Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

149
UNIDADE 4. ESPAÑA E GALICIA NO SÉCULO XIX: A CONSTRUCIÓN DÚN RÉXIME LIBERAL Promulgación da Constitución de 1812. Salvador Viniegra, 1912

Transcript of Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

Page 1: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

UNIDADE 4. ESPAÑA E GALICIA NO SÉCULO XIX:A CONSTRUCIÓN DÚN RÉXIME LIBERAL

Promulgación da Constitución de 1812. Salvador Viniegra, 1912

Page 2: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

Introdución• Durante o século XIX, España viviu un proceso de construción

dun réxime político liberal. Intentouse durante a Guerra da Independencia (1808-1814) pero será ao morrer Fernando VII (1814-1833) cando se culmine a instauración do liberalismo en España.

• Os monarcas viron limitados os seus poderes pola Constitución e o Parlamento.

• Así e todo, o réxime liberal español caracterizouse pola constante intervención do exército na vida política, por unha participación moi restrinxida e pola limitación de liberdades.

• Os intentos de democratización durante o Bienio Progresista (1854-1856) e, sobre todo, o Sexenio Democrático (1868-1874) fracasaron.

Page 3: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

Liberalismo: definición

• Corrente de pensamento que defende un novo concepto do poder e da sociedade baseado na liberdade (de aí o seu nome), igualdade xurídica, limitación da autoridade e partipación política dos cidadáns fronte ao absolutismo e aos privilexios do Antigo Réxime.

• As súas ideas están baseadas no pensamento da Ilustración onde destacan ideólogos como Rousseau e Montesquieu.

Page 4: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

Liberalismo: principios políticos e institucións

• Dereitos e liberdades individuais e inalienables.• Igualdade ante a lei.• Limitación do poder político.• Soberanía na nación.• División tripartita do poder.• Participación cidadán no sistema político.• Constitución lei suprema e fundamental.• Leis escritas e organizadas en códigos.• Institucións representativas.

Page 5: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

Liberalismo: principios económicos

• Respecto á propiedade privada. Valor absoluto e a base de toda sociedade.

• Liberdade económica e de empresa. Libre iniciativa individual sen intervención do Estado.

• Liberdade de mercado. Libre xogo da lei de oferta e a demanda (produción, prezos e salarios...)

• O liberalismo é a expresión ideolóxica dos intereses da burguesía convertida no século XIX, no grupo hexemónico da sociedade.

Page 6: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

A revolución liberal en Europa e América

• Recibe o nome de revolución liberal o conxunto de actuacións que en América e Europa desenvolvéronse a partir de 1776, coa finalidade de derrubar as vellas estruturas sociais e políticas do antigo réxime.

• Son exemplos:• A independencia dos EE UU.• A revolución francesa en 1789.• As ondas revolucionarias que se van producindo nos

estados de Europa Occidental durante 1820, 1830 e 1848.

• Os procesos de independencia de América Latina na maioría dos seus novos estados.

Page 7: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

A revolución liberal en España

• Non hai unanimidade entre os historiadores para valorar o proceso da revolución liberal en España. Aínda así esta pode caracterizarse como:

• Revolución fundamentalmente política (onde o plano social a penas foi tocado).

• Revolución burguesa.• Revolución feble: debilidade da burguesía e

escasas transformacións económicas (desenvolvemento industrial).

• Inserta no contexto revolucionario internacional.• Mecanismos específicos: guerra de Independencia,

protagonismo dos militares (pronunciamentos).

Page 8: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

A revolución liberal en España

• Discontinua e dilatada no tempo:• 1808-1837 Conquista do poder polos liberais.• 1837-1874 Construción do Estado e asentamento

da sociedade conforme aos novos principios.• 1874-1923 Consolidación do Estado Liberal

fundamentalmente conservador e oligárquico.• 1923-1975 Fracaso dos principios liberais (salvo o

intervalo da II República 1931-1936).• 1975 Recuperación e restablecemento do

liberalismo democrático.

Page 9: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

A crise do Antigo Réxime da Guerra da Independencia ao reinado de Fernando VII (1808-1833)

• GUERRA DA INDEPENDENCIA (1808-1814)

• REINADO DE FERNANDO VII (1814-1833)– Sexenio absolutista

(1814-1820)– Trienio liberal (1820-

1823)– Década ominosa

(1823-1833)

Fernando VII, Goya

Page 10: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

1. A crise do Antigo Réxime Guerra da independencia (1808-1814)

1.1. A crise da monarquía borbónica

1.2. A Guerra da Independencia (1808-1814)

1.3. A Cortes de Cádiz

As abdicaciónsde Baiona,segundo un gravado de 1808.

Page 11: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

Goya. 1800. A familia de Carlos IV

Carlos IV

Mª Luísa de Parma

Don Antonio Pascual,irmán de Carlos IV

Don Luís,príncipe de Parma

Carlota Joaquina,irmá de Carlos IV

InfantaMª. Luísa

Carlos Luís

InfanteFrancisco de Paula

InfantaMª Isabel

Futura esposade Fernando VII

FuturoFernando VII

InfanteCarlos Mª Isidro

Goya

Mª Josefairmá do rei

Ver vídeo

Page 12: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

1.1. A crise da monarquía borbónica

• A reacción da monarquía de Carlos IV fronte á Revolución francesa foi declararlle a guerra a Francia (1793-1795), temerosa da expansión das ideas liberais.

• A guerra foi un fracaso e a partir de 1799, Manuel Godoy, o ministro máis influínte, aliouse con Napoleón para enfrontarse a Gran Bretaña.

• Godoy autorizou o exército francés a atravesar España para atacar Portugal (Tratado de Fontainebleau, 1807).

• O descontento de parte da poboación coas decisións de Godoy provocou o estalido do Motín de Aranjuez, 1808, que forzou á dimisión do ministro e a abdicación do rei no seu fillo Fernando VII.

• Ante esta situación, Napoleón decidiu convocar a Carlos IV e a Fernando VII (Baiona-Francia), onde lles fixo abdicar e aceptar o nomeamento do seu irmán Xosé Bonaparte como novo rei de España.

Page 13: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

Motín de Aranjuez

Godoy asinou un tratado con Napoleón, permitindo a entrada de tropas francesas en España coa finalidade de ocupar Portugal, aliado de Gran Bretaña.

Napoleón aproveitou a circunstancia para ocupar España. Cando Godoy se decata tratou de desprazar á familia real a Sevilla, pero estando en Aranjuez produciuse un motín popular, instigado pola camarilla do herdeiro, Fernando (VII)

Page 14: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

Abdicacións de Baiona

1.1. A crise da monarquía borbónica

• Pai (Carlos IV) e fillo (Fernando VII) recorreron a Napoleón para solventar as súas diferenzas.

• Reunidos con Napoleón en Baiona, Carlos IV e Fernando VII, Napoleón consegue a abdicación de ambos ao trono e nomea rei de España ao seu irmán Xosé I Bonaparte.

• Convoca a Baiona a persoeiros españois para redactar unha Constitución, pero que só podemos considerar unha Carta Outorgada: o Estatuto de Baiona.

Page 15: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

Castelo de Valençay

“presidio “ da familia real durante a Guerra da

Independencia (1808-1814)

Page 16: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

3 de mayo; Goya, 1815

1.2. A Guerra da Independencia (1808-1814)

• O 2 de maio de 1808 iniciouse o levantamento en Madrid contra a ocupación francesa, comezando a chamada ‘Guerra da Independencia’.

• Foi tamén unha guerra civil, pois os franceses contaron co apoio interesado ou convencido de milleiros de españois (afrancesados) e unha guerra internacional (Francia contra Gran Bretaña).

Page 17: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

1.2. Etapas da guerra (1808-1814) (páx. 164)

• 1ª fase (maio-novembro 1808)

• 2ª fase (novembro 1808-xaneiro 1812)

• 3ª fase (xaneiro 1812-abril 1814)

Page 18: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

1.2. Primeira fase (maio-novembro 1808)(páx. 164)

• Caracterizada por:• Intento de ocupación francesa e

levantamento popular.• Fracasan os intentos de Napoleón de

ocupar rapidamente o país.• Iníciase co episodio do 2 de maio

madrileño que continua con moitos focos de resistencia noutras localidades españolas.

• Destaca a batalla de Bailén (19 de xullo)• O exército francés é derrotado e obriga a

Xosé I a retirar as súas tropas cara Vitoria.

Page 19: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal
Page 20: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

2 de maio

Page 21: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

A defensa do Parquede Monleón.

Joaquín Sorolla

Page 22: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

Monumento a Daoíz e VelardePraza do 2 de Maio. Madrid

Page 23: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

Malasaña e a súa filla.Eugenio Álvarez Dumont

Page 25: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

Patriotas no momento de serénfusilados

Rostro tapado non quere ver o inevitable

Talante melancólico

Protesta,vingánzaColérico

ResignaciónFlemático

Desafío ante a inxustizaSanguíneo

Patriotas desangrándose

Patriotas no momentode seren fusilados

Soldados franceses

Fusilamentos do 3 de maio

Page 26: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

A rendición de BailénCasado del Alisal. 1864

Page 27: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

A rendición de BredaVelázquez

Page 28: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

Rúa BailénA Coruña

Page 29: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

1.2. Segunda fase (novembro 1808-xaneiro 1812) (páx.164)

• Caracterizada por:• Claro dominio francés.• Grande exército (máis de 250.000 efectivos) dirixido por

Napoleón (novembro-decembro 1808). Somosierra.• As principais cidades tiveron que capitular tras sufrir

heroicas resistencias (Zaragoza (Palafox e Agostiña de Aragón) ou prolongados sitos (Girona. Álvarez de Castro).

• As tropas inglesas enviadas en axuda dos españois eran perseguidas ata A Coruña (batalla de Elviña 16-I-1809) e reembarcadas coa perda do seu xefe sir John Moore.

• Só Cádiz e Lisboa resistiron á ocupación francesa amparadas polas súas defensas e axudas británicas.

Page 30: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal
Page 31: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal
Page 32: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

Sitio de Zaragoza

Page 33: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

1.2. Segunda fase (novembro 1808-xaneiro 1812) (páx.164)

• En Galicia a ocupación foi moi rápida (xaneiro 1809) efectuadas polas tropas de Soult e Ney.

• A liberación tamén foi moi rápida. Realizada fundamentalmente polo pobo.

• Numerosas partidas de guerrileiros, moitos deles financiados polos mosteiros atacaron constantemente aos franceses. Cidades, vilas e aldeas sufriron asediso e saqueos.

• A resistencia popular foi clave na reconquista de Vigo (primeira cidade liberada de toda España se exceptuamos Cádiz que nunca fóra conquistada. 28-3-1809) Mauricio Troncoso (abade do Couto) mobilizando ao campesiñado do Condado e do Rosal e as alarmas de Morillo e Bernardo González (Cachamuíña). Ou a batalla de Ponte Sampaio (xuño de 1809).

• Galicia (finais de xuño de 1809) converteuse no primeiro territorio liberado do dominio francés.

Page 34: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

A morte de John Moore

• En Galicia as principais batallas desenvólvense entre xaneiro e xuño de 1809, cando os franceses se viron obrigados a abandonar o territorio.

• O clero e os fidalgos foron os impulsores das guerrillas, polo temor a perder os seus privilexios.

• En xaneiro do 1809 prodúcese a Batalla de Elviña, onde falece John Moore.

• O 28 de marzo de 1809 as guerrillas reconquistan Vigo e en xuño derrotan aos franceses na batalla de Ponte Sampaio detacando a figura de Bernardo González del Valle alcumado Cachamuíña.

1.2. A Guerra da Independencia en Galicia

Page 35: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

Batalla de ElviñaXaneiro 1809

Marzo de 1809

Ponte SampaioXuño 1809

Batalla de Ponte Sampaio

A guerra de independencia en Galicia

Page 36: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

Batalla de Elviña16-I-1809

Page 37: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

Maqueta da batalla de ElviñaMuseo do Exército

Page 38: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

Recreación da batalla de Elviña

Page 39: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

Retrato e tumba de sir John Moore

Page 40: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

Monumentos aos heroesda Reconquista

Page 41: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

Recreación da batalla da Reconquista. Vigo

Page 42: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

Ponte Sampaio

Page 43: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal
Page 45: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

1.2. A guerrilla como forma de loita

Juan MartínEl Empecinado

Espoz y Mina

Page 46: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

1.2. Terceira fase (xaneiro 1812-abril 1814) (páx.164)

• Caracterizada por:• Repregamento francés e ofensiva hispanoinglesa.• A campaña de Rusia obrigou a Napoleón a empregar parte

das tropas que estaban en España.• As tropas anglohispanas comandadas por Wellington, que

conseguiron a vitoria en Arapiles (Salamanca) en 1812. Vitoria que obrigou aos franceses a abandonar o sur da Península.

• En 1813 as tropas de Wellington vencen en Vitoria e San Marcial

• No tratado de Valençay (1813) Napoleón devolve o trono a Fernando VII. Non recoñecido polo Consello da Rexencia.

• En abril de 1814 a derrota e abdicación de Napoleón permite que as últimas tropas francesas abandonen as prazas que aínda ocupaban en España (Cataluña formaba parte do Imperio francés).

Page 47: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

Sátira contra Napoleón

• Os ‘patriotas’ españois rebeláronse para defender a integridade territorial, porque consideraban a Napoleón un traidor e pola pillaxe exercida polo exército francés.

• Non tiñan moito que perder e foron animados pola Igrexa e os nobres a unha guerra fanática en defensa da relixión e dos usos e costumes tradicionais, fronte as ideas da Revolución Francesa.

• Moitos ilustrados e liberais apoiaron o levantamento popular, como instrumento do triunfo do liberalismo.

1.2. A Guerra da Independencia (1808-1814)

Page 48: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

1.2. A Guerra da Independencia (1808-1814)

• Creáronse Xuntas para dirixir a resistencia, coordinadas por unha Xunta Suprema Central, mentres grupos de patriotas se organizaron en guerrillas.

• O levantamento impediu que Napoleón ocupara rapidamente o país. A derrota de Bailén obrigou aos franceses a repregarse cara o norte.

• Entre 1809 e 1812 o dominio francés foi claro, coa entrada en España dun gran exército dirixido polo propio Napoleón.

• A axuda ofrecida polas tropas británicas foi decisiva e, a finais de 1813, os franceses abandonaran o territorio español.

• Entre 1812 e 1814 os franceses recúan fronte ás tropas hispano-británicas dirixidas por Wellington, ao que se suma a derrota de Napoleón en Rusia. En 1814 remata a guerra.

• En 1813 asinouse o Tratado de Valençay, polo que Fernando VII recuperaba a Coroa e Napoleón retiraba as súas tropas.

Victoria en Vitoria

Page 49: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal
Page 50: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal
Page 51: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

Desastres da guerra; Goya, 1810-15

Con razón o sin ella No quieren

Y esto también Populacho

Describe o que se representa en cada gravado Que visión dan da guerra e do comportamento humano? A que bando se critica? Explica os tíulos: ‘con razón o sin ella’ e ‘populacho’ En que gravado se reflicte o machismo? as violacións ocorren só nas guerras? por que? Quen son as principais vítimas da guerra en todas as épocas? que gravado representa ás vítimas que non loitan, aos refuxiados? Sinala algún exemplo de guerra contemporánea na que se teñan dado situacións semellantes ás debuxadas por Goya? Cres que a Guerra da Independencia era xusta? e outras guerras?

1.2. A Guerra da Independencia (1808-1814)A Guerra da Independencia, como todas, foi cruel e violenta e ninguén o plasmou mellor que Goya.

Page 52: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

1.3. As Cortes de Cádiz (páx. 165-169)

• As abdicacións de Baiona deixaron un baleiro de poder, xa que o rei Xosé I non gozou nunca da aceptación dos españois.

• Nas zonas non ocupadas polos franceses constituíronse Xuntas, integradas por persoeiros de ‘prestixio’. Estas xuntas estarán coordinadas pola Xunta Suprema Central (setembro 1808-xaneiro 1810).

• En 1810, a Xunta Central e substituída por un Consello de Rexencia que convoca as de Cortes en Cádiz, único territorio non ocupado polos franceses (setembro de 1810).

• As Cortes decidiron que todos os asistentes, independentemente da súa orixe, se reunían nunha única Asemblea e o seu voto tiña o mesmo peso.

• A cámara redactou unha Constitución, aprobada en 1812, que reflectiu os principios básicos do liberalismo político.

• Pero a situación bélica impediu aplicar todo o lexislado en Cádiz.

Page 53: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

Monumento ás Cortes, en Cádiz

• O proceso de elección dos deputados das Cortes de Cádiz foi moi irregular debido á guerra.

• Os deputados estaban divididos en dúas tendencias ideolóxicas: liberais e absolutistas (servís).

• Aprobáronse unha serie de decretos que supoñen a abolición do Antigo Réxime: soberanía nacional e división de poderes, abolición dos señoríos xurisdiccionais e do feudalismo, liberdade de imprenta e supresión da Inquisición.

1.3. As Cortes de Cádiz

Page 54: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

• A Constitución de Cádiz (a Pepa), malia as concesións feitas aos servís, significou unha verdadeira revolución que, de aplicarse, supuña a fin do absolutismo.

• Soberanía nacional; sufraxio universal masculino indirecto (pero negábaselle aos criados, aos escravos e para ser deputado había que te un mínimo de renda); separación de poderes; dereitos e liberdades (igualdade xurídica, agás para eclesiásticos e militares, igualdade fiscal, imprenta); propiedade privada; centralización e uniformización do Estado.

• Amplos poderes do rei, imposición da relixión católica.

1.3. As Cortes de Cádiz

Page 55: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

• A división entre liberais e absolutistas quedou plasmada na representación dos deputados galegos en Cádiz (dun total de 24 en 1810, 12 eran absolutistas, once reformistas moderados e un liberal. Aprobada a Constitución de 1812, convocáronse eleccións ás Cortes ordinarias. Estes comicios deixaron moi claro quen controlaba o poder en Galicia, dos 16 deputados elixidos 14 eran absolutistas, e deles dez eran cregos.

• Un representante significativo desta tendencia foi o bispo de Ourense Antonio Quevedo.

1.3. As Cortes de CádizPostura dos deputados galegos

Page 56: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

Xuramento dos deputados en Cádiz, 1810; Casado del Alisal, 1863

Aprobación da Constitución de 1812; Viniegra, 1911-12

En que se diferenzan as Cortes de Cádiz das convocadas antes, durante o Antigo Réxime? como se elixiron os deputados? por que se reuniron en Cádiz? Por que venceron as ideas liberais ás absolutistas? a que grupos sociais representaban os deputados? Que é unha Constitución? que principios se recollen na mesma que supoñen a ruptura co absolutismo? En que melloraba á vida das persoas a aplicación das medidas recollidas na Constitución? Fíxate no cadro da esquerda, que persoeiros teñen un papel máis destacado? e no da dereita? a que de debe o cambio? Cantas mulleres aparecen nos cadros? puideron votar nas eleccións a Cortes e ser deputadas? poderían facelo despois da aprobación da Constitución?

1.3. As Cortes de Cádiz

Page 57: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

2. Fernando VII: 1814-1833O enfrontamento entre absolutismo e liberalismo

2.1. A restauración do absolutismo (1814-1820)

2.2. O Trienio Liberal (1820-1823)

2.3. O creba do absolutismo: a década ominosa (1823-1833)

Page 58: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

• Completamente feo e por todas as partes. Carirredondo, meixelas deformes, nariz groso e torcido, boca afundida, queixo saínte; unicamente os ollos eran grandes e vivos. Gordecho, ordinario, sen un novemento discreto, sen unha soa actitude nobre. Parecía un arrieiro disfrazado ou frade lego secularizado. SÁINZ DE ROBLES. Historia e estampas da vila de Madrid (1933)

• Baixo do coche e vexo ao príncipe: pensei que me desmaiaba: no retrato parecía máis ben feo que guapo: pois ben, comparado co orixinal, é un Adonis. ANTONIA DE BORBÓN (1ª esposa de Fernando Vii). Carta ao seu curmán (1803)

Page 59: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

Manifesto dos persas, 1814

• En 1814 Fernando VII (o desexado) regresou a España, e aboliu a Constitución, volvéndose ao absolutismo.

• Foi apoiado polos privilexiados do Antigo Réxime, que asinaron un escrito coñecido como ‘Manifesto dos persas’.

• Suprimiu todos os decretos das Cortes de Cádiz. (Ver doc. 12, 13. Páxs. 170-171)

2.1. Fernando VII (1814-1820) A restauración do absolutismo

Tratado de Valençay La Pepa me importa un pito

Viva las caenas!

Documental

Restauración do Antigo Réxime

Restablecemento da Inquisición 1819. Inauguración do Museo do Prado

Page 60: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

Xeneral Elío

• O manifesto dos Persas.

• E o pronunciamento do Xeneral Elío (abril de1814) supón o restablecemento do absolutismo en España.

2.1. Fernando VII (1814-1820) O sexenio absolutista

Page 61: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

Juan Díaz Porlier “El Marquesito”

• Os partidarios do liberalismo foron perseguidos e moitos tiveron que exiliarse.

• Organizáronse en sociedades secretas e organizaron numerosas intervencións armadas, pronunciamentos, para conseguir a implantar un réxime constitucional.

• Os pronunciamentos fracasaron e os seus organizadores detidos e executados, como lle ocorreu a Porlier na Coruña en 1815. (ver doc. 14 páx. 171)

2.1. Fernando VII (1814-1820) O sexenio absolutista

Page 62: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

PRINCIPAIS PRONUNCIAMENTOS E CONSPIRACIÓNS MILITARES 1814-1819ANO DIRIXENTES LUGAR ACCIÓN RESULTADO1814181418151816181718171819181918201820

Espoz y MinaSinforiano López

PorlierVicente RichartLuís de Lacy

Juan van HalenJoaquín Vidal

Antonio QuirogaRiego

Felix Acevedo

PamplonaA CoruñaA Coruña

MadridBarcelona

MurciaValencia

CádizCabezas San Juan

A Coruña

Golpe de manConspiraciónPronunciamentoSecuestro do reiPronunciamentoConspiraciónConspiraciónConspiraciónPronunciamentoPronunciamento

Fracaso. Fuxido.Fracaso. Executado.Fracaso. Executado.Fracaso. Executado.Fracaso. Executado.Fracaso. Fuxido.Fracaso. Executado.Fracaso. Detido.Éxito.Éxito.

Ver libro páx. 172

Page 63: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

PRONUNCIAMENTO: forma de rebelión militar, peculiar de España e do mundo Iberoamericano característico do século XIX. A diferencia dun golpe de estado convencional onde unha facción rebelde que controla os elementos das forzas armadas, toma o control do Estado mediante un movemento repentino, organizado e executado futivamente. En cambio nun pronunciamento, un grupo de oficiais militares declara publicamente a súa oposición a goberno de turno (elixido legalmente ou resultado dun golpe de Estado e esperan que a maioría das forzas armandas declárese a favor.

Page 64: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

Rúa Sinforiano López Santa Lucía

Page 65: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

Juan Díaz Porlier

Page 66: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

Juan Díaz PorlierAforcamento na Praza da Forca, logo chamada Praza da Leña

E actual Praza de España

Page 67: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

Campo da LeñaPraza de España

Page 68: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

Juan Díaz Porlier

Page 69: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

Rúa Juan Díaz Porlier Mato Grande

Durante a 2ª República (1931-1936) o Cantón GrandeLevou o nome de Cantón de Porlier e o Cantón Pequeno

Cantón de Lacy

Page 70: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

Praza de Mina

Espoz y MinaEsposo de Xoana de Vega

Page 71: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

Rúa Xoana de Vega

Xoana de Vega

Page 72: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

Rúa Félix Acevedo Birloque-Someso

Durante moitos anos do século XIX a Rúa Real levoueste nome.

Page 73: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

Rúa Agar

O almirante Pedro Agar presidirá na Coruña a Xunta Superior de GobernoTras o pronunciamento de Félix Acevedo. Posteriormente Capitán Xeral e Presidente da diputación provincial de Galicia antes de constituírse as catroprovincias.

Page 74: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

Praza das Conchiñas (Agra do Orzán)Supresión do Monumento aos liberais do XIX

Page 75: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

Praza das Conchiñas (Agra do Orzán)Supresión do Monumento aos liberais do XIX

Page 76: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

O enfermo pola Constitución

• En 1820 o pronunciamento de Riego, coas tropas que ían combater aos independentistas americanos, foi apoiada por outros militares e burgueses. Importancia de Felix Acevedo na Coruña.

• O rei viuse obrigado a xurar a Constitución, volvendo a estar vixente a lexislación aprobada nas Cortes de Cádiz.

• As novas Cortes restauraron gran parte das reformas de Cádiz. Creouse a Milicia Nacional, un corpo de voluntarios armados que defendían a orde liberal.

Fernando VII (1820-1823) O Trienio Liberal

Levantamento de Riego

As Cortes durante o Trienio Liberal

Page 77: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

• O levantamento de 1820 asombrou a Europa e foi imitado en varios puntos. Ondas revolucionarias de 1820: Portugal (1820-1823), Dúas Sicilias (1820-1821), Piamonte-Sardeña (1821), Francia (1822), Rusia (1824). Todas fracasarán.

• Ver texto páx. 172.

Fernando VII (1820-1823) O Trienio Liberal

Page 78: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

TrágalaDe los pellejos de los servileshemos de hacernos portafusilesy al que le pese que roa el huesoy un corderito para el pescuezo.trágala, trágala, trágala,trágala, trágala,tu servilón, trágalatú que no quieres Constitución.Los milicianos y los madrileñosla bienvenida le dan a Riegoy al que le pese que roa el hueso

que el liberal le dirá eso.Trágala, trágal, trágala,Trágala, perro.tú que no quieres Constitución. Trágala, trágala, Íñígo Ramírez de Haro

Apuntes de historia sobre cancións

Page 79: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

HIMNO DE RIEGO

Serenos y alegres

valientes y osadoscantemos soldados

el himno a la lid.De nuestros acentos

el orbe se admirey en nosotros mirelos hijos del Cid.

Soldados la patrianos llama a la lid,juremos por ellavencer o morir.

El mundo vio nuncamás noble osadia,ni vió nunca un día

más grande el valor,que aquel que, inflamados,

nos vimos del fuegoexcitar a Riego

de Patria el amor.

Soldados la patrianos llama a la lid,juremos por ellavencer o morir.

La trompa guerrerasus ecos da al viento,

horror al sediento,ya ruge el cañona Marte, sañudo,

la audacia provocay el ingenio invocade nuestra nación.

Soldados la patrianos llama a la lid,juremos por ellavencer o morir.

Himno Nacional de España

1822-18231873-18741931-1939

Información wikipedia

Himno de Riego

Page 80: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

Versión da revolución de setembro de 1868

De nuevo España resurgeEs tan alto y tan grande su honorque en el hombre es un timbre de gloriael nacer y sentirse español.

Libertad de este puebloque abre de nuevorumbos de vida, vida mejor,que da por ley el trabajola Igualdad, la Justicia y Honor.

Honor, honor a EspañaViva la LibertadCamino del progresoavancemos con aire triunfal.

De nuevo España resurgeEs tan alto y tan grande su honorque en el hombre es un timbre de glorianacer y sentirse español.

Versión satírica

Si los curas y frailes supieranla paliza que les van a dar,subirían al coro cantando:

"Libertad, libertad, libertad!"

Si los Reyes de España supieranlo poco que van a durar,

a la calle saldrían gritando:"¡Libertad, libertad, libertad!"

Un hombre estaba cagandoy no tenía papel

pasó el Rey Alfonso XIIIy se limpió el culo con él.

Dicen que José Torrijomurió por cobarde y traidor

Más murió con la espada en la manodefendiendo la constitución

Page 81: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

O enfermo pola Constitución

• Pero as diferenzas entre os liberais sobre temas como: reforma da Constitución, poder do rei, participación política do pobo ou soberanía da nación fai que xurdan dúas correntes: moderados e exaltados.

Fernando VII (1820-1823) O Trienio Liberal

Levantamento de Riego

As Cortes durante o Trienio Liberal

Page 82: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

Execución de Riego

2.1. Fernando VII (1820-1823) O Trienio Liberal

Execución de Riego

• Este proceso reformista non lle agradaba a Fernando VII, que lles pediu axuda ás potencias europeas para restaurar o absolutismo.

• A intervención da Santa Alianza, (Congreso de Verona de 1822) enviando a España un exército francés, (‘Os cen mil fillos de San Luis’) dirixidos polo Duque de Angulema foi a que decidiu a volta ao absolutismo.

• Anuláronse as reformas liberais e moitos dos líderes do Trienio foron executados (como Riego) ou marcharon ao exilio.

Page 83: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

• A volta ao absolutismo implicou a destrución da obra lexislativa do Trienio. Pero os gobernos de Fernando VII non lles souberon dar solución aos problemas do país.

• Existía unha difícil situación económica. O tesouro público estaba en bancarrota (guerra da Independencia e independencia das colonias americanas)

• Era imprescindible unha reforma fiscal que obrigase os privilexiados a contribuír cos seus impostos. Pero estes eran os principais defensores do absolutismo e a monarquía, xeraba unha enorme contradición.

• Produciuse un conflito dinástico. Fernando VII do último matrimonio con Mª Cristina tivera só fillas e a Lei Sálica impedíalles ás mulleres reinar en España.

• Déuselle o trono a Isabel, grazas á Pragmática Sanción, ditada polo rei. Pero moitos absolutistas non aceptaron o cambio.

Fernando VII (1823-1833) A Década Absolutista (Ominosa)

Page 84: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

Fusilamiento de Torrijos; Gisbert, 1888

2.1. Fernando VII (1823-1833) A Década Absolutista (Ominosa)

• O estado de terror imposto por Fernando VII moderouse desde 1826, aplicando algunhas reformas para mellorar a catastrófica situación do país.

• Organizáronse grupos de radicais absolutistas (apostólicos ou realistas puros), agrupados arredor da figura de Carlos de Borbón, irmán do rei.

• Seguiron os intentos conspirativos e pronunciamentos para restablecer o réxime constitucional, duramente reprimidos (Mariana Pineda, Torrijos)

Page 85: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

1823 Duque de AngulemaCen Mil Fillos de S.Luis

España Golpe de estado

Éxito

1824-1833 OPOSICIÓN LIBERALANO DIRIXENTES LUGAR ACCIÓN RESULTADO

182418261830183018311831183118311831

Francisco ValdésFernández Bazán

Espoz y Mina e outrosAntonio Rodríguez

(Bordas)José María Torrijos

Salvador ManzanaresOficiais do exército

Antonio MiyarJosé María Torrijos

TarifaGuardamar (Alacant)

PirineosA Mezquita (Ourense)AlxecirasGetares

San FernandoMadridMálaga

DesembarcoDesembarcoInvasiónDesembarcoDesembarcoPronunciamentoConspiraciónDesembarco

Fracaso. Fuxidos.Fracaso. Executado.Fracaso.F. ExecutadFracaso.Fracaso. Fuxido.Fracaso. Executado.Fuxida. Rendición.Fracaso. Executado.Fracaso. Executado.

1824-1833 CONSPIRACIÓNS E REBELIÓNS ULTRARREALISTASANO DIRIXENTES LUGAR ACCIÓN RESULTADO

182418251827

1833

Joaquín CapapéJorge BessièresJosé Bussóns

Abarca (bispo)

AragónMadrid

Catalunya

León

Conspiración.Rebelión.Sublevación. Revolta dos agraviados ou malcontents.Rebelión.

Fracaso. Detido.Fracaso. Executado.Fracaso.Executados.

Fracaso. Fuxida.

Page 86: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

Execución de Mariana Pineda

Mariana Pineda en capilla. Juan Antonio Vera Calvo, 1862

Fernando VII (1823-1833) A Década Absolutista (Ominosa)

• Mariana Pineda naceu en Granada no ano 1804. Viúva dun militar liberal e nai de dous fillos, relacionábase cos círculos liberais da súa cidade.

• En 1831 foi detida e axustizada por bordar clandestinamente unha bandeira liberal. Ao coñecer a senteza dixo: A lembranza do meu suplicio ha de facer máis pola nosa causa que tódalas bandeiras do mundo.

Page 87: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

Rúa Mariana Pineda (A Coruña)

Page 88: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

Farola: modelo fernandina

Page 89: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

• O irmán menor de Fernando VII, Carlos IV, reclamará o trono de España fronte a súa sobriña, a futura Isabel II. Inícianse así as Guerras Carlistas.

Detalle do retrato da familia de Carlos IV. Goya. 1800

Fernando VII (1823-1833) A Década Absolutista (Ominosa)

Page 90: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

Disputa dinástica. Litografía humorística nun

xornal francés (1833)

Isabel II

Rexenta Mª CristinaInglaterra

Francia

Armas á venda

Pireneos

Partidarios Lei Sálica(absolutistas)

Page 91: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

Independencia das colonias americanas (1808-1824)

1. As causas da independencia

2. A fin do Imperio americano

3. Os problemas das novas repúblicas

Page 92: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

1. As causas da independencia (páx. 174)

• A comezos do século XIX, o malestar nas colonias desde había décadas estoupou en forma de guerras de independencia. Varios factores contribuíron a iso:

• A difusión das ideas ilustradas e dos principios de liberdade e igualdade promovidos pola Revolución francesa.

• O éxito da revolta das colonias británicas de América do Norte, que acabou coa proclamación da independencia de Estados Unidos en 1776.

• O descontento da burguesía crioula (descendentes dos españois da conquista) que posuían o poder económico, social e administrativo pero estaban desprazados dos altos cargos públicos e sometidos ao control económico da Península.

• Pontenciado por EE_UU e Gran Bretaña que querían o comercio libre fronte ao monopolio español.

• Beneficiouse das disputas internas en España (Guerra da Independencia e loita entre absolutistas e liberais.

Page 93: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

Antecedentes: Formación de xuntas e intento de independencia (1808-1814)

(páx. 174)• Igual que na Península formáronse xuntas opostas a Xosé I de Bonaparte.

• Unhas mantivéronse fieis a España pero outras evolucionaron cara a emancipación.

• Os principais intentos independentistas déronse en:

• Nova España (México): revolta campesiña dirixina por Hidalgo e Morelos. (Fracaso).

• Nova Granada (Colombia-Venezuela) división entre partidarios dun goberno español e secesionistas dirixidos por Simón Bolivar. Guerra que remata inicialmente coa derrota dos independentistas.

• Río da Plata (Arxentina)

• Rematada a guerra da independencia na Península restablecese a autoridade reforzada polo envío de tropas (10.000) dirixidas polo xeneral Morillo.

Page 94: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

Guerra da independencia (1814-1824)

• O restablecemento do absolutismo por parte de Fernando VII e a persecución dos liberais americanos propiciaron un novo auxe do ideal independentista.

• 1816: Congreso de Tucumán: apróbase a Declaración de Independencia das Provincias de Río da Plata (Arxentina). Despois as tropas de San Martín cruzan os Andes e tras vencer en Chacabuco (1817) e Maipú (1818), proclamaron a independencia de Chile que quedou baixo o goberno de O’Higgins.

• 1821: En Nova España (México) tivo un claro contido antiliberal (Plano de Iugala) as autoridades e o vicerrei Iturbide proclamaron a independencia mentres non fose restablecido o absolutismo en España.

Page 95: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

• No Norte, Bolívar derrotou aos españois batalla de Boyacá (1819) (Venezuela), Carabobo (1821) Colombia, Pichincha (1822) (Ecuador) e Panamá e fundou a Gran Colombia (1821), que despois dividiríase en Venezuela, Colombia, Ecuador e Panamá (1830).

• En 1823 formouse en Centroamérica a República das Provincias Unidas de América Central que foron dividíndose en: Guatemala, El Salvador, Nicaragua, Honduras e Costa Rica.

• 1821: independencia efímera da República Dominicana que será incorporada a Haití 1822-1844. De novo independente pedirá a incorporación a España entre 1861-1865.

• Sucre derrota aos españois en Ayacucho (1824) e emancipou Perú e Bolivia.

• España perde todas as sús colonias agás Cuba, Filipinas e Porto Rico.

Guerra da independencia (1814-1824)

Page 96: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

Os problemas das novas repúblicas

• As novas repúblicas americanas naceron con graves problemas, xa que os intereses dos caudillos locais impediron a creación dunha América unida.

• América fragmentouse en múltiples repúblicas. Consolidouse o poder dos xefes militares e a constante intromisión do exército na vida política.

• Esquecéronse as necesidades da poboación indíxena, negra e das clases populares. De aí que a sociedade poscolonial nacese con grandes desigualdades sociais e económicas.

Page 97: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

Consecuencias para España

• Políticas: perdeu o seu papel de potencia internacional para ser un pequeño Estado con pouca repercusión mundial.

• Económica: profunda crise comercial, perda dun mercado exclusivo subministrador de produtos baratos (materias primas), metais preciosos e comprador de produtos elaborados.

• Estado: perda de recursos fiscais, diminución da capacidade para desenvolver calquera tipo de acción pública.

Page 98: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

Independencia da América Hispana

Chacabuco, 1817

Independencia de Perú

Page 99: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

Simón Bolivar

Rúa Simón Bolivar

Monumento a Simón BolívarPalavea-Eirís

Page 100: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

2. A construción do Estado Liberal

• Entre 1833 e 1868 diferenzas e disputas entre os distintos grupos liberais sobre os principios configuradores do Estado. Provoca:

• Cambios constitucionais e político.

• Nun primeiro período (1836-1843) predomina o réxime político liberal-progresista.

• Nun segundo período (1844-1868) predomina o réxime moderado ou conservador.

Page 101: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

Liberalismo doutrinario (páx. 176)

• O triunfo da revolución en Europa e España fronte o Antigo Réxime convertiu ao liberalismo na ideoloxía dominante.

• Non en tanto, á hora de levar á práctica os seus principios políticos e económicos existiron fortes diferenzas que causaron a división en varias tendencias que non foron só ideolóxicas senón que se traduciu nun conflito de intereses entre os distintos grupos burgueses por controlar o poder político e asegurar a hexemonía social.

• O liberalismo doutrinario foi a corrente maioritaria en España e toda Europa durante o s. XIX como reacción aos excesos revolucionarios e o temor dos grupos podersosos a perder a súa posición hexemónica na sociedade os trazos son:

Page 102: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

Liberalismo doutrinario (páx. 176)

• Monarquía constitucional como forma de Estado.

• Soberanía compartida.

• Restrición da participación política: sufraxio censatario.

• Limitación dos dereitos individuais.

• Catolicismo de Estado e restrición de liberdade de culto..

Page 103: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

Liberalismo doutrinario (páx. 177)División entre moderados e progresistas

• Moderados ou conservadores asumen plenamente os principios do liberalismo doutrinario. Foron os que exerceron máis tempo o poder. Contaron coa predilección dos monarcas e os grupos poderosos da sociedade. Defensores da exclusión das masas da participación política.

• Progresistas: ambiguo.Proceden dos exaltados das Cortes de Cádiz e o Trienio Liberal. Na 2ª metade de 1830 moderan as reivindicacións. Aceptan a maioría dos principios do liberalismo doutrinario pero reclaman a primacía das Cortes sobre o rei, a descentralización municipal e dereitos máis amplos. Tropezan co recelo dos monarcas.

Page 104: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

2. A construción do Estado Liberal O período das rexencias (1833-1843)

2.1. Réxime de Estauto Real e triunfo liberal 1833-1836

2.1. A 1ª guerra carlista (1833-1839)

2.2. As reformas progresistas (1836-1840)

2.3. A rexencia de Espartero (1840-1843)

Page 105: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

Isabel só tiña tres anos cando accedeu ao trono, polo que foi nomeada rexente a súa nai María Cristina. Esta apoiouse nos sectores máis moderados dos realistas como dos liberais para facer fronte á rebelión carlista.A súa rexencia podemos dividila en dúas etapas:1833-1836 1836-1840 Prodúcese unha amnistía para os liberais. Moitos retornan do exilio.En 1833 aprobouse unha reforma centralista do Estado, dividíndoo en provincias. Máis tarde creáronse as Deputacións Provinciais, as Audiencias e os partidos xudiciais.Apróbase o Estatuto Real de Martínez de la Rosa

Rexencia de Mª Cristina de Borbón (1833-1840)

Page 106: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal
Page 107: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

Isto que vemos aquí é o convento de Santa María de Conxo

Ata 1986 foi Hospital Psiquiátrico Provincial da Coruña

Que terá que ver isto co tema a tratado?

Page 108: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

Martínez de la Rosa elabora o Estatuto Real

que non é máis que unha Carta Outorgada

Page 109: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

MendizábalFoi responsable

Da 1ª desamortizacióneclesiástica

Page 110: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

En 1834 aprobouse o Estatuto Real, unha Carta Outorgada que non recoñecía a soberanía nacional.Un pronunciamento de carácter progresista, o Motín dos sarxentos da Granxa, obrigou á rexente a restablecer a Constitución de 1812, mentres se redactou unha nova Constitución, a de 1837, progresista.Na Constitución recoñecíase a soberanía nacional e contiña unha ampla relación de dereitos. Pero tamén recollía principios do liberalismo doutrinario moderado: amplo poder do rei, sufraxio censatario, estado confesional aínda que tolerante con outras crenzas, bicameralismo.

Rexencia de Mª Cristina (1833-1840)

María Cristina obrigada a asinar a Constitución de 1812 polos

sarxentos de La Granja, 1836

Sublevación de La Granja

Page 111: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

En 1836, o ministro progresista Mendizábal aprobou a Desamortización dos bens do clero cos obxectivos de conseguir financiamento para a guerra contra os carlistas, gañar apoio para Isabel II entre os novos propietarios e desmantelar o poder da Igrexa, bastión do Antigo Réxime e apoio dos carlistas.Tamén aprobou o sistema de redención de quintas (tamén existía a substitución). O servicio militar, obrigatorio en teoría, recaeu sobre as clases populares.

María Cristina e Mendizábal

Rexencia de Mª Cristina (1833-1840)

Page 112: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

5.1. A guerra carlista (1833-1840)

• Á morte de Fernando VII, desencadeouse unha guerra civil por mor dos partidarios de Carlos, irmán do rei defunto á Coroa, e de María Cristina, filla do rei.

• Os partidarios do carlismo (nobreza agraria, clero e campesiñado) eran os defensores do Antigo Réxime.

• Os isabelinos presentaban distintos intereses. A monarquía e a nobreza defendían o trono e os seus privilexios, pero viron que uníndose aos liberais se poderían enfrontar ao carlismo.

• Os focos máis importantes da insurrección carlista xurdiron no País Vasco, Navarra, Catalunya, Aragón e Valencia. Pero os carlistas non conseguiron ocupar ningunha cidade importante e o exército liberal impúxose claramente ao seu dominio.

• A guerra prolongouse durante sete anos (1833-1840). O Convenio de Vergara púxolle fin á guerra, pero o carlismo mantívose ao longo de case todo o século XIX.

Page 113: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

5.1. A guerra carlista (1833-1840)

A guerra civil entre carlistas (absolutistas) e isabelinos (liberais) tivo como escenarios principais as Provincias Vascas, Navarra, norte de Cataluña e o Maestrazgo, onde as partidas carlistas se fixeron fortes.Os principais xenerais carlistas foron Zumalacárregui, Maroto e Cabrera.

Page 114: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

Oriamendi

Page 115: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

Rúa Luchana (A Coruña)Conmemora a vitoria das tropas isabelinas

Fronte os carlistas dirixidos por Zumalacárregui

Page 116: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

Os carlistas defendían o modelo absolutista do Antigo Réxime: Deus, rei e fueros. Tiveron o apoio do clero, dos campesiños das rexións forais e dos fidalgos.Conseguiron controlar un extenso territorio pero fracasaron na toma das cidades, como Bilbao en 1835.En Galicia houbo numerosas partidas carlistas nos territorios de influencia monástica e tiveron tamén o apoio do clero de Santiago.

Don Carlos, Zumalacárregui e o seu Estado Maior

5.1. A guerra carlista (1833-1840)

Page 117: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

Os éxitos militares dos exércitos liberais dirixidos por Espartero e a división do bando carlista levaron ao final da guerra coa sinatura do Convenio de Vergara (1839) entre Maroto e Espartero. Cabrera continuou loitando no Maestrazgo ata 1840.No Convenio recoméndase ás Cortes o mantemento dos fueros e recoñécesen os empregos e graos militares do exército carlista. A cambio os carlistas recoñecían a Isabel II. O Convenio non foi aceptado por Carlos de Borbón.

Abrazo de Vergara entre Maroto e Espartero

5.1. A guerra carlista (1833-1840)

Abrazo de Vergara

Page 118: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

5.2. As reformas progresistas• Os liberais atopábanse divididos en dúas faccións: os

moderados e os progresistas.

• En medio da guerra carlista, María Cristina impulsou a formación dun goberno liberal. Primeiro intentou facelo cos moderados, pero ao final chamou ao goberno aos progresistas.

• Entre 1835 e 1837, os progresistas implantaron un réxime liberal. Este proceso culminou coa Constitución de 1837, que inaugurou un período de monarquía parlamentaria en España.

• O novo texto recoñecía a soberanía nacional e os dereitos individuais pero aceptaba o papel moderador da Coroa.

Page 119: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

Constitución de 1837caracterizada de progresista. Aínda así e froito dun

consenso

• Conservador1. Soberanía compartida.2. Amplos poderes da

monarquía tanto executivos como lexislativos.

3. Cortes bicamerais. 4. Sufraxio censatario.

• Progresista1. Elección popular dos

concellos e alcaldes.2. Restablecemento da

milicia nacional.3. Declaración explícita de

dereitos e liberdades individuais.

4. Certa tolerancia relixiosa. Estado non confesional.

Page 120: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal
Page 121: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal
Page 122: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

Esquema páx. 186 do

libro

RexenciasMª Cristina

Reinado de Isabel II

Page 123: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

En 1840, despois dun período de gobernos moderados apoiados pola rexente, un pronunciamento da Milicia Nacional, de carácter progresista, levou á Rexencia a Espartero.O progresista xeneral Espartero foi nomeado rexente, pero as medidas librecambistas e o autoritarismo con que gobernou valéronlle a oposición de boa parte do país.En 1843, Espartero dimitiu e as Cortes adiantaron a maioría de idade de Isabel II e proclamárona raíña.

Bombardeo de Barcelona, 1942

Espartero

Rexencia de Espartero (1840-1843)

A Rexencia de Espartero

Page 124: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

Plano de Barcelona 1806

Castelo de Montjuic

Castelo da Ciudadela

Page 125: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

6. A etapa isabelina: o liberalismo moderado (1843-1868)

6.1. A Década Moderada (1843-1854)

6.2. Do Bienio Progresista (1854-1856) á crise do sistema isabelino (1857-1868)

Page 126: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

6. A etapa isabelina: o liberalismo moderado (1843-1868)

Sabela II, popular e castiza herdara do seu pai algúns dos seus máis notorios defectos. Nunha época de grandes paixóns política non soubo colocarse por riba delas nunha neutralidade que é a esencia mesma da realeza na mecánica institucional. Era caprichosa e voluble, apaixonada e obstinada, supersticiosa e inculta. Inclinada á intriga palatina, algunha das crises do reinado producen auténtico bochorno. Nun instante esquecía lealdades e servizos para seguir o camiño que calquera estraño lle sinalaba (...). O seu desgraciado matrimonio (...) foi outro motivo do seu descrédito. Os desencontros e rupturas conxugais constituíron a rexouba dos cortesáns, os políticos e o pobo baixo. Por outro lado (...) a protección que a raíña dispensou a militares (...) puxeron en dúbida o seu prestixio persoal. Non acaban aí as lacras. Polo Palacio real entra e sae unha relixiosa milagreira, sor Patrocinio, a monxa das chagas, que fai e desfai ao seu capricho e a quen se lle imputan as preferencias rexias pola política moderada. (Antonio RUMEU DE ARMAS “Hª España Contemporánea, 1968)

Isabel II con Sor Patrocinio, “a monxa miragreira”

Isabel II

Caricaturización de Sabela II

Page 127: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

Un pronunciamento militar moderado derrubou a Espartero en 1843. Os moderados, baixo o liderado de Narvaez e apoiados sempre pola raíña (declarara maior de idade con 13 anos), aprobaron a Constitución de 1845, a máis restritiva do século onde se plasman os principios do liberalismo doutrinario: soberanía compartida, supremacía da Coroa fronte ás Cortes, sufraxio moi restrinxido (só uns 100.000 homes), limitación dos dereitos e liberdades, confesionalidade do Estado... Isabel II xura a Constitución de 1845

6. A etapa isabelinaA década moderada (1843-1854)

Inauguración do Congreso dos Deputados

Page 128: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

Os moderados aprobaron unha serie

de leis centralistas e conservadoras.

En 1844 fundouse a Guardia Civil para ‘protexer as persoas e

propiedades dentro e fóra das

poboacións’. Foi o primeiro corpo de

orde pública de ámbito estatal. A súa

labor centrouse na protección da

propiedade rural e na represión das

revoltas campesiñas.

Aprobouse tamén unha Lei de Concellos (1845) que impuña o

nomeamento dos alcaldes polo

Goberno ou o gobernador civil

6. A etapa isabelinaA década moderada (1843-1854)

Page 129: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

En 1845 aprobouse unha reforma tributaria que unificaba as contribucións facendo caer a carga fiscal nos impostos indirectos (consumos) en prexuízo das clases populares.No ano 1851 asinouse o Concordato co Vaticano, vixente ata 1931, que deixou en mans da Igrexa a supervisión do ensino e a censura das publicacións, ademais de garantir o mantemento do clero por parte do Estado. A cambio, a Igrexa aceptou a perda dos bens desamortizados.

6. A etapa isabelinaA década moderada (1843-1854)

Narváez

Narváez

Page 130: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

PRINCIPAIS LEVANTAMENTOS OU PRONUNCIAMENTOS DÉCADA MODERADA (1844-1854)

ANO DIRIXENTES LUGAR SIGNO RESULTADO184418441846

1846-49

18481854

1854

Pantaleón BonetMartínez Zurbano

Miguel Solís

Guerra dos matiners ou 2ª guerra carlista

Xosé FolgosoHare

O’Donnell-Dulce

Alicante-CartaxenaNavarraGalicia

Cataluña

MadridZaragoza

Vicálvaro (Madrid)

ProgresistaProgresistaProgresista

Tradicionalista

ProgresistaProgresista

Progresista

Fracaso. Fusilado. Fracaso. Fusilados.Fracaso. Fusilados. Mártires de Carral.Fracaso. Derrota.

Fracaso. FusiladosFracaso. Morte en

combate.Éxito

Ver documento 27. páx. 188

Page 131: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

Os progresistas, ante a imposibilidade legal de acceder ao poder recorreron aos pronunciamentos.En 1846 o capitán Solís pronunciouse en Lugo. Tivo apoios noutras localidades galegas, chegando a formar unha Xunta Superior de Galicia en Santiago da que foi secretario Antolín Faraldo.Os sublevados foron derrotados e Solís e once oficiais foron fusilados en Carral: Mártires de Carral.Neste levantamento, xunto a peticións progresistas, atópanse outras propiamente galegas (provincialismo). (Ver doc. 28-páx. 189) Banda deseñada de Xaquín Marín

6. A etapa isabelinaA década moderada (1843-1854)

Page 132: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

Monumento aosMártires de

Carral

Page 133: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

Os progresistas e os moderados descontentos (Unión Liberal de O’Donnell) pronunciáronse en 1854 (a Vicalvarada), (manifesto de Manzanares) obrigando á raíña a nomear xefe de Goberno a Espartero.Elaborouse unha nova Constitución non promulgada, e aprobáronse leis tan importantes como a Lei de Ferrocarrís e a Lei de Desamortización Xeral (Madoz) que, con fins facendísticos, puxo a venda os bens comunais e dos concellos, transformándoos en propiedade privada.

6. A etapa isabelinaO Bienio Progresista (1854-1856)

Bienio Progresista

Page 134: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

O malestar social en aumento foi a escusa de O’Donnell para pedirlle á raíña o cese de Espartero. O exército venceu á Milicia Nacional e restableceuse a Constitución de 1845.Neste período alternáronse no Goberno os partidos moderado e unionista. Nos primeiros anos producíronse unha serie de intervencións do Exército español no estranxeiro, buscando unha política de prestixio patriótico. A intervención de máis sona desenvolveuse en Marrocos, comezando entre os militares o ‘africanismo’, unha visión do Norte de África como un espazo de conquista onde gañar honores e medalla, que se mantivo ata o franquismo.

‘Los gloriosos trofeos ganados a los marroquíes en la toma de Tetuán por el

bravo ejército español, paseados triunfalmente en presencia de SS.MM y

AA.RR en 14 de febrero de 1860’, Joaquín Sigüenza y Chavarrieta

6. A etapa isabelinaSegundo período moderado (1856-1868)

Levantamento de O’Donnell

Page 135: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

ACCIÓNS MILITARES DA UNIÓN LIBERALCOCHINCHINA

1857-1862

Aliados cos franceses. Obxectivo: localizar un porto que conecte o comercio asiático coas Filipinas. Abandono. Fracaso.

MARROCOS1859-1860

Pretexto: castigar aos nativos que acosan Ceuta. Declaración de guerra ao sultán de Marrocos, que solicita a paz tras as derrotas de Castillejos e Wad Ras. Vantaxes comerciais e territorias. Destaca a figura de Prim.

MÉXICO1861-1862

Enfrontamento de España, Francia e Gran Bretaña ante a negativa de non pagar a débeda exterior pero as tropas abandonan o país ante o intento de instaurar un imperio por parte de Francia (Maximiliano de Austria)

SANTO DOMINGO1861-1865

Incorpórase á coroa española en 1861 por propia vontade. Ante as dificultades, España decide a separación catro anos despois.

PERÚ E CHILE1862-1871

Disputa polo control dos portos entre estes dous países. España participa nas disputas de Valparaíso e do Callao. Participa Méndez Núñez.

Page 136: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

Méndez Núñez

Máis vale honra sen barcos que barcos

sen honra...

Viva España con honra!

Page 137: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

Coa demisión de O’Donnell abriuse un período de fonda crise no sistema político Bienio ultramoderado:. os gobernos foron cada vez máis autoritarios, provocando o exilio de progresistas, demócratas e republicanos. A impopularidade da raíña medrou ante a imaxe dunha camarilla de cortesáns corruptos e integristas, e o afondamento da crise económica.Os conflitos foron en aumento, sendo a represión a única resposta. En 1866 fusilouse a 68 sarxentos e soldados implicados nun pronunciamento. Nese mesmo ano a oposición asinou o Pacto de Ostende para derrocar a Isabel, o que conseguirán cun novo pronunciamento en setembro de 1868.

Isabel II chega a Francia, 1868

6. A etapa isabelinaSegundo período moderado (1856-1868)

O’Donnell

Caída do reinado de Isabel II

Page 138: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

7. O Sexenio Democrático (1868-1874)

7.1. A Revolución de 1868

7.2. A monarquía democrática (1870-1873)

7.3. A Primeira República (1873-1874)

Page 139: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

GOBERNO PROVISIONAL AMADEO I SABOYA PRIMEIRA REPÚBLICA SERRANO

Revolución De 1868

TopeteFigueras

Serrano

Prim

Pi i Margall

Salmerón

Castelar

Pavía

Sagasta

MartínezCampos

EscudoMonárquico

Page 140: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

• A partir de 1866 produciuse unha grave crise económica que, unida ao desgaste político do réxime isabelino, desencadeou unha revolución contra a monarquía.

• Os sublevados foron aqueles grupos marxinados do poder: unionistas, progresistas e demócratas que se uniron para presentar unha alternativa ao sistema: democratización da vida política e recuperación económica (Pacto de Ostende).

• O movemento encabezado por Prim (progresista) e Serrano (unionista) estalou en 1868 coa sublevación da escuadra do brigadier Topete na baía de Cádiz. O movemento estendeuse a outras cidades.

• Formouse un goberno provisional que impulsou un programa de reformas.

• Finalmente, elixíronse unhas novas Cortes, que aprobaron a Constitución de 1869, de carácter democrático.

7. O Sexenio Democrático (1868-1874)

Page 141: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

O movemento revolucionario estalou en setembro de 1868 polo brigadier Topete en Cádiz, seguindo o esquema clásico dos pronunciamentos, baixo o lema Viva España con honra! O alzamento militar foi masivamente seguido, constituíndose xuntas por toda a xeografía nacional.As peticións das xuntas eran moito máis radicais cas dos xenerais. Ademais de cambios políticos democráticos reclamaban a supresión das quintas, da pena de morte e dos impostos de consumos.

Alegoría da revolución

7. O Sexenio Democrático (1868-1874)

Revolución de 1868

Page 142: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

A Constitución de 1869 foi a máis democrática de Europa nese momento: recóñeceuse o sufraxio universal masculino e unha ampla relación de dereitos e liberdades. Por primeira vez se recolleron os dereitos de reunión e asociación, e a liberdade de cultos.A soberanía nacional é a orixe de todo poder, mesmo o da monarquía. O poder reside nas Cortes, formadas por Congreso e Senado, este cun carácter de representación territorial.

7. O Sexenio Democrático (1868-1874)

Goberno provisional

Page 143: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

Goberno provisional

Page 144: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

Na Constitución establéceuse que ‘a nación española é unha monarquía’ (art. 33). A busqueda dun rei dividiu aos partidos, sendo finalmente escollido o fillo do rei de Italia, Amadeo de Savoia, co apoio de Prim.A candidatura de Amadeo só foi apoiada por 191 dos 344 deputados, e foi moi mal recibido polas elites sociais e caricaturizado polo pobo. O seu principal apoio, o xeneral Prim, foi asasinado tres días antes da chegada do monarca, o 30 de decembro de 1870.

Prim, Serrano e Topete poxan a Coroa española

7. O Sexenio Democrático (1868-1874)7.2. A monarquía democrática (1870-1873)

Morte de Prim

Page 145: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

• Amadeo contou sempre coa oposición dos moderados, dos carlistas e da Igrexa, que se mantiveron fieis aos Borbón. Moitos demócratas proclamáronse republicanos.

• Ademais, o novo rei tivo que lle facer fronte ao estoupido de dous conflitos armados: unha insurrección na illa de Cuba (1868) e unha nova guerra carlista, que se iniciou en 1872.

• Amadeo de Savoia renunciou ao trono en febreiro de 1873.

7. O Sexenio Democrático (1868-1874)7.2. A monarquía democrática (1870-1873)

Gisbert: Retrato de Amadeo I

Amadeo I de Saboya

Outra guerra carlista

1ª guerra de Cuba (1868-1878)

Page 146: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

• Ante a abdicación do rei, as Cortes españolas votaron a proclamación da República (1873).

• A República naceu con escasas posibilidades de éxito, aínda que foi recibida con entusiasmo polos sectores populares das cidades.

• Os republicanos tiñan un amplo programa de reformas sociais e pretendeuse organizar o Estado de forma federal.

• En xaneiro de 1874, un golpe de Estado levado a cabo polo xeneral Pavía disolveu as Cortes e entregoulle a presidencia do executivo ao xeneral Serrano.

7. O Sexenio Democrático (1868-1874)7.3. A primeira república (1873-1874)

Page 147: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

O 11 de febreiro de 1873, ante a falta de alternativas, as Cortes proclamaron a República. O novo réxime durou moi pouco e caracterizouse pola división dos republicanos (houbo catro presidentes en só un ano) entre federalistas e unitarios, e a agudización dos conflitos.O 11 de xuño presentouse un proxecto de Constitución federal, que organizaba España como unha federación de 17 Estados federados, incluídos Cuba e Porto Rico.

Sátira da I República, unitaria ou federal

Proclamación da I república

7. O Sexenio Democrático (1868-1874)7.3. A primeira república (1873-1874)

Page 148: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

Os federais radicais, partidarios dunha confederación, no verán de 1873, iniciaron o levantamento cantonalista. O primeiro cantón en proclamarse independente foi o de Cartaxena.Nalgúns lugares, como Alcoi, os anarquistas sumáronse á insurrección pedindo melloras para os obreiros. Houbo 16 mortos e 20 feridos.O Goberno republicano apoiouse nos militares, esmagando a rebelión cantonalista, agás en Cartagena. O presidente Salmerón dimitiu ao negarse a asinar penas de morte, sendo substituído por Castelar, que aumentou as accións represivas.

Sátira do cantonalismo

Bmbardeos en Cartagena

7. O Sexenio Democrático (1868-1874)7.2. A primeira república (1873-1874)

Page 149: Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

O 3 de xaneiro de 1874 o xeneral Pavía, reclamado pola burguesía conservadora, deu un golpe de Estado. Entrou nas Cortes e disolveu o Parlamento.Da República só quedou o nome. O xeneral Serrano gobernou por decreto apoiado polo exército. A inestabilidade continuou a pesar da forte represión: disolveu a Internacional, perseguiu aos republicanos e esmagou o cantón de Cartagena.A solución alfonsina que preparaba Cánovas foi á saída elixida polas clases dirixentes. O pronunciamento do xeneral Martínez Campos o 29 de decembro de 1874 deu paso á Restauración borbónica.

Pavía disolve as Cortes

7. O Sexenio Democrático (1868-1874)A ditadura de Serrano (1874)