Ingenieurswerk mensenwerkJaarverslag 2014

Bakoe Azerbeidzjan

Rotterdam Nederland

Ingenieurswerk mensenwerk

Jaarverslag 2014

4

Witteveen+Bos N.V. heeft in 2014 wereldwijd met uitdagende projec-ten bijgedragen aan grote heden-daagse opgaven rond leefbaarheid, gezondheid, veiligheid en bereik-baarheid. De organisatie is gegroeid naar 977 medewerkers, de omzet naar 119 miljoen euro en het net-toresultaat van 15,3 miljoen euro is gezond. De directie, bestaande uit algemeen directeur Karin Sluis en directeur Henk Nieboer, kijkt terug op een succesvol jaar.

De wereldeconomie en de Neder-landse economie herstellen licht. De meeste markten waarin Witteveen+Bos opereert lijken in Nederland stabiel, terwijl internationaal groeikansen zijn. Karin: ‘Naar verwachting groeit de we-reldbevolking naar negen à tien miljard mensen in 2050, waarbij de groei met name in Azië en Afrika plaatsvindt. De vraag naar water en voedsel neemt toe en sterke verstedelijking leidt tot andere opgaven op het gebied van leefbaarheid en bereikbaarheid. Tel bij deze ontwikkelingen de effecten van wereldwijde trends als klimaatverande-ring en snelle technologische ontwik-kelingen op en de groeimarkten voor ingenieursbureaus tekenen zich af.’

Witteveen+Bos werkt toegewijd aan het leveren van betrouwbare oplossingen voor deze technische en sociale opga-ven van onze stakeholders, waaronder klanten, medewerkers, leveranciers, burgers en milieu- en maatschappe-lijke organisaties. Henk: ‘Wij willen ons daarbij opstellen als ‘verantwoordelijke burger’, die betrouwbaar en betrokken is en haar deskundigheid benut om bij te dragen aan het oplossen van de pro-blemen van nu en later. Zo hebben wij in antwoord op de toenemende vraag naar energie in 2014 extra aandacht geschonken aan onze expertise op het gebied van hernieuwbare energie.’

‘Om in te spelen op de wereldwijde ontwikkelingen, zijn we 2014 gestart met een aanpassing van onze organisa-tie. We hebben vier sectoren gevormd waarin mensen op basis van hun inhou-delijke expertise zijn samengebracht. Op deze manier kunnen we altijd het beste team inzetten voor onze projec-ten’, aldus Henk. ‘Tevens openden we in 2014 nieuwe kantoren in Singapore en Dubai. We zijn trots op de ingezette ontwikkelingen. Echter, Nederland is en blijft voor ons het thuisland waar we

graag in grote en kleinere projecten werken en steeds weer nieuwe kennis en ervaring opdoen’.

Ook in 2014 heeft Witteveen+Bos uit-dagende projecten verworven, zoals Ruimte voor de Rivier IJsseldelta, re-novatie van het stadion van Go Ahead Eagles in Deventer, het tracébesluit voor de verbreding en verdieping van de A9 bij Amstelveen en het ontwerp van een afvalwaterzuivering bij Azomu-res in Roemenië. Karin benadrukt de samenwerking met andere partijen. ‘Bij elke offerte vragen we ons af met wie we het project het beste kunnen aan-pakken. Het oplossen van ingewikkelde vraagstukken vraagt dat we topkennis bij elkaar brengen, altijd op zoek gaan naar een topteam.’

‘Door integraal, waarde- en functie-gericht te ontwerpen kunnen wij met onze projecten maximaal bijdragen aan duurzame ontwikkeling. Het inbedden van duurzame ontwerpprincipes en daadwerkelijk integraal ontwerpen blijft in onze projecten een belangrijke prio-riteit’, volgens Henk. ‘Daarnaast gaan we door met het ontwikkelen en toe-passen van verschillende duurzaam-heidsinstrumenten, zoals Duurzaam GWW en CO2-vriendelijk ontwerpen en blijven we de tien principes van United Nations Global Compact omtrent men-senrechten, arbeidsomstandigheden, milieu en anticorruptie onderschrijven.’

De projecten waaraan Witteveen+Bos werkt worden steeds groter, waardoor het risicoprofiel verandert. Karin: ‘Om zowel de klanttevredenheid als het werkplezier en het financiële resultaat op niveau te houden, besteedden we in 2014 extra aandacht aan projecten met grotere risico’s, onder meer door het organiseren van een masterclass Contractmanagement. Samen met opdrachtgevers en externe partijen hebben vier projectteams van grote projecten onderzocht wat zij kunnen verbeteren.’

‘Om het werken in projecten beter te fa-ciliteren, ontwikkelden we in 2014 een nieuw kantoorconcept: PLUSwerken. Afhankelijk van het soort werk kunnen medewerkers ervoor kiezen om samen in een projectruimte of juist afgezon-derd te werken. Ook al maken nieuwe ICT-faciliteiten veel mogelijk, we vin-den het belangrijk dat mensen elkaar opzoeken omdat juist in toevallige

ontmoetingen nieuwe ideeën ontstaan. Mooi om te zien dat veel projectteams, inclusief opdrachtgever en samenwer-kingspartners, graag gebruik maken van ons nieuwe kantoor in Amsterdam’, aldus Henk.

‘Ook buiten projecten dragen wij bij aan duurzame ontwikkeling’, vervolgt Karin. ‘Via gastlessen op opleidingen en scholen, en activiteiten zoals het Weekend van de Wetenschap brengen we jonge mensen met techniek in aan-raking. Relaties met opdrachtgevers en samenwerkingspartners versterken we door ontmoetingen in een setting met kunst en cultuur. Daarom orga-niseren we een festivalterras tijdens Deventer op Stelten en reiken we jaarlijks de Witteveen+Bos-prijs voor Kunst+Techniek uit.’

Kortom, zowel in als buiten projecten wil Witteveen+Bos maatschappelijk verantwoord ondernemen. Onderdeel daarvan is het transparant zijn over andere bedrijfsprestaties dan de financiële. ‘In 2014 hebben we niet-financiële kritische prestatie-indicato-ren benoemd waarmee wij onder meer de duurzaamheid in onze projecten monitoren. Dit is een belangrijke vol-gende stap. We streven naar een geïn-tegreerde rapportage, waarin financiële en niet-financiële indicatoren naast elkaar zijn opgenomen’, vertelt Henk.

Over 2014 rapporteren we nog in een separaat financieel en maatschappelijk jaarverslag. Dit financiële jaarverslag geeft meer details over de financiële prestaties, terwijl het maatschappelijk jaarverslag een overzicht geeft van de niet-financiële doelen en prestaties over 2014.

Karin sluit af: ‘In onze jaarverslagen delen we ons werk en de resultaten van 2014 graag met u. Van vier eta-lageprojecten vertellen de mensen achter het project enthousiast over hun bijdrage. Want ingenieurswerk is mensenwerk. Ook de komende jaren is er veel ingenieurswerk te doen in de wereld. We hebben dan ook de ambitie verder te groeien om zo onze bijdrage te vergroten.’

Deventer, 12 maart 2015

Directie Witteveen+Bos N.V.Karin SluisHenk Nieboer

VERSLAG VAN DE DIRECTIE

5

6

24

14

30

20

38

INHOUD

8 Missie, visie en strategie 11 Financiële kengetallen 2014 12 Personele kengetallen 2014 14 Interview met Renée van Dorst en Steven Delfgaauw 17 Samengevatte jaarcijfers 2014 18 Toelichting jaarcijfers 201420 Interview met Sawarendro en Leon Valkenburg24 Leefbaarheid 26 Veiligheid28 Gezondheid30 Bereikbaarheid 32 Interview met Richard Sedafor en Jochem Schut 34 Projecten 201442 Interview met Niels Monster en Inge Blom

7

28 39

32

40

45

41

8

Wereldwijde overstromingsrisico’s, dicht-slibbende steden, energiebronnen die op-raken. Voorbeelden van opgaven waarvoor we staan in deze tijd. Als ingenieursbureau kunnen en willen wij met onze expertise een belangrijke bijdrage leveren aan het oplossen van uitdagingen op het gebied van leefbaarheid, veiligheid, gezondheid en bereikbaarheid van onze maatschappij.

Onze missie luidt letterlijk:‘Witteveen+Bos levert adviezen en ontwerpen op het gebied van water, infrastructuur, milieu en bouw. Wij zetten onze topexpertise in om complexe vraagstukken op te lossen en zijn een betrokken partner voor onze opdrachtge-vers. Wij hechten aan onze onafhankelijkheid en de bedrijfscultuur waarin elke medewerker het beste uit zichzelf haalt, de talenten ten volle benut en maximale klantwaarde biedt.’

Zowel publieke als private partijen schake-len ons in bij de opgaven waarvoor zij staan. Door te werken vanuit verschillende kantoren wereldwijd zijn wij in staat onze kennis en expertise aan zoveel mogelijk opdrachtgevers beschikbaar te stellen en onszelf verder te ontwikkelen.

VisieWitteveen+Bos wil een advies- en ingenieurs-bureau van topklasse zijn. Dit betekent voor ons dat wij zelf heel goed zijn in ons vak en ons blijven ontwikkelen, dat wij samenwerken met goede partners en dat wij werken in een cultuur van ondernemerschap en vertrouwen. Goed zijn in wat we doen begint bij liefde voor de inhoud: werken aan interessante projecten waarbij we waardevolle oplossingen creëren. Het ontwikkelen van kennis en talenten is essentieel om te excelleren, evenals het ont-plooien van vaardigheden als professioneel projectmanagement. In de samenwerking met andere partijen brengen we topkennis van binnen en buiten de organisatie bijeen door voor al onze projecten op zoek te gaan naar het beste team, omdat dit ons advies versterkt. We geloven dat iedere Witteveen+Bos’er moet kunnen doen waar hij of zij goed in is. Daarom bieden we ruimte en vertrouwen en leggen we verantwoordelijkheden laag in de organisatie.

Emergente strategieActiviteiten ontstaan bij ons in alle lagen van de organisatie doordat iedere Witteveen+Bos’er vanuit zijn eigen expertise naar de buitenwereld kijkt en kansen ziet voor nieuwe producten en oplossingen. Kleine or-ganisatie-eenheden, onze product-marktcom-binaties (PMC’s), zijn verantwoordelijk voor (nieuwe) opdrachten en ondernemerschap. We bewaken onze langetermijnkoers en bewe-gen tegelijkertijd mee met de dynamiek van de markt. De Strategische Adviesraad, die in

2014 bestond uit ir.drs. Stépan Breedveld, ceo van Ordina en prof.dr. Pursey Heugens, hoog-leraar Organisatiekunde aan de Rotterdam School of Management, adviseert ons hierbij.

Organisatiestructuur Binnen onze vier sectoren Gebouwde omge-ving, Delta’s, kusten en rivieren, Energie, wa-ter en milieu en Infrastructuur en mobiliteit zijn 32 PMC’s geclusterd, zodat medewerkers van-uit verschillende landen en met verschillende disciplines kunnen samenwerken. Vanuit zes steden in Nederland en tien kantoren in acht landen verspreid over de wereld werken onze bijna 1.000 collega’s dichtbij onze opdrachtge-vers, projecten, samenwerkingspartners en de arbeidsmarkt. Op deze manier brengen wij kennis en ervaring wereldwijd samen voor de inzet in projecten.

Kennis en innovatieKennis staat bij ons centraal. Dat begon met de heren Witteveen en Bos en geldt nu nog: door de jaren heen werken Witteveen+Bos’ers in deeltijd als hoogleraar of doceren zij aan postacademisch en hoger onderwijs. Wij hebben goede contacten met onderwijsinstel-lingen en organiseren onder andere jaarlijks business courses voor studenten. Diverse in- en externe bijeenkomsten, zoals labsessies en symposia, stimuleren kennisontwikkeling en innovaties in projecten. Witteveen+Bos’ers schrijven regelmatig vakpublicaties of zijn (gast)spreker.

Duurzame samenwerkingOpdrachten waaraan wij werken worden steeds groter en complexer. In (grote) multidis-ciplinaire projectteams werken collega’s met verschillende achtergronden integraal samen. Die samenwerking zoekt Witteveen+Bos niet alleen intern, maar ook met externe partijen. Dat gebeurt op projectbasis en in structurele samenwerkingsverbanden met collegabureaus en complementaire organisaties. Voorbeelden daarvan zijn Tunnel Engineering Consultants V.O.F. met Royal HaskoningDHV, voor projec-ten op het gebied van tunnels en ondergrond-se infrastructuur en Railinfra Solutions V.O.F. met Royal HaskoningDHV en Deutsche Bahn International, voor projecten op het gebied van railinfrastructuur. Via het Strategic European Expertise Network (SEEN) werken we samen met het Deense NIRAS, Franse Artelia en Zweedse Tyréns. Voorbeelden van netwerk-verbanden op het gebied van duurzaamheid waarin wij actief zijn: Ecoshape, een consor-tium van bedrijven, overheden en onderzoeks-instellingen die samenwerken aan duurzame oplossingen in de waterbouw en Duurzaam GWW, een samenwerkingsverband van markt-partijen, overheidsopdrachtgevers en kennis-instituten gericht op het duurzamer maken van de spoor-, grond-, weg- en waterbouw.

MISSIE, VISIE EN STRATEGIE

9

Talentontwikkeling en groeiVoor haar huidige en toekomstige mede-werkers wil Witteveen+Bos een platform zijn waarop een ieder zijn dromen en ambities kan waarmaken. Door talenten maximaal te benutten, kunnen wij onze bijdrage aan wereldthema’s vergroten. Ons personeelsma-nagement sluit hierop aan met ruime uitdagin-gen in projecten en opleidingsmogelijkheden. Persoonlijke ontwikkeling is gericht op vakbe-kwaamheid, ondernemerschap en teamwork. Starters worden binnen de organisatie verder opgeleid en het management komt veelal uit eigen kweek. Over een langere periode streeft Witteveen+Bos naar voornamelijk autonome personele groei. Op deze manier hebben wij door de jaren heen onze identiteit en autono-mie weten te versterken en voelen onze mede-werkers zich betrokken bij de organisatie.

Marktconforme arbeidsvoorwaarden onder-steunen de werving en binding van mede-werkers. Speciale aandacht gaat uit naar ons streven om meer vrouwen in topposities te benoemen. De Ondernemingsraad is actief betrokken bij diverse regelingen gericht op de duurzame inzetbaarheid van medewerkers.

Ons eigen bureauAls bureau hebben wij een bijzondere eigen-domsstructuur. Met behulp van een partici-patiesysteem zijn de aandelen sinds 1992 volledig in handen van eigen medewerkers. Het systeem is vitaal en vormt een belangrijke stimulans voor betrokkenheid en ondernemer-schap. Van de 977 medewerkers hebben 594 mensen aandelen in Witteveen+Bos N.V. Meer over ons participatiesysteem is te lezen in het maatschappelijk jaarverslag op pagina 28.

Wij streven naar een gezonde financiële basis met een stabiele winst om de continuïteit van ons bureau te waarborgen. De winst wordt jaarlijks volledig uitgekeerd via een winstuit-kering voor alle medewerkers en dividend voor de aandeelhouders. Deze wijze van winstdeling onderstreept een diepe overtui-ging: met elkaar maken wij het succes van Witteveen+Bos mogelijk, dus mag iedereen meedelen in dat succes.

10

Doha Qatar

11

FINANCIËLE KENGETALLEN

Omzet (in duizenden euro’s)

Bedrijfsresultaat voor rente en belastingen (in duizenden euro’s)

20.29119.243

12.45615.722

17.591

201420132012 2011 2010

Nettoresultaat (in duizenden euro’s)

15.27414.160

9.83010.393

12.062

201420132012 2011 2010

Netto winstmarge (in %)

12,8 %12,8 %

9,9 %10,6 %

12,8 %

201420132012 2011 2010

2013 2014 20122011 2010

104.543

98.09999.386

110.958

119.069

12

Leeftijdverdeling medewerkers 2014

26 % is jonger 30 jaar

50 % is tussen de 30 en 44 jaar

2 % is ouder dan 60 jaar

22 % is tussen de 45 en 59 jaar

37,4 jaar

Gemiddelde leeftijd

PERSONELE KENGETALLEN

Aantal medewerkers (per 31 december)

Ziekteverzuim (Nederland)

2,7 %2,6 %

3,3 %2,9 %

2,5 %

201420132012 2011 2010

Gemiddeld aantal medewerkers in voltijdseenheden en man/vrouw verdeling

899*875860856869

29 % vrouw26 % vrouw

25 % vrouw25 % vrouw

26 % vrouw

71 % man74 % man75 % man75 % man74 % man

20142013201220112010

* 2014: man/vrouw verdeling wereldwijd. 2010-2013: Nederland

2013 2014 20122011 2010

945

924

935

967

977

13

+ Eerste afzinktunnel Midden-OostenMeer mensen in de stad betekent meer vraag naar woningen, busi-nesscentra, infrastructuur. Om Doha ook in de toekomst bereikbaar te houden, ontwierp architect Santiago Calatrava het iconische Sharq Crossing, een unieke brug-tunnelverbinding bestaande uit drie brug-gen en vijf tunnels waarvan twee afgezonken tunnels. TEC maakt de ontwerpen van de tunnels technisch haalbaar.

14

Renée van Dorst + Steven DelfgaauwNederlandDe Amsterdamse Zuidas is met al haar kantoorgebouwen het financiële hart van de Nederlandse hoofdstad. Om de bereikbaarheid per open-baar vervoer en via de weg te verbeteren en verdere groei mogelijk te maken, pakken Rijkswaterstaat, ProRail en de Gemeente Amsterdam het ge-bied aan. Het gebied moet zich ontwikkelen tot een duurzaam gemengd stedelijk centrum voor wonen, werken en voor-zieningen.

‘In deze eerste fase van de ont-wikkelingen werken we in ge-mengde teams van Witteveen+Bos’ers, ARCADIS-collega’s en een procesmanager van AT Osborne,’ vertelt Steven Delfgaauw. ‘We maken onder-meer een integraal referentieont-werp en een kostenraming voor het realiseren van de verbreding en ondertunneling van de A10 ter hoogte van de Zuidas. Daarnaast stellen we de vraagspecificatie op voor het design and construct contract en stellen we een milieu-

effectrapportage, een ontwerp tracébesluit en een tracébesluit op. Ik vertegenwoordig Witteveen+Bos in de combinatie richting onze opdrachtgevers en ben daarnaast trekker van een van de drie werksporen: de tot-standkoming van het integraal ontwerp en de vraagspecificatie.’ Stevens collega Renée van Dorst werkt als specialist geotechniek aan Zuidasdok en is daarnaast Stevens assistent voor het over-koepelende gedeelte. ‘Het is voor mij erg leerzaam, zo’n groot pro-

ject op een complexe locatie. We pakken alles aan, van de wacht-rijen voor roltrappen op het sta-tion door stationsuitbreiding, tot de files op de A10 door deze on-dergronds te brengen en extra rijbanen toe te voegen. Als we klaar zijn, zullen reizigers echt merken dat ze minder lang in de rij hoeven staan op de stations en dat files zullen afnemen.’ Steven heeft veel ervaring met tunnels en was ook betrokken bij Spoorzone Delft. ‘Werken aan Zuidasdok is heel anders. Er is in dit gebied

INTERVIEW

15

Renée van Dorst + Steven DelfgaauwNederland Steven: ‘Tastbare verbeteringen vergroten

de bereikbaarheid van de Zuidas’

meer aandacht voor de bouwfase en bouwhinder. Het is een druk tracé, waarbij we in elke fase maatwerk leveren: het werk netjes afschermen van de reizigers, zo min mogelijk overlast veroorza-ken, alles bereikbaar houden.’ Renée vult aan: ‘De tunnel aan de noordzijde is gepland op korte afstand van de bebouwing. Uit onderzoek bleek dat de aanleg van de tunnel mogelijk is. Na be-schouwing van de ontwerp- en uitvoeringsrisico’s voor bijvoor-beeld fundering van de bebou-

wing door zettingen en trillingen, bleek dat we de risico’s beheers-baar achtten. Dat was een mooie opsteker in het project, zeker om-dat hierdoor de tunnel in een kor-tere tijd gebouwd kan worden. Dat scheelt veel overlast.’ Steven legt uit wat het project oplevert voor de toekomst: ‘Dit project gaat reizigers en bewoners geluk-kiger maken. Het levert tastbare verbeteringen op en draagt bij aan oplossingen voor maatschap-pelijke problemen. Dat is voor ons als projectteam erg fijn: je werk

levert iets op voor de gebruikers. Daarnaast kunnen we er onze nichekennis in kwijt over bijvoor-beeld trillingen, bouwen in druk stedelijk gebied en ondergrondse infra. We blijven zelf ook leren in alle fases van het project, van de samenwerking met elkaar en van de uitdagingen die we onderweg tegenkomen.’ Renée: ‘Door nu te investeren in de ontwikkeling van het gebied, blijft de Zuidas in de toekomst goed bereikbaar. We besteden in dit project veel aan-dacht aan het op elkaar laten

aansluiten van verschillende functionaliteiten. Door de A10 deels ondergronds te brengen, kunnen we de openbare ruimte opnieuw inrichten en bijvoorbeeld nieuw groen aanleggen. Daardoor blijft de Zuidas een bereikbaar financieel centrum, waar ruimte is voor ontwikkeling en waar het fijn is om te verblijven.’

16

Deventer Nederland

17

SAMENGEVATTE JAARCIJFERS 2014

Geconsolideerde balans (voor winstbestemming) 31 december 2014 31 december 2013

ACTIVA

immateriële vaste activa 829 1.063materiële vaste activa 14.800 14.735financiële vaste activa 2.360 2.651

Vaste activa 17.989 18.449

onderhanden projecten 9.266 8.754vorderingen 28.047 23.956liquide middelen 11.748 10.373

Vlottende activa 49.061 43.083

67.050 61.532

PASSIVA

Groepsvermogen 31.828 30.819

Voorzieningen 4.601 4.423

langlopende schulden 6.219 6.594kortlopende schulden 24.402 19.696

Totaal schulden 30.621 26.290

67.050 61.532

Geconsolideerde winst- en verliesrekening 2014 2013

OMZETomzet inclusief mutatie van onderhanden werk 119.069 110.958

Kostenkosten van uitbesteed werk 26.164 18.882salarissen 44.078 43.310sociale lasten en pensioenpremies 11.036 10.293afschrijvingen op (im)materiële vaste activa 1.702 1.715overige bedrijfskosten 15.901 17.564

98.881 91.764

BEDRIJFSRESULTAAT 20.188 19.194

rentelasten (per saldo) 207 299

Resultaat vóór belastingen 19.981 18.895

resultaat andere deelnemingen 103 49

Resultaat vóór belastingen 20.084 18.944(inclusief andere deelnemingen)

belastingen 4.810 4.784

NETTORESULTAAT 15.274 14.160

bedragen in duizenden euro’s

+

+

+

+

+

+

+

-

-

-

TOELICHTING JAARCIJFERS 2014

Criteria samenvatten jaarrekeningIn dit jaarverslag zijn de balans en de winst- en verliesre-kening van Witteveen+Bos N.V. opgenomen, alsmede de algemene grondslagen voor het opstellen van de geconso-lideerde cijfers. Voor een volledig inzicht in het vermogen en resultaat van Witteveen+Bos N.V. verwijzen wij naar het geconsolideerde jaarbericht 2014 dat gedeponeerd is bij het Handelsregister van de Kamer van Koophandel te En-schede.

Opstelling geconsolideerde jaarcijfersDe jaarrekening wordt opgesteld op basis van Titel 9 Boek 2 BW. De opstelling geschiedt op basis van historische kos-ten, met uitzondering van de bedrijfsgebouwen en terreinen, die tegen actuele waarde (vervangingswaarde of lagere bedrijfswaarde) worden gewaardeerd.

Consolidatie Dochtermaatschappijen worden, voor zover sprake is van feitelijk beleidsbepalende invloed, in de geconsolideerde jaarrekening opgenomen. Daarnaast worden joint ventures proportioneel geconsolideerd naar rato van het aandeel dat in de vennootschap wordt gehouden.

Grondslagen voor de waardering van activa en passiva Waardering van bedrijfsgebouwen en terreinen geschiedt op basis van actuele waarde (vervangingswaarde of lagere bedrijfswaarde). De actuele waarde wordt bepaald op basis van prijsindexcijfers en periodieke taxaties. Afschrijvingen van vaste bedrijfsmiddelen zijn gebaseerd op de geschatte economische levensduur. Onder de financiële vaste activa zijn de niet-geconsolideerde belangen in vennootschap-pen en vennootschappen onder firma verantwoord. De deelnemingen zijn gewaardeerd volgens de vermogensmu-tatiemethode. De onderhanden projecten in opdracht van derden worden gewaardeerd op basis van bestede kosten, vermeerderd met de aan de uitgevoerde projecten toe te rekenen winst en verminderd met op balansdatum voorzien-bare verliezen. De aan het uitgevoerde project toe te reke-nen winst wordt bepaald naar rato van de op balansdatum verrichte prestaties bij de uitvoering. De op de onderhanden projecten betrekking hebbende gedeclareerde termijnen worden in mindering gebracht op de onderhanden projec-ten. De in de vorderingen begrepen handelsdebiteuren zijn opgenomen onder aftrek van voorzieningen voor eventuele oninbaarheid. Voorzieningen worden getroffen voor latente belastingverplichtingen, fiscale risico’s, garantiekosten en claims, uitgestelde personeelsbeloningen en verplichtingen terzake van deelnemingen.

Grondslagen geconsolideerde resultaat Onder de opbrengsten en mutatie onderhanden projecten worden de in rekening gebrachte diensten exclusief omzet-belasting verantwoord alsmede de mutatie in onderhanden projecten. Opbrengsten van projecten worden verantwoord naar rato van de verrichte prestaties. Onder salarissen wor-den tevens vergoedingen voor de directie verantwoord. De pensioenverplichtingen worden gewaardeerd volgens de ‘verplichting aan de pensioenuitvoerder benadering’.

ControleverklaringAan: de directie van Witteveen+Bos N.V.

De op pagina 17 bijgesloten samengevatte jaarcijfers 2014, bestaande uit de geconsolideerde balans per 31 decem-ber 2014, de geconsolideerde winst-en-verliesrekening en bijhorende toelichting zijn ontleend aan de gecontroleerde jaarrekening van Witteveen+Bos N.V. Wij hebben een goedkeurend oordeel verstrekt bij die jaarrekening in onze controleverklaring van 12 maart 2015. Desbetreffende jaar-rekening en deze samenvatting daarvan, bevatten geen weergave van gebeurtenissen die hebben plaatsgevonden sinds de datum van onze controleverklaring van 12 maart 2015.

De samengevatte jaarcijfers bevatten niet alle toelichtingen die zijn vereist op basis van Titel 9 Boek 2 BW. Het kennis-nemen van de samengevatte jaarcijfers kan derhalve niet in de plaats treden van het kennisnemen van de gecontro-leerde jaarrekening van Witteveen+Bos N.V.

Verantwoordelijkheid van het bestuur Het bestuur is verantwoordelijk voor het opstellen van een samenvatting van de gecontroleerde jaarrekening in over-eenstemming met de grondslagen zoals beschreven in de toelichting bij de samengevatte jaarcijfers 2014.

Verantwoordelijkheid van de accountant Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de samengevatte jaarcijfers 2014 op basis van onze werkzaamheden, uitgevoerd in overeenstemming met Ne-derlands Recht, waaronder de Nederlandse Standaard 810, ‘Opdrachten om te rapporteren betreffende samengevatte financiële overzichten’.

Oordeel Naar ons oordeel zijn de samengevatte jaarcijfers 2014 in alle van materieel belang zijnde aspecten consistent met de gecontroleerde jaarrekening van Witteveen+Bos N.V. en in overeenstemming met de grondslagen zoals beschreven in de toelichting bij de samengevatte jaarcijfers.

Zwolle, 12 maart 2015 Deloitte Accountants B.V. drs. A.J.E. Jansman RA

18

19

+ Ruimte voor rivierenDoor een toename van regen- en smeltwater en verstedelijking stijgt het waterpeil in Nederlandse rivieren. Om veilig wonen, werken, recre-eren en natuurontwikkeling rondom rivieren te garanderen, adviseren wij rondom diverse rivieren over civiele uitwerking, omgevingsmanage-ment, vergunningen en ecologische inpassing, zodat de rivieren meer ruimte krijgen.

20

INTERVIEW

21

Sawarendro+ Leon Valkenburg IndonesiëDoor daling van de bodem, ex-treme neerslag, hoge rivieraf-voer en hoge waterstand van de zee staat een deel van Ja-karta elk jaar onder water. Het masterplan National Capital In-tegrated Coastal Development (NCICD) presenteert integrale oplossingen voor de korte en lange termijn. Het project zit nu in een overbruggingsfase,

waar hard gewerkt wordt aan de snelle implementatie van maatregelen voor de korte termijn. Daarna wordt bepaald hoe de bescherming voor de lange termijn uitgewerkt moet worden.

Sawarendro is projectleider van een deel van het project en tech-nisch manager voor het concep-

tuele ontwerp van het masterplan. ‘Ik kom zelf uit Indonesië en heb veel relaties binnen de over-heid en instanties. Dat is naast de technische coördinatie mijn voornaamste rol in het project: contacten onderhouden met onze opdrachtgever en samenwer-kingspartners en onze plannen toelichten. Het opbouwen van een goede relatie draagt bij aan suc-

cesvolle samenwerking in Indo-nesië. Doordat ik in Nederland heb gestudeerd en gewerkt, ken ik ook de Nederlandse cultuur. Ik fungeer daardoor soms als brug tussen verschillende culturen.’Sawarendro’s collega Leon Val-kenburg werkt deels vanuit Ne-derland en deels vanuit Indone-sië. ‘De Indonesische overheid is erg geïnteresseerd in Nederland-

22

se kennis op het gebied van wa-terbeheer, stedelijke ontwikkeling en waterbouw. Wij nemen onze kennis en ervaring uit projecten in Nederland en elders in de wereld mee naar Indonesië. In Nederland heb ik regelmatig contact met de Nederlandse overheid over het project en het betrekken van de Nederlandse watersector is ook erg belangrijk. Onze kracht is dat

we werken vanuit een lokaal kan-toor in Indonesië, daar hebben collega’s als Sawarendro veel kennis van lokale ontwikkelingen en politiek. Die combinatie maakt ons team sterker.’Voor Leon is werken aan dit pro-ject erg boeiend en uitdagend: ‘Ik ben al vanaf de offerte betrokken bij het project. Ik heb veel kunnen bijdragen en heb veel geleerd,

niet alleen vakinhoudelijk, maar ook over de aanpak van een der-gelijk complex project en over sa-menwerking met andere partijen. We kijken uit naar het aanbreken van de nieuwe fase, waarin we plannen van papier naar werke-lijkheid vertalen.’ Sawarendro vult aan: ‘Het idee is dat we de lang-ste dijk bouwen die Indonesië ooit gebouwd heeft. Dat is een grote

uitdaging. Daarnaast hebben we te maken met beperkte ruimte in de huidige situatie. Maar dat is juist leerzaam, het brengt ons tot creatieve ideeën.’‘We werken aan een zinvol pro-ject, we helpen om de problemen waar de stad mee kampt op de politieke agenda te zetten’, ver-telt Leon. ‘Daarnaast leveren we technische oplossingen: concrete

Leon: ‘Het Great Garuda-ontwerp spreekt tot de verbeelding, maar weten waarvoor we het doen is nog veel belangrijker’

23

maatregelen voor de korte en lange termijn.’ De aandacht voor het project, zowel vanuit Indo-nesië als vanuit de rest van de wereld, is groot. Sawarendro: ‘Dat helpt bij het creëren van draag-vlak. Ook sceptische berichten zijn zinvol, ze houden ons scherp. Het levert een mooi resultaat op: een stad die straks niet alleen beschermd is, maar waar ook

ruimte komt voor ontwikkeling. Een lagune bijvoorbeeld, midden in Jakarta. Ons plan biedt nieuwe mogelijkheden voor de stad.’‘De oplevering van de eerste versie van het masterplan was een mooie mijlpaal,’ vertelt Leon. ‘Dat was in april 2014, tijdens het bezoek van Minister Schultz uit Nederland. Ik ben er trots op dat we een breed en integraal

plan hebben opgeleverd. Het Great Garuda-ontwerp spreekt tot de verbeelding, maar weten waarvoor we het doen is nog veel belangrijker.’ Sawarendro vult aan: ‘Ook ervaring uit eerdere projecten, zoals de kunstmatige eilanden van Kapuk Naga, komt ons goed van pas. We bescher-men Jakarta en dat is een belang-rijke taak. Er wonen vier miljoen

mensen in potentieel gevaarlijk gebied en wij kunnen met onze oplossingen werken aan hun veiligheid. Dat we hen kunnen beschermen tegen het water is onze belangrijke bijdrage voor de samenleving.’

24

Leefbaarheid in de gebouwde omgeving is een belangrijk thema voor Witteveen+Bos. De bevol-king groeit wereldwijd sterk. Daarnaast stijgt ook het aantal mensen dat in de stad woont. Econo-mische en recreatieve activiteiten concentreren zich in en rondom steden. Als er geen maatrege-len getroffen worden, leidt deze urbanisatie ertoe dat de leefbaarheid in steden achteruit gaat. Immers, het brengt uitdagingen met zich mee als steeds meer mensen wonen, werken en recreë-ren in hetzelfde gebied. Veelvoorkomende pro-blemen zijn wateroverlast, tekort aan drinkwater, achteruitgang van de luchtkwaliteit, hittestress, slechte bereikbaarheid en (geluid-)hinder.

Het plannen en ontwerpen van een leefbaar, veerkrachtig en duurzaam stedelijk gebied is de opgave van onze sector Gebouwde omgeving. Collega’s die werken aan dit thema kijken inte-graal naar stedelijke problematiek, zoals bij de prijsvraag Kaapstad. Daarbij maken zij onder-scheid in vraagstukken die ontstaan in bestaand stedelijk gebied, bijvoorbeeld vanwege heront-wikkeling, en in nieuw te ontwikkelen stedelijk gebied. Een deel van de vraagstukken ontstaat door geplande urbanisatie, bijvoorbeeld bij de uitbreiding van steden zoals in Valkenburg. In dat geval kan een aantal vraagstukken vooraf voor-komen worden. Bij ongeplande urbanisatie is dat anders: mensen gaan wellicht op verkeerde plekken wonen, waar het niet veilig is, waar geen voorzieningen zijn en waar geen sanitatie is. Dat leidt tot nieuwe opgaven.

Projecten op het gebied van leefbaarheid in steden omvatten vraagstukken uiteenlopend van gebiedsontwikkelingen tot herontwikke-ling van gebouwen en van masterplanning tot begeleiding van de uitvoering. Onze integrale benadering geeft aandacht aan maatschappe-lijke problemen als krimp, klimaatadaptatie, ver-duurzaming van de energievoorziening en een gezond stadsklimaat. De kennis en ervaring van

Witteveen+Bos in Nederlandse projecten zorgt voor goede referenties voor het werken aan stra-tegische en complexe projecten wereldwijd. In dichtbevolkte gebieden in Nederland wordt vaak gekozen voor een multidisciplinaire aanpak, zoals bij het voetbalstadion in Deventer, en staat een goede planning centraal. De schaal van projecten in het buitenland, bijvoorbeeld Beira in Mozambique, is veelal groter en de vraag-stukken zijn meer strategisch van aard. Onze oplossingen komen altijd tot stand in overleg met betrokken omgevingspartijen. We adviseren over voorbereiding van de besluitvorming door over-heden. Daarbij spelen procedures als milieueffectrapportages en het tijdig verkrijgen van vergunningen een rol.

De toekomstige opgaven op het gebied van leefbaarheid van steden vergen een continu innovatieproces en kennis van nieuwe techno-logieën. Technologische innovaties richten zich met name op klimaatadaptaties, bijvoorbeeld het vasthouden van water, sensoring, hittebestendig bouwen en het combineren van functionaliteiten in de stad. Een goed voorbeeld van dat laatste is stadslandbouw als in Almere. Daarnaast ad-viseert Witteveen+Bos steeds vaker over het gebruik van duurzame materialen en 3D-geprint beton. Slim omgaan met energiegebruik in ste-den is een ander veelvoorkomend vraagstuk, waarvoor wij onze kennis op het gebied van smart cities, sensoring en dataverzameling inzetten. Nieuwe technologieën voor de uitvoe-ring van ingenieurswerk maken dat we onze adviezen en ontwerpen steeds nauwkeuriger en duurzamer kunnen maken. Modelleren in 3D met behulp van BIM, zoals bij het ontwerp van drinkwaterbedrijf Vlierden, is daar een goed voorbeeld van. Dergelijke innovaties spelen een grote rol en helpen ons bij het oplossen van vraagstukken op het gebied van leefbaarheid in stedelijk gebied.

+ Stadspark KaapstadVoor een acht kilometer lange en 1,2 kilometer brede groenzone dwars door Kaapstad is de stad op zoek naar een visie die uitkomsten biedt voor stedelijke ver-dichting en sociale cohesie door gebruik te maken van het landschap. Witteveen+Bos heeft samen met andere partijen een visie ontwikkeld voor een groot stadspark, waar werkgelegenheid gecreëerd wordt door middel van recreatieve functies en biobased economy.

+ Duurzame renovatie stadion DeventerMet diverse projectpartners werken wij aan de revitali-satie en uitbreiding van het stadion van voetbalclub Go Ahead Eagles, inclusief vernieuwing van twee tribunes en technische installaties. In het ontwerp is bijzondere aandacht voor duurzaamheid en een goede integratie in de aanliggende woonwijk. Witteveen+Bos verzorgt het ontwerp van de technische installaties, de ruimtelijke inpassing en het vergunningentraject.

LEEFBAARHEID

Integrale aanpak van stedelijke problematiek

25

Kaapstad Zuid-Afrika

Deventer Nederland

26

Afsluitdijk Nederland

Regio Beni Bolivia

27

Veiligheid in een deltagebied is niet vanzelfsprekend. De natuurlijke ken-merken van een delta, met laaggelegen gebieden en hoge natuurwaarden, zijn op het eerste gezicht moeilijk verenig-baar met economische ontwikkeling en verstedelijking in die gebieden. Witteveen+Bos werkt wereldwijd elke dag aan nieuwe oplossingen voor de uitdagingen die wonen in een deltage-bied met zich meebrengt. Dat doen wij samen met opdrachtgevers en lokale betrokkenen. Daarbij passen wij de laatste inzichten toe op het gebied van deltatechnologie, waterveiligheid, waterbouw, ecologie en watermanage-ment.

Wij richten ons in ons werk binnen de sector Delta’s, kusten en rivieren op uitdagingen die ontstaan op het snijvlak waar land en water samenkomen. Uit-dagingen waarbij water de samenleving en het milieu bedreigt, vragen om een integrale aanpak en duurzame oplos-singen. We zetten onze kennis in om de ontwikkeling van steden, natuur en infrastructuur te ondersteunen. In onze projecten combineren we daarom ver-gaande inhoudelijke kennis met hoog-waardige oplossingen, die voldoen aan nationale en internationale richtlijnen, bijvoorbeeld op het gebied van hoog-waterveiligheid. Wij stemmen onze adviezen af op het gebruik van het del-tagebied, waar ook ruimtelijke kwaliteit en ecologie een belangrijke rol spelen. Al bijna 70 jaar werken specialisten van Witteveen+Bos in binnen- en buiten-land aan veiligheid in deltagebieden. We kennen wereldwijd ook de lokale condities, culturen en standaarden.

In Nederland zijn de implementaties van het Hoogwaterbeschermingspro-gramma en het Deltaprogramma grote uitdagingen voor de komende jaren. Zo werken wij bijvoorbeeld aan de aan-passing van de Afsluitdijk. In andere delen van de wereld spelen soortgelijke problemen in deltagebieden. Daar zijn we onder andere betrokken bij landaan-winningsprojecten en grote integrale masterplannen op het gebied van wa-terveiligheid, zoals in Jakarta en Mo-zambique. De samenwerking met lokale partijen leidt tot betere oplossingen en geeft onze collega’s wereldwijd de mogelijkheid om zich verder te ontwik-kelen in hun vakgebied.

De ontwikkelingen op het gebied van waterveiligheid gaan snel. In plaats van te acteren wanneer problemen zich voordoen, komt de nadruk in ons werk steeds meer te liggen op verkla-ren en voorspellen en het anticiperen op potentieel onveilige situaties. Een systeem in Bolivia waarschuwt bij-voorbeeld de lokale bevolking voor overstromingen in hun leefomgeving. Inzicht in bijvoorbeeld het klimaat stelt ons in staat om onveilige situaties af te wenden. Preventie vooraf in plaats van reparatie achteraf leidt tot een duurzame inzet van middelen. Wanneer dat mogelijk is, levert dat duurzamere oplossingen op. Het systeemdenken neemt daar een belangrijke rol bij in: begrijpen dat verschijnselen met elkaar samenhangen en elkaar beïnvloeden. Het hebben en kunnen toepassen van topkennis in een integrale opgave blijft ook in de toekomst een belangrijke ma-nier van werken voor Witteveen+Bos.

+ Flood early warning system Bolivia Het overstromen van de rivier Mamoré zorgt voor gevaar en economisch verlies voor inwo-ners van de Boliviaanse regio Beni. Samen met consortiumpartners ontwikkelden en implementeerden we een flood early warning system, waarmee het ministerie inwoners op tijd kan waarschuwen voor overstromingen.

+ Aanpassing AfsluitdijkOm de toekomstige veiligheid te garanderen, werken we vanuit verschillende vakdisciplines aan het ontwerp, de effectenstudies, het om-gevingsmanagement en de contractvoorbe-reiding van de aanpassing van de Afsluitdijk. Ook onderzochten we de kernkwaliteiten landschap en ecologie.

VEILIGHEID

Wonen, werken en leven in een delta

28

Een goede gezondheid is een basisbehoefte van mensen. Het streven naar een betere gezondheid is wereldomvattend en een uni-versele drijfveer voor mensen in alle culturen, ongeacht hun welvaartsniveau. Een leefbare omgeving met duurzame beschikbaarheid van voedsel, energie en grondstoffen hoort daarbij. Wereldwijd groeit het besef dat de gezondheid van de mens direct gekoppeld is aan de gezondheidstoestand van de aarde, flora en fauna.

Witteveen+Bos helpt met haar projecten een gezonde leefsituatie voor zoveel mogelijk mensen te realiseren: voldoende schoon water voor drinkwater, landbouw en industrie; schone en energiezuinige productieproces-sen; een gezond ecologisch systeem; een veilig leefmilieu en duurzame winning van energie. We zien het als onze maatschap-pelijke verantwoordelijkheid om bij te dragen aan de gezondheid en het welzijn van mens, natuur en aarde. De projecten van de sector Energie, water en milieu zijn een middel om dit universele doel te bereiken.

Onze projecten dragen bij aan een goede lucht- en bodemkwaliteit, acceptabele ge-luidsomgeving en toegang tot schoon water. Wij helpen onze opdrachtgevers zo efficiënt mogelijk met energie om te gaan en nieuwe bronnen van schone en duurzame energie te vinden. Witteveen+Bos ondersteunt publieke en private opdrachtgevers om installaties op het gebied van energie, water en milieu te ontwerpen, te bouwen en te beheren. Be-schikbaarheid, betrouwbaarheid, veiligheid en goede condities voor onderhoud zijn hierbij een randvoorwaarde.

We werken wereldwijd voor opdrachtgevers die de taak en verantwoordelijkheid hebben om goede levensomstandigheden te garande-

ren. De thema’s waarop wij werken zijn verge-lijkbaar, maar de vraagstukken en uitdagingen verschillen per gebied. Daarmee varieert ook de in te zetten expertise: in Afrikaanse landen ondersteunen wij de realisatie van basisvoor-zieningen op het gebied van drinkwater en sanitatie, in Azerbeidzjan helpen we met het opschonen van negen meren en in Nederland zetten wij bijvoorbeeld onze technologie in voor de productie van ultrapuur industriewater.

De noodzaak van een betere gezondheid en betere levensomstandigheden in combinatie met een groeiende wereldbevolking stelt ons voor uitdagingen op het gebied van energie, water en milieu. Er is grote behoefte aan nieuwe oplossingen om grondstoffen te herge-bruiken en energie duurzamer op te wekken. De eindigheid van fossiele brandstoffen dwingt ons tot een zoektocht naar de toepassing van oneindige energiebronnen als zon, aard-warmte en wind. Witteveen+Bos staat midden in deze ontwikkelingen en vertaalt innovatie in praktisch bruikbare oplossingen. Wij helpen bijvoorbeeld traditionele rioolwaterzuiverings-installaties te ontwikkelen tot energiefabrieken en groene warmtestations, zoals in Breda. We verkennen routes om reststoffen in te zetten als grondstof of energiebron. Wij vinden nieu-we toepassingen voor uiteenlopende water-technologieën om afvalwater zo economisch mogelijk te zuiveren en zelfs om te zetten in de hoogste kwaliteit proceswater. Wij hebben oplossingen ontwikkeld om oude mijnresten te hergebruiken en veel waardevolle grondstoffen hieruit te winnen. Zo zetten wij ons wereldwijd in om milieuvraagstukken aan te pakken en bij te dragen aan een goede gezondheid.

+ Sanering negen meren BakoeDe aanpak van milieuproblemen bij negen vervuilde meren rondom havenstad Bakoe is een sleutel voor verdere economische groei van de stad en regio. Witteveen+Bos ontwikkelde met lokale partijen een maatregelenpakket voor het opschonen van water-bodems, verfraaien van oevers en verbeteren van de waterkwaliteit.

+ Groene warmtestation BredaRioolwaterzuiveringsinstallatie Nieuwveer benut warmte en elektriciteit optimaal bij energie-terugwinning uit biogas, door de warmte-kracht koppelinginstallatie te verplaatsen naar de naastge-legen woonwijk. Naast stroom wordt in het groene warmtestation ook de vrijkomende warmte gebruikt als bron voor stadsverwarming.

GEZONDHEID

Welzijn van mens, natuur en aarde

29

Bakoe Azerbeidzjan

Breda Nederland

30

Roodeschool Nederland

Leeuwarden Nederland

31

Bereikbaarheid is een belangrijk thema bin-nen het werk van Witteveen+Bos, omdat mensen mobieler worden en willen zijn. De verplaatsingsbehoefte van mensen, met name inwoners van grote steden, groeit. In de loop der jaren is bereikbaarheid steeds op andere manieren ingevuld: waar de auto eerder de belangrijkste vervoersmodaliteit was, wordt tegenwoordig met name in stedelijke agglo-meraties steeds meer ingezet op de aanleg en optimalisatie van openbaar vervoer als trein, tram, bus en metro. Ook de aanleg van fietsin-frastructuur is in ontwikkeling. Het groeiende vrachtverkeer zorgt ervoor dat er een grotere behoefte is aan nieuwe overslagpunten en hubs, waar vervoersmodaliteiten samenko-men.

Infrastructuur speelt een grote rol in werk, vervoer en het ontmoeten van anderen. De sector Infrastructuur en mobiliteit van Witteveen+Bos adviseert op het gebied van bereikbaarheid in alle fases van projecten: van planvorming, ontwerp en contractvoor-bereiding tot begeleiding van de uitvoering. Vaak heeft onze opdrachtgever al een visie op het bereikbaarheidsvraagstuk, maar is er ruimte voor de ontwikkeling van varianten. Bij projecten op het gebied van bereikbaarheid is omgevingsbeïnvloeding een belangrijk thema, bijvoorbeeld het terugdringen van de emissie van geluid en uitlaatgassen en het verbeteren van de leefbaarheid in steden. Het bereikbaar houden van gebieden speelt op verschillende momenten: bij aanleg, vernieuwing, of verbe-tering van vervoersstructuren.

In de afgelopen decennia is in Nederland door gemeenten, provincies en het Rijk veel geïn-vesteerd in de aanleg van infrastructuur. Daar is nu onderhoud nodig: versterken, verbreden

en renoveren ter vergroting van levensduur en capaciteit, zoals we doen voor het bereikbaar maken van Leeuwarden en omgeving. Ook het aanpassen van de infrastructuur aan nieuwe eisen is een aandachtspunt en het op elkaar laten aansluiten van vervoersmodaliteiten, zoals bij de spoorlijn tussen Roodeschool en de Eemshaven. In het buitenland, met name in Zuidoost-Azië en Zuid- en Midden-Amerika, ontstaat door aanhoudende verstedelijking een grotere verplaatsingsbehoefte en een vraag om bereikbaarheid. In die landen is veel vraag naar waterkruisingen, tunneloplossin-gen en technieken voor ondergronds bouwen. Deze technieken worden gecombineerd in een project als de Sharq Crossing in Doha in Qatar, waar een brug-tunnelverbinding zorgt voor het bereikbaar houden van een groeiende stad. Omdat er weinig lokale ken-nis beschikbaar is, is de nichekennis van Witteveen+Bos in TEC van harte welkom in die gebieden.

De wens voor automatisch rijden van perso-nen- en vrachtauto’s is een belangrijke ont-wikkeling op het gebied van bereikbaarheid. Behalve het daarvoor geschikt maken van de weginfrastructuur, ontstaat er in de nabije toekomst mogelijk een andere capaciteitsbe-hoefte aan wegen. Het opnieuw inrichten van infrastructuur en het oplossen van capaciteits-vraagstuken wordt een belangrijke groeimarkt voor Witteveen+Bos. Ontwikkelingen op het gebied van elektrisch en inductief rijden en dynamisch weggebruik zorgen ook voor nieu-we vraagstukken op het gebied van bereik-baarheid. Op het gebied van railinfrastructuur zijn ontwikkelingen als spoorboekloosrijden belangrijke innovaties waarover onze ingeni-eurs zich buigen.

+ Spoorlijn Roodeschool-EemshavenEr zijn plannen om de trein van Groningen naar Roodeschool te laten doorrijden naar de Eemshaven waar de trein zal aansluiten op de boot naar Borkum. Zowel de haven als het Waddeneiland worden beter bereikbaar voor bewoners en toeristen. Railinfra Solutions ontwerpt de nieuwe spoorlijn.

+ Leeuwarden beter bereikbaarCirca veertig infrastructurele projecten in het pro-gramma Vrij-Baan maken Leeuwarden en omgeving beter bereikbaar. Witteveen+Bos was bij diverse projecten betrokken bij de voorbereiding, het ont-werp van wegen en kunstwerken en de begeleiding van de uitvoering.

BEREIKBAARHEID

Antwoord op groeiende verplaatsingsbehoefte

32

Richard Sedafor + Jochem SchutGhanaSamen met Simavi, Berenschot en lokale partijen werkt Witteveen+Bos binnen het Ghana Netherlands WASH Pro-gramme aan voorzieningen voor water, sanitatie en hygi-ene in vijf Ghanese gemeen-ten. De samenwerking tussen een ngo, een managementcon-sultant en een ingenieursbu-reau leidt tot een pragmatische

en effectieve projectaanpak, waardoor de bevolking bijvoor-beeld toegang krijgt tot schoon drinkwater en er op scholen toiletvoorzieningen worden aangelegd.

Jochem Schut is hoofd van het kantoor van Witteveen+Bos in Ghana en projectleider van het WASH-project. ‘In de opstartfase

van het project hebben we al ken-nisgemaakt met de lokale partijen waarmee we samenwerken. Dat was prettig, omdat we toen al een team werden, dat hetzelfde doel voor ogen had. Ons kantoor is inmiddels een verzamelplaats geworden voor veel mensen in de WASH-sector. Het is fijn om met zoveel mensen aan hetzelfde doel te werken: betere leefom-

standigheden in vijf gemeenten.’ Jochems collega Richard Sedafor werkt als projectingenieur. ‘Ik ben verantwoordelijk voor het tech-nisch ontwerp en daarnaast ligt mijn rol in het presenteren van ons project aan de betrokken stakeholders. Doordat ik zelf uit Ghana kom, ben ik een soort in-termediair tussen de Nederlandse ingenieurs en de Ghanese col-

INTERVIEW

33

Richard Sedafor + Jochem SchutGhana Jochem: ‘De passie en humor van het team

geven mij enorm veel energie’

lega’s en stakeholders. Het is voor mij erg fijn dat ik de kans krijg om te werken aan dit project. Ik kan me goed ontwikkelen op mijn vakgebied en met het team komen we tot goede oplossingen voor de problemen in mijn land.’ Jochem: ‘Er ligt in Ghana en in de rest van Afrika een enorme op-gave voor ingenieurs, onze hulp kan de gezondheid van de bevol-

king verbeteren. De hele wereld veranderen kunnen we niet, maar het leveren van een tastbare bij-drage wel: het is mooi om te zien dat er inmiddels al in bijna hon-derd scholen toiletten zijn ge-bouwd.’ Richard vult aan: ‘Je ziet het effect van de ontwerpen die je gemaakt hebt: de drinkwatervoor-zieningen waar veel leden van de gemeenschap hun schone drink-

water kunnen halen. Voor mij was de oplevering van het ontwerp voor de watervoorziening een hoogtepunt. Het ontwerp is in onze ogen erg goed en er is voor mij geen twijfel over mogelijk dat dit iets goeds voor de gemeen-schap oplevert.’ Jochem: ‘Het enthousiasme van Richard is exemplarisch voor alle collega’s met wie we aan het project wer-

ken. Werken aan het WASH-pro-gramma is af en toe complex, zowel in omvang als in spelers en problematiek. Maar ik krijg enorm veel energie van de passie en humor van het team en de dank-baarheid van de gemeenschap’.

34

PROJECTEN 2014

Boliva1 project

St. Lucia3 projecten

Curaçao3 projecten

Aruba6 projecten

Colombia4 projecten

Canada1 project

Kroatië3 projecten

Angola1 project

Ghana1 project

Niger1 project

Egypte1 project

Denemarken3 projecten

Zweden3 projecten

Noorwegen2 projecten

Groot-Brittannië2 projecten

Nigeria3 projecten

Nederland (6 kantoren)2878 projecten

België82 projecten Luxemburg

3 projecten

35

Kantoren Witteveen+Bos

India5 projecten

Oman1 project

Bangladesh3 projecten

Filipijnen2 projecten

Bhutan1 project

Indonesië48 projecten

Georgië2 projecten

Tanzania3 projecten

Burundi1 project

Zuid-Sudan1 project

Mozambique2 projecten

Comoren1 project

Duitsland6 projecten

Azerbeidzjan5 projecten

Qatar1 project

Cyprus1 project Jordanië

1 projectIsraël1 project

Palestina3 projecten

Finland1 project

Roemenië4 projecten

Turkije4 projecten

Servië1 project

Vietnam7 projecten

Singapore

Dubai

Saudi Arabië2 projecten

Rusland5 projectenLetland

14 projecten

Kazachstan (3 kantoren)13 projecten

36

+ Ecologische beheerplannen voor drinkwaterwinningOm de kwaliteit van de natuur in waterwingebieden te behouden en waar nodig te versterken, stelden we voor twaalf drinkwaterwingebieden van Vitens ecologische beheerplannen op. Deze plannen omschrijven de ecologische potentie van de gebieden en stellen daarnaast beheermaatregelen en advies voor monitoring voor.

Diverse locaties Nederland

37

+ Spoorzone DelftIn de binnenstad van Delft zorgde het spoorwegviaduct voor overlast en risico’s. Om toekomstig treinverkeer op te vangen, ontwierp Railinfra Solutions met architect Benthem Crouwel een viersporige tunnel en ondergronds station. Herontwikkeling van het stationsgebied voorziet in een nieuw stadskantoor, woningen, kantoren en een stadspark.

Delft Nederland

38

+ Oosterweelverbinding lost mobiliteitsprobleem opEen overbelast hoofdwegennet, plaats twee in de Europese file top 10 en veiligheidsproblemen door weefbewegingen vormden aanleiding om de ring rond Antwerpen te sluiten met tunnels onder de Schelde en het Albertkanaal: de Oosterweelverbinding. Bij het ontwerpen gebruikte het samenwerkingsverband tussen Witteveen+Bos en Grontmij de locatiespecifieke omstandigheden optimaal.

Antwerpen België

+ Bodemsanering GeorgiëOp met arseenhoudend mijnafval vervuilde locaties in de Kaukasus wordt de bodem gesaneerd, om gezondheidsproblemen voor mens en dier af te wenden. Witteveen+Bos stelde het saneringsplan op en houdt toezicht op de uitvoering, die naar verwachting in 2015 wordt afgerond.

Tbilisi Georgië

39

+ Canopy APMT Tweede MaasvlakteVoor de Main Gate van hun nieuwe containerterminal wilde APM Terminals geen standaardoverkapping. Witteveen+Bos ontwierp een canopy met een boogconstructie. Met inzet van Bouw Informatie Modellen en een parametrisch model werd het ontwerp verfijnd. Het dubbelgekromde dak beschermt vrachtwagens tegen weersinvloeden op de Tweede Maasvlakte.

Rotterdam Nederland

+ Herontwikkeling vliegbasis Valkenburg Voor vliegbasis Valkenburg maakte Witteveen+Bos een levens-cyclus-analyse voor het watersysteem. Op basis van de integrale kostenaf-weging vanuit planeconomisch, technisch en ecologisch perspectief is gekozen voor een watersysteem op boezemniveau. Realisatie en beheer van een gemaal en kilometers dijk is hierdoor niet nodig.

Katwijk Nederland

40

+ Platforms olieterminalVoor de nieuwe op- en overslagplaats van olie in Cyprus ontwierp Witteveen+Bos de laad- en losplatforms, het controleplatform en het platform voor brandblusvoorzieningen. Ook ontwikkelden wij voor alle platforms bordessen en pijpondersteuningen en stelden we specificaties op voor diverse onderdelen.

Vasiliko Cyprus

+ Innovatieve drinkwaterproductieDrinkwaterbedrijf PWN realiseerde met de inzet van zuiveringstechnologie SIX-CeraMac in Andijk een technologische vernieuwing. Er is veel internationale belangstelling voor deze toepassing voor waterbehandeling. Witteveen+Bos leverde voor Andijk III een belangrijke engineeringsbijdrage, verzorgde toezicht tijdens de bouw en adviseerde over ombouw- en omgevingsaspecten.

Andijk Nederland

41

+ Versterking WaddenzeedijkOm de Waddenzeedijk te laten voldoen aan veiligheidseisen, verzorgt Witteveen+Bos de integrale planvoorbereiding. Het project bewijst dat veiligheid en natuur hand in hand gaan: voor een van de secties van deze 23 kilometer lange dijk ontwikkelen wij een nieuwe duin gecombineerd met hoogwaardige natuur in de vooroevers.

Texel Nederland

+ Aanbestedingscontract parkeergaragesDoor de slechte bereikbaarheid van de stad trekt Leiden niet het gewenste aantal bezoekers. Witteveen+Bos en de gemeente gaven samen vorm aan het aanbestedingstraject voor nieuwe parkeergarages. Wij deden dit op basis van eisen zonder oplossingsrichting, zodat aannemers werden uitgedaagd om de beleving voor bezoekers centraal te stellen in hun ontwerp.

Leiden Nederland

42

INTERVIEW

43

Onder de noemer CU2030 wil de gemeente Utrecht het Utrechtse stationsgebied her-ontwikkelen om de leefbaar-heid te vergroten en om plek te bieden aan het groeiende aantal inwoners en reizigers. Ook wordt de verbinding tus-sen het stationsgebied en de binnenstad verbeterd en komt

het water terug in de Catharij-nesingel. De gevolgen voor de infrastructuur en de gebouwde omgeving zijn groot.

Witteveen+Bos werkt sinds 2012 aan het ontwerp en de realisa-tie van een nieuw viaduct voor hoogwaardig openbaar vervoer over de Leidsche Rijn, evenals

de nieuwe inrichting van de Van Sijpesteijnkade en Mineurslaan. Ook de andere kant van het station wordt vernieuwd: het Jaarbeursplein krijgt een meta-morfose en er komt een nieuwe parkeergarage onder het plein. Niels Monster is leider van het projectteam aan de westzijde van het station en verantwoordelijk

voor het ontwerp van het viaduct. ‘Mijn rol is vooral overkoepelend, ik houd in de gaten waar alle raakvlakken in het project sa-menkomen. We hebben veel aan-dacht voor wat de gemeente voor ogen heeft. Door een langdurige relatie op te bouwen, worden we partners binnen het project. Zo kunnen we een gezamenlijke

Niels Monster + Inge BlomNederland

44

Inge: ‘We maken een geweldigvisitekaartje voor Utrecht’

visie ontwikkelen en samen de eindstreep halen. Het is fijn om je opdrachtgever te adviseren en te ontzorgen, om bezig te zijn met meer dan alleen het managen van het project. De omgeving speelt een belangrijke rol in dit project,’ vertelt Niels. ‘We stem-men veel af met verschillende partijen en houden natuurlijk

rekening met de dagelijkse ge-bruikers. Fietsers en voetgangers moeten veilig kunnen passeren tijdens werkzaamheden. Daarom denken we goed na over de fasering van onze plannen en bewegen we als het ware mee. We zorgen er voor dat iedereen zich prettig kan verplaatsen in dit dichtbevolkte stuk stad. Ik ben

er trots op dat ik aan dit project meewerk, bijvoorbeeld omdat we er in geslaagd zijn draagvlak te krijgen voor het ontwerp van ons viaduct, zowel vanuit de techni-sche randvoorwaarden als ten aanzien van de vormgeving. Dat daarin de momentenlijnen naar voren komen en de voorspan-kabels gevisualiseerd zijn door

middel van golvend beton, maakt het viaduct tot echte ingenieurs-kunst.’ Aan de Jaarbeurszijde van het station werkt Niels’ col-lega Inge Blom aan een ander project: de herinrichting van het Jaarbeursplein en het ontwerp van een parkeergarage samen met architecten. ‘Als rechterhand van de projectleider zorg ik met

45

name dat anderen hun werk goed kunnen doen, dat zij op de hoogte zijn van wat de stand van zaken is in deelprojecten. Ik ben een soort spin in het web, ik ben bij overleg met de opdrachtgever en tussen disciplineleiders. Dat is voor mij een nieuwe functie, ik wil me graag ontwikkelen tot een professionele projectleider

in grote, integrale projecten. Ik leer hier het belang van directe, heldere communicatie en dat je daarvoor achter je bureau van-daan moet komen. Het gebied spreekt nu nog niet echt tot de verbeelding en daarnaast heeft Utrecht nog geen grote pleinen voor bijvoorbeeld evenementen’, vertelt Inge. ‘Wat we gaan realise-

ren is echt een visitekaartje voor de stad: een mooie route richting de Jaarbeurs, een druk verkeers-knooppunt waar plaats is voor alle vervoerstypen, een goede garage met genoeg ruimte. Onze plannen zorgen ervoor dat ieder-een veilig op de plek van bestem-ming aankomt. Daarnaast wordt dit ook een gebied waar je even

stil kunt staan. Het is een be-stemming op zichzelf doordat er ook ruimte komt om te verblijven.’

46

COLOFON

RedactieWitteveen+Bos

Concept en vormgevingHoudbaar

DrukTe Sligte-Olijdam

FotografieAPM Terminals Maasvlakte IICynthia BollSantiago CalatravaDinesh Dhawan Gerard DuboisDura Vermeer-BesixRob ElfringBram Goots Ronald Wilfred JansenErik KarstPaul KavanaghKuiperCompagnonsAstrid van LooOKRA LandschapsarchitectenTom van der PutRijkswaterstaatTeam 3D en I’M architectenFemke TeusinkRonald Tilleman Hilko VisserFonger de VlasWitteveen+Bos

Witteveen+Bos N.VVan Twickelostraat 2Postbus 2337400 AE Deventert 0570 69 79 11f 0570 69 73 44e info@witteveenbos.comi www.witteveenbos.nl

Handelsregisternummer 55094503

Leeuwarden Nederland

Afsluitdijk Nederland

Terneuzen Nederland