FICHA TÉCNICA

Título Orixinal: The takeGénero: DocumentalDireción: Avi LewisGuión: Naomi KleinProdución: Barna-Alper Productions e National Film Board of Canada.

Duración: 83 min.Países: ArxentinaAno de produción: 2004

Sinopse: Situada en Arxentina, A Toma mostra a historia duns obreiros e as súas familias que tratan de facer fronte á profunda crise que se vive

no país, debido ás políticas neoliberais aplicadas durante os últimos

anos, tomando baixo o seu control as antigas fábricas nas que traballaron

e que agora se atopan pechadas. A película toma como fío condutor todo

este proceso da expropiación da empresa Forja San Martín por parte dos

seus propios traballadores. Ao redor de Freddy e Lalo, e das peripecias

deles, os seus compañeiros e as súas familias para intentar conseguir a

propiedade dunha fábrica que os seus patróns deixaron abandonada, Lewis e

Klein, os responsables do documental, mostran o fenómeno das empresas

recuperadas en Arxentina e a situación política dun país que estivo a

piques de elixir como presidente en 2003 ao mesmo suxeito que desmantelou

e privatizou o Estado na década dos noventa: Carlos Menem. Ademais do

caso de Forja San Martín, o documental mostra tamén as experiencias da

empresa de cerámicas Zanon e a de téxtil Brukman, exemplos dun amplo

movemento de recuperación de fábricas.

FICHA DIDÁCTICA

1. Obxectivos pedagóxicos:

• Mostrar a capacidade da xente de auto-organizarse para artellar

alternativas sociais e produtivas que axuden a facer fronte aos

desastres provocados polas políticas neoliberais.

• Analizar as experiencias de resistencia e construción de

alternativas baseadas na ocupación e a autoxestión.

2. Claves de traballo para o profesorado:

Naomi Klein, unha das voces máis recoñecidas do movemento anti-

globalizador a nivel internacional, activista militante e autora do libro

No Logo, e o seu compañeiro, o tamén canadense Art Lewis, realizaron La

Toma co expreso desexo de incidir no debate sobre a globalización.

Respecto diso Klein dixo: "En 1998 e 1999 había unha explosión de novas

formas de pensamento e de análise, novas tácticas para oporse ao

neoliberalismo. Pero despois isto converteuse en algo así como nun

McMovemento, unha franquía. A partir de certo punto, sentín os límites

deste tipo de acción. Así que quixemos facer unha película que mostrase

unha comunidade afectada por decisións políticas." Anteriormente

cuestionada nunha entrevista en televisión pola falta de alternativas na

súa análise do capitalismo, con esta película Klein tratou de mostrar a

experiencia do movemento de recuperación de fábricas de Arxentina, como

un exemplo na procura de alternativas aos desastres provocados polas

políticas neoliberais que permitiron a fuga de capitais e a

deslocalización das empresas.

Durante anos Arxentina foi o país de referencia para o FMI na aplicación

de políticas neoliberais. Con todo, tras a crise provocada por ese

modelo, Arxentina pasou a converterse no terrible exemplo dun país

saqueado, empobrecido brutalmente e cun Estado totalmente desmantelado

por seguir de forma estrita as políticas neoliberais.

Non é de estrañar, xa que logo, que Klein e Lewis fosen buscar en

Arxentina alternativas xurdidas como resposta ás desastrosas

consecuencias das políticas neoliberais. Sobre isto Klein explicou: "O

que nos interesa no caso da Arxentina, é que precisamente trataron con

moitos malos modelos. Teñen no seu haber a experiencia dunha economía

moi centralizada, case nacionalista. E coñeceron unha terapia de choque:

a privatización ultrarrápida, que fai que paguen tarifas moi altas por

todo".

E unha destas alternativas atopárona no movemento de recuperación de

fábricas. Cando en Arxentina se produciu a crise, moitos empresarios

abandonaron as súas fábricas e trataron de pór a salvo o seu diñeiro.

Coas fábricas pechadas e sen alternativas de emprego, nalgúns lugares os

traballadores organizáronse para ocupar as súas fábricas co fin de

poñelas a producir de novo. Tiveron que facer fronte ao acoso dos xuíces,

da policía e dos seus donos que pretendían recuperar as súas empresas

cando estas estaban sendo reflotadas polos traballadores. Igualmente

trataron de organizar a produción doutro xeito moi distinto, conformando

cooperativas e autoxestionándose. Co lema "Ocupar, resistir, producir",

este movemento lograra no ano 2004, cando foi realizado o documental,

incorporar a máis de duascentas empresas nas que traballaban uns quince

mil obreiros.

Este modelo, baseado na autoxestión obreira, non é novo na historia nin

no mundo, pero para Klein existen diferenzas significativas con outras

experiencias similares: "Se nos anos 70 a ocupación de fábricas foi

froito dunha ideoloxía que ía da cabeza aos pés, hoxe investiuse o

proceso e a política nace e crece en accións como a de ocupar non só

unha fábrica, senón unha casa, un centro social ou (tomados de Internet)

un programa de software libre ou unha canción". No mesmo sentido, Lewis

resalta do caso arxentino "unha énfase nova na democracia de base

asemblearia". A diferenza doutras experiencias de loita obreira nos que

tradicionalmente se puxo a énfase no dereito á folga, neste movemento

cobra protagonismo a "insistencia no dereito e a necesidade de traballar

con dignidade". De feito, a vontade de recuperar a dignidade constitúe un

dos motores fundamentais que conformou este movemento. A película mostra

con detalle diversas situacións nas que se pode percibir esta necesidade

e, ao mesmo tempo, esta decisión de recuperar o amor propio, fundamentada

na capacidade de gañar un salario, manterse por un mesmo e poder facer

fronte ás necesidades da familia. A historia de Freddy Espinoza da Forja

San Martín, empeñado en recuperar o traballo e unha vida digna, é moi

significativa.

Ademais dun reclamo de dignidade atopamos tamén historias de

solidariedade e compañeirismo entre trabadores e traballadoras. A

intervención no medio dunha manifestación da irmá dunha costureira de

Brukman, enferma de cancro, na que conta que grazas ao apoio de todas as

súas compañeiras agora poden darlle un tratamento médico resulta

estremecedora. Antes, cando o dono aínda estaba na fábrica, á súa irmá

descontábanlle do salario os días que ía recibir sesións de

quimioterapia.

Ao redor da ocupación das fábricas, a película aborda outro tema

importante con respecto ás formas de facer política. No mesmo contexto

histórico no que se xestou este movemento de recuperación de fábricas e

de democracia participativa, en Arxentina produciuse tamén un forte

cuestionamento da democracia representativa e unha gran erosión da clase

política, especialmente no momento anterior á elección do seu actual

presidente, Néstor Kirchner. Na película a controversia entre a moza

piquetero Mati e a súa nai de tradición peronista, ilustra este conflito

e as diferentes posicións respecto diso de como facer política.

A ocupación de fábricas en Arxentina mostrada na película é un exemplo de

resistencia e alternativa aos impactos provocados polo neoliberalismo.

Klein destaca desta experiencia a capacidade de resistencia e de

construción dunha alternativa concreta a necesidades concretas. Respecto

diso engade: "Nunca pretendín atopar unha solución milagrosa aplicable

en todas partes. Pero as ideas adoitan viaxar, propagarse e adaptarse.

As fábricas tomadas son un exemplo diso: o slogan Ocupen, resistan,

produzan vén do Movemento dos Sen Terra de Brasil. Os arxentinos

recoñecéronse nel e aplicaron esas ideas a unha situación urbana".

3. Elementos de debate:

• Cales son as causas que explican a crise de Arxentina segundo a

película?

• Como valoras os intentos dos empresarios de recuperar as súas

fábricas despois que as pecharon?

• Compartes a proposta do movemento de recuperación de fábricas?

• Cres que é viable un modelo como o proposto? Pero, e o modelo

neoliberal, seica era viable?

• Que relación cres que existe para os traballadores entre a

dignidade e o traballo? Por que é tan forte esta asociación?

• Que exemplos de solidariedade atopamos entre os diferentes

traballadores que aparecen no documental?

• Que pensas sobre a polémica que ten Maty, a nova piquetero

embarazada, e a súa nai, de tradición peronista?