U N I D A D E 6 Arte Románica

34
UNIDADE 6 UNIDADE 6 ARTE ROMÁNICA ARTE ROMÁNICA Borja Campos Seijo I.E.S García Barbón (Verín) Borja Campos Seijo I.E.S García Barbón (Verín)

description

Galego

Transcript of U N I D A D E 6 Arte Románica

Page 1: U N I D A D E 6  Arte Románica

UNIDADE 6UNIDADE 6

ARTE ROMÁNICAARTE ROMÁNICA

Borja Campos Seijo I.E.S García Barbón (Verín)Borja Campos Seijo I.E.S García Barbón (Verín)

Page 2: U N I D A D E 6  Arte Románica

1. O PRIMEIRO ESTILO 1. O PRIMEIRO ESTILO EUROPEO: O ROMÁNICOEUROPEO: O ROMÁNICO

- Arte románica = arte da Plena Idade Media europea (S. XI-XIII). - Arte románica = arte da Plena Idade Media europea (S. XI-XIII). Primer estilo europeo, é unha arte con numerosas variantes Primer estilo europeo, é unha arte con numerosas variantes rexionais, pero a pesar desto, conta cunha unidade manifestada en:rexionais, pero a pesar desto, conta cunha unidade manifestada en: Función relixiosa Función relixiosa arte creada pola Igrexa para os fieis arte creada pola Igrexa para os fieis simbolismo e significado trascendente.simbolismo e significado trascendente. Concepción espacial de tipo monumental (igrexas) Concepción espacial de tipo monumental (igrexas) equilibrio equilibrio solidez-trascendencia.solidez-trascendencia. Fórmulas constructivas variadas rexionalmente pero con Fórmulas constructivas variadas rexionalmente pero con estructura común.estructura común. Imaxe plástica conceptual, esquemática e abstracta Imaxe plástica conceptual, esquemática e abstracta percibir percibir inmaterial e divino.inmaterial e divino.

- Contexto histórico do Románico = fase de prosperidade (tras escura - Contexto histórico do Románico = fase de prosperidade (tras escura Alta Idade Media) na Plena I.M Alta Idade Media) na Plena I.M florecemento ec, demográfico, florecemento ec, demográfico, urbán e expansión Cristiandade urbán e expansión Cristiandade mentalidade profundamente mentalidade profundamente relixiosa relixiosa vida humana = duro camiño (val de lágrimas) ata vida humana = duro camiño (val de lágrimas) ata salvación.salvación.

Page 3: U N I D A D E 6  Arte Románica
Page 4: U N I D A D E 6  Arte Románica
Page 5: U N I D A D E 6  Arte Románica

Expansión Cristiandade medieval Expansión Cristiandade medieval

mosteiros (reforma de Cluny, mosteiros (reforma de Cluny, S XI) = dominios feudais e S XI) = dominios feudais e evanxelizadores do rural europeo.evanxelizadores do rural europeo.

prestixio e influencia Papado.prestixio e influencia Papado.

peregrinacións (Roma, peregrinacións (Roma, Xerusalén, Santiago) e culto ás Xerusalén, Santiago) e culto ás reliquias reliquias igrexas de igrexas de peregrinación (Catedral de peregrinación (Catedral de Santiago, Sta Fe de Conques,…). Santiago, Sta Fe de Conques,…).

- Cronoloxía do Románico:- Cronoloxía do Románico:

a) a) Primeiro románicoPrimeiro románico (fin S. X e (fin S. X e inicios XI): primeiras experiencias inicios XI): primeiras experiencias illadas e coincidentes (Cataluña, illadas e coincidentes (Cataluña, Lombardía, Borgoña…).Lombardía, Borgoña…).

b) b) Románico plenoRománico pleno (2ª ½ S XI e 1ª (2ª ½ S XI e 1ª ½ S. XII): madurez (grandes ½ S. XII): madurez (grandes igrexas de pergrinación).igrexas de pergrinación).

c) c) Románico tardíoRománico tardío (fin S XII e (fin S XII e XIII): que coincide coa renovación XIII): que coincide coa renovación do Cister e nacemento 1º gótico.do Cister e nacemento 1º gótico.

Page 6: U N I D A D E 6  Arte Románica

Románico = 1º estilo cristián en valorar exterior do edificio Románico = 1º estilo cristián en valorar exterior do edificio interese polo interese polo exterior:exterior:

Xogo de volumesXogo de volumes: desde alto ciborio ata presbiterio, ábside, : desde alto ciborio ata presbiterio, ábside, deambulatorio e absidiolos do testeiro.deambulatorio e absidiolos do testeiro.

Articulación muro exteriorArticulación muro exterior: contrafortes, arcadas, molduras, e : contrafortes, arcadas, molduras, e elementos decorativos (vans xeminados e arquiños lombardos).elementos decorativos (vans xeminados e arquiños lombardos).

TorresTorres: valor simbólico (fortaleza).: valor simbólico (fortaleza).

FachadaFachada: incluindo portada na parte baixa, mentres nos niveis : incluindo portada na parte baixa, mentres nos niveis superiores arcadas cegas, fornelos e a partir do S. XII o rosetón.superiores arcadas cegas, fornelos e a partir do S. XII o rosetón.

Page 7: U N I D A D E 6  Arte Románica
Page 8: U N I D A D E 6  Arte Románica

Interior templo románico Interior templo románico madurez en románico pleno madurez en románico pleno tipoloxía de igexa de tipoloxía de igexa de peregrinación (Santiago, Sta Fé peregrinación (Santiago, Sta Fé de Conques, San Martin de de Conques, San Martin de Tours…) = grandes templos con Tours…) = grandes templos con estes trazos:estes trazos:

Planta cruz latina.Planta cruz latina.

De 3 a 5 naves, que continúan De 3 a 5 naves, que continúan no transepto.no transepto.

Cubertas de boveda de canón Cubertas de boveda de canón nas naves centrais e arestas nas nas naves centrais e arestas nas laterais.laterais.

Cruceiro pronunciado, coronado Cruceiro pronunciado, coronado con ciborio.con ciborio.

Deambulatorio (nave anular que Deambulatorio (nave anular que rodea o testeiro) con absidiolos.rodea o testeiro) con absidiolos.

Articulación mural.Articulación mural.

Valoración do exterior do Valoración do exterior do edificio (trazos anteriores).edificio (trazos anteriores).

Page 9: U N I D A D E 6  Arte Románica

2. ARTES FIGURATIVAS 2. ARTES FIGURATIVAS ROMÁNICASROMÁNICAS

Complemento arquitectura románica Complemento arquitectura románica artes figurativas (escultura artes figurativas (escultura e pintura), non só adorno, senón que aportan significados e e pintura), non só adorno, senón que aportan significados e símbolos imprescindibles símbolos imprescindibles integración na arquitectura integración na arquitectura formas formas de escultura e pintura adaptadas ao emprazamento.de escultura e pintura adaptadas ao emprazamento.

Imaxe non representa realidade ou natureza, senón 1 idea, 1 Imaxe non representa realidade ou natureza, senón 1 idea, 1 concepto que se transmite aos fieis de xeito claro e doado de concepto que se transmite aos fieis de xeito claro e doado de comprender comprender biblia para os que non saben ler biblia para os que non saben ler antinaturalismo, antinaturalismo, esquematismo e hieratismo, pero tamén calidade artística.esquematismo e hieratismo, pero tamén calidade artística.

Inicio artes figurativas no románico coa pintura (ábsides, muros, Inicio artes figurativas no románico coa pintura (ábsides, muros, bóvedas,…), máis tarde incorpora escultura bóvedas,…), máis tarde incorpora escultura claustros historiados claustros historiados e portadas.e portadas.

Page 10: U N I D A D E 6  Arte Románica

- Gran novidade do románico = - Gran novidade do románico = portada portada de 1 a 3 arcos, situada de 1 a 3 arcos, situada na entrada/as do templo (= na entrada/as do templo (= ingreso en lugar divino). Partes:ingreso en lugar divino). Partes:

Tímpano.Tímpano. Arquivoltas. Arquivoltas. Lintel. Lintel. Parteluz. Parteluz. Xambas. Xambas.

Porta abucinadaPorta abucinada

- Inclúe escultura - Inclúe escultura desenrolo desenrolo programa iconográfico = conxunto programa iconográfico = conxunto de episodios sagrados de episodios sagrados relacionados entre sí.relacionados entre sí.

- Tímpano recolle a Teofanía - Tímpano recolle a Teofanía (presenza divina) (presenza divina) temas: sobre temas: sobre todo Cristo apocalípitco (Xuizo todo Cristo apocalípitco (Xuizo Final) na mandorla con Final) na mandorla con Tetramorfos (símbolos 4 Tetramorfos (símbolos 4 evanxelistas) evanxelistas) exemplos: exemplos: Moissac, Vezelay, Pórtico Gloria.Moissac, Vezelay, Pórtico Gloria.

Page 11: U N I D A D E 6  Arte Románica
Page 12: U N I D A D E 6  Arte Románica

Artes plásticas Artes plásticas evolución evolución a partir S.XII avance naturalismo a partir S.XII avance naturalismo en escultura as en escultura as figuras comezan a emanciparse do marco arquitectónico (Pórtico da Gloria). figuras comezan a emanciparse do marco arquitectónico (Pórtico da Gloria). Naturalismo por nova mentalidade que valora o mundo material, xa non reflexo Naturalismo por nova mentalidade que valora o mundo material, xa non reflexo deforme do mundo espiritual, senón tamén obra de deus deforme do mundo espiritual, senón tamén obra de deus a natureza e avida xa a natureza e avida xa non son “val de bágoas” senón oportunidade de vivir.non son “val de bágoas” senón oportunidade de vivir.

Así a partir S XII inicio cambio en escultura con 2 etapas:Así a partir S XII inicio cambio en escultura con 2 etapas:

Escultura despégase da parede Escultura despégase da parede relevos relevos estatuas-columnas (escultura estatuas-columnas (escultura adosada a columna) adosada a columna) estatuas exentas sobre columnas. estatuas exentas sobre columnas.

Escultura conquista espacio propio Escultura conquista espacio propio prescinde do muro e domina o espacio prescinde do muro e domina o espacio circundante. circundante.

Page 13: U N I D A D E 6  Arte Románica

22. CATEDRAL DE SANTIAGO 22. CATEDRAL DE SANTIAGO DE COMPOSTELADE COMPOSTELA

Catedral do arcebispado de Catedral do arcebispado de Santiago.Santiago.

1075-1188 con remodelacións 1075-1188 con remodelacións barrocas.barrocas.

Arquitectura románica.Arquitectura románica. Tipoloxía: Igrexa Tipoloxía: Igrexa

peregrinación.peregrinación. Planta cruz latina.Planta cruz latina. Partes: 3 naves, tribuna, Partes: 3 naves, tribuna,

cruceiro e deambulatorio.cruceiro e deambulatorio. Bóvedas de canón e arestas.Bóvedas de canón e arestas.

Page 14: U N I D A D E 6  Arte Románica

Aínda que descuberta no século IX, as Aínda que descuberta no século IX, as peregrinaxes á tumba do apóstolo peregrinaxes á tumba do apóstolo Santiago comezaron masivamente no Santiago comezaron masivamente no século XI século XI itinerario de peregrinación itinerario de peregrinación (Camiño de Santiago) polo que (Camiño de Santiago) polo que transitan ideas e formas culturais que transitan ideas e formas culturais que acercan Europa aos reinos acercan Europa aos reinos peninsulares.peninsulares.

En 1075 ante En 1075 ante peregrinaxes peregrinaxes decisión do bispo (Diego Peláez) de decisión do bispo (Diego Peláez) de erguer nova catedral erguer nova catedral interrupción interrupción das obras das obras reanudación baixo reanudación baixo arcebispo Xelmírez (gran impulsor arcebispo Xelmírez (gran impulsor Catedral).Catedral).

4 mestres de obra:4 mestres de obra:

a) a) Bernardo o VelloBernardo o Vello (inicio obras (inicio obras modelo de planta e inicio testeiro).modelo de planta e inicio testeiro).

b) b) EstevoEstevo (remate testeiro e (remate testeiro e realización cruceiro e portadas N e S).realización cruceiro e portadas N e S).

c) c) Bernardo o MozoBernardo o Mozo (avance corpo (avance corpo occidental).occidental).

d) d) MateoMateo (remate edificio co nártex = (remate edificio co nártex = Pórtico da Gloria).Pórtico da Gloria).

Page 15: U N I D A D E 6  Arte Románica

- Planta cruz latina con tres naves que continúan no transepto e aseguran a - Planta cruz latina con tres naves que continúan no transepto e aseguran a circulación dos fieis. Nártex (Pórtico da Gloria) e portadas nos extremos do circulación dos fieis. Nártex (Pórtico da Gloria) e portadas nos extremos do cruceiro (N = Acibechería e S = Praterías).cruceiro (N = Acibechería e S = Praterías).

- Testeiro con deambulatorio (nave semicircular que rodea o altar), e coroado - Testeiro con deambulatorio (nave semicircular que rodea o altar), e coroado con 5 absidiolos, e outros 2 pares no transepto.con 5 absidiolos, e outros 2 pares no transepto.

- Exterior románico (hoxe transformado) graduado en volumes e articulado.- Exterior románico (hoxe transformado) graduado en volumes e articulado.

- Nave central cuberta con bóveda de cañón peraltada, construida en tramos e - Nave central cuberta con bóveda de cañón peraltada, construida en tramos e reforzada con arcos faixóns, que concentran empuxes verticais en piares reforzada con arcos faixóns, que concentran empuxes verticais en piares cruciformes e empuxes diagonais recollidos por naves laterais e cruciformes e empuxes diagonais recollidos por naves laterais e trasladados a piares externos en grosos muros reforzados por contrafortes.trasladados a piares externos en grosos muros reforzados por contrafortes.

Page 16: U N I D A D E 6  Arte Románica

Naves laterais cubertas con Naves laterais cubertas con bóvedas de arestas. Diferencia de bóvedas de arestas. Diferencia de altura nave central e laterais altura nave central e laterais tribuna (piso superior) que asoma tribuna (piso superior) que asoma á nave central con vans á nave central con vans xeminados, e serve para albergar xeminados, e serve para albergar aos fieis, iluminar a nave central e aos fieis, iluminar a nave central e colaborar no sostemento do colaborar no sostemento do edificio.edificio.

Espacio integra 2 valores Espacio integra 2 valores contradictorios:contradictorios: Solidez: muros grosos con vans Solidez: muros grosos con vans mínimos mínimos sensación de sensación de protección, seguridade e protección, seguridade e permanencia.permanencia. Espiritualización: ámbiente Espiritualización: ámbiente espiritual e trascendente grazas á espiritual e trascendente grazas á articulación muros.articulación muros.

- Existe direccionalidade dende pés - Existe direccionalidade dende pés ata testeiro ata testeiro itinerario marcado itinerario marcado polo ritmo das arcadas laterais ata polo ritmo das arcadas laterais ata altar (meta) e centro focal do altar (meta) e centro focal do templo (templo (camiño hacia salvacióncamiño hacia salvación))

Page 17: U N I D A D E 6  Arte Románica

23. PORTADA DE PRATERÍAS23. PORTADA DE PRATERÍAS Portada sur da Catedral de Santiago de Compostela.Portada sur da Catedral de Santiago de Compostela. Mestre Estevo e outros. Inicios S. XII.Mestre Estevo e outros. Inicios S. XII. Escultura románica.Escultura románica. Relevo en caliza e mármore.Relevo en caliza e mármore. 2 portas abucinadas con friso e contrafortes.2 portas abucinadas con friso e contrafortes.

Page 18: U N I D A D E 6  Arte Románica

Entre 1100 e 1115 tállanse as dúas portadas do cruceiro da catedral de Entre 1100 e 1115 tállanse as dúas portadas do cruceiro da catedral de Santiago. Os investigadores creron descubrir un primitivo programa Santiago. Os investigadores creron descubrir un primitivo programa iconográfico para toda a catedral, con temas asignados a cada portada. iconográfico para toda a catedral, con temas asignados a cada portada. Sen embargo varios atrancos dificultan a comprobación desta hipótes: así a Sen embargo varios atrancos dificultan a comprobación desta hipótes: así a portada norte de Acibachería foi destruida no século XVIII e algúns dos portada norte de Acibachería foi destruida no século XVIII e algúns dos seus relevos incluíronse en Praterías.seus relevos incluíronse en Praterías.

Praterías presenta abundante escultura nos tímpanos, xambas e friso Praterías presenta abundante escultura nos tímpanos, xambas e friso superior. Partes:superior. Partes:

FrisoFriso: gran variedade de pezas (orixinais ou procedentes de Acibachería) : gran variedade de pezas (orixinais ou procedentes de Acibachería) Pantocrátor, temas esotéricos (símbolos zodiacais) e temas sacros do Pantocrátor, temas esotéricos (símbolos zodiacais) e temas sacros do Antigo Testamento (Antigo Testamento (Abraham saíndo da súa tumbaAbraham saíndo da súa tumba) de forte expresividade, ) de forte expresividade, e do Novo (e do Novo (TransfiguraciónTransfiguración do apóstolo Santiago). do apóstolo Santiago).

Page 19: U N I D A D E 6  Arte Románica

Tímpano dereitoTímpano dereito: desenvolve : desenvolve tema dobre natureza de Cristo tema dobre natureza de Cristo (humana e divina) (humana e divina) 2 rexistros 2 rexistros superpostos:superpostos:

a) Superior: a) Superior: Adoración dos Adoración dos MagosMagos (recoñecemento (recoñecemento divinidade).divinidade).

b) Inferior: b) Inferior: PaixónPaixón (sufrimento humano)(sufrimento humano)Na esquerda Na esquerda Curación cego Curación cego nacementonacemento (redención pecado (redención pecado orixinal).orixinal).

Tímpano esquerdoTímpano esquerdo: tamén : tamén dobre natureza Cristo dobre natureza Cristo Tentacións. Tentacións. Na dereita figura feminina con Na dereita figura feminina con calaveira de discutida calaveira de discutida interpretación (¿Eva?) acusadainterpretación (¿Eva?) acusada por misoxinia de cregos de por misoxinia de cregos de estender o pecado e morte polo estender o pecado e morte polo mundo mundo calaveira (símbolo de calaveira (símbolo de morte) oposta a Virxe e Cristo morte) oposta a Virxe e Cristo (vida e salvación).(vida e salvación).

Page 20: U N I D A D E 6  Arte Románica

Contraforte lateral esquerdoContraforte lateral esquerdo: 2 relevos : 2 relevos arriba arriba Creación de AdánCreación de Adán e e abaixo abaixo rei Davidrei David (sedente cun instrumento musical e aplastando morea de (sedente cun instrumento musical e aplastando morea de monstruos).monstruos).

- Praterías = unha das portadas + relevantes do pleno románico. Ainda que - Praterías = unha das portadas + relevantes do pleno románico. Ainda que atopamos nela unha calidade desigual atopamos nela unha calidade desigual artistas distintos (ata catro artistas distintos (ata catro distinguen os historiadores).distinguen os historiadores).

- Salientan obras mestras coma o David ou Eva = imaxes ainda sometidas a - Salientan obras mestras coma o David ou Eva = imaxes ainda sometidas a esquemas xeométricos e que forman parte do paramento, pero presentan esquemas xeométricos e que forman parte do paramento, pero presentan tamén vitalidade (achegamento a naturalismo) tamén vitalidade (achegamento a naturalismo) prenaturalismo en prenaturalismo en detalles anatómicos contrastando con convencionalismos (pregues…).detalles anatómicos contrastando con convencionalismos (pregues…).

Page 21: U N I D A D E 6  Arte Románica

24. PÓRTICO DA GLORIA24. PÓRTICO DA GLORIA

Portada occidental da Catedral de Santiago de Compostela.Portada occidental da Catedral de Santiago de Compostela. Mestre Mateo. C.1868/88.Mestre Mateo. C.1868/88. Escultura románica do século XII.Escultura románica do século XII. Relevo e esculturas adosadas en caliza e mármore.Relevo e esculturas adosadas en caliza e mármore. Nártex con tres portas, as laterais sen tímpanos.Nártex con tres portas, as laterais sen tímpanos.

Page 22: U N I D A D E 6  Arte Románica

Na 2ª ½ S. XII realízase a fachada Na 2ª ½ S. XII realízase a fachada occidental da Catedral de Santiago occidental da Catedral de Santiago baixo a dirección do Mestre Mateo, baixo a dirección do Mestre Mateo, quen levanta (xunto a súa cuadrilla de quen levanta (xunto a súa cuadrilla de canteiros) a arquitectura occidental canteiros) a arquitectura occidental coa escultura incluida. coa escultura incluida.

A fachada occidental tiña que salvar o A fachada occidental tiña que salvar o desnivel con respecto ao testeiro desnivel con respecto ao testeiro problema resolto por Mateo problema resolto por Mateo introducindo unha cripta baixo o introducindo unha cripta baixo o Pórtico (chamada Catedral Vella) Pórtico (chamada Catedral Vella) diante da cal unha escaleira daba diante da cal unha escaleira daba acceso ao templo (remplazada logo acceso ao templo (remplazada logo por barroca do Obradoiro). Sobre o por barroca do Obradoiro). Sobre o Pórtico prolonga a tribuna e Pórtico prolonga a tribuna e iluminando desde os pés a nave iluminando desde os pés a nave central cun amplo rosetón. Conxunto central cun amplo rosetón. Conxunto de fachada occidental completábase de fachada occidental completábase con 2 torres.con 2 torres.

Unha das novidades + importantes é a Unha das novidades + importantes é a concepción espacial do Pórtico da concepción espacial do Pórtico da Gloria no interior do nártex Gloria no interior do nártex o nártex o nártex enteiro aparece envolto por figuras enteiro aparece envolto por figuras os fieis ao entrar no templo os fieis ao entrar no templo atopábanse non diante senón no atopábanse non diante senón no interior dunha portada (efecto espacial interior dunha portada (efecto espacial estragado hoxe pola fachada barroca estragado hoxe pola fachada barroca do Obradoiro)do Obradoiro)

Page 23: U N I D A D E 6  Arte Románica

Programa iconográfico do pórtico está hoxe sometido a discusión, ainda que todas Programa iconográfico do pórtico está hoxe sometido a discusión, ainda que todas as interpretacións coinciden en sinalar como tema a visión apocalíptica.as interpretacións coinciden en sinalar como tema a visión apocalíptica.

Tres portadas separadas por piares que descansan, como o parteluz, sobre cabezas Tres portadas separadas por piares que descansan, como o parteluz, sobre cabezas monstruosas típicas románicas = mundo diabólico esmagado pola Gloria divina monstruosas típicas románicas = mundo diabólico esmagado pola Gloria divina edificada sobre él.edificada sobre él.

Portada central, partes:Portada central, partes:

Parteluz:Parteluz: percorre o camiño entre mundo diabólico (inferior) a Gloria superior. Na percorre o camiño entre mundo diabólico (inferior) a Gloria superior. Na base 1 home (¿Hércules, Sansón?) abrangue cos brazos 2 leóns, por riba á base 1 home (¿Hércules, Sansón?) abrangue cos brazos 2 leóns, por riba á arbore arbore de Xeséde Xesé (xenealoxía de Cristo). No capitel a (xenealoxía de Cristo). No capitel a TrinidadeTrinidade e sobre ela as e sobre ela as Tentacións de Tentacións de CristoCristo refiren a triunfo sobre pecado. Interrompe narración a fig de Apóstolo refiren a triunfo sobre pecado. Interrompe narración a fig de Apóstolo Santiago, na parte alta do parteluz, con postura arcaica en aspa. Na parte baixa Santiago, na parte alta do parteluz, con postura arcaica en aspa. Na parte baixa posterior, mirando a altar, figura pequena (¿Mestre Mateo? Por mans e cabeza posterior, mirando a altar, figura pequena (¿Mestre Mateo? Por mans e cabeza grande) grande) Santo dos croques.Santo dos croques.

Page 24: U N I D A D E 6  Arte Románica

Tímpano: Tímpano: Visión apocalíptica Visión apocalíptica preside Pantocrátor con sinais preside Pantocrátor con sinais cravos en mans e pés, sentado e cravos en mans e pés, sentado e rodeado de tetramorfos, anxos con rodeado de tetramorfos, anxos con símbolos paixón e diminutas figuras símbolos paixón e diminutas figuras dos 144.000 elixidos. Na arquivolta dos 144.000 elixidos. Na arquivolta dispostos radialmente aparecen os dispostos radialmente aparecen os 24 anciáns do apocalipsis con 24 anciáns do apocalipsis con instrumentos musicais. O tímpano instrumentos musicais. O tímpano representa o peor (rixidez e representa o peor (rixidez e hieratismo do Pantocrátor) e o mellor hieratismo do Pantocrátor) e o mellor (os anciáns individualizados en (os anciáns individualizados en posturas espontáneas e realistas posturas espontáneas e realistas dialogando entre eles) da obra de dialogando entre eles) da obra de Mateo.Mateo.

Xambas: profetas (esquerda) e Xambas: profetas (esquerda) e apóstolos (dereita) en figuras que se apóstolos (dereita) en figuras que se independizan das súas columnas, e independizan das súas columnas, e toman vida con movementos, toman vida con movementos, expresións, xestos leves, e diálogo e expresións, xestos leves, e diálogo e miradas entre eles miradas entre eles naturalismo e naturalismo e individualización dos personaxes individualización dos personaxes (retratando carácter).(retratando carácter).

Page 25: U N I D A D E 6  Arte Románica

- 2 portadas laterais (sen tímpanos) - 2 portadas laterais (sen tímpanos) interpretación discutida. Enlazan coa interpretación discutida. Enlazan coa partada central a través de anxos que conducen almas.partada central a través de anxos que conducen almas.

a) Arco esquerdo: 2 arquivoltas, quizáis representación da a) Arco esquerdo: 2 arquivoltas, quizáis representación da anástase ou anástase ou quebrantamento dos infernosquebrantamento dos infernos simbolizado por Deus conducindo á Gloria a simbolizado por Deus conducindo á Gloria a figuras condenadas (representadas presas por unha corda).figuras condenadas (representadas presas por unha corda).

b) Arco dereito: aparece Cristo e arcanxo S. Miguel e condenados á dereita b) Arco dereito: aparece Cristo e arcanxo S. Miguel e condenados á dereita (demos torturando) e elixidos á esquerda (simbolizados como nenos por (demos torturando) e elixidos á esquerda (simbolizados como nenos por inocencia) inocencia) típica imaxe infernal románica. típica imaxe infernal románica.

Page 26: U N I D A D E 6  Arte Románica

25. COLEXIATA DE SAN ISIDORO25. COLEXIATA DE SAN ISIDOROLEÓNLEÓN

Templo real da monarquía leonesa.Templo real da monarquía leonesa. León. Finais do século XI e inicios XII.León. Finais do século XI e inicios XII. Arquitectura románicaArquitectura románica Tipoloxía: inicios basilical, transepto añadido posteriormente.Tipoloxía: inicios basilical, transepto añadido posteriormente.

Page 27: U N I D A D E 6  Arte Románica

Inicio construción a fin S. XI e inicios Inicio construción a fin S. XI e inicios XII, en sustitución dunha basílica XII, en sustitución dunha basílica anterior. Presenta evidentes anterior. Presenta evidentes desaxustes debido tanto a estar a súa desaxustes debido tanto a estar a súa construción constrinxida polos edificios construción constrinxida polos edificios do entorno coma tamén porque do entorno coma tamén porque planificado coma edificio rectangular planificado coma edificio rectangular con tres naves rematadas en ábsides, con tres naves rematadas en ábsides, foi modificado sobre a marcha foi modificado sobre a marcha transepto, testeiro ensanchado e transepto, testeiro ensanchado e elevación cubertas.elevación cubertas.

Planta cruz latina con tres naves, Planta cruz latina con tres naves, cruceiro e tres ábsides, con cubertas cruceiro e tres ábsides, con cubertas con bóveda de canón e tamén con bóveda de canón e tamén crucería nos últimos tramos occ.crucería nos últimos tramos occ.

Anomalías son perceptibles (por Anomalías son perceptibles (por cambio de planos ou desaxustes):cambio de planos ou desaxustes): Anchura pés menor que testeiro.Anchura pés menor que testeiro. Muro con aparello e proporcións Muro con aparello e proporcións distintos.distintos. Inseguridade nos últimos tramos Inseguridade nos últimos tramos bóvedas de crucería e engrosamento bóvedas de crucería e engrosamento dos contrafortes.dos contrafortes. Emprego de pedra na bóveda do Emprego de pedra na bóveda do cruceiro e de adobe na centralcruceiro e de adobe na central

Page 28: U N I D A D E 6  Arte Románica

A pesar disto, colexiata = magnífica mostra do románico pleno A pesar disto, colexiata = magnífica mostra do románico pleno iluminación abrindo grandes vans sobre arquerías nave central e iluminación abrindo grandes vans sobre arquerías nave central e esvelteza proporcións.esvelteza proporcións.

Elementos arquitectónicos tomados da tradición peninsular = arcos Elementos arquitectónicos tomados da tradición peninsular = arcos peraltados, de ferradura ou polilobulados.peraltados, de ferradura ou polilobulados.

Destacan capiteis historiados Destacan capiteis historiados temas variados: temas variados: Sacrificio de Sacrificio de Isaac, Sansón, acróbatasIsaac, Sansón, acróbatas… … modelado suave e seguro (figura e modelado suave e seguro (figura e pregues), dominio do volume que desborda marco arquitectónico e pregues), dominio do volume que desborda marco arquitectónico e figuras ben resoltas en corpos e movimentos con magníficos nus.figuras ben resoltas en corpos e movimentos con magníficos nus.

Page 29: U N I D A D E 6  Arte Románica

26. PORTADAS DA COLEXIATA DE 26. PORTADAS DA COLEXIATA DE SAN ISIDORO SAN ISIDORO

LEÓNLEÓN

Portadas meridionais da basílica de S. Isidoro (do Portadas meridionais da basílica de S. Isidoro (do CordeiroCordeiro na nave lateral, na nave lateral, e do e do PerdónPerdón no extremo do cruceiro). no extremo do cruceiro).

León. 1ª ½ do S.XII.León. 1ª ½ do S.XII. Portadas románicas.Portadas románicas. Relevo en caliza e mármore.Relevo en caliza e mármore.

Page 30: U N I D A D E 6  Arte Románica

2 portadas no lado sur da basílica 2 portadas no lado sur da basílica destaca a destaca a Portada do CordeiroPortada do Cordeiro, , aberta nun corpo sainte da nave aberta nun corpo sainte da nave lateral. Flanqueada por 2 columnas en lateral. Flanqueada por 2 columnas en cada banda sobre as que arrancas 2 cada banda sobre as que arrancas 2 arquivoltas abucinadas que acollen o arquivoltas abucinadas que acollen o tímpano, do que terman na liña de tímpano, do que terman na liña de impostas 2 cabezas de carneiro.impostas 2 cabezas de carneiro.

En 2 rexistros superpostos articúlanse En 2 rexistros superpostos articúlanse arriba o arriba o Agnus DeiAgnus Dei ( (Cordero de DeusCordero de Deus) ) no seu círculo de Eternidade, con 2 no seu círculo de Eternidade, con 2 anxos tenentes + outros 2 portadores anxos tenentes + outros 2 portadores da cruz nos extremos.da cruz nos extremos.

Rexistro inferior: historia de Rexistro inferior: historia de Sacrificio Sacrificio de Isaacde Isaac de dereita a esquerda: de dereita a esquerda: Sara (dona de Abraham) os despide Sara (dona de Abraham) os despide na tenda, Isaac monta asno camiño na tenda, Isaac monta asno camiño monte, no centro Abraham a piques de monte, no centro Abraham a piques de degolar ao seu fillo cando é detido por degolar ao seu fillo cando é detido por Dextra Dei (man de Deus) e un anxo Dextra Dei (man de Deus) e un anxo amósalle o cordeiro. A esquerda 2 amósalle o cordeiro. A esquerda 2 figuras máis: unha feminina e un home figuras máis: unha feminina e un home tirando frecha con arco tirando frecha con arco interpretados coma Agar (escrava de interpretados coma Agar (escrava de Abraham) e o seu fillo Ismael, Abraham) e o seu fillo Ismael, contrapostos a Sara e Isaac na dereita contrapostos a Sara e Isaac na dereita posible simbolismo = Reconquista posible simbolismo = Reconquista árabes (Agar/Ismael) vs cristiáns árabes (Agar/Ismael) vs cristiáns (Sara/Isaac).(Sara/Isaac).

Page 31: U N I D A D E 6  Arte Románica

Sobre tímpano Sobre tímpano friso corrido con relevos (zodiaco). Nas enxoitas, friso corrido con relevos (zodiaco). Nas enxoitas, en menor tamaño, David con músicos, e outras 2 pezas, S Isidoro e en menor tamaño, David con músicos, e outras 2 pezas, S Isidoro e S. Paio.S. Paio.

Portada do Perdón: no brazo S do cruceiro, é + serodia e – Portada do Perdón: no brazo S do cruceiro, é + serodia e – relevante relevante tímpano con 3 escenas: tímpano con 3 escenas: Descendemento da CruzDescendemento da Cruz (sen (sen S. Xoán por falta espazo), na dereita S. Xoán por falta espazo), na dereita Tres Marías ante sepulcroTres Marías ante sepulcro baleirobaleiro, e na esquerda , e na esquerda Ascensión. Ascensión. Nas beiras do tímpano dúas Nas beiras do tímpano dúas figuras +,figuras +, S. Pedro e S. Pablo. S. Pedro e S. Pablo.

Page 32: U N I D A D E 6  Arte Románica

27. PANTEÓN REAL DA 27. PANTEÓN REAL DA COLEXIATA DE SAN ISIDORO COLEXIATA DE SAN ISIDORO

LEÓNLEÓN Enterramento real da monarquía Enterramento real da monarquía

leonesa.leonesa. León. 1ª metade S. XII.León. 1ª metade S. XII. Pintura románica.Pintura románica. Técnica de temple.Técnica de temple. Muros e bóvedas decoradas.Muros e bóvedas decoradas. Iconografía: bóvedas (anunciación Iconografía: bóvedas (anunciación

pastores, matanza inocentes, pastores, matanza inocentes, derradeira cea, paixón, apocalipse derradeira cea, paixón, apocalipse e pantocrátor), intradoses e pantocrátor), intradoses (mensario e zodiaco) e muros (mensario e zodiaco) e muros (anunciación, visitación e (anunciación, visitación e crucifixión).crucifixión).

Page 33: U N I D A D E 6  Arte Románica

- - Nos pés da basílica de S. Isidoro Nos pés da basílica de S. Isidoro Panteón Real, disposto en 2 Panteón Real, disposto en 2 andares:andares: Abaixo: enterramento rexio Abaixo: enterramento rexio 1 cámara dividida por dúas grosas 1 cámara dividida por dúas grosas columnas en 6 tramos con columnas en 6 tramos con bóvedas capialzadas.bóvedas capialzadas. Arriba: tribuna rexia Arriba: tribuna rexia apertura apertura á nave central da basílica a través á nave central da basílica a través dun gran arco hoxe cegado no dun gran arco hoxe cegado no muro occidental.muro occidental.

- Excelentes capiteis (motivos - Excelentes capiteis (motivos vexetais) e pintura mural nos vexetais) e pintura mural nos muros e bóvedas = obra mestra muros e bóvedas = obra mestra do románico.do románico.

- Muros laterais: temas referidos á - Muros laterais: temas referidos á Virxe (Anunciación, Visitación) e Virxe (Anunciación, Visitación) e Crucifixión.Crucifixión.

- Bóvedas: mellores exemplos de - Bóvedas: mellores exemplos de pintura en seis bóvedas pintura en seis bóvedas capialzadas (destaca sobre todo a capialzadas (destaca sobre todo a Anunciación aos pastores). Anunciación aos pastores). Intradoses: motivos xeométricos e Intradoses: motivos xeométricos e vexetais, mensario e zodiaco. vexetais, mensario e zodiaco. Todo o conxunto con cores de Todo o conxunto con cores de tons suaves e debuxo preciso tons suaves e debuxo preciso aire fresco, espontáneo e inxenuo. aire fresco, espontáneo e inxenuo.

Page 34: U N I D A D E 6  Arte Románica

Mellor exemplo = Anunciación dos pastores, imaxinativa e doada de Mellor exemplo = Anunciación dos pastores, imaxinativa e doada de entender entender disposición das figuras aproveitando a curvatura bóveda, disposición das figuras aproveitando a curvatura bóveda, relacionando aos personaxes sen amorealos nos catro planos da bóveda. relacionando aos personaxes sen amorealos nos catro planos da bóveda. Esto non impide a unidade do conxunto coa iluminación, os xestos que se Esto non impide a unidade do conxunto coa iluminación, os xestos que se intercambian e o ritmo lineal que abanea por igual ós pastores, animais e intercambian e o ritmo lineal que abanea por igual ós pastores, animais e vexetación. Convencionalismos románicos (bidimensionalidade, vexetación. Convencionalismos románicos (bidimensionalidade, frontalidade, simbolismo), pero tamén modelado e claroscuro frontalidade, simbolismo), pero tamén modelado e claroscuro consistencia ás figuras.consistencia ás figuras.

Sen embargo, fican sen resolver problemas iconográficos Sen embargo, fican sen resolver problemas iconográficos dificultade de dificultade de explicar fío temático que vai dende escenas da vida da Virxe e a infancia de explicar fío temático que vai dende escenas da vida da Virxe e a infancia de Cristo á imaxes apocalípticas.Cristo á imaxes apocalípticas.