NO FONDO DOS

ESPELLOSX.L. M~NDEZ FERRtN

S oe decerse que Ram6n delValle-lnclfin, ao rev6s dosseus contemporfineos espa-fiois da"Generaci6n de198",partede posici6n polfticas reacciona-rias para adoptar actitudes de es-querda revolucionaria e repu-blicana na madurez.En realida-de o Valle mozo, o alumno daUniversidade de Santiago e oautor de Fdminas (1895), non fi-gura nos rexistros tradicionalis-tas.

Velar o pr61ogo de Murgufa ea sfia frecuentaci6n do cfrculopontevedr6s de Xesfis Muruais,na 6rbita do progresismo, repu-blicanismo e, desde logo, proto-nacionalismo galego.Constituiapara Valle un modelo o pai, es-critor, historiador e politico re-volucionario, e republicano, Ra-m6n Valle Bermfidez (1823-1890),ainda que,co seu insepa-r~bel Montero Rfos, a quen Cu-rros veneraba, terminaseengordando as fileiras dos libe-rais que aceptaron finalmentea Restauraci6n. O noso Valle,pot parte, estaba moi orgullosodun lonxano parente: o cate-drfitico, bibliotecario e enciclo-pedista Francisco del Valle-In-clan y de los Santos (1736-1808). Non provifiaValle dunhaestirpe caflista e non destacouna sfia xuventude como lexiti-mista. Non sabemos cando seincorporou o noso autor for-malmente fi Comuni6n Tradi-cionalista pero temos noticiade que, en 1910, no curso da sfiaviaxe fi Arxentina, mantivo unhareuni6n co cfrculo cadista emi-grado en Buenos Aires.

Ao ano seguinte, en 1911,Vallesenta na mesa presidencial, conVfizquez de Mella e outros diri-xentes, dun banquete politico or-ganizado pola Comuni6n Tradi-cionalista nun front6n de Madrid,contra a chamada"Lei Candado".Non tefio noticias de queValle lo-se nunca recibido en audienciapolo Pretendente, e o seu lexiti-

Valle e polfticaDurante os anos da Reptiblica, mesmo no tempo no que estivo enRoma e acollido aos coidados do doutorVillar Iglesias, Valle-Inclfinmultiplicou as stias adhesi6ns aos m iis importantes organismosculturais espafiois e internacionais de esquerda e pro-comunistas

m]smo parece irse di-fuminando at6 desa-parecer. Xa nuncamfiis se declararfiValle"cat61ico monfirqui-co" como fixo en 1911 en El Co-rreo Espa~ol.

Si recibiu Aristide Briand, presi-dente do Consello franc6s,aValle-Incl~n en 1916,cando o noso au-tot visitaba, mesmo en avi6n, osfrentes occidentais da GrandeGuerra. Mentres os carlistas toma-ban posici6n a favor dos imperios

Debuxo do artista arxentinoMariano Montesinos: Valle Incldn

coa paipa de "substanciasestimulantes".

cen-trais,Va-lie, corepubli-canis-

mo espafiol, adheriase aos Alia-dos, especialmente a Francia.A vi-sita a M6xico do ano 1917 serviul-le aValle para intimar co presiden-te xeneral Obreg6n, con DiegoRivera e cos artistas de esquerdadaquel pals, e para se identificarcoa Revoluci6n Mexicana. Xa en1923 lie plantou cara Valle ~ Dic-

tadura de Primo de Rivera, o queo levou a sofrir algunhas sanci6nse unha prisi6n sustitutoria. No c~r-cere Modelo, segundo confesi6npropia,Valle intimou con comu-nistas,socialistas e anarquistas.

Certamente, Valle-Incl~n en1931 saudou a vinda da Repfibli-ca declarfindolle a Sender en ElSol a sfia admiraci6n por Lenin,nome que habefia que pronun-ciar con frecuencia varias veces oMestre.A xuventude do Centro Re-publicano de Santiago, segundo

informa Luis Seoane, incluiu aVa-lle nunha lista electoral para oparlamento: non saiu elixido e isoincomodouno dabondo.

Durante os anos da Repfiblica,mesmo no tempo no que estivo

en Roma e acollido aos coi-dados do doutorVillar Igle-sias en Compostela,Valle-ln-clfin multiplicou as sfias ad-hesi6ns aos mfiis importan-tes organismos culturais es-pafiois e internacionais deesquerda e pro-comunistas:Amigos da Uni6n Sovi6tica,Socorro Vermello -secci6nespafiola-, Congreso Mun-dial contra a Guerra, Congre-so eAsociaci6n Mundial deEscritores pola Cultura,e ou-tros. Nestas tarefas o nomede Valle-lncl~.n aparece uni-do aos de Henri Barbusse,Romain Rolland, os dousMann, John Dos Passos, An-dr~ Malraux, M~.ximo Gorki,Aldous Huxley, ou BernardShaw. I~ traducido ao ruso.

A todo isto, a Real Acade-mia Espafiola segufa senaceptar no seu seo a don Ra-m6n Mafia delValle-Incl~n eneg~.balle o premio de nove-la Fasternath.

O 5 de xaneiro de 1936Valle-lncl~n morre. Foi ente-rrado civilmente en Boisaca,nunha manifestaci6n multi-tudinaria de dot, afecto e re-cofiecemento na que desta-cou a presenza das organi-

zaci6ns obreiras e culturais de es-querda. Son varios os que conta-ton aquel acontecemento. Undeses relatores, Arturo Cuadrado,precisa que foron os dirixentes doPartido Galeguista os que se fixe-ton cargo do cadaleito, levfindooao hombreiro nunha tarde e noi-te tormentosa e de chuva fechei-ra. (En 1938,o goberno fascista deBurgos oficiaba fi guarda civil epolicia de Galicia para que Valle-Incl~n lose preso. Non poideronasasinalo).

CAIXA POSTALChegounos, e limos decontado, este li-

bro: Carlos G. Reigosa, Javier del Valle-In-clfin,Jos6 Monle6n:A morte de Valle-Incldn.0 dltimo esperpento, Xerais,Vigo, 2016. Trfi-tase dunha versi6n corrixida e aumentadadoutro anterior publicado por l~zaro.

O libro versa sobre a derradeira volta nocamifio da vida deValle. Ou sexa, o tempoque pasou don Ram6n Mafia en Compos-tela,doente dun cancro de vixiga, no"Sana-torio m6dico-quirOrgico para tratamientosdel aparato g6nito-urinario y aplicacionesdel radium",antes de morrer, sen confesi6n,arrodeado de amigos e admiradores, o 5 dexaneiro de 1936.Trata tam6n o libro do en-terro civil deValle.

Foi negado o distanciamento do carlis-mo e o republicanismo final de Valle-In-clfin, asf como que este tivese unha vidamoi afectada polas estreituras econ6micas.Tam6n se negou que o nacionalismo nosoadmirase a obra de Valle-lncl~n e que elamase a sfia patria orixinaria. Este libro, en-tre outras, ten a virtude de deixar sen efec-to tal negacionismo. Jos6 Monle6n, a quentanto lie debe a revalorizaci6n, durante ofranquismo, doValle dramaturgo conta,conelegancia e sentimento, unha sfia viaxe aGalicia en procura da pantasma de don Ra-m6n. Javier del Valle-Incl~n entra a bucfoen arquivos e hemerotecas para describir enarrar moi ben escenarios, acontecemen-

tos e movementos de persoas varias.CarlosG. Reigosa usa da sfia pluma experiente emorixerada na evocaci6n daqueles tristesatmosferas postrimeiras nas que expirou ode Vilanova e mais dalgfin episodio quechegou a se converter en mito t6trico e su-mamente polimorfo no proceso de tradi-cionalizaci6n. Lean vostedes; lean.

Conv6n que eu diga que, nesta obra, apa-rece contado de forma diferente a comoeu o fixen no Fondo dos Espellos o casodos ultraxes a aquel monumento aValle-In-clan que esculpiron os alumnos de PrietoCoussent no Instituto Local (republicano)de Tui.A narraci6n que eu fago bas6ase enfontes orais: varios dos que foran alumnos

artistas e Xesfis Ferro Couselo, director, aotempo, do centro no que se executou o tra-ballo.Todos estfin mottos! En calquera ca-so, estou disposto a revisar o meu relato da-queles sucesos e axustalo ~. verdade hist6-rica no caso de serme dado cofiecer novasfontes que dicten facet tal cousa.

T0dos aqueles que quixeren colaborar coa s0a opini6n enNO FONDO DOS ESPELLOS poden escdbir por correo ordi-nario a:

X. L. M6ndez FerrinFARO DE VIGOPolicarpo Sanz, 22

Aptdo. Correos 91. VIGO

30 Abril, 2016