Ugalketa 4. gaia

LAGUNTZA GELA – HIPI GELA 4. UGALKETA, EGOKITZAPENA

www.hipialtza.blogspot.com

www.margarigela.blogspot.com

1

Ugalketaren bidez, izaki bizidunek beren antzeko izaki bizidunak sortzen dituzte.

Animalia obiparoek arrautzak erruten dituzte: hegaztiak, intsektuak.

Animalia bibiparoen kumeak amaren sabelatik jaiotzen dira, UGAZTUNAK dira.

Gizakiok, ugaztunak gara.




2

o Zer ugaztun animalia ezagutzen duzu? Bost aipatu

BIBIPAROAK

OBIPAROAK




3

PERTSONAK ALDATU EGITEN DIRA

HAURTZAROA:

Jaoitzetik 12-13 urte arte.

Hazi egiten dira etengabe.

Gurasoen behar handia dute.

NERABEZAROA:

Pubertaroan hasten da.

Aldaketak gertatzen dira.

HELDUAROA:

18 Urterekin hasten da.

Gorputza guztiz garatuta dago seme-alabak izateko prest.

ZAHARTZAROA:

Zimurrak ateratzen dira.

Ilea urdindu egiten da.

Hezurrak hauskorragoak izanten dira.

Guharrek indarra galtzen dute.




4

GIZAKION SEXU-EZAUGARRIAK

Bi mota daude:

1. Oinarrizko sexu-ezaugarriak: Ugaltze aparatuak dira:

2. Bigarren mailako sexu-ezaugarriak:

GIZONENGAN EMAKUMEENGAN

Ahots baxua Bizarra Gihar handiagoak Ile asko gorputzean

Ahots altua Titiak Aldaka zabalagoak Ile gutxi edukitzea

Ezaugarri hauek pubertaroan garatzen dira (9 – 14 urterekin).

Zure sexuaren arabera, zeintzuk dira zure sexu-ezaugarri nabarmenak?




5

EMAKUMEEN UGALTZE APARATUA.-

Sexu – organoak:

o Obulutegiak: obuluak hemen sortzen dira. Bi dira.

o Falopioren tronpak: Obuklutegia eta umetokia lotzen dituzte

o Umetokia: Hemen haurra garatzen da.

o Bagina: Kanal bat da lotzeko kanpokoaldea eta umetokia.

o Alua: Ugaltze-aparatuaren kanpoko zatia da. Gernubidearen zuloa ere aluan dago, eta hortik kanporatzen da gernua.

Obuluak behar-beharrezkoak dira ugalketarako.




6

GIZONEN UGALTZE-APARATUA:

o Barrabilak: Espermatozoideak hemen sortzen dira.

o Hodi-deferenteak: Gernubideraino espermatozoideak eramaten dituzte.

o Gernubidea: Espermatozoideak eta gernua ateratzen diren bidea da.

o Semen-besikulak eta próstata. Espermatozoideak elikatzen eta garraiatzen dituen likidoa sortzen dute.

o Eskrotoa: Barrabilak babesten ditu.

o Zakila: Gernua eta espermatozoideak kanporatzen diren lekua da.

GERNU MASKURIA

SEMEN BESIKULAK

PROSTATA

HODI DEFERENTEAK

ZAKILA

BARRABILAK

ESKROTOA




7

o Zer aldaketa gertatzen dira pubertaroan neskeengan?

o Eta mutilengan?

o Sexu- organo bakoitzaren izenak ipini:

Obulutegia, umetokia, bagina, alua, Falopioren tronpak

EMAKUMEEN UGALTZE APARATUA




8

Barrabilak, eskrotoa, zakila, semen-besikulak, próstata, gernu maskuria, hodi deferenteak

SEXU-ZELULAK

Ugalketan parte hartzen duten zelulak OBULUAK ETA ESPERMATOZOIDEAK dira.




9

OBULUAK: Emakumeen sexu-zelulak dira. Handiak eta biribilak.

ESPERMATOZOIDEAK: Gizonen sexu-zelulak dira, txikiak dira. Zapaburu antza dute.

ERNALKETA: Ernalketa, obulu baten eta espermatozoide baten elkarketa da. Elkartuko dira Fallopioren tronpetan. Elkartzerakoan zigoto izeneko zelula bat sortzen da. Handitzen denean embrioia garatzen da eta umetokira iristen da. Baina obulua ez bada elkartzen espermatozoidekin, umetokira iritsi eta baginatik kanporatzen da, odoljario txiki batekin batera: menstruazioa edo hilekoa da.




10

Enbrioi-garapena: Enbrioi-garapenak bederatzi hilabete irauten du. Enbrioia umetokiaren hormetan itsatsita dago. Bertan plazenta organoa sortzen da eta enbrioia zilbor-hestearen bidez lotzen da harekin. Hirugarren hilabetean, enbrioiari, FETU esaten zaio.




11

Haurdunaldia: Bederatzi hilabete irauten du.

Umekiak zilbor-hestearen bidez lortzen ditu jatekoa eta oxigenoa. Ernalketa gertatzen denetik haurra jaio arte, haurdunaldi esaten zaio:

Ez du menstruazioa

Zorabioak

Amak pisua hartzen du

Substanzia kaltegarriak ezin ditu hartu: adibidez: alkohola, tabakoa, drogak eta botika batzuk.

Ondo elikatu behar du.

Jarduerak

1.- Zer da ernalketa?

2.- Non gertatzen da ernalketa?




12

3.- Zer da menstruazioa edo hilekoa?

4.- Zeintzuk dira sexu-zelulak?

5.- Zer da haurdunaldia?

6.- Zer da zilbor-hestea?




13

ERDITZEA ETA HAUR JAIOBERRIA

ERDITZEAREN FASEAK: Haurra amaren baginatik ateratzen den uneari erditzea esaten zaio. Hiru fase ditu: 1.- Dilatazio fasea 2.- Kanporatze fasea 3.- Plazenta botatzeko fasea Erditzea arriskutsua denean, zesarea egiten da. Zesarea ebakuntza bat da, haurra amaren sabelarik ateratzeko. Haurra jaiotzean, zilbor-hestea mozten da eta gelditzen dena zilborra da. Haurra biriketatik hasten da oxigenoa hartzen.

Jaiotzean, haurrek hiru bat kiloko pisua dute eta berrogeita hamar (50) zentimetro dira luzean. Entzumena, ukimena eta dastamena dira haurren zentzumenik garatuenak




14

EDOSKITZAROA Edoskitzaroan, esnez soilik elikatzen da haur jaioberria. Amak titietan sortzen du. Amaren esnea da gomendagarriena artifiziala baino.

JARDUERAK

1.- Zer da zilborra?

2.- Zer esne da gomendagarriena? Zergatik?

3..- Taula bete:

Ugaltze aparatuak Ugaltze aparatuak

Emakumea Gizona

Kanpoko sexu-organoak

Barneko sexu-organoak




15




16




17

Lotu:

Ernalketa - haurdunaldia - erditzea

Haurra zilbor-hestearen bitartez elikatzen da:

Espermatozoidea eta obulua elkartu egiten dira:

Haurra biriketatik arnasten hasten da.

Izendatu garai bakoitza:

……………………………………………………………..

…………………………………………………………..

……………………………………………………….




18

Ipini irudi bakoitzari zer bizitzako etapa den:

………………………………………………….

…………………………………………………

…………………………………………………….

………………………………………………..

Iturriak:

6. Mailako Santillana “Ingurunearen ezaguera” liburua.

Inge Arretxek egindako egokitzapena (Internetetik hartuta).

Irudiak: internet.

Ugalketa 4. gaia

Education

Transcript of Ugalketa 4. gaia