VIVIR MÁIS,

VIVIR MELLOR

Profesores: Mª del Carmen Cerviño, Adán Gonçalves e Marcos Perille

Viviremos máis cós nosos avós?

ESPERANZA DE VIDA NO ANO 2012

Nos países desenvolvidos, con boascondicións hixiénicas e alimentaciónsuficiente e variada, as causas queprovocan a morte son diferentes ásdos países en desenvolvemento.

En España a esperanza de vida é dearredor dos 80 anos.No último século aumentou máis decorenta anos.

AUMENTO DE ESPERANZA DE VIDA EN ESPAÑA NO ÚLTIMO SÉCULO

PRINCIPAIS CAUSAS DE MORTE EN DIFERENTES PAÍSES

1. SAÚDE E ENFERMIDADE

A OMS (Organización Mundial da Saúde) define a saúde como un

estado de completo benestar físico, mental e social, e non só como

a ausencia de enfermidade.

A enfermidade pode definirse como unha alteración no estado de

saúde, é dicir, a perda transitoria ou permanente do benestar

físico, psíquico ou social.

De que depende a saúde?Hai tres factores que determinan o estado de saúde dunha persoa:

•O estilo de vida individual (alimentación, actividade física…)

•Factores sociais e ambientais (asistencia sanitaria, clima, contaminación…)

•Factores xenéticos, que dependen da información contida nos xenes.

1. SAÚDE E ENFERMIDADE

Estilo de vida: é o conxunto de patróns de conduta que determinan a

maneira de vivir dunha persoa ou grupo.

Un estilo de vida saudable implica:

Unha alimentación axeitada

Actividade física apropiada

Control do tabaquismo e outras adiccións

Vivenda digna

Ambiente de traballo adecuado

Saúde mental e sexual

Control da presión arterial e o colesterol

AGRESIÓNS AMBIENTAIS

Físicas Químicas Biolóxicas

•Radiacións ionizantes

(como a radiación

ultravioleta, raios X,

radiactividade).

•Ruídos.

•Variacións de

temperatura.

•Contaminación da auga. Pode deberse a

residuos orgánicos, como os gandeiros;

inorgánicos, como os fertilizantes e

biolóxicos, se se trata de microorganismos).

•Contaminación do aire, principalmente

debido aos transportes, a calefacción e a

industria (partículas en suspensión,

monóxido de carbono, dióxido de xofre,

óxidos de nitróxeno).

•Contaminación dos alimentos (por

praguicidas, metais pesados, antibióticos e

hormonas, …)

•Virus.

•Bacterias.

•Protozoos.

•Fungos.

1. SAÚDE E ENFERMIDADE

Factores de risco: é calquera circunstancia dunha persoa ou un grupo de

persoas que aumenta a probabilidade de padecer unha enfermidade.

Non ten necesariamente que ser a causa da enfermidade, pero si se relaciona

(con probas científicas/diagnósticas) coa enfermidade.

En moitas ocasións a coincidencia de factores provoca un aumento da

probabilidade de padecer unha enfermidade.

Tipos de factores de risco:

• Modificables: tipicamente os relacionados co noso comportamento:

tabaquismo, alcoholismo, dieta…

• Non modificables: os inherente a persoa: xenética, idade, sexo…

1. SAÚDE E ENFERMIDADE

Os factores de risco poden ser específicos dun tipo de enfermidade.

A exposición solar é un factor de risco do cancro de pel

Os factores de risco poden afectar a varias enfermidades.

O alcoholismo aumenta a probabilidade de sofrer un accidente de

tráfico e á destruturación familiar que poden derivar en

problemas psicolóxicos.

Os factores risco poden confluír aumentando a probabilidade de sofrer

unha patoloxía.

A hipercolesterolemia, o tabaquismo e a hipertensión aumentan a

probabilidade de sofrer unha cardiopatía.

2. SAÚDE PÚBLICA E MEDICINA PREVENTIVA

Saúde Pública: é a aplicación do método científico aos problemas de

saúde-enfermidade, considerando como suxeito a comunidade.

Medicina Preventiva: rama da Medicina que ten por obxecto impedir

que un individuo ou poboación adquira e desenvolva unha enfermidade

ou problema de saúde.

No campo da Saúde Pública, a aplicación da Medicina Preventiva pode

establecerse mediante distintos tipos de medidas.

2. SAÚDE PÚBLICA E MEDICINA PREVENTIVA

Tipos de Medidas:

Medidas Universais: van dirixidas a toda a poboación. Por exemplo:

orientacións para unha dieta equilibrada, hixiene dental, abandono do

tabaquismo…

Medidas Selectivas: diríxense a determinados grupos de poboación polo seu

alto risco. Por exemplo: vacinacións de nenos, anciáns… contra a gripe;

vacinación contra a hepatite A e B do persoal sanitario; vacinación contra o

papiloma humano nas adolescentes…

Medidas individuais: dirixidas ás persoas en concreto.

3. A ENFERMIDADE

• Como xa comentamos, a enfermidade constitúe calquera alteración do

estado de saúde por causa física, mental ou social.

• Patoloxía é o conxunto de alteracións que sofre o organismo a consecuencia

do padecemento dunha enfermidade.

As enfermidades pódense clasificar seguindo distintos criterios: o impacto na

poboación, a orixe da súa patoloxía…

Segundo o impacto poboacional:

- Enfermidades esporádicas: son puntuais no espazo e no tempo.

- Enfermidades endémicas: permanecen nunha zona.

- Enfermidades epidémicas: afectan a moita poboación nun tempo

limitado.

- Enfermidades pandémicas: epidemias que se estenden a varios países.

3. A ENFERMIDADE

Segundo a orixe:

Enfermidades físicas: producidas por unha lesión, infección ou proceso

dexenerativo no organismo. Son as máis recoñecibles e podémolas clasificar en:

- Infecciosas: un axente patóxeno introdúcese no organismo.

P.e. gripe, salmonelose...

- Non infecciosas: outras causas (xenéticas, ambientais...). P.e.

hemofilia, moitos tipos de cancro...

Enfermidades mentais: debidas a un mal funcionamento do cerebro que

conduce a unha diminución da capacidade mental ou a alteracións da conduta. P.e.

esquizofrenia, fobias...

Enfermidades sociais: ocasionadas polo entorno social (violencia, carencias

educativas...) P.e. agresividade social, tabaquismo, drogadición, alcoholismo...

3.1. Enfermidades non infecciosas

As enfermidades non infecciosas son aquelas que non son causadas por un

microorganismo patóxeno ou unha partícula infecciosa, e polo tanto, non son

transmisibles.

As doenzas non infecciosas afectan o normal funcionamento dos aparellos e

sistemas do organismo. En función das súas causas, características e lugar

de acción podemos falar de:

Enfermidades hereditarias ou xenéticas

Enfermidades mentais

Enfermidades específicas de órganos ou aparellos

Enfermidades oncolóxicas (cancros)

Enfermidades autoinmunes

Enfermidades causadas por accidentes

3.1.1. Enfermidades Hereditarias

Aquelas herdables dos proxenitores. Moitas delas son crónicas, como a diabete

e a hemofilia.

Debe aclararse aquí que en moitas outras enfermidades que non pertencen a

este grupo a predisposición xenética considérase un factor de risco, por

exemplo moitos tipos de cancro.

• Diabete: hai distintos tipos. A diabete máis frecuente é a diabete mellitus

producida pola deficiencia parcial ou total da hormona insulina que regula a

concentración de glicosa no sangue.

O tratamento baséase nunha dieta equilibrada e na administración de insulina.

Nalgúns casos é xenética e aparece na infancia. Noutros, relaciónase cun

exceso de calorías na dieta e sobrepeso.

Por esta razón tamén se lle considera unha enfermidade nutricional e

endócrina.

• Hemofilia: engloba tres tipos de

alteracións xenéticas con herdanza ligada

ao cromosoma X . Impide a coagulación

correcta do sangue.

• Obesidade: existen múltiples causas

(factores herdables, ambientais,

endócrinos…). Consiste nun exceso de graxa

corporal. Combátese cunha dieta axeitada e

a práctica habitual de exercicio. Para

determinar se unha persoa padece ou non

obesidade, calcúlase o Índice de masa

corporal (IMC), dividindo a masa en kg

entre a altura (en metros) ao cadrado.

Alexei Nikolayevich (último zarevichde Rusia) padeceu hemofilia.

3.1.2. Enfermidades MentaisInclúen un amplo espectro de trastornos:

•Esquizofrenia. Caracterízase por distorsións na percepción e razoamento.

•Trastornos de ansiedade, caracterizados por temores intensos.

•Depresión. Caracterizada por unha tristeza excesiva.

•Trastornos da conduta alimentaria, como a anorexia nerviosa ou a bulimia.

•Sindrome de déficit de atención e hiperactividade. Dáse en nenos con problemas para

controlar a enerxía e a atención.

•Trastornos de personalidade.

•Demencia. Perda progresiva das capacidades mentais. A máis común é a enfermidade de

Alzheimer.

Hoxe en día, existen tratamentos farmacolóxicos e psicolóxicos para as persoas con

enfermidades mentais, que permiten que os enfermos curen ou, polo menos, experimenten unha

melloría.

3.1.3. Enfermidades Específicas de órganos e aparellos

- Enfermidade inflamatoria intestinal: enfermidade crónica do

intestino que non tende a curación. Agrupa varios tipos: colitis

ulcerosa, enfermidade de Crohn e colitis indeterminda…

As enfermidades do aparello dixestivo

Algunhas enfermidades do aparello respiratorio débense ao estreitamento ou obstrución das vías

respiratorias, que diminúe o aporte de aire. As máis frecuentes son a asma, o enfisema ou a

bronquite.

Aínda que son enfermidades graves, a enfermidade respiratoria máis grave é o cancro de pulmón,

asociado nun 90% dos casos ao consumo de tabaco.

Anuncio Efectos tabacoIndícanse con asteriscos as substancias canceríxenas.

As enfermidades do aparello respiratorio

As enfermidades cardiovasculares son a primeira causa de mortalidade no mundo,

especialmente nos países desenvolvidos. Afectan ao corazón ou aos vasos sanguíneos.

As enfermidades cardiovasculares

As arterias coronarias son as que levan o sangue con osíxeno e

nutrientes ao músculo cardíaco (miocardio). Se se obstrúen,

prodúcese un infarto de miocardio: o sangue deixa de nutrir unha

rexión do músculo cardíaco, polo que o tecido muscular morre,

causando danos permanentes no corazón.

Se o bloqueo é parcial e reduce o fluxo de sangue, prodúcese unha

anxina, que non soe producir danos irreversibles.

Os infartos graves normalmente comezan con dor no centro do peito,

que pode irradiar cara aos brazos, ombreiro esquerdo, costas… Pode

provocar tamén dificultades para respirar, náuseas, mareos, etc. A

atención médica inmediata é fundamental.

Os infartos débense, fundamentalmente, ao depósito de lípidos

(graxas e colesterol) na parede interna das arterias

(arterioesclerose).

Como consecuencia, a luz da arteria estréitase e a parede faise ríxida.

Ao pasar o sangue poden formarse trombos.

A formación de trombos pode afectar ás arterias doutros órganos

vitais. Se afecta ao cerebro, denomínase accidente cerebrovascular.

Arterioesclerose

FACTORES DE RISCO

Non modificables Modificables

• Idade avanzada.

• Sexo masculino.

• Antecedentes de enfermidade

cardiovascular en familiares

próximos.

• Consumo de tabaco.

• Hipertensión arterial.

• Diabetes.

• Valores altos de colesterol no sangue.

• Dieta inadecuada.

• Sedentarismo.

• Obesidade.

• Estrés.

Que son o colesterol bo e o colesterol malo?

O colesterol non se disolve no sangue, senón que necesita proteínas que otransporten: as lipoproteínas.• As HDL (lipoproteínas de alta densidade) conducen o colesterol cara ao

fígado, onde se destrúe. Polo tanto, reducen o risco cardiovascular. É oque se chama “colesterol bo”.

• As LDL (lipoproteínas de baixa densidade) permanecen no sangue, poloque aumentan o risco das ECV. É o que se chama “colesterol malo”.

As enfermidades cardiovasculares. Factores de risco

Electrocardiograma

O electrocardiograma é un rexistro da actividade eléctrica do corazón, que é a que

permite o latexo cardíaco.

Anomalías no ECG permiten detectar problemas e danos cardíacos (como as arritmias

e os infartos).

Medida da presión arterial

O esfigmomanómetro mide a presión que exerce o sangue sobre a parede das arterias. Obtéñense

dous valores:

A presión máxima corresponde ao momento no que o corazón se contrae e expulsa o sangue a

todo o corpo.

A presión mínima corresponde ao momento no que o corazón está relaxado e o sangue volve a el.

Considérase que hai hipertensión cando a alta é superior a 140 mmHg e/ou a baixa é superior a 90

mmHg.

Análises de sangue

Nas análises de sangue pode obterse información sobre a cantidade de colesterol e

triglicéridos presentes no sangue. Tamén pode coñecerse a fracción de HDL e LDL para

avaliar o risco de padecer ECV.

As enfermidades cardiovasculares. Diagnóstico

PREVENCIÓN DAS ECV

• Exercicio regular.

• Consumo moderado de

calorías, dieta rica en

cereais, legumes, peixe

azul, ensalada, froita fresca

e alimentos ricos en fibra

(integrais). Substitución de

graxas animais por aceites

vexetais. Evitar o consumo

de carnes vermellas.

• Consumo limitado de sal,

azucre, xemas de ovo,

alcohol e tabaco.

• Descanso suficiente.

Nunha anxioplastia introducese un balón ou unha malla metálica na

arteria que se estreitou polo depósito de colesterol. Ao inchar o balón a

arteria ensánchase. O stent permite que o ensanchamento se manteña

despois de desinflar o balón.

Na cirurxía por bypass restablécese a circulación nunha zona onde está bloqueada unha arteria

coronaria facendo un circuíto alternativo, para o que se utilizan fragmentos de vasos sanguíneos

doutras partes do corpo.

Un marcapasos produce descargas eléctricas que garantizan o latexo nun

corazón danado.

As enfermidades cardiovasculares. Prevención e Tratamento

As enfermidades do aparello locomotor

A máis frecuente é a osteoporose caracterizada pola diminución do tecido

óseo. A falta de minerais característicos deste tecido (especialmente o

calcio) provoca que ósos se volvan quebradizos polo que son habituais as

fracturas.

É esta unha patoloxía cunha maior incidencia nas mulleres de certa idade

consecuencia da reducción de estróxenos (hormona sexual feminina) na

menopausia. Outros factores son a dieta (falta de vitamina D e calcio), o

tabaquismo o alcoholismo e o sedentarismo.

Nos tecidos normais hai células que se dividen para xerar novas células que substitúan ás que están vellas ou

deterioradas. Existe un equilibrio entre as células que se forman e as que morren.

Se ese equilibrio se altera, a o número de células aumenta, orixínase un tumor, que é unha masa de tecido

desorganizado.

A maioría dos tumores son benignos, poden extirparse cirúrxicamente e non soen poñer en perigo a vida dos

enfermos.

Un tumor é maligno cando as células que o forman poden desprazarse desde o lugar inicial do tumor para xerar

novos tumores noutras partes do corpo. Tumor maligno é sinónimo de cancro.

As células dun tumor maligno teñen

capacidade de penetrar dentro dos

vasos circulatorios, moverse polo

sangue e a linfa e depositarse en

calquera parte do corpo para xerar

outro tumor. Esta capacidade

chámase metástase.

3.1.4. Enfermidades Tumorais e cancro

O cancro. Orixe, prevención e tratamento.

PREVENCIÓN DO CANCRO

O cancro pode previrse evitando a exposición aos

axentes que facilitan a súa aparición, chamados

carcinóxenos. As recomendacións son:

• Reducir o consumo de alcohol (aumenta o

risco de padecer cancro de boca, larixe,

esófago, fígado…) e tabaco (aumenta o risco de

padecer cancro de pulmón).

• Non tomar o sol en exceso.

• Seguir unha dieta saudable (o consumo

excesivo de graxas asóciase co cancro de colon)

e o de froitas e verduras ten un efecto

protector.

• Manter relacións sexuais con preservativo, para

evitar o contaxio do virus do papiloma humano,

relacionado co cancro de colo uterino.

As células poden orixinar tumores cando acumulan

varias mutacións que afectan á súa capacidade de

orixinar metástases.

En xeral, as mutacións prodúcense ao azar, pero hai

axentes que aumentan o risco de que aparezan

(como o fume de tabaco ou a radiación solar).

Algunhas mutacións herdadas tamén aumentan a

probabilidade de padecer tumores.

O cancro pode tratarse de diferentes formas. As

máis empregadas son:

•Cirurxía. Extirpación da masa tumoral.

•Radioterapia. Radiacións que destrúen as células

tumorais.

•Quimioterapia. Eliminación das células cancerosas

con fármacos.

3.1.5. Enfermidades Autoinmunes

Agrúpanse nesta denominación todas

aquelas enfermidades derivadas dunha

alteración do sistema inmunitario que

provoca que éste “ataque” ao propio

organismo. Por exemplo:

Lupus eritematoso sistémico:

enfermidade crónica que afecta ao

tecido conxuntivo provocando inflamación

en distintas partes do corpo debido ao

depósito de complexos de antíxeno-

anticorpo (os anticorpos atacan ás células

propias deste tecido).

Artritis reumatoide:

Provoca a inflamación crónica das articulacións, producindo nelas un deterioro

progresivo que orixina a deformidade das mesmas afectando tamén a súa

funcionalidade.

Esclerose múltiple (EM):

Enfermidade crónica e neurodexenerativa do

sistema nervioso central. Actualmente sábese que

hai causas autoinmunes implicadas no seu

desenvolvemento.

3.1.6. Enfermidades provocadas por Accidentes

Inclúen todas as patoloxías producidas por accidentes de tráfico, laborais,

domésticos, deportivos e de ocio.

Por exemplo: traumatismo craneoencefálico, queimaduras, intoxicacións,

fracturas…

Ata hai apenas dous séculos, a orixe das enfermidades infecciosas era un misterio. A enfermidade

explicábase como un castigo divino ou como consecuencia da contaminación do aire polos “miasmas”:

emanacións procedentes da descomposición da materia orgánica.

No século XIX, investigadores como

Pasteur estableceron a relación entre

as enfermidades infecciosas e a

presenza de microorganismos no

enfermo. Pero pasaron aínda varios

anos ata que Robert Koch demostrou

a teoría microbiana da enfermidade,

que di que cada enfermidade

infecciosa está producida por un

microorganismo determinado e cada

microorganismo xera unha

enfermidade diferente.

3.2. Enfermidades infecciosas

Aínda que a maioría dos microorganismos son inofensivos, algúns deles, chamados microorganismos

patóxenos, causan enfermidades infecciosas.

Os axentes infecciosos son parasitos que se introducen no corpo dun organismo (chamado

hospedeiro) danando os seus tecidos, o que produce a aparición de síntomas da enfermidade.

Cando os síntomas son complexos e variables entre as persoas, denomínanse síndrome.

Hai catro tipos de microorganismos patóxenos: virus, bacterias, protozoos e fungos.

Os virus non son células, son

partículas infecciosas. Só teñen

material xenético no interior dunha

cápsula de proteínas e, ás veces,

unha membrana. Necesitan ás

células para poder reproducirse.

As bacterias son células procariotas

(sen núcleo) que poden reproducirse

fóra doutras células. As bacterias

poden producir toxinas que viaxan

polo sangue e causan os síntomas da

enfermidade.

Os protozoos e os fungos

teñen células eucariotas

(con núcleo). Son moito

máis grandes cás bacterias.

3.2.1. Axentes infecciosos

En ocasións o patóxeno non é un microorganismo, como sucede cos vermes

parasitos (principalmente nematodos (como as lombrigas intestinais) e

platihelmintos ( por exemplo as tenias)).

Noutras ocasións son partículas infecciosas máis sinxelas que os virus: como os

prións (responsables do “mal das vacas tolas”) ou os virusoides (afectan a virus

de vexetais).

3.2.1. Axentes infecciosos

Tenia ou solitaria

Contaxiosidade: capacidade de propagación do axente

infeccioso.

Infectividade: capacidade do patóxeno de instalarse e

multiplicarse.

Patoxenicidade: capacidade do patóxeno de producir a

enfermidade.

Virulencia: grao de patoxenicidade.

3.2.1. Axentes infecciosos

Os axentes infecciosos caracterízanse por:

• Por contacto directo: contacto da pel, a

través das gotiñas dos espirros ou por

contacto sexual.

• Por medio da auga (ocorre sobre todo se hai

contaminación fecal).

• Por medio dos alimentos.

• Por medio de animais. Os animais que poden

transmitir enfermidades chámanse vectores

(por exemplo, os mosquitos, poden transmitir

microorganismos dunhas persoas a outras a

través da picada).

Os animais que albergan axentes infecciosos

para a especie humana chámanse reservorios.

Os roedores son os principais reservorios de

virus.

3.2.2. Transmisión de enfermidades infecciosas

As enfermidades emerxentes son novas

enfermidades infecciosas, transmitidas por xermes

descoñecidos ata o momento.

Eso non quere dicir que os xermes non existan

antes, xa que poden permanecer moitos anos lonxe

do contacto coas persoas . Cambios no medio, como

a deforestación, ou mutacións no axente infeccioso

fanos perigosos para a nosa especie.

A sida ou o ébola foron enfermidades emerxentes.

As enfermidades reemerxentes son enfermidades

que volven a afectar rexións nas que se pensaba que

estaban erradicadas (cólera, malaria, tuberculose,

dengue…) Xeralmente débense á aparición de

resistencias aos medicamentos nos organismos

infecciosos.

As enfermidades emerxentes e reemerxentes

Algunhas enfermidades emerxentes e

reemerxentes

3.2.2. Transmisión de enfermidades infecciosas

No último século apareceron moitas enfermidades infecciosas novas, ao mesmo tempo que

enfermidades que se crían erradicadas volveron con forza.

Cales son as posibles causas deste fenómeno?

• Maior mobilidade das persoas, facilitando o contaxio e propagación das enfermidades.

• Cambios no uso do solo e da auga. A deforestación ou a construción de presas alteran o hábitat

de especies que transmiten novas enfermidades.

3.2.2. Transmisión de enfermidades infecciosas

Unha epidemia é un brote dunha enfermidade infecciosa que se propaga rapidamente,

afectando a moitas persoas dunha mesma área xeográfica durante un tempo limitado.

Se a epidemia permanece na zona, chámase endemia.

Unha pandemia é unha epidemia que afecta ao mesmo tempo a todos os países do mundo.

Epidemias e pandemias

A enfermidade de Chagas é endémica de América

3.2.2. Transmisión de enfermidades infecciosas

En 1981 identificáronse as manifestacións da síndrome de inmunodeficiencia adquirida. Desde

entón, morreron varios millóns de persoas en todo o mundo. A África subsahariana concentra

arredor dos dous tercios de seropositivos en todo o mundo.

A pandemia da SIDA

A neumonía atípica

ou SARS (síndrome

respiratoria aguda

severa), foi a

primeira pandemia

do século XXI

Entre os anos 2003 e 2005 produciuse unha pandemia de gripe aviar

No ano 2009 produciuse unha pandemia de gripe A (gripe porcina)

E na actualidade…

E máis actual aínda…

A gripeA gripe é unha infección vírica que provoca epidemias anuais.

Ademais das epidemias anuais, cada certo tempo a gripe provoca

pandemias que causan importantes mortandades.

O virus da gripe caracterízase por:

• A información xenética está distribuída en 8 fragmentos de ARN.

• Na súa envoltura ten dous tipos de proteínas que definen os

diferentes tipos de virus, a hemaglutinina (H) e a neuraminidasa (N),

que son as responsables da unión do virus á célula hospedeira. Os

virus noméanse en función da combinación destas proteínas que

presenten (H1N1 ou H5N1, por exemplo).

O virus da gripe está mutando constantemente. Se estas mutacións provocan cambios nas moléculas da

envoltura, o noso sistema inmunitario non o recoñece e non pode protexernos contra el, polo que

enfermaremos aínda que previamente estivéramos expostos a outros virus da gripe.

A vacina da gripe fabrícase con compoñentes dos diferentes tipos de virus que causan epidemias cada ano. A

súa composición revísase cada ano para modificala en función das variantes que circulan entre a poboación.

Ademais dos cambios pequenos que dan lugar ás epidemias , cada poucas décadas, os virus da gripe sofren

cambios drásticos. Esto fai que o virus non sexa recoñecido polo sistema inmunitario das persoas e orixine

grandes pandemias.

Hai moitas variedades de virus da gripe en reservorios animais, que normalmente non poden propagarse a

outras especies. Pero en ocasións, virus da gripe aviar consiguen traspasar esa barreira e infectar ás persoas.

Cando adquire a propiedade de transmitirse entre persoas, pode orixinar a pandemia.

Ás veces, o salto de hospedeiro débese a que

un virus da gripe humana intercambia parte dos

seus xenes cun virus da gripe aviar. Para que

ocorra o intercambio os dous virus deben estar

xuntos nun mesmo hospedeiro (por exemplo,

un porco).

Noutras ocasións, o virus adquire a capacidade

de introducirse directamente nas persoas tras a

adaptación en humanos ou noutros organismos.

Despois, pode combinar os seus xenes cos da

gripe humana, facilitándose a transmisión entre

persoas.

Medios para facer fronte ás epidemias

Axuda a países en desenvolvemento

Hai moitas enfermidades para as que existen tratamentos eficaces, pero que non están dispoñibles para os

habitantes de países en desenvolvemento. Favorecer o acceso a medicamentos eficaces por parte desta poboación

debe ser un obxectivo prioritario.

Redes de vixiancia

Hai redes de vixiancia en todo o planeta para seguir a evolución das enfermidades e detectar novos xermes. Esta

información permite que as empresas farmacéuticas poñan no mercado as vacinas axeitadas.

Investigación científica

É necesaria ao estar os virus mutando constantemente e as bacterias adquirindo resistencia aos antibióticos. A

investigación ten que dirixirse á posta a punto de novas vacinas, medicamentos, probas diagnósticas, …

Colaboración mundial

É necesario que os países colaboren para previr e controlar as epidemias capaces de propagarse rapidamente.

Ademais, a OMS axuda aos países que por si mesmos non poden acadar esa prevención e control.

Prevención do bioterrorismo

Varias enfermidades infecciosas, como a variola, o carbúnculo ou a peste, poderían transformarse en armas

terroristas.

3.2.3. Enfermidades bacterianas Diarrea: alteración das feces en relación co

volume, fluídez ou frecuencia anormais (baixa

absorción de líquidos e nutrientes). Está

acompañada de dor, febre, náuseas, vómito,

debilidade ou perda do apetito. É unha das

principais causas de morte nos países do 3º

Mundo pola deshidratación severa. Case sempre

causada por toxinas dunha bacteria (toxina do

cólera ou de Escherichia coli.

Neumonia: enfermidade inflamatoria que

consiste na infección dos espazos alveolais dos

pulmonóns. Causada por distintos axentes:

bacterias (Streptococcus pneumoniae,

Mycoplasmas e Chlamydias), distintos virus e

incluso hongos.

3.2.3. Enfermidades bacterianas

Tuberculose (tise): enfermidade infecciosa,

causada por diversas especies do xénero

Mycobacterium, pero principalmente por M.

tuberculosis , o bacilo de Koch. Os síntomas

más frecuentes son: tos con flema, as veces

con sangue no esputo, febre, sudoración

nocturna, mareos momentáneos, calafríos e

perda de peso.

Gonorrea: infección de transmisión sexual

provocada pola bacteria Neisseria

gonorrhoeae, o gonococo. O síntoma máis

frecuente é unha excreción uretral mucosa

ubicada na punta do pene. Outros síntomas son

dor ó mexar, sensación de queimazón na

uretra, dor ou inflamación dos testículos.

3.2.3. Enfermidades bacterianas Lepra: enfermidade infecciosa, de nulo contaxio cando está

debidamente tratada, producida polas bacterias Mycobacterium leprae

e Mycobacterium lepromatosis. Os síntomas poden aparecer despois de

varios anos da infección (incubación de 2 a 7 años).

Un dos primeros síntomas é a insensibilidade a dor (estas zonas

adquieren unha cor distinta ao resto da pel). Con frecuencia aparece

parálise muscular e fraxilidade ósea, especialmente nos dedos das

mans e dos pes. Xa máis tarde, abultamento da frente e distorsión

facial.

Peste: enfermidade moi contaxiosa que afecta tanto a humanos como

a outros animais causada pola bacteria Yersinia pestis. Caracterizase

pola febre, dor de cabeza e de ganglios , escalofrío, inchazón. Poden

aparecer trombos (áreas isquémicas na pel de cor azulado ou negruzco,

de aí o nome de Peste Negra). Se hai diseminación pode desenvolver

sintomatoloxía respiratoria (síndrome gripal, neumonía, esputos

sanguinolentos) ou nerviosa (convulsións, etc.) con moi mal pronóstico.

3.2.3. Enfermidades bacterianas

Tifus: un conxunto de enfermidades infecciosas

producidas por varias especies de bacteria do xénero

Rickettsia, transmitidas por la picadura de diferentes

artrópodos como piollos, pulgas, ácaros e garrapatas.

Caracteriza por febre alta recurrente, calofríos, cefalea

e exantema.

Tétanos: non contaxiosa, frecuentemente mortal,

provocada por unha potente neurotoxina producida por

unha bacteria do xénero Clostridium. A bacteria

reproducese en condicións anaeróbicas no corpo e segrega

toxinas que penetran nas fibras nerviosas chegando ao

SNC e danando ás neuronas.

Provoca parálise e espasmos musculares. As esporas

bacterianas resistentes proveñen de case cualquera

parte, incluso do po da rúa. A infección ocorre pola

penetración das esporas en feridas.

3.2.4. Enfermidades de orixe protozoario

Malaria o paludismo: A

enfermidade é causada polo

protozoo Plasmodium. Os

vectores desta enfermidade

son diversas especies do

mosquito Anopheles. Os

síntomas son moi variados,

empezando con fiebre de 8 a

30 días despois da infección,

acompañada, ou non, de dor de

cabeza, dores musculares,

diarrea, decaemento e tos.

Ciclo vital do Plasmodium

Gripe: xa falamos dela pola súa capacidade para

orixinar epidemias; é unha enfermidade

contaxiosa de aves e mamíferos causada por un

tipo de virus de ARN.

No home afecta ás vías respiratorias acompañada

de síntomas xerais como febre, dor de garganta,

debilidade, dores musculares, door estomacal,

articulares, e de cabeza, con tos e malestar xeral.

Nalgúns casos máis graves pode complicarse con

pulmonía (neumonía), que pode resultar mortal

(nenos e anciáns especialmente). Pódese confundir

cun resfriado (catarro) común, pero a gripe é máis

grave e está causada por un tipo diferente de

virus.

Transmítese dende individuos infectados a través

de microgotas cargadas de virus, que son emitidas

coa tos ou en esbirros (estornudos) ou ó falar.

3.2.5. Enfermidades de orixe vírico

SIDA (Síndrome de Inmunodeficiencia Adquirida): como

xa dixemos continúa a ser unha pandemia.

Afecta aos seres humanos infectados polo VIH (virus de

inmunodeficiencia humana). O VIH ataca , entre outras

células do sistema inmunitario, aos linfocitos T CD4

colaboradores que poden considerarse en boa parte os

directores da resposta específica provocando a

desorganización do S.I.

Cabe destacar a diferenza entre estar infectado por VIH e

padecer a sida. Unha persona infectada polo VIH é

seropositiva e desenvolve a sida cando o seu nivel de

linfocitos T CD4 desciende por baixo de 200 células/ml de

sangue.

O VIH transmítese polos seguientes fluídos corporais:

sangue, semen, secrecións vaxinais e leite materna.

3.2.5. Enfermidades de orixe vírico

Enfermidade Creutzfeldt-Jakob (encefalopatía

esponxiforme ou enfermidade das vacas tolas)

Mal neurolóxico producido por unha proteína chamada

prión (PrP). É unha enfermidade dexenerativa e de

pronóstico mortal.

A alteración débese a un pregamento anormal do prión.

Este fenómeno parece estimular a que outras proteínas

normales presentes nas neuronas alteren as súas formas,

afectando ao seu funcionamento.

Nas etapas iniciais da enfermidade, os enfermos sofren

fallos de memoria, cambios de comportamento, falta de

coordinación e perturbacións visuais. A medida que

progresa, o deterioro mental faise máis pronunciado e

poden darse movementos involuntarios, ceguera,

debilidade das extremidades e coma, culminando sen

excepción coa morte do paciente.

Transmitese ao inxerir alimentos contaminados co prión.

3.2.5. Enfermidades de orixe priónico

Algúns fungos poden producir infeccións coñecidas como

micoses.

Hai varios tipos:

Micoses superficiais (na pel): tiñas e pe de atleta.

Micoses subcutáneas: producidas por feridas que

favorecen o crecemento dos fungos bajo la piel.

Micoses sistémicas (nos órganos internos): candidiases,

infección oportunista que afecta á pel, o tubo dixestivo, o

aparallo respiratorio e o xenital; asperxiloses, producida

por Aspergillus, que pode provocar reaccións alérxicas e

graves infeccións en persoas inmunodeficientes.

3.2.6. Enfermidades de orixe fúnxico

Algúns animais son parasitos do ser humano.

Hai 2 grandes tipos de parasitos:

Ectoparasitos: viven sobre a superficie do corpo. Os

máis importantes son artrópodos (piollos, pulgas e

garrapatas), que supoñen un risco engadido por ser

transmisores de enfermedades infecciosas.

Endoparasitos: viven nas cavidades internas do corpo, a

maior parte, son vermes. Pueden ser platihelmintos

(planos) como a tenia ou nematodos (cilíndricos) como o

Anisakis ou a triquina.

3.2.7. Enfermidades de orixe animal

Axentes externos (virus, po, protozoos...) que poden ser patóxenos chegan a

tomar contacto coa pel e as mucosas, incluso co sangue a través das feridas.

Entón, cómo é posible que non estemos constantemente enfermos?

Débese ao noso Sistema Inmunitario que neutraliza as actividades destes

axentes estranos.

Podemos dividir o sistema inmunitario en tres niveis de defensa:

Barreiras Físicas

Resposta inmunitaria inespecífica-.A Reacción inflamatoria.

Resposta inmunitaria específica-A xeración de anticorpos

4. O Sistema inmunitario

Barreiras físicas:

-A pel e as mucosas.

- Secreccións: lágrimas e saliva (posúen lisozima), suor, mucosidades,

cerume dos oídos, ácido do estómago (HCl)...

4. O Sistema inmunitario

Resposta inmunitaria inespecífica

Se a pesar das barreiras atopadas no seu camiño os patóxenos logran entran

no organismo a segunda liña de defensa entra en acción;

A Reacción Inflamatoria:

•É unha reposta inespecífica porque actúa sempre igual independentemente

do patóxeno.

•É rápida, pero puco duradeira.

• É levada a cabo por uns glóbulos brancos denominados fagocitos ou células

fagocitarias que se encargan de dixerir os patóxenos. Os máis importantes

son os macrófagos que derivan dos monocitos do torrente sanguíneo.

4. O Sistema inmunitario

Reacción inflamatoria:

1. Tras a entrada dos xermes, os capilares sanguíneos dilátanse na zona

afectada para achegar máis sangue o que provoca o arrubiamento e o

aumento da temperatura local.

2. O plasma sae dos capilares (suministra materiais de reparación) e

produce inchazo (edema); ademais aumenta a sensibilidade nerviosa

(dor) e soe producirse tumoración.

3. Os monocitos saen dos vasos sanguíneos cara o tecido afectado

transformándose en fagocitos macrófagos.

4. Os fagocitos capturan e dixiren os xermes.

5. Na zona de infección pode aparecer pus que é un acumulo de restos

celulares, xermes e fagocitos.

4. O Sistema inmunitario

Reacción inflamatoria

Reacción inflamatoria

Resposta inmunitaria específica

•Constitúe a terceira liña de defensa.

•É específica porque actúa recoñecendo o axente estraño que penetra no

organismo.

•É máis lenta que a inespecífica, pero máis duradeira.

•Lévana a cabo principalmente outros glóbulos brancos, os linfocitos, coa

cooperación doutras células defensivas.

•Baséase na produción de anticorpos por parte dos linfocitos que neutralizan

específicamente o axente patóxeno (antíxeno).

•Tras vencer a infección, os linfocitos manteñen a súa capacidade de produción

de anticorpos específicos frente ese patóxeno (“células memoria”); o que permite

unha resposta máis rápida e eficaz se se produce unha nova entrada do axente

(Inmunización).

4. O Sistema inmunitario

Resposta inmunitaria específica

Conceptos clave:

• Anticorpo: proteína producida polos linfocitos para neutralizar o antíxeno.

• Antíxeno: substancia recoñecida polo organismo como estraña que é capaz de activar a resposta inmunitaria.

Pasos da resposta específica:

1. Os macrófagos (fagocitos) fagocitan os xermes patóxenos.

2. Trala inxestión os macrófago presentan cara os linfocitos unha “sinais” que lles permite aos linfocitos producir anticorpos específicos contra o antíxeno.

3. Os anticorpos neutralizan o patóxeno e os linfocitos destrúen as células infectadas.

4. O contacto co patóxeno xera a memoria inmunolóxica, que fai que a unhasegunda entrada do mesmo microorganismo no corpo se responda máisrápido e con máis eficacia.

4. O Sistema inmunitario

Resposta inmunitaria específica

4. O Sistema inmunitario

Grazas á memoria do sistema

inmunitario:

• Recuperarse dalgunhas enfermidade,

coma a varicela, proporciona inmunidade

natural contra elas. Por iso hai

enfermidades que só se padecen unha

vez na vida.

• Podemos protexernos fronte a

enfermidades graves mediante a

inmunidade artificial. Pode adquirirse

introducindo no organismo os axentes

pátóxenos enteiros ou parte deles, de

maneira que non poidan provocar a

enfermidade pero si estimular a

activación do sistema inmunitario. Este

proceso chámase vacinación. Unha vez

vacinados, conservamos a inmunidade

contra a enfermidade por un tempo ou,

nalgúns casos, durante toda a vida.

Calendario de vacinación galego. A vacina triple vírica protexe fronteao xarampón, rubéola e parotidite (papeiras).

Basease no uso de soros, vacinas e fármacos.

Soros

Son preparados artificiais que

conteñen anticorpos específicos

contra o patóxeno.

Obtéñense a partir do sangue

dunha persoa o dun animal

(cabalo).

Proporcionan inmunidade pasiva

ao recibir os anticorpos

producidos por outro organismo.

Proporcionan unha inmunidade

inmediata pero pouco duradeira.

5. Loita contra as enfermidadesinfecciosas

Vacinas

Preparados que conteñen o axente

patóxeno (virus ou bacterias) que

causa a enfermidade, pero

atenuado, morto ou fragmentado.

Deste xeito o axente non

desenvolve a enfermidade.

Inducen unha resposta inmunitaria

específica natural pero sen perigo

para o vacinado. (Inmunidade

activa)

O individuo queda protexido contra

o patóxeno se se producen

posteriores contactos, debido aos

linfocitos de memoria.

5. Loita contra as enfermidadesinfecciosas

Fármacos

Substancias químicas purificadas usadas no

tratamento, cura, prevención ou no

diagnóstico dunha enfermidade.

Os máis importantes son os antibióticos.

Son substancias fabricadas e secretadas

por microorganismos (mofos e bacterias) e

que en pequeñas cantidades matan (acción

bactericida) ou impiden o crecemento

(acción bacteriostática) de certas clases de

bacterias sensibles.

Utilízanse con fins profilácticos

(preventivos) o terapéuticos (curativos) só

contra as infeccións bacterianas.

5. Loita contra as enfermidadesinfecciosas

Un medicamento é unha substancia que se administra en persoas ou animais e servepara…

previr

diagnosticar

tratar

aliviar

curar enfermidades

para modificar algunha función fisiolóxica

6. Os medicamentos

O uso racional dos medicamentos

A OMS define o uso racional dos medicamentos como aquel no que:

os pacientes reciben a medicación adecuada as súas necesidades

según a dose precisa

durante un periodo de tiempo axeitado

con información para o seu correcto uso

ao menor custo posible

6. Os medicamentos

O uso racional dos medicamentos implica:

Escoller o medicamento adecuado segundo a situación clínica do paciente. Un medicamento adecuado para un paciente pode non selo para outro. Excluir a automedicación. Os efectos secundarios dos medicamentos poden provocar reaccións perigosas.

O paciente debe recibir a información clara e precisa tras a prescripción. Cómo tomar o medicamento En qué dose Durante canto tempo

Non seguir as instrucciones, pode provocar ineficacia e incluso ter efectos adversos. Débese receitar o medicamento máis barato entre as diferentes posibilidades.

Novos medicamentos

A aparición de novas enfermidades e a necesidade de substituír os fármacos existentes por outros máis eficaces

fai que sexa necesario investigar para obter novos medicamentos.

A investigación para obter novos medicamentos é un proceso longo e que consta de varias fases:

Etapa preclínica: consiste na busca de moléculas (procedentes da natureza ou sintéticas que posúan actividade de

interese farmacolóxico). A súa efectividade e a súa toxicidade compróbanse en cultivos celulares ou en animais.

Etapa clínica: unha vez superada a fase anterior, o fármaco sométese a probas en persoas voluntarias. Esta etapa

consta de tres fases.

• Fase I: próbase o medicamento en grupos pequenos de voluntarios sans, coa finalidade de comprobar que non

ten efectos prexudiciais.

• Fase II: próbase o medicamento en grupos pequenos de voluntarios enfermos, coa finalidade de comprobar a

eficacia, as doses adecuadas e ampliar a información sobre a súa seguridade.

• Fase III: próbase o medicamento en grupos grandes de pacientes enfermos, comparando o seu efecto co de

outros medicamentos ou con placebos (substancias sen efecto).

Se cumpre os requisitos, rexístrase e pode introducirse no mercado.

6. Os medicamentos

6. Os medicamentos

Patentes e medicamentos xenéricos

As empresas farmacéuticas poden patentar as novas moléculas

con actividade farmacolóxica cando as descubren. Esto

permítelles comercializar en exclusiva o medicamento durante

20 anos. Unha vez pasado e tempo, calquera laboratorio pode

sintetizala baixo a denominación de fármaco xenérico.

Os medicamentos xenéricos cumplen as seguintes

características:

• Etiquétanse como EFG: especialidade farmacéutica xenérica.

• Teñen un principio activo en igual calidade, cantidade e

presentación que o medicamento patentado.

• Son igual de seguros e eficaces que os patentados.

• Son máis baratos.

O acordo de Doha (asinado en 2001) permite aos países

saltarse as patentes cando neles se declara unha crise

sanitaria. Tamén obriga aos países da OMS a facilitar a

exportación de xenéricos a países con dificultades para a súa

produción.

6. Os medicamentos

Argumentos a favor Argumentos en contra

A investigación para descubrir e producir un novo fármaco é moi costosa polo que a patente serve para recuperar a inversión

A patente non serve para recuperar a inversión senón para manter o monopolio dunhas poucas empresas potentes

Serven para financiar a investigación das enfermidades.

As enfermidades que se investigan son aquelas que aseguran un elevado beneficio económico. Así, son as enfermidades dos países industrializados que poden pagar os elevados precios que a industria farmacéutica pon aos medicamentos.

As enfermidades esquecidas (as poucofrecuentes ou as frecuentes nos países pobres) non son atendidas pola industria farmacéutica e a súa investigación corre a cargo do Estado.

6. Os medicamentos

As patentes

WEBGRAFÍA

actualicese.comblogdesegundoruiz.blogspot.comhttp://www.mapfre.es/salud/es/cinformativo/accidentes-lesiones.shtmlnoticias.lainformacion.comhttp://www.slideshare.net/adaneco/os-invertebrados?qid=a92f9d61-4ac3-4e9b-a340-bcf9a0c8fe68&v=qf1&b=&from_search=34http://es.slideshare.net/adaneco/a-sade-humana-14605929?qid=ec846554-39df-408c-bd19-6dba31dd3ed4&v=default&b=&from_search=7

www.telam.com.ar

GRAZAS POR ATENDERME