Sendo como é España unha potencia edito-rial, segue a sorprender a cegueira das em-presas á hora de estar á espreita das obraspublicadas no estranxeiro. Así comoaconteceu con algúns premios Nobel,cuxa presencia en castelán –non diga-mos en catalán ou en galego– resulta-ba ás veces puramente testimonial,sorprende que unha biografía comoa escrita por Peter Ackroyd sobreCharles Dickens hai máis de vinte anosnon fose traducida ata agora. E é quenon é Ackroyd,precisamente,un calquerae xa tivemos ocasión de falar del a propó-sito das súas biografías de Shakespeare ePoe,obras dunha solvencia fóra de dúbida.

Pero tamén sorprende que en ocasións as edi-toriais tomen aos lectores por nenos.Acaso CharlesDickens precisa ser definido? Daquela, se no orixinalfiguraba só o apelido do escritor, a que vén engadir notítulo “o observador solitario”? En calquera caso, sexabenvida esta tradución para conmemorar os dous sécu-los do nacemento do novelista inglés –veñen xustamen-te de conmemorarse: naceu o 7 de febreiro de 1812 enPortsmouth–, índa que sexa unha versión alixeirada ver-bo do orixinal no tocante á bibliografía, o índice ono-mástico e mais un apartado sobre o texto e as fontes,substituído por unhas simples nota á edición española.

Charles Dickens non tivo unha infancia feliz, maliapertencer a unha familia pequenoburguesa. Encarcera-do o seu pai por non pagar as débedas que tiña,foi edu-cado serodiamente e aos doce anos comezou a traba-llar dez horas diarias nunha fábrica de betúns en Lon-dres.A pesar de que o seu pai obtivo a liberdade e resol-veu as débedas grazas a unha herdanza, Charles seguiua traballar por imposición materna. Semellantes viven-cias foron recollidas, máis tarde, en David Copperfield(1849–50).

Ademais de ser un dos mellores escritores inglesesde todos os tempos,Disckens foi o primeiro en facer deLondres un escenario literario: aquela capital británicado tempo da emperatriz Victoria, cuxa burguesía era fa-cilmente escandalizable por calquera subversión relati-va ao sexto mandamento, pero absolutamente cega áscondicións de miseria que impuña á clase proletaria. ECharles Dickens non calou esas inxustizas, coñecidasna propia pel na súa mocidade.

Creador de dous mil persoaxes, o seu coñecementoda realidade londinense comezou co seu traballo dexornalista. As crónicas que escribiu para o MorningChronicle en 1834 foron a base para a súa obra Os pa-peis póstumos do club Pickwic (“The Posthumous Pa-pers of the Pickwick Club”(1836–37).Xa daquela,souboempregar o humor e a ironía como armas,evitando cal-quera manifestación de resentimento. Aínda 1837,Dickens encetou a entrega por folletóns mensuais deOliver Twist,novela que tamén recolle aspectos autobio-gráficos.Oliver Twist foi,polo demais,a primeira obra in-

glesa que tiña coma protagonista un neno,orfo, a quen sitúa no mundo da marxinali-dade e do delito,vítima das diferencias so-ciais e da explotación.

Non puido, porén, disfrutar Dickensdunha vida estable e feliz. Tivo proble-mas de saúde,a súa muller separouse del–se ben a mantivo durante vinte anos ataque ela morreu–, sobreviviu a un graveaccidente ferroviario cando ía acompa-ñado dunha artista moi coñecida. Peromalia iso seguiu a escribir e a gozar dofavor dos lectores con máis obras, entreelas Historia de dúas cidades (“A Tale ofTwo Cities”, 1859), novela histórica am-bientada nos anos da Revolución fran-cesa, a maneira de aviso dos importan-tes cambios sociais que provocaría enEuropa.

E malia el, Dickens tamén inventouo Nadal tal e como hoxe o coñece-mos (neve, árbore, familia). A partirda súa denuncia das diferenciassociais e económicas entre ricos epobres, estableceu o paradigmado Nadal familiar e cheo de bo-as intencións. O protagonistade Un conto de Nadal ( “AChistmas Carol”,1843),o señorScrooge, é avaro e rañas. Ad-vertido pola pantasma dunamigo de que non celebra oNadal, é visitado por tres es-píritos que conseguen con-vertilo nun home amable exeneroso. Unha mutaciónque non sobraría paramoitos que esquecen a in-felicidade allea nestes no-sos tempos de crise.

Coordina: Xosé Ramón PenaNº 402 n XOVES, 9 DE FEBREIRO DE 2012

ARTE: “TYPE IN MOTION”NA FUNDACIÓN BARRIÉ /PÁX. III

ENTREVISTA CON XESÚS RODRÍGUEZ,DIRECTOR DA RGE /PÁX. -V

MÚSICA: TREIXADURAA MOER NA TRADICIÓN /PÁX. VIII

Un indignadodo século XIXDous centos anos do nacemento de Dickens

JOAQUIM VENTURA

Os castrexos, segundoas evidencias arqueolóxi-cas e polínicas que posuí-mos, cultivaban cebada,leguminosas e posible-mente millo miúdo e liño.Así mesmo -segundo Es-trabón,con todas as caute-las coas que se debe con-siderar a un autor quenunca estivo na Gallaeciae que agrupa na categoría‘montañeses’ a galaicos,astures e cántabros- osmontañeses alimentában-se con landras, coas quefacían pan que se conser-vaba durante unha boaparte do ano,empregabanmanteiga no canto deaceite e “bebían zythos eviño,que escaseaba e con-sumían axiña en grandesfestíns familiares cando oconseguían”.

Ora ben,que é o zythose de onde procedía o viñoque, segundo Estrabón, es-caseaba, pero era consu-mido polos galaicos? Enprimeiro lugar, a maioríados autores entenden queo zythos é cervexa, poisese é o significado da pa-labra en grego, mais exis-ten indicios de que o queconsumían realmente eracicera, a sidra dos docu-mentos medievais, poisaínda que sabemos daexistencia do cultivo decebada,non existe eviden-cia arqueolóxica que nospermita afirmar que exis-tía produción de cervexa.

Canto á segunda parteda pregunta: de onde pro-viña o viño que consu-mían os galaicos? Sábese,por unha parte, como de-mostra a evidencia ar-queolóxica -estudada, en-tre outros, por Juan Navei-ro- que entre o ano 50 a.C.e o 50 d.C., houbo un in-tenso intercambio comer-cial entre Galicia, comotestemuñan as numerosasánforas atopadas con res-tos de viño nos castros ro-manizados procedentesde fóra de Galicia, e Ro-ma, a onde Galicia expor-taba peixe.Non obstante,apartir desa data, a intensi-dade dese comercio cesa,como proba a desapari-ción das ánforas de viñoprocedentes de Roma dosnosos castros.A que se de-be ese feito? A resposta aesa pregunta, polo de ago-ra,segue aberta,aínda quetodo apunta a que os ga-laicos substituíron a im-portación pola produ-ción, unha hipótese quegaña forza tras o descubri-mento de trece lagares ru-pestres, escavados na ro-cha, utilizados para elabo-rar viño nos concellos deOímbra,Verín, Monterrei–onde Taboada Chivitedocumentara un lagar nosanos corenta do séculopasado–, Ribadavia e Ar-bo. Obviamente, ese des-

cubrimento fai pensar, co-mo suxería Juan Naveiro,“que se están a cultivar vi-deiras a nivel local”. Nonobstante,como sinala Pau-la Vázquez Verao nun ex-celente artigo sobre a his-toria do viño en Galicia,cómpre lembrar que, polode agora,“non hai restosde vide en Galicia na épo-ca romana”. Así mesmo,cómpre ter presente que ocultivo de videiras, comosinala Paula Vázquez Ve-rao, malia que pode serque fose introducido ini-cialmente polos suevos–de feito,as variedades devide galegas están relacio-nadas xeneticamente coazona do Rin e co leste deEuropa–, cando se esten-de e consolida definitiva-mente é entre os séculosIX e XI, pasando a ser oprincipal produto comer-cial galego a partir do sé-culo XII.

Con respecto á oliveira,semella evidente que ta-mén é unha incorpora-ción dos romanos, quearraigaría principalmentenas comarcas do sur deGalicia, pero a documen-tación arqueolóxica –aín-da que Estanislao Fernán-dez de la Cigoña mencio-na a existencia dunhas la-garetas castrexo–romanasno castro do Tegra–, nonnos permite confirmarque en Galicia se cultiva-sen oliveiras e se produci-se aceite na época dos ro-manos.Porén,como sinalaAníbal Cid Babarro nunestudo sobre a oliveira emais os muíños de aceite,a documentación históri-ca permítenos afirmar quea oliveira ocupaba amplasextensións de terreo nosur de Galicia e nalgunhascomarcas do norte. Asímesmo,segundo o equipode investigadores de Inva-tia, que desenvolve o pro-xecto Xen–Olea, a oliveiragalega é unha variedadeautóctona única que noncoincide con ningunhadas outras dúascentas co-renta e dúas que existenao longo de España, rexis-tradas no Banco de Ger-moplasma Vegetal Anda-luz da Universidade deCórdoba. Unha variedadeque sobreviviu, entón, nascomarcas de Quiroga,Monterrei e Valdeorras lo-go de que -segundo al-gúns- no século XV unhaordenanza dos Reis Católi-cos obrigase a arrincar asoliveiras de Galicia, qui-zais porque esas terras es-taban baixo o dominio doconde de Lemos, que per-manecera fiel á Isabel aCatólica, e onde seguiusendo producido o aceitede xeito tradicional até aactualidade.

Cultivos de nosoCebada, oliveiras e vides en Galicia

ALFREDO IGLESIAS DIÉGUEZ

Nos últimos anos, da man doCentro de Investigacións Agrariasde Mabegondo e a compañía cer-vexeira Hijos de Rivera SA,o lúpulovolveu cultivarse en Galicia,onde asúa produción cesara no ano 1982logo de varias décadas de esplen-dor que comezaran en 1946,cando se constituíra a Socie-dade Anónima Española deFomento do Lúpulo,que tiñapor misión fomentar o cultivode lúpulo na comarca betan-ceira.

Efectivamente, aínda queen 1963 se alcanzou a maiorprodución histórica de lúpulo enterras de Betanzos,o certo é que aeclosión do cultivo se remonta aoano 1950. Porén,despois de que un-ha enfermidade deixase case inser-vibles as plantas cara ao ano 1977,

o seu abandono definitivo tivo lu-gar,como anotamos,en 1982.

Remataba así un cultivo que seiniciara experimentalmente polavolta do ano 1914, cando o enxe-ñeiro agrónomo Hernández Robre-do introduciu o seu cultivo,cuns ga-

llos traídos de Inglaterra dunha dasvariedades que alí se cultivaban: aGolding Gold ou dourada de Kent,no Campo de Demostracións deBetanzos, dependente da GranxaAgrícola da Coruña da que era di-

rector,debido a que observara queo lúpulo crecía de xeito silvestrenas ribeiras do río Mandeo. Nonobstante,como lembran MarcelinoÁlvarez e Luis Sevilla, cómpre sa-lientar tamén o papel de José Mª Ri-vera, quen realizou experimentos

nunha granxa anexa á fábri-ca de cervexas,e de Raúl Fer-nández Meas,quen traballouna aclimatación do lúpulo ácomarca.

O paso do cultivo experi-mental á produción indus-trial en 1946 –aínda que real-mente até 1958 eran as mulle-

res quen recollían manualmente ocono de lúpulo e o carretaban atéos secadoiros–, foi a resposta á es-caseza de lúpulo procedente deEuropa,naquel tempo arrasada po-la II Guerra Mundial.

Xeirasdo lúpulo

O viño foi o

principal produto

comercial galego a

partir do século XII

FARO DE VIGO

XOVES, 9 DE FEBREIRO DE 2012 HISTORIAII

Feira do aceite en Bendilló (Lugo).

Muíño aceiteiro tradicional.

Na sede da Fundación Ba-rrié en Vigo pódese contem-plar até o 1 de abril a mostraType in Motion,unha propos-ta que se centra nas diferen-tes proxeccións da utiliza-ción do texto en movementoen variados ámbitos da ex-presión estética e no deseño,desde os vídeos musicais atéas instalacións interactivas,pasando polas secuencias detítulos cinematográficos ouos deseños de páxinas web.

Este rico mundo,no que apalabra aparece de xeitoconstante liberada do seucontexto tradicional, é pre-sentado de xeito enorme-mente atractivo por mediode case 120 obras de mais de80 deseñadores nas que sepercorre o ritmo,a música,ocinema, a publicidade e osespazos públicos nos que a ti-pografía xorde omnipresentee creativa.

A contemplación da mos-tra suxírenos reflexións sobrea orixe destes procesos –nonreferenciados no proxecto–,que hai que procurar nas ex-periencias vangardistas dehai cen anos.

As relacións entre a litera-tura e as artes plásticas sonuns fenómenos constantesdesde os inicios históricos doartístico.A mesma expresióngráfica da linguaxe é en puri-dade un feito plástico, lém-brese as diferentes escritas,desde a ideográfica,a xeroglí-fica,chegando aos alfabetosque se é certo que respon-den a un modelo de letras enon de signos–ideas, estasmesmas letras proveñen dunproceso de abstracción desímbolos previos.

A orixe da liberdade dapalabra a respecto do espazográfico parte dos experimen-tos poéticos de finais do XIX.Unha posibilidade de cons-trución poética que se come-za a adoptar no contextoanovador de todas as artesque foron as vangardas histó-ricas.

Os inicios adoitan vincu-larse á obra de Mallarmé, een concreto ao famoso poe-ma“Un coup de Dés”(1897).A conquista de Mallarmé é oespazo en branco que adqui-re neste poema a forma derepresentación dos silenciosimpostos pola lectura en vozalta,o autor establece daque-la un elo entre o elemento es-crito –palabras–,a representa-ción da forma –espazo enbranco– e a música –voz e si-lencio–. Os logros atinxidospor Mallarmé hai que polosen relación coas procurasque naquela altura supuñanun reto para a poesía:o versolibre e o poema en prosa,cunha preocupación de to-dos os xeitos máis musical

que plástica, xa que queríaasimilar o poema á partituramusical,mais salvando sem-pre o verso tradicional doque el dicía “venéroo eatribúolle o imperio dapaixón e o soño”.

Desde o punto de vistaque nos interesa,isto é,o plás-tico,Mallarmé só ten en con-ta o espazo gráfico,a páxinaen branco dentro da unidadeformal do conxunto do poe-ma. A influencia do seuexemplo será firme na poesíaposterior,na tradición galegaé moi detectábel na obra deManuel Antonio e na súa uti-lización dos espazos en bran-co, asociados ao silencio, adistancia e a soidade.

Guillaume Apollinaireadoita ser considerado o se-guinte elo nesta relaciónplástico–poética pola utiliza-ción dos caligramas. Nestesentido é ben significativo

que o propio poeta francéschegou a expresar a súa von-tade de conquista dunha no-va linguaxe cando afirmabaque a nosa intelixencia preci-saba acostumarse a pensarsintético–ideograficamente,no canto de analítico–discur-sivamente.

A pesar destas declara-cións as súas innovacións daforma poética perseguían oefecto plástico,usando a dis-posición normal das liñas nopapel,debuxando con elas eutilizándoas como trazos.Mais non tocou a ordena-ción sintáctica senón que selimitou a considerar o aspec-to simplemente físico do ver-so.

Relacionado coa expe-riencia de Mallarmé e Apolli-naire,está o creacionismo dePierre Reverdy eVicente Hui-dobro,mais a respecto da re-lación co feito plástico,o poe-

ma creacionista segue mar-cado por unha relación sim-plemente formal, o poemavai adquirindo diferentes as-pectos gráficos, composi-cións en zigzag, amea, esca-leiras,caligramas, sangrados,etc, aspectos formais quecomparten con outros move-mentos como o futurista.Perono fundamental manteñen oprincipio do verso e do pará-grafo para a construción poé-tica.En galego,como noutraslinguas,son moitos os exemp-los destas liberdades formaisdesde finais da década dos10,pódense observar na obrapoética de Risco,Manuel An-tonio, Blanco–Amor, E. Mon-tes,etc.Título:Type in MotionProdución:Museum fürGestaltung ZürichComisario:A.JansenLocal:Fundación Barrié,VigoAté o 1 de abril

Palabras enliberdade

Type in Motion na Fundación BarriéCARLOS L. BERNÁRDEZ

Varios aspectos da mostra na Fundación Barrié (Vigo). // FOTOS: ELI REGUEIRA

Apollinaire e Reverdy reflexionaron so-bre os problemas que traía o uso destas dis-posicións formais aplicadas aos seus versoslibres. O problema é que a poesía visualdeste época, a imitación dos papier collésde Picasso ou Braque,realizados durante osanos da primeira guerra mundial, usa a téc-nica ilusionista de imitación de fragmentosda realidade.Na pintura pode ser un anacodun cesto, un papel pintado; na literatura aforma caligramática correspondente.

Os futuristas italianos achegan a esta re-

novación o concepto de cadros de palabrasen liberdade. Se nos caligramas de Apolli-naire e os seus seguidores podemos dife-renciar os dous planos expresivos,o lingüís-

tico e mais o plástico, a pesar de estaren in-tegrados nun texto único, agora nos cadrosde “palabras en liberdade” isto xa non ésempre posíbel,sitúanse no límite da arte fi-gurativa, son formas de arte máis visuais,obras para ollar e non para ler.

Non pretendemos historiar este proceso,que nos levaría, por exemplo ao concretis-mo, nin sermos exhaustivos, mais contem-plando o rigoroso presente,que ofrece Typein Motion, a tradición é tan evidente comocando visitamos o Louvre ou o Prado.

Lingüísticoe plástico

FARO DE VIGO

XOVES, 9 DE FEBREIRO DE 2012ARTE:EXPOSICIÓNS III

O 18 de marzo cumpri-ranse corenta anos desdea estrea de Roma; sen dú-bida, unha das obras máisemblemáticas na carreirade Federico Fellini. Se benque formado como guio-nista no esplendor do neo-rrealismo —entre outrostraballos, escribiu os argu-mentos de longametraxescomo Roma, città aperta(1945), Paisà (1946) ouL’amore (1948), todas elasdirixidas por RobertoRossellini-, Federico Feli-ni, xa desde oseu primeiro fil-me como di-rector, Luces dev a r i e d a d e s(1950), mos-trouse quen depropor novasformas de ex-presión que de-ran continuida-de á esencia deruptura quesempre plante-xara a propiaestética neo-rrealista.

No abraian-te currículo deFellini locennada máis enada menosque cinco Os-cars de Ho-llywood — Lastrada, As noi-tes de Cabiria,Fellini oito emedio, Amar-cord, e mais unOscar honorífi-co— , premiosen Cannes eVe-necia,asemadeque foi capazde dar a coñe-cer un mundopropio que xe-rou vocábulosintroducidosno acervo po-pular: velaí o termo papa-razzo, desde La dolce vita.O cineasta nacido en Rí-mini fai partícipe do seuuniverso ficcional o mun-do caricaturesco do es-pectáculo menor coassúas variantes grotescas emelancólicas.

Varias das súas pelícu-las levan o seu propio no-me no título.Este dato nondebe ser considerado ninmoito menos anecdótico,posto que, en primeiro lu-gar, pon de relevo a forzadunha personalidade au-toral e, segundo, simbolizaa intromisión nas pelícu-las do seu punto de vista através dun alter ego; pou-cos directores na historiado cinema ateigaron deforma tan profusa as súaslongametraxes con subs-tancias autobiográficascomo o chegou a facer Fe-llini.A presenza protagóni-ca de Marcello Mas-troianni na súa filmografíasupón, daquela, un alterego que converte as súashistorias en narracións enprimeira persoa onde asubxectividade abre os re-latos a unha dimensión

onírica. Como paradigmadesta obsesión queda un-ha das máis grandes esce-nas xamais filmadas: o fi-nal de Fellini, oito e medio(“Otto e mezzo”,1963),un-ha fita autocrítica sobreun director de cine quesofre o esgotamento dasúa creatividade.Fellini se-mella utilizar a pantallacomo un gran diván, co-mo un exercicio de psica-nálise onde se destapan assúas obsesións máis ínti-mas cun estilo barroco.Po-

rén, o primeiro desdobra-mento do cineasta na figu-ra de Mastroianni pro-dúcese no ano 1959 conLa dolce vita —probable-mente o film co que fai asúa estrea na modernida-de—,que se converteu nomaior éxito de públicodunha película europeaen Estados Unidos.Trátasedun gran retrato colectivodo mundo que xira arre-dor do cinema italiano eda alta burguesía romana.Os retazos autobiográficos

fixéronse ta-mén explícitosnoutras obrasemblemáticasda cinemtao-grafía universalcomo Amar-cord (1973) eI n t e r v i s t a( 1 9 8 6 ) ,film–diario so-bre o seu traba-llo como ci-neasta.

Pero antesde embarcarsenun modelo derepresentaciónmoderno, Felli-ni non quixodesperdiciar aherdanza doneorrealismocon títulos co-mo Os inútiles(“I vitelloni”,1953),La strada(1954) ou Asnoites de Cabi-ria (“Le notti diCabiria”, 1957).No primeirotraballo, o reali-zador fai repa-so do seusanos adoles-centes en Rími-ni, para retrataros mozos folga-záns dunha pe-quena vila cos-

teira, mentres que no se-gundo constrúe unha fá-bula do titiriteiro Zampa-nó e no terceiro describeo mundo da prostituciónencarnado por GiuliettaMasina, quen fora a súaactriz fetiche.

Os dramas de Felliniculminan sempre coa re-dención dos protagonis-tas. É dicir, un final felizaínda que lonxe dos pos-tulados hollywoodienses;máis ben son finais espiri-tuais con sabor agridoce.A súa afección polas situa-cións e os personaxesinsólitos, que derivan dosseus anos de infancia can-do escapou da casa paraenrolarse nun circo, confi-ren esa personalidade úni-ca ás historias. Cada vezque un espectador se dis-pón a visionar calqueradun dos films, fellinianos,ten a sensación de intro-ducirse no interior damente en plena ebuliciónimaxinativa dun neno,quecando está desperto re-crea as súas fantasías,peroque, cando dorme, sedeixa levar pola correntedas forzas oníricas.

Cinema apertoActualidade de Federico Fellini

HÉCTOR PAZ OTERO

Federico Fellini (1920-1993).

No ano 1965, cando o xeniocreativo de Fellini se atopaba nopunto álxido,despois de rodar Giu-letta dos espíritos, a vindeira pelí-cula semellaba que ía ser A viaxede Mastorna, cuxo guión,baseadonunha novela de DinoBuzzati, xa estaba rematado,a escenografía levantada eMarcello Mastroianni carac-terizado para a interpreta-ción do personaxe protago-nista.Finalmente,a longame-traxe xamais foi realizada.Arazón verdadeira desta sorpren-dente decisión probablementenunca chegaremos a coñecela,pe-ro desde entón circularon tres ver-sións que teñen máis de lenda quede realidade. A primeira, a máisprosaica, asegura que simplemen-

te non lle apeteceu rodar a pelícu-la; a segunda afirma que certa noi-te soñou que morrería se rodaba ofilme, e a terceira versión contaque un médium vaticinou malospresaxios de levar a cabo o pro-

xecto.Pero non é esta a única viaxe

non rematada de Fellini.A escolaliteraria Bottega Finzioni, de CarloLucarelli, garda nos seus arquivosvarios borradores do cineasta ita-liano que esbozan varias historias

precinematográficas entre as queo guión de A viaxe de Mastorna seatopa completamente estruturado.Os demais textos están sendo tra-tados polos alumnos da escota Bo-ttega Finzioni coa idea de conver-

telos en guións.A finalidadeé que a produtora IndigoFilms poida elixir un desestraballos escritos a partir dasideas de Fellini e rodar unhalongametraxe.

Polo que se refire a A via-xe de Mastorna,segundo afir-

ma Carlo Lucarelli,o seu argumen-to, escrito no ano 1965, sorprende-ría as novas xeracións, sobre todopolos paralelismos que esta histo-ria garda coa serie televisiva Perdi-dos (“Lost”), de grande éxito naspantallas de todo o mundo.

A viaxe deMastorna

FARO DE VIGO

XOVES, 9 DE FEBREIRO DE 2012 CINEMAIV

Semella utilizar a

pantalla como un

gran diván, un

exercicio de

psicanálise en

estilo barroco

Fotograma de “La dolce vita” (1960).

FARO DE VIGO

XOVES, 9 DE FEBREIRO DE 2012ENTREVISTA V

– Cincuenta, que son os números que levan xa editados, é unha cifra que anima, por unha banda, a mirar adiante e, pola outra, a botar unha ollada atrás. Quixera que comezásemos pola “ollada atrás”. Que balance fai Vde. desta andaina?

-O balance global é moi positivo,xa quedurante vinte e cinco anos estivemos aoservizo do profesorado e da educación,loi-tando pola defensa dun ensino público emoi preocupados pola renovación peda-góxica e a democratización dese ensino.Son anos dun esforzo enorme por parte doConsello de Redacción da Revista,polo Se-cretariado de NEG e por moitos outroscompañeiros e compañeiras de NEG e deGalicia -entre eles,de modo destacado Ma-nolo Bragado- que, dun xeito totalmentedesinteresado, dedican horas, días e anosao servizo da mellora da educación no no-so país.O certo é que a realidade educativaactual necesita de esforzos, de negocia-cións, de compromisos, de loitas….. e ta-mén continuará precisando de instrumen-tos de comunicación,de espazos de refle-xión,a través dos cales canalizar experien-cias e recursos para a formación. Todos osque formamos parte do equipo de traballoda Revista,procuramos axudar a construírun medio de comunicación que potenciee acompañe o día a día da acción educati-va e docente de todos nós.

-A RGE é testemuña de moitos avances, pero tamén de moitos avatares indesexa-bles no eido da Educación e o Ensino en Galicia. Cales sinalaría, entre os primeiros, e cales entre os segundos?

-Canto aos avances,cómpre destacar oacceso ao sistema de ensino, a extensiónda educación secundaria obrigatoria e aextensión na educación infantil (tamén noperíodo 0-3 anos),a crecente dotación derecursos aos servizos da educación,a postaen marcha de programas de mobilidadenacionais e internacionais entre o profeso-rado, a realización de estudos na nosa co-munidade que dan conta dos avances e ei-vas do noso sistema educativo,a posta enmarcha de numerosas iniciativas de inno-vación e a organización de encontros den-de diferentes institucións e colectivos rela-cionados coa renovación pedagóxica.Igualmente, cómpre sinalar que vivimosnunha sociedade con máis altas taxas deformación xeral.Dende Nova Escola Gale-ga e desde a Revista pensamos que temoscontribuído a todo isto. Pero tamén convénpoñer de relevo o escaso avance,ou retro-ceso,en moitas cuestións,tales como a faltade compromiso sólido coa formación ini-cial e permanente do profesorado. A redu-ción de persoal destinado a actividades deformación ou a desaparición das licenzaspor estudo dan idea dun cambio de mode-lo que tende á eliminación das dinámicasformativas próximas ás necesidades efecti-vas, promovendo, en troques, a centraliza-ción mediante a creación dun supracentronacional, O CAFI. Do mesmo xeito, está afalta dun“pacto educativo”,o peche de es-colas unitarias ou a aposta pola escola pri-vada.Na actualidade,ademais dos recortese das limitacións das dotacións, estansedando dificultades manifestas nos centrospara xestionar os recursos.

-Estamos a vivir un retroceso na aplica-ción da Lei de Normalización Lingüística?

-Hai que lamentar,na actual lexislatura,claros indicadores de retroceso coa apro-bación do denominado Decreto de Pluri-lingüismo (2010).Dende Nova Escola Gale-ga e dende a Revista Galega de Educacióntemos que adicar esforzos constantes aclarificar que o galego e o castelán non seatopan nas mesmas circunstancias,que haiunha falta de fundamentación teórica nomomento en que se emprenden medidassobre a lingua dende a Administración eque as decisións sobre o idioma parecenobedecer claramente máis a intereses elec-torais e propagandísticos que a unha ver-dadeira preocupación polo galego.O certoé que os comportamentos diglósicos se-guen máis presentes que nunca na nosa so-ciedade e nas nosas escolas,o ataque ideo-lóxico contra o galego,apoiándose na idea

do bilingüismo e baseado en nulos argu-mentos científicos é unha realidade.É cer-to que vai habendo considerables recursosen galego,pero tamén é certo que pecha-ron numerosos medios neste idioma.Asposibilidades de chegar a un parque e es-coitar unha boa parte dos nenos en galegoson ridículas,mentres que unha parte con-siderable dos pais e nais galego-falantes sedirixen aos seus fillos en castelán.É esta amaneira de formar o noso futuro dun xeitointegral e construtivo?

-As APAS están a cumprir, en xeral, co papel que lles corresponde ou están exce-déndose nas súas funcións e tentando in-fluír en campos que deberían ser exclusiva competencia dos educadores?

-A escola de hoxe é complexa.A aten-ción ás novas necesidades e problemasesixe máis que nunca a posta en accióndun contorno educador onde todos traba-llemos conxuntamente e de xeito colabo-rativo. É necesario desenvolver proxectoscolectivos nos centros e a promoción deiniciativas que unan a comunidade educa-tiva a prol da consecución de obxectivoscomúns. Por iso precisamos dun profesora-do disposto a compartir o proceso educati-vo cos propios alumnos e alumnas e assúas familias e que estas estean dispostas aimplicarse e a corresponsabilizarse no de-senvolvemento de experiencias de apren-dizaxe. A participación nos centros debeestar aberta a toda a comunidade educati-

va e,dun xeito especial,para os pais e nais.-Sopran ventos non moi propicios para

o ensino público, sumamente afectado po-los famosos “recortes”. Corremos o risco de que o ensino privado acabe por marxi-nar ao público?

-Nunha sociedade e nun momento ac-tual,no que sería de agardar que as admi-nistracións se preocupasen de que o apar-tado público fose a columna vertebral doensino no noso país,observamos que a fi-nanciación e a aposta polo ensino privadoé moi notable.As recentes declaracións doministro de Educación afirmando que “Laeducación pública ha dejado de contribuira la sociedad”son moi preocupantes e po-ñen claramente de relevo unha falta de in-terese pola aposta dun ben público tan pre-zado como é a educación. Cómpre non es-quecer,por exemplo,que é o ensino públi-co o que se está responsabilizando dunhapoboación máis heteroxenea, canto a ca-pacidades,intereses e motivacións. É preo-cupante observar que mentres se cuestio-na o ensino público,os concertos,apenasse viron recortados,detectándose un des-vío de fondos públicos aos centros da redeprivada concertada. Resulta paradoxalque cada vez que se publican informes re-lacionados coa educación, ollamos conpaixón os bos resultados que parecen exis-tir nos países nórdicos e tentamos case quecopiar diferentes modelos e estratexiasque se desenvolven nestas realidades esco-lares. Porén, parece que esquecemos aesencia do asunto: a aposta contundentepola defensa do ensino público,sendo nal-gúns países case do 100% escolas públicas.

-Para cando un consenso político en Educación?

Para cando, non o sei; en relación coneste asunto non vexo un horizonte espe-ranzador e claro á vista da actuación donovo goberno central .O que si parece evi-dente nestes intres é que a sociedade e aeducación necesitan dese consenso,peroos intereses políticos non parecen estarmoi en sintonía coas necesidades educati-vas reais e semellan ir máis en consonan-cia con intereses electoralistas e propagan-dísticos.

-Que opina da supresión da materia “Educación para a Cidadanía”?

-Sen ser, desde o noso pensar, o máisacaído,a existencia dunha materia para ascuestións abordadas nela, porén, aprecia-mos a formulación aberta e crítica de cues-tións que a todos nos importan; cuestiónsrelacionadas coa construción dunha so-ciedade plural,máis esixente desde o pun-to de vista da convivencia e dos dereitos,con patróns morais laicos, inclusiva, e defondo sentido cívico,e por todo iso abertaaos mellores horizontes da humanidade.Moito tememos que ese sentido crítico,deapertura e de pluralismo vai ser limitadoagora.

-Xa comezan a xurdir voces críticas no tocante a cómo se está a construír esta No-va Universidade Europea (Boloña). Que posicionamente ten Nova Escola Galega sobre esta temática?

-Coido que non é posible falar dunhaNova Universidade se non se atopa unhacorrespondencia entre unha boa parte dodiscurso teórico construído arredor de Bo-loña e o xeito de materializalo na práctica.O desenvolvemento de Boloña necesita,entre outras cousas,dun maior número deprofesorado,a existencia de ratios reduci-das de profesor/alumno,de programas deformación do profesorado axeitados ás ne-cesidades que esixe Boloña,o desenvolve-mento dunha cultura colaborativa entre osdocentes ….. Paradoxalmente, vivimosnuns momentos de máxima redución noscadros do profesorado,e os recursos eco-nómicos que xestionan as facultades e asuniversidades son moi limitados. Só conboas intencións non é doado pensar nun-ha Nova Universidade;aínda así hai que re-coñecer a valía de moitas experiencias eproxectos que se están emprendendo nasnosas universidades,algúns quizais froitodo espírito de Boloña e outros derivadosda valía e o esforzo do profesorado.

“Os políticos nonestán en sintoníacoas necesidades

educativas ”ARevista Galega de Educación, promovida polo colectivoNovaEscolaGalega, edita o

seu número 50 e cumpre 25 anos de andaina. Son motivosmáis que salientábeis para falarco

seu director, XesúsRodríguez.

Xesús RodríguezDIRECTOR DA REVISTA GALEGA DE EDUCACIÓN

LOURDES VARELA

Dúas ducias de relatosde variado xénero e exten-sión compoñen esta obra,na que o autor, Bieito Igle-sias (Ourense, 1957), con“certas doses de humoris-mo, sátira e erotismo” –unstrazos que, como el mes-mo declara,conforman un-ha “marca da casa”–, espe-lla unha vez máis nos lus-cofuscos dos humanoscomportamentos e presen-ta unha exposición de re-tratos realistas, esperpén-ticos, risibles, cotiás e sin-gulares, sociais e indivi-duais, tráxicos e inevitable-mente contraditorios, todode vez.

Os personaxes –dalgúnxeito parodias dos arqueti-pos clásicos, galegos polomundo,“literatura conecta-da coa vida”– son protago-nistas da exclusión, do desa-rraigo, da violencia, das con-catenacións do azar e daspaixóns coas que se escribenas páxinas de sucesos; nonpoucos narran a existenciavista desde a condición de ei-vado, de ancián, de tolo, de en-fermo; outros experimentan,con máis ou menos dor, a mes-tura de esperanza e desesperoque conleva toda viaxe: de pra-cer, de fuxida, por desexo ou ne-cesidade,emigrar,marchar á vila,ás capitais, ao outro estremo domapa, mesmo ao alén, non im-porta: o fundamental é o que se de-riva da constatación da ausencia,non as distancias. É o mesmo estra-ñamento do ser e da paisaxe quecoñece a agonía do mundo rural; o

que nas urbes se traduce en soida-de,alienación e baleiro.

Perdedores e arribistas, emigran-tes e caciques, vítimas e asasinos,

intimidades e socioloxíada actualidade, de todohai nestas páxinas,nas queos seguidores de BieitoIglesias –fillo de Ourense,ade moitos nomes– recoñe-cerán temas e ambientesrecorrentes na súa escrita,así como a súa habitualbrillantez narrativa. Rozan-do aquí a apoteose, o au-tor, con xoguetona prosa,insiste en asaltar as frontei-ras do dicionario e trans-gredir as normas léxicascon libérrima arte, men-tres rescata das vellas hu-chas as verbas dialectaisrecollidas na infancia xun-to coas anécdotas, as lectu-ras, as músicas e as expe-

riencias, e, con total naturalida-de, as mestura con neoloxismose cultismos,cosmopolitas citas,eformas combinadas de portu-gués e castelán.Nada é gratuíto: aescolla de adxectivos, o contrastede rexistros, os paradoxos ocultosnos xogos de palabras actúan co-

ma poderosos instrumentos expre-sivos que amplifican a forza –do hu-mor, da sátira, do erotismo menta-dos– nun discurso de máis que lo-grada factura.IGLESIAS,Bieito,Contos da terra datarde,Ed.Galaxia,Vigo,2011,PVP.19 €

Chega ás miñas mans Do revés.Poemas para nenos,de Santiago Freire (Moaña, 1972). O subtítulo avisaque a intención do autor é adentrarse no intrincadomundo da literatura infantil.Ao meu xuízo faino conéxito, especialmente na cuarta sección intitulada“Blues”,pois nela atopamos alegres brincadeiras rimá-ticas:“Nunca pelexes/contra o abecedario./Se non en-tendes calquera palabra/abre un dicionario./Búscaa.E, abracadabra!/Entón xa todo cadra”; que, sen dúbi-da,nos fan lembrar os xogos da infancia.

Porén, á par destas sinxe-las e amábeis expansións lú-dicas, atopamos moi fermo-sas impresións líricas:“Amen-ce./Pecha os ollos:/doe a luzdentro das pálpebras./Amen-ce./Abre os ollos:/os salgadosdedos do mar tocan os teussoños”. Deste xeito, ao longodo breve poemario, convivenas reflexións de feitos cotiánsque vive un neno (xogos nopatio dos recreos,namoramen-tos efémeros, abuso dos maio-res) con faíscas metafóricas quechaman ao sorriso:“A lúa é unha aspi-rina efervescente/que se dilúe no ceo lenta-mente”.Acaso a única pega sexa a inclusión dalgúnssonetos de versificación imperfecta (algunha sílabaque sobra,algún acento que falta) que non minguan oton xubiloso,a cordialidade dun libro pracenteiro.FREIRE,Santiago,Do revés,Ed.Morgante,Cangas,2011,PVP.10 €

Fermosasimpresións

Pracenteiro volumeROMÁN RAÑA

FARO DE VIGO

XOVES, 9 DE FEBREIRO DE 2012 LIBROSVI

Perdedores e

arribistas, caciques,

asasinos...

A editorial Rinoceronte vén de publicar,en tradu-ción á nosa lingua de Eva Almazán,unha novela bre-ve, Apuntamentos de Jakob Littener desde un buratono chan –da autoría de Wolfgang Koeppen(1905–1996), unha figura clave na literatura alemáde posguerra; súa é Pombas na herba (“Tauben inGras”– que nos relata a travesía dun filatélico muni-qués a percorrer numerosos lugares de Alemaña ePolonia, vítima do odio dos nazis por ser xudeu.Trá-tase dun texto calafriante sobre o holocausto: a va-lentía do filatélico Littner –deportado a Polonia eque tivo que fuxir de varias locali-dades ata agocharse nun soto,onde aterrorizado sentiu moi cer-ca o alento da morte– prodúcesecando aínda en Alemaña poucosse atrevían a falar do inferno pa-decido. Por fortuna, o filatélicoquere falar en alto da catástrofeproducida por unha ideoloxía fe-roz e unha sociedade entolecida.

Esta historia real está narradanun estilo áxil, seco,moi preciso ede grande eficacia.O laconismo ea frase curta adquiren plasticida-de e adáptanse ao rápido e incertocurso dos acontecementos. Sen dúbida, es-te é un documento revelador dos desastres queprovocou a barbarie nazi, pero tamén das extrañascomplicidades que se producen entre vítimas e ver-dugos en situacións límite.KOEPPEN,Wolfgang,Apuntamentos de JakobLittner…,Ed.Rinoceronte,Cangas,2011,PVP.14 €

Camiñode tebras

Contra os silencios cómplicesESTRO MONTAÑA

Protagonistasda exclusión

Lograda facturaDOLORES MARTÍNEZ TORRES

Debuta Anabel Alonso na literatura galegacon Café só, produto delicatessen que tira o seutítulo dese café que as mulleres protagonistasdos relatos curtos saborean. Diferentes mulleresen varios sentidos: unhas serán mozas, outrasnon tanto, algunha xa maior.Viven no rural, queesmorece aos poucos, ou nas globalizadas cida-des... Pero todas elas son retratadas con conten-ción estilística, cunha óptica sensible e intensa.Nárrase dende esa perspectiva sutil a súa vidacotiá: os amores posibles ou imposibles,os sufri-mentos,a soidade,as obsesións e os soños,as ne-cesidades afectivas e ascarencias que as afogan.A morte, ás veces rápida,ás veces lenta, das ilu-sións.

Que as personaxes nu-cleares sexan femininasnon impide que os secun-darios sexan homes des-critos coa mesma habelen-cia técnica: trazos signifi-cativos e un punto de iro-nía. Semella marca da au-tora a capacidade deobservación, próxima e cáli-da, por moi frío e desolado quesexa o ambiente no que os persona-xes se moven, por moi duros e solita-rios que sexan os seus días. E aínda gañamoito esta interesante obra nos depurados fi-nais de cada historia.Daquela,beizóns a AnabelAlonso López, será un pracer seguirlle a traxec-toria literaria que agora comeza.ALONSO LÓPEZ,A.,Café só,ed.Morgante,Cangas,2011,PVP.12 €

DelicatessenContención estilística

LAURA CAVEIRO

Son poucas as publicacións que van saíndo ao espa-zo da literatura galega da autoría de Olga Novo (A Po-bra do Brollón,1975).E penso que acaso sexa o mellor,pois se un nexo común hai entre todas elas este vén sera sensación do traballo pensado, afinado, puído... Undos mellores poemarios en lingua galega da pasada dé-cada foi, ao meu entender, A cousa vermella da devan-dita autora.Agora,con Cráter, Ol-ga Novo alicerza moitos dospostulados que xa consideraba-mos naqueloutros versos cita-dos Daquela, a infancia, a vidano rural, o amor, a liberdade, oactivismo...todo está na súa poe-sía, prendido en vieiros vitais emais en estoupidos líricos quenon entalan a súa poesía nundeterminado movemento outendencia. Cráter confirma quea de Novo é unha poesía,sen dú-bida, expansiva, que espreme oeu lírico nas súas variables posiblessen que por iso perda un ápice decoherencia este mundo poético.

As imaxes e metáforas, o ritmo, o talento dealguén que emprega na súa xusta medida a pala-bra en termos puramente artísticos ou líricos confor-man un mosaico que envolve o lector e que o achegana unha maneira de vivir a poesía non digo xa elevada,que non imos ir de místicos ou parecido,mais si hones-ta,auténtica.NOVO,Olga,Cráter,Ed.Toxosoutos,Noia,2011,PVP.14 €

Vieirosvitais

Unha poesía expansivaHÉITOR MERA

A escolla do formatode diario permítelle aMorgana ir contando oque lle vai sucedendoao longo do primeirotrimestre do sexto cursode Primaria. As clases,os amigos, os adestra-mentos, os gustos eafeccións, a relacióncoa familia ou as refle-xións propias da idadedesfilan polas páxinasdo volume que,co títu-lo O caderno laranxade Morgana, publicaEdicións Xerais de Ga-licia na colección “OClub da Ciencia.”

As explicacións quea mestra vai dando nasdiferentes materias, asintervencións dos com-pañeiros, o comporta-mento dos seus pais ouos sentimentos contra-ditorios que lle roldanpola cabeza son motivode análise para unha ra-paza que en plena prea-

dolescencia buscaresposta a miles decuestións que xor-den na súa vida co-tiá e que facilitaránou atrancarán o de-senvolvemento inte-gral da súa personali-dade.

Amosa Pasqual Ala-pont que os maioresabordan centros de in-tereses paralelos aosdos rapaces, parcheansituacións comprometi-das con excusas poucoconvincentes e, a miú-

do, obvian detalles ver-dadeiramente trascen-dentes.Sendo así taménfixa a atención na for-ma de actuar dos mo-zos ou nos comentariospouco afortunados dal-gún personaxe que ponde manifestro a falta demadurez e o extensocamiño que han de per-correr para acadar unxuízo crítico sólido, apesar de que eles consi-deren que o saben todoe que son os maiores osque están errados.

Este título súmase aoutros que se teñen pu-blicado na mesma co-lección e que ten comoobxectivo a divulgacióncientífica dende unpunto de vista divertidopara os nenos.ALAPONT,Pasqual,Ocaderno laranxa deMorgana (Iustr.MontseEspañol),Ed.Xerais,Vigo,2011,PVP.12 €

Buscandorespostas

Acadar un xuízo críticoMARÍA NAVARRO

FARO DE VIGO

XOVES, 9 DE FEBREIRO DE 2012LIBROS VII

Un mollo de micro-rrelatos alicerzados notemperado comedi-mento da súa formula-ción e mais na absolutaexcepcionalidade, todoiso vén constituír aaposta de Fernando Dí-az–Castroverde coa queresultou gañador doPremio de NarrativaBreve Repsol 2011. Go-rentámolo arestoranun libro que non émonotemático.Todoo que pode ser ima-xinado forma partedas pequenas his-torias ás que o au-tor lles dá alentonas súas páxinas dovolume. Serán osanimais, a microeco-nomía, o derrubadomuro de Berlín, a xei-ra dos faquires,as des-localizacións, a colec-cionadora de selos, oslibros de poesía, os in-dividuos–vaca repug-

nantes, o traballo dosespías...Todo lle servea D. Díaz–Castroverdepara tirar unha histo-ria e facer dela unhaacrobacia escrita conpersoalísimo acento,destilando concisión eenxeño en perfectaaliaxe coa ironía.

Ao rematar a lecturadesta restra de minific-cións, ao lector quédal-le na boca o mesmo sa-bor acedo que enchou-pou a súa escrita, por-que da pluma do autor

saen cachoadas de iro-nía, de humor negro, aburla íntima desas pe-quenas historias en cu-xo centro de gravidadeasenta o cinismo a súapresenza. De por parte,a narrativa breve de F.Díaz–Castroverde de-senvolve en boa medi-da a teoría da alusiónque propuxo He-mingway. Escrita alusi-va, insinuante, que afec-ta ao nivel simbólicomergullado debaixo dalinguaxe, como o ice-berg situado so a auga.Correspóndelle, xa quelogo,ao lector activo e asúa imaxinación a tare-fa de somerxerse paradescubrir desde a partevisible a epifanía dosdous terzos restantes.DÍAZ–CASTROVERDE,F.,Microbios e outrospaquidermos,Ed.Galaxia,Vigo,2011,PVP.14,50 €

Relatos–lóstregoCon escrita alusiva

FRANCISCO MARTÍNEZ BOUZAS

O IV Premio Interna-cional Compostela deÁlbum Ilustrado foi pa-ra este conto,A viaxe deOlaf, orixinal de MartínLeón Barreto (Montevi-deo, 1973), un volumeque destaca, certamen-te, pola harmoniosaconxunción que o au-tor consegue entre otexto e as ilustracións,unha simbiose que seacada grazas ao xogode tamaños, á profu-sión no dinamismodas formas abstractase tamén ao que tende acolledor a súa tra-ballada variedade cro-mática nunha viaxecircular inspirada natradición oral.

Olaf, o personaxeprincipal que habitanunha gran casa dunplaneta moi pequeno,comeza unha viaxe naque coñecerá diferen-tes animais que mar-

charánvivir con el –un

peixe, un cabalo alado,

un tigre ouun elefante–todos de re-miniscenciasmitolóxicas eque non fanmáis que pro-fundar no va-lor da amiza-de; sen dúbida,a gran gran te-mática que per-corre as páxinas

do conto.E comeza e remata

este no mesmo espazo,aínda que este veña ser

sentido dun xeito dife-rente. A casa era moigrande só para Olaf,mais tórnase agora pe-quena cando ten queacollelo a el e mais osamigos que foi recollen-do.A estrutura repetitivae acumulativa do textonon esquece o ton ino-cente, a xenerosidadeimplícita que conota oencontro con cada undeses animais.

Foi sen dúbida unhaboa escolla a do xura-do deste premio, a apa-rente sinxeleza textual,o simbolismo, os senti-mentos que se evocane a mestría plásticaacreditan a súa deci-sión e fan do presentevolume un libro moi re-comendable para osprimeiros lectores.BARRETO,Martín León,A viaxe de Olaf,Ed.Kalandraka,Pontevedra,2011,PVP.13 €

AparentesinxelezaEvocando sentimentos

PAULA FERNÁNDEZ

ANDEL DE NOVIDADES

M. BLANCO RIVAS

Gramática do céltico antigoHigino Martins Esteves

Ediçoes da Galiza. 15€

Os estudos célticos nocampo hespérico arrastra-ban un atraso tan notableque ningunha circunstan-cia económica ou políticao xustificaban.Este volumeconstitúe a cha-ve para accederao país onde opasado non mo-rre, que non éoutra que a dalingua céltica.Porque aíndaque as súas pe-

gadas xacían mudas,espa-rexidas pola epigrafía, naobra dos antigos, na topo-nimia e no substrato daslinguas, románicas, xermá-

nicas, basca emesmo eslavasdo oeste, só fal-taba reunir o la-bor feito nou-tras latitudes,ca-se nunca tradu-cido, e aplicareses resultadosao campo pe-ninsular.

Onde mercan os larpeirosTomás Alonso/Víctor López

Editorial Galaxia. 20 €

En Galicia somos unsafortunados no eido dagastronomía, xa que te-mos o privilexio de contarcos mellores produtos domundo, tanto en peixes emariscos co-mo en carnes,e a nosa horadá verduras efroitas extraor-dinarias; senesquecer osviños, recoñe-cidos interna-ciolmente. Es-

ta nova achega do progra-ma Larpeiros, neste casoda man de Tomás Alonsoe Víctor López, pretendeilustrarnos sobre como seproducen e onde se ad-

quiren os in-gredientes quese empreganno programa.Un percorridopor Galicia através dos seusprodutos decalidade e dasúa paisaxe.

Mil cousas poden pasar IIJacobo Fernández Serrano

Edicións Xerais. 13.50 €

O libro I rematou conLina e Pouco na praia, fa-lando,durmindo,bicándo-se e comendo mazás.Queaventuras correrán duran-te a viaxe de re-torno a Nil? Co-mo atoparán asúa vila? Queserá do nenoPropicio, do co-cho Isaías, dorío Inrique e detodos os de-mais amigosque foron coñe-

cendo nas súas andainas?E o máis importante: queserá de Hedión? Unhacousa pódese adiantar:fixo novos amigos, aínda

que xente boanon son. Estesegundo volu-me, fermosa-mente ilustradoe adicado a ra-paces de 9 anosen diante, apa-rece editado nacolección Mer-lín.

Despois de ti, a chuviaXosé Carlos CaneiroEditorial Galaxia. 24 €

O autor quería mudar omundo:velaquí a razón dasúa poesía. O mundo con-creto e sensible,próximo: aquelque doía, se er-guía, acariñabaou cuspía. Daíque como escri-tor non atopemaior felicidadeque un poemaque emocione aquen o escoita,“pois a poesíasen emoción é

unha mentira máis; unhaacrobacia intelectual, her-mética”.Con Despois de ti,

a chuvia, XoséCarlos Caneiro sópretende movero silencio. EmilioRúa entendeuno,e púxolle voz emúsica aos poe-mas, acompaña-do de José Gayo-so, Serginho Sa-les,Alberte Rodrí-guez e GuillermoPrieto.

O pasado 17 de de-cembro,Treixadura visita-ba por vez primeira o no-vo Auditorio Mar de Vigopara apresentar o seu últi-mo traballo publicado,Esa si que é muiñada,(Au-toeditado, 2011). Non foiun concerto usual, –orga-nizado polo InstitutoAtlántico del Seguro,só sepodía acceder con invita-ción–, pero a formacióndemostrou o ben que llesentan os vinte anos deandaina, facendo gozaros 1 500 asistentes coamúsica tradicional.

Porén, este novo traba-llo, –o quinto–, da forma-ción xa fora oficialmentepresentado a comezos doverán de 2011 en Camba-dos, sede social dosTreixadura. Xa que logo,as súas composicións le-van soando nos palcosdos festivais dende o anopasado pois supoñen oalicerce do novo espectá-culo que os TreixaduraGaiteiros están a levar po-lo país todo, con vindei-ras paradas en Ponteve-dra, este sábado 11 de fe-breiro no pazo da Cultu-ra, e en Arzúa, o 4 de mar-zo na Festa do Queixo,para despois ir en abril emaio a Vilagarcía e Na-rón.

Esa si que é muiña-da representa a finda tetraloxía co-mezada contrao remate do mi-lenio con Unhanoite no muíño,(Ed. do Cumio, 1999), trasa que o grupo fecha unciclo que lles ha permitirencarar novos desafíos.No entanto, este quintotraballo dos cambadesesconstitúe realmente unhacontinuación da liña en-cetada na súa anteriorachega discográfica, Un-ha semaniña enteira, (PaiMúsica, 2006), onde, coaentrada do Orfeón Treixa-dura, o repertorio vocalcomezou a cobrar espe-cial relevancia. Deste xei-to, o repertorio dos corostradicionais galegos,–quexa aparecía no anteriortraballo–, convértese des-ta volta practicamente noleitmotiv do disco, aforta-lando un dos dous piaresque Treixadura gosta demanexar para dar a súavisión da música da NosaTerra: a gaita e o canto.Neste seu quinto disco,coOrfeón xa totalmente in-tegrado dentro dunhabanda que coloca nas ac-tuacións quince persoasencol do escenario, cola-boran os coros decanosda música tradicional ga-lega: o Real Coro Toxos eFroles de Ferrol, a CoralDe Ruada de Ourense,Cantigas e Agarimos deCompostela e Cántigas daTerra da Coruña. Máis decen voces que converten,por exemplo, o tema quedá nome ao disco nunprodixio de forza e bele-

za. A escolma de temasfoi feita petiscando aquí eacolá: na tradición, noCancioneiro Popular Ga-lego,nas creacións de for-macións históricas comoOs Rosales,…, procuran-do aquelas composiciónspresentes no repertoriodos devanditos coros tra-dicionais.A isto engádesea contribución propia,on-de destaca o pasodobre“Caraveliños”, dedicadoaos “dous fachos que alu-mean a música tradicio-nal viva na ría de Aldán”,señor José,o Ghaiteiro doPiñeiro,e Pepe,O Peixe.

Xa dixemos que estedisco fecha unha tetralo-xía mais continúa taména liña aberta hai seis anosno anterior.Neste sentido,hai que apuntar que qui-zais quen escoitase Unhasemaniña enteira atopedesta volta unhas compo-sicións que, mantendocon seguridade unha liñamáis homoxénea ca noanterior traballo,adoecende non ter a mesma capa-cidade de ser entendidoscomo singles, que po-

suían sen dúbida“Se cho-ve” ou “Chula da Guía”,por citar só dous exemp-los senlleiros. Logo secantaruxaban as letrasdaquel traballo, que ti-ñan a capacidade desemellar estar de an-tes na nosa memo-ria, e este resultadonon se conseguecon tanta rotundi-dade neste Esa sique é muiñada,agás algunha ex-cepción.

No entanto, sique estamos dian-te dun discocon moi-t o s

máis matices, máis atrevi-do, e a isto axuda sen dú-bida a colaboración prin-

cipal do traballo, –aléndos coros xa citados–, ada banda de música daAgrupación Musical doRosal. No derradeiro te-ma do disco, precisamen-te sobre a base dalgúndeses temas do anteriortraballo que nos queda-ron irremisibelmente en-sarillados na memoria econ arranxos para bandade música de Romaní,Treixadura dan un pasomáis nesa simbiose que

manteñen co repertoriopara bandas galego,deixándonos un dos me-llores momentos desteEsa si que é muiñada.

Primeiro traballo deMagoia Bodega, que en-trou no grupo tras deixaloXan López, segundo doOrfeón, semella que, trasfechar a copla popular,Treixadura van seguirmoendo na tradición.To-do comezou nun muíño enesa seguen.

O pasado día 27 de xaneirosorprendeunos a nova do fale-cemento dun dos mellores arte-sáns gaiteiros do noso país. Xo-sé Manuel Seivane Rivas,mestrefabricante de gaitas galegas, fa-lecía aos noventa anos de ida-de.

O patriarca da familia Seiva-ne natural de Fonmiñá ,no con-cello da Pastoriza, en 1921, foi,en palabras da propia familia,“o creador do selo Seivane e oiniciador dunha das sagas deartesáns e artistas máis recoñe-cidas dentro do mundo da gai-ta”.E abofé que é así,desde que

instalara o seu obradoiro na Ri-beira de Piquín, para onde ca-sara. Aínda que a súa primeiragaita xa a fixeramoi novo, foidespois de seinstalar no con-cello ribeiregocando come-zou a medrar asúa sona comoartesán. Ao pri-meiro, para osgaiteiros da co-marca de Meira e arredores,despois para os de todo o país.Na actualidade, o obradoiro

fundado por Xosé Manuel Sei-vane e dirixido polos seus fillos,Álvaro e Xosé, é un lugar de pe-

regrinaxe paraamantes damúsica domundo todo.Xanon está en Pi-quín, pois a fa-milia de arte-sáns xuntouseen Cambre en1994, despoisde Álvaro retor-

nar a Galiza de Cataluña, ondetamén tiña un obradoiro.

Rematou a andaina do arte-

sán, un camiño que comezaraco seu soño infantil de se cons-truír os propios instrumentos,–Seivane era músico tamén, al-go non común nos fabricantesde gaitas nos anos da Ditadu-ra–,mais o patriarca sabe que oseu labor non acaba con el.Así,o obradoiro que deu pulo deci-sivo á recuperación da dixita-ción pechada,que levou a gaitaa afinacións alén das tradicio-nais ou que explorou camiñosque permiten hoxe tocar o ins-trumento ao carón doutros mo-dernos ou clásicos, vai seguir afacer gaitas para o século XXI.

Moendo natradición

Con sabor de TreixaduraDANIEL LAVESEDO

FARO DE VIGO

XOVES, 9 DE FEBREIRO DE 2012 MÚSICAVIII

Na mortede mestreSeivane