TESTUEN LANKETA A EREDUAN.

Dokumentu honetan hurrengo atal hauek landuko dira:

1. TESTU TIPOLOGIA Honetan, Adams-ek 1987an proposatu zituen bost sekuentzia testualen azterketa egingo dugu.

2. A EREDUAN ERABILTZEN DIREN GENERO ETA TESTUAK.Euskara ikasgaiaren irakaskuntzan ohikoak diren testuak generoka eta etapaka sailkatuta ikusiko ditugu.

3.- PROBAK EGITEKO ERABILI DIREN TESTU TIPOAK.Lehen Hezkuntzako laugarren eta seigarren mailetako probak egiteko ziklo hauetan erabiltzen diren testu motak aztertuko ditugu. Horietan, testuen ezaugarriak eta proposamenak ikusiko ditugu.

1

2

1.-TESTU TIPOLOGIA (A EREDUA).

Testu genero sailkapen diferenteak erabiltzen dira. Ikusi bestela erabiltzen ohi direnak:

- Ahozko eta idatzizko testuak.

- Helburu komunikatiboari begira: informatiboak, konbentzitzekoak, estetikoak, preskriptiboak,- Modalitateari begira: deskribapena, esposizioa, narrazioa, argudiaketa.- Gaiari begira: periodistikoak,publizitarioak, zientifiko-teknologikoak, humanistikoak, juridiko-administratiboak, literarioak.

Irakasle guztiok terminologia bera erabil dezagun Adams-ek 1987an bost sekuentzia testualena erabiliko dugu. Hori baita gehien erabiltzen dena. Hauxek dira genero horiek:

Genero horietaz aparte, LITERARIOA agertzen da askotan. Azken honetan, ahokorapiloak, abestiak , bertsoak etabarrak sartzen dira.

3

NARRAZIOA

DESKRIBAPENA

ARGUDIO TESTUA

AZALPEN TESTUA

INSTRUKZIO TESTUA

TESTU GENEROAK ZERTAN DIREN.

NARRAZIOAZER DA? Denbora tarte batean gertatzen diren ekintzen kontaketa.

Kontaketa (erreala) edo narrazioa (fikziozkoa)EGITURA Sarrera, Gertaera eta BukaeraMORFOSINTAXIA Denborazko konektoreak garrantzi handia daukate.TESTUALIZAZIOA Orden kronologikoa. Atalak. Narratzaile modu diferenteak.TESTUAK KONTAKETA: biografia, autobiografia, berria, erreportaia,

komikia,…NARRAZIOA: Ipuina, nobela, kondaira, txistea, pelikula,…

DESKRIBAPENAZER DA? Gizaki, gauza, prozesu edo fenomeno baten ezaugarri

fisiko, psikologiko nahiz bestelakoak agertu, erakutsi, adierazi edo zehazten dituena.

EGITURA Behaketa, Ezaugarrien hautaketa, Ordena, Ekintzak,… Narrazioetan, azalpenetan edo gutunetan agertu daiteke

MORFOSINTAXIA Adjektibo kalifikatzaileak, aditz trinkoak, konparazio perpausak, lokuzioak, adberbioak…

TESTUALIZAZIOA Espazioan ordenaturik. Zehaztasun lexikoa: izenak.TESTUAK Olentzero eskaera, gutuna, korreo elektronikoa, postala,

argazki onak, hormirudiak,…

ARGUDIO TESTUAZER DA? Gertakizun, arazo edo fenomeno baten inguruan dagoen

tesi bat egiaztatzeko zein errefusatu edo baztertzeko ematen diren aldeko edo kontrako arrazoiek osaturiko testua.

EGITURA Justifikazioa, Ondorioa, Tesia, Gertaerak, …MORFOSINTAXIA Aditzak iritziak azaltzeko: esan, pentsatu, uste,…

Menpeko perpausak. Konektoreak: kausalak, aurkakoak,…TESTUALIZAZIOA Erlazioa tesia eta argudioen artean. Aipuak, erreferentziak,

…TESTUAK Iritzia, elkarrizketa, eztabaida, mahaingurua,…

4

AZALPEN TESTUAZER DA? Edozein gaiari buruz, zerbait edo ezer ez dakien hartzaile

batentzat, gertakizun edo fenomeno baten azalpen objetiboa egiten duen testua.

EGITURA Sarrera, Azalpenaren garapena, Ondorioa.MORFOSINTAXIA Menpeko perpausak. Konektoreak: kausa, ondorioa…TESTUALIZAZIOA Antolaketa logikoa. Azalpen analitikoa. Grafiko, eskema,

marrazkien erabilpenaTESTUAK Oharra, gonbidapena, dokumentala, katalogoa, gida

turistikoa, mapak, definizioak, …

INSTRUKZIO TESTUAZER DA? Ekintzaren bat gauzatzeko, orientabideak emanez,

aginduak, argibide edo arauak adierazten dituen testua.EGITURA Sekuentzietan antolatzen da, denboraren arabera.MORFOSINTAXIA Agintera. Ordinalak eta kardinalak. Adizki perifrastikoak.TESTUALIZAZIOA Ordena logikoa. Informazio objetiboa. Plano eta marrazkiak

erabilita.TESTUAK Errezeta, eguraldiaren iragarpena, abisua, katalogoa,

eslogana, iragarkia, konsignak, erabilpen instrukzioak,...

TESTU LITERARIOAZER DA? Funtzio ludikoa izanda ere balio sozial eta kulturalak

transmititzen duen testua. Lehen Hezkuntzan helburu diferenteak ditu: irakurzaletasuna suspertzea, lan tresnak eta ohiturak sortzea, idazketarako eredutzat duen balioa erabiltzea…

TESTUAK Kantak, erromantzeak eta koblak, bertsoak, aho-korapiloak, poemak, antzerkiak,…

5

6

2. A EREDUAN ERABILTZEN DIREN GENERO ETA TESTUAK.

Erabiltzen ditugun programazioak eta curriculum ofiziala eta adierazleak ikusita, A ereduan

erabiltzen ohi ditugun testu motak hauek dira:

(Zerrenda hau guztiz erreferentziala eta orientatiboa da, jakina. Genero eta testu bera landu

daiteke ziklo batean edo bestean, helburua eta eskema ziklo horri egokitua)

Haur Hezkuntza

Lehen Hezkuntza1. zikloa

Lehen Hezkuntza2. zikloa

Lehen Hezkuntza3. zikloa

Ahozko komunikazioa

Ipuinak N

Deskribapenak D

Aginduak I

Kantuak L

Ipuinak N

Antzezlana N

Zerrendak D

Deskribapena D

Gonbita D

Ipuina N

Antzezlana N

Deskribapena D

Elkarrizketa D

Albistea D

Jokoak L

Antzezlana N

Biografia, nork berea edo pertsonaia batena

D

Komunikabideekin lotutako programak D

N narratiboa - D Deskribapena - AR Argudiozkoa, - Az azalpenezkoa - I Instrukziozkoa L Literarioa

7

Haur Hezkuntza

Lehen Hezkuntza1. zikloa

Lehen Hezkuntza2. zikloa

Lehen Hezkuntza3. zikloa

Irakurriaren ulermena

Fitxak D

Deskribapena D

Postala D

Gonbita D

Eskulan bat egiteko instrukzioak I

Errezetak I

Zerrendak D

Oharrak D

Abisuak D

Eskutitza D

Katalogoak D

Joko arauak I

Txisteak N

Asmakizunak N

Komunikabide idatziak D

Instrukzio testuak I

Errezetak I

N narratiboa - D Deskribapena - AR Argudiozkoa, - Az azalpenezkoa - I Instrukziozkoa L Literarioa

8

Haur Hezkuntza

Lehen Hezkuntza1. zikloa

Lehen Hezkuntza2. zikloa

Lehen Hezkuntza3. zikloa

Idatzizko komunikazioa

Ipuina N

Urtebetetze txartela D Olentzero txartela osatu

D

Deskribapena D

Zerrenda D

Postala D

Gonbita D

Errezeta I

Eskulanak I

Narrazio laburra N

Eskutitza D

Ekintza bat D

Instrukzioak I

Errezeta I

Bertsoak osatzea L

Narrazio laburra N

Argazki oina D

Zerrenda D

Posta elektronikoa D

Gida turistikoa Az

Esloganak I

Bertsoak osatzea L

N narratiboa - D Deskribapena - AR Argudiozkoa, - Az azalpenezkoa - I Instrukziozkoa L Literarioa

9

3.- PROBAK EGITEKO ERABILI DIREN TESTU TIPOAK.

Proposatu diren probetan hurrengo testu tipo hauek erabili dira: laugarren mailan: deskribapena eta gutuna. seigarren mailan: narrazioa eta azalpena.

3.1 DESKRIBAPENA.

Testu antolaketa

HELBURUA: Pertsona, animalia edo toki baten ezaugarri nagusiak adieraztea. Hitzen bitartez egiten den argazki modukoa da.

EGITURA: Diferentea izan daiteke. Pertsona deskribatzeko: inguruaz, itxuraz eta izaeraz idatziko dugu. Animaliaren kasuan: nolakoa den, bizimodua, habitat, elikadura, ugalketa, zer ematen duen…Tokia bada: kokapena, nolakoa den, zer dagoen, nortzuk erabiltzen duten…

PAUSUAK:- Behaketa egin.- Ezaugarri nagusiak aztertu.- Datu osagarriak edo bitxiak bildu.- Deskripzioaren ordena pentsatu- Borradorea egin eta idatzi.- Idatzia berrikusi eta zuzendu.

Deskripzioak, gehienetan, narrazioetan (ipuinetan edo kontaketan), azalpenetan edo gutunetan agertzen dira.

NIRE IKASGELA.

Nire ikastetxea Amalur da eta hiriaren erdian dago. Nire gela bigarren solairuan dago eta ez da oso handia. Bi ate ditu eta hiru leiho handi. Paretak horiz margotuta daude. Ateak eta leihoak urdinak dira.

Atearen ondoan bi paperontzi ditugu, bat paperak botatzeko eta bestea zakarrak botatzeko.

Paretan apaingarri asko daude: kartelak, marrazkiak, erlojua...eta apalategi asko. Apaletan jostailuak, liburuak, margoak...ditugu.

Gelaren alde batean hiru armairu daude. Armairu batean ipuinak eta komikiak daude, bestean testu liburuak eta hiztegiak eta hirugarrenean andereñoaren liburuak, CDak eta kaseteak.

Gelan ikasleen 18 mahai eta 18 aulki daude, eta andereñoaren mahai handi bat. Denak kolore berdekoak dira. Andereñoaren mahai gainean irrati-kaseta eta landare polit bat daude.

4. B taldean 15 ikasle gara. Ni aurrean nago eta nire ondoan Irati, atzean Urko eta Marta daude.

Nire gela oso polita da eta gustura nago.

HizkuntzaEzaugarriak

HITZ MOTAK:Izen: arruntak (aulkiak, mahaiak, liburuak, mapak, erlojua,…)Adjektiboak (txikia, handia, polita…)

ADITZA Orainaldia.hirugarren pertsonan.

ESALDIAK:Orokorrean sinpleak dira, edo koordinatuak edo justa-postuak.

KONEKTOREAK:Espazioa (ezkerraldean, erdian, begi bistan…) edo banaketa ( alde batetik, bestetik,…)

10

3.2 GUTUNA.Idatzizko mezuak, beste toki batean daudenei zuzenduak. Idatzizko

elkarrizketa antzekoa da baina denboran luzatua.

Hemen, lagunarteko gutuna landuko dugu. (partaideen artean konfiantza dago eta tonua ez formala da).

11

IKER GARMENDIAIturrimurri Eskola31801 Altsasu (Nafarroa)

HELBIDEA

Iruñean, 2006ko maiatzaren 8anDATA

Kaixo Iker: AGURRA

Lehenengo aldia da gutuna idazten dudala. Iruñean bizi naiz, Zabalgune auzoan. Ikastola etxetik hurbil dago. Anai txikiagoa badut. Nahiko astuna da. Katutxo bat daukat, Mixin izenekoa. Jolastea asko gustatzen zaio. Arratsaldetan eskubaloian jolasten dut. Beno, zure gutuna jasotzeko desioan nago. Idatzi azkar.

Ondo ibili.

Uxue.

Oharra: Gure irakasleak Maite du izena.

GORPUTZA

AZKEN AGURRA

IZENPENA

OHARRA

Estruktura: Helbidea, Lekua eta data( tokia eta urtea-hilabetea-eguna) Hasierako agurra ( Kaixo, Kaixo Mikel, Lagun hori, Aupa…) Gorputza (kontatu nahi ditugun gora-beherak agertzen dira hemen):

Nork idazten duen Nolakoa zaren. Zure gustuak…

Azken agurra ( Ikusi arte, Agur, Ondo pasa, Hurrengo arte, Ondo ibili, Adio,…) Izenpena Oharra (ahaztu egin zaigun zerbait gehitzeko).

Hitz mota.Elkarrizketan erabiltzen diren hitzak (familia artekoak, lagun artekoak …).

Aditz denbora.Orainaldia. EsaldiakKolokialak dira, gehien bat. Kontaketa moduko esaldiak ekoizten dira: amaitu gabeak, oso formalak ez direnak, etendura-puntuekin amaitzen direnak. Esaldien arteko lotura justaposizioa da gehienetan

KonektoreakGEHITZEKO: KONPARATZEKO: Gainera Era bereanAzkenikKONTRAKOA: BESTE BATZUK:Hala ere BenoBestalde JakinaBaina Ulertzen duzu?Dena den

12

3.3.- NARRAZIOA

Testu antolaketa

HELBURUA: Gertatutakoa kontatzea (erreala edo fikziozkoa)

EGITURA: Lineala da.

Hasiera.Garapena.Bukaera.

ELEMENTUAK:

- Narratzailea: kontatzen duena .

- Pertsonaiak: istorioan parte hartzen dutenak.

- Gertaera: istorioak dituzten gora beherak.

- Tokia: gertaeraren espazioa.

- Denbora: Momentuan edo lehen.

MENDIAN GALDUTA

Pasa den igandean Aitor, Nerea eta ni mendira, Arbayun aldera, eguna pasatzera atera ginen.

Udaberriko egun eguzkitsu eta zoragarri bat zen eta bazkaria motxilan hartu eta goizeko 9:00etako autobusa hartu genuen. 9:45ean iritsi ginen eta mendi tontorrerako bidea hartu genuen.

Hasieran, bidea oso zabala zen eta lasai-lasai solasean joan ginen hirurok. Gero, basoan sartu ginen; aldapa handia zen eta bero egiten zuen. Nerea nekatuta zegoen eta zuhaitz baten azpian eserita gelditu ginen. Gosaldu, ura edan eta aurrera egin genuen baino, okerreko bidea hartu genuen.

Arratsaldea guztia ibili eta ibili pasa genuen eta basoa ez zen bukatzen. Aitorrek, oso ausarta da eta, lasai egoteko esaten zigun. Azkenean basotik atera eta zelai zabal-zabal batera iritsi ginen.

Gaueko 9ak ziren eta iluntzen ari zen. Zer egin? Nola itzuli etxera? Harkaitz baten azpian lo egiten geratu ginen.

Hurrengo egunean, aurrera jarraitu genuen eta halako batean laku txiki baten ondoan kanping denda batekin topo egin genuen; inor ez zegoen baina, gaua arte han gelditu ginen.

Iluntzean Gasteizko lau gazte agertu ziren. Denda txikia zen baina, haiekin gelditzeko esan ziguten. Gure etxetik oso urruti geunden.

Oso gustura egon ginen aste bat mendian; lagun egin ginen. Lakuko ura edan eta belarrak eta loreak jaten genituen.

Halako batean, helikoptero bat agertu zen gure gainean. Herriko erreskate talde bat gure bila etorri zen. Nik ez nuen helikopteroan sartu nahi eta hasieran negar egin nuen baina, gero, oso esperientzia polita izan zen.

Ordu erdi batean etxean ginen. Han zegoen herriko jende guztia zerura begira. Hauxe izan da nire bizitzako abentura eta hala bazan edo ez bazan sar dadila kalabazan eta atera dadila nire herriko plazan.

HizkuntzaEzaugarriak

HITZ MOTAK:Izen propioak (pertsonaiak)Adjektiboak (ausarta, lasaia)Esapideak (bazen behin, behin batean, udaberriko egun eguzkitsu batean…)

ADITZA Lehen aldian. Lehenengo edo hirugarren pertsonan narratzen da.

ESALDIAK:Orokorrean sinpleak dira, edo koordinatuak edo justa-postuak, ekintza erritmo biziagoan kontatzeko asmoz. KONEKTOREAK:Egun batean, orduan, gero, … beraz, hurrengo egunean, horren ondorioz, halako batean, azkenean …

13

3.4. AZALPEN TESTUA

Testu antolaketa

HELBURUA: Informatzea, gai bat, era argian eta ordenatuan idaztea, ulergarria izan dezan.

EGITURA: *Sarrera: gaia aurkezten du.

*Garapena: -Non dago- Nolakoa den kanpotik: fatxada, atea, leihoak…- Nolakoa den barnetik: zenbat pisu ditu? Banaketa. Gauza bereziak…

* Ondorioa: bukaerako laburpena.

Azalpenak irudiak, taulak, grafikoak,… eraman ahal ditu.

NIRE AMETSETAKO ETXEA

Hau da nire ametsetako etxea.

Mediterraneo itsasoko uharte batean dago. Uharte hori oso handia, luzea eta polita da. Han hondartza eta eskiatzeko pistak daude.

Etxea ez da etxea, jauregia da eta marmolezko hormak ditu. Kanpoan igerilekua, lorategi handia eta kiroldegi handi-handia daude. Etxearen aurrean garajea dago eta hiru limusina ditu.

Nire jauregiak lau pisu ditu. Lehenengoan, sukalde handia, hiru sukalde, hiru komuna eta egongela oso handia daude.

Bigarren pisuan hiru logela daude, denak ur ohearekin.

Hirugarren pisuan jolastokia, oso handia eta luzea, komun bat eta hogei ordenagailu daude.

Laugarren pisuan bi jakuzzi, lau igerileku eta balnearioa daude, sei zinena eta diskoteka bat.

Jauregian zerbitzariak ditut, zerbitzari asko eta denak ordenagailuz kontrolatuak dira eta, gainera, automatikoak dira.

Bukatzeko, gauza bat: etorri nire etxera, gonbidatua zaude!

HizkuntzaEzaugarriak

HIZTEGIA:Non dago: herrian, mendian, hirian…Kanpotik: Atea, leihoak, balkoia, teilatua, lorategia,..Barnetik: Logela, egongela, ohea armairua, ispilua,…

ADJETIBOAK: ederra, polita, argia, handia, zabala, …

ADITZA Orain aldian. Inpertsonalean azaldua: dago, daude, ditu, …

ESALDIAK:Orokorrean sinpleak dira, edo koordinatuak edo justa-postuak..

KONEKTOREAK:Eskuinean, ezkerrean, aurrean, bukatzeko…

14