· Web viewUnitate bakoitzari dagokiona (soluzioak liburuaren amaieran biltzen dira). Aldizkari...

KIMIKA DBHO 2

PROIEKTUA

KIMIKA DBHO 2 – PROIEKTUA IBAIZABAL ARGITALETXEA

1

AURKIBIDEA

1. ARLOAREN EZAUGARRI OROKORRAK............................................................................................3

2. HELBURU OROKORRAK...............................................................................................................5

2.1. ETAPAREN HELBURU OROKORRAK.........................................................................................52.2. ARLOAREN HELBURU OROKORRAK........................................................................................62.3. ARLOAREN HELBURU OROKORRAK GURE PROIEKTUAN...........................................................7

3. EDUKIAK.................................................................................................................................. 11

3.1. ARLOAREN EDUKIAK...........................................................................................................113.2. ARLOAREN EDUKIAK GURE PROIEKTUAN..............................................................................13

4. EBALUAZIO-IRIZPIDEAK..............................................................................................................20

4.1. ARLOKO EBALUAZIO-IRIZPIDEAK..........................................................................................204.2. ARLOKO EBALUAZIO-IRIZPIDEAK GURE PROIEKTUAN.............................................................22

5. IKASLEEN ANIZTASUNAREN TRATAMENDUA.................................................................................25

6. ZEHAR-LERROEN TRATAMENDUA...............................................................................................26

7. MATERIALEN DESKRIBAPENA.....................................................................................................27

7.1. IKASLEAREN LIBURUA.........................................................................................................27


2

1. ARLOAREN EZAUGARRI OROKORRAK

Kimika ikasgaiak inguratzen gaituen munduaren ikuspegi globala eskaini behar die ikasleei, zientziaren eta garapen iraunkorraren ikuspegitik.

Ikasgai honek ikasleen prestakuntzarekin zerikusia duten helburu orokorrak iritsi nahi ditu batetik, eta bestetik, helburu zehatzagoak, diziplina honekin lotura duten espezializazio-ikasketak egin nahi dituzten ikasleei baliagarri gertatuko zaizkienak.

Ikasturte honetan aurreko ikasturtean landutako ezagutzak osatzen dira, hala nola, materiaren osaerari, atomoari eta erreakzio kimikoei buruzkoak, eta baita karbonoaren kimikari buruzkoak ere. Azken horrek berebiziko garrantzia du, lotura handia baitu Biologiaren eta Geologiaren arloekin.

Gai horiek funtsezkoak izango dira oinarrizko prestakuntza zientifikoa lortzeko, baina baita ondorengo ikasketetarako ere.

Zientzia gaietako eduki guztietan landu beharko dira, zeharka, gune tematiko orokorrak, hau da:

Lan zientifikora hurbiltzea.

Zientziaren izaera, eta zientziak teknologiarekin eta gizartearekin dituen harremanak.

Edukiak, bestalde, lau gai-multzotan banatu dira:

Materiaren egitura. Energia eta prozesu kimikoen dinamika. Transferentzia-erreakzioak. Erreaktibotasun organikoa eta ez-organikoa.

Gai-multzoak, berriz, unitate didaktikotan banatu dira, errazago ikas daitezen.


3

Lehenengo gai-multzoan elementuen osaera, sailkapena eta elementuen arteko loturak lantzen dira. Lotura kimikoaren analisia bi unitate didaktikotan banatu da, oinarrizkoa baita substantzien propietateak eta kimika deskriptiboa ikasteko.

Lotura kobalentearekin hastea eta lotura ionikoraino jarraitzea komeni da, azken hori loturaren polaritatearen muturreko kasutzat hartuz. Bigarren gai-multzoan, bestalde, ingurumenarekiko bero- eta lan-trukea aztertuko da, eta baita horiek sortzeko gaitasuna eta horien abiadura ere. Hirugarren multzoan, garrantzizko bi prozesu aztertuko dira: azido-base erreakzioak eta oxidazio-erredukzio erreakzioak, eta halaber azpimarratuko da horien eragin-eremua, bai prozesu industrialetan bai eguneroko bizitzan. Azkenik, zenbait substantzia organiko eta ez-organikoren erreakzioak deskribatzen dira.

Prozedurei dagokienez, unitate didaktiko bakoitzean aktibitate aukera zabala proposatzen da, bai unitatean zehar bai unitatearen amaieran; horrez gainera, hainbat jarduera praktiko aurkezten dira taldean egiteko eta ikaslea eginkizun zientifikora hurbiltzeko helburuarekin.

Azkenik, zientziaren arloan izan diren zenbait aurrerapen aipatzen dira; era horretara, ikasleek ikerketa-bideekin harremanetan jartzeko aukera izango dute, eta baita informazioaren eta komunikazioaren arloko teknologia berriak ezagutzeko aukera ere.


4

2. HELBURU OROKORRAK

2.1. ETAPAREN HELBURU OROKORRAK

Ikasleak ahalmen hauen inguruan gaitzea da Batxilergoko curriculumaren helburua:

a) Gaztelania eta dagokion Autonomia Erkidegoko hizkuntz ofiziala menderatzea.

b) Atzerriko hizkuntza batean etorriz eta zuzentasunez mintzatzea.

c) Gaur egungo munduaren errealitateak eta haiengan eragiten duten aurrekariak eta alderdiak era kritikoan analizatzea eta baloratzea.

d) Ikerketaren eta metodo zientifikoaren oinarrizko osagaiak ulertzea.

e) Ikasleen heldutasun pertsonala, soziala eta morala sendotzea, erantzukizunez eta era autonomoan joka dezaten.

f) Inguru soziala garatzeko eta hobetzeko zereginean elkartasunez parte hartzea.

g) Oinarrizko ezagutza zientifikoak eta teknologikoak eta hautatutako espezialitatearen oinarrizko trebetasunak menderatzea.

h) Artearekiko eta literaturarekiko sentiberatasuna lantzea, trebakuntzarako eta kultura aberasteko iturri gisa.

i) Gorputz-hezkuntza eta kirola norbanakoaren garapenean laguntzeko erabiltzea.


5

2.2. ARLOAREN HELBURU OROKORRAK

1. Metodo zientifikoaren berezko etapak irizpidez eta zorroztasunez aplikatzea.

2. Ikerketa errazak egiteko beharrezkoak diren estrategia kimikoak eta berezitasunak lantzea.

3. Kimikaren oinarrizko kontzeptuak, legeak, teoriak eta ereduak behar bezala ulertzea eta aplikatzea.

4. Eguneroko bizitzan sortzen diren problemak ebaztea, diziplina honek eskaintzen dituen ezagutzak aplikatuz.

5. Kimikaren izaera ulertzea, eta halaber ulertzea gai honek mugak dituela, eta hortaz, ez dela zientzia zehatza, fisikaren eta matematikaren kasuan gertatzen den bezala.

6. Kimikako edukiak beste arlo zientifikoetako edukiekin lotzea, hala nola, biologiako, geologiako eta Lurraren eta ingurumenaren zientzietako edukiekin.

7. Kimikaren eta teknologia eta gizartearen arteko elkarreragina ulertzea, eta ikaslea ohartaraztea ezagutzaren arlo honek mugak dituela eta egoki erabili behar dela natura eta ingurumena zaintzeko.

8. Ezagutzaren beste arloetatik datorren informazioa ebaluatzea, norberak bere iritzia osa dezan; era horretara, ikasleak bere irizpidea edukiko du kimikarekin zerikusia duten alderdiei buruz.

9. Kimika aurrerakuntzak eta aldakuntzak jasaten dituen arloa dela ulertzea; kimikaren ikaskuntza, hortaz, prozesu dinamikoa da eta jarrera irekia eta malgua eduki behar da iritzi desberdinen aurrean.

10.Kimikak teknologiari eta gizarteari egiten dizkion ekarpenak baloratzea.


6

2.3. ARLOAREN HELBURU OROKORRAK GURE PROIEKTUAN

Etapa Arloa 2. Batxilergoaa, d, g 1 Molekula soilen geometria iragartzea.

Sistema periodikoak kimika ikasteko ezagutza asko eskaintzen dituela ulertzea.

a, d, g 2 Molekulen arteko indarrak ezagutzea, eta indar horiek konposatu jakin batzuen propietateei nola eragiten dieten azaltzea, kasu zehatzen bitartez.

Kristal-motak ezagutzea: ionikoak, molekularrak, atomikoak eta metalikoak.

Konposatu kimikoen propietateak deduzitzea, horien lotura-motaren arabera.

Erreakzio baten noranzkoa iragartzea.

Neutralizazio-bolumetriaren kontzeptua ezagutzea eta aplikatzea.

Azido-base adierazleen oinarria ezagutzea.

a, c, d, g 3 Gaur egungo sistema periodikoan elementuek duten ordena ulertzea.

Atomoen eta ioien konfigurazio elektronikoak ondo idaztea.

Atomoek eta ioiek oinarrizko egoeran eta egoera kitzikatuan dituzten konfigurazio elektronikoak bereiztea eta arrazoitzea.

Lotura baten formazioa problema energetikoa dela ulertzea.

Lotura kobalentearen oinarrizko ezaugarriak deskribatzea.

Lewis-en egiturak idaztea.

Hibridazio-kontzeptua azaltzea eta kasu soiletan aplikatzea.

Energia erretikularrak sare ionikoen formazioan duen garrantzia aztertzea.

Erreakzio kimikoak loturen haustura eta formaziotzat hartzea.

Hess-en legea ikastea eta asimilatzea.

Erreakzio-abiaduraren kontzeptua eta horretan eragina duten faktoreak ezagutzea.


7

Etapa Arloa 2. Batxilergoaa,c,d,g 3 Aktibazio-energia eta erreakzio-entalpia independenteak direla ulertzea.

Arrhenius-en ekuazioa ezagutzea, abiadura-konstantea eta abiadura tenperaturaren arabera nola aldatzen den aztertzeko.

Erreakzio-ordenaren eta molekulartasunaren arteko bereizketa egitea.

Erreakzio-mekanismoa zer den jakitea.

Oreka kimikoa dinamikoa dela ulertzea.

Oreka-konstantearen eta Gibbs-en energia askearen arteko lotura ezagutzea.

Azido eta base kontzeptuak, azidoen eta baseen indarra eta pare konjokatu kontzeptuak ezagutzea eta zuzen aplikatzea.

Azidoen eta baseen disoziazio-konstantearen adierazpena erabiltzea.

pH kontzeptua barneratzea.

Oxidazio-erredukzio erreakzioak substantzia kimikoen arteko elektroi-truketzat jotzea.

Ulertzea oxidazioa eta erredukzioa ez direla prozesu isolatuak.

Erredox erreakzioak zuzen doitzea.

Erredukzio potentzial normalen esanahia interpretatzea, eta erreakzio baten noranzkoa aurreikustea, potentzial horietatik abiatuta.

Erreakzio organiko soilak eta erreaktibo ohikoenak beren ezaugarrien arabera sailkatzea.

Erreakzio organiko bat nola gertatzen den ezagutzea, eta erreakzioen bitarteko konposatuaren esanahia, efektu elektronikoak eta erreaktibo-motak ezagutzea.

Monomeroaren eta polimeroaren artean zer alde dagoen jakitea.

Polimerizazio-mekanismoak ulertzea.

a, c, e, f, g 4 Konposatu ez-organikoen formulazioa eta nomenklatura zuzentasunez erabiltzea.

Kalkulu kuantitatiboak egitea, erreakzio termokimikoak baldintza estandarretan daudela.

Hainbat gatzaren hidrolisia azaltzea.


8

Etapa Arloa 2. Batxilergoaa, c, d, g 5 Ereduaren kontzeptua ulertzea, eta orobat ulertzea aurrerapen

zientifikoekin eta teknologikoekin izan duen bilakaera.

a, c, f, g 6 Aldagai termodinamikoak ezagutzea.

Termodinamikaren lehenengo bi printzipioak eta funtzio termokimiko nagusiak ulertzea.

a, e, f 7 Gaur egungo gizartean atomoaren egitura ezagutzeak duen garrantzia eta teknologian duen aplikazioa baloratzea.

Metalen propietate nagusiak ulertzea, banden teoriatik abiatuta.

Gizakiak energia lortzeko dituen beharrak eta errekuntza-erreakzioek ingurumenean sortzen dituzten arazoak era kritikoan baloratzea.

Katalizatzaileek erreakzio kimiko batean duten eragina ulertzea.

Le Chatelier-en printzipioaren bitartez konpondu diren zenbait prozesu industrial ezagutzea.

Le Chatelier-en printzipioak oreka kimiko bat ekintza asaldatzaile baten aurrean nola desplazatzen den deskribatzen duela ikastea.

Pila batean eta upel elektrolitiko batean gertatzen diren prozesuak azaltzea.

Erredukzio potentzialen taulak pila baten potentziala kalkulatzeko zuzen erabiltzea.

Faraday-ren legeak zuzen aplikatzea.

Makromolekula naturalen garrantzia, kautxuarena esaterako, ulertzea.

a, c, e, g 8 Zenbait konposatuk ingurumenean duten eragina ezagutzea eta baloratzea.

Karbonoaren kimikak industria kimikoan duen garrantzia ulertzea, eta hainbat substantzia sortzen dituela jakitea: papera, kolore emaileak, pestizidak, botikak, etab., eta konposatu organo-metalikoak, etab.

a, c, d, e, g 9 Eredu atomikoen garapen historikoak izan duen garrantzia baloratzea.


9

Etapa Arloa 2. Batxilergoaa, c, f, g 10 Atomoen propietateak azaltzea, beren konfigurazio elektronikoen eta

sistema periodikoan duten kokalekuaren arabera.

Kristal-motak bereiztea: ionikoak, molekularrak, atomikoak eta metalikoak.

Metalen korrosioaren ondoriozko arazoak baloratzea, industriaren eta ekonomiaren ikuspegitik.

Hidruroek, oxidoek eta azidoek industrian duten garrantzia eta horien aplikazioak ezagutzea eta baloratzea.

Polimero artifizialek edo sintetikoek gaur egungo gizartean duten erabilgarritasuna ulertzea, esate baterako: nylonak, kautxu sintetikoek, plastikoek, PCV-ak, etab.


10

3. EDUKIAK

3.1. ARLOAREN EDUKIAK

1. Materiaren egitura

Teoria kuantikoaren jatorria. Planck-en hipotesia. Bohr-en eredu atomikoa eta bere mugak. Mekanika kuantikoaren sarrera. De Broglie-ren hipotesia. Heisenberg-en printzipioa. Orbital atomikoak. Zenbaki kuantikoak. Konfigurazio elektronikoak: Pauliren printzipioa eta Hund-en erregela. Elementuen sailkapen periodikoa. Elementuen propietateen aldaketa periodikoa.

2. Lotura kimikoa

Loturaren kontzeptua, lotutako atomoen egonkortasun energetikoaren arabera. Lotura ionikoa. Sare-energiaren kontzeptua. Born-Haber-en zikloa. Substantzia ionikoen propietateak. Lotura kobalentea. Lewis-en egiturak. Parametro molekularrak. Orbital atomikoen hibridazioa (sp, sp2, sp3). Substantzia kobalenteen propietateak. Molekulen arteko indarrak. Lotura metalikoa. Lotura metalikoa azaltzen duten teoriak.

3. Termokimika

Sistema termodinamikoak. Termodinamikaren lehenengo printzipioa. Entalpia kontzeptua. Erreakzio-entalpiak kalkulatzea formazio-entalpietatik abiatuta. Hess-en legeak. Entropia kontzeptua. Energia askea eta erreakzio kimikoen berezkotasuna.

4. Zinetika kimikoa

Erreakzio kimikoen alderdi dinamikoa. Erreakzio-abiaduraren kontzeptua. Ekuazio zinetikoak. Erreakzio-ordena. Erreakzio-mekanismoa eta molekulartasuna. Erreakzio kimikoen teoria. Erreakzio-abiaduran eragiten duten faktoreak. Katalizatzaileen erabilera prozesu industrialetan.


11

5. Oreka kimikoa

Oreka kimikoaren kontzeptua. Erreakzio-kotzientea eta oreka-konstantea. Oreka-konstantea adierazteko moduak: Kc eta Kp. Oreka-konstanteen arteko harremanak. Oreka-egoera aldarazten duten faktoreak: Le Chatelier-en printzipioa. Prozesu industrialetan duen garrantzia.

6. Protoi-transferentzien erreakzioak

Azido-base kontzeptua Arrhenius-en, Brönsted-Lowry-ren teorien arrabera. Azido-base pare konjokatuen kontzeptua. Azidoen indar erlatiboa eta ionizazio-maila. Uraren oreka ionikoa. pH kontzeptua. Hidrolisiaren azterketa kualitatiboa. Azido-base adierazleak. Azido-base neutralizazioaren bolumetriak.

7. Elektroi-transferentzien erreakzioak

Oxidazio- eta erredukzio-kontzeptua. Oxidazio-zenbakia. Ioi-elektroi metodoaren bitartez doitzea. Erredox erreakzioen estekiometria. Zelula galbanikoaren azterketa. Elektrodo potentziala. Upel elektrolitikoaren azterketa. Faraday-ren legeak. Aplikazio nagusiak industrian.

8. Kimika deskriptiboa

Talde hauen azterketa: alkalinoak, lurralkalinoak, lurrak, karbonoideoak, nitrogenoideoak, anfigenoak eta halogenoak. Hidrogeno, oxigeno, nitrogeno eta sufre konposatu nagusien azterketa: hidruroak, oxidoak eta azidoak.

9. Karbonoaren kimika

Konposatu organikoen erreaktibotasuna. Desplazamendu elektronikoak, loturen hausturak eta erreakzioaren bitarteko konposatuak. Erreakzio organikoak: ordezkapena, adizioa eta ezabatzea. Karbonoaren kimikaren aplikazio nagusiak industria kimikoan.


12

3.2. ARLOAREN EDUKIAK GURE PROIEKTUAN

2. BatxilergoaArloarenedukiak Ikasturtearen edukiak Unitateak

1 Espektro atomikoak. 1

Hidrogeno atomoaren espektroa. 1

Teoria kuantikoa. 1

Hondamendi ultramorea. 1

Planck-en hipotesia. 1

Kuantuen teoriaren orokortzea. 1

Bohr-en eredu atomikoa. Hidrogeno atomoaren aplikazioa. Espektroen azalpena.

1

Bohr-en eredu atomikoaren aldaketak. Sommerfeld-en aldaketa. Spin elektronikoa.

1

Argi-partikulak eta materia-uhinak. 1

Compton efektua. 1

De Broglie-ren hipotesia. 1

Atomoaren eredu berria. 1

Heisenberg-en ziurgabetasunaren printzipioa. 1

Uhin mekanika. Shrödinger-en ekuazioa. 1

Hidrogeno atomoaren aplikazioa. 1

Orbital atomikoak eta zenbaki kuantikoak. 1

Sistema periodikoaren aurrekari historikoak. 2

Meyer-en eta Mendeleiev-en sailkapen periodikoak. Iragarpenak eta zailtasunak.

2

X izpiak eta Moseley-ren legea. 2

Gaur egungo sistema periodikoa. 2

Atomoen egitura elektronikoa. 2

Propietate periodikoak: erradio atomikoa.Bolumen atomikoa. Ionizazio-energia. Afinitate elektronikoa. Elektronegatibitatea. Izaera oxidatzailea eta erreduktorea. Izaera metalikoa eta ez-metalikoa.Fusio- eta irakite-puntuak.

2


13


2 Lotura kimikoa eta ezaugarriak. 3

Lotura-energiaren eta lotura-luzeraren arteko erlazioa. 3

Lotura kobalentea. 3

Lewis-en egiturak lotura kobalenteentzat. 3

Lotura kobalente koordinatua. 3

Balentzia-loturaren teoria. 3

Molekulen geometria. 3

Balentzia-geruzako bikote elektronikoen aldarapenaren teoria.

3

Hibridazioaren teoria. Geometria eta hibridazioa. 3

Erresonantzia. 3

Loturen polaritatea. 3

Polaritatea eta geometria. 3

Molekulen arteko loturak. Hidrogeno-loturak. Van der Waals-en indarrek eragindako loturak.

3

Substantzia kobalenteen sareak. 3

Konposatu kobalenteen propietateak. 3

Lotura ionikoa. 4

Kristal-sare ionikoak. 4

Kristal ioniko baten formaziorako energia. 4

Energia erretikularra. Energia erretikularraren kalkulu teorikoa. Energia erretikularraren kalkulu esperimentala. Born-Haber-en zikloa.

4

Konposatu ionikoen propietateak. 4

Lotura ionikoaren eta kobalentearen arteko trantsizioa. 4

Lotura metalikoa. 4

Egitura metalikoak. 4

Lotura metalikoaren interpretazioa. Gas elektronikoaren teoria. Banden teoria.

4


14

2. BatxilergoakArloarenedukiak Ikasturtearen edukiak Unitateak

2 Metalen propietateak. 4

Solidoen propietateen azterketa konparatiboa. 4

3 Energia erreakzio kimikoetan. 5

Termodinamikaren oinarrizko kontzeptuak. Sistema termodinamikoa. Egoera-aldagaiak.

5

Beroa eta lana. 5

Presio konstantean egindako lana. 5

Beroa sistema kimikoetan. 5

Barne-energia. Termodinamikaren lehen printzipioa. 5

Bero-transferentziak bolumen konstantean. 5

Bero-transferentziak presio konstantean. Entalpia. 5

qp eta qv arteko erlazioa, gasen arteko erreakzioetan. 5Entalpia-diagramak. 5

Hess-en legea edo erreakzio-entalpien batugarritasunaren legea.

5

Garrantzizko zenbait prozesuren entalpiak. Formazio-entalpia arruntak. Erreakzio-entalpiak, formazio-entalpia normaletatik abiatuta. Errekuntza-entalpia. Lotura-energiak.

5

Erreakzio kimikoen berezkotasuna. 5

Termodinamikaren bigarren printzipioa. Entropia. 5

Gibbs-en energia askea. 5

Gibbsen energia askearen aldaketa, tenperaturaren arabera. 5

Tenperaturak erreakzioen berezkotasunean duen eragina. 5

4 Erreakzio kimikoen alderdi dinamikoa. 6

Erreakzio-abiadura. 6

Ekuazio zinetikoa. 6

Erreakzio-ordena eta molekulartasuna. 6


15


4 Abiadura-konstanteak tenperaturarekiko duen mendekotasuna.

6

Erreakzio kimikoen mekanismoak. 6

Oinarrizko erreakzioak. 6

Erreakzio konplexuak. Etapa kontrolatzailea. 6

Erreakzio kimikoen teoriak. Talken teoria. Trantsizio-egoeraren teoria. Teorien arteko konparazioa.

6

Prozesu itzulgarriak. 6

Erreakzio-abiaduran eragina duten faktoreak. Erreaktiboen izaera. Erreaktiboen kontzentrazioa. Erreaktiboen egoera fisikoa. Tenperatura. Katalizatzaileak.

6

Katalisia. Katalisi homogeneoa. Katalisi heterogeneoa. Biokatalisia edo katalisi entzimatikoa.

6

5 Erreakzio itzulgarriak eta itzulezinak. Oreka kimikoa. 7

Oreka kimikoaren izaera dinamikoa. 7

Oreka kimikoaren legea. 7

Oreka kimikoaren ezaugarriak. 7

Oreka-konstantea, presio partzialen arabera. 7

Oreka-konstanteen arteko erlazioa. 7

Disoziazio-maila. 7

Oreka homogeneoak. 7

Termodinamika eta oreka: Kp eta G arteko erlazioa. 7

Orekan eragina duten faktoreak. Le Chatelier-en printzipioa. 7

Le Chatelierren printzipioak prozesu industrialetan duen garrantzia.

7

Oreka heterogeneoak. 7

Garrantzi handiko oreka heterogeneo bat. 7

Disolbagarritasuna eta disolbagarritasun-biderkadura. 7


16


6 Azidoak eta baseak. 8

Arrhenius-en teoria. 8

Brönsted-Lowry-ren teoria. 8

Uraren oreka ionikoa. 8

pH kontzeptua. 8

pH-aren neurketa. Adierazleak. 8

Azidoen eta baseen disoziazio-konstanteak uretan. 8

Disoziazio-maila. 8

Azidoen eta baseen indar erlatiboa. Alderdi termodinamikoa. Alderdi estrukturala.

8

Neutralizazio-erreakzioa. 8

Azido-base bolumetriak. 8

Balorazio-kurba. 8

Gatzak uretan disolbatzea. 8

Hidrolisia. 8

Disoluzio erregulatzaileak edo indargetzaileak. 8

Azidoen eta baseen teoria elektronikoa. Lewis-en azidoak eta baseak.

8

7 Oxidazio-erredukzio kontzeptua. 9

Oxidazio-erredukzio pareak. 9

Oxidazio-zenbakia. 9

Oxidazio-erredukzioko ekuazioak doitzea. Ioi-elektroiaren metodoa.

9

Oxidazio-erredukzioko erreakzioen estekiometria. Baliokide elektrokimikoa.

9

Oxidazio-erredukzioko bolumetriak. 9

Siderurgia: garrantzi handiko erredukzio industriala. 9

Prozesu elektrokimikoak. 9


17


7 Pila galbanikoak edo voltaikoak. 9

Elektrodo-potentzial normalak. 9

Erredox-prozesuen berezkotasuna. 9

Zelula elektrolitikoak. 9

Gatz urtuen elektrolisia. 9

Elektrolisia disoluzioan. 9

Faradayren legeak. 9

Elektrolisiaren aplikazioak. 9

8 Elementu adierazgarrien propietateak. 10

Hidrogenoaren azterketa. 10

Elementu alkalinoak eta lurralkalinoak. 10

13. taldeko elementuak: lurrak. 10

14. taldeko elementuak: karbonoideoak. 10

15. taldeko elementuak: nitrogenoideoak. 10

16. taldeko elementuak: anfigenoak. 10

Oxigenoa. 10

Sufrea. 10

Halogenoak. 10

Hidruroak. 10

Ura. 10

Amoniakoa. 10

Hidrogeno haluroak. 10

Oxidoak. 10

Nitrogenoaren oxidoak. 10

Sufrearen oxidoak: SO2 eta SO3. 10

Oxoazidoak. 10


18


8 Azido nitrikoa (HNO3). 10

Azido sulfurikoa (H2SO4). 10

9 Konposatu organikoen egitura. 11

Konposatu organikoen erreaktibotasuna. 11

Desplazamendu elektronikoak. 11

Indukzio-efektua. 11

Mesomeria-efektua edo erresonantzia-efektua. 11

Loturen haustura eta erreakzioaren bitarteko konposatuak. 11

Erreaktibo organikoen sailkapena. Erreaktibo nukleofiloak. Erreaktibo elektrofiloak. Erreaktibo homolitikoak.

11

Erreakzio organikoen sailkapena. 11

Ordezkapen-erreakzioak. Ordezkapen-erreakzio erradikalikoak. Ordezkapen nukleofiloko erreakzioak (ON). Ordezkapen elektrofiloko erreakzioa (OE).

11

Adizio-erreakzioak. Adizio elektrofiloko erreakzioak. Adizio nukleofiloko erreakzioak.

11

Ezabatze-erreakzioak. 11

Oxidazio-erredukzioko erreakzioak. 11

Karbonoaren kimikaren aplikazioak industria kimikoan. 11

Polimeroak. 11

Polimeroen sailkapena. Egitura eta propietateak. 11

Polimerizazio-mekanismoak. 11

Polimero naturalak. 11

Adiziozko polimero sintetikoak. 11

Kondentsaziozko polimero sintetikoak. 11

Silikonak. 11


19

4. EBALUAZIO-IRIZPIDEAK

4.1. ARLOKO EBALUAZIO-IRIZPIDEAK

1. Eredu atomikoak deskribatu, bakoitzaren mugak eztabaidatuz, eta teoria mekaniko-kuantikoak atomoa ezagutzeko duen garrantzia baloratu. Mekanika kuantikoaren oinarrizko kontzeptuak azaldu: uhin-gorputz bikoiztasuna eta ziurgabetasuna.

2. Born-Haber motako energia-zikloak osatu, sarearen energia kalkulatzeko. Hainbat konposaturen sare-energiaren aldakuntza era kualitatiboan eztabaidatu.

3. Lotura kobalentearen oinarrizko ezaugarriak deskribatu. Lewis-en egiturak idatzi.

4. Hibridazio-kontzeptua azaldu, eta kasu errazetan aplikatu.

5. Molekulen arteko indarrak ezagutu, eta kasu jakinetan konposatu jakin batzuen propietateei nola eragiten dieten azaldu.

6. Termodinamikaren lehenengo printzipioa definitu eta prozesu kimiko bati aplikatu. Prozesu exotermiko baten eta prozesu endotermiko baten arteko bereizketa egin, entalpia-diagramak erabiliz.

7. Formazio-entalpia kontzeptuak erreakzioko entalpien kalkuluari aplikatu, taulak zuzen erabiliz.

8. Prozesu kimiko baten berezkotasuna aurreikusi, entalpia eta entropia kontzeptuetatik abiatuta.

9. Erreakzio-abiadura kontzeptua ezagutu eta zuzen aplikatu.

10.Erreakzio kimikoen genesia azaltzen duten teoriak ezagutu eta horien arteko bereizketa egin: talken teoria eta trantsizioko egoeraren teoria.

11.Erreakzio baten abiadura aldarazten duten faktoreak azaldu, eta katalizatzaileen garrantzia eta industrian duten erabilera azpimarratu.


20

12.Masa-ekintzaren legea oreka soiletan zuzen aplikatu. Orekaren ezaugarri nagusiak ezagutu. Disoziazio-maila eta Kc eta Kp oreka-konstanteak zuzen erlazionatu.

13.Hainbat kontzeptu definitu eta zuzen aplikatu: azido eta base kontzeptuak ikasitako teorien arabera, azidoen indarra, pare konjokatuak, gatz baten hidrolisia, neutralizazio-bolumetriak.

14. Inguruan gertatzen diren oxidazio-erredukzio erreakzioak identifikatu. Erredox erreakzioak doitu, ioi-elektroi metodoaren bitartez.

15.Pila galbanikoaren eta upel elektrolitikoaren arteko bereizketa egin. Erredukzio potentzialen taulak zuzen erabili pila baten potentziala kalkulatzeko, eta Faraday-ren legeak zuzen aplikatu. Azaldu prozesu horiek industrian dituzten aplikazio nagusiak.

16.Hibridazio-mota eta lotura-mota erlazionatu karbonoaren konposatuetan. Konposatu organikoak zuzen formulatu. Loturen haustura eta erreakzio organikoak erlazionatu.


21

4.2. ARLOKO EBALUAZIO-IRIZPIDEAK GURE PROIEKTUAN

Ebaluazio-irizpideak 2. Batxilergoa

1 Naturaren interpretazioa aldatzea ekarri zuten zenbait ereduren eta teoriaren garrantzi historikoa baloratu, eta azpimarratu zergatik onartu ziren eta horien garapenean zientziaz kanpoko zer presio izan ziren.

Teoria kuantikoak zenbaki kuantikoei buruz egiten duen interpretazioaren eta mekanika kuantikoak egiten duenaren arteko bereizketa egin.

Eredu atomikoak deskribatu, eta horien mugak eztabaidatu; teoria mekanokuantikoak atomoaren ezagutzan duen garrantzia baloratu.

Mekanika kuantikoaren oinarrizko kontzeptuak azaldu: uhin-gorputz bikoiztasuna eta ziurgabetasuna.

Eredu mekanokuantikoa aplikatu atomoen eta ioien konfigurazioak ezartzeko.

Elementuen propietateen aldakuntza periodikoak elementuen konfigurazio elektronikoaren arabera justifikatu.

2 Hess-en legea aplikatu eta Born-Haber motako ziklo energetikoak eraiki konposatu ionikoen energia erretikularra kalkulatzeko.

Hainbat konposaturen sare-energiaren aldakuntza era kualitatiboan eztabaidatu.

Lotura-kontzeptuak hainbat substantziatan aplikatu, eta deduzitu kasu bakoitzari dagokion egitura, eta baita propietate batzuk ere, hala nola, egoera fisikoa, gogortasuna eta eroankortasuna.

3 Loturaren formazioa energia kontua dela eta loturaren sendotasuna hodei elektronikoen estalduraren araberakoa dela ulertu.

Lotura kobalentearen oinarrizko ezaugarriak deskribatu, eta Lewis-en egiturak idatzi.

4 Substantzien egitura justifikatzeko eredu mekanokuantikoa aplikatu, horien atomoek osa ditzaketen lotura-moten arabera, eta teoria garrantzitsuenak erabili zenbait molekula soilen geometria azaltzeko.

5 Molekulen arteko indarrak ezagutu, eta zenbait konposaturen propietateetan duten eragina azaldu.

6 Termodinamikaren lehenengo printzipioa era zuzenean definitu, eta prozesu kimiko batean aplikatu.

Prozesu exotermikoak eta prozesu endotermikoak bereizi, diagrama entalpikoak erabiliz.


22


7 Hess-en legea aplikatu erreakzio-entalpiak formazio-entalpien bitartez kalkulatzeko, taulak zuzen erabiliz.

8 Prozesu kimiko baten berezkotasuna iragarri, kontzeptu entalpikoetatik eta entropikoetatik abiatuta.

9 Erreakzio-abiaduraren kontzeptua ezagutu eta zuzen aplikatu.

10 Erreakzio kimikoen sorrera azaltzen duten teoriak ezagutu, eta batzuen eta besteen arteko bereizketa egin: talken teoria eta trantsizio-egoeraren teoria.

11 Erreakzio baten abiaduran eragina duten faktoreak ezagutu, eta katalizatzaileen garrantzia eta industrian duten erabilera azpimarratu.

12 Oreka kimikoaren ezaugarri nagusiak ezagutu.

Oreka kimikoaren legea oreka soiletan zuzen aplikatu.

Disoziazio-maila eta KC eta Kp oreka-konstanteak zuzen erlazionatu.

Oreka kimikoan eragina duten faktoreak eta prozesu industrialetan duten aplikazioa ezagutu.

Katalizatzaile baten adizioak orekan eta, ondorioz, konstantearen balioan eragina duten edo ez aztertu.

13 Arrhenius-en eta Brönsted-en azido-base kontzeptuak barneratu eta aplikatu, azido-base gisa jardun dezaketen substantziak ezagutzeko.

Azidoen eta baseen indar erlatiboa ezagutu, eta horiek uretan duten erreakzioaren kalkulu estekiometrikoak egin.

Hainbat gatz-motaren hidrolisia azaldu.

Neutralizazio-bolumetria ezagutu eta zuzen aplikatu.

Neutralizazio-erreakzioekin erlazionatuta dauden ariketak eta problemak ebatzi, azidoen edo baseen kontzentrazio ezezagunak kalkulatzeko helburuarekin.

14 Identifikatu oxidazio- eta erredukzio-erreakzioak gure inguruko prozesuetan, errepikatu laborategian, ahal bada, eta idatzi ekuazio doituak kasu errazetan.

Erreakzio bat berez zer norabidetan gertatzen den aurreikusi, erredukzio-indarra adierazten duen magnitudetik abiatuta.


23


15 Zelula boltaiko baten eta upel elektrolitiko baten funtzionamenduaren arteko bereizketa egin, eta baita horiek industrian izan ditzaketen aplikazioen artekoa ere.

Pila galbaniko baten eta upel elektrolitiko baten funtzionamenduaren arteko bereizketa egin, eta erredukzio potentzialen taulak zuzen erabili pila baten potentziala kalkulatzeko.

Faraday-ren legeak zuzen aplikatu.

Prozesu horiek industrian dituzten aplikazio nagusiak azaldu.

16 Hibridazio-mota lotura-motarekin justifikatu karbonoaren konposatuetan.

Konposatu organikoak zuzen formulatu.

Loturen haustura eta formazioa erreakzio organikoekin lotu.

Konposatu alifatikoetako eta konposatu aromatikoetako ordezkapen-erreakzioen arteko bereizketa egin.

Hidrokarburo ez aseetan eta karbonilo taldea dutenetan gertatzen diren adizio-erreakzioen arteko bereizketa egin.

Polimero sintetikoen interes ekonomikoa eta biologikoa baloratu.

Polimerizazio-mekanismoa deskribatu.

Industrian interesa duten polimero nagusien propietateak aztertu.

Kimikariek, ahal duten neurrian, ingurumenean kalterik ez eragiteko egiten dituzten ahaleginak aintzakotzat hartu.


24

5. IKASLEEN ANIZTASUNAREN TRATAMENDUA

Batxilergoak, besteak beste, herritar informatuak eta kritikoak sortzea du helburu. Ikasketa proiektuak, hortaz, kultur prestakuntzarekin lotutako alderdiak izan behar ditu kontuan, hala nola, zientzialarien lan egiteko modua edo Zientzia-Teknologia-Gizartea elkarrekintza. Hala, Kimika funtsezko ikasgaia da gaur egungo kulturan, tradizioz ikasgai humanistikotzat hartu diren beste diziplinak, Literatura edo Historia esate baterako, bezain garrantzitsua.

Bestetik, helburua izanik ikasleen etorkizun profesionala bideratzea, ikasketa proiektuak kontzeptu, prozedura eta jarrera ugari izan behar ditu kontuan, ikasleen ondorengo ikasketetarako beharrezkoak izango direnak, bai unibertsitateko ikasketa zientifikoetarako eta teknikoetarako, bai goi mailako lanbide heziketako espezialitateetarako.

Jakina, ikasleek interes askotarikoak dituzte, eta homogeneotasun falta izan ohi da ikastalde guztietan abiapuntu. Ezinbestekoa da, beraz, ikasleen aniztasuna kontuan hartzea, aurreko etapatan baino maila apalagoan bada ere.

Ikasleen banakako arreta liburuan proposatzen diren aktibitateen aniztasunean oinarritzen da. Hala, gai-multzo bakoitzari dagozkion aktibitateak landuz, aurreko ikasturteetan ikasitakoa laburbildu eta gogoratu nahi izan dugu. Helburu berberarekin, kontzeptu gehienak esperientzietan eta hausnarketetan oinarritzen ahalegindu gara, teoriari heldu aurretik. Hainbat aktibitate multzo landu ditugu, zailtasun gero eta handigoaren irizpidea kontuan harturik. Azkenik, autoebaluaziorako ariketa-multzo bat osatu dugu, ikasleak ikasitakoa egiaztatzeko aukera izan dezan.


25

6. ZEHAR-LERROEN TRATAMENDUA

Kimikaren egitura nagusia errealitatearen eskema interpretatiboak eratzen dituzten teoriek eta kontzeptuek osatzen dute. Hori dela eta, ikasketa proiektua lantzerakoan, kontzeptu nagusiak eta horien arteko erlazioak hartu ditugu kontuan.

Beharrezkoa iruditu zaigu, nolanahi ere, hainbat helburu eta eduki, zientzia guztiei dagozkienak batzuk eta Kimikari bakarrik dagozkienak beste batzuk, unitate bakoitzean ondoko bi zehar-lerro hauen bidez osatzea: lan zientifikoa, batetik, eta Kimikak teknologia eta gizartearekin duen erlazioa, bestetik. Helburu eta eduki horiek bat egiten dute ikasgaiaren osotasunarekin.

Zehar-lerroen helburuak hauexek dira:

1. Gaur egungo munduaren errealitateak eta haiengan eragina duten aurrekariak eta alderdiak era kritikoan analizatzea eta baloratzea.

2. Ikerketaren eta metodo zientifikoaren oinarrizko elementuak ulertzea.

3. Ikasleen heldutasun pertsonala, soziala eta morala sendotzea, erantzukizunez eta era autonomoan jardun dezaten.

4. Gizartearen garapenean eta hobekuntzan elkartasunez parte hartzea.

5. Oinarrizko ezagutza zientifikoak eta teknologikoak eta hautatutako espezialitateari dagozkion funtsezko trebetasunak menderatzea.

Zehar-lerroetako edukiek kontzeptuei buruzkoak nahiz trebetasunei, prozedurei eta jarrerei buruzkoak hartzen dituzte kontuan. Honako hauek lirateke:

Zientziaren izaera. Metodologia zientifikoa. Legeak, ereduak eta teoriak. Errealitatearen interpretazioa. Metodo zientifikoaren aplikazioa.

Ideia zientifikoen bilakaera. Kontzeptu batzuk eraikitzeko eta kontzeptu horietara heltzeko prozesuen historia. Zientzia-Teknologia-Gizartea elkarrekintzak.

Kimikako edukien eta beste arlo zientifikoen arteko erlazioa, esate baterako: biologia, geologia, Lurraren eta ingurumenaren zientziak.

Ezagutzaren arlo honen mugei buruz eta natura eta ingurumena zaintzeko erabilera egokiari buruz sentsibilizatzea.

Kontsulta bibliografikoko tekniken erabilera Kimikaren ideia zientifiko azpimarragarriren baten bilakaerari buruzko txostenak lantzeko.


26

7. MATERIALEN DESKRIBAPENA

7.1. IKASLEAREN LIBURUA

Ikaslearen liburua lau gai-multzo nagusitan egituratzen da, eta hamaika unitate didaktiko ditu:

I. Gai-multzoa. Materiaren egituraII. Gai-multzoa. Erreakzio kimikoen energia eta dinamikaIII. Gai-multzoa. Transferentzia-erreakzioakIV. Gai-multzoa. Erreaktibotasun ez-organikoa eta organikoa

Gai-multzo bakoitza orrialde bikoitz motibatzaile batekin hasten da; bertan, gai-multzoa osatzen duten unitateen zerrenda eta gai-multzo horretan landuko diren kontzeptuei buruzko sarrera azaltzen dira. Horrez gainera, ikasleek aldez aurretik zer ezagutza jaso dituzten jakiteko balio duen aktibitate orrialde bat dago. Azkenik, ikasitako kontzeptuen laburpena (mapa kontzeptual moduan) egiten da eta orrialde bikoitz bat eransten da, unibertsitatera sartzeko azken probetan proposatu diren problema eta ariketekin eta dagozkien ebazpenekin.

Gai-multzo bakoitzeko unitateek honako egitura hau dute:

Aurkezpena. Unitatearen aurkezpen-orrialdea da. Landuko diren gaien aurkibideak eta zientzialari ospetsuren baten esaldi batek eratzen dute.

Garapena. Unitatearen edukiek egitura jakin bat dute. Besteak beste, ikasleek gogoratu beharreko kontzeptuak eta esperientziak, adibideak, problema ebatziak eta aktibitate ugari proposatzen dira.

Laborategiko oinarrizko teknikak. Orrialde bikoitz honek laborategiko praktika bat azaltzen du, kasu bakoitzari dagozkion helburuak, oinarri teorikoak, materialak, muntaketak, datuak eta ondorioak zehaztuz. Horrez gainera, praktikarekin zerikusia duten hainbat aztergai proposatzen dira.

Aktibitateak. Zailtasun-mailaren arabera sailkatutako ariketa eta aktibitateak (errefortzu-, aplikazio- eta sakontze-aktibitateak), eta dagokionean, horien soluzioak.

Autoebaluazioa. Unitate bakoitzari dagokiona (soluzioak liburuaren amaieran biltzen dira).

Aldizkari zientifikoa. Unitatearekin zerikusia duten gaur egungo gaiak jorratzen dituen orrialdea: azken aurkikuntzak, teoria aurreratuenak, zientziak ingurumenean dituen ondorioak, etab.


27

· Web viewUnitate bakoitzari dagokiona (soluzioak liburuaren amaieran biltzen dira). Aldizkari...

Documents

Transcript of · Web viewUnitate bakoitzari dagokiona (soluzioak liburuaren amaieran biltzen dira). Aldizkari...