UNIDADE 4

1. A ATMÓSFERA

Atmósfera = capa de gases Atmósfera = capa de gases que rodea á Terra.que rodea á Terra.

Composta fundamentalmente Composta fundamentalmente por nitróxeno e osíxeno.por nitróxeno e osíxeno.

Dividida en varias capas. As Dividida en varias capas. As máis próximas á superficie máis próximas á superficie son 2: troposfera e son 2: troposfera e estratosferaestratosfera

A atmosfera regula a temperatura terrestre de A atmosfera regula a temperatura terrestre de 2 formas:2 formas:

a) Atrapando calor e impedindo que a a) Atrapando calor e impedindo que a Terra se arrefríe.Terra se arrefríe.

b) Permitindo a circulación de calor das b) Permitindo a circulación de calor das zonas cálidas ás zonas frías a través das zonas cálidas ás zonas frías a través das masas de aire.masas de aire.

2. TEMPO E CLIMATempo e clima son termos diferentes: Tempo e clima son termos diferentes: ⌘ ⌘ TEMPO: TEMPO: estado da atmósfera dun lugar e nun estado da atmósfera dun lugar e nun momento determinado (Ex: momento determinado (Ex: chove, fai sol, fai chove, fai sol, fai fríofrío…).…).

⌘ ⌘ CLIMA: CLIMA: estado carácterístico da estado carácterístico da atmosfera que se repite nun lugar. Para atmosfera que se repite nun lugar. Para coñecer o clima dunha zona hai que analizar coñecer o clima dunha zona hai que analizar o tempo durante décadas (Ex: clima de o tempo durante décadas (Ex: clima de Santiago = temperado e chuvioso)Santiago = temperado e chuvioso)

Para coñecer tempo e clima recóllense datos de Para coñecer tempo e clima recóllense datos de temperatura, precipitación, néboas…. nas temperatura, precipitación, néboas…. nas estacións meteorolóxicas. Para predecir o tempo estacións meteorolóxicas. Para predecir o tempo utilízanse imaxes tomadas por satélites utilízanse imaxes tomadas por satélites meteorolóxicosmeteorolóxicos

Estación meteorolóxica

Estación meteorolóxica

Satélite meteosat

Imaxe tomada polo Meteosat

O tempo e clima están moi determinados pola O tempo e clima están moi determinados pola inclinación (23º) e movementos da Terra:inclinación (23º) e movementos da Terra:

RotaciónRotación: movemento da Terra xirando arredor : movemento da Terra xirando arredor do seu eixe. A Terra xira de oeste a este e tarda do seu eixe. A Terra xira de oeste a este e tarda 24 horas en dar unha volta. Este xiro orixina a 24 horas en dar unha volta. Este xiro orixina a sucesión do día e a noite.sucesión do día e a noite.

Translación: Translación:

- movemento da Terra arredor do Sol.- movemento da Terra arredor do Sol.

- segue unha órbita elíptica- segue unha órbita elíptica..

- tarda 365 días e 6 horas.- tarda 365 días e 6 horas.

Mentres a Terra xira arredor do Sol, está inclinada. Mentres a Terra xira arredor do Sol, está inclinada. Esto fai que os raios solares cheguen a cada Esto fai que os raios solares cheguen a cada hemisferio cun grado de inclinación diferente ao hemisferio cun grado de inclinación diferente ao longo do ano. Así orixínanse as estacións:longo do ano. Así orixínanse as estacións:

verán: verán: cando os raios solares chegan cando os raios solares chegan pouco inclinados e ,por tanto, quentan máis.pouco inclinados e ,por tanto, quentan máis.

inverno: inverno: cando os raios solares chegan con cando os raios solares chegan con moita inclinación e ,por tanto ,quentan menos. moita inclinación e ,por tanto ,quentan menos.

O Sol e a Terra en xuño

En xuño, os raios do Sol chegan moi verticais ao trópico de Cáncer. Por iso, aínda que a Terra está máis afastada do Sol, é verán no hemisferio Norte.

Solsticio de verán: 20/21 de xuño

O Sol e a Terra en decembro.

En decembro, os raios do Sol chegan moi verticais ao trópico de Capricornio. Por iso, é verán no hemisferio Sur.

Solsticio de inverno: 21/22 de de decembro

3. AS TEMPERATURAS

Temperatura = cantidade de calor que ten o Temperatura = cantidade de calor que ten o aire da atmosfera nun punto determinado.aire da atmosfera nun punto determinado.

Mídese co termómetro e exprésase en grados Mídese co termómetro e exprésase en grados centígrados (º C).centígrados (º C).

Para estudar o clima dun lugar é preciso Para estudar o clima dun lugar é preciso coñecer as temperaturas máximas, mínimas e coñecer as temperaturas máximas, mínimas e medias (anuais, mensuais, diarias) (medias (anuais, mensuais, diarias) (verver definicións na páxina 42definicións na páxina 42))

As temperaturas non son as mesmas en todos As temperaturas non son as mesmas en todos os lugares da Terra, senón que varían dunhas os lugares da Terra, senón que varían dunhas zonas a outras, por causas:zonas a outras, por causas:

✪✪ As temperaturas cambian coa altitude: As temperaturas cambian coa altitude: a a maior altitude temperaturas máis baixas. A maior altitude temperaturas máis baixas. A temperatura descende unha media de 0,6º C temperatura descende unha media de 0,6º C cada 100 metros de altitude.cada 100 metros de altitude.

✪✪ As temperaturas cambian coa distancia ao As temperaturas cambian coa distancia ao mar: mar: o mar suaviza as temperaturas. Así, as o mar suaviza as temperaturas. Así, as zonas interiores as temperaturas son máis zonas interiores as temperaturas son máis extremas que nas zonas costeiras. extremas que nas zonas costeiras.

✪✪ As temperaturas cambian coa latitude: As temperaturas cambian coa latitude: as as temperaturas son máis elevadas cerca do temperaturas son máis elevadas cerca do Ecuador e máis baixas nos Polos, xa que entre Ecuador e máis baixas nos Polos, xa que entre os trópicos os raios solares chegan con menos os trópicos os raios solares chegan con menos inclinación á superficie que nos polos.inclinación á superficie que nos polos.

Se os raios solares inciden perpendicularmente sobre un lugar, concéntranse nunha zona menos extensa, polo que o Sol é máis intenso e quenta máis (zona cálida). Se os raios solares inciden inclinados, a enerxía solar repártese nun territorio máis extenso, polo que perden intensidade (zonas temperadas e frías).

4. PRECIPITACIÓNS

Humidade = cantidade de vapor de auga que Humidade = cantidade de vapor de auga que hai no aire.hai no aire.

Orixe na evaporación de auga de océnos, ríos, Orixe na evaporación de auga de océnos, ríos, lagos,… A evaporación é maior canto maior é lagos,… A evaporación é maior canto maior é a temperatura.a temperatura.

Cando o vapor de auga da atmósfera arrefría Cando o vapor de auga da atmósfera arrefría condénsase (pasa a estado líquido) en millóns condénsase (pasa a estado líquido) en millóns de gotas, formando as nubes.de gotas, formando as nubes.

Mentres as gotas son Mentres as gotas son pequenas continúan pequenas continúan suspendidas na suspendidas na atmósfera, pero se seguen atmósfera, pero se seguen arrefriando poden acadar arrefriando poden acadar peso suficiente para caer peso suficiente para caer a superficie en forma de a superficie en forma de chuvia. Por iso chuvia. Por iso chamámoslles chamámoslles precipitacións.precipitacións.

As precipitacións poden As precipitacións poden ser en tres formas:ser en tres formas:

Chuvia (estado líquido).Chuvia (estado líquido).

Sarabia e neve (estado Sarabia e neve (estado sólidosólido))

3 Tipos de precipitacións, por distintas causas:

a) Evaporación do solo (precipitación tipo tormentosa).

b) Polo relevo (precipitacións de barlovento).

c) Por contacto de masas de aire a distintas temperaturas (precipitación tipo fronte)

As precipitacións mídense cun pluviometro, e mídense en milímetros (mm) ou litros por m

Factores das precipitacións:

Latitude: as precipitacións varían coa latitude. O Ecuador e as zonas temperadas reciben máis chuvias que os trópicos e as zonas frías.

Altitude: as precipitacións aumentan coa altitude. Nas zonas elevadas chove máis que nas baixas.

Proximidade ao mar: nas costas soe chover máis que no interior, xa que as masas de auga chegan cargadas de humidade do mar.

5. PRESIÓN ATMOSFÉRICA

Presión atmosférica = peso que exerce o aire Presión atmosférica = peso que exerce o aire sobre un punto determinado da superficie sobre un punto determinado da superficie terretre.terretre.

A maior peso maior presión. A menor peso A maior peso maior presión. A menor peso menor presiónmenor presión

A presión mídese co barómetroe exprésase en A presión mídese co barómetroe exprésase en milibares (mb) ou hectopascales (hPa). milibares (mb) ou hectopascales (hPa).

- - A presión do aire varía por 2 causas:A presión do aire varía por 2 causas:

A presión decrece co altitude. Canto maior A presión decrece co altitude. Canto maior altura menor presión.altura menor presión.

A presión varía coa temperatura do aire. O aire A presión varía coa temperatura do aire. O aire cálido pesa menos que o frío.cálido pesa menos que o frío.

- A presión normal é de 1015 hPa.A presión normal é de 1015 hPa.

- As zonas cunha presión superior son os As zonas cunha presión superior son os anticiclóns (A). Neles o aire descende das capas anticiclóns (A). Neles o aire descende das capas altas da atmósfera, por iso o peso do aire é altas da atmósfera, por iso o peso do aire é maior. Nos anticiclóns hai tempo estable.maior. Nos anticiclóns hai tempo estable.

- As zonas cunha presión inferior son as borrascas As zonas cunha presión inferior son as borrascas (B). Nelas o aire ascende a capas altas da (B). Nelas o aire ascende a capas altas da atmosfera, por iso o peso do aire é menor. Nas atmosfera, por iso o peso do aire é menor. Nas borrascas o tempo é inestable.borrascas o tempo é inestable.

Nas zonas de contacto entre A e B fórmanse Nas zonas de contacto entre A e B fórmanse frontes, que traen consigo precipitacións.frontes, que traen consigo precipitacións.

6. O VENTO.O vento = movemento de aire orixinado por O vento = movemento de aire orixinado por contrastes de presión. O vento viaxa das A ás B. contrastes de presión. O vento viaxa das A ás B.

Arredor dos Anticiclóns o vento segue a dirección Arredor dos Anticiclóns o vento segue a dirección das agullas do reloxo.das agullas do reloxo.

Arredor das Borrascas o vento segue a dirección Arredor das Borrascas o vento segue a dirección contrarias das agullas do reloxo.contrarias das agullas do reloxo.

Para coñecer a dirección do vento úsase o Para coñecer a dirección do vento úsase o cataventos. Apa coñecer a súa velocidade úsase o cataventos. Apa coñecer a súa velocidade úsase o anemómetro.anemómetro.

Mapa de superficieMapa de superficie

Foto do satélite Meteosat

Tipos de vento:Tipos de vento:

Ventos constantes: sempre sopran na Ventos constantes: sempre sopran na mesma dirección. Exemplos: alisios (= ventos mesma dirección. Exemplos: alisios (= ventos do leste, desde os trópicos ao Ecuador) ou do leste, desde os trópicos ao Ecuador) ou westerlies (ventos do oeste, desde os trópicos westerlies (ventos do oeste, desde os trópicos a latitudes altas).a latitudes altas).

Ventos estacionais: cambian de dirección Ventos estacionais: cambian de dirección segundo a estación. Ex: monzóns (Asia do S e segundo a estación. Ex: monzóns (Asia do S e SE).SE).

Ventos diarios: cambian de dirección ao longo Ventos diarios: cambian de dirección ao longo do día. Ex: brisa mariña (sopla do mar hacia a do día. Ex: brisa mariña (sopla do mar hacia a costa polo día e ao revés pola noite)costa polo día e ao revés pola noite)

Ventos locais: sopran de vez en cando en Ventos locais: sopran de vez en cando en algunhas rexións. Ex: cierzo (val do Ebro), algunhas rexións. Ex: cierzo (val do Ebro), tramuntana (illas Baleares)…tramuntana (illas Baleares)…

Distribución mundial da presión e ventos

O funcionamento dos monzóns

Funcionamento das brisas mariñas