo que hacer.

LUISA. Pero no en ese siti

 JUAN. (empezando a estallaen donde quiera.

Va a hacerlo pero la mujer se

180

Page 182: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 182/310

p j

LUISA. Te digo que ahí, nodejo intimidar.

 JUAN. Y yo no voy a tolera

silla) Empiezo a sospechar que seguro de que buscas algo.

LUISA. Busco vivir; tengo

 JUAN. Yo no te lo niego, pTienes cuatro pares.

LUISA. Viejos. Cuatro paremero que hacen mis amigas es m

 JUAN (Tratando de ceder ) Ncontigo me privé de todo. Hubo llosa de eso.

LUISA. Yo hice más que tú

dos, zapatos, camisas, medias. De

mos. Pero ¡déjame en paz! (Va a LUISA. (En un grito) No te

mesa y aún me duelen los puños d

 JUAN. (Ya perdidos los estrte duelen los puños, ¿verdad? A

este florero? Voy a hacerlo añicod ld b ll

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 183: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 183/310

yperder su maldito brillo en su ma

LUISA. ( Arrojándose sobre harás!

 JUAN. ¡Vete, vete de mi l

tenerte más al alcance de mi mancerme, y entonces...

LUISA. Sí, me voy. Y me ¡Porque me echas! ¿Te enteras bieme echas!

 Juan se derrumba sobre lmanos Ella va a hacer mutis, perseñora que la obliga a retroceder.

SEÑORA. (Muy dueña de saquí? ¿A qué viene tanto alborotoque te estoy oyendo Menos mal

SEÑORA. ( A Juan) Ya sé qu

mucho gusto en verte. (Por Luisa)Es una impulsiva. Cuando se migual a la que acaba de improvisaa vuestra boda. Eso de fugarse, o maniático en ella. Y ahora déjam

(Se acerca) Pardos. Caramba, merándome en la puerta Por favor L

182

Page 184: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 184/310

rándome en la puerta. Por favor, L

LUISA. Señora, yo no soy

SEÑORA. Querida, no poacuerdas de él? Es mi chaufeur. E

( A Juan) O tú, encárgate tú de eso

 Juan desorientado sale, abre

SEÑORA. Oye, Paco, vas adejado en mi habitación. ( A Luisalguna ropa de noche. Parece qencontraros. Lo dejé todo en ord

PACO. ¡Qué pregunta, señ

SEÑORA. Y es... ¡Vamos, d

PACO. Pues quién ha de sLUISA. ¡Están locos los do

que me inventaba según los pa

Daisy, en Francia, Gina, y en Ingl JUAN. ¿Y por qué esos nom

SEÑORA. Porque me gustate atrae mi pendentif. Si te gusta, un pobre hombre, que lo encontr

 JUAN. ¿Y usted se lo quitó

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 185: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 185/310

SEÑORA. Naturalmente; aLuego era mío por derecho propNo se debe discutir con ella.

 JUAN. Pero, señora, yo coconozco como a la palma de mi m

SEÑORA. Y tú crees que¿Puedes decirme cuántas líneas t

 JUAN. Decididamente tod

SEÑORA. Todo hay que aviniste al mundo?

 JUAN. Con ese modo de r

SEÑORA. No comprendo ahogarte. ¡Ni que fueras pez!

 JUAN. Se me ocurre que aSEÑORA Porque soy pre

SEÑORA. Vi pasar tantos

por ninguno.LUISA. ¿Pero ninguno se a

SEÑORA. Era yo la que te

LUISA. ¿Y no lo hizo usted

SEÑORA. No lo hice porq Ayer me tocaba el de viuda tímid

184

Page 186: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 186/310

y

 JUAN. (Defraudado) ¡Bah!,

SEÑORA. Pues, a propósiayudéis a hacer una comedia, pe

sión. Ya visteis con qué naturalidLUISA. Le dijo usted que f

SEÑORA. Eso sólo fue el p

 JUAN. Entonces, ¿quién es

SEÑORA. (como en secreto)

 JUAN. ¿No dijo usted que

SEÑORA. Es las dos cosassabréis quién es el doctor Aparici

 JUAN. Una especie de nue

SEÑORA. Con la diferensiquiatra.

SEÑORA. Ya os lo he dicho

ceder con toda naturalidad, comodinario. En resumen, se trata de pero con intérpretes.

LISA. Eso no puede ser.

SEÑORA. ¿Y por qué no? ¿

do yo llegué? La única diferencia d

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 187: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 187/310

tú eres una cómica consumada.

 JUAN. (Tosiendo expresivam

SEÑORA. Haces mal en to

a mi hija. Yo soy tan humana qumiento. Antes de condenarlo lo dme hago su abogado.

LUISA. ¡Yo no me presto a

SEÑORA. Ya veo que eres o

Te hago notar que desde que enque me desautorizas. ( A Juan) Cuniendo una indignidad.

 JUAN. (Conciliador ) VamSupongamos que yo abro la puer

 Aparicio. ¿Qué debo hacer? ¿NegSEÑORA Todo lo contrari

SEÑORA. Laura no hacía

llamaba la atención tu tardanzatemprano. ( A Luisa) Bueno, querhaces para no servirle su coñac?

 JUAN. (Yendo al aparador)

SEÑORA. Parece que estuv

¿Te vas a sentar o no? También tuAPARICIO ¿Puedo saber c

186

Page 188: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 188/310

 APARICIO. ¿Puedo saber c

SEÑORA. Por Dios, ni qula mesita en que Juan te sirve.

 JUAN. ( A Aparicio al par qu

guste.

 Aparicio se sienta.

SEÑORA. No le habrás cames enemigo de las novedades. En Aparicio) Apuesto a que te has olv

 APARICIO. ¿Qué tabletas?

SEÑORA. Las que te encar

 APARICIO. ¿Estás segura d

SEÑORA. Que mis hijos lol

ocurriendo aquí parece que tuv

momentos hasta nos olvidamos  Voy a hacer de director. (ComEstamos en la sala de la casa de el doctor Aparicio, Laura y su mati. Eres tú el que improvisa.

 APARICIO. Espera a que mSEÑORA E

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 189: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 189/310

SEÑORA. Estás en una sa foro) lleva a las habitaciones, y esasalida; además por ella se va tam

 APARICIO. ¿Y aquella? ( po

SEÑORA. Esa conduce a lvienta. (Luisa la mira sorprendida

LUISA. Precisamente es esabe usted?

SEÑORA. ( A Aparicio) Aqquien es y lo que hace. Bueno, i

 APARICIO. ¿Tengo que re

SEÑORA. El tuyo, el que ha

LUISA. (Que ya no puede m

SEÑORA. ¡Cómo! ¿Qué es

librase de su presencia. Por lo pr

doctor Aparicio. (Otro tono) ¿Lemujer los cultiva en la azotea.

LUISA. Si usted quiere la a

SEÑORA. (Digna) No hacemalos cómicos no saben lo que s

 APARICIO. ( A Juan) Le fe

188

Page 190: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 190/310

pero ha tomado usted esta situac

 JUAN. ¡Es que llevamos as

LUISA. ¡Y los nervios no a

 APARICIO. (Conciliador ) Snos no arreglamos nada.

LUISA. Tiene usted que lque lo ayude?

 JUAN. ¿Prefiere usted que

 APARICIO. Calma, calma, ren ustedes explicarme qué hago y

LUISA. ¿No sufrirá de man

 JUAN. ¡Un enfermo así pu

 APARICIO. Por favor, portros papeles. El siquiatra lo soy

 JUAN. Más mala que buen

 APARICIO. ¿A usted le atr

LUISA. A toda mujer le gugunta…

 APARICIO. Verá usted, veryo persigo sería preferible que a ulo siguiente. Es necesario que ustecomo ella es rica hay que dotarla

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 191: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 191/310

como ella es rica hay que dotarlaposición. La casa es lo de menos

 JUAN. Sí, pero…

 APARICIO. A eso iba. Todro que necesite y hasta se le podríte en algun banco. En fin, el procque importa es que ustedes se preseñora?

LUISA. Discúlpeme que nnecesito escribir algo. Présteme

 Aparicio lo hace y ella escribel seno.

 JUAN. En principio, creo

Entra la señora quien vuelve

 APARICIO. No, tú y yo n

apareció un rival, y te enamorastdioso y él un tarambana.

SEÑORA. ¡Lo de siempreamor siempre andamos con el paeso Laura acertó. ¡Fíjate qué mar

 APARICIO. ¿Te gusta? ¿EsSEÑORA Me tiene seduci

190

Page 192: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 192/310

SEÑORA. Me tiene seducivas a hacerle caso. Nada de eso dta, ni cosa por el estilo, para que  Aparicio) Eso sería una inmora

digno. No, mi yerno, (lo he penssu trabajo el dinero necesario pary lo haces colocar en “Las Tres Es

 APARICIO. Eso es fácil para

SEÑORA. Pues ya está res

 APARICIO. Voy a encargarescuches detrás de las puertas.

SEÑORA. Fui muy oportu

 APARICIO. ¿Quieres que l

SEÑORA. Me cree de viaje¿No te acuerdas de tu hermano?

 JUAN. No vamos a discuti

madre de mi mujer, pero reconozSEÑORA. Bah, todas las m

mos hechas en parte de carne y bramos. O hartamos.

 JUAN. Ya no acostumbran

SEÑORA. ¿Quién te ha dich h i

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 193: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 193/310

ahora hacen experimentos con elos hombres. Ven aquí. (Se ace¡Ah, vamos! Te los pones porqQuítatelos. (El lo hace) Es otra c

 JUAN. Sí, pero desde qumundo de otra manera.

SEÑORA. Pero no tienes elos lentes te dan autoridad, pero

son una máscara. Detrás de ellostono) Oye, ¿qué es la naturaleza

 JUAN. El mundo, los anim

SEÑORA. Eso, más que npienso en otra naturaleza. Piens

hasta tengo la esperanza de que eparece que Laura no es feliz cont

SEÑORA. ¿Y tu abuela?

 JUAN. Catorce.SEÑORA. De tu abuelo, p

informado.

 JUAN. Ese tuvo un hijo en

SEÑORA. Tus característicranzas. Ganará la naturaleza.

JUAN Y ó P h

192

Page 194: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 194/310

 JUAN. Ya ganó. Pero no h

SEÑORA. ¿Qué disparate

 JUAN. (Sacando un pap

Querido Armando, hoy he tenidmadre. Quiero que sepas que msomos casados, lo mantendremoslo olvides. Margarita”. Supongo

SEÑORA. Pero ese papel,

 JUAN. Hace unos minutodoctor Aparicio y después lo ocucayó y yo lo levanté.

SEÑORA. (Preocupada) ¿Y

 JUAN. Póngase usted en m

entre nosotros una criatura. Esto como a mí.

 JUAN. Parece que usted es

SEÑORA. ¡La verdad, nunatreverse a tanto!

 JUAN. (En tono serio) En de su hija?

SEÑORA. Lo único que sé peradamente.

JUAN (Prestando atención

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 195: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 195/310

 JUAN. (Prestando atención Vuelve. ¿Qué piensa usted hacer

SEÑORA. Por lo pronto diramos nada. ¿Me lo prometes?

 JUAN. Sólo por unos días

SEÑORA. Espero que han

( Ambos hacen mutis. A poco pueden oírla y una vez que está seguteléfono y disca un número)

LUISA. ¿Eres tú? Hoy nopara otra ocasion. Ya hablaremonarias. Entró una loca por mi ca

Señora entrando y cortando

SEÑORA. Como madre, te

LUISA. La rechazo como m

SEÑORA. Entonces tendrálas madres o las locas entran por

LUISA. No la entiendo.

SEÑORA. No importa. JUAN. (Entra) ¿Qué suced

194

Page 196: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 196/310

SEÑORA. (Disimulando) Nlas cosas ocurren para probarnosvieja señora) que hace ladrar a s

principio confieso que me irritabme tranquiliza.

 JUAN. ¿Cuál?

SEÑORA. Me imagino queatención.

 JUAN. ¿Y eso la apacigua a

SEÑORA. Mucho. Ya lo En esta casa se ve la mano de micubro. No hay criada y Laura tienque mi hija soportase esta serviduLuisa) Sí, curioseé tus cosas. ¿C

SEÑORA. Para gastar el tie

está poniendo muy caro. Este reLUISA. Tiene muchos bril

SEÑORA. (Con énfasis) ¡P

 JUAN. Volviendo al asuntoquedar bien al doctor Aparicio.

SEÑORA. Sí, la fama no selo que se le ha subido a la cabeza

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 197: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 197/310

lo que se le ha subido a la cabezaque os habréis dado cuenta de qu

 JUAN. ¡Cómo!

LUISA. ¿El también?SEÑORA. ¿Qué es eso de

pasa es que su locura no es pelirazonar (aunque esto parezca unno penséis que nos dará trabajo.

en donde poner mis cosas, pues LUISA. Voy a guiarla.

SEÑORA. Te lo agradezco

LUISA. (Perpleja) Y ahora

 JUAN. Eso mismo digo yo

Luisa se lleva de pronto la m

LUISA. Era importante pa

guardado. (Recorre la sala como sime habrá caído aquí?

 JUAN. Se vería.

LUISA. ¿Y si fue ella la qu

 JUAN. ¿Tanto te preocupa

LUISA. No me gustaría qu

JUAN ¿Y qué puede impo

196

Page 198: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 198/310

 JUAN. ¿Y qué puede impomujer que no anda bien de la cab

LUISA. Eso creía yo, pero aEsa mujer vino aquí para algo.

 JUAN. ¿Para qué?

LUISA. Es lo que tengo  pausa) ¿Es la vez primera que tú

 JUAN. ¿De qué podría con

LUISA. Es lo que tengo  pausa) ¿Es la vez primera que tú

 JUAN. ¿De qué podría con

LUISA. Te pregunto. (Paución de esta casa?

 JUAN. ¡Qué sé yo!SA b

PACO. (Entrando) Perdó

como por mi casa, pero la puertaesta maleta?

 JUAN. Aquí, déjela usted aca en una esquina) Paco, ha llega

PACO. Pues, créame usted

 JUAN. Puedo llamarlo Pac

PACO. Aunque usted qui

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 199: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 199/310

q qpodría. Yo soy Paco. ¡Paco! NLimpiamente Paco. ¿Está claro?

LUISA. Clarísimo.

PACO. Pues en todo me vaclaridad hecha persona.

 JUAN. Pues, hombre, nSiéntese usted. Sentémonos los

tas. ( A Paco) ¿Qué prefiere ustePACO. Coñac. Yo estoy si

 JUAN. Acerca la botella.

Ella va al aparador y la trae

PACO. (Bebiendo de un golp

LUISA. ¡Dios mío, el terce

PACO. (Bebiendo de un trag JUAN. De forma que estuv

PACO. Siete años. Y no eusted a creer!

 JUAN. ¿Y cuánto tiempo llPACO. Mire usted, la verdaños Del tiempo no se me alcan

198

Page 200: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 200/310

años. Del tiempo no se me alcanhoy, o si hoy es ayer. ( A Juan) ¿U

 JUAN. Para mí ya todo es

PACO. Si ustedes no me Aparicio me espera.

 JUAN. Nada, nada, puede

PACO. ( A Luisa) ¿Está tod

LUISA. ¡Imagínese usted!

PACO. (Haciendo mutis) ¡P

LUISA. ¿Y qué dices a esto

 JUAN. Yo sólo digo que aqu

LUISA. (En un pronto) ¡Bas

esta señora a mi casa? ¿De dóndva a ella en nuestras cosas?

Suena un timbre.

 JUAN. Ya está ahí tu maddale cualquier disculpa para que s

Luisa hace mutis a poco vuel

MADRE. Ya me dijo Luisa q JUAN. Es preferible que noro una visita una visita que es m

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 201: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 201/310

ro una visita, una visita que es m

MADRE. Vaya, lo celebro.

LUISA. Es que a esa visita

MADRE. ¿Qué importa es JUAN. Sucede, señora, qu

MADRE. Bueno, ¿y qué?

LUISA. Mamá, no querríatras razones.

MADRE. ¿Es algo secreto?

LUISA. Sí.

MADRE. ( Alzando la voz) ¿P

LUISA. Mamá, por favor, n

MADRE. (Con el tono más tar si estoy en la casa de mi hija?

MADRE. ¿Portera yo?

SEÑORA. Ya he recorrido a ponerla en orden. Desde este mmadre la mira estupefacta). No pono soy ninguna pesadilla. ( A Luigino. Lavas, planchas, cosas, ba

lo que te queda de día y de noch( A la madre) ¿Qué piensa usted dloca, o una mujer fantástica?

 200

Page 202: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 202/310

, j

MADRE. Pregunta usted devisto.

SEÑORA. ( A Luisa) ¿QuiéLUISA. Es… bueno… es…

MADRE. (Impaciente) ¡Dil

LUISA. Es que no es tan fá

MADRE. ¿No es fácil decir

SEÑORA. ¿Su madre? ¿HMADRE. Sí, y lo que yo qu

tanto interés en que usted no me v

SEÑORA. ( A ellos) Lo com

MADRE. Pero, señora, ¿se

SEÑORA. Laura, díselo.

SEÑORA. ¿Tiene usted tes

MADRE. Ella.SEÑORA. Ella no puede

mundo con los ojos cerrados. Ssupongo que le habrá cantado u¿Quiere usted cantárselas otra ve

MADRE. ¿Nanas? Ella no SEÑORA. Yo sí se las can

Siéntate a mi lado (Lo hace ) Lo

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 203: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 203/310

Siéntate a mi lado. (Lo hace.) Lo aún en tu subconsciente, en esa tiempo, y en la que duerme el pri

La señora canta una cancióManuel de Falla:

Duérmete, niña, duérmete,duerme mi alma,

duérmete luceritode la mañana.Nanita, nana,nanita, nana,duérmete luceritode la mañana.

L i t

SEGUND

El mismo decorado, con algulevantarse el telón, está en escena la

MADRE. ¿Molesto?

SEÑORA. Al contrario; llegcon el pensamiento.

MADRE Señora tengamos

 202

Page 204: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 204/310

MADRE. Señora, tengamos

SEÑORA. Para reñir hacen

MADRE. Usted no puede s

SEÑORA. Es que quiero se

MADRE. Pero a mí no me perdóneme usted el lenguaje, per

SEÑORA. Pues, a pesar de

MADRE. Usted ha podido e A mí es imposible que me engatu Y a una madre no hay medio de

SEÑORA. Por favor, no vol

MADRE. Veinte años que viv

tampoco creo que usted está loca.

MADRE. ¿Los que se disfra

SEÑORA. De locos.MADRE. No lo entiendo. ¿

SEÑORA. Gozar de los priv

MADRE. A mí no hay cosalidad. Hasta en los locos.

SEÑORA. Lo sé; usted es dsueño, y abren la boca si tienen h

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 205: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 205/310

y

MADRE. Lo menos que sebuenas cartas, se juegue limpio.

SEÑORA. ¿Y usted cree qua usted que tengo mis dudas des

MADRE. ¿Qué clase de dud

SEÑORA. Empiezo a pensaque una certidumbre es una so

haberme equivocado.MADRE. No se haga usted

dejen irse. Sea como sea, usted leantes? Un donnadie, a quien mi pobre alma del Señor. Ahora es t

gerente! Hasta con automóvil.

TÍO JUAN. Tío de la mujer

mana. De la madre que era. Yo soMADRE. Pues, nada, que r

ser más la madre de mi hija.

TÍO JUAN. ¿Ahora que yo el tío? Pero, señora, ¿qué falta de

SEÑORA. Si no se trata de

TÍO JUAN. Nada, señora,A d

 204

Page 206: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 206/310

 Aquí todos somos personas mayotome por criaturas.

MADRE. Si primero ustedpara devolvérmela?

TÍO JUAN. ¿Piensa usted qdad? ¡Hágase usted cargo de las c

SEÑORA. ( A la Madre) Pe

rechaza usted?MADRE. Porque no quierotenga un porvenir. ¿O sólo lo pusse de su caída?

TÍO JUAN. Eso sería cruel,

que eso no es posible, pero la verca desde que la vi Era usted una

TÍO JUAN. Con tanta más

MADRE. A mí no me comseguirle la corriente.

TÍO JUAN. Ahora que emsobrina puede no ser su hija, yo lo es.

MADRE. A mí no me vengala locura, porque si a mí se me d

b d l bi l h

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 207: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 207/310

a asombrar de lo bien que lo hag

TÍO JUAN. ¡Con ataques h

MADRE. Y hasta con ataquUsted no se va de esta casa.

TÍO JUAN. Eso no sería ju

MADRE. Y a mí usted no mbien? ¡A mí usted no me compro

TÍO JUAN. ( A la Señora) ¿Chacen mutis con grandes gestos. La

(Entra Juan)

 JUAN. No sabía que estuvi

SEÑORA. No parece que te

JUAN Lo de siempre Mi

 JUAN. ¿Piensa usted que se

do si la tierra es firme bajo nuestro¿qué era lo que buscaba al venir

SEÑORA. Vine por tu mujllevarte lejos, muy lejos.

 JUAN. ¿A dónde?

SEÑORA. Eso depende de  JUAN. ¡Qué hermoso debe s

to desdichado Ya ni siquiera me co

 206

Page 208: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 208/310

to desdichado. Ya ni siquiera me coun hombre sencillo casi tímido. Caún lo sigo siendo. Tengo hasta m

de la noche a la mañana saqué amomento en que arriesgué una op

SEÑORA. Pero te salió bien

 JUAN. Como pudo salirme

SEÑORA. ¿Y quién te dice q

había que hacer y que no paga( Acercándose a él) ¿No te lo digo? entonces, ¿verdad? ¿Y hay pruebaturero no se hubiera preocupadoido a lo suyo. Tú ni siquiera dor

pongas esa cara mohina. En el fosombras de las que haces fantasm

haces recordar a dos mujeres del

encontré discutiendo acerca de svisto, vale 100.000 o 150.000 pessen a las manos.

 JUAN. Pues no lo entiendo

SEÑORA. Yo sí.

 JUAN. ¿Y qué quiere decir?SEÑORA. Que a la gente l

hermoso ¿Tú crees que Laura no

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 209: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 209/310

hermoso. ¿Tú crees que Laura noella? ¿No es nada para ti?

 JUAN. Me parece que uste

sejarme eso hay que tener...SEÑORA. Ya lo sé. Poca ca

res también somos inteligentes, atenemos siempre la inteligencia ese nos antoja. Llevarla siempre

molesto. Bueno, vete. Tu mujerdeseo que nos vea juntos.

 JUAN. Está bien.

Hace mutis. La señora toca u

trae una bandeja con sandwiches y

SEÑORA. No puede decirs

 APARICIO. Eso se explicapero no parece que insista en aba

SEÑORA. Pero a Juan le hacque él empieza a pensar en separaproceder sin pérdida de tiempo.

sido demasiado tolerante. ¿Tú cre APARICIO. Bueno, no se p

SEÑORA. Pero tú ¿de qué

 208

Page 210: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 210/310

¿ q

 APARICIO. En eso veis mejoolvidar que yo no soy ginecólogo

SEÑORA. (Terminantementembargo...

 APARICIO. Dudas.

SEÑORA. Pero yo no pueSuponte que fuera cierto lo que c

al suelo, y yo no estaría loca, (Después de una pausa) ¿No se te otu imaginación. ¿Qué harías en m

 APARICIO. Me es imposibl

SEÑORA. (Decidida) ¡Hay q

 APARICIO. Pero, ¿cómo?

 APARICIO. Bueno, dime.

SEÑORA. No tenemos tiehablar, sino de actuar. Laura va a y apenas lo haga tú debes ado

 Además tienes que agravar tu exprio: “Todo depende de la coneja”

 APARICIO. ¿Por qué de la SEÑORA. No preguntes. T

Ell i d d t

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 211: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 211/310

Ella sigue merendando y entr

LUISA. ¿Está usted merend

SEÑORA. Tengo que diverLUISA. ¿Y lo hace usted co

SEÑORA. Hago dos cosas aapetito. ¿No saludas a Aparicio? A

LUISA. ( A Aparicio) ¿Por qu

 APARICIO. (Con tono gravLaurita. Todo depende de la cone

SEÑORA. Pero, por tu cue

 APARICIO. Por mi parte n

dría valor lo que yo dijese.LUISA ¿Pero se puede sab

LUISA. ¿Está usted loca?

SEÑORA. Eso le dije yo al molestias de mi hígado, pero él ins

LUISA. ¿Y se queda usted a

SEÑORA. ¿Quién te ha dic

 APARICIO. Vamos, siéntate

Por favor, Laurita, ayúdeme ustedSEÑORA. ¡Cállate! Parece q

LUISA ¿Qué le vuelve a us

 210

Page 212: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 212/310

LUISA. ¿Qué le vuelve a us

SEÑORA. El mareo, y un a

 APARICIO. Todo depende SEÑORA. Una pobre coneja

LUISA. ¿Pero habla usted e

 APARICIO. Vamos, por favla que pueda reposar su cabeza. Y

LUISA. (Haciendo mutis) ¡Pe APARICIO. ¿A qué viene este

SEÑORA. Por favor, no hab

 Aparicio recorre el salón de un

lo pedido.

SEÑORA. No sé, no sé, pe

nes en cuanto a eso. Estas náusedigo! ¡Ya vuelven otra vez!

 APARICIO. ( Ayudándola) Nsirve que gastes fuerzas ¿Sientes

SEÑORA. No, ahora parec

 APARICIO. Eso es un buen

SEÑORA. ¿A qué no sabes

APARICIO C l i l

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 213: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 213/310

 APARICIO. ¡Cualquiera lo

SEÑORA. Me estoy acorda

contigo porque me olvidé de ped APARICIO. ¿Qué?

SEÑORA. Y ahora te diré aceptado tu mano, de no habermvez lo entiendo menos.

 APARICIO. ¿Qué entiendes

SEÑORA. Que tú y yo no n

 APARICIO. ¡Extravíos!

SEÑORA. No, tú no eras d

 APARICIO. ¿Pues qué clase

SEÑORA. Ahí. ¿No lo ve

empiezo a intranquilizarme.

 Aparicio disca. Luisa prorrum

SEÑORA. ¿De qué te ríes?

LUISA. ¡Pero, vamos, si es

SEÑORA. ¿Tanta gracia te h

LUISA. ¿Pero cómo ocurren

SEÑORA C b h

 212

Page 214: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 214/310

SEÑORA. Caramba has ten

LUISA. Antes los niños ven

SEÑORA. Ahora vienen depor qué indignarte tanto. ¡Ni qunatalidad! Una vez le dije a una mtera, iba a tener un hijo. “Entrecosas”, me contestó. “Es que un h

tado de un matrimonio”. “Y buencipo”. Eso se llama contestar con

LUISA. Lo que yo quisierconozco yo? Suponga usted que sla gente puede pensar. Y yo no me

SEÑORA. No me preocupaY te advierto que no es lo mismo

SEÑORA. ¡Cree el ladrón q

hace mutis triunfal)LUISA. ¿Por qué tenía ust

parece que eso esté bien en ustedun caballero.

 APARICIO. Tiene usted ra

prestado.LUISA. ¿Y por qué lo hizo

 APARICIO. Porque yo no so

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 215: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 215/310

C O. o que yo o so

LUISA. Considera usted qu

 APARICIO. ... a todo, Lauritras tenemos que seguirles el gen

LUISA. ¿Pero por qué tenía

 APARICIO. A eso sólo puedinventa nada inútilmente. (Con

cosas se desarrollaron, a mí me paparodia de... alguien.

LUISA. ¿Se burlaba de algu

 APARICIO. Vuelvo a decirlcon la que quiso significar más o

yo sé que no”. En los neuróticos

 APARICIO. Ella necesita p

fuera, y, en cuanto siquiatra, no sepermiso, me retiro.

Saluda cortésmente y hace mresolver. A poco entra la señora.

SEÑORA. ¡Qué preocupacconeja! Me mortificaba por ti. ¡Nrecién nacido!

 214

Page 216: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 216/310

LUISA. Ya es hora de que vla verdad.

SEÑORA. ¿Y por qué la ver¿Es que la verdad no puede equiv

LUISA. No puede.

SEÑORA. ¿Y por qué no pu

LUISA. Porque dejaría de sSEÑORA. ¿La verdad es hu

LUISA. Si.

SEÑORA. ¿Los humanos se

LUISA. Si.

SEÑORA Pues si la verda

LUISA. ¿Aún sigue usted h

SEÑORA. Toda vida es unadias, como las mejores vidas, tiento que no hace falta ser muy inteltonto, basta.

LUISA. La escucho a usted

SEÑORA. Eso es mala circuLUISA. Usted se entromete

SEÑORA. Es lo que acaban

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 217: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 217/310

S O . s o que acabahijas llevan doble vida.

LUISA. Hoy el matrimonioparece que suelan encontrarse loser como en la lotería. Siempre hde de la suerte el que compremo

SEÑORA. ¡Hay que ver lo q

Era tan solemne, tan impresionanttidos de jacket, las señoras mayorestan solemne, tan solemne, que pabamos tan pálidos que daba miedimporta es la convivencia, y esa de

LUISA. ¿Y por qué no del hSEÑORA El h b

LUISA. Eso no puede hacer

SEÑORA. Con cierta ayudcómodamente en esta silla. (Le ac

Una vez sentada Luisa, la Sedespués se aleja y empieza a dar torno a ella.

LUISA. ¿Qué hace usted? ¿cos como en el teatro?

 216

Page 218: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 218/310

SEÑORA. No, mujer, trazomágicos.

LUISA. ¿Busca usted dormi

SEÑORA. Al contrario. Mpierta. (Sigue girando en torno a elme preguntes lo que se te ocurrcabeza.

LUISA. ¿Y si es una barbari

SEÑORA. Pues la sueltas.

LUISA. Supóngase usted qsi yo no fuera yo. Como si fuese

SEÑORA. (Siempre con sus c

SEÑORA. Rara vez me caig

LUISA. ¿Cuál es, a su juicioSEÑORA. En la mujer, la d

LUISA. ¿En qué estoy pens

SEÑORA. En él. Suele desemanas. Cuando yo vine estaba

entres en la convalecencia.

LUISA. Hasta ahora me de

SEÑORA. En eso te parec

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 219: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 219/310

pmujeres se defienden bien... aunq

LUISA. (Dando por terminaalgo más de mí apele a su clarivi

SEÑORA. ¿Para qué? Tus pria. Vamos a hacer algo que te in

LUISA. Por ejemplo...

SEÑORA. Por ejemplo... Vdéjeme que me reconcentre. (Lo su lado, hay una mujer.

LUISA. Su madre si se refie

SEÑORA. Acertaste. Es de A

veo. Están, como tú dices, con... uh h

LUISA. ¿Pero a usted qué ti

entre una mujer y un hombre?SEÑORA. Vamos, vamos, n

Supongo que no es la primera vesiera saber es qué te lleva hacia élvestidos. Supongo que antes podpena de ti misma “este cuerpo m

LUISA. ¿Cree usted que el dcar a una mujer y a un hombre?

SEÑORA. No se trata de lo

 218

Page 220: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 220/310

SEÑORA. No se trata de lotodo caso, recuerda lo que tú dec

que ponerte y que tus amigas tecosas las que ahora buscas? ¿Te gte ¿verdad? ¡Y qué bien viste! Parbador del sastre. Y no es así. La s

LUISA. ¿Lo conoce usted?

SEÑORA. No, yo, no; buebien habla!

LUISA. ¿Cómo lo sabe uste

SEÑORA. Me lo supongo. ¿tro? ¿Quién descubrió a quién?

hubiera sido que los dos os flechojos que fue así Entonces hija m

Luisa se ríe

SEÑORA. ¿Tanta gracia te

LUISA. Me río de lo mal quque, a pesar de su venida a esta clo digo para que renuncie a su inzapatos gastados y hoy vestida a

do... a pesar de usted.

SEÑORA. Pero en eso ya n

LUISA. ¿Y en qué nos pare

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 221: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 221/310

SEÑORA. (Subrayando) En

cio a lo que me propongo.LUISA. Y usted se ha propu

SEÑORA. (Cortándola) ¡Esosabemos las dos. Yo vine aquí patarde. Y a mí me interesa que lle

momento que importa. (ConsultanLUISA. Usted busca algo. N

Hace mutis. A la señora se laconversación. A poco entra Paco.

SEÑORA. Llegas muy a L b i hij

SEÑORA. ¡Qué sitio más

aviador las mandó desde todas pPACO. Mi amigo el aviador

otros aviadores que hacen vuelossemana le daba una carta de ustepara que se la mandara a su hijestando en Calcuta. Pocos días deusted ya estaba en Acapulco.

SEÑORA. Etcétera. Ya lo e¿En dónde estuve más tiempo?

 220

Page 222: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 222/310

PACO. En donde estuvo uLos comunistas sospechaban quesalir de allí.

SEÑORA. ¿Y corrí mucho p

PACO. Alguno.

SEÑORA. Caramba, y yo sin

se habrá llevado un susto.PACO. No, porque sólo l

libertad.

SEÑORA. Pero ¿cómo arregHabrá notado que no era mi letra

PACO. También eso se tuvoi ió d d l dó

PACO. Enfiló hacia el parq

SEÑORA. Entonces quédatcuanto vuelva me avisas. Y ensegpresta atención porque no va a tares muy importante.

PACO. ¿Debo de hacerme

SEÑORA. En todo caso, haPACO. ¿El mudo después d

SEÑORA. Quiero decir quede allí. (Hace mutis)

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 223: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 223/310

de allí. (Hace mutis)

Entra la sirvienta vestida ade admiración.

PACO. ¿Con quién hablaba

SIRVIENTA. Hablaba conm

PACO. ¿Y qué se decía uste

SIRVIENTA. Me decía que

PACO. (Con entusiasmo) Podiciones no está hecha para este

SIRVIENTA. (Con intenciónapropiado para mí?

PACO (Tomado por sorpresa

PACO. Ahora, lo que se dice

SIRVIENTA. Ayer a la nochPACO. Eso supuse yo; y me

por favor (Ella lo hace y él la besa)

SIRVIENTA. (Enojada) ¿Sab

PACO. No dejar para desp

me dirá usted que es la vez primeSIRVIENTA. No; pero es la

PACO. ¿Tan mal le ha pare

 222

Page 224: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 224/310

SIRVIENTA. Mis opiniones

MADRE. (Entrando) ¿Sabe utuve necesidad de tocar el timbre

SIRVIENTA. Usted es de la

MADRE. Yo, sí, pero cualqtanto. La puerta está abierta. Se lo

La sirvienta hace mutis.

PACO. (Mirando por el vent

MADRE. (Mirando también)

PACO. Perdóneme, pero te

 A poco entra Luisa, la que vi

SEÑORA. (Con naturalidad)

LUISA. ¿Y para eso hace u¿Quiere usted decirme en qué teacomedia lo ha copiado usted? Meparque, como podía usted haberm

puñalada. ¡Sí! ¡Lo vi! ¿Lo entienduna mujer y llevaba un niño de l

SEÑORA. (Imperativa) De eTe has despintado los labios

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 225: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 225/310

Te has despintado los labios.

LUISA. Ya no necesito pint

SEÑORA. (Observadora) Ta

LUISA. ¡Déjela!

SEÑORA. Acabarás por pis jes, te la subo yo!

LUISA. Ya está.SEÑORA. (Tono apaciguado

LUISA. ¡Qué fácilmente se

SEÑORA. Vamos, Laura, hrio que vieses a dónde ibas, y el d

vocarse, basta un hombre en la

LUISA. Entiendo. Un matri

SEÑORA. Más que de conel mañana de ellos. ¿Qué va a hacon una mujer al lado, una mujerce? Pues ver de ganársela. ¿Y quhombre que ha de ser suyo para amor. En resumen, para los chinoen que muere para nosotros. En entendido bien, aún te queda un

LUISA. ¿Cuál?

SEÑORA El t ll

 224

Page 226: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 226/310

SEÑORA. El que te lleva espera que tú hagas algo por tu

haría una china en tu caso. Y a líneas tuyas, acerca de que ibas a qué las dejaste caer cuando yo vi

LUISA. Las inventé para qu

SEÑORA. ¿Y qué buscabas

LUISA. Desconcertarla.

SEÑORA. Bueno, tú eres dNo, no, no es una mala mujer. Lcon el genio. El genio es lo peor

LUISA. ¿Y qué genio tienen

SEÑORA Un genio histéric

LUISA. Se equivoca. Ahora

ser mi madre.MADRE. Dicen que la risa ahora la risa me toca a mí: Esta v

LUISA. ¿Y si yo le dijera qu

MADRE. ¿Para qué? Ya no

las. La verdad es que con la llegaddo todos. Tu vistes como nunca sobueno, Juan tiene hasta automóv

SEÑORA. Va usted a echa

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 227: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 227/310

mientos. No olvide que hacemos

MADRE. Pues mire usted, ehiciese este papel mío, en el teatnoche a la mañana se viese negada llorar, y aquí todos estuvimos mo el autor se equivocó con mi pa

que es una madre.SEÑORA. No se ponga u

madres ya no somos lo que éramarnos con lo que nos dejan ser

Suena un timbre y a poco en

Luisa hace mutis y entra Arm

 ARMANDO. Mamá; ¿qué tvuelto. ¿Qué haces aquí?

SEÑORA. ¿No estás enterad

 ARMANDO. No hablé con

nombre diciendo que tú estabas eder que no te hallabas bien.

SEÑORA. Habrá querido d

 ARMANDO. ¿Y por qué ha

 226

Page 228: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 228/310

p q

SEÑORA. Porque he deci

nueva madre es esa.MADRE. ¿Yo?

SEÑORA. Sí, usted. Cambihoy se lleva mucho.

 ARMANDO. ¡Pero eso es uSEÑORA. ¿Quién te ha dic

ser la madre de cualquier hombrtrario. Voy a demostrártelo. (A lusted madre?

MADRE. Sí.

SEÑORA. (A la madre) ¿Ve,

de hoy?MADRE. Es que, señora, hsoy su madre.

SEÑORA. ¡No es usted susacrificio! ¡Para que su hijo no pa

dice que su hijo no es su hijo! madres en nuestro altruísmo!

 ARMANDO. Pero, mamá…

SEÑORA. ¡Basta! Y en lo

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 229: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 229/310

madre es esa! Le doy un minuto

MADRE. No conviene exci ARMANDO. (En contra d

Entonces, señora, resulta que es

MADRE. … Su madre. (Siuna sorpresa?

SEÑORA. ¡No, no, no! ¡Afingir ante mis ojos, y yo no soy

MADRE. ¿Pues qué quiere

SEÑORA. ¿Y es usted quiéquiera conocerla, pues hay hijos pero ese no es su caso Usted es u

usted a su madre. (Él lo hace)  ¡Hermoso! ¡Lo que se dice hermComprendo que después de tantomuchas cosas que decirse. Quedhace mutis)

 ARMANDO. Señora, le rueterrible para mí. ¿Qué hace ella e

MADRE. Dice que esta es l

 ARMANDO. ¡Cómo! ¿Hayhija? Seguramente está aprovecháa la policía

 228

Page 230: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 230/310

a la policía.

MADRE. Es mejor que llapuede explicárselo.

 ARMANDO. ¿Pero el docto

MADRE. Viene por aquí to

 ARMANDO. ¿Y desde cuán

MADRE. Desde hace unos permiso me voy adentro. No desme a hacer este papel. Telefonée tanto. (Hace mutis)

 ARMANDO. Se lo agradezc

rio del doctor Aparicio? ¿Quiere u

 ARMANDO. No sé por qué

LUISA. Acabo de verte en libre! ¡Esa criatura me libró de ti

 ARMANDO. ¿Qué tiene qu

LUISA. ¿Todavía te atreves

 ARMANDO. No es esa mi

LUISA. ¿Quieres decir que  ARMANDO. Te tomé, y no

a ti por una mujer y tú a mí por nunca ha pasado nada.

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 231: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 231/310

LUISA. Pero pudo pasar tod

de abandonar mi casa. ARMANDO. Pero yo nunc

entendías con tu marido.

LUISA. ¿Qué te ha traído a

 ARMANDO. Me dijeron qu

doctor Aparicio me esperaba.SEÑORA (Saliendo) ¡Ma

Sorprendidos infraganti. Y, a tododita. ¿Puedo saber a cuál de los han fallado algunos efectos. Por

grito Un grito de sorpresa Casi

SEÑORA. ¿Es él?

LUISA. Sí. ARMANDO. Fue una aven

SEÑORA. Una aventura sinbuscarla en mi propia casa.

 ARMANDO. Esta no es tu

SEÑORA. Aún va usted a mi hija. Bueno… pudiera usted nmiras con ese miedo? (A Armandtambién miedo en los ojos? (De p

i d (A L i ) Q i

 230

Page 232: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 232/310

entiendo. (A Luisa) Que te entien

Hábleme del niño. ¿Fue su inocenque te hizo ver el daño que ibas a

LUISA. (A Armando) ¡Vete!

 Armando impresionado, avanhacia él y lo detiene.

SEÑORA. No me gusta quMe dio como un vuelco el coracomo por su gusto, voluntariame

Entra el doctor Aparicio

cos y ositos– que le compré en la allá, me creían espía. (Tono de perpnen los ojos oblicuos. ¿Crees que

 APARICIO. Los niños se dasabe que son recuerdos de tu viade gustarle.

SEÑORA. Claro que sí.

Entra Juan

SEÑORA. Has vuelto a tietodos) Les ruego que disculpen lo

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 233: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 233/310

todos) Les ruego que disculpen lo

ruego que perdones. Comprendeños y hay que despertarnos sin hdetiene)  Ah, me olvidaba de p

 Armando y ha venido a buscarmeque es mi hijo.

 JUAN. (Mirándolo inquisitiv

SEÑORA. Eso dice él. AndTú, Aparicio, dame tu brazotú…tú… Bueno, tú acompáñanote aquí, y además llevas un nombdo. (Avanza unos pasos y se detien

retira Está en el comedor ya pró

 232

Page 234: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 234/310

Belezas locais, bohemia e aventura e

EPISTO

Page 235: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 235/310

 234

Page 236: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 236/310

RELACIÓN

 A Xavier Bóveda de:

– Gabino Bugallal, Presid27 de xaneiro de 1923.

– Secretario de S.M. El xuño de 1925.

– Antonio Espina, Madrid

– Ramón Otero Pedrayo,

b ll l d

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 237: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 237/310

– Gabino Bugallal, Madri

– Benjamín Jarnés, (s.l., s

– Cansinos Assens, Madr

– Ramiro de Maeztu, Bos

– Américo Castro, Madiso

– Antonio Rey Soto, Guat– Antonio Rey Soto, Gua

– Edwards Bello, Quilpué

– Antonio Rey Soto, Gua

– Gabino Bugallal Madri

– Edwards Bello, Montolí

– Alfonso Castelao, Bos A– Ramón Gómez de la Se

– Clemente Cimorra, Bos

– Manuel de Falla, Alta G

– Edwards Bello, Santiago

– Primitivo Sanjurjo, Sande 1945.

– Carlos Kany, 29 de nove

– Fernández del Riego, V

 236

Page 238: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 238/310

g

– Paz Andrade, Pontevedr– Fernández Mato, Castel

De Xavier Bóveda a:

– Juana (a súa muller), 2– Juana (a súa muller), 8

– Fernández del Riego,1954.

– Fernández del Riego, B

– Juana (a súa muller) 2

(El Presidente del Congreso de lo

Sr. D. Xavier Bóveda

Mi querido amigo: He reciesta última el recorte que le devulo y su retrato con la dedicatoria había recibido el telegrama refere

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 239: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 239/310

había recibido el telegrama refere

La Época no ha publicado frido al publicado por El Diario.Su artículo titulado “¿Env

todos los suyos, pero no dé usteataques y hágase cargo de que vcuyas gradas se encuentran muchpensar su impotencia dando tirovan ascendiendo, sin que logren

Todo parece indicar que,  América ha de ser provechoso ppor evidente, desde luego, el triu

secuencia la obtención de benefic

No sé si allá tendrá usted sobre quienes son los que más prode un caciquismo opresor en Galicque más claman y tergiversan o son precisamente los que aspiran ren romper el valladar que le opoinjustamente difaman para poder

 Ya sabe usted cuán sincéxito en su viaje, su afmo. amigo

 238

Page 240: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 240/310

Palacio Real de Madrid 23 de Jun

El Secretario particularDE S.M. EL REY

Señor DonXavier Bóveda

Mi distinguido amigo: Tenadjunta fotografía que su Majestad

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 241: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 241/310

j g q j

nado dedicar a la Colonia Espahaciendo así una especialísima exque sea publicada en la Revista “que tuvo Vd. a bien exponerme.

Con este motivo se reitera d

(Círculo de Bellas Artes)

Sr. DonXavier Bóveda

Querido Xavier:

Muy contento y conforme“Síntesis”. Desde luego puedes cobado por fin, después de arriscada

 240

Page 242: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 242/310

p p

puerto. Buenos Aires, lo es; uno d Yo no estoy mal. Puedo vivcomo sabes, no es flojo triunfo, y ciones -¡desatentísimas!- que han que levanto a punta de pluma, mepuede ser, chico. Como decía aque

“Ya lo dijo Pepe  A uno que trabaCuando hay toroCuando hay tore

Te cuento todo esto, porque

de las Indias y cuanto más cargad

que he obtenido con el dicho jilgen toda la Mancha. (Ya sabes que go). Y como verás por la advertencatálogo la “Rev. de Occ.” Comprósado plenamente, salvo esa cotCansinos “Gansinos” que propinó

¿Qué pasa por la Argentina

muy desorientado respecto a las drán mas valores intelectuales, dca española, para los cuales “Amé

 Yo confieso mi pecado, leque galantemente me envian los ad d ib

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 243: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 243/310

do sorprendo acentos, gestos, vibde Méjico. De la Argentina advieuna constante propensión al mimFrance” desconsoladora. Desconsen literato. Ni se pueden traer deno, viejos retales amarillentos

cabaret y psicologías de Moraudconvencerme. Precisamente la pverdadera necesidad de hacer ununa bronquitis que me libró de l

No dejes de enviarme los

saliendo Mi domicilio ya no esAl C 13 d d

Sr. D. Xavier Bóveda

Muy querido y admirado a

 Ya sabe Vd. como Orense ydel vivir le privan a uno muchasamigos. Pensando en ellos se d

pluma. Una resistencia material yEncantado de sus triunfos y desepiensa y lo que esperamos todosbajo es lento y casi siempre nebultidumbre y de verdadero sufrimie

 242

Page 244: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 244/310

cultades de información y nMediterráneo. Desconozco totalmricano. De todas maneras intentardio comparativo de Spengler y diversas e interesantes en la actuhacer mucho bien y mucho dañouna crítica libre y audaz. Intentaunas cuartillas y se las enviaré, si

Debo carta a Manolito Garcde Vd. ¡Cuantos amigos lejanos! Eaburre ¿qué hacer? De pronto, la

Lanzada en pleno invierno un

Gabino Bugallal y Araujo

Sr. D. Xavier Bóveda

Mi querido amigo: Recibí oFebrero y 27 de Marzo, así comovisita de D. Ramón Cabezas qu

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 245: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 245/310

número de La Prensa que publiesencia de lo español”.Me ha producido la lectura

sión por el estudio y la enjundia qpor sus certeros juicios acerca de

Solamente en la apreciacióEstoy en la idea de que ese fenómsivismo uso del catalán en todareciente y desde luego que hace usivo que ahora o hace poco teníhaber pasado días en Barcelona e

cultura sólo por accidente se usa

mozos ni hablaba nadie el castedificultad para las necesidades dehace muchos años amigos y parietas carreras del Estado servían dfuese imposible, ni siquiera difícicicio de sus cargos, mientras quecultad real, a parte de lo que se p

imposibilidad completa. Y es que se ha convertido e

que han querido dominar a Cataluun instrumento para tal dominaorgullo regional con una pretend

 244

Page 246: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 246/310

to y de cultura (recuerda Vd. la suel Doctor Robert a quien se Barcelona) lo cual el mismo Camhizo por Galicia para estimular tanalismo regional, ofreciéndose en una gramática gallega que difun

amor al léxico regional como habque veo yo con repugnancia: y qudificultades para la compenetracióde limitarse a respetar las que la ndo y en todo caso a que se esgrim

hostilidad haciéndolo sonar agres

ciación de la realidad actual y repnos que estimo funestos paisanos

 Y después de lo dicho, manifestación que ud. hace en sumente de su pluma deseando qamplíe ese hecho, que no sólo hen cierto modo también orgullo.

Suyo afmo. amigo

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 247: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 247/310

Sr. D. Xavier Bóveda

Querido camarada: recibí enseguida, pero todo quedó en peEscriba y diga.

He visto los números 5 y 6que me envíen la revista a Rond

agradeceré mucho. No recibí giroHice sus encargos. Todos t

 Vela están absorbidos por “El SOccidente” escriben. Espina podr

 Yo, ganándome diariamente

 246

Page 248: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 248/310

como usted me dejó. Quizá un ganas de hablar.¿Ve Vd. a Guillermo? AbrácPombo cada noche más

Ramón siempre genial.Hábleme de “Síntesis”, de t

gularmente: nunca se me olvida a Y le abraza cordialmente, su

R. Cansinos-AssensMorería, 8 y 10

Sr. D. Xavier Bóveda,Buenos Aires

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 249: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 249/310

Mi querido poeta; Me apreartículo que con el gusto y la devLa Libertad a su último libro de vfelicitación por verle a usted de cha lírica.

Le envío también ese artícque se publicó hace varias semllegó derecho a mi corazón. SaNoel.

Por el último número de S

dirección de la revista ¿Ha sido v

Un cordial abrazo, querido leal amigo

Cansinos Assens139

 248

Page 250: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 250/310

EMBAJADA DE ESPAÑA

BUENOS AIRES

B

Señor Don Xavier Bóveda

Muchas gracias, mi queridoTierra nativa, en el que todo me

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 251: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 251/310

mente ver que recoge Vd. conPondal, que yo no conocía, peroto, cuando dice que serán los gal

“o lazo recio e forte que rechará que

e os bos povos ibéricos

dispersos juntarán”

Como siempre suyo buen a

Querido Xavier Bóveda:

 Vi al Sr. Moure en N. York,

la del Sr. Gouchón. Sentí no ver alibro, pero ya se había marchado

 Aún no he podido sino hodos”, que me parece una interesamas actuales, - algo por tanto qu

 250

Page 252: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 252/310

este verano.Pronto me voy a Californiverano no tendrá vacaciones partrabajo cuando millares de españtenerlo. Me imagino que eso estaremigrantes que la guerra ha lanz

mos lo que se puede, bien pococasi infranqueable.

Cuénteme cómo anda eso. la “democracia” pende ahí de un hrealidad este continente debiera

porque tiene elementos de ida p

 Antonio Rey-Soto

Gu

Señor Don Xavier Bóveda.

Buenos Aires.

Queridísimo Xavier:

¡He perdido a mi padre! El

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 253: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 253/310

que lo abatió la Segadora implacdeja ya definitivamente solo, puesalgunos sobrinos y un tío –gentedente que llegasen a ser enemigocie de roble de esos que nuestroste convirtiéndolos en una especie

rencia sin embargo: los robles suyo soy ya demasiado machucho

 je de afectos ya nunca más: Quiemayor ahínco en el suelo antiguoasí, desmochado y trágico, espero

d d i l d d d i d

si has andado camino! ¿Y qué alguien- y qué dicen nuestros adm

ble imaginando tantas cosas aceDebes tener locos a unos cuantos

No encuentro que estemofundamentalmente. ¡Muy bien lo mismo sobre los místicos. Los nu

de los alemanes en su voluntaacción ante todo, como es accióNada; que quedo esperando La esra una buena comida cuando se tmás un enérgico aperitivo.

Supongo en tu poder

 252

Page 254: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 254/310

p g pLa Coti un ejemplar en El Imparcial. T

de aquí te habrá remitido el folledirás qué te parecen. La Copa... eque he querido hacer a este paísiento tratado. De este librito sí qu

algún lugar resonante. Y esto no Te enviaré –no faltaba más

de los que tú tan gentilmente meedición, que hoy no tengo pero e

Te abraza y te está muy agr

d i d

 Antonio Rey-Soto

Señor don Xavier Bóveda.

Buenos Aires.

Querido Xavier:

Recibí tu cariñosa carta, q

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 255: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 255/310

entrañable pésame. Dios te lo pacomprensivas palabras acerca derealmente he puesto fibras de en

Con tu carta llegó tu La Essola noche de un tirón, con interpágina. De los ensayos que integ

en considerar como un miliario emás que el primero y el último, dlos otros hay, a mi juicio, aciertos

 Amor”; “En torno al pasado”; “ECiencia” me han hecho gozar y m

h d d bi t d

además tú, querido Bóveda, eres viendo a un máximo talento. Yo

prevención –ya ves que te soy frapresuro a proclamarlo con verda

Tu poesía “Meditación Ramarca la mayor altura en nuestra encendida.

 Ahora un ruego: ¿Serías cados ejemplares o tres de mi Nidalguno y está agotada la edición edecería este obsequio. Ya sé que un ejemplar de Amor que vence al

 Ambas cosas llegarán a tus mano

 254

Page 256: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 256/310

Di a Lence que agradecí muca en tu carta. Le recuerdo con uunido también a una gran admira

Que el año que acaba de cmuchos  pesos para ti es lo que

amigo, muy leal y muy sincero qu

Sr. don Xavier Bóveda.Bs. Aires.

Querido amigo:

De esa ciudad que posee camundo?) me escribes por fin en Muchas gracias.

Te recuerdo constantement

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 257: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 257/310

creer que se puede tener talento ydo y claro como el agua; que se ptener la gran cruz de la risa. En latre juventud de Edwards Bello”. Testa manera y me entiendas. Creo

es la gravedad, herencia de Españsu jovencito de la Plaza de Orieengolada de sus talentos, que por En cambio, en Francia e Inglaterrña hacer maromas populares en m

t d l E t d

Pero, tú, Bóveda, que glosas a Cetú que conoces como pocos a t

nuevo, es decir, es cosa de decadtud, fue sencillo, fue más human

Seguro estoy de que Alfonssabe lo que duran esos esporádicoahora.

 Yo por mi parte repito que tanto no haya escritores para lopeñas y americanos. Si el Rey se m

O sole mío!todo se acabó. Verbenas, toros, v

l ó Alf ! E i j di

 256

Page 258: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 258/310

salvó Alfoncete! Este es viejo discOrtega, Marañón, Perez de Ayala,a la epidermis. Su obra es clara,vida es demasiado elegante. Son teatral, la tiesura espiritual Iberoamérica.

Créeme que leo tu libroanoche, con gran atención. Tu vi

 Antonio Rey Soto

Sr. Don Xavier Bóveda

Buenos AiresQueridísimo:

Recibí el ejemplar de “Nidotanto más efusivas, cuanto más d

¿Cuándo me mandas más pi é l iñ i

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 259: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 259/310

interés y el cariño con que sigo tDime: ¿Un señor Máximo

está encargado de una de las seccrriendo el continente con tal caráen ésa? Yo lo presenté aquí, en u

bombo, lo mismo que a ese gran dOtra vez mi gratitud ext

admira tu

Gabino Bugallal y Araujo

Sr. D. Xávier Bóveda

Mi querido amigo: No tentanto en acusarle recibo de su librY OTROS TEMAS si no hubiera distiempo solicitaciones perentorias

d d l

 258

Page 260: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 260/310

gratos, desde luego, que corresprecuerdo que representa; pero de miento. Leer el libro de usted, impaciencia, y lo precisaba si la lenida, como era mi deseo que lo fu

Gracias, ante todo, por su cque me ha complacido mucho lano deja de advertirse, entre los codial y tan agradable que a usted leñol, es una síntesis concentrada,

ió d í d l

un aspecto nuevo, no sé si más tvo que sus poéticas concepcion

agradado extraordinariamente.

 Y desde aquí, recordándoleen estas letras, mi amistoso salud

Suyo afmo. amigo

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 261: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 261/310

Querido Bóveda: Ahí van cahora en cueros, toda vez que la

En concreto, lo siguiente: n

nada. Poco había, pero ahora hamala la situación, ahora es peor. tiros que aún me retumban en lo

La situación de estas Económicamente, una ruina. La csido terminantemente destructorausted En resumen: que si doy u

 260

Page 262: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 262/310

usted. En resumen: que si doy usatisfecho. Ya imaginará usted la d

Estuve con Lencinas, ampaEsa fracción política hoy no es ndecirle lo que es). Cuatro palabr

nada. Cuando hablo así, no cabpruebas evidentes de que no pue

Esta mañana fui a San Juanle escribo con nueve horas de trmenos, mucho menos que aquí.

i ió l

Si hay alguna novedad qucreo haberle dicho que puede

España de esta Mendoza.

 Y no más. Mis buenos afeusted de su invariable

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 263: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 263/310

 ASOCIACIÓN PATRIÓTICA ESP672 – B. DE IRIGOYEN – 672

BUENOS AIRES

Señor Don Xavier Bóveda

Distinguido compatriota:

En nombre de esta Junta Ej

 262

Page 264: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 264/310

En nombre de esta Junta Eja Vd. el testimonio de nuestra graaplauso por el brillante discurso qte en la velada que celebró esta conmemoración del día de la Ind

La valiosa cooperación de Vyó poderosamente al éxito del miso público que aplaudió con entu

 Acepte pues, distinguido aesta Asociación y el aplauso de l

l l f f S S

CENTRO GALLEGO DE BUENOMUTUALIDAD-BENEFICENCIA

CULTURA2171 BELGRANO 2189

Sr. Don Xavier Bóveda.

CIUDAD.

Mi distinguido amigo:

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 265: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 265/310

d st gu do a go:

Esta Junta Directiva ha vvaliosa y elocuente intervención dal ilustre historiador y publicista con motivo de cumplirse el prim

 Al felicitarle, sincera y calución, queremos expresarle la prode Buenos Aires, que recibe siemtoda la sensibilidad que ellas enc

Con el cordial saludo de m

b l d d

Buenos

Señor: Xavier Bóveda

Querido amigo:

Recibí tu carta. El miércolCórdoba aceptando las condiciontos de viaje y hotel y los trescient

Contesta telegráficamente qmí me gustaría leer “Juego y Teoentrada será por invitación no p

 264

Page 266: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 266/310

p pvista vender entradas.

Tengo muchos deseos, comagrada extraordinariamente habla

Por cierto que los tres días

al contacto con los estudiantes y taras periodistas y gente oficial ca

Recibe un abrazo de tu am

Muy querido y admirado X

Recibo en estos momen

Integración del hombre y quiero cada día más lograda y firme. Aquí le va un librejo de en

antes. Advierto que no lo recibiómayor gusto.

 Ya sabe de la vida cubana descondida, que al destaparse –por

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 267: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 267/310

q p ptodo se precipita con inconteniblnal es trágico, trágicos han de serpocos. No hay tiempo ni espíritual corazón el dolor de los más, d

definitivamente soldado en el ando. De los otros editores de la RIchaso, Lizaso– han tomado el que conduce, tarde o temprano, esta y lamentabilísima. Pero tamb

d b ll

MontolínProvidencia 1856

Querido Xavier:

Sí recibí tu Integración del Hpacio para no perder nada de eseponderte con una grosería, pidiénlo español. Lo necesito urgenteme

Las obras Bolivarismo y

 266

Page 268: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 268/310

 Argentina de nuestros libros de Gálque ampliaré, se han completadode Maeztu. El fracaso de nuestramundo en general nos abren los

des de la madre España. Creo en len Maeztu, aparte su monarquismnada y aristocrática, contigo, con Menéndez Pidal, etc. Para ello es ra de los escritores ingleses, vulg

d bl l d d l

 A. R. Castelao

Sr. Don. Xavier Bóveda

Mi querido y buen amigo X

Hace muchos días –demalibro de versos. Quise leerlos pame obliga a contentarme con aca

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 269: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 269/310

leerlos, y siempre ando atareado,de punta a punta. Me ha gustadlibro bastaría para que no muriesagradezco mucho el obsequio de

Hace tiempo que no nos vse va gastando en trabajos sin inquedan incumplidos.

Te abraza tu buen amigo.

RAMÓN GOMEZ DE LA SERNA

Mi querido y gran Bóveda:

Es tal mi tarea de pequeños

no sé si ya le escribí dándole la e

compacto de poesía, admirable m

los últimos tiempos.

Permanecer con esa razón

en la época embrollada que hace

de la guerra- es un rasgo de Don

 268

Page 270: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 270/310

g g

verdadera heroicidad.

Con mis aplausos y los de

quísimo amigo y admirador

Sr. Xavier BóvedaCapital

Mi querido amigo:

Con verdadero deleite leí ea través de sus páginas no se meingleses ganarán esta o aquella bpase lo que pase, aunque sea en

cho a hablar de las encinas, de Bh bl d

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 271: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 271/310

hablar más que de esto.El epílogo, que es muy bue

tiene de “nuestro tiempo”.Me ha satisfecho plenamen

remanso y evasión, después de le

Un abrazo de su amigo.

Señor: Don Xavier Bóveda

 Amigo mío, puesto que así tantas las pruebas de amistad quemujer y en las palabras de bondade su precioso libro.

Con el deseo de conocer a escribirle anunciándole mi entony rogándole me indicase el día

cordial almuerzo y acompañados amigo cuya carta (que le devuelv

 270

Page 272: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 272/310

amigo, cuya carta (que le devuelvemoción que las otras en que ustere a mi música. Pero, desgraciadimpidió realizar aquel deseo, y lu

cias sigo sufriendo todavía, me antes, bien a pesar mío. Ahora tengo la esperanza

reunirnos en el proyectado almuemuchas cosas sugeridas por sus Cmas, y sobre todo por la última.

Empresa Periodística

“La Nación”, S.A.

 Agustinas 1269- Casilla 81 D.Teléfono 82222SantiagoFeb.-1945

Sr. don

Xavier BóvedaBs. Aires

Querido Xavier:Mucho te recuerdo y te leo

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 273: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 273/310

Mucho te recuerdo y te leoEl primer poeta gallego est

 justamente delante del monumen Vivía yo en el Petit Ritz... Tú te as

vio a Morral cuando lanzaba su b-Ahora tú arrojarás otra boEl tiempo ha corrido. Más

 Aires. Una muchedumbre aguard¿No vienes a Chile? Esto e

Sanjenjo

Mi queridísimo Xavier Bóv

Mucho tiempo ha que no sde comunicarme contigo. Desde zón se ha impuesto en las letras e

insaciables buitres se enseñoreanculado y puerilizando en imágenelos escuchamos. Por esto te digo indiferencia absoluta, pero fiel a solitaria y quijotesca, quiero dedoportuno: publicar en Buenos Ai

Dime si Espasa-Calpe me aentonces te remitiría Escenas de Gi

 272

Page 274: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 274/310

entonces te remitiría Escenas de Gierrores tipográficos; o si mejor seríhe podido publicar aquí, dada la cauna edición a la altura más astro

España. Prefiero el nombre impuesolamente están en boca los gilguconocido de más recientemente. TTu dirás lo que tengas por conveni

Mis nuevos versos pienso dconmigo tuvieron relación muy cor

Mi querido amigo Bóveda:

¿Qué es de su vida y milag

¿No ha recibido usted las tarjetas mi viaje? ¿Por qué no me contestami casa y de la de usted: 2282 U- o sencillamente, y sin que leUniversity of California, Berkeleyllo? Y no olvide, que cuando paarroz con camarones que se va a José Montesinos que llegó hace p

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 275: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 275/310

 José Montesinos, que llegó hace pBueno, pues, escríbame las últiseñora? ¿qué cosas ha escrito ySierra y Catalina Bárcena? ¿Sigue

fiere ahora el té? ¿Sigue ese maldixiante en ésa? Aquí, en cambio, gusto. En el mundo no hay comdicho Gabriela Mistral, aunque algo más caluroso.

completamente inocentes en otracoger , etc. Yo he recogido algunas

mente durante mi estancia en éscente en la Arg. Pero no se puedesabrán de esas cosas. A propósitoría? La Imprenta me dicen hoy qmi Life and Manners. Después ser

las placas se han fundido y ademmandaré un ejemplar, cuando redese para que se encuentre rozagla brevedad posible.

Un fuerte abrazode su amigo

 274

Page 276: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 276/310

Sr. D. Xavier Bóveda

Mi querido amigo:

He recibido oportunamentque valora Vd. con exceso el encuyo recorte le remití. En primeescritor olvidado”; fue una licencdel periódico, sin consultarme. Pe

de verdad, pues su prolongado contribuido a que aquí se viniese

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 277: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 277/310

contribuido a que aquí se viniesePrecisamente por eso, yo quería qsobras sé cuanto se le valora y sey no se me ha ocultado nunca la

vo siempre al espíritu de Galiciapor algo de despreocupación suyano supiesen de su prestigiosa tesfuerzo que ha puesto al servicio

Desde hace algunos años,

cultura. No atribuya, pues, otrperiodístico superficial, que carec

porciona mi admiración sincera pque yo le digo era necesario, paralínea de creación que viene siguiresulta injusto que lo que ahí hacel propio país de origen la reperc

 Y nada más por hoy. Si determinados de los que se editadvertírmelo.

Felices Pascuas y Año Nuadmirador y amigo

 276

Page 278: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 278/310

 V. Paz Andrade Abogado

Policarpo Sanz, 22. Tel. 1562 Vigo

Pontevedra, Sanatorio DomíngueSr. Don XAVIER BÓVEDA

EscritorSalta 242BUENOS AIRES

Querido Bóveda:

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 279: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 279/310

Recibimos, reexpedida desEran aquellos momentos de graagravada por consecuencia del

hecho un “ecce homo”, con los hoperaciones, tuvo que ser intermiento. En cuanto a mí, en luchtes en estos procesos, la situación

 Afortunadamente Pilar está

la lozanía del espíritu y la destrezte tarde. Estimo que, con indepe

sión ajenos a nuestra vida, aunquecar, especialmente en los últimos a su ser.

Una vez que te encuentres ambiente, especialmente el de Mposibilidades de trabajar literariprensa, editoriales, etc. No estoycios, pero confío en que podrás o

Haré a del Riego tu indicacHaz presente a Juana nuest

de que Pilar le escriba, y con el

comunes, recibe un cordial abraz

 278

Page 280: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 280/310

Querida Juanita: Hoy reg

meses de sanatorio. Con todo lo ros antes unas líneas, ya sabéis cotra tierra. Si mi tía, la viuda de Magran satisfacción de volver a ver a

Un abrazo para los dos.

C

Sr. DonXavier BóvedaBuenos Aires

Mi querido y siempre recRomero que felizmente yo no meque, con cordial paralelismo, ni eseparado.

 Ahora el preciado regalo de

cia nuestra vieja amistad y este rgría de esos reembarques vitale

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 281: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 281/310

inesperada y jubilosa claridad de¡Dios te lo pague! A lo largo de mis casi sísm

gioso galicismo– he ido perdiendnencias, pero entre los papeles quamigas he encontrado ahora el timuerte de nuestra primera hija potos al pie de un retrato tuyo a láp

Esta doble joya me consue

Pero aquel planto tuyo podevuelta al cielo es una conmoved

aquellos versos se me enredan, cdor, con los que Eugenio de Castlas lágrimas, a la muerte de su hij

“¡E tudo coupo n’un caixonRecuerdo la desolada estrof

correcto portugués, porque tambedición de “A sombra do QuadraComprenderás la intensida

libros que, como los que tú acabmitigar la depresión causada por

 jo. Y no se trata, claro está, de reconstruir la lesionada fe en la b

Sin poder retardar la segura

 280

Page 282: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 282/310

p gra de estas tres obras que no conotienes tú en manos de excepción de Unamuno que avalora una de

como esa palmada que los “segunciar el match.

“¡Adentro!” me decía el mafui periférico, flotante, cortical, n

De esas páginas, que acabo

 Yo puedo identificar mis ronietos. “Nuestras vidas son los río

es el morir...”. Cierto; “...pero aqpuede mirar un día su ribera – fl“Galicia madre” me hace

sosegada y perenne fermentaciónamor con que en el Tasso el paisbustible de su corazón.

Hay en tu drama la substanabstrusa de nuestro país y en sus la enmarañada sicología de nuestsible y activo como un clima, el ea la toponimia que se libera por

caño de un cantar, todo lo que antítesis, en suma, del folklore.

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 283: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 283/310

La lectura de “Galicia madla calle de Alcalá hay un pino solcantor indiferente a los rascaciel

les, aves afortunadas porque no etú, en cierto modo, has sido su ste aguarda!

Pero ¡voto a tal! ¿es que estatroz alud andino?

Te pido que la recibas com

 Amadísima Juana: Hoy he

recibí cable de Noel en el cual m

“Síntesis”. Supongo (y así le teleg

las colaboraciones de Unamuno y

me enviaron a Bs. Aires. Recibí

feliz, en mi tristeza. Te contesté

decía, queriéndote locamente. ¡Ya v

mi corazón! Ahora acabo de recibir algu

d d d ! I fi i

 282

Page 284: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 284/310

dado que pones en todo! ¡Infinita

vivo sólo pendiente de ti, y que e

ta y satisfactoriamente esto.

No te escribo ahora más, pupara que me faciliten originale

“Síntesis” habré de esperarlo todo

Te quiere infinitamente y

 Amadísima Juana: Hoy quyo esperaba la revista ha obtenidrio. “El Sol” la saludó, a mi llega“Revista de Occidente” –que diriserie de ditirambos con conceptrevista dice que es la mejor de mente– “Y como director un exsolvencia intelectual: Xavier Bóveel que más me interesaba pues, u

más valioso).Te envío también las palab

“L G Li i ”

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 285: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 285/310

“La Gaceta Literaria” y que, comy por lo que a “Síntesis” importapues todo marcha muy bien.

Sigo, ¡ay!, sin noticias tuyas Aires ¡Cómo me duele y desesperparece que voy mucho mejor.

Te anuncio la próxima visitembarca el día 24. Recíbelo cord

Nada más, por hoy, Juan

Buenos

Mi querido y admirado Fusted, ante todo, la tardanza en parte, por exceso de trabajo, y taanduvo nada bien, aunque, afortuque exigiese mayor cuidado. Por en donde permanecerá mes y mepase conmigo las Fiestas de Pascua efectuar su acostumbrado descpues sólo ella sabe lo que es con

hombre que lleva muchos sueñoy poeta, que a su señora le ocurh ! W ´ h l i ?

 284

Page 286: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 286/310

hacer! We can´t help it, can we?Me agrada mucho que no

por la lectura de mis libros, de lo

gar una parte, y me siento conmgrarme espiritualmente a esa Galicido fiel, como usted mismo ha pobra, que usted conoce. En mí el dente, sino una vocación, y todo

lo que dejo de ganar aquí. Pero nque dar nada por perdido, pues

como puede serlo el más notoriopor este pueblo como el que mEspaña hubiera hecho mucha mquerido, y el amor cuenta mucho

Espero, querido Fernándeztendremos motivos para escribircorrespondencia no fuera ocasiondas, las que se escriben por purhondo y, al cabo, las únicas que m

Con esto quiero decirle lo cerle y lo mucho y bien que le re

que todo acaba por olvidarse. Mu

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 287: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 287/310

Mis devociones a su esposa Andrade.

Buen

Mi querido amigo Fernánddías le escribí a usted, pidiéndoletestar su carta, y ahora vuelvo a ese generoso artículo que usted tuhe leído con mucha emoción. Hmovió, y fue el encabezamiComprendo que es así, que tieneaños que falto de Galicia, y que, ba, en nuestra conversación telefó

preocupación de hacer llegar mis me lo eché al bolsillo, y salí un pbulliciosas de Buenos Aires y s

 286

Page 288: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 288/310

bulliciosas de Buenos Aires, y smientras yo resultaba desconocidli apenas podía avanzar unos pas

corresponder infinitos saludos, hombres, fueran estos judíos, espingleses o italianos, pues ya sabe da por toda clase de pueblos, parbre es una incógnita. Lo divertido

obra, sino que me refiero al espírmer enamorado. Pero hablar ahor

po, y ésta no sería una carta de grensayo que escribiría algún día. algo que no puedo explicarme y bajan, no han escrito todavía –pcaracterología del pueblo gallegote a tentar la pluma del que se crestá prácticamente inédito, y riqudo. Ya sé que también aquí podrmas “in vitro” que “en vivo”, y écuales yo siempre lo dejé de ladtiese su aguijonazo.

No me queda ya más papel amistad y gratitud, desearle un fde su esposa y rogarle que por lo

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 289: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 289/310

de su esposa y rogarle que, por losidere usted un olvidado. Ni tampadmira y quiere

Querida Juana: Por fin recdesde Barcelona) y empiezo a senme tenía en una tensión insopornoticias. Desde luego no he supeeste sentimiento de soledad, pero viables. Hasta ahora están, puedeCesáreo González, con quien ten

 Valencia con un resfrío, y en cuaFerrol a enterrar a una nieta de 1

mia. Esta semana puede pues empde las perspectivas, si bien no hpues todos los teatros tienen obras

 288

Page 290: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 290/310

pues todos los teatros tienen obrasla posibilidad de estreno. Pero me

Por supuesto esta España e

de la que yo conocí. ¡Ni pensar en–Inclán, los Unamuno o los Machque han desaparecido y lo terribal margen de ellas. No veo inquiecambio el nivel de vida ha aumende que, en lo político, Franco pe

Le escribí a Goga y José Ami estado de ánimo, y ahora me i

las cosas de ellos no andan bien.pareja encantadora. Que se hayansorprende, pues los sé leales hast

Supongo que te habrá visitto, se fue de aquí muy impresionaveía vivir. Creo –o espero por lo mél informándome de cómo te enme tiene a mal traer. Confío queLo que sí te digo es que no pueMadrid y el alma en Buenos Aire

Le escribí a Villamarín. Po

de mi soledad. Y otro tanto hice zo a serenarme creo que escribí esión moral de que era víctima No

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 291: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 291/310

sión moral de que era víctima. Nopero empiezo a dormir mejor.

Por supuesto, insisto, en q

lucha no hubiera tenido nada dactuado de acuerdo a las circunstael problema es el tiempo, y contigactitud fue, en el fondo, discreta,

En cuanto a mi teatro, tengmi cuñado lo juzga, y ya ves con

rrido ponerlo al lado de Don Jacises por la pauta del teatro de Mu

Me cuesta trabajo escribexpresión y que el sentimiento dedo. Confío en que todo vaya mpasen. Te tendré al corriente, y, dtadas ilusiones.

¿Por qué no me has envide España? Poco costaba el recort

 Agradécele a mi primo lcabida a mis cosas en su casa y que te dedican los Fuentes. No mnífica. Hoy he tenido carta de Di

disposición y está muy impresiodice que vaya a Barcelona. Tambmomento allí y que quiere verm

 290

Page 292: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 292/310

y q qcuanto cariño estoy contigo. Xavi

Queridísima Juanita: En esque el Centro Gallego me ha envter de urgente. No necesito decirtte ocurre y de que modo me inden lo sucesivo le negaré el saludcargo se le ha subido a la mollera

También yo aquí tengo miconcierto y circunstancias hay decepcionado. Sin embargo sé qu

vengo de efectuar una lectura de ante un grupo de escritores de prextraordinaria. ¡Con decirte que u

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 293: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 293/310

¡ qesa joven actriz catalana que tu aqué– para proponerle que se reún

ro que dentro de muy poco mi ncamerinos y las cosas acabarán pramos. ¡Pero cuánta angustia mie

La soledad en que estoy mtación me hieren. Créeme que si vencer ya me hubiera ido. Lo qu

ta irse a la cama a las once si pieny que aún es de día y hasta hay s

Por eso te pido que trates ción para que pueda recibir la ayEsta España es otra y no tiene nalo intelectual aquí no hay jerarqu

 Ya no hay saloncillos en ellos y pesar de eso, ten por seguro que gente acabará por luchar por mí. se repitió hoy con todos los asisalma a la esperanza.

 Ya estaba enterado de lo ocna. En la confusión en que he est

ella recibió la tuya (que te reexpidque ella habrá ahora recibido. Estdo. Díaz Sal, Mourente, Villama

 292

Page 294: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 294/310

mías que estoy seguro los habrfondo eran “salidas” que yo busca

resultaba intolerable. Aún tendréridad de que muy pronto será la gfavor y Dios mediante me verás g

En fin, tengamos un poconos importa es asegurarnos la vej

Me sorprende mucho que

La vida aquí está muy caridea; no sé cómo puede vivir cier

la menor crisis y se ve que hay trMe gusta que Goga y Juacosas de ellos se arreglen tambicada día más.

Te tendré al tanto de todo, psario, para nuestro bien, que tratemás remedio. Dile a Antonio queque no sería conveniente que tiraver. Que lo tome con calma pues Esto en el supuesto de que sus co

Celebro que tus inquilinos

pintas, y entonces hay razones entrado en casa los Semino. Se venombre a la señorita Lappousee

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 295: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 295/310

prendido de que no me haya estrado como te encontró.

Bueno, queridísima, voy a de la noche y acabará por protestario. Cariños a los Fuentes. Y mil y

Carta de Ramón Otero Ped

 294

Page 296: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 296/310

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 297: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 297/310

 296

Page 298: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 298/310

Carta de X. Bóveda á súa d

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 299: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 299/310

 298

Page 300: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 300/310

Carta de Benjamín Jarnés

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 301: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 301/310

300

Page 302: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 302/310

Carta de F. García Lorca

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 303: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 303/310

Carta de Juan Mar

302

Page 304: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 304/310

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 305: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 305/310

Carta de R. Gómez de la Se

304

Page 306: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 306/310

Carta de Joaquín Edwards

Belezas locais, bohemia e aventura e

Page 307: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 307/310

306

Page 308: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 308/310

Page 309: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 309/310

Page 310: Xabier Boveda

7/14/2019 Xabier Boveda

http://slidepdf.com/reader/full/xabier-boveda 310/310