Բ Ո Վ Ա Ն Դ Ա Կ Ո ՒԹ Ի ՒՆ

ՓՈԽԱՆ ԽՄԲԱԳՐԱԿԱՆԻ

ԱՐԱՄ Ա. ԿԱԹՈՂԻԿՈՍ — Մտահոգութենէ ու թելադրութենէ անդին'անհրաժեշտ է անցնիլ գործի.................................................................................... 697

ՀԱՅՐԱՊԵՏԱԿԱՆ ԿՈՆԴԱԿՆԵՐ

ԽՄԲ. — Վեհափառ Հայրապետին ցարդ հրապարակածԿոնդակներուն եւ Օրհնութեան Գիրերուն հաւաքածոն...................................... 702

ՀԱՅՐԱԲԱՆԱԿԱՆ

ԱՐԱՄ Ա. ԿԱԹՈՂԻԿՈՍ — Ս. Ներսէս Լամբրոնացի Հայ ԵկեղեցւոյՄիջ-Եկեղեցական յարաբերութեան ռահվիրաներէն մէկը....................................707

ԹԱՄԱՐ ՏԱՍՆԱՊԵՏԵԱՆ — Հայ Սուրբեր մինչեւ ԺԵ. դար (վաւհրագիրնհր) ............ 710

ԱՈՒՐԲ ԳՐԱՅԻՆ

ՁԱՐԵՀ ԱՐՔ. ԱՁՆԱՒՈՐԵԱՆ — Սերտողութիւն Մատթէոսի Աւետարանին.............. 715

Տ.Ա. — Ներածութիւն Սուրբ Գիրքի սերտողութեան................................................... 728

ՎԱՂԻՆԱԿ ՎՐԴ. ՄԵԼՈՅԵԱՆ — Յայրոսի աղջկան յարութիւնը.................................732

ՄԱԿԱՐ ՎՐԴ. ԱՇԳԱՐԵԱՆ — Լռութեամբ աղօթելը եւթագաւորութիւններու ու պսակներու իմաստը...................................................... 745

ՊԱՏՄԱ-Ու՜ԱՈւ՜ՄՆԱԱԻՐԱԿԱՆ

ՆԱՐԵԿ ԱՐՔ. ԱԼԵԷՄԷՁԵԱՆ — Արմինիանութիւն........................................................749ՅԱԿՈԲ ԱՐՔ. ԳԼԸՆՃԵԱՆ — Թերեզա Աւիլա ցի........................................................... 753

ՎԱՂԻՆԱԿ ՎՐԴ. ՄԵԼՈՅԵԱՆ — Հրեղէն մարմիններու իննը դասերը....................... 758

ՀՈԳԵՒՈՐ ԳԵՂԱՐՈՒԵԱՏ

ՅԱԿՈԲ ՄԱՆՈՒԿԵԱՆ — Ճանապարհին Արեւաշող..................................................... 762

ՔՐԻԱՏՈՆԷԱԿԱՆ

ՄԻՒՌՈՆ Ծ. ՎՐԴ. ԱՁՆԻԿԵԱՆ — Քրիստոնեայ հայ ընտանիքեւ քրիստոնէական դաստիարակութիւն..................................................................764

ՍՏԵՓԱՆՈՍ ՎՐԴ. ՓԱՇԱՅԵԱՆ — Հաւատքի հանգանակը.........................................767

ԵՐԻՏԱԱԱՐԴԱԿԱՆ

ՃԷՅՄՍ ՔԷՆԷՏԻ — Ինչո՞ւ բարոյականութեանբացարձակութեան կը հաւատամ............................................................................ 779

ՆՈՐ ՀՐԱՏԱՐԱԿՈՒԹԻՒՆԵՐ......................................................................................... 788

ԳՐԱԽՕԱԱԿԱՆ

ԲԱԲԳԷՆ ԹՕՓՃԵԱՆ — "Տէ. № ^ տ էհе Օ^սօստ апс1 С1"шгс11 ип^у",Արամ Ա. Վեհափառ Հայրապետ...............................................................................792

ՏՕՆԱԿԱՆ....................................................................................................................... 794

ԹՈՐԳՈՄ ՎՐԴ. ՏՕՆՈՅԵԱՆ — «Ա՜խ, Սրբազան,Աստուածածնին պիտի ծախենք...» ....................................................................... 797

ՎԱՐԱՆԴ ՎՐԴ. ՔՈՐԹՄՈՍԵԱՆ — Ուխտի հասկացողութիւնը................................. 799

ԼՈՒՐԵՐ ԴՊՐԵՎԱՆՔԷՆ................................................................................................. 804

ՄԻՁ-ԵԿԵՂԵՑԱԿԱՆ....................................................................................................... 805

ԹԵՄԱԿԱՆ ԼՈՒՐԵՐ........................................................................................................ 810

ՇԻՆԱՐԱՐԱԿԱՆ ............................................................................................................. 812

ԼՈՒՐԵՐ ԿԱԹՈՂԻԿՈԱԱՐԱՆԷՆ..................................................................................... 815

ՊԱՏԱՐԱԳ ԵՒ ՔԱՐՈԶ Ա. ԱԹՈՌՈՅԱ ՄԻԱԲԱՆՆԵՐՈՒՆ ԿՈՂՄԷ ............................... 818

ՁԱ. ՏԱՐԻ 2012 ՕԳՈՍՏՈՍ ԹԻՒ 8

Փ ՈԽ Ա Ն Խ Մ Բ Ա Գ Ր Ա Կ Ա Ն Ի

Մ Տ Ա Հ Ո Գ Ո Ւ Թ Ծ Ն է ՈՒ Թ ԾԼԱ ԴՐՈՒԹ Ծ Նէ Ա Ն ԴԻՆ ' Ա Ն ՀՐԱ Ժ ԵՇՏ է ԱՆՑՆԻԼ ԳՈՐԾԻ

Սոյն գրութիւնը կը բաղկանայ հատուածներէ' առնուած Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Արամ Ա. Կաթողիկոսի տուած պատգամէն, Սուրբ Աստուածածնայ Վերա­փոխման Տօնին, Շաբաթ գիշեր, 11 Օգոստոս 2012-ին, Պիքֆայայի վան­քին մէջ:

ԱՐԵՒԱՏԱՀԱՅԵՐԷՆԻ ՊԱՇՏՊԱՆՈՒԹԻՒՆԸ ՀԱՒԱՔԱԿԱՆ ՃԻԳ Կ’ԵՆԹԱԴՐԷ

Վերջին աարիներուն, յասախակի աոիթներով պաագամեցինք, գրեցինք

ու նոյնիսկ հանդիպումներ կազմակերպեցինք' յիշեցնելով մեր ժողովուր­

դին, թ-է արեւմաահայերէնր' մեր լեզուն, աագնապի ու նահանջի մէջ է:

Փասաօրէն արեւմաահայերէնր ո'չ միայն աղաւաղուած է, ո'չ միայն անոր

գործածութիւնր սկսած է նուազիլ, ո'չ միայն անոր նկաամամբ անաարբե-

րութիւնր սկսած է աեղ գրաւել մեր ժողովուրդի զաւակներուն ու յաակա-

պէս երիաասարդութեան մօա, այլ նաեւ հայ լեզուն սկսած է դաոնալ լու-

սանցքային ներկայութիւն մեր աուներէն, մեր դպրոցներէն ու րնդհան-

րապէս սփիւոքի որոշ գաղութներէն ներս:

700 ՀԱՍԿ Օ Գ Ո Ս Տ Ո Ս 2012

Լեզուն սոսկ հաղորդակցութեան միջոց չէ: Ան ազգի ներքին ապրում­

ներուն, ձգտումներուն, տագնապներուն ու յղացքներուն հարազատ ար­

տայայտութիւնն է: Լեզուն ազգի մշակոյթին կորիզն է. անոր ինքնութիւնր

կերտող ու գոյութիւնր յաւերժացնող ազդու միջոց է: Այսպ է'ս եղած է ու

այսպէս է լեզուն մանաւանդ այսօ'ր՝ լեզու, մշակոյթ ու ինքնութիւն քան­

դող համաշխարհայնացած ներկայ աշխարհին մէջ: նայեցէ'ք ձեր շուրջր.

ազգեր հսկայ գումարներ կր ծախսեն իրենց լեզուն աոողջ ու կանգուն

պահելու համար:

Հայ լեզուն մեր ժողովուրդին էութեան ու լինելութեան անքակտելի

մասն է դարձած: Պատմութեան ահեղ ալիքներուն դիմաց մեր ժողովուրդի

միասնականութիւնր պահպանող ու մեր ինքնութիւնր անաղարտ պահող

ոգեղէն ոյժ է դարձած հայ լեզուն: Աենք Աստուծոյ հետ հայերէ'ն խօսած

ենք: Աստուծոյ ներկայութիւնր մեր ժողովուրդի կեանքէն ներս հայերէնո'վ

արտայայտած ենք: Ահա թէ ինչու մեր հոգեւոր ապրումներուն ու ազգային

երազներուն հետ սերտօրէն շաղախուած է հայ լեզուն: Հետեւարար, հայ

լեզուէն հեոանալ կր նշանակէ հեոանալ մեր հաւատքէն, մեր մշակոյթէն,

մեր արժէքներէն, մեր ձգտումներէն. այլ խօսքով՝ մեր ինքնութենէն: Հայ

լեզուին տագնապր մեր ինքնութեան տագնապն է: Հայ լեզուին նահանջր

մեր ազգային ու հոգեւոր արժէքներուն, ձգտումներուն ու աւանդութիւն-

ներուն նահանջն է: Արդ, չենք կրնար անտարբեր մնալ հայ լեզուին տագ­

նապին դիմաց, որ դարձած է ամէնօրեայ ու գոյութենական ներկայութիւն

մեր հաւաքական կեանքի բոլո'ր բնագաւաոներէն ներս:

Շուրջ երկու տարիներ աոաջ, Պիքֆայայի վանքին մէջ արեւմտահա-

յերէնի նուիրուած համասփիւոքեան համագումար կազմակերպեցինք:

Ընդաոաջելով համագումարի բուոն փափաքին, «Ա րեւ մա ա հա յերէ^ի

Պա շտ պ ա նութեա ն ՅաԹձԹաժողով» յաոաջացուցինք: Արդարեւ, դիւրին չէ

այս աշխատանքր. սա հաւաքական ու երկարաշունչ սիգ կ ’ենթադրէ, որուն

պէտք է մասնակցին մեր բոլոր կաոոյցներր, մանաւանդ կրթական մար-

միններր, ուսուցիչներն ու մտաւորականներր: Ա յս ՜նիգր ո'չ միայն կ’են-

թադրէ հաւաքական ու լուրջ աշխատանք, այլ նաեւ՝ հետեւողական ու

ծրագրուած գործրնթացք: Ա յս ծիրէն ներս, մեր պատանիներուն ու

երիտասարդներուն պատասխանատու մօտեցումր կր նկատենք խիստ

հրամայական: նաեւ կենսական կր նկատենք մեր ծնողներուն դերր

րնտանիքէն ներս: «Արեւմտահայերէնի Պաշտպանութեան Յանձնաժողովը»

շուտով պիտի սկսի իր աշխատանքին: Ա յս հանգրուանին կ’ուզենք

հետեւեալ թելադրութիւններր կատարել_

1) Մեր րնտանիքներէն ներս պէտք է միայն հայ լեզուն հնչէ. սա

սրբազան պարտաւորութիւնն է իւրաքանչիւր հայ րնտանիքի: Հայ լեզուին

օ գ ո ս տ ո ս 2012 ՀԱՍԿ 701

աոաջին ու մնայուն ուսուցիչը հայ ծնողն է: Մենք կը մեղանչենք մեր

սուրբերուն, մեր նահաաակներուն, մեր պաամութեան դէմ, երբ հայերէնը

մէկդի թողած օաարին օաարացնող լեզուն գործածենք:

2) Մեր դպրոցները բարձրագոյն ասաի՜Թանի կարեւորութիւն պէաք է

ընծայեն հայ լեզուին: Ցաւով կ’իմանանք, որ որպէսզի հայ աշակերաներ

օաար լեզուներուն աւելի լաւ աիրապեաեն, եւ որպէսզի պեաական քննու-

թեանց մէջ յաջողութիւն արձանագրեն, մեր որոշ դպրոցները սկսած են

հայերէն լեզուով դասաւանդուող նիւթերը պակսեցնել իրենց դասացու-

ցակներէն: Դաաապարաելի է այս երեւոյթը: Հայ դպրոցի աոաջնահերթ

աոաքելութիւնը հայակերաումն է:

3) Ներկայ աշխարհի ամէնէն յաականշական երեւոյթներէն մէկը

հաղորդակցութեան արհեսաագիաութեան աննախընթաց զարգացումն է:

Մեր զաւակները պէաք է լաւապէս օգաագործեն հաղորդակցութեան ներկայ

արդիական միջոցները' արեւմաահայերէնո'վ, եւ ո'չ թէ օաար լեզուներով

կամ լաաինաաաո հայերէնով, հաղորդակցելով իրարու հեա:

Վսաահ ենք, որ նման եւ այլ ազդու միջոցներով եւ մեր բոլորին պա-

աասխանաաու վերաբերումով պիաի կարենանք կասեցնել նահանջը արեւ-

մըաահայերէնին:

ԱՆՀՐԱ ԺԵՇՏ է ԳՈՐԾՆԱՊԷՍ ԱՋԱԿՑԻԼ ՍՈՒՐԻՈՅ ՀԱՅ ԳԱ Ղ ՈՒԹ ԻՆ

Միջին Արեւելքի դիմագրաւած ներքին աագնապները բնականաբար

իրենց ժխաական հեաեւանքները ունեցան շրջանի մեր գաղութներու կեան­

քէն ներս: Վերջին ամիսներուն, Սուրիոյ մէջ աեղի ունեցող բախումները

սկսան իրենց անմիջական ազդեցութիւնը ունենալ նաեւ մեր համայնքին

վրայ՝ Դամասկոսի, Հալէպի, Հոմսի, Լաթաքիոյ, 0էսապի, Ճէզիրէի եւ այլ

շրջաններէն ներս: Մենք չէինք կրնար անաարբեր մնալ այս մաահոգիչ կա­

ցութեան դիմաց: Մեր գլխաւորութեամբ Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողի­

կոսութեան Ազգային Կեդրոնական Վարչութիւնը մնայուն կապերու ու

խորհրդակցութեան ՜Թամբով իր յաաուկ ուշադրութեան աոարկան դարձուց

՜Սուրիահայութեան դիմագրաւած դժուարութիւնները: Անհրաժեշա թելադ-

րութիւնները կաաարեցինք մեր համայնքի հոգեւոր ու ազգային պաաաս-

խանաաուներուն, եւ կը շարունակենք նոյն ընթացքը' հեոու ամէն աեսակ

լուսարձակներէ: Մեզի համար էականը Սուրիահայութեան անվթար ու

ապահով պահպանումն է, անոր կաոոյցներուն պաշապանութիւնը եւ կա­

րիքներուն ընդաոաջումը:

Սփիւոքի ու մանաւանդ հայրենամերձ գաղութներու հզօր ու կազմա­

կերպ պահպանումը մեր ազգի գլխաւոր աոաջնահերթութիւններէն մէկը

702 ՀԱՍԿ Օ Գ Ո Ս Տ Ո Ս 2012

պէաք է դահնայ: Այսինչ աեղը ակարացնել կամ անաեսել ուրիշ աեղ հզօ­

րացնելու քաղաքականութիւնը անհեռաաես ու վնասաբեր է: Մեր ժողո­

վուրդին ընդհանրական շահերը կը պահանջեն իւրաքանչիւր գաղութի ամ-

բողջականութեան ու հզօրութեան ամրապնդումը:

Արդարեւ, Սուրիահայութիւնը ո'չ միայն պաամական գաղութ է, ո'չ

միայն իր արմաաները խորապէս նեաած է սուրիական հողին մէջ, ո'չ

միայն կրօնական, ազգային ու մշակութային իմասաով աշխոյժ գաղութ է,

այլ նաեւ մարաավարական ու ռազմավարական առումով յաաուկ կարեւո­

րութիւն ներկայացնող գաղութ է Աիջին Արեւելքէն ներս, թէ' յարաբերա-

բար Հայասաանին, թէ' մեր ազգի պահանջաաիրութեան եւ թէ ալ ընդհան-

րապէս Սփիւռքի դիմագրաւող մարաահրաւէրներուն: Հեաեւաբար, ընդու­

նելի չեն Հայասաանի եւ Սփիւռքի որոշ լրաաուական միջոցներուն երբեմն

մակերեսային, անաեղի ու միակողմանի մօաեցումները: Սուրիահայու-

թիւնը ինքնավսաահ ու կազմակերպ գաղութ է. ան պէաք չունի թելադրու-

թիւններու. իր կեանքի այս դժուար հանգրուանին ան պէաք ունի մեր

բոլորին ամբողջական նեցուկին ու գործնական աջակցութեան:

Սա պահուն, կ ’ուզենք կարեւորութեամբ շեշաել հեաեւեալ կէաերը_

1) Բարձր գնահաաանքով կ’ողջունենք Սուրիահայութեան ցուցաբերած

միասնական ոգին, ինչպէս նաեւ հաւասարակշռուած ու առողջ մօաեցումը

իր շուրջ աեղի ունեցող անցուդարձերուն: Մեծապէս կը գնահաաենք նաեւ

մեր կառոյցներուն ու ժողովուրդին աէր կանգնելու ու անոնց կարիքներուն

ընդառաջելու հաւաքական սիգը մեր հոգեւոր ու համայնքի պաաասխանա-

աուներուն: կը վսաահեցնենք զիրենք, թէ Մեծի Տանն կիլիկիոյ կաթողի­

կոսութիւնը միշա կը մնայ Սուրիահայութեան կողքին՝ զօրակից ու գործա­

կից մեր համայնքի բոլոր կառոյցներուն ու զաւակներուն:

2) Սուրիահայութիւնը, որպէս կազմակերպ գաղութ, ինչպէս նաեւ

որպէս Սուրիոյ կարեւոր համայնքներէն մէկը, կը շարունակէ մնալ ամրօ-

րէն կառչած սուրիական հայրենիքին եւ անոր գերագոյն ու ընդհանրական

շահերուն: Մենք միշա կը մնանք երախաապարա սուրիացի ժողովուրդին

նկաամամբ: Չմոռնանք, որ նոյն ժողովուրդի զաւակներն էին, որոնք

թրքական ջարդերէն սողոպրած մեր գաղթական ու որբ զաւակները ընդու­

նեցին եւ իրենց ջուրն ու հացը բաժնեցին անոնց հեա: Ա յս օրերուն, երբ

Սուրիան աագնապի մէջ է, մենք չենք կրնար անաարբեր մնալ եւ պարաը-

ւողականութեան ու հեռացումի ՜սամբան բռնել: Սուրիոյ մեր հոգեւոր թէ

համայնքի պաաասխանաաուները քանիցս Մեզի վսաահեցուցին, թէ Սուր-

իահայութիւնը պիաի մնայ կառչած սուրիական հայրենիքին, պիաի շա­

րունակէ իր եղբայրական գոյակցութիւնը իսլամ թէ քրիսաոնեայ հա­

մայնքներուն հեա, ինչպէս նաեւ վերանորոգ հաւաաքով ու կամքով պիաի

շարունակէ իր ազգային-եկեղեցական հաւաքական կեանքը:

օ գ ո ս տ ո ս 2012 ՀԱՍԿ 703

3) Ըսի'նք ու կը կրկնե'նք. Սուրիահայութիւնը, իր կեանքի այս դժուար

հանգրուանին, անմիջական կարիքը ունի մեր բոլորին անվերապահ ու

ամբողջական զօրակցութեան: Տնաեսական դժուարութեանց հեաեւանքով

կարիքաւոր ընաանիքներուն թիւը սկսած է բազմանալ: Յաոաջիկայ ամիս

երբ դպրոցները իրենց դոները բանան, մեր աշակերաները պիաի գանուին

անաեսական լուրջ դժուարութեան դիմաց: Մեր համայնքի կաոոյցները եւս

կը դիմագրաւեն բազմաաեսակ մաահոգութիւններ: Հեաեւաբար, նիւթա­

կան աջակցութիւն Սուրիահայութեան՝ անյեաաձգելի ու հրամայական

անհրաժեշաութիւն է այսօր: Արդարեւ, ինչպէս Լիբանանահայութիւնը,

շնորհիւ իր միասնականութեան, իր ամուր հաւաաքին ու ամուր կամքին եւ

այլ գաղութներու նիւթական օժանդակութեան, պահեց իր հաւաքական նե-

րոյժը ու կենսունակութիւնը, վսաահ ենք որ նո'յնը պիաի կաաարէ Սուր-

իահայութիւնը:

Համահայկական մարաահրաւէրները անհրաժեշա է համահայկական

սիգով ու յանձնաոութեամբ դիմագրաւել: Ա°յս է մեր ազգին հզօրութեան

Թամբան:

ԱՐԱՄ Ա. ԿԱԹՈՂԻԿՈՍ ՄԵԾԻ ՏԱՆՆ ԿԻԼԻԿԻՈՅ

704 ՀԱՍԿ Օ Գ Ո Ս Տ Ո Ս 2012

Կ ՈՆ Դ Ա ԿՆ ԵՐ

ՎԵՀԱՓԱՌ ՀԱՅՐԱՊԵՏԻՆ ՑԱՐԴ ՀՐԱՊԱՐԱԿԱՕ ԿՈՆԴԱԿՆԵՐՈՒՆ ԵՒ ՕՐՀՆՈՒԹԵԱՆ ԳԻՐԵՐՈՒՆ ՀԱՒԱՔԱօՈՆ*

ԳԻՐ ՕՐՀՆՈՒԹ ԵԱՆ Ե Ւ ԳՆԱՀԱՏԱՆՔԻ(Տիկին Սիրան Տէր-Աբրահամեան-Անդրէասեանին)

Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութեան Անթիլիասի Մայրավանքէն Հայրա­պետական օրհնութեամբ կողջունենք Ձեզ:

Արդարեւ, Ձեր հանզուցեալ ամուսինն ու դուք միշտ սէր ու նախանձախնդրու­թիւն ցուցաբերած էք մեր եկեղեցւոյ ու յատկապէս Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողի­կոսութեան նկատմամբ: Ձեր սիրելի ամուսնոյն մահէն ետք, դուք ոչ միայն պահեցիք այդ կապը, այլ զայն առաւել եւս ամրացուցիք' Ձեր կատարած առատաձեռն նուիրատուութիւններով, եւ ի յիշատակ Ձեր ամուսնոյն սատար հանդիսացաք Կաթողիկոսարանի ամէնէն կարեւոր բաժանմունքներէն մէկը հանդիսացող Քրիս- տոնէական Դաստիարակութեան Բաժանմունքին, հոգալով կահաւորման ծախսը անոր նորակառոյց գրասենեակներուն, ուր փլաքի վրայ կը կարդանք հետեւեալ արձանագրութիւնը.- «Կահաւորուեցաւ բաժասմուսքս սուիրատուութեամբ Տիկիս Սիրաս Տէր Աբրահամեաս-Ասդրէասեասի, ի յիշատակ իր ամուսսոյս' Յարութիւն Ասդրէասեասի»: Կը վստահեցնենք Ձեզ, որ Ձեր անունը արձանագրուած պիտի մնայ միշտ Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութեան տարեգրութեան մէջ:

Այսու Հայրապետական Օրհնութեան Գիրը կը շնորհենք Ձեզի ի գնահատու­թիւն մեր սուրբ Աթոռին նկատմամբ Ձեր ցուցաբերած ազնիւ ոգիին: Վստահ ենք, որ Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութիւնը միշտ ներկայ պիտի ըլլայ Ձեր մտածում­ներուն մէջ եւ պիտի շարունակէք օգտակար հանդիսանալ անոր հաւատքի առաքե­լութեան ու ազգային ծառայութեան:

Կաղօթենք որ Ամենաբարին Աստուած Յարութիւն Անդրէասեանի յիշատակը միշտ վառ պահէ Ձեր եւ Ձեր բոլոր հարազատներու հոգիներուն մէջ: Կաղօթենք

Յունուար 2010-ի թիւով սկսանք հրատարակել Ս. Աթոոոյս Վեհափաո. Հայրապետ' Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Արամ Ա. Կաթողիկոսի Կոնդակներու հաւաքած՜ոն, սկսեալ 1995 թուականէն: Սոյն շարքր շարու­նակութիւնն է րնդհանուր հաւաքածոյին: Ւ՚ՄԲ.:

օ գ ո ս տ ո ս 2012 ՀԱՍԿ 705

նաեւ որ Աստուած Ձեզի պարգեւէ առողջութեամբ ու երջանկութեամբ լեցուն երկար

տարիներ:

Ողջ լերուք ի Տէր, զօրացեալ շնորհօք Ս. Հոգւոյն եւ յաւէտ օրհնեալ ի Մէնջ. Ամէն:

ԱՐԱՄ Ա. ԿԱԹՈՂԻԿՈՍ ՄԵԾԻ ՏԱՆՆ ԿԻԼԻԿԻՈՅ

Տուաւ Հա յրա պ ետ ա կա ն Օ րհնութեա ն Գ ի ր ս ա յս

Ի Կա թ ողիկոսա րա նիս Մ ե ծի Տա նն Կ ի ի կ ի ո յ

Ո ր յԱնթիւիա ս, Լիբա նա ն

Ի 20 -ն Յունիսի, 2005 թուին Ք րիստ ոսի , եւ

Ի թուին Հա յո ց Ռ Ն Ծ Դ .

ԳԻՐ ՕՐՀՆՈՒԹ ԵԱՆ Ե Ւ ԳՆԱՀԱՏԱՆՔԻ(Պոսթոնի Հայկական Անկախ Ձայնասփիւռին հիմնադիր' ժիրայր Ղարիպեանին)

Ուրախութեամբ իմացանք Հիւսիսային Ամերիկայի Արեւելեան Թեմի Առաջ­նորդ' Գերաշնորհ Տ. Օշական Արք. Չոլոյեանէն, որ Պոսթոնի Հայկական Անկախ Ձայնասփիւռը այս տարի կը բոլորէ իր հիմնադրութեան 25-ամեակը: Ուրախու­թեամբ իմացանք նաեւ, որ յոբելինական հանդիսութիւնը պիտի նուիրուի Հայ Գիրե- րու Գիւտի 1600-ամեակին, եւ այդ առիթով յատուկ գնահատանքի պիտի արժանա­նան շրջանի վարժարաններու հայերէն դասաւանդող ուսուցիչներն ու ուսուցչուհի­ները:

Գոհունակութեամբ կողջունենք այս գեղեցիկ նախաձեռնութիւնը: Կը գնահա­տենք յատկապէս Պոսթոնի Հայկական Անկախ Ձայնասփիւռին կատարած մշա­կութային կարեւոր ծառայութիւնը: Արդարեւ, Ամերիկայի հեռաւոր ափերուն ապրող մեր ժողովուրդի զաւակներուն ազգային, եկեղեցական, կրթական, մշակութային ու ընկերային կեանքը ծաղկուն պահելու անհրաժեշտ ազդակներէն մէկն է մշակութա­յին ջրտուքը: Եւ ահա քսանըհինգ տարիներէ ի վեր այդ առաքելութեան լծուած է Պոսթոնի Հայկական Անկախ Ձայնասփիւռը շրջանի մեր "փոքր ածու՛՛էն ներս:

Այս առիթով կօրհնենք յիշատակը Պոսթոնի Հայկական Անկախ Ձայնասփիւռի հիմնադիր' ժիրայր Ղարիպեանին: Կը գնահատենք անոր այրիին' Տիկին Եւգինէ Ղարիպեանին եւ իր օգնականներուն նուիրեալ աշխատանքը' զարկ տալու ձայ­նասփիւռի առաքելութեան եւ միշտ հնչուն պահելու 1600-ամեայ մեր տառերը Ամե­րիկայի տարածքին:

Հայրապետական Օրհնութեան Մեր այս Գիրը թող խթան հանդիսանայ Պոս­թոնի Հայկական Անկախ Ձայնասփիւռը գործօն պահող մեր մշակոյթի նուիրեալ սպասարկուներուն: Կը քաջալերենք Պոսթոնի մեր զաւակները, որ ունկնդրութեամբ ու բարոյական աջակցութեամբ զօրավիգ կանգնին Պոսթոնի Հայկական Անկախ Ձայնասփիւռի մշակութանուէր առաքելութեան:

706 ՀԱՍԿ օ գ ո ս տ ո ս 2012

Ողջ լերուք ի Տէր, զօրացեալ շնորհօք Ս. Հոգւոյն եւ յաւէա օրհնեալ ի Մէնջ. Ամէն:

ԱՐԱՄ Ա. ԿԱԹՈՂԻԿՈՍ ՄԵԾԻ ՏԱՆՆ ԿԻԼԻԿԻՈՅ

Տուաւ Հա յրա պ ետ ա կա ն Օ րհնութեա ն Գ ի ր ս ա յս

Ի Կա թ ողիկոսա րա նիս Մ ե ծի Տա նն Կ ի ի կ ի ո յ

Ո ր յԱ նթիւիա ս, Լիբա ն ա ն

Ի 21 -ն Յունիսի, 2005 թուին Ք րիստ ոսի , եւ

Ի թուին Հա յո ց Ռ Ն Ծ Դ .

ԳԻՐ ՕՐՀՆՈՒԹ ԵԱՆ ԵՒ ԳՆԱՀԱՏԱՆՔԻ(Ուրֆայի Հայրենակցական Միութեան)

Հիւսիսային Ամերիկայի Արեւմաեան Թեմի Առաջնորդ' Գերաշնորհ Տ. Մուշեղ

Արք. Մարաիրոսեանին Մեզի ուղղած նամակէն ուրախութեամբ իմացանք, որ ծրագ­րած էք յառաջիկայ Հոկաեմբերին նշել Ուրֆայի Հերոսամարաին 90-ամեակր:

Արդարեւ, Ուրֆայի հերոսամարար պանծալի էջ է որ կ՚արձանագրէ մեր ժողո­վուրդի աարեգրութեան մէջ: Արիւնով գրուած էջ, ուր կր կարդանք իր հողին, հա- ւաաքին, սկզբունքին ու արժանապաաուութեան համար անվհաա պայքարած հե­րոսներու եւ հերոսուհիներու դիւցազներգութիւնր: Հաւաաքով գրուած էջ, որ 90 աարիներէ ի վեր կր խթանէ մեր նոր սերունդներր եւ կր պրկէ անոնց կամքր' հաւա- աարիմ մնալու Ուրֆայի հերոսամարար կերաող քաջամարաիկներու ուղիին: Ապա- գայաաեսիլ ոգիով գրուած էջ, որ յաւերժախօս կաակ է նահաաակութեամբ կեանք կերաելու հայու անմեռ ոգիին:

Պաամութիւնր սոսկ անցեալ չէ' մանաւանդ արիւնով ու հաւաաքով կերաուած պաամութիւնր: Պաամութիւնր նաեւ ներկայ է ու ապագայ: Ուրֆայի հերոսամարար անմոռանալի յուշ է ու միաժամանակ մնայուն յուշարար' հաւաաքի, հայրենիքի ու ազաաութեան համար պայքարելու ու նոյնիսկ նահաաակուելու հայ ժողովուրդի սրբազան նախանձախնդրութեան:

Այսու Հայրապեաական գիրով բարձր կր գնահաաենք Ուրֆայի Հայրենակցա­կան Միութիւններուն աարած ազգօգուա գործունէութիւնր: Անոնք անցնող իննիսուն աարիներուն Ուրֆայէն դուրս նոր Ուրֆաներ կերաեցին աշխարհի չորս ծագերուն' Ուրֆայի ոգին ու աւանդութիւններր փոխանցելու Ուրֆան չաեսած, բայց Ուրֆայով ներշնչուած իրենց զաւակներուն:

Կաղօթենք, որ Ասաուած ոյժ եւ կորով պարգեւէ Ուրֆայի Հայրենակցական Միութիւններու բոլոր անդամներուն, որպէսզի շարունակեն իրենց անխոնջ ու բազ- մօգուա գործունէութիւնր Հայասաանի եւ Սփիւռքի աարածքին:

Հայրապեաական օրհնութեամբ եւ սիրոյ ջերմ ողջունիւ,

Աղօթարար

ԱՐԱՄ Ա. ԿԱԹՈՂԻԿՈՍ ՄԵԾԻ ՏԱՆՆ ԿԻԼԻԿԻՈՅ

օ գ ո ս տ ո ս 2012 ՀԱՍԿ 707

Տուաւ Հա յրա պ ետ ա կա ն Օ րհնութեա ն Գ ի ր ս ա յս

Ի Կա թ ողիկոսա րա նիս Մ եծի Տա նն Կի լիկիո յ

Ո ր յԱ նթ իլիա ս, Լիբա ն ա ն

Ի 21 -ն Յուլիսի, 2005 թուին Ք րիս տ ոս ի , եւ

Ի թուին Հա յո ց Ռ Ն Ծ Դ

ԳԻՐ ՕՐՀՆՈՒԹ ԵԱՆ ԵՒ ԳՆԱՀԱՏԱՆՔԻ(Տիար Պէպօ Սիմոնեանին, Ս. Մեսրոպ Մաշտոց Շքանշանի տուչութեան առիթով)

Հայրապետական օրհնութեամբ կ ողջունենք Ձեր ներկայութիւնը Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութեան Մայրավանքէն ներս: Արդարեւ, անցնող շուրջ յիսուն տարիներուն դուք մնայուն ներկայութիւն դարձաք մեր կեանքի յատկապէս կրթա­կան ու մշակութային բնագաւառներէն ներս: Տիրական ներկայութիւն, որ կեն- սագործուեցաւ Ձեր անխոնջ աշխատանքով' որպէս ուսուցիչ, հարուստ բերքով' որպէս գրող, նաեւ Ձեր բեղմնաւոր ծառայութեամբ' որպէս հասարակական գործիչ: Այս ճամբով դուք բերիք Ձեր գործօն մասնակցութիւնը, ինչպէս նաեւ կարեւոր նպաստը ընդհանրապէս սփիւռքահայութեան ու մասնաւորաբար լիբանանահա- յութեան կրթական կեանքի կազմակերպումին, հայ մշակութային արժէքներու տա­րածումին ու Հայ Դատի հետապնդումի աշխատանքներում

Այս բոլորին առընթեր, դուք նաեւ Ձեր կարեւոր օժանդակութիւնը բերիք վերջին տարիներուն մեր Սուրբ Աթոռին կողմէ կազմակերպուած կրթական, մշակութային ու հրատարակչական աշխատանքներում Ծառայութեամբ հարուստ եւ կրթական ու մշակութային բերքով լեցուն Ձեր կեանքի այս հանգրուանին, մեծ ուրախութեամբ ու բարձր գնահատանքով կ ողջունենք Ձեզ: Եւ որպէս շօշափելի արտայայտութիւն

Մեր սիրոյն ու գնահատանքին, այսու Հայրապետական Կոնդակաւ Ձեզի կը շնոր­հենք Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութեան

Ս. ՄԵՍՐՈՊ ՄԱՇՏՈՑ ՇՔԱՆՇԱՆ

Կաղօթենք առ Ամենակալն Աստուած, որ Ձեզի, Ձեր Տիկնոջ եւ զաւակներուն պարգեւէ քաջառողջ եւ երկար կեանք: Թող Աստուած յաջողութեամբ պսակէ Ձեր

մշակութանուէր ծառայութիւնները:

Ողջ լերուք ի Տէր, զօրացեալ շնորհօք Ս. Հոգւոյն եւ յաւէտ օրհնեալ ի Մէնջ. Ամէն:

ԱՐԱՄ Ա. ԿԱԹՈՂԻԿՈՍ ՄԵԾԻ ՏԱՆՆ ԿԻԼԻԿԻՈՅ

Տուաւ Կոնդա կս ի Կա թողիկոսա րա նիս

Ո ր յԱ նթ իլիա ս, Լիբա ն ա ն

Ի 16-ն Օ գոստ ոսի, 2005 թուին Ք րիստ ոսի , եւ

Ի թուին Հա յո ց Ռ Ն Ծ Դ

Ընդ հա մա րա ւ Շ /Մ Ղ Զ .

708 ՀԱՍԿ օ գ ո ս տ ո ս 2012

ԳԻՐ ՕՐՀՆՈՒԹ ԵԱՆ ԵՒ ԳՆԱՀԱՏԱՆՔԻ(Տիար ժիրայր Դանիէլեանին Ս. Մեսրոպ Մաշաոց Շքանշանի

աուչութեան առիթով)

Հայրապեաական օրհնութեամբ կողջունենք Ձեզ Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթո­ղիկոսութեան Մայրավանքէն ներս:

Արդարեւ, անցնող չորս աասնամեակներու րնթացքին Ձեր անունր մնաց անբա­ժան լիբանանահայ կրթական ու մշակութային կեանքէն: Որպէս ուսուցիչ ու ապա անօրէն, Ձեր նուիրեալ ծառայութիւնր բերիք Լիբանանէն ներս հայ դպրոցի ծաղ­կումին ու հզօրացումին: Որպէս մաաւորական ու բանասէր, Ձեր կարեւոր ներդրումր կաաարեցիք մեր մշակութային կեանքին' յաակապէս հայագիաական մարզէն ներս: Այս բոլորին առրնթեր, դուք նաեւ Ձեր կարեւոր օժանդակութիւնր բերիք վերջին

աարիներուն մեր Սուրբ Աթոռին կողմէ կազմակերպուած կրթական, մշակութային ու հրաաարակչական աշխաաանքներուն:

Ի պաաիւ Ձեզի կազմակերպուած այս հանդիսութեան, բարձրօրէն կր գնա- հաաենք Ձեր նուիրումր ու ծառայութիւնր հայ մշակոյթին ու հայեցի դասաիարա- կութեան: Եւ որպէս շօշափելի արաայայաութիւն Մեր սիրոյն ու գնահաաանքին, այսու Հայրապաաական Կոնդակաւ Ձեզի կր շնորհենք Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթո­ղիկոսութեան

Ս. ՄԵՍՐՈՊ ՄԱՇՏՈՑ ՇՔԱՆՇԱՆԿաղօթենք առ Ամենակալն Ասաուած, որ Ձեզի, Ձեր Տիկնոջ եւ դուսարերուն ու

բոլոր հարազաաներուն պարգեւէ երկար կեանք' Իր օրհնութեան ներքեւ: Թող Ասա- ւած յաջողութեամբ պսակէ Ձեր մշակութանուէր ու կրթանուէր գործունէութիւնր:

Ողջ լերուք ի Տէր, զօրացեալ շնորհօք Ս. Հոգւոյն եւ յաւէա օրհնեալ ի Մէնջ. Ամէն:

ԱՐԱՄ Ա. ԿԱԹՈՂԻԿՈՍ ՄԵԾԻ ՏԱՆՆ ԿԻԼԻԿԻՈՅ

Տուաւ Կոնդա կս ի Կա թողիկոսա րա նիս

Ո ր յԱ նթի[իա ս, Լիբա ն ա ն

Ի 16 -ն Օ գոստ ոսի, 2005 թուին Ք րիստ ոսի , եւ

Ի թուին Հա յո ց Ռ Ն Ծ Դ

Ընդ հա մա րա ւ Շ /Մ Ղ Է .

օ գ ո ս տ ո ս 2012 ՀԱՍԿ 709

Հ Ա Յ Ր Ա Ռ Ա Ն Ա Կ Ա Ն

Ս. Ն Ե ՐՍ ԷՍ ԼԱՄԲՐՈՆԱՑԻ ՀԱՅ ԵԿԵՂԵՑՒՈՅ ՄԻԶ֊ԵԿԵՂԵՑԱԿԱՆ

ՅԱՐԱԲԵՐՈՒԹԵԱՆ Ռ Ա Հ Վ Ի Ր Ա Ն Ե Ր Է Ն ՄԷԿԸ

Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Արամ Ա. Վեհափառ Հայրապետին սոյն գրութիւնը, նուիր- ւած' Հայ Եկեղեցւոյ միջ-Եկեղեցական յարաբերութեան ռահվիրաներէն Ս. Ներսէս Լամբրոնացիին, գրուած է որպէս խմբագրական Գերմանիոյ «Սոֆիա» աստուածաբանական պարբերաթերթին Լամբրոնացիին յատ­կացուելիք թիւին համար:

Այսպէս կարելի է բնորոշել, եւ արդարօրէն, Հայ եկեղեցւոյ մեծագոյն դէմքերէն' Б. Ներսէս Լամբրոնացի Արքեպիսկոպոսը: Արդարեւ, Հայ եկեղեցւոյ պաամութեան երկնակամարին վրայ փայլող ասաղերէն մէկն է Լամբրոնացին, որպէս բազմա­բեղուն մաաենագիր, հմուա ասաուածաբան, յախուսն բարեկարգիչ եւ միջ-եկեղե- ցական գործակցութեան ջերմ ջաաագով: Իր ապրած յարաբերաբար կարճաաեւ կեանքը ան արժեւորեց ու հարսաացուց այնպիսի հոգեմաաւոր սաեղծագործու- թիւններով, որոնք փայլուն էջ բացին հայ եկեղեցւոյ հայրաբանութեան, մաաենագ- րութեան ու ասաուածաբանութեան մէջ:

Կրնայ ըլլալ որ ոմանց համար Լամբրոնացին իր յախուսն նկարագիրով, քաջ կեցուածքներով, իւրայաաուկ նախաձեսնութիւններով խնդրայարոյց անձ եղաւ իր ժամանակին. սակայն մենք երբեք այդպէս չենք նկաաեր Լամբրոնացին: Մեգի հա­մար Լամբրոնացին հայ եկեղեցւոյ ասաուածաբանական մաածողութեան ու դաւա- նաբանական կեցուածքին լաւագոյն մեկնաբաններէն եւ ամուր պաշապաններէն մէկն է: Միաժամանակ, Լամբրոնացին լայնահայեաց մաածողութիւն ունեցող ասա- ւածաբան է, որ փորձեց Հայ եկեղեցւոյ դաւանանքը մեկնել ու վերլուծել Յոյն եւ Լաաին եկեղեցիներու դաւանանքին յարաբերաբար, լուսարձակի աակ բերելով հա­մաձայնութեան եւ աարբերութեան եգրերը: Մեգի համար Լամբրոնացին այն հոգե­ւորականն է, որ փորձեց, Ներսէս Շնորհալիին նման, Հայ եկեղեցին դուրս բերել իր ինքնամփոփ ու կղգիացած վիճակէն եւ գայն բանալ ուրիշ եկեղեցիներու' փոխ- յարաբերութեան ու գործակցութեան սամբով: Վերջապէս, Մեգի համար Ներսէս Լամբրոնացին այն հեսաաես հոգեւորականն է, որ կարիքը գգաց հայ եկեղեցւոյ վե­րանորոգութեան ու բարեկարգութեան, մնալով կասչած Հայ եկեղեցւոյ աւանդու- թիւններուն:

710 ՀԱՍԿ Օ Գ Ո Ս Տ Ո Ս 2012

Այս էր ժամանակին պահանջքր, յատկապէս Կիլիկիոյ մէջ, ուր ծնաւ եւ իր

հոգեմտաւոր կազմաւորումր ստացաւ Լամբրոնացին: ճի'շդ է, Հայաստանի վանքե­րուն մէջ ապրող ու ստեղծագործող § Արեւե^եաԶ ՎարդապհտԹհր»-ր, հեռու այդ ժա- մանակներու մտահոգութիւններէն ու մարտահրաւէրներէն, չէին կրնար հասկնալ եւ րնդունիլ Լամբրոնացիին խիզախ մօտեցումներն ու նախաձեռնութիւններր, սա­կայն, Ներսէս Լամբրոնացին, հաւատարիմ Ներսէս Շնորհալիի ոգիին ու տեսիլքին, թէեւ աւելի յանդուգն կերպով, շարունակեց Հայ եկեղեցին իր շրջապատին հետ գո- յութենական երկխօսութեան մէջ դնելու, եւ ժամանակի եկեղեցական կարեւոր կեդ­րոններուն' Կոստանդնուպոլսոյ եւ Հռոմի հետ սիրալիր յարաբերութիւն ստեղծելու սիգր: Կրօնական ու աստուածաբանական նպատակներու կողքին, չենք կրնար ան­տեսել նաեւ քաղաքական երեսր Լամբրոնացիի մտածողութեան ու գործունէու- թեան: Չմոռնանք, որ Կիլիկիոյ մէջ Հայ եկեղեցին ու քաղաքական իշխանութիւնր կարիքր ունէին քրիստոնէական աշխարհի աջակցութեան: Այս բոլորի կողքին, սա­կայն, Ներսէս Լամբրոնացի Շնորհալիին նման խորապէս հաւատաց եկեղեցւոյ միութեան հրամայական անհրաժեշտութեան:

"Ւնչպէս Շնորհալիին, այնպէս ալ Լամբրոնացիին միջ-եկեղեցական սկզբունքր հետեւեալն էր.—

ա) "Եկեղեցիներ պէտք է հաւատարիմ մնան իրենց դաւանական կեցուածքին, աստուածաբանական ուսուցումներուն ու անցեալէն ժառանգուած աւանդութիւն- ներուն: Սակայն, յարափոփոխ ժամանակներու ու պայմաններու լոյսին տակ, ան­հրաժեշտ է որ եկեղեցիներ վերարժեւորումի ու վերամեկնաբանութեան ենթարկեն իրենց հոգեւոր ժառանգութիւնր ու աստուածաբանական մտածողութիւնր:

բ) Լամբրոնացին հաւատաց, որ հակառակ եկեղեցիներու միջեւ գոյութիւն ունեցող դաւանական ու ծիսական տարբերութիւններուն, հոգեւոր հաղորդութիւնր եկեղեցիներու միջեւ ու սերտ գործակցութիւնր հասարակաց մտահոգութիւններու ու մարտահրաւէրներու գծով կենսական է ու անյետաձգելի:

գ) Ներսէս Լամբրոնացին հաւատաց, որ եկեղեցին անշարժ ու անփոփոխ կա­ռոյց չէ: "Եկեղեցին, որպէս 0րիստոսի խորհրդական մարմինր ու հաւատացեալնե­րու համայնք, կարիք ունի վերանորոգումի ու բարեկարգումի:

Արդարեւ, Լամբրոնացիի այս մօտեցումր արտայայտութիւնն է հայ եկեղեցւոյ հարազատ ոգիին, սշմարիտ դիմագիծին ու քրիստոնէական եկեղեցւոյ միութեան նկատմամբ անոր ունեցած յստակ պատկերացումին ու ամուր յանձնառութեան:

Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութիւնր Շնորհալիներու ու Լամբրոնացինե- րու հոգեմտաւոր ժառանգին կր մնայ հաւատարիմ: Մեր եկեղեցւոյ չափաւոր ու հաւասարակշռուած մօտեցումր, մեր աւանդութիւններուն ու աստուածաբանական մտածողութեան հաւատարիմ մնալու ու միաժամանակ ուրիշներուն բացուելու ո­գին եւ բոլոր եկեղեցիներուն հետ գործակցելու պատրաստակամութիւնր կր շարու­նակեն մնալ Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութեան միջ-եկեղեցական յարաբե­րութեան ու աստուածաբանական երկխօսութեան գլխաւոր սկզբունքներր: Այսօր, մեր Սուրբ Աթոռին գործօն ու նոյնիսկ առաջնորդող դերակատարութիւնր միջ-եկե- ղեցական շարժումէն ներս, մեր հետեւողական մասնակցութիւնր աստուածաբա­նական երկխօսութիւններուն' Կաթոլիկ, Օրթոտոքս եւ Բողոքական եկեղեցիներուն հետ, մեր մասնակցութիւնր "Եկեղեցիներու Համաշխարհային Խորհուրդի եւ այլ շրջանային թէ տեղական միջ-եկեղեցական խորհուրդներուն, ինչպէս նաեւ Մեծի

օ գ ո ս տ ո ս 2012 ՀԱՍԿ 711

Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութեան կեդրոնաաեղիին մէջ, Անթիլիաս-Լիբանան, մեր

կազմակերպած միջ-եկեղեցական համագումարներր պերճախօս վկայութիւններ են այն էքիւմէնիք ոգիին ու աեսիլքին, որոնք մեզի ժառանգուեցան Հայ եկեղեցւոյ պաամութեան բոլոր ժամանակներու Շնորհալիներէն ու Լամբրոնացիներէն:

Ջերմօրէն կ’ողջունենք Դերմանիոյ § Սոֆիա»» ասաուածաբանական պարբերա­թերթին պաաասխանաաուներր, որոնք յաաուկ թիւ որոշած են յաակացնել Ներսէս Լամբրոնացիին: Վսաահ ենք, որ յիշեալ թիւին մէջ լոյս աեսնելիք յօդուածներր լայն կերպով պիաի անդրադառնան Լամբրոնացիի գործերուն ու յաակապէս Ս. Պաաա- րագի մեկնութեան, Սուրբ Արային մեկնաբանութիւններուն, անոր ճառերուն եւ շարականներուն, ինչպէս նաեւ Տարսոնի ժողովին իր արաասանած աաենաբանու- թեան:

ԺՐ. դարու վերջին շրջանին ապրած ու սաեղծագործած Լամբրոնացին իր խոր մաածողութեամբ ու լայն աեսիլքով միշա կր մնայ ժամանակակից' րնդհանրապէս քրիսաոնէական աշխարհին ու յաակապէս Հայ եկեղեցւոյ համար:

ԱՐԱՄ Ա. ԿԱԹՈՂԻԿՈՍ ՄԵԾԻ ՏԱՆՆ ԿԻԼԻԿԻՈՅ

712 ՀԱՍԿ Օ Գ Ո Ս Տ Ո Ս 2012

ՀԱՅ Ս Ո Ւ Ր Բ Ե ՐՄինչեւ ԺԵ. Դար (Վաւերագիրներ)

21. ԹԱԴԷՈՍ ԱՌԱՔԵԱԼ ԵՒ ՍԱՆԴՈՒԽՏ ԿՈՅՍ50?

Քաղոց 7,15 = Դեկտեմբեր 15,23

21.1 Սոփերք Հայկականք, Հ. 8, էջ 9-58, 59-75, 77-83, 85-97:

ՊԱՏՄՈՒԹԻՒՆ ԹԱԴԷՈՍ ԱՌԱ0ՆԼՈՅՆ °Ւ ՍԱՆԴԽՏՈՅ ԿՈՒՍԻՆ

Աուրբ առաքեալն ^ադէոս էառ զՀոգին սուրբ ընդ այլ առաքեալսն ’ի վերնատունն- եւ ’ի վիճակելն զաշխարՀս 'ի վերայ սրբոց առաքելոց, եՀաս վիճակն Թ՚ադէոսի երթալ ’ի քարոզութիւն Հայոց ազդի- եւ Պետրոս վէմն Հաւատոյ, որ էր գլուխ սուրբ առաքելոցն ետ զգեղարդն

աստուածամուխ իբր զէն Թադէոսի, օգնական եւ օժանդակ ’ի քարոզութիւն առաքելո յն՝. ° ւ նա առեալ զգեղարդն

աստուածամուխ, եւ եկն յԸւրՀա քաղաք առ թագաւորն Հայոց եւ Ասորոց Աբ- գար, որպէս եւ խոստացեալ էր նմա

0րիստոս, առաքել ճարտար բժիշկ Աբ- գարու զմի ոմն յաշակերտաց իւրոցւ ° ւ }ի մտանել առաքելոյն առաֆի Աբգարու ետես արքայ նշան աՀեղ լուսոյ ’ի վերայ երեսաց Թ՚ադէոսի, եւ թագ ոսկի ’ի

գլուխ նորա. ° ւ զարՀուրեալ արքայ ան- կաւ 'ի վերայ երեսաց իւրոց, եւ երկիր եպագ Թ՚ադէոսի՝. ° ւ մատուցեալ սուրբ առաքեալն Թ՚ադէոս եդ ճեռս 'ի վերայ արքայի եւ բժշկեաց զնա ’ի Հար վիրաց անտի ուրկութեանւ ° ւ քարոզեալ նմա զբանն կենաց, եւ լուսաւորեաց զամե- նայն քաղաքն °դեսիայ, մկրտութեամբ սուրբ աւազանին- եւ շինեաց եկեղեցիս

եւ կարգեաց քաՀանայս եւ սարկաւա- գունս՝.

° ւ ճեռնադրեաց նոցա եպիսկոպոս զԱդդէ կերպասագործ մի յաշակերտաց իւրոց- եւ ինքն թղթովն Աբգարու Հրա- մանաւ Փրկէին եւ զինու գեղարդին գայ յաշխարՀս վերին Հայոց առ Աանատ- րուկ արքա յն, որ էր քեռորդի Հաւա­տացեալ արքային Աբգարու- եւ Հանդի- պեցաւ նմա ’ի գաւառն Արտազու ’ի գեւ- ղաքաղաքն &աւարշան՝. ° ւ քարոզեաց անդ զբանն կենաց եւ արար սքանչելիս մեծամեծս- որով Հաւատացին բազումք

’ի տէր եւ մկրտեցան- եւ եկեալ դուստր թագաւորին Աանատրկոյ, որոյ անուն էր Աանդուխտ գեղեցիկ տեսլեամբ եւ տղայ Հասակաւ- որ եկն ’ի գիշերի առ Թ՚ադէոս եւ լուաւ 'ի նմանէ զքարոզու- թիւն աւետարանին, եւ Հաւատաց ’ի

0 ր ի ստոս եւ մկրտեցաւ- եւ նշան ’ի յերկ- նից երեւեցաւ ’ի վերայ սուրբ կուսին- զոր տեսեալ բազմաց Հաւատացին ’ի

0 ր ի ստոս՝. ° ւ լուաւ թագաւորն Հրա- մայեաց սրով կոտորել զՀաւատացեալ- սրն- եւ մինչդեռ կամէին սպանանել զսուրբ առաքեալն, յանկարծակի շար­ժումն եղեւ, եւ լոյս պայծառ ծագեցաւ

օ գ ո ս տ ո ս 2012 ՀԱՍԿ 713

անդէն- յորմէ զարՀուրեալ անՀաւա- տիցն եղեն փախստական եւ ոչ կարացին ճեռն արկանել ’ի սուրբ յառաքեալն. ° ւ

երեւեալ նմա տ էր 0րԻ ստոս եւ ասէ ցնա- 0ա^ալերեաց ^ադէոս, եւ պինդ կաց զի ես րնդ քեզ եմ՝. ° ւ դու Համբերեա զի բազում նեղութիւնք Հասանելոց են քեզ,

եւ ոՀ_ րնդունին զքո քարոզութիւնդ- եւ որք կատարեցան վասն անուան իմոյ, ես տաց նոցա տեղի ’ի տան Հօր իմոյ. Ասէ

Թ՚ադէոս ցտէր- Տէր իմ, եւ ես փութամ Հասանել ’ի լոյս աստուածութեան քո.

Ասէ տէր- &նդա եւ ուրախ լեր, զի կա- տարեսցին կամք Հայցման քո- եւ զայս ասացեալ վերացաւ տէրն յերկինս. ° ւ ’ի փարատել լուսոյ ճառագայթիցն առ սա­կաւ սակաւ Հայեցեալ տեսին զառաք- եալն զի աղօթէր. ° ւ զօրականացն անկ­եալ առ. ոտս առաքելո յն դողալով եւ ասէին- Հաւատամք յԱստուաե՜ն քո զոր դու քարոզես, եւ փարէին զոտիւք սրր- բոյն, եւ նա առեալ մկրտեաց զնոսա. ° ւ յետ այնորիկ եկին այլ զինուորք եւ կալ- եալ զառաքեա լն եդին ’ի բանդի- րնդ նմին եւ զՍանդուխտ, եւ զայլ ոմանս ’ի Հաւատացելոցն.

° ւ թագաւորն Աանատրուկ մտա- յոյզ լինէր տեսանելով զի օր րստ օրէ

աճեցեալ յաւելուին Հաւատացեալէն ’ի

0 ր ի ստոս. ° ւ խորՀէր վասն չքնաղադ եղ կուսին Սանդխտոյ- սպանանել ոչ կա­մէր վասն աղետեացն եւ գթոյ Հայրու­թեան զի առաւել սիրէր զնա- եւ յորժամ

յիւէր լայր դառնապէս. ° ւ ապա յղեաց զայր ոմն ’ի բանդն, որ եկեալ եգիտ րզ- դրունս բանդին ’ի բաց- եւ մտեալ եգիտ զբանդն լի լուսով, եւ զսուրբ առաքեալն զի քարոզէր զ0րիստոս ամենայն բան- դարգելոցն. ° ւ տեսեալ զայն անկաւ աՀ ’ի վերայ նորա- եւ անկեալ յերկիր տան­

տէր աներեւոյթ տան^անօքն. հսկ սուրբ առաքեալն ճեռս եդեալ յարոյց զնա եւ Հաստատեաց. ° ւ Հաւատաց Հազարա­պետն ’ի 0րիստոս, եւ ամենայն որք րնդ

նմա էին- վասն զի նա էր երկրորդ թա- դաւորութեան Հայոց. ° ւ լուեալ թագա­ւորն զայրացաւ, եւ Հրամայեաց սպա- նանել զՀաւատացեալսն. հսկ սուրբ ա­ռաքեալն Հրամայեաց սրբոյն Սանդրխ- տոյ զսպել զսպանեալսն եւ թաղել. ° ւ սուրբն Աանդուխտ ետ բերել կտաւս եւ գնացեալ Հաւատացելովք թաղել զերա- նելի նաՀատակսն- զորս Համբուրէր ար- տասուօք սուրբն Սանդուխտ, եւ ամ­փոփէր զնոսա պատանօք եւ տայր թա ­

ղել- Ե ւ դարձեալ ’ի բանդն առ սուրբ ա­ռաքեալն եւ աղաչէր զնա զի աղօթեսցէ վասն նորա Հասանել նմա երանելեացն, եւ արժանի լինել սրբոց պսակացն. ° ւ սուրբ առաքեալն ասէ ցՍանդուխտ- °րանի է քեզ սուրբ կոյս, Հարսն երկ- նաւոր փեսային, Համբերեա սակաւիկ

մի եւ տեսանես զ0րիստոս- եւ մինչ նա խօսէր զբանն կենաց, աՀա եկին զօրա- կանքն ’ի թագաւորէն եւ տարան զսուրբ առաքեալն կապանօք, եւ զորս րնդ նմա- բայց զսուրբն Սանդուխտ ոչ կապեցին.

° ւ իբրեւ կացուցին առաֆի թագա­ւորին կոչեաց զսուրբն Սանդուխտ առ ինքն եւ ասէր- 0օտ եկ առ իս դուստր իմ գեղեցիկ Սանդուխտ, հսկ նա ոչ ակամբ Հայեցաւ ’ի նա. Ասէ արքայ- Ըւրացա^ր

զիս, որդեակ, եւ սիրեցեր զմոլորեցու-

ցիչդ զայդ. Երդուեալ եմ աստուա- եովքն, զի չարաչար մաՀուամբ կորու-

սից զնա եւ զքեզ. Պատասխանի ետ սուրբն Սանդուխտ եւ ասէ- Այն զոր դու

մոլորեցուցիչ կոչես, նա զիս ’ի մոլորու- թենէ ’ի լոյս աստուածգիտութեան փոխ-

եաց- եւ ծանոյց զտէրն իմ Տիսուս 0 ր ի ս- տոս զարարիչն երկնի, եւ ես փութամ առ Հայրն իմ 0րիստոս, որ տէրն է տե- րանց եւ թագաւոր թագաւորաց- եւ նա

է լոյս ամենայն արարածոց. Ասէ թա ­գաւորն- Ո*վ է նա զոր կոչես դու Աստ- ւած եւ արարիչ- ասէ սուրբն Սան­դուխտ- Աս տուած է նա որ յոչնչէ արար

եւ Հաստատեաց զերկինս եւ զերկիր- եւ

714 ՀԱՍԿ Օ Գ Ո Ս Տ Ո Ս 2012

դուք խաւար եալ խորՀրդով պաշտէք

զկուռս, որ ոչ տեսանեն եւ ոչ լսեն, ոչ խօսին եւ ոչ Հոտոտին, ոչ գնան եւ ոչ շօշափեն, յորս բնակեալ են դեւք եւ խա- ւարեալ կորուսանեն զմիտս ձեր- եւ ա ռ­նեն զձեզ որդիս գեՀենին, ուր լալ աչացն եւ կրճել ատամանցն անսպառելի է.

Տայնժամ սրտմտեալ թագաւորն, ետ Հրաման կապել զձեռս ’ի յետս, եւ Հարկանել անչափ գի ուրասցի զ0րիս- տոս. ° ւ մատուցեալ դաՀճացն կապեցին զսուրբն Սանդուխտ, եւ կամէին քարշել

եւ Հարկանել. Ւսկ սուրբ առաքեալն

յարտասուս Հարեալ աս էր- Տէր իմ Յի- սուս 0 ր ի ստոս, Հայեաց յաղախին քո, եւ զօրացո զսա կալ ընդդէմ չարին Հնարից, եւ արա յամօթ զՀակառակորդն ճշմար­տութեան.

° ւ մինչդեռ չարչարէին զսուրբն Սանդուխտ, յանկարծակի եղեւ շար­ժումն յերկնից, եւ ձայն աՀադին որ ասէր- 0ա^ալերեաց դուստր, պինդ կաց եւ մի երկնչիր, զի ես ընդ քեզ եմ. ° ւ առժամայն լուեան կապանք նորա, եւ խաւարեցան դաՀիճքն ’ի լուսոյ պայեա- ռութենէն որ փայլեաց շուր^ զկուսիւն, եւ աՀ կալաւ զամենեսեան Հանդերձ թա- գաւորաւն- եւ սուրբ կոյսն Սանդուխտ

ել արտաքս փութանակի եւ գնաց առ սուրբ առաքեալն ^ադէոս եւ փարէր

զոտիւք նորա եւ ասէր- ԱՀա եՀաս տէր

Յի սուս 0րի ստոս յօգնականութիւն ինձ, եւ արձակեաց զիս ’ի կապանաց անտի, եւ յամօթ արար զսատանայ եւ զար- բանեակս նորա. ° ւ սուրբ առաքեալն Թ՚ադէոս գոՀանայր զԱստուեոյ եւ տայր քաջալերութիւն սրբոյն Սանդխտոյ.

Տայնժամ գայր Հասանէր իշխան ոմն Հրամանաւ թագաւորին, եւ անկեալ արտասուօք առ ոտս առաքելոյն եւ ա-

սէր- Տղեաց առ քեզ թագաւորն եւ ասէ- 0եղայ քեզ եւ Աստուեոյն քո, թող մեզ եւ աղօթս արա վասն մեր, զի անցանէ զմեւք սաստկութիւն բարկութեանս զի

կորնչիմք աւասիկ- արդ զինչ եւ կամիս դու արասցուք. Ւբրեւ լուաւ զայս սուրբ առաքեալն յարտասուս եղեալ ա- ղաչեաց զԱստուաե. ° ւ առժամայն դա- դարեաց շարժումն, եւ եղեւ խաղաղու­թիւն, եւ լուեան կապանք նոցա եւ լռե ­ցին ձայն աՀեղ որոտմանցն. Տայնժամ Հաւատաց իշխանն ամենայն տամբ իւ- րով, եւ մկրտեցաւ, եւ կոչեցաւ անուն նորա Սամուէլ, եւ ոչ ոք էր նման նմա ի թագաւորութեանս Հայոց.

հսկ թագաւորն գրգռեալ ’ի չարէն Հրամայեաց բեւեռս Հարկանել ընդ ոտս նորա, եւ նա այնպէս կատարեցաւ, եւ այլ եւս ոգիք եւթն ընդ նմա յաշակեր- տաց սրբոյն. ° ւ եղեւ նշան լուսոյ ’ի վե- րայ նոցա, եւ աՀ մեե անկաւ ’ի վերայ անօրինացն. հսկ սուրբն Սանդուխտ ել-

եալ ,ի գիշերի Հանդերձ ընկերօքն գնաց- եալ եբարձ զմարմինս նոցա, եւ պատ- եաց մաքուր կտաւօք զմարմինս նոցա, եւ թաղեաց ’ի փոքր ձորակին՝. ° ւ մխի ­թարէր զամենայն Հաւատացեալսն բա- նիւ սուրբն Սանդուխտ, եւ կերակրէր զնոսա Հացիւ, եւ զգեցուցանէր Հանդեր- ձիւ, եւ առնէր նշանս եւ արուեստս յա­նուն Տիսուսի քրիստոսի. ° ւ ’ի վաղիւ անդր Հաւատաց ’ի 0րիստոս կին ոմն ա­նուն Զարմանադուխտ քարոզութեամբ սրբոյն Սանդխտոյ, եւ մկրտեցաւ ամե­նայն տամբն իւրով, որք էին ոգիք երկու Հարեւր. ° ւ լուեալ թագաւորն ետ Հրա­ման զԶարմանադուխտն միայն սպանա- նել. եւ բազումք ’ի կատարմանն Զար- մանադխտոյ Հաւատացին ’ի 0րիստոս վասն փայլման պայեառ լուսոյն որ է ̂5ի վերայ Զարմանադխտոյ.

° ւ լուեալ թագաւորին մրմռեցաւ ’ի վերայ Սանդխտոյ եւ ասաց սպանանել

զնա- քանզի աս էր թ է Ь ա մոլորեցուցա- նէ զամենեսեան- եւ եկեալ կալան զնա եւ տարան ’ի տեղի կատարմանն. ° ւ առ- եալ դաՀիճն զսուրն զի սպանցէ զՍան- դուխտ, եւ եՀար զդաՀճապետն եւ սպան

օ գ ո ս տ ո ս 2012 ՀԱՍԿ 715

զնա. իսկ անՀաւատքն առաւել գրգրռ- եալ ’ի Հարէն, դիմեցին ’ի վերայ սուրբ կուսին Աանդըխտոյ, եւ անդէն զիրար Հարեալ սատակեցին. իսկ սրբուՀին Սանդուխտ կայր ’ի մէ^ նոցա եւ աղօ-

թէր- Տէր Տիսուս ընկալ զիս. Եւ մի ոմն ’ի զօրականացն Հարեալ զսուրն ’ի սիրտ կուսին Աանդխտոյ, եւ նա անդէն աւան- դեաց զՀոգին իւր առ Աստուած. Տայն- ժամ բուրեաց Հոտ անուշութեան, եւ ծագեաց լոյս ’ի յերկնից իբրեւ զսիւն Հրոյ եւ եկաց ’ի վերայ մարմնոյն Աան­դըխտոյ զերիս տիւս եւ զերիս դիշերս- վասն որոյ Հաւատացին ’ի 0րիստոս յա- ւուր յայնմիկ ոգիք երկու Հազար ընդ

այր եւ ընդ կին, եւ ոՀ մեկնեցան ’ի տեղւոֆէն- եւ եկեալ սուրբ առաքեալն Թ՚ադէոս մկրտեաց զամենեսեան յայնմ

գիշերի- եւ առեալ զմարմին սուրբ կու­սին եդ ’ի նոյն տեղւո^ն, եւ արար զդե- րեզմանն յայտնի լոյս արգել շնորՀօք.

° ւ աղօթեալ գնաց առ աշակերտսն սուրբ առաքեալն եւ մխիթարեաց զնո- սա- եւ անդէն եկեալ Հասին երկու իշ-

խանքն եւ բազում ամբոխ ընդ նոսա- եւ կալեալ զ^ադէոս ածին առաֆի թագա­ւորին- եւ Հայեցեալ ետես զնա թագա­ւորն պայծառատիպ եւ յոյժ աՀեղատես, եւ ոՀ կարաց խօսել ընդ նմա խստու- թեամբ- այլ ասաց նմա կակղաբար, թ է

Ընդէ՞ր գողացար զմիտս Հքնաղագեղ դստերն իմոյ Աանդխտոյ. Ասէ Թադէոս- Այ ո, ես գողացայ զդուստրն քո ’ի խա­ւարային գործոց եւ ’ի Հար պաշտամանց

ճետոց, եւ գրաւեցի զնա առ 0 ր ի ստոս ծննդեամբ սուրբ աւազանին- եւ քո կարծեալ սպան անելով զնա փոխեցաւ ’ի մաՀուանէ ’ի կեանս. Ընդ որ բարկաց- եալ թագաւորն ետ արկանել զսուրբ ա­ռաքեալն առաֆի մարդակեր գազա- նացն, եւ եկեալ առեւծքն անկանէին առ ոտս սրբոյն. իբրեւ տեսին զայն անօ- րէնքն լուցին Հնոց եւ բորբոքեցին յոյժ եւ ընկեցին զսուրբ առաքեալն կապանօք

'ի ներքս. ° ւ նա աղօթէր եւ ասէր- Տէր իմ Տիսուս, Հաս ինճ յօգնութիւն. ° ւ յայնժամ ել Հողմ ուժգին ամպախառն ցօղով լի, եւ առ զՀուրն բորբոքեալ եւ

արկ զանՀաւատովքն- եւ ընդ նմին ճայն աՀեղ որոտմանց սաստիկ յերկնից եւ սատակեաց զբազումս- եւ թագաւորն անկաւ փախստական 'ի յապարանսն, եւ ՀարաՀար տագնապաւ կայր ’ի տարա­կուսի- եւ սուրբ առաքեալն ^ադէոս

ելեալ ամբո ղ 1 'ի Հրոյն֊ Ե ւ Հաւատացին յաւուրն յայնմիկ ոգիք ՀորեքՀարեւր եւ քառասուն եւ երեք, որք աղաղակէին եւ ասէին- Մեծ է Աստուածն քրիստոնէից. ° ւ սուրբ առաքեալն մկրտեաց զնոսա 'ի նմին ժամու, եւ աղօթեաց այսպէս ’ի վերայ նոցա- Տէր Տիսուս եւ Աստուած իմ, մի թողուր զժողովուրդս քո, այլ զօ- րացո զսոսա ’ի սէր սրբութեան քո, եւ զիս ընկալ ’ի Հոտ անուշից. ° ւ այնպէս օրՀնեաց զՀաւատացեալսն եւ յանճն

արար քրիստոսի. ° ւ ասաց նոցա- Արիք, ելէք ’ի բարճր տեղին, եւ Հայեցեալ տե­սէք զկատարածն իմ. ° ւ ես աՀա ետու ճեզ առաջնորդ զ^աքարիա սիրողն

0 ր ի ստոսի- զի ինճ լծակից է եւ ճեզ պաշտօնեայ 'ի տ էր ֊ Ե ւ նոքա օրՀնեալք ’ի նմանէ ելին ’ի բարճրագոյն տեղին ’ի

գլուխ գաՀաւանդակ դարին. ° ւ սուրբ առաքեալն կայր անդէն եւ աղօթէր- եւ աՀա Հասին իշխանքն բազում ամբոխիւ Հրամանաւ թագաւորին, եւ կալեալ զսուրբ առաքեալն Հանին ’ի փոքր ճորա- կէն ’ի բարճրաւանդակ տեղի մի ’ի վի­մամէջս. ° ւ առեալ դաՀիճն զսուրն զի սպանցէ զառաքեալն եւ եՀար զեղբայրն իւր զԶեմենտոս եւ սպան զնա, որ էր իշխան ’ի վերայ ամենայն ճանապար- Հացն, եւ Հաւատարիմ ’ի դրան արքունի- եւ էր յո յժ ողորմած բարուքն եւ աղքա­տասէր, դարմանիՀ օտարաց եւ կարօ- տելոց. ° ւ սուրբ առաքեալն իբրեւ ետես թ է մեռաւ այրն բարի, տրտմեցաւ յոյժ,

զի էր դարմանիՀ Հաւատացելոցն, եւ

716 ՀԱՍԿ Օ Գ Ո Ս Տ Ո Ս 2012

ընդունող օտարաց. Տայնժամ եկաց սուրբն Թ՚ադէոս մօտ առ մեռեալն, Հա­յեցաւ յերկինս եւ ասէ- Հայր տեառն մե- րո յ Տիսուսի 0րիստոսի, Հայեաց յերկ-

նից ’ի սրբութենէ քումմէ, եւ կենդա- նացո զմեռեալս զայս- զի գիտասցեն թ է դու ես Աստուած ամենայնի, եւ տէր կ ենդանեաց եւ մաՀու. ° ւ կալեալ զճե- ռանէ մեռելոյն եւ ասէ- 0եզ ասեմ, արի կաց յանուն Տիսուսի 0րիստոսի. ° ւ նոյնժամայն յարուցեալ մեռեալն անկաւ առ ոտս սրբոյն եւ ասէր- Հաւատամ յԱստուաե՜ն քո զոր դու քարոզես, զի նա

միայն է Աստուած՝. ° ւ եդ զճեռն իւր Թ՚ադէոս ’ի վերայ նորա եւ ողֆացոյց զնա. ° ւ Հաւատացին ’ի 0րիստոս յա- ւուր յայնմիկ ոգիք ՀինդՀարեւր եւ քսան- եւ առաջնորդ Հաւատացելոցն էր

Զեմենտոս. ° ւ օրՀնեաց զնոսա ^ադէոս եւ Համբուրեաց եւ յանճն արար Աստու­ծոյ Հոդւոյն ասելով- °րթայք ’ի խա­

ղաղութիւն, եւ տէր րնդ ձեզ լիցի. ° ւ լուեալ զայս թագաւորն բարկացաւ եւ ստիպեաց զդաՀիճսն սպանանել զսուր- բրն՝. Ե ւ նոյնժամայն բուրեաց Հոտ անո յշ եւ ծադեաց լո յս պա յծառ ’ի վերա յ եւ եղեւ ճայն աՀեղ եւ շարժումն մեծ. ° ւ

պատառեալ վիմին րնկալաւ զմարմին սուրբ առաքելոյն ’ի ներքս, եւ դարճեալ կնքեցաւ- եւ անՀաւատքն եղեն փա- խրստական ’ի լուսոյն՝. ° ւ ելեալ Հաւա­տացեալէն տեսին զի ամփոփեալ էր մարմին սուրբ առաքելոյն, եւ Հաւա­տացին յաւուր յայնմիկ անճինք երեք Հազար եւ չորս Հարեւր. ° ւ էին նոցա վերակացու Զաքարիա եւ Զեմենտոս.

կատարեցաւ սուրբն Սանդուխտ ’ի դեկտեմբերի Հնգետասան- եւ յետ ութ աւուր զսուրբ առաքեալն ^ադէոս գլխատեցին. ° ւ ’ի կատարման ժամուն տեսին Հաւատացեալքն զՀոգի առաքե­լոյն լուսապայծառ յերկինս վերացեալ, եւ կ ար ծեցին թ է մար մնո վ վեր ացաւ եւ միաբան աղաղակեցին- Սուրբ առաքեալ

Հայր մեր յիշեա զմեզ առ 0 ր ի ստոս. Եւ ապա իֆեալ ’ի տեղի կատարմանն եւ տեսեալ զարիւնն եւ ծանեան զմարմինն

’ի վիմին ամփոփեալ եւ զՀոդին առ Աստ- ւած վեր ացեալ- եւ Հիացեալ փառ ս ետուն Աստուծոյ.

ԹԱՄԱՐ ՏԱՍՆԱՊԵՏԵԱՆ

(Շար. 48)

օ գ ո ս տ ո ս 2012 ՀԱՍԿ 717

ՍՈԻՐՌ Գ Ր Ա Յ Ի Ն

Ս Ծ Ր Տ Ո Ղ Ո Ի Թ Ի Ի Ն ՄԱՏԹէՈՍԻ ԱԻԾՏԱՐԱՆԻՆ

Ի Գ . Գլուխ

ԶԳՈԻՇԱՑՈԻՄ ՕՐԷՆ0Ի ՈԻ-ՍՈԻ-ՑԻՉ֊ Ն°ՐԷՆ °Ի ՓԱՐԻՍ՜ԵՑ՜ԻՆ՜ԵՐԷՆ (1-12):

Ապա Ցիսռւս ժողովուրդին հւ իր աշակերտներուն ըսաւ-

- Մռվսէսի աթռոր Ոստան Օրէնքի ուսուցիչներն ու փարիսեցիներ: Իրենց ըиածնհրռւն հնազանդեցէք եւ կատարհ- ցէք զանոնք- սակայն մի' րնէք ինչ որ իրենք կրնհն- որովհետեւ անոնք կր սոր­վեցնենք բայց չեն կատարեր: Անոնք ծանր եւ դժուարակիր բեռնիր կր դնեն մարդռց ռւսերռւն, մինչ իրենք նոյն բե^Իրր կրհթւ նուազագոյն նիգն իսկ չեն րնհր: Ինչ որ կ՚րնհն) մարդռց հրհւաթւ համար կրնեն: Իրենց գրապшնակնհրը կր քայն- ցրնեն հւ իրհնց հագուստներուն ծռպերր կհրկնցնհն: Ընթրիքներու րնթացքինպատուէ տհղերր գրաւել կր սիրհն հւ ժողովարաններուն մէջ՝ աոաջին աթռո- նհրր: Կր սիրհն հրապարակներու վրայ մարդռցմէ բարհւներ հւ «Վար­դապետ», այսինքն' «Ուսուցիչ» կոչռւիբ Բայց դռւք ռհւէ մէկր «Վարդապետ» մի' կոչէք, ռրռվհհտհւ դռւք բոչորդ եղբայրներ էք հւ մէկ ռւսռւցիչ ռւնիք: Երկբի վբայ ռհւէ մէկր «հայր» մի' կոչէք, ռրռվհհտհւ դռւք մէկ Հայր ռւնիք, ռր երկինքի մէջ է: «Առաջնորդ» մի' կոչուիք, ռրռվհհտհւ ձհր միակ աոաջնորդր ^րիստռսն է: Ջհր մէ- ջէն մհծր թռղ ձհր ապասաւռրր ր/ա յ: Ով ռր իր անձր կր բարձրացնէ' պիտի խո­

նարհի, հւ ռվ ռր իր անձր կր խոնար­հեցնէ ' պիտի բարձրանայ:

Խնդիր յարուցող խօսքեր կան այս Հատուած՜ին մէ^ւ Ուստի, զանոնք Հաս- կընալը աւելի քան կարեւոր է :

Նախ, ամփոփ բացատրութիւն:23-րդ դլուխով կը սկսի այն բա­

ժինը, որ մենք կը կոչենք «Ուսուցումի: Այս բաժինը երեք լման դլուխներու վրայ կը տարածուիւ Ս՝ ^իրքի բազմա­թի ւ քննողներ դիտել տուաե են, որ «Ու- սուցում>-ը կառուցային իմաստով կը նմանի Լերան քարոզին:

\Նմանութիւն առածին:Լերան 0 արոզը երեք դլուխներու

վրայ տարատուած է 5-7 դլուխներուն: Այս բաժինն ալ կը տարաեուի 23-25դլուխներուն վրայ:

\Նմանութիւն երկրորդ:Լերան 0 արոզը կը սկսի «Երանի՜կ­

ներով: «Ուսուցում>-ը յետ Օրէնքի ո ւ­սուցիչներէն եւ փարիսեցիներէն զգու- շացման ու նի եօթ «Վայի-եր: «Երանի՜կ­ները արքայութեան ժառանգորդներուն Համար են, իսկ « Վայ ՜Ъ-երը անոնց որոնք իրենք զիրենք կը զրկեն արքայութենէն:

\Նմանութիւն երրորդ:Լերան 0 արոզը առակով կը վերֆա-

նայ, որ մեզի կը ներկայացնէ երկու տե­սակ տուն շինող մարդիկ: 0էկը ժայռի վրայ կը շինէ իր տունը, միւսը աւազի

718 ՀԱՍԿ Օ Գ Ո Ս Տ Ո Ս 2012

վրայ: Վերջին Դատաստանի այլաբանու­թիւն է անիկա: Այս բաժինին 25-րդգլուխին վերջին Հատուած՜ն ալ առակ է, որ Վերջին Դատաստանը կը ներկա- յացնէ:

ի վերջոյ երկու բաժիններուն մի­ջուկը: Լերան 0արոզը ցոյց կու տար, թ է Աստուծոյ ժողովուրդին մաս կազմող անճերը ինչպիսին պէտք է ըլլան: իսկ «Ուսուցում>-ը կը ներկայացնէ կրօնա­կան Հին դրութեան վախճանը, եւ ՀռՀա- կումն ու խոստումը նոր դրութեան:

Մեր այս Հատուածը կը նախապատ­րաստ է « Վայ Ъ-երը:

Օրէնքի ուսուցիչներէն եւ փարիսե­ցիներէն զգուշացնելուն առիթով որոշ ճշմարտութիւններ կը յայտնէ:

«Մովսէսի աթոոը նսաան Օրէնքի ուսուցիչներն ու փարիսեցիները», կըսէ: Ասիկա զոյգ նշանակութիւն ունի.

1) հիւթական նշանակութիւն: Անցեալին, ինչպէս մինչեւ Հիմա,

Հրէական բոլոր ժողովարանները կ ո ւ ­նենան գլխաւոր աթոռ, որ բեմին առջեւ զետեղուած կ ըլլայ: Անիկա Մովսէսիաթոռ կոչուած է:

2) ԽորՀրդանշական նշանակու-թիւն:

Այն անճը, որ ուսուցումը պիտի կատարէ այդ աթոռին կը նստի. այս արարքով ըԱել կուզուի, թ է ուսուցա­նողը կը շարունակէ Մովսէսի գործը որպէս Օրէնքին մեկնիչ:

Տի սուսի ժամանակ Օրէնքի ուսու­ցիչները եւ փարիսեցիները կը կատա­

ր էին այդ դորձը:-Տորդորը մեզ կը զարմացնէ: կ ’ըսէ.

«Իրենց ըսածներուն հնազանդեցէք եւ կաաարեցէք գանոնք. սակայն մի' ընէք ինչ որ իրենք կ’ընեն. որովհեաեւ անոնք կը սորվեցնեն, բայց չեն կաաարեր»: Տի սու­սի այս խօսքը արդեօք կը վերաբերի անոնց բո լր3ր ըսածներուն: Ո չ: Ըսելկ'ուզէ, թ է Օրէնքին կապակցութեամբ ի նչ որ կ ըսեն ուղիղ է, ուստի կը յոր­դորէ ըսուածները կատարել: միտենք,

որ այս մեկնիչները Օրէնքէն դուրս ա յլ օրէնքներ կամ կենցաղային կարգադ- րութիւններ ալ ունէին: Տիսուս զանոնք կը մերժէր, Հետեւաբար իր յորդորը ա­նոնց չի վերաբերիր: Մարդաստեղծօրէնքներով անոնք ժողովուրդը Հեռա­ցուցած էին Մովսէսի միջոցով տրուած Օրէնքին ոգիէն: կենցաղային կարգադ- րութիւններու աւանդութիւնը մերժե-

լոՎ' Տի սուս մարդիկը կը Հրաւիրէր Օրէնքին ոգին տեսնելու, տեսնելու Աս­տուծոյ կամեցածը:

կ ’ըսէ. «Անոնք ծանր եւ դժուարակիր բեոներ կը դնեն մարդոց ուսերուն, մինչ իրենք նոյն բեոները կրելու նուագագոյն ճիգն իսկ չեն ըներ>: Ըսել կ'ուզէ, թէ անոնք իրենց տրուած իշխանութեամբ բազմաթիւ օրէնքներ կը սաՀմանեն եւ մարդոց կեանքը կը դժուարացնեն, իսկ իրենց անճերը այդ բեռներէն բացար- ճակապէս ազատ կը պաՀեն:

Կ'ըսէ . «Իրենց գրապանակները կը լայնցնեն եւ իրենց հագուսաներուն ծո­պերը կ’երկնցնեն: Ընթրիքներու ընթաց­քին պաաուոյ աեղերը գրաւել կը սիրեն եւ ժողովականներուն մէջ՝ աոաջին աթոո- ները: Կը սիրեն հրապարակներու վրայ մարդոցմէ բարեւներ ընդունիլ եւ ‘‘Վար- դապեա’’ , այսինքն ‘‘Ուսուցիչ’’ կոչուիլ»:

Առաջին անգամը չէ, որ Տիսուս կը խօսի կրօնականներու ցուցամոլութեան մասին: Լերան 0արոզին մէջ տեսանք, թ է աղօթքի, ողորմութեան եւ ծոմապա­Հութեան վերաբերող ինչ դատապար­տելի սովորութիւններ ունէին այն օրե­րու կրօնականները:

Այստեղ ցուցամոլութեան առաջին օրինակ կը յիշէ ' անոնց լւսյնցնհլյլ իրենց գրապանակներուն:

Գրապանակները առՀասարակ կա­շիէ, երբեմն ալ մետաղէ շինուած պաՀա­րանիկներ էին, որոնց մէջ Օրէնքէն առ- նըւած պատուիրաններ կըլլային: Աղօթ­քի ժամանակ գրապանակները կը կա- պէին իրենց աջ թեւին, որպէսզի պատ- ւիրանները երբեք չմոռնան: Նոյն ժա-

օ գ ո ս տ ո ս 2012 ՀԱՍԿ 719

մանակ եւ միեւնոյն նպատակով պատ- ւիրաններու մէկ պանակ ալ իրենց ճա­կատին կր կապէին. ճակատին կապ- ւածներր «ճակաանոց> կր կոչուէին՝.

կ ’րսէ. «՛Իրենց հագուսաներուն ծո- պերր կ’երկնցնեն»: կանոնէ կու գայասիկա՝, խրուած է. «Տէրր խօսեցաւ Մով- սէսին, րսելով.- խօսէ' Իսրայէլի որդինե­րուն ու րսէ' անոնց, որ իրենց ծոպեր շինեն իրենց հանդերձներուն քղանցք­ներուն վրայ... ու քղանցքին ծոպերուն վրայ կապոյա ժապաւէն դնեն: Եւ ասիկա ձեզի ծոպ պիաի րլլայ, որպէսզի դուք նայիք անոր ու Տիրոջ բոլոր պաաուէր- ներր ձեր միաքր բերէք, եւ կաաարէք» {Թւ 15.37-39), Սակայն մինչ կանոնին շեշտրՏիրոՀ պատուէրներր մտաբերելուն եւ կատարելուն վրայ էր, Օրէնքի ուսու- ցիչներր եւ փարիսեցիներր իրենց անճե- րուն պատուիրանապաՀութիւնր ցու­ցադրելու Համար իրենց Հագուստնե­րուն ծոպերր կ երկնցնէին. Օուցամոլ պատուիրանապաՀութիւն էր անոնց ր- րածր. Հետեւաբար այլասերում աստ- ւածային մտադրութենէն.

Կր շարունակէ. «Ընթրիքներու րն- թացքին պաաուոյ աեղերր գրաւել կր սիրեն եւ ժողովարաններուն մէջ' առաջին աթոռներր>. Օրէնքի ուսուցիչներր եւ փարիսեցիներր իրենց անճերուն շատ մեծ կարեւորութիւն կրնծայէին, եւ պատուրւիլ ու յարգուիլ կր ցանկային՝. Այն ինքնամեծարումր եւ պատուրւիլ ու յարգուիլ ցանկալր չէին կրնար Աստու­ծոյ Հաճելի րլլալ.

կ'րսէ. «Կր սիրեն հրապարակներու վրայ մարդոցմէ բարեւներ րնդունիլ եւ ‘‘Վարդապեա’’ , այսինքն ‘‘Ուսուցիչ’’ կոչ- ւիլ»: Այս խօսքին վրայ Ցիսուս կ’աւելցնէ. «̂ այց դուք ոեւէ մէկր“ Վարդապեա’’ մի' կոչէք, որովհեաեւ դուք բոլորդ եղբայրներ էք եւ մէկ ուսուցիչ ունիք»: Մի քանի բր- նագիրներ այս վերջին նախադասութիւ- նր պարզելով, յստակ կր դարճնեն, որ այն «մէկ Ուսուցիչ>-ր Տի սուս ի՚նքն է .

Այստեղ Տիսուս կարեւոր Հարց կր

դնէ, որ զանազան կրօնական եւ աղան- դաւորական ուղղութիւններու կողմէ չարաշաՀուած է յարճակում գործելու Համար աւանդական եկեղեցիներուն վրայ, որոնք վարդապետներ ունին՝.

Տիսուս արդեօք բացարճա Ղ կեր ­պով արգիլեց ոեւէ մէկր «Վարդապեա> կոչել, թ է իր խօսքր յատուկ նշանա­կութիւն ունէր.

Եկեղեցին զո՛վ «Վարդապեա> կր կո­չէ.

Այն որ եկեղեցւոյ վարդապետու- թիւնր կ ուսուցանէ.

Արդ, այդ ծառայութիւնր կատա-

ր ողր ինչպէ ս կոչել.Արդուկ րնող մարդուն եթէ «ար­

դուկիչէ պիտի Հրսեմ ի՛նչ պիտի րսեմ. Հսկողութիւն րնող մարդուն եթէ «հրս- կիչ» պիտի չրսեմ ին չ պիտի րսեմ. ճա ն­ճում կատարողին եթէ «գանձիչի պիտի չրսեմ ի՛նչ պիտի րսեմ. նկարող մար­դուն եթէ «նկարիչդ պիտի չրսեմ ի՛նչ

պիտի րսեմ— . Տիսուս ի՚նք էր, որ իրաշակերտներուն պատուէր տուաւ ո ւ­սուցանելու Լ0տ 28.20). ՈրովՀետեւ ո ւ­սուցանելու պատուէրր տուաւ, Հետեւա­բար անոնք «Ուսուցիչդ կամ «Վարդա- պեա> պիտի կոչուէին.

Տիսուսի դրած Հարցր «Վարդապեա> տիտղոսին մերժումր չէ. ՏովՀաննէսի աւետարանէն դիտենք, որ ի°նք այդ տիտղոսր գործածեց *ևիկոդեմոսին յի- շեցնելու Համար անոր Հանդամանքր ԼՏՀ3.10).

Ա-Կր \%-ին մէ^ Պօղոս առաքեալ մեզի կր յիշեցնէ, թ է Աստուած իր եկե­ղեցիին մէ^ տարբեր տարբեր պաշտօն­ներ նշանակեց, իւրաքանչիւրր յատուկ ծառայութեան Համար. Ան դրած է. «Ե­կեղեցիին մէջ Ասաուած բազմաթիւ ան­դամներ կարգեց' զանազան ծառայու- թիւններու համար. նախ' առաքեալներր, երկրորդ' մարգարէներր, երրորդ' ուսու- ցանողներր...» (Ա.կր 12.28).

Առաքեա/ր պատուէր տուաձ է, րսե- լով. «Ասաուծոյ խօսքին աշակերաութիւն

720 ՀԱՍԿ օ գ ո ս տ ո ս 2012

^ողր' իր ունեցած բարիքներէն բաժին թող հանէ իր ուսուցիչին ̂ (Գղ 6՝6), կամ վարդապետին: Ասիկա ալ ցոյց կու տայ, թ է °կեղեցին վաղ օրերէն վարդապետ­ներու կամ ուսուցանողներու դասունեցած է, որոնք իրենց տիտղոսով կոչ- ւած են: Այս առնչութեամբ նաեւ տեսնել Առաքեալներուն Գործերը դիրքին այն տեղեկութիւնը, որ կ'ըսէ, թ է Անտիոքի եկեղեցիին մէջ մարգարէներ եւ վար­դապետներ կային {Գրծ 13՝1): Հետեւա- բար, սխալ է այն դատումը թ է աւան­դական եկեղեցիները Տիսուսի ուսուցու- մին Հակառակ կ երթան: Ուստի, Հարկ է Տիսուսի ուսուցումը ճիշդ Հասկնալ. Ի՛՜նչ է ըԱել ուզուածը:

Տիսուսի խօսքը Օրէնքի ուսուցիչ­ներուն ու փարիս եցիներուն կը վերա­բերի: Անոնք իրենց ժողովուրդին վար­դապետ կարգուած էին, սակայն իրենց պաշտօնին Հաւատարիմ եւ արժանի չեղան: ճշմարիտ իմաստով ուսուցչու­թիւն չըրին: ինչպ է ս կարելի է մէկը«Վարդապետի կամ «Ուսուցիչի կոչել, երբ ան իր պաշտօնէն ակնկալուած մակարդակին չէ: Տիսուս ըԱել կուզէր, որ Օրէնքի ուսո ւցիչներն ու փարիսե­ցիները արժանի չեն «Վարդապետի կամ «Ուսուցիչի կոչուելու:

Նոյն միտքը շարունակելո Վ, տ ի սուս ըսած է՝ «Երկրի վրայ ոեւէ մէկր ‘‘հայր’’ մի' կոչէք, որովհետեւ դուք մէկ Հայր ունիք, որ երկինքի մէջ էի: Անկասկած, Տիսուսի խօսքը չի վերաբերիր մարմ- նաւոր Հայրերուն, այլ ժամանակակից կրօնական առաջնորդներուն:

Դարձեալ թիւրիմացութիւն է այն կեցուածքը, թ է Հոգեւոր առաջնորդներ պէտք չէ որ «հայր» կոչուին: Ա՝Կր 4-ի

մէջ, Պօղոս առաքեալ դրած է՝ «Այ ս բաներր կր գրեմ՝ ո'չ թէ ձեզ ամօթով ձգելու, այլ՝ խրատելու համար ձեզ, որ- պէս իմ սիրելի որդիներս: Որովհետեւ նոյնիսկ եթէ բիւրաւոր դաստիարակներ ունենաք' ձեզ 0րիստոսի առաջնորդելու համար, բայց ինձմէ զատ հայր չէք կրնար

ունենալ, որովհետեւ ե'ս էի որ Աւետա­րանին քարոզութեամբ ձեզի հայր եղայ՝ որպէսզի 0րիստոսի պատկանիք» (Ա-Կր 4՝՜14-115): Առաքեալին ակնարկած «որ­դիներ» ̂ իր աւետարանչութեան Հետե­ւող կորնթոսի Հաւատացեալներն էին: Հետեւաբար, ինքզինք կը ճանչնար որ­պէս անոնց Հոգեւոր Հայրը: ՀոգեւորՀայրութեան տիտղոսը մերժելի չէ: Մեր­ժելին այն կոչումին Հաւատարիմ եւ արժանի չըլլալն է: Օրէնքի ուսուցիչներն ու փարիսեցիները իրենց ընթացքով դադրած էին Հոգեւոր Հայրեր ըլլալէ, այսինքն Հոգեւոր որդիներու ծնունդ տուողներ, եւ Հոգատարներ ըլլալէ:

կ ’ըսէ՝ «‘‘Առաջնորդ’’ մի' կոչուիք, որովհետեւ ձեր միակ առաջնորդր քրիս­տոսն էի: Տիսուսի ըԱել ուզածը այն է,

թ է Օրէնքի ուսուցիչներն ու փարիսե­ցիները իրենց խոտորումով ի վիճակի չէին Հո դեւոր ուղղութիւն տալու: ճ ը չ - մարիտ առաջնորդը քրիստոս ի՚նքն է: ճշմարի տ Հոգեւոր ուղղութիւնը անկէ կարելի է ունենալ:

0 ր ի ստոս իր °կեղեցւոյ առաջնորդ­ներ կարգեց եւ կը կարգէ: Անոնք "Քրիս­տոսի օրինակով կ՚ապրին եւ 0րիստոս- ճանապարՀը ցոյց կու տան:

«2եր մէջէն մեծբ թող ձեր սպասա- ւորր րլլայի, կըսէ: ^Նախապէս տեսանք մեծութեան մասին Տիսուսի միտքը: իսկ այստեղ ին չ է ըԱել ուզածը: Ի ն չ կապ ունի նախորդ յայտարարութիւններուն Հետ:

կարելի է Հասկնալ որպէս կոչ Օրէն­քի ուսուցիչներուն եւ փարիսեցիներուն ուղղուած որպէսզի իրենց անձերը խո­նարՀեցնեն եւ իսկական սպասաւորներ դառնան Աստուծոյ ժողովուրդին:

կարելի է նաեւ Հասկնալ իր աշա­կերտներուն ուղղուած ազդարարու­թիւն որպէս, որ անոնք ալ մեծ ըլլալու մարմաջէն տարուած Օրէնքի ուսուցիչ­ներուն եւ փարիսեցիներուն պէս չմո- լորին:

Տի սուս իր խօսքերը եզրակացնելով,

օ գ ո ս տ ո ս 2012 ՀԱՍԿ 721

կ’ըսէ. «Ով որ իր անձը կը բարձրացնէ' պիաի խոնարհի, եւ ով որ իր անձը կը խոնարհեցնէ' պիաի բարձրանայ»:

Այս խօսքին «պիաի խոնարհիչ կամ «պիաի բարձրանայի բայերուն ճիշդ Հասկացողութիւնն է «պիաի խոնար­հեցուիլ եւ «պիաի բարձրացուի :̂ Ո ւս ­տի, ան որ իր անճ կը բարճրացնէ պիտի խոնարՀեցուի, եւ ան որ իր անճը կը խոնարՀեցնէ պիտի բարճրացուի: Աստ- ւաե ինքն է խոնարՀեցնողը եւ բարճ- րացնողը: իրենց անճերը բարճրացնող- ները խոնարՀեցնելով Աստուած զա­նոնք ոչնչութեան կը դատապարտէ, իսկ իրենց անճերը խոնարՀեցնողները բարճ- րացնելով զանոնք իր փառքին արժանի կը դարճնէ:

ՅԻՍՈՒՍ ԿԸ ԴԱՏԱՊԱՐՏԷ ՕՐԷՆ0Ի

ՈՒՍՈՒՑԻՉՆԵՐՆ ՈՒ ՓԱՐԻՍ°ՑԻՆ°ՐԸ (13-36):

- Վա՜յ ձեզի, կեղծաւռրնհ'ր, Օրէնքի ուսուցիչներ հւ փարիսեցիներ, որ երկին­քի արքայութիւնը կր փակէք մարդոց աոջեւ. դուք չէք մաներ եւ թոյ/ չէք աար նաեւ անոնց՝որ կ՛ուզեն մանել

Վա՜յ ձեզի, կեղծաւորներ, Օրէնքի ուսուցիչներ եւ փարիսեցիներ, որ մէկ կռղմէ այրիներուն առները իրենց ձեռք էն կը յափշաակէք, միւս կողմէ կեղծաւո- րռւթհամբ ձեր աղօթքը կ՚երկարէք. ասոր համար աւեի իիսա դաաապարաութիւն պիտի ընդունիք :

Վա՜յ ձեզի, կեղծաւորներ, Օրէնքի ուսուցիչներ եւ փարիսեցիներ, որ մէկ կռղմէ ծով ու ցամաք կը շրջիք մէկը նորահաւաա ընելու համար, իսկ երբ յա - ջռղիք' զայն ձեզմէ կրկնապատիկ աւեյի դժոխքի արժանի կ՚ընէք:

Վա՜յ ձեզի, կո'յր առաջնորդներ: Կ՚ը­սէք- «Ան որ աանարի վրայ կ՚երդնու՝ եր­դումը կաաարեու պшրտաւռրռւթհան աակ չէ, բայց ան ռր աանարին ռսկիին վրայ կ՚երդնու' պարաաւռր է կաաարե- լու»: Ցիմարնհ՚ր, կոյրհ՜ր, ռ՞ր մէկը կա-

րեւռր է, ոսկի՞ն թ է աաճարը) ռր կը սրբագռրծէ ռսկին: Կամ կ՚ըսէք. «Ան ռր զոհարանին վրայ երդում կ՚ընէ' երդումը կաաարեու պարաաւռրռւթեան աակ չէ, բայց ան ռր կ՚երդնու զոհարանին դրռւած զոհին վրայ' պարաաւռր է կաաարեւու»: Ցիմարներ, կոյ բե՛ր, ռ՞ր մէկը աւհյի կարեւոր է- զո՞հը թէ զոհարանը, ռր կը սրբագործէ զոհը: Հհահւաբար, ռվ ռր կերդնռւ զոհարանին վրայ, կ՚երդնու թ է ' զոհարանին եւ թ է այ հոն եղածներուն վրայ: Ով ռր կերդնռւ աաճարին վրայ, կերդնռւ թ է ' աաճարին եւ թ է ալ Ասաու- ծոյ վրայ, ռր հոն կը բնակի: Նոյնպէս, ռվ ռր կերդնռւ երկինքին վրայ, կերդնռւ թէ ալ Ասաուծոյ գահին եւ թ է ' Ասաուծոյ վրայ, որ հոն կը նսաի:

Վա՜ ձեզի, կհղծաւռրնհր, Օրէնքի ուսուցիչներ եւ փարիսեցիներ, ռր անա­նուխին, սամիթին ռւ չամանին աասա֊ նռրդը կռւ աաք եւ կ՚անահսէք՛ Օրէնք՛ին կարեւռր պшրտшւпրռւթիւննհրր, այսին֊ քըն' արդարութիւնը, ողորմութիւնը հւ հաւաաարմութիւնը: Ասոնք պէաք էրգործադրեր առանց միւսները անահ- սհյու: Կո՛ր առաջնորդներ, մէկ կռղմէմժղուկը կը քամէք, միւս կողմէ սակայն ուղաը կը կլէք:

Վա՜ ձեզի, կհղծաւռրնհր, Օրէնք՛ի ուսուցիչներ հւ փարիսեցիներ, ռր պնա­կին հւ գաւաթին արաաքինը կը մաքրէք, մինչ գիաէք՛թէ ներսիդին եղող ուահւիքն ռւ խ մ ե ի ք ի՜նչ յափշաակութհամբ հւ шղտհղռւթհшմբ ձեռք բհրած էք: Կո՛րփարիսեցի, նախ գաւաթին հւ պնակին նհրսը մաքրէ- այսպիսռվ դռւրսն ալ մաքուր կ^Աայ:

Վա՜ ձեզի, կհղծաւռրնհր, Օրէնք՛ի ուսուցիչներ հւ փարիսեցիներ, ռր կը նմանիք կիրով ճհրմկցուած գհրհզման֊ նհրռւ, որոնք արաաքնապէս գեղեցիկ կ՚ե­րեւին, բայց ներքնապէս դեցուն են մհ- ոեւնհրռւ ոսկորներով հւ ամէն ահսակի պղծռւթհամբ: Նոյնպէս էք դուք - արաաք- նապէս մարդոց արդար կ՚երեւիք, բայց ներքնապէս քհցուն էք կեղծաւորռւթհամբ

722 ՀԱՍԿ օ գ ո ս տ ո ս 2012

հւ անօրէնութեան:Վա՜յ ձեզի, կհղծաւռրներ, Օրէնքի

ուսուցիչներ հւ փարիսեց՛իներ, ռր մար­գարէներու շիրիմОհրը կր շինէք հւ ար- դարներուն գհրհզմшООհրը կր զարդարէք ռւ կ’րսէք- «Եթէ մենք մեր հայրերուն ժամանակր ապրած րւայինք, մարգարէ­ներու սպանութեան մասնակից պիտի ^ըայինք»: Ահաւասիկ դռւք արդէն իսկ կր վկայէք թ է որդիներն էք անոնց, ռրոնք մարգարէներր կոտորեցին: Գացէք ամ­բողջացուցէք ձեր հայրերուն կիսատ ձգած գործր: Օձեր, իժհրռ'ւ ծնունդներ, ինչպէբս պիտի կարենաք փախռւստ տալ դժոխքի դատապարտութենէն: Ահա եսձեզի մարգարէներ, իմաստուններ հւ Օրէնքի ուսուցիչներ պիտի ղրկեմ, դռւք անոնցմէ ռմանք պիտի սպաննէք՛, ռմանք խաչէք, ուրիշներ ժողովարաններու մէջ պիտի գանակոծէք հւ հալածէք քաղաքէ քաղաք: Այսպիսռվ' բոլոր шրդшրОհրռւО սպանութեան մասնակից հղած պիտի րըաք, սկսեալ անմեղ Աբէփ արիւնէն մինչհւ արիւնր Բարաքիայի որդիին ' Զա- քարիայի, ռր иպшООհցիք տանարին հւ զոհարանին մէջտհղ: Հաստատ գիտցէք, թ է այս բոթր ռնիրОհրռւО պատիժր պիտի կրէք:

կարեւոր Հատուած է ասիկա:Հատուածը կաղապար ունի՝ Օրէն­

քի ուսուցիչներուն եւ փարիսեցիներուն ուղղուած ութ «վայի-եր կը կազմեն այն կաղապարը:

«Վայ ի-ը ողբաձայնութիւն է, որ զայն գործածող անձին ցաւը կ արտա­յայտէ, որպէս անդրադարձ տխուր իրա- կանութեան, այլասերած մարդու, ընկե­րութեան կամ մարդկութեան: կամ դա­տապարտութեան նշանակութիւն ունե­ցող բացագանչութիւն է:

Տի սուս «վայի-երուն առնչած է «կեղծաւորների բառը.

ԱռՀասարակ երբ «կեղծ՜աւորի կ ը ­սենք, սովորաբար կը Հասկնանք անՀա­րազատ վարմունք ու արտայայտութիւն

ունեցող անՀատը կամ մարդիկը:Տիսուսի այս «վայի-երը եւ կրօնա­

կան յիշեալ իշխանաւորներուն Հռչա­կումը որպէս կեղծաւորներ ուղղուած են անոնց բարեպաշտութեան:

Օր էնքի ուսուցիչներուն եւ փարի­սեցիներուն բարեպաշտութեան մասին ին չ կրնանք ըսել.

Աւետարաններուն մէջ անոնց վերա­բերող Հատուածները ժխտական են:

Օր էնքի ուսուցիչներուն եւ փարիսե­ցիներուն խնդիրը Հսկայ վիՀն էր իրենց խօսքին եւ գործին միջեւ:

Անոնք նախանձախնդիրներ կը կար­ծէին իրենք զիրենք:

Պօղոս առաքեալի օրինակը մեզի պիտի բաւէր Համոզելու: Երբ կը կար­դանք Գաղատացիներուն նամակը, այն­տեղ իր անցեալ ընթացքին մասին խօ­սելով յիշեցուցած է, թ է ի՜նչ սաստկու- թեամբ կը Հալածէր Աստուծոյ եկեղե­ցին, «փորձելով զայն արմատախիլ րնելի, նաեւ թ է որքան շատ կապուած էր «հայրենի աւանդութիւններունի նկատ­մամբ (Գղ 1.13-14):

Սակայն պէտք է ըսել, որ անոնց ժառանգած եւ Հնարած աւանդութիւն- ները Հարազատ չէին Աստուծոյ կամե­ցածին, եւ Հետեւաբար չէին կրնար ճշմարիտ բարեպաշտութեան առա^նոր- դել:

Հետեւաբար, Օրէնքի ուսուցիչնե­րուն եւ փարիսեցիներուն բարեպաշտու­թիւնը էապէս ալ կեղծ էր:

«...Մէկ կողմէ այրիներուն տուներր իրենց ձեռքէն կր յափշտակէք, միւս կողմէ կեղծաւորութեամբ ձեր աղօթքր կ’երկա- րէք. ասոր համար աւելի խիստ դատա­պարտութիւն պիտի րնդունիքի: Ասիկա օրինակ է այն Հսկայ վիՀէն, որ անոնց խօսքին եւ գործին միջեւ կար: Անոնք իրենց խօսածին Համաձայն պէտք է որ այրիներուն պաշտպան ըլլային, սակայն ընդՀակառակը անոնց տուները յա-փըշտակելու վրայ էին, կամ ալ անոնց իրաւունքները պաշտպանելէ Հեռու էին:

օ գ ո ս տ ո ս 2012 ՀԱՍԿ 723

Այդ պատճառով ալ անոնց դատապար­տութիւներ «աւելի խիսա> պիտի րլլայ, շեշտած է Տիսուս, այսինքն րԱել ուզած է, թ է բացարձակապէս խիստ պիտի րլ- լայ.

Անիրաւութիւն գործելով կամ անի­րաւութեան նպաստելով կարելի չէ աղօ-

թել. Օր էնքի ուսուցիչներն ու փարի­սեցիներր իրենց ցուցադրողական բա- րեպաշտութեամբ երկարօրէն կաղօ- թէին, բայց չէին անդրադառնար, որ իրենց այդ րնթացքր կեղծաւորութիւն էր, որովՀետեւ անիրաւութեան վրայ կեցած էր եւ ոչ թ է իրաւունքի պաՀպա- նութեան՝.

«...Մէկ կողմէ ծով ու ցամաք կր շրջիք մէկր նորահաւաա րնելու համար, իսկ երբ յաջողիք' զայն ձեզմէ կրկնա- պաաիկ աւելի դժոխքի արժանի կ’րնէք»:

Տի սուսի ժամանակ, արդէն մի քանի դարերէ ի վեր, ռաբբիներ այլ ժողո­վուրդներու մօտ Հրէութեան քարոզու­թեան եւ ուսուցումին լծուած էին.

Հետաքրքրական է գիտնալ, թ է ա­նոնք ինչպէս ս նորաՀաւատ կր դարճնէին այլ կրօնքներու Հետեւորդներ.

միտենք որ Ն 0 . 6-րդ դարուն Հրեաներ մեծ զանգուածներով գերի տարուեցան Քաբելոն. °տքր աքսորա­կաններէն մէկ մասր պիտի վերադառ­նար երկիր, սակայն մեծամասնութիւնր Քաբելոն պիտի մնար. Երկիր վերադար­ձողներէն ոմանք ալիք առ ալիք տնտե­սական ու քաղաքական պատճառներով պիտի ճգէին երկիրր եւ դուրս ելլէին' Հռչակաւոր կամ լաւ կենսապայման­ներով քաղաքներ երթալով. Պիտի Հաս­տատուէին անոնց մէշ. Քոլոր գաղութ­ներն ալ ՀետզՀետէ պիտի կորսնցնէին իրենց լեզուն եւ իւրացնէին տեղական լեզուներր, յատկապէս յունարէնր որ 0եծն Աղեքսանդրի ստեղծած կայսրու­թեան միջազգային լեզուն էր. Անոնք միաժամանակ պիտի բացուէին արտա- սուրբ գրային ուսումներուն, որոնց տի­րապետող բաժինր Հելլենականն էր.

Համարկումի այս րնթացքին մէջ, անոնք յունարէնով պիտի մշակէին իրենց գրա- կանութիւնր, եւ ատիկա առիթ պիտի րլլար, որ այլ ժողովուրդներու ուսում­նատենչ մարդիկ Հետաքրքրուէին Սրբա­զան դիրքերով եւ Հրէական աւանդու- թիւններով. Ատիկա խայծ պիտի րլլար, որ ռաբբիներ իրենց Համայնքներու փակ շրջանակին մէջ քարոզչութենէն եւ ուսուցումէն անդին անցնէին, եւ այլ ազգի Համայնքներու եւ ժողովուրդնե­րու մօտ քարոզչութեան եւ ուսուցումին ձեռնարկէին. Փրոփականաայ-ի այդ աշ- խատանքր իր պտուղր տուաւ, յատկա­պէս որովՀետեւ Հեթանոսական Հաւա- տալիքներր դադրած էին մարդոց կեան­քին իմաստ տալէ, եւ մարդիկ դառնօրէն տեսած էին անոնց յառաջացուցած աղէտներր. Եբրայեցիներուն Սրբազան •իրքերր նոր եւ վստաՀելի իմաստ կու տային մարդոց կեանքին, ու զայն կր զսպէին եւ կ ուղղէին պատասխանատու

Վարքի մէջ.Տարբեր ժողովուրդներէ շատեր նո­

րաՀաւատ պիտի դառնային, այսինքն որդեգրէին Հրէական կրօնքր. Ոմանք մէկ Աստուծոյ Հաւատքր կրնդունէին եւ Սրբազան գիրքերուն բարոյական ուղղութիւնր, սակայն իրենք զիրենք անկախ պաՀելով ծիսական պարտաւո- րութիւններէն. Ուրիշներ ալ կատարե- լապէս կր փարէին Հրէական կրօնակա- նութեան, Հետեւաբար կր կատարէին ամէն ինչ որ կր պաՀանջուէր «Ասաու- ծոյ ժողովուրդ>-ին «ճշմարիա> անդամ րնդունուելու Համար. Անոնք կ անցնէին խիստ դաստիարակութենէ.

Անշուշտ, աքսորի կացութեան եւ արտագաղթի բերումով քարոզչական եւ ուսուցողական առաքելութենէն զատ կար նաեւ Պաղեստինէն դէպի այլ եր­կիրներ կատարուող առաքելութիւնն ալ. Տիսուսի ակնարկութիւնր առա^նա- Հերթաբար այդ մասին էր.

Տի սուս կր քննադատէր ակնարկր- ւած դաստիարակութեան ոգին, որ ոչ

724 ՀԱՍԿ օ գ ո ս տ ո ս 2012

թ է մարդիկր Հաւատքի եւ բարոյական ուղղութեան կուզէր բերել, այլ կուզէր զանոնք թունդ կուսակիցներ դարձնել. ° ւ անշուշտ Հասկնալէ է, թ է նորա­Հաւատներ իրենց Հաւատափոխութիւնր ապացուցելու Համար դառնային աւելի կարեր, աւելի մոլեռանդ քան իրենց քարոզող եւ ուսուցանող ռաբբիներր.

«...Երբ յաջողիք' զայն ձեզմէ կրկնա- պաաիկ աւելի դժոխքի արժանի կ’րնէք»: Ի՛՜նչ րԱել է այս խօսքր. Ոեւ է Հեթանոս կր դիտուէր որպէս դժոխքին դատա­պարտուած. Հաւատքի քարոզութիւնր պէտք է ծառայէր անոր փրկութեան. Օր էնքի ուսուցիչներուն եւ փարիսե­ցիներուն թ է քարոզութիւնր եւ թ է ալ ուսուցումր փրկութեան պէտք էր ծա­ռայէին, բայց դատապարտութեան կր ծառայէին. Անոնք դատապարտեալր փրկութեան բերելու տեղ բերած կ*րլ- լային այլ դատապարտութեան ալ, ուս­տի կրկնապէս դատապարտութեան մատնուած կ րլլար նորաՀաւատր.

«Վա՜յ ձեզի, կո'յր առաջնորդներէ.Օրէնքի ուսուցիչներն ու փարիսեցիներր կոյր էին Հոգեւորապէս. Հոգեւոր կու- րութիւնր ուրիշ բան չէ քան անՀաւա- տութիւնր. Ուստի, անոնք իրենք զիրենք Հաւատացեալներ կր կարծէին, բայց իրականութեան մէջ անՀաւատներ էին. Տիսուսի փոխանցած ճշմարտութիւնր մերժելով եւ այն մերժումին մէջ յա- մառօրէն մնալով անոնք կր Հաստա­տէին իրենց խորունկ անՀաւատութիւ- նր.

«Կ’րսէք. ‘‘Ան որ աասարին վրայ կ’երդնու' երդումր կաաարելու պարաաւո- րութեան աակ չէ, բայց ան որ աասարին ոսկիին վրայ կ’երդնու' պարաաւոր է կաաարելու’’ : Ցիմարնե'ր, կոյրե'ր, ո՞րմէկր կարեւոր է, ոսկի՞ն թէ աասարր, որ կր սրբագործէ ոսկին: Կամ կ’րսէք. ‘‘Ան որ զոհարանին վրայ երդում կ’րնէ' երդումր կաաարելու պարաաւորութեան աակ չէ, բայց ան որ կ’երդնու զոհարանին դրուած զոհին վրայ' պարաաւոր է կա­

աարելու” : Ցիմարնե'ր, կոյրե'ր, ո՞ր մէկր աւելի կարեւոր է. զո՞հր թէ զոհարանր, որ կր սրբագործէ զոհր: Հեաեւաբար, ով որ կ’երդնու զոհարանին վրայ, կ’երդնու թէ' զոհարանին եւ թէ ալ հոն եղածներուն վրայ: Ով որ կ’երդնու աասարին վրայ, կ’երդնու թէ' աասարին եւ թէ ալ Ասաու- ծոյ վրայ, որ հոն կր բնակի: Նոյնպէս, ով որ կ’երդնու երկինքին վրայ, կ’երդնու թէ ալ Ասաուծոյ գահին եւ թէ' Ասաուծոյ վրայ , որ հոն կր նսաի»:

Այ- Հատուածին մէջ «յիմարնե'ր» անուանումր կրնայ գայթակղեցնել, իսկ անոր կրկնութիւնր աւելի. Այն գայ- թակղութիւնր անմիջապէս կր ծագի, որովՀետեւ նոյն այս Աւետարանի 5-րդ գլխուն մէջ Տիսուս ինք րսած է. «Ով որ իր եղբայրր յիմար կոչէ, աաեան պիաի բերուի. եւ ով որ իր եղբայրր անմիա կոչէ, դժոխքի կրակին պիաի դաաապար- արւի» (0տ 5.22). Այս «հակասութիւնե՜ր լուծելու Համար պէտք է գիտնալ Հե- տեւեալր.

*Նախ 5̂-րդ գլխուն ակնարկեալ խօսքր կապուած է ատելութեան. Երբ ես մէկր «յիմար» կր կոչեմ ատելութեան զգացումէն տարուած, ապա ինքզինքս դատապարտութեան մատնած կրլլամ. Տիսուսի այն խօսքին շրջագիծր կր թ ե ­լադրէ, որ այդ ատելութիւնր սպանու­թեան Համազօր զգացում է, Հետեւա- բար այդ զգացումով բռնկած «յիմար» անուանումն ալ նոյնպէս. Եթէ մէկր իր սիրտին մէջ ատելութիւն ունի եւ անով կ անարգէ իր նմանր, շատ Հաւանական է, որ կարելիութեան պարագային զայն

կր սպաննէ ալ.Օր էնքի ուսուցիչներուն եւ փարիսե­

ցիներուն Հասցէին Տիսուսի յայտարա­րած «յիմարներ»-ր որեւէ կապ չունի ատելութեան Հետ.

Հին եւ Նոր կտակարաններր երբ կր խօսին իմաստութեան մասին, զայն կր Հասկնան որպէս լրացուցիչր բարեպաշ­տութեան կամ աստուածպաշտութեան. Այն մարդր որ Աստուծոյ կր կապուի եւ

օ գ ո ս տ ո ս 2012 ՀԱՍԿ 725

կը Հնազանդի անիկա իմաստուն է՝ իսկ այն մարդը որ Աստուծոյ յայտնած ճշմարտութիւնը գիտէ եւ կը մերժէ զայն յիմար է: Ա յդ առումով է, որՏի սուս կրօնական այս ներկայացու ցիչ- ները «յիմարների կոչած է: Աստուծոյ յայտնած ճշմարտութիւնը գիտնալէ ետք զայն մերժելը յիմարութիւն է:

Օրինակ Պօղոս առաքեալ ալ այս աշխարՀի իմաստութեան մասին խօ­սելով զայն «յիմարութիւնի Համարած է, որովՀետեւ անիկա կորուստի կը տանի: Օր էնքի ուսուցիչներուն եւ փարիսեցի­ներուն մերժումը Տիսուսի միջ_ոցով Աստուծոյ յայտնած ճշմարտութեան եւ մարդաՀնար աւանդութիւններուն կառ- չածութիւնը զիրենք յիմարութեան ու կորուստի ճամբուն մէջ դրած էր:

Լաւ կ ըլլայ եթէ այստեղ նաեւ յիշենք Առակաց դիրքին յորդորը, որ կըսէ՝ «Յիմարութիւնր թողուցէ'ք, որ­պէսզի ապրիք: Ու խոհեմութեան նամբուն մէջ քալեցէ°քի {Առ 9՝6):

Հետեւաբար, Տիսուս կափսոսար Օր էնքի ուսուցիչներուն եւ փարիսեցի­ներուն մերժումին վրայ, որ արդէն կո­րուստի կը տանէր զանոնք.

Այս Հատուածին գլխաւոր նիւթը կը վերաբերի երդումներուն: Օրէնքի ո ւ ­սուցիչներն ու փարիսեցիները երդում­ներուն միջեւ զանազանութիւններ կը դնէին:

Թ՚ուոց դիրքի մէջ երդումներու եւ ուխտերու կապակցութեամբ Հետեւեալը կը կարդանք՝ «Եթէ մարդ մր Տիրոջ ուխտ րնէ կամ երդում րնելով իր անձր յանձ­նառութեան տակ դնէ, իր խօսքր ան­կատար թող չձզէ, ինչպէս որ րսաւ՝ այնպէս ալ թող կատարէ» {Թւ 30՝2):

Բ՝ Օրէնքի դիրքն ալ այս նոյն կա­նոնը տարբեր ձեւով կը դնէ, լրացու ցիչ բացատրականով՝ «Երբ քու Տէր Աստու- ծոյդ ուխտ մր րնես, առանց ուշացնելու կատարէ, որովհետեւ քու Տէր Աստուածդ անպայման քեզմէ պիտի պահանջէ զայն ու մեղքի տէր պիտի բլլաս: Բայց եթէ

ուխտ րնել չուզես, անիկա քեզի մեղք չի սեպուիր: Ինչ որ բերնովդ կր խոստանաս ու քու կամքովդ քու Տէր Աստուծոյդ կ’ուխտես, քու շրթունքներէդ ելածբ հա- ւատարմօրէն կատարէ'» (Բ-Օր 23-21-23):

Հին կ տակարանը շատ պարզ ձեւով մեզի կ ըսէ: Աստուած մարդոցմէ ոչուխտ եւ ոչ ալ երդում կը պաՀանջէ: Բայց եթէ մէկը ուխտ կամ երդում ընէ Աստուծոյ զայն անպայման պէտք է կատարէ:

Այս կանոնը ուխտ կամ երդում ընողին վրայ պարտաւորութիւններ կը դնէր: Ռաբբիներ, սակայն, մարդոցառջեւ ելքեր («Ան որ տանարի վրայ կ’երդնու՝ երդումր կատարելու պարտա­ւորութեան տակ չէ», կամ «ան որ զոհա­րանին վրայ երդում կ’րնէ' երդումր կա­տարելու պարտաւորութեան տակ չէ») Հնարած էին: Այն ելքերը կանոնինպաՀանջքներէն խուսափելու կը ծառա­յէին: իսկ միւս կողմէ, կանոնին թ ե ­լադրած այլ պարտաւորութիւններ խըս- տօրէն կը պաՀանջուէին:

Արդարեւ, տաճարն էր կարեւորը, որովՀետեւ անոր նուիրուած ոսկին Աս­տուծոյ նուիրուած ըլլալուն պատճա­ռով կը սրբադործուէր: կամ զոՀարա­նը աւելի կարեւոր էր քան զոՀը, որ առ Աստուած մատուցուելով կը սրբա­դործուէր զոՀարանին վրայ: ԶոՀարանը աւելի կարեւոր էր, որովՀետեւ զոՀին ընդունարանն էր՝ զոՀարանին վրայ է, որ Աստուած զոՀը կընդունէր:

Ռաբբիներուն Հնարամտութիւնը մարդիկը սխալ ճամբու մէջ կը դնէր: Զանոնք կը զրկէին Աստուծոյ կամքը ճշմարտապէս Հասկնալու կարողութե- նէն, եւ իսկական բարեպաշտութենէն, որ տաճարը կը տեսնէ որպէս Աստուծոյ բնակարանը:

Անոնց կեղծաւորութեան ուրիշ օրի­նակ կը յիշէ Տիսուս, երբ կըսէ՝ «Անա­նուխին, սամիթին ու չամանին տասա֊ նորդր կու տաք եւ կ’անտեսէք Օրէնքին կարեւոր պարտաւորութիւններր, այսին-

726 ՀԱՍԿ Օ Գ Ո Ս Տ Ո Ս 2012

քըն' արդարութիւնը, ողորմութիւնը եւ հաւաաարմութիւնը»:

ղեւտացիներու եւ բ . Օրէնքի գիր - քերուն մէջ կը կարդանք Հետեւեալ կա­նոնը, որ երկու տարբերակով արճա- նագրուաե՜ կայ.

ա) «Երկրին բոլոր աասանորդը' թէ' երկրին հունաերէն, թէ' ծառերուն պաու- ղէն՝ Տիրոջն է... Եւ արջառներուն ու ոչխարներուն աասանորդը» (ղւ 27.30, 32):

բ) «Ամէն աարի քու ցանած սերմիդ արդիւնքէն, արաէն ելած ամէն արմաիք- ներէն, անպաաճառ աասանորդ պէաք է աաս: 0ու ցորենիդ, գինիիդ ու իւղիդ աասանորդը, ու արջառներուդ եւ ոչխար­ներուդ անդրանիկները քու Տէր Ասաու- ծոյդ առջեւ կե՛ր, այն աեղը, որ ինք իր անուանը բնակութեան համար պիաի ընարէ, որպէսզի միշա քու Ասաուծմէդ վախնալ սորվիս: Եթէ (...) այն աեղը' որ քու Տէր Ասաուածդ պիաի ընարէ իր անունը հոն դնելու համար, քեզմէ հեռու ըլլալուն պաասառով չկարենաս աասա- նորդը հոն աանիլ, այն աաեն զանոնք ծախէ ու սաակը ծրարելով ձեռքդ առ եւ քու Տէր Ասաուծոյդ ընարած աեղը գնա: Այն սաակը սիրաիդ բոլոր ցանկացած բաներուն, արջառներու կամ ոչխարնե­րու, գինիի կամ օղիի ու սիրաիդ ուզած- ներուն փոխարէն աուր: Հոն քու Տէր Ասաուծոյդ առջեւ կեր եւ ուրախացի՛ր դուն եւ քու ընաանիքդ: 0ու դռներդ եղող Ղհւաացին ալ զանց մի' ըներ, քանզի անիկա քեզի հեա բաժին ու ժառան­գութիւն չունի:

Ամէն երրորդ աարուան վերջաւորու­թեան՝ նոյն աարուան արմաիքներուն բո­լոր աասանորդը հանէ՛ եւ զայն քու քա- ղաքներուդ մէջ պահէ, որպէսզի երբ Ղեւ- աացին (որ քեզի հեա բաժին ու ժա­ռանգութիւն չունի) եւ դռներդ եղող օաա- րականը, որբն ու որբեւարին գան' ուաեն, կշաանան, որպէսզի քու Տէր Ասաուածդ քեզ եւ քու ձեռքերուդ կաաարած բոլոր գործերը օրհնէ» (Բ.Օր 14.22-29):

ի՞նչ էր տասանորդին նպատակը: Նախ երախտագիտութեամբ եւ եր­

կիւղով Աստուծոյ դիմաց կենալ. Երկ­րորդ ուրախանալ. ° ւ երրորդ, ինչպէս Տիսուս բանաճեւած է, արդարութիւն եւ ողորմութիւն գործել, որ Աստուծոյ Հետ Հաւատարմութեան ապացոյցն է:

Օր էնքի ուսուցիչներն ու փարիսե­ցիները այս կանոնին նպատակէն շեղած էին, որովՀետեւ արդարութիւն եւ ողոր­մութիւն չէին ըներ, այլ ընդՀակառակը ինչպէս երկրորդ «Վայ>-ին մէջ տեսանք անիրաւութիւն կը գործէին:

«...Մէկ կողմէ մժղուկը կը քամէք, միւս կողմէ սակայն ուղաը կը կլլէք». այսպէս կարելի է բացատրել այս կարե­ւոր խօսքը:

ղեւտացիներու դիրքին մէջ, բացի մարախէն, գրուիճէն, խարագուլէն եւ ջորեակէն բոլոր միւս միջատները պիղծ Համարուած են, եւ արգիլուած է անոնց

դպչիլ կամ զանոնք ուտել Լտես ղ ւ11.23-25): Այս կանոնին Հետեւողու-թեամբ Օրէնքի ուսուցիչներն ու փա­րիսեցիները կը պաՀանջէին, որ երբ Հեղ- կոյթներու Լդինի, ճէթ, ռուպ, եւա յլն) պատրաստութեան ատեն պիղծ միջատ­ներ իյնան անոնց մէջ, Հեղկոյթները մաղիչներով քամուին, որպէսզի մաքուր ըլլան, զերծ միջատներէն: Տիսուս փո­խաբերական իր խօսքով մէկ կողմէ կրօնքի ներկայացուցիչներուն մակերե­սային բծախնդրութիւնը կը յիշեցնէր, միւս կողմէ ալ ցոյց կու տար անոնց կատարեալ մեղաւորութիւնը կամ ան­մաքրութիւնը: ինչպէս դիտենք, ուղտը անմաքուր կենդանի Համարուած էր Լղւ նոյն Հմր 4), ուստի անոր միսէն ուտելը արգիլուած էր: «Ուղաը կը կլլէք> ըսելով Տի սուս կը մատնանշէր Օրէնքի ուսու­ցիչներուն եւ Փարիսեցիներուն կատար­եալ մեղաւորութիւնը կամ անմաքրու­թիւնը:

«...Պնակին եւ գաւաթին արաաքինը կը մաքրէք, մինչ գիաէք թէ ներսիդին եղող ուաելիքն ու խմելիքը ի՜նչ յափշաա-

օ գ ո ս տ ո ս 2012 ՀԱՍԿ 727

կութեամբ եւ աղաեղութեամբ ձեռք բերած էք»: Ասիկա կը շարունակէ նախորդ«Վայ »-ը: Գարճեալ կը յիշեցուի անոնց ներքին անմաքրութիւնը: Տիսուս ըԱելկ'ուզէ, թ է ճշմարիտ բարեպաշտութիւ­նը արտաքինի մաքրութեամբ չ^իրադոր- ծըւիր, այլ ներքին մաքրութիւն կը պաՀանջէ: Այն Հոդին որ տարուած է ուրիշներուն իրաւունքը յափշտակելով եւ յոռի սովորութիւններով չի կրնար Աստուծոյ Հաճելի բարեպաշտութեան մէջ ըլլալ: Արդ, անՀրաժեշտ է նախ ներ­քին աշխարՀը կամ սեփական Հոդին մաք­րել, ապա դուրսն ալ մաքուր կ'ըլլայ:

Նոյն այս միտքը կը զարգացնէ, ըսելով. «Կը նմանիք կիրով ճերմկցուած գերեզմաններու, որոնք արաաքնապէս գեղեցիկ կ’երեւին, բայց ներքնապէս լեցուն են մեռելներու ոսկորներով եւ ամէն աեսակի պղծութեամբ: Նոյնպէս էք դուք. արաաքնապէս մարդոց արդար չերեւիք, բայց ներքնապէս լեցուն էք կեղծաւորութեամբ եւ անօրէնութեամբ»: Օրէնքին մէջ դրուած է, թ է ան որ մարդկային մեռած մարմինի կը դպչի կը պղծուի: Հետեւաբար դերեզման-ները պիղծ կը Համարուէին: Ծանօթ է, որ այն օրերուն, գերեզմանները քա­րայրներ կ ըլլային, եւ որպէսզի մարդիկ կարենային գիտնալ, թ է գերեզման- քարայրի առջեւ են ու անոր քարերուն չդպնան, զայն կիրով ճերմկցուցած կ ը լ­լային: Այնպէս կ՚ընէին, որ անիկա նաեւ գեղեցիկ երեւնար: Բայց գերեզմանըորքան ալ ներկուի ամէն տեսակ պըղ- ծութեան տեղն է: &ատ ծանր այս խօս- քո վ, Տի սուս Օրէնքի ուսուցիչներուն եւ փարիսեցիներուն արդար երեւնալու

ճիգը կը քննադատէր: Տիրաւի, ի կ պ է՞ ս կարելի է արդար ըլլալ, երբ ներքնապէս կեղծաւորութեամբ եւ անօրէնութեամբ լեցուն ես: Անոնք որ կեղծաւոր եւանօրէն են որքան ալ արտաքնապէս մաքրուին ու գեղեցկանան պիղ& են եւ իրենց մօտեցողներուն պղծուելուն պատճառ կ ըլլան:

«... Մարգարէներու շիրիմները կը շինէք եւ արդարներուն գերեզմանները կը զարդարէք ու կ’ըսէք. ‘‘Եթէ մենք մեր հայրերուն ժամանակը ապրած ըլլայինք, մարգարէներու սպանութեան մասնակից պիաի չըլլայինք’’ : Ահաւասիկ դուք արդէն իսկ կը վկայէք թէ որդիներն էք անոնց, որոնք մարգարէները կոաորեցին: Գացէք ամբողջացուցէ՛ք ձեր հայրերուն կիսաա ձգած գործը: Օձե՛ր, իժերո՛ւ ծնունդներ, ինչպէ՞ս պիաի կարենաք փախուսա աալ դժոխքի դաաապարաութենէն: Ահա եսձեզի մարգարէներ, իմասաուններ եւ Օ­րէնքի ուսուցիչներ պիաի ղրկեմ, դուք անոնցմէ ոմանք պիաի սպաննէք, ոմանք խաչէք, ուրիշներ ժողովարաններու մէջ պիաի գանակոծէք եւ հալածէք քաղաքէ քաղաք: Այսպիսով' բոլոր արդարներուն սպանութեան մասնակից եղած պիաի ըլ­լաք , սկսեալ անմեղ Աբէլի արիւնէն մինչեւ արիւնը ^արաքիայի որդիին' Զաքար- իայի, որ սպաննեցիք աաճարին եւ զո­հարանին մէջաեղ: Հասաաա գիացէք, թէ այս բոլոր ոճիրներուն պաաիժը պիաի

կրէք»:Այս խօսքերով, Տիսուս ցոյց կու

տայ Օրէնքի ուսուցիչներուն եւ փարի­սեցիներուն վերաբերումը Աստուծոյ մարդոց Հանդէպ: Անոնք իրենք զիրենք կարդարացնէին, որ եթէ իրենց Հայրե­րուն ժամանակ ապրած ըլլային մաս­նակից պիտի չըլլային Աստուծոյ առա­քածներուն սպանութեան: ° ւ որպէսապացոյց իրենց այն տրամադրութեան սպաննուածներուն Համար շիրիմներ կը շինէին եւ կը զարդարէին: Աակայն ա­ռիթներով ալ Հպարտութեամբ կը յա յ­տարարէին, թ է իրենց Հայրերու աւան- դութիւններուն Հաւատարիմ են: Ա յսՀակասութիւնը յիշելով Տիսուս նաեւ կանխաւ կը յայտնէր, թ է անոնք իրենց Հայրերուն պիտի Հետեւէին եւ իր առա- քե[իք մարգարէներէն, իմաստուններէն ու Օրէնքի ուսուցիչներէն ոմանց պիտի սպաննէին, ուրիշներու պիտի խաչէին, այլոց ժողովարաններուն կից Հաստատ-

728 ՀԱՍԿ օ գ ո ս տ ո ս 2012

ւած պատժարաններուն մէջ գանակո­ծէին կամ քաղաքէ քաղաք Հալածէին.

Տիսուս այս վարքագիծր սատանա­յական բնութագրած է. Այդ կր նշանա- կէ «օձե'ր, իժերու ծնունդներ» փոխաբե- րութիւնր. Անոնց սպաննելու Հակումր բացայայտ էր. Ատիկա տեսանելի էր ա­նոնց կեղծաւորութեան, կուրութեան, անիրաւութեան եւ ներքին անմաքրու­թեան մէջ. Նաեւ կար սպանութեան ան­միջական օրինակ, որ ՏովՀաննէս 0կրր- տիչն էր. Անոնք մերժեցին եւ Հալածեցին ՏովՀաննէս 0կրտիչր, մինչեւ որ անոր սպանութեամբ Հանգստացան եւ գոՀա­ցան.

Տի սուս կրսէ թ է մարգարէներ, իմաստուններ եւ Օրէնքի ուսուցիչներ պիտի ղրկէ. Արդեօք ին չ րսել կ^ւզէ.

Այս պաշտօններուն կարգր, նախ մե­զի կր յիշեցնէ Հին կտակարանի այն երեք փուլերր, որոնց րնթացքին Աստուծոյ առաքածներր գործած են. սկիզբր կր տեսնենք մարգարէներր, ապա իմաս- տուններր եւ ետքր Օրէնքի ուսուցիչնե- րր. Արդ, իր առաքելիքներու պաշտօննե­րուն թուումր նոյն կարգաւորութեամբ կր թելադրէ որ Տիսուս ինք կր շարունա­կէ °րկնաւոր Հօր Աստուծոյ փրկարար գործր, մինչ զինք մերժող Օրէնքի ո ւ­սուցիչներն ու փարիսեցիներր կր շարու- նակէին իրենց Հայրերուն չար գործր.

Տի սուսի ղրկած մարգարէներր ան­շուշտ տարբեր էին Հին կտակարանի Հասկացողութեամբ մարգարէներէն. Ա ­նոնց շրջանր փակուած էր Տիսուսի գա­լուստով. Նոր մարգարէներուն կոչումն էր Նոր Ուխտին Հրաւէրր ուղղել եւ ժողովուրդր քաջութեամբ յորդորել քալելու Նոր Տայտնութեան Լոյսին մէջ. Վաղ ժամանակի եկեղեցին մարգարէներ ունէր, սակայն ՀետզՀետէ անոնց տեղր պիտի գային Աստուծոյ խօսքին քարոզիչ վարդապետներն ու մեկնիչներր.

Օրէնքի ուսուցիչներուն եւ փարիսե­ցիներուն րնթացքր շարունակութիւնն է անոնց Հայրերու սպանութիւններուն,

կ’րսէ Տի սուս. Հետաքրքրական է, որ Տիսուս զանոնք մասնակից տեսած է Աբէլի սպանութենէն մինչեւ Զաքարիա մարգարէի սպանութիւնր. ինչո^ւ այն­քան Հեռու գացած է, այսինքն մինչեւ

Աբէլր. Օր էնքի ուսուցիչներն ու փարի­սեցիներր երբեք ալ իրենք զիրենք կա­յէնի ժառանգորդներ չէին տեսած. Տի­սուսի միտքր պարզապէս այն էր, որ թ է անոնց Հայրերուն կատարած սպանու- թիւններր եւ թ է ալ անոնց կատարելիք սպանութիւններր եղրայրասպանու-թիւններ էին. Իսկ ինչո'ւ յիշուած է Զա- քարիա մարգարէն. Տիսուս իր այս «Վայ»-երր րսած էր Երուսաղէմի տա­ճարի շրջափակին մէջ, որուն արեւելեան պատին վարր կեդրոն կոչուած ձորր կար. Այնտեղ չորս դամբարաններ կա­յին, որոնցմէ մէկր Զաքարիա մարգա- րէինն էր. Մարգարէն սպաննուած էր դարեր առաջ եւ անոր սպանութեան մէջ եւս Օրէնքի ուսուցիչներն ու Փարիսե­ցիներր գործնական պատասխանատր- ւութիւն չունէին, որովՀետեւ գոյութիւն իսկ չունէին. Անոնց պատասխանատր- ւութիւնր ժառանգութիւն էր, որմէ չէին Հրաժարեր, որովՀետեւ կապուած կր մնային իրենց չարագործ Հայրերուն. Հաւանաբար, Տիսուս կեդր ոնի ձորր ցոյց տալով յիշած էր Զաքարիա մար­գարէի անունր.

Ինչպէ՞ ս Հասկնալ Տիսուսի յայտա- րարութիւնր, որ կ'րսէ. «Դացէք ամբող­ջացուցէք ձեր հայրերուն կիսաա ձգած գործր». Կր սպասուէր որ Աստուած այս մոլորած սերունդին վրայ դատապար­տութիւն պիտի բերէր. Սակայն կ ակրն- կալուէր, որ դատապարտութիւնր պիտի գար այն ատեն, երբ ժողովուրդին եւ անոր ղեկավարներուն անօրէնութիւնր իր գագաթնակէտին Հասնէր. Տիսուս ոչ թ է կր ցանկար որ անոնք շարունակեն իրենց Հայրերուն կիսատ ձգած գործր,

այլ Ակիզբէն կր յայտնէր անոնց րն- թացքր, որ դէպի դժոխքի դատապար­տութիւնր կր դիմէր.

օ գ ո ս տ ո ս 2012 ՀԱՍԿ 729

8ԻՍՈԻՍԻ ՍԷՐԸՍՐՈԻՍԱՂԷՄԻ ՀԱՆԴԷՊ (23.37-38):

- Եր ռւսաղէմ, Երռւսաղէ՜մ, ռր կր կոտորէիր մшրգшրէОհրը հւ կր քարկո­ծէիր Աստուծոյ քհզի ղրկած մարդիկր. քանի՜՜ անգամ ռւզհցի որդիներդ հաւաքեր իՈչպէս հաւր իր ձագհրր կր հաւաքէ թեւերուն տակ, բայց դռ'լք, Երռւսաղէմի բնակիչներ, չուզեցիք: Ահա «աւերակպիտի ր լա յ ձեր տուՈր»: Բայց կ9րսհմ նաեւ, ալ պիտի չտեսնէք զիս, միՈչեւ ռր րսէք. «ՕրհՈհալ ր լա յ шО՝ ռր կռւ գայ Տիրոջ աՈռւՈռվ»:

Այս Հատուածը անմիջականօրէն կապուած է նախորդին:

Այստեղ կը տեսնենք, որ Տիսուսի

ողբը ուղղուած է Օրէնքի ուսուցիչնե­րէն եւ փարիսեցիներէն ա նդին «°րու- սաղէմի-ի:

«Երուսաղէմի-ը խորՀրդանշանն է Հաւատքի Հրաւիրուած ժողովուրդին: Հետեւաբար, միայն կրօնական վերոյիշ- եալ ղեկավարութիւնը չէ, որ մոլորած էր, այլեւ անոր Հոգեւոր պատասխանա- տըւութեան յանձնուած ժողովուրդը:

Տի սուս կ ողբայ այն ժողովուրդին վրայ, որ իր կրօնական ղեկավարու­թեան Հետ կոտորած էր մարգարէները եւ քարկոծած Աստուծոյ ղրկած մար- դիկը, միշտ ուրանալով 'Նախախնա­մութեան իրեն պարգեւած Հոգատարու­թիւնը:

Անոնց կամակորութեան պատճա­

ռով դատապարտութեան աղէտը պիտի Հասնի անոնց գլխուն, կ'ըսէ Տիսուս: Ան Երեմիա մարգարէի խօսքը կը մէջբերէ՝ «Աւերակ պիտի րլլայ ձեր տուՈրի {Եր22-5):

Ն ՝0 ՝ 587 թուականին Երուսաղէմը առաջին անգամ կործանած էր: Երկ­րորդ անգամ կործանեցաւ Ն ՝0 ՝ 167թուականին եւս: Ո ւ աՀա Տիսուս կըկանխայայտնէր Երուսաղէմի երրորդ կործանումը, որ տեղի ունեցաւ Տ ՝0 ՝ 70 թուականին: Անկասկած, Տիսուսի խօս­քը միայն քաղաքին կործանումը եւ անոր աւերակ մնալը նախօրօք յայտնել չէր, այլեւ դատապարտութիւն էր, որովՀետեւ կըսէր՝ «Ա'լ պիտի չտեսնէք զիսի: Զի°նք չտեսնելն էր դատապար­տութիւնը, զրկուիլը Աստուծոյ ներկա- յութենէն:

Երբ կ՚ըսէ՝ «Ալ պիտի չտեսնէք զիս, միՈչեւ որ րսէք.- ՕրհՈեալ րլլայ ան՝ որ կու գայ Տիրոջ անունովի, կ ակնարկէ դատաստանի օրուան: Նաեւ թ է այնատեն դատապարտութեան սաՀման- ւածները պիտի իմանան Աստուծոյ Հաւատարիմներուն գովաբանութիւնը: «ՄիՈչեւ որ րսէք ի-ր այդ իմանա 'լն է :

ԶԱստուած գովաբանողները պիտի ըլլան Անոր նորոգեալ Երուսաղէմը:

Խ մ բ ա գ ր ե ց '

Գառնիկ 0հՈյ. ԳռյռւՈեաՈ

ԶԱՐԵՀ ԱՐ0. ԱԶՆԱԻ-ՈՐԵԱՆ{&ար՝ 34)

730 ՀԱՍԿ օ գ ո ս տ ո ս 2012

Ն Ե ՐԱ Ծ Ո ՒԹ ԻՒՆ ՍՈՒՐԲ ԴԻՐՔԻ ՍԵՐՏՈՂՈՒԹ ԵԱՆ

ԳԼՈՒԽ 14

Ա ՍՏ ՈՒԱ Ծ Ա ՇՈՒՆ ՉԸ Մ Ե Կ Ն Ա Բ Ա Ն Ե ԼՈ Ւ ՀԱՄԱՐ Ա ՐՏԱ ՔԻՆ Ա Ղ Բ Ի ՒՐ Ն Ե Ր Ո ՒՆ Օ Ժ Ա Ն Դ Ա Կ Ո ՒԹ Ի ՒՆ Ը

Աստուածաշունչի մեկնաբանու­թեան շատ կօդնէ նաեւ գիտնալ, թ է Հրեաներ եւ այլ Հին ազգեր բնակու­թեան, Հագուստի եւ կենցաղային պայ­մաններու վերաբերեալ ին չ սովորու- թիւններ ունէինւ

ա) ԲՆԱԿԱՐԱՆՆԵՐ.- իսրայէլացինաՀապետները վրանաբնակ էին: Վրանը ՋրՀեղեղէն առա ջ Հնարուած է ԼԾն 4. 20), եւ սկիզբէն իԱկ շատ յարմար էր խաշնարած կեանքի Համար: Անապա­տին մէջ որպէս Աստուծոյ սրբարան շինուած խորանը Լվրան՜), ունէր խոյի մորթէ ծածկոց (Ելք 26.14՜): Բայց Աստ- ւածաշունչին մէջ յիշուած վրաններէն շատերուն ծածկոցները այծի մազէ էին, զոր կիները կը մանէին եւ կը Հիւսէին, եւ սեւ գոյնի էին Լ°րգ 1.5): Միայն զո­ւարճութեան Համար կամ ճամբորդու- թեան ժամանակ կը գործածուէին կտա­ւէ վրաններ: Առաջին վրանները Հաւա- նաբար մինչեւ այսօր Արաբական եր­կիրներուն մէջ տեսնուող վրաններուն նման էին, երկարաճիգ ութ կամ տասը ոտք բարճրութեամբ: Երեւելի անճեր,երբեմն մինչեւ երեք կամ չորս վրաններ կ՚ունենային. մէկը իրեն Համար, միւսը իր կիներուն, իսկ մնացեալ երկուքը ծառաներուն եւ Հիւրերուն Համար ԼԾն 24.67՜): ԸնդՀանրապէս երկարաճիգվրան ներքնապէս վարագոյներով երկու երեք մասի կը բաժնուէր: Այդպէսբաժնուած է Վկայութեան խորանը (Ելք

26.31-37): Տ ակոբ իրեն Համար տուն եւանասուններուն Համար փարախ շինեցԼԾն 33.17): Նաեւ կը տեսնենք, որ այ­գիներուն մէջ խրճիթ կ ամ Հիւղ կը շինուէր պաՀապաններուն պաշտպա­նութեան Համար ԼՏբ 27.՜1̂ : Ես 1.8): Ասոնք ոչ վրան եւ ոչ ալ տունի կառոյց­ներ էին, այլ անոր միջեւ եղող միջին շինութիւն:

ՎստաՀաբար իսրայէլացիներ ° -

գիպտոսի մէջ գեղեցիկ տուներ տեսած էին, բայց երբ Պաղեստին եկան, սկիզբը բնակութիւն Հաստատեցին բնիկներու տուներուն մէջ, եւ յետոյ միայն իրենք տուներ շինեցին, եւ շատ Հաւանաբար, Հրեաներու թագաւորական շրջանին ճարտարապետական արուեստը յառաջ- դիմութիւն արճանագրեց: Մողոմոնիպալատը որ շինուեցաւ Փիւնիկեցինե- րուն օգնութեամբ բացայայտօրէն ցոյց կու տայ այս յառաջդիմութիւնը: Երեմ- իա Լ2Զւ.՜14), կը նկարագրէ իր ժամանակ- ւան շէնքերուն շքեղութիւնը: Աղքատ­ներուն տուները ընդՀանրապէս Հողով կամ շաղախով կը շինուէին, եւ ուստի պատերը դիւրաւ ճաթռտելով փուլ կու գային, եւ այդպէս ալ որպէս շատ յար­մար օրինակ կը տրուէին մարդկային խախուտ կեանքի ԼՏբ 23.46: Եզ 12.5: Մտ 6.19): Հարուստներուն տուները աւելի Հաստատուն էին: Ասոնք ընդՀանրապէս կը շինուէին քառակուսի ճեւով, որուն մէկ երեսը փողոցին վրայ ըլլալով վա-

օ գ ո ս տ ո ս 2012 ՀԱՍԿ 731

րէն ունէր դուռ, իսկ վերէն մէկ երկու փոքրիկ պատուՀան: ^ռնէն մտնողը կու գար գաւիթ, որուն մէկ կողմին վրայ կը գտնուէր սպաս աւորին կամ դռնա­պանին խուցը, ուրկէ կրնար անցնիլ վրան բաց քառակուսի բակը: Այս բակին ամբողջ շուրջը սիւներով սրաՀ էր, իսկ սրաՀին վրայ, նոյն ընդարձակութեամբ նեղ եւ երկար ճեմելիք տեղ: փռնապա­նին խուցին դիմաց, բակին միւս ծայրը Հիւրանոցն էր, ուր տանտէրը կըն- դունէր իր այցելուները, եւ որ նաեւ կը ծառայէր իրեն որպէս գործի սենեակ: Տանիքը տափարակ կ ըլլար, եւ բակին նայող կողմը վանդակապատ ցանց: իսկ դուրսի այսինքն փողոցին կողմի եզեր­քին վրայ կ ըլլար ատամնաձեւ պատ: Տանիքին եւ շէնքին բոլոր սենեակնե­րուն սանդուխները ընդՀանրապէս կը շինուէին բակին մէջ, դրան կից մէկ անկիւն, այնպէս որ ամէն այցելու, ա­ռանց վարի յարկի սենեակներէն անցնե­լու, չէր կրնար վերի սենեակներ կամ տանիք բարձրանալ. 0արդիկ ամառը տանիքը կը պառկէին: Տան այս մասը միշտ կը գործածուէր որպէս աղօթքի, սուգի եւ Հանգիստի վայր: Տաղաւարա- Հարաց տօնին, սովորութիւն էր վրան­ներ լարել տանիքներուն վրայ: Հանդէս­ներու եւ Հրապարակային խնճոյքներու ժամանակ, Հիւրերը ընդՀանրապէս կը Հաւաքուէին վարի քառակուսի բակին մէջ, որուն վրայ երբեմն ծածկոյթով կը փակէին:

Հետեւեալ եւ այլ Համարներ այս իրողութիւններով կը բացատրուին ԼԲ՝Օր 22՝8: Ա ՝Թ գ 9-25: Բ -թ գ 11՝2: Ես 15-3: Մր 13-15: Գրծ 10-9):

Տուներուն դռները ընդՀանրապէս երկփեղկանի էին, ծխնիներու վրայ կը դառնային, եւ որպէսզի փակուելէ ետք դուրսէն կարելի չըլլար բանալ, անոր ետին ձողեր դնելով կամրացնէին ԼԲ՝Օր 3՝5): Հին ժամանակի կղպանքները փայ­տէ շինուած կըլլային, ատամնաւոր կամ ճանկաւոր նիգը մէկ կողմ կամ

միւս կողմ սաՀեցնելով, դուռը կը կղպուէր ու կը բացուէր ԼՂտ 16-3: Ես 45-2: Երգ 5-5): Այնպէս ինչպէս քաղաք-ներու, նոյնպէս ալ տուներու դռներուն վրայ Օրէնքէն խօսք կամ Հատուած կը դրուէր որպէս վերնագիր: ՊատուՀան­ները առանց ապակիի վանդակապատ կ ըլլային. Զմեռը բարակ վարագոյրով կամ փեղկերով կը փակուէին, միայն մէկ ծակ թողելով լոյս ստանալու Հա­մար (Գ՝Թ գ 7-4-5: Երգ 2~9). Ովսէի ՜13-րդգլխուն 3-րդ Համարին մէջ ծխնելոյզ յիշուած է, սակայն աւելի Հին ժամա­նակի պատկանող տուները ծխնելոյզ չունէին, միայն տեղ-տեղ բացուածծակեր կ ըլլային, ուրկէ ծուխը դուրս կելլէր. Հարուստներու տուներուն սեն­եակները տաքցնելու Համար, արեւելեան արդի սովորութեան Համաձայն, կրա­կարան կը գործածուէր եւ ածուխ կըվառու էր {Եր 36-22):

Տուներունը միշտ քիչ եւ մանր կ ը լ­լար: ^Նստասենեակներուն մէջ կը գոր­ծածուէին փոքր աթոռակներ կամ նըս- տարաններ, երբեմն ալ տախտակէ սե­ղաններ: Երբեմն ալ կը գործածուէինթաղիքէ կամ պրտուեղէն Լխսիր) բազ­մոցներ, որոնց վրայ մարդիկ ծալլա- պատիկ կամ ծնրադիր կը նստէին ԼԳ-Թ՚գ2-19: Ա -Թ գ 1-9: Ա ռ 9-14: 0տ 21-12):Պառկելու Համար կը գործածէին ան­կողին եւ բամպակալից վերմակ: Սա­ւան, բուրդէ վերմակ կամ թ է մաՀիճ ծանօթ չէին անոնց: Միայն տանիքներու վրայ կարելի էր գտնել փայտէ, երբեմն փղոսկրէ մաՀիճ, կամ արմաւենիի ճիւ- ղերով շինուած ոտքերով աթոռակ: Ա ­սոնց վրայ կը փռուէր անկողինը ԼԱմս6-4):

Տան մէջ օգտագործուող անօթները Հողէ կամ պղինձէ կ ըլլային. կային նաեւ մորթէ կամ կաշիէ պատրաստը- ւած ամաններ. Գործածական անօթներն էին սափորը, սանը, ափսէն, գաւաթը, տիկը եւ ասոնց նման անօթներ: ճրա ­գարանները սովորական կանթեղներ

732 ՀԱՍԿ օ գ ո ս տ ո ս 2012

էին, որոնց մէջ ձէթ կր վառուէր. կան- թեղներր Հողէ կամ մետաղէ կրլլային, եւ Հարուստներու տան մէջ աշտանակ- ներու վրայ կր դրուէին. ճրագարան- ներր կամ աշտանակներր երբեմն ճիւղեր կ՚ունենային, եւ իւրաքանչիւր ճիւղի վրայ մէկ կանթեղ կր կախուէր (Ելք25.31-40՜). ճրադներր գրեթէ միշտ վա­ռած կր պաՀուէին ամբողջ դիշերր ԼՏբ18.6: Ա ռ 20-20).

Պաղեստինի բազմաթիւ քաղաք- ներր, բա ցի °ր ուսաղէմէն, Սամարիա- յէն եւ կեսարիայէն, փոքր էին եւ տա­ճարներ ու րնդՀանրական շէնքեր չունե­նալով {բա ցի °ր ուսաղէմէն), անշուք երեւոյթ ունէին, մութ եւ նեղ փողոցնե­րով, զորս քարայատակ րնելու սովորու­թիւն ալ չկար. Մովսէսի ժամանակ, քաղաքներէն շատերր նոյնիսկ պարրս-պապատ էին ԼԹւ 13.29). Դարպասներունեցող քաղաքներ ԱբրաՀամին օրով ալ կր յիշուին ԼԾն 19.1). Սովորաբար այս դռներուն մօտ կր կատարուէին ժողովրդային կամ րնկերային գործերր(Ծն 13.10,18: Բ-Օր 21.19: Հ ռ 4.1-4). Հոն էին նաեւ Հրապարակներր ԼԲ-Մն 18.9: Նէ 8.1,3), եւ այնքան ատեն որ Հրեա­ներուն վաճառականութիւնր կր կայա­նար իրենց բերքն ու անասուններր ծա­գելու մէջ միայն, այդ Հրապարակներն էին անոնց վաճառանոցներր. Բայց ետքէն Հրեաներն ալ արեւելեան այլ ժողովուրդներու նման ունեցան իրենց առանձին վաճառանոցներր կամ փակ շուկաներր.

բ) ՀԱ Գ Ո ՒՍ Տ ’. Հրեաներուն Հա-դուստր րնդՀանրապէս կր բաղկանար երկու տեսակ Հանդերձէ. 0էկր մերկ մարմինին վրայ Հագնելիք ձորձ կամ շապիկ, րնդՀանրապէս երկար թեւերով, եւ որ կր Հասնէր մինչեւ ծունկերր, թ է ­պէտ աւելի ուշ սկսաւ կարուիլ երկար, ծածկելով մինչեւ ոտքի կռունկներր. Միւսր մի քանի կանգուն երկար լաթ, որ ուսին վրայ առնուելով, կր ծածկէր ամբո ղջ մարմինր. Առաջին Հանդերձր

տան մէջ Հագնելու Համար էր, եւ անով դուրս ելլել կամ այցելութեան երթալր սովորութիւն չէր՝- Միայն այդ Հանդեր­ձով դուրսր տեսնուած մարդիկր, Աստ- ւածաշունչին մէջ կր կոչուին մերկ կամՀանդերձր Հանած Լ°ս 20-2,4: ՏՀ 21-7, 13-4).

Հագուստին թեւերր այնքան երկար կրլյային որ կր ծածկէին ձեռքերր, իսկ Հագնողր անով կր ծածկէր ձեռքերր երբ Հանդէսի ներկայ գտնուէր. Բայց ուրիշ առիթներով մանաւանդ երբ պիտի աշխատէր, ուզողր կրնար թեւերր վեր ծալլել, մերկացնելով բազուկներր Լ°ս52.10: Եզ 4-7).

Արտաքին Հանդերձր որ թիկնոց էր կամ վերարկու, երբեմն որպէս վերմակ կամ անկողին կր գործածուէր գիշերր(Բ-Օր 24.13: Ելք 22-27). իսկ մարգարէ­ներ եւ ուրիշ անձեր անով կր ծածկէին իրենց երեսր կամ գլուխր, ի նշան յար­գանքի կամ սու գի (Գ-Թ գ 13: Բ-Թ գ15-30: Եսթ 6-12). Երբ այս Հանդերձինվրայէն գօտի կապուէր եւ վարի ծայրր վեր Հաւաքուէր, գիրկ կր դառնար ԼՂկ 6-38). իսկ երբ ուսի վրայ ձգուէր անիկա եւ նոյնպէս ծայրերէն ամփոփուէր, ամփոփուած տեղր ծոց կր կոչուէր ԼՍղ 7̂ .՜12)- Արեւելեան ժողովուրդներու ստացուածքին ամէնէն շքեղ բաժինր այս Հանդերձներր րլլալով, շատ անգամ որպէս սիրոյ նշան, ուրիշներուն կ’րն-ծայուէին ատոնք ԼԾն 45-22: Գ -Թ գ 5-22).Սովորութիւն էր նաեւ, սուգի կամ զղջումի որպէս նշան Հանդերձ պատ-ռելր (Ծն 37-29, 34: Բ -Թ գ 3-31: Տոբ 1-20).

*Ներքին Հանդերձր կամ շապիկր կտաւէ կամ բամպակէ կ րլլար. Հա- րուստներր երբեմն մէկի փոխարէն

երկու շապիկ կր Հագնէին- բարակ կտաւէ շապիկ տակէն, իսկ ուրիշ Հա­սարակ կտաւէ վրայէն. Ասոնց արժէքր ձեւին մէջ չէր, որովՀետեւ բոլորն ալ նոյն ձեւով կարուած կրլլային, այլ սպիտակութեան մէջ էր Լժղ 9-8). Վիրայի Հանդերձր րնդՀանրապէս բուրդէ կ ր լ-

օ գ ո ս տ ո ս 2012 ՀԱՍԿ 733

լար եւ կամ բուրդի ու մազի խառնուր­դով Հիւսուած:

Այդ օրերուն ապրած մարդիկ բաւական Հմուտ էին նկարագործու- թեան կամ ասեղնագործութեան մէջ, այսինքն ասեղով բանելու արուեստինտիրապետած էին (Ելք 35.35): Կ երեւի թ է մէկ ընտանիք կամ տոՀմ մասնաւո- րաբար Համբաւ շաՀած էր բարակ կտաւ կամ բեՀեզ գործելու արուեստին մէջ (Ա .0ն 4.2ւ1): ճերմակը, կապոյտը, կար­միրի եւ ծիրանիի այլեւայլ տեսակները շատ սիրելի դոյներ էին Հանդերճներու Համար: Աստուածաշունչին մէջ ասոնց­մէ տարբեր գոյներ չեն յիշուած:

Ներքին Հ անդերճին կամ շապիկին վրայէն սովորութիւն էր երբեմն երկար գօտի կապել, եւ ճամբորդութեան կամ աշխատանքի ժամանակ, ճարմանդնե­րով արմացնել (_Ղ.Թգ 1.8: °ր 13.1: 0տ3.4): Գրաճանաչ մարդիկ կաղամար եւ գրիչ կը կրէին իրենց գօտիներուն մէջ (Եզ 9.2): Շատ անգամ ալ դանակ, թուր կամ թանկարժէք այլ իրեր կը պաՀուէինգօտիին մէջ (Ա .Թգ 25.13: 0տ 10.9):

կօշիկները կամ Հողաթափները կաշիէ կամ փայտէ ներբաններ էին, որոնք ոտքերուն կը կապուէին խրացով (տրեխի կոշտ կապ): Անճնական պար­տաւորութիւնը ուրիշին փոխանցելու կամ որեւէ առուտուրի պարագային ուրիշին Հետ որոշում Հաստատելու ատեն, սովորութիւն էր կօշիկ Հանել եւ ա յդ անճին տալը (Հ ռ թ 4-7), ինչպէս Միջին դարու մէջ եւրոպացիներուն սո­վորութիւնն էր ճեռնոց տալը: Երկրիկամ կալուածի վրայ կօշիկ կամ մուճակ նետելով, ցոյց կը տրուէր թ է կալուածը կը պատկանի կօշիկը նետող անճին ԼՍղ

60.8): իսկ կօշիկները Հանելը մեծա­րանքի նշան էր (Ելք 3.5: Տա 5.15):Մէկուն կօշիկները քակել եւ ոտքէն Հա­նելը, կամ կօշիկները կրելը ծառայի գործ ըլլալով, խոնարՀութեան նշան էր(Մր 1*7: 0տ 3.11: Գրծ 13.25): Զ անկա-պան կամ գուլպայ երբեք չէր գործած- ւ էր բացի ճմրան եղանակէն: Բոլոր ժո­ղովուրդը բ ոպիկ կը շրջէր :

Հրեաները բաց կը թողէին իրենց վիզը, շատ անգամ նաեւ գլուխը: Երբ Հարկ ըլլար ծածկել գլուխը, բարճր աս­տի՛ճանի մարդիկ յատուկ փակեղով կը ծածկէին իրենց գլուխը. իսկ Հասարակ ժողովուրդը կապ կը կապէր ճակատին վրայ: կիները գտակ կը դնէին եւվրայէն քող կիջեցնէին մինչեւ ուսերը:

իսրայէլացիները իրենց մազն ու մօրուքը երկար կը թողէին, միայն եր- բեմն-երբեմն կը փոքրացնէին: Օրէնքին Հակառակ էր ածելիով մօրուքին ծայ­րերը մաքրելը {ղւ 19.27): իսկ ճաղատու- թիւն եթէ պատաՀէր, կը նախատուէրենթական {Գ Թ գ 23: Ես 3-24: Եր 47.5):Մօրուքը նշան կը նկատուէր արիու­թեան ԼչափաՀասութեան), եւ շատ յար­գի էր: Մօրուքը ածիլել կամ փետել կամ մօրուքին վրայ թքնել եւ մինչեւ իսկ

անոր դպչիլ ո' չ թ է ողջունելու Համար,մեծ թշնամանք կը նկատուէր ԼԲ.Թգ10.4-6: Ա 0ն 19.3-5: Ես 7.20): Եթէ մէկըչյարդարեր իր մօրուքը կամ մանաւանդ ապականէր զայն, յիմար կամ յետին տխրութեան մէջ եղող անճ կը նկատ-ւէր (Ա Թ Գ 21.13: Բ Թ գ 19.24: Ես 15.2):

Տ. Ա.{Շար. 30)

734 ՀԱՍԿ օ գ ո ս տ ո ս 2012

6Ա6ՐՈՍԻ Ա ՂՋԿԱՆ Յ Ա Ր Ո ՒԹ Ի ՒՆ Ը(Մ ա րկոս 5.21-24,35-43)

«Երբ Յիսուս լիսին միւս կողմր ան­ցաւ, մեծ բազմութիւն մր հաւաքուեցաւ իր շուրջ, լիսին եզերքրի (Մր 5-21).

Գաւի[իայի ւիճին վրայ փոթորիկիխաղաղեցման Հրաշքէն ետք, աշակերտ­ները շարունակեցին նաւարկել եւ Հա­սան Գերդեսացիներու երկիրը. Հոս տե­ղի ունեցաւ Գերգեսացի դիւաՀարին բժշկութիւնը: Տիրոջ Հրամանով, չարոգիները մարդէն դուրս ելան եւ մտան խոզերուն մէջ, եւ խոզերը զառիթափէն վար խուժելով լիճ նետուեցան եւ խեղ- դուեցան. ի տես պատաՀաեին, այդտեղի ժողովուրդը աղաչեց Տիսուսի որ Հե­ռանայ իրենց սաՀմաններէն. Տիսուս դարձեալ նաւակ նստելով աշակերտ­ներուն Հետ եկաւ կափառնաում: Երբ Տի սուս Հասաւ լիճին եզերքը «մեծ բազ­մութիւն մր հաւաքուեցաւ իր շուրջի. Գերդեսայի բնակիչները մերժեցին Տի- սուսը, իսկ կափառնաումի բնակիչները սիրով ընդունեցին զայն՝. Պատմութեան ընթացքին միշտ նոյնը եղած է՝. Այսօր ալ նոյնը կը կատարուի՝. Ոմանք կ ընդու- նին Տիսուսը, ոմանք կը մերժեն: Ոմանք կը խնդրեն որ Հեռանայ իրենցմէ եւ ազատ թողու զիրենք, ոմանք ալ կը խնդրեն որ մօտենայ իրենց եւ երբեք առանձին չթողու: Մենք ին չ կը խընդ- րենք. Տիրոջ Հեռացո± ւմը մեզմէ, թէ անոր մօտենալը մեզի: Ոմանք կը խոր­Հին, որ Տիսուսի ներկայութիւնը կրնայ կաշկանդել մեր ազատութիւնը եւ մեզ ողորմելի դարձնել. Ինչ դժբախտու­թիւն է մտանել, որ Ազատարարը կրնայ մեր ազատութիւնը կաշկանդել կամ Ո- ղորմաեը կրնայ մեզ ողորմելի դարձնել.

Տի սուս մեր ազատութիւնը չէ որ կը կաշկանդէ, այլ կը կաշկանդէ ազատու­թիւնը Չարին որ կ ուզէ կաշկանդել մեր Հոգիի ու սիրտի ազատութիւնը մեղքէն ու մեղքի տիրապետութենէն:

«ՏեղւոյՈ ժողովրդապետՈերէՈ մէկր, որ Ցայրոս կր կոչուէր, եկաւ Ցիսուսի մօտ: Հազիւ զայն տեսած, ինկաւ անոր ոտքերուՈ առջեւ եւ շատ կաղաչէր, րսելով.- "Աղջիկս մահամերձ է, եկուր եւ ձեռքդ դիր անոր վրայ, որպէսզի առող- ջաՈայ եւ ապրի"» {Մր 5-22-23).

1-- կափառնաումի ժողովրդապետ- ներէն մին, որուն անունն էր Տայրոս, «եկաւ Ցիսուսի մօտ»: ԶարեՀ Արք՝ Ազ- նաւորեան կ ըսէ՝ «Հրէական ժողովա- րաՈՈերր կունենային պետեր կամ պա­տասխանատուներ, որոնք կր կոչուէին' ժողովրդապետ {Մր 5-22, 35-36. Գրե՜13-15, 18-8, եւայլն), եւ պաշտամունք­ներուն կր նախագահէին: Իւրաքանչիւր ժողովարան րՈդհաՈրապէս կ ունենար ե­րեք ժողովրդապետներ եւ ասոնց օգնա­կան մէկ ծառայող {Ղկ 4-20). Այս երեք ժո- ղովրդապետՈերր Ոաեւ իրենց շրջանի ժո­ղովուրդին դատերով կր զբաղէին»:

2՝- Տայրոս, Հազիւ Տիսուսը տեսաե, «ինկաւ անոր ոտքերուՈ առջեւի եւ սկսաւ աղաչել. Ան որ Տիսուսը կը տեսնէ չի կրնար չիյնալ անոր ոտքերուն առջեւ եւ չաղաչել. Տիսուսի անունին եունկի պի­տի գան բոլորը «երկՈաւորՈերՈ ու երկ- րաւորՈերր եւ սաՕդարամետակաՈՈերր եւ ամէՈ լեզու դաւաՈի թէ Ցիսուս 0րիստոս "Տէր" էի {Փլպ 2-10-11):

3՝- Տ այր ոս Հասարակ անձ չէր, այլ բարձր պաշտօն ու դիրք ունեցող մէկն

օ գ ո ս տ ո ս 2012 ՀԱՍԿ 735

էր. Ժողովուրդին կեանքին մէջ տիրա­կան ու յարգուած ներկայութիւն էր՝. Ստեղծուած զանազան Հարցերու վերա- բերեալ վճիռներ արձակելու իշխանու­թիւն ունեցող մէկն էր. Տայրոս այս բոլորր րյյալով չքաշուեցաւ փռուելու Տէր Տիսուսի ոտքերուն առջեւ՝. իչխ ա- նութեան գլուխր գտնուող ամէն մարդ, պէտք է Տայրոսէն սորվի խոնարՀիլ Տիրոջ ոտքերուն առջեւ. Բարձր դիրքե- րու ու պաշտօններու վրայ գտնուող­ներ, Տայրոսի օրինակով, երբ Տիսուսի կր Հանդիպին, պէտք է աղաչեն, խրնդ- րեն, Հայցե՛ն, արցո ւնք թափեն, ծունկի գան ու երկրպագեն.

4-- Տայրոս ցաւ ունէր իր սիրտին մէջ եւ եկաւ այդ ցաւին մասին խօսելու Տիսուսի եւ դարման գտնելու. 0ենք երբ ցաւ ունենանք որո3ւ կր դիմենք. Երբ որեւէ մտաՀոգութիւն մեզ կր չարչարէ որո՜ ւ կ աղաչենք. Երբ գալիքին վախր մեզ կր պատէ որո3ւ կ ապաւինինք. «Անիծեալ րլլայ այն մարդր, որ մարդու կ ապաւինի» կր յայտարարէ Աստուած {Եր 17-5). Շ ատ կարեւոր է գիտնալ, որ Աստուած կրնայ Հեռացնել մեզմէ բոլոր այն մարդիկր եւ բոլոր այն բաներր որոնց կր վստաՀինք ու կ ապաւինինք, որպէսղի մեր ուշադրութիւնր կեդրո- նացնէ ի՚ր վրայ , եւ մի'այն իր վրայ. Աստուած անարգուած կր զգայ երբ իր անձէն զատ ուրիշի կամ ուրիշ բանի կր վստաՀինք մեր ապաՀովութիւնր.

5-- Ժողովրդապետներ ունէին ի ­րենց ծառաներր. Տայրոս նաեւ ունէր. Ան սակայն չղրկեց իր ծառաներէն մին Տիսուսի մօտ, այլ ինք անձամբ եկաւ՝. Ան իր սիրտին խնդրանքր ուրիշի միջո- ցաւ չներկայացուց Տիրոջ, այլ ինք ան­ձամբ ներկայացուց. Այսօր շա՜տ մար­դիկ կան որոնք իրենց սիրտի խնդրանք- ներր Աստուծոյ կր ներկայացնեն ուրիշ­ներու միջոցաւ. 0արդիկ իրարմէ ա­ղօթք կր խնդրեն իրենց գործերու յաջո­ղութեան Համար, իրենց զաւակներու դարձին Համար, իրենց առողջութեան

Համար, իրարմէ աղօթք խնդրելր սխալ չէ. Աստուածաշունչն ալ կր պատուիրէ իրարու Համար աղօթել. Բայց սխա լ է խնդրել ուրիշէն աղօթել իսկ մենք ա­ղօթքէ Հեռու կենանք. Այսօր որքա՛ն մարդիկ կան որոնք այսինչ կամ այնինչ Հաւատացեալէն կամ եկեղեցականէն յա ­տուկ բանի Համար աղօթք կր խնդրեն, բայց իրենք չեն աղօթեր, այլ պարզա­պէս կր վստաՀին իրենց փոխարէն աղօ- թողներուն. Այսպիսի մարդոց Համար, աղօթողր կարծէք պարզապէս խողովակ է որուն միջոցաւ կրնան իրենց սիրտին խնդրանքներն ու փափաքներր կատար- ւած տեսնել. Աստուած գիտէ այս բո ­լորր, կր տեսնէ այս բոլորր ու կր տրտմի այս բոլորին Համար, որովՀե­տեւ, ան չ ուզեր որ մարդիկ ղինք նկա­տեն լոկ աղօթքներու պատասխանող Աստուած, փափաքներ կատարող Տէր պարզապէս, այլ կ ուզէ որ մարդիկ զինք նկատեն Հա յր, քա ղցր ու գթա- ռա տ Հայր, բարեգո ւթ ու բարի Հայր, մարդոց Հետ սիրալիր ու մտերի մ յարա­բերութիւն ունենալ ուզող Հայր.

6-- Տ այր ոս ինկաւ Տիսուսի ոտքե­րուն առջեւ. Տիսուսի ոտքերուն առջեւ իյնալր զայն երկրպագել կր նշանակէր. Անոնք որոնք Տիսուսի կու գան պէտք է զայն երկրպագելու նպատակով գան. 0ոգերր Երուսաղէմ եկան եւ րսին- «Ո՞ւր է հրեաներու նորածին թագաւորր, եկանք երկրպագելու իրեն» (0տ 2-2).Մոգերուն այցելութեան գլխաւոր նպա- տակր մանուկ Տիսուսր երկրպագելն էր ԼՄտ ւ̂-՜1). Այսօր արդեօք քանի Հոգի եկեղեցի եկողներուն մէջ զԱստուած երկրպագելու նպատակով կու գան. Չմոռնանք նաեւ որ Տիսուսի խաչելու­թեան նպատակր լոկ մարդիկր փրկելր չէր, այլ զանոնք Աստուծոյ երկրպա­գութեան բերելն էր՝- Ինքն իսկ րսաւ- «ժամանակր կու գայ եւ արդէն իսկ եկած է, երբ ճշմարիա երկրպագուներր հոգիով եւ ճշմարաութեամբ պիաի պաշաեն Հայ- րր, որովհեաեւ Հայրն ալ կ’ուզէ որ իր

736 ՀԱՍԿ Օ Գ Ո Ս Տ Ո Ս 2012

երկրպագուները այդպիսին ըլլան: Հոգի է Ասաուած, եւ անոր երկրպագուները պէաք է հոգիով եւ ճշմարաութեամբ զայն պաշաենի {ՏՀ 4.23-24)’:

7.- «Աղջիկս մահամերձ է>: Տայրոսաղաչեց իր մաՀամերճ աղջկան Համար: Գուն չունի ս Հոգեպէս մաՀամերճ մէկը ընտանիքիդ կամ սիրելիներուդ մէջ, եւ եթէ ունիս, ին չ կ ընես անոր Համար. կ աղաչես Տիր ջ: 0աՀամերճ մարդիկը շատ են աշխարՀի մէջ-: Անապաշխարմարդիկը մաՀամերճ են: 0եղքի մէջապրող մարդիկը մաՀամերճ են: Առանց աղօթքի եւ առանց Աստուծոյ ապրող մարդիկը մաՀամերճ են: Տիսուսը իրսիրտին մէջ որպէս իր նճին Փրկիչը չունեցող մարդը մաՀամերճ է: Գունապաշխարածն՜ ես, խոստովանածն ես մեղքերդ Տիսուսի, խոստովանածն ես որ մեղքերովդ ցաւցուցան ես զինք, ընդու­նածն ես խաչով իր իրագորնան փրկու­թիւնը, ընդունածն ես զինք որպէս Տէրդ ու Փրկիչդ, որպէս թագաւորդ ու առաջ­նորդդ: Եթէ չես ըրան այս բոլորը, դուն ալ պէտք է Տայրոսի նման նունկի գաս Տիսուսի ոտքերուն առջեւ, աղաչես ա­նոր մեղքերուդ քաւութեան եւ փրկու­թեանդ Համար: Տիրոջ Համար աւելիՀաճելի բան չկայ քան մեր եւ ուրիշ­ներու փրկութեան Համար դէպի իրեն բարճրացուան աղաղակը.

8.- «Մահամերձ է>: Եթէ մաՀամերճ կամ արդէն իսկ մեռան սիրտ ունիս, եկուր սիրտերու կենդանարար Տէր Տի- սուսին, եւ խնդրէ անկէ որ քարեղէն սիրտի փոխարէն մսեղէն սիրտ տայ քեզի, իրեն Հանդէպ անտարբեր եղող սիրտի փոխարէն իրեն Համար երգ ու փառաբանութի ւն արտաբերող սի րտ տայ քեզի:

Եթէ մաՀամերճ կամ արդէն իսկ մեռան Հոգի ունիս, եկուր Հոգիներու տէր ու տեսուչ երկնաւոր Հօր, եւ ա­ղաչէ անոր որ մեղքերով մեՀեանացան Հոգիդ իր սրբարար ներկայութեամբ տաճարացնէ ու աստուանպաշտութեան

կրա կ վառէ Հոն:Եթէ մաՀամերճ կամ արդէն իսկ

մեռան միտք ունիս, եկո ւր միտքերու նորոգիչ Աուրբ Հոգիին, եւ Հայցէ որ փոխակերպէ միտքդ ու մտանելակեր-

պըդ, որպէսզի այսուՀետեւ ալ չմտանես երկրաւոր իրականութեանց մասին, այլ երկնաւոր իրականութեանց մասին:

Եթէ մաՀամերճ կամ արդէն իսկ մե­ռան յարաբերութիւն ունիս քու նման­ներուդ Հետ, քու սիրելիներուդ ու Հա- րազատներուդ Հետ, քու ընկերներուդ ու բարեկամներուդ Հետ, քու վարպե­տիդ կամ գորնընկերներուդ Հետ, եկո ւր Աստունոյ եւ արցունքով աղաչէ: Ան կը վերականգնէ ու կը քաղցրացնէ խըզ- ւան, լարուան, գրգռուան, պրկուան եւ ատելավառ յարաբերութիւններդ: Միմոռնար, որ Տիսուս իր արիւնով մարդը միայն Աստունոյ Հետ չՀաշտեցուց, այլ նաեւ մարդուն Հետ: Աստունոյ Հետառողջ յարաբերութեան մէջ եղող մար­դը, անպայման որ առողջ յարաբերու­թեան մէջ կ ըլլայ նաեւ իր նմանին Հետ, որովՀետեւ կարելի չէ պաշտել զԱստ- ւան ու անարգել Աստունոյ պատկերով ստեղնուան մարդը, կարելի չէ սիրել Խաչեալը եւ ատել խաչին պտուղը մար-

դը':9.- Աղջիկը եր բ մաՀացա ւ: Երբ

Տի սուս կ երթար Տայրոսի տո ւնը (Ղկ 8.49), թ է երբ տակաւին Տայրոս չէր խօսան Տիսուսի Հետ (0տ 9.18): Հ ամա- պատասխան Հատուաններու ուշադիր քննութիւնը, ցոյց կու տայ որ Տայրոսի աղջիկը մաՀացաւ այն միջոցին երբ Տի­սուս կը խօսէր լիճին եզերքը Հաւաք- ւան բազմութեան եւ երբ Տայրոս իր

խնդրանքը ներկայացուց Տիսուս ի: ճ ի շդ է, որ *Լուկասի Աւետարանը կարդացողը այն տպաւորութիւնը կ ունենայ որ աղջկան մաՀուան լուրը Տայրոսի բեր- ւեցաւ տեռատես կնոջ բժշկութենէն ետք, երբ արդէն իրենք ԼՏիսուս եւ Տայրոս) ճամբայ ելան էին երթալու Տայրոսի տունը, սակայն ես կը կարնեմ

օ գ ո ս տ ո ս 2012 ՀԱՍԿ 737

որ Տայրոս նախքան տեռատես կնոջ բժշկութիւնը, արդէն իր աղջկան մաՀ- ւան լուրը առաե էր, բայց երբ ճամբայ ելան, ուրիշ եառայ կամ ուրիշներ, երկրորդ անգամ ըլլալով եկան եւ Հա­ղորդեցին անոր իր աղջկան մաՀուան տխուր լուրը:

10՝- «Եկուր եւ ձեռքդ դիր անոր վրայ, որպէսզի առողջաՈայ եւ ապրիի. Այ ս Հաստատումը Տայրոսի զօրեղ Հա­ւատքին արտացոլացումն է : Ան գիտէ ր ու վստաՀ էր, որ Տիսուս կրնար մաՀ-

ւան դուռը Հասաե իր աղջԻկը' ե' կեանքի բերել. 0արդկօրէն յոյսի ամէն դուռ փակուաե էր, բայց Տայրոս շա­րունակեց յուսալ. Գալով մեզի, ին չ կ ընենք մենք երբ յոյսի դռները փակ կը թուին կամ կը փակուին՝. Տեղի կու տանք, թ է կը շարունակենք Աստուեոյ ողորմութեան դուռը թակել. Տայրոս կը սորվեցնէ մեզի, յուսալ նոյնիսկ երբ յոյս

չկայ : ° ւ ինչո՛ւ չյուսալ երբ Տիսուս անկարելին գորեող Աստուահ՜ն է : Մար­դուն Համար, մանաւանդ 0րիստոսի ժամանակ, անկարելի էր ոեւէ մաՀա­մերձ առողջացնել կամ արդէն իսկ ոեւէ մեռաե ետ կեանքի բերել. Տիսուս սա­կայն, որ Տէ՛րն է «թէ՜ ապրողներուն եւ թէ մեռածներուն հաւասարապէսի ԼՀռ 14-9),հատաւորն է թ է ողջերուն եւ թ է մե­ռածներուն ({հրե \^՝42), կրնա ր ու կրնա յ ոեւէ մաՀամերձ կամ արդէն իսկ մեռաե ոեւէ մէկ անձ վերստին կեանքի կոչել: Տի սուսի Համար ինչ տարբերու­թիւն կ ընէ աղջիկը մեռաե՜ է թ է մեռ­

նելու վբայ- Եթէ Տի սուս դետնէն Հող առաւ եւ անով մարդը կազմեց, պիտի չկրնա՛ յ անկողինին վրայ փռուաե աղջը- կան մարմինին շունչը վերադարձնել. Եթէ ան իր մաՀէն ետք գնաց ու մեռել­ներուն քարոզեց ԼԱ՝Պտ 4-6), կը նշանա- կէ թ է մեռելները իրեն Համար մեռած­ներ չեն, այլ կենդանի են, կ ապրին, եւ ուստի, ենթակայ են իր իշխանութեան, խօսքին ու կամքին՝.

11՝- Տ այր ոս մեե վստաՀութիւն ու-

նէր Տի սուսի բժշկարար ձեռքի Հպումին՝ «Եկուր եւ ձեռքդ դիր անոր վրայ, որպէսզի առողջաՈայ եւ ապրիի. Տայրոսի խնդրաեը լոկ ձեռքի Հպում էր, ուրիշ ոչինչ Սիրելի ընթերցող, Տիսուսի ձեռքերուն մէջ զօրութի ւն կայ՝ երբ անոնք Հպին մեզի մեր կթոտ եունկերն ու դողդոջուն ձեռքերը կը զօրանան: Տի սուսի ձեռքերուն մէջ սրբութիւն կայ՝ երբ բռնենք զանոնք կը մաքրը- ւինք ու կը սրբուինք: Տիսուսի ձեռքե­րուն մէջ բժշկութիւն կայ՝ երբ անոնք դպնան մեզի կը բժշկուինք ու կ առող­ջանանք: Տիսուսի ձեռքերուն մէջ բալա­սան ու մխիթարութիւն կայ՝ երբ անոնք Հանգչին մեր վրայ, կը գօտեպնդուինք, կը սփոփուինք, կ ամոքուինք, եւ մեր Հոգիները կը նորոգուին:

12՝- Եկէք Տայրոսի բառերը փոխ առնելով ըսենք՝ «Տէ°ր, եկուր եւ ձեռքդ դիր հոգեպէս մահամերձ եղող հարազատ- Ոերուս վրայ, որպէսզի առողջանան եւ ապրին: Եկուր եւ ձեռքդ դիր իմ մեռած հաւատքիս վրայ, որպէսզի կեՈդաՈաՈայ ու քեզի համար վկայութիւն տայ: Եկուր եւ ձեռքդ դիր խաւարապատ աչքերուս վրայ, որպէսզի անոնք տեսՈեՈ լոյսդ ու դառՈաՈ անոր տարածիչՈերր: Եկուր եւ ձեռքդ դիր ակաՈջՈերուս վրայ , որպէսզի անոնք ալ չախորժին աշխարհային լուրե­րէն եւ ականջ տան Սուրբ Հոգիիդ կենդա­նարար ձայնին միայն: Եկուր եւ ձեռքդ դիր շրթՈերուս վրայ, որպէսզի անոնք բացուիՈ ճշմարտութեամբ, պատմեն փրր- կութիւՈդ եւ հրապարակեն սքանչելի գոր­ծերդ»:

«Ցիսուս գնաց Ցայրոսի հետ: Իրեն հետ խուռն բազմութիւն մրՈ ալ կ երթար եւ կր Ոեղէր զիՈք» {0ր 5-24).

1՝- ինչո^ւ Համար «Ցիսուս գնաց Ցայրոսի հետի. Չէ^ր կրնար առանց եր­թալու բժշկել, ինչպէս բժշկեց պալատա­կանին որդին (ՏՀ 4.50): Այս մասին միքանի մատնանշումներ՝-

ա ) Տի սուս Հրապարակաւ գնաՀա­տելու Համար Տայրոսի Հաւատքը ընկե-

738 ՀԱՍԿ Օ Գ Ո Ս Տ Ո Ս 2012

րացաւ անոր, իր աշակերտներուն Հետ միասին. Տէրր գիտէ դնաՀատել Հաւա­տացեալին Հաւատքր. իր օրինակին Հե- տեւելով մենք ալ կր գնաՀատենք ուրի­շին Հաւատքր, թ է րնդՀակառակր կր ծաղրենք. 0արդիկ կրնան ծաղրել մեր Հաւատքր, բայց մեր Հաւատքի Հիմնա-

դիրր' 0 րի ստոս ԼԵբր 12~2), կր դնաՀատէ ու կր քաջալերէ. Մեր Հաւատքր ծաղրող մարդր մեր Հաւատքի Հիմնադիրն է որ ծաղրած կ րլլայ, բայց զգո յշ, Աստուած ծաղր չ րլլար (Գղ 6-7).

բ) Տիսուս տարբեր-տարբեր ձեւե- րով կատարեց իր բժշկութիւններն ու Հրաշագործութիւններր, որպէսզի ցոյց տայ թ է իր բժշկելու ու Հրաշագործելու կարողութիւնր միակ ձեւով չէր սաՀմա- նափակուած. կր տեսնենք, որ Տիսուս երբեմն առանց Հիւանդին տունր երթա­լու զայն կր բժշկէ Լ0տ 8-13), եւ երբեմն անոր քով երթալով զայն կր բժշկէ (0տ 9-25'). Երբեմն թուքով ու ցեխով կր բժշկէ կոյրեր ԼՏՀ 9-6), երբեմն միայն թուքով Լ0ր 8-23-25՜), եւ երբեմն ալառանց թուքի ու ցեխի կր բժշկէ զանոնք(0տ 9-29-30). °րբեմն բժշկեց մէկ բառ կամ բառեր արտասանելով ԼՂկ 7-14. 0տ 8-3), եւ երբեմն ալ բժշկեց ու Հրաշադոր- ծեց առանց մէկ բառ իսկ արտասանելու(0տ 8-15. ՏՀ 2*7-8). Երբեմն բժշկեց Հրամայելով Լ0տ 8-32. ՏՀ 5-8), եւ եր­բեմն ալ բժշկեց ՀրաՀանդելով (.Ղկ 17-14). Երբեմն բժշկեց սաստելով Լ0ր 1*25. Մտ 17-18), եւ երբեմն ալ բժշկեց քաղցրութեամբ (0տ 8-15). Երբեմնբժշկեց ձեռքի Հպումով Լ0տ 9-29, 20*34. Ղկ 13-13, 14-4), եւ երբեմն ալ առանց ձեռքի Հպու մին Լ0տ 9-33).

գ) 0 ատթէոս կ,րսէ թ է Տի սուս իր աշակերտներուն Հետ միասին րնկերա-ցաւ Տայրոսի (0տ 9-19). Աշակերտնե­րուն ալ ներկայութիւնր կարեւոր էր, որպէսզի անոնք տեսնէին որ աղջիկր իսկապէս մեռած էր եւ չկարծէին որ ան պարզապէս ծանր Հիւանդ էր. Տիսուս չ ուզեր որ իր գործերր անտեսուին կամ

ստորագնաՀատուին. Տիսուս կ ուզէ որ իր գործերր բացայայտ կերպով կատար- ւին, ո չ միայն մարդոց մէջ Հաւատք արթնցնելու Համար, այլ նաեւ ու մա- նաւանդ զԱստուած փառաբանողնե­րուն թիւր աւելցնելու.

դ) Աշակերտներր ապագային քրիս­տոսի զօրութեան ու փրկութեան, քրիս­տոսի Հաւատքին ու սիրոյն տարածիչ­ներն ու քարոզիչներր պիտի րլլային. Ուստի անոնց ներկայութիւնր նման Հրաշագործութիւններու, մանաւանդմեռելներու յարութեան խիստ կարե­ւոր էր, որպէսզի անոնք ամբողջովին Համոզուէին որ Տիսուս խոստացեալ Փրկիչն էր աշխարՀին, կենսատու Աստ- ւածն էր մարդկութեան.

2-- «Իրեն հեա խուոն բազմութիւն մրն ալ կ’երթար եւ կր նեղէր զինք». ԱՀաւասիկ Աստուծոյ խօսքին Հանդէպ ծարաւ ունեցող բազմութիւնր, որ կր Հետեւի Աստուծոյ կենդանի խօսքի քա­րոզիչ Տէր Տի սուսին. Տաճախ կրտեսնենք Տիսուսր բազմութեամբ շրջա­պատուած Լ0տ 15-32, 20*29՝. 0 ր 2-4, 5-21. Ղկ 5-19, 19-3). Տի սուս միշտ իրզաւակներով պէտք է շրջապատուած րլ­լայ. իրենք զիրենք Տիսուսի զաւակներր դաւանող մարդիկ պէտք չէ Հեռու րլ- լան Տիսուսէն. իրենք զիրենք Տիսուսի աշակերտ նկատողներ պէտք է միշտ իրենց Ուսուցիչին կողքին րլլան, որպէս­զի Հաւատքի ու սիրոյ դասեր սորվին

անկէ. Ուր որ երթայ Փրկիչր փրկու­թեան կարօտ Հոգիներր պէտք է անոր Հետեւին. Ուր որ երթայ ^օրավարր իր զինուորներր պէտք է Հետր երթան. Երբ Ուխտի Տապանակր շարժի Հետր պէտք է շարժին անոր ապաւինողներր.

ճա մբ ու րնթացքին Տիսուս բուժեց տասներկու տարիէ ի վեր արիւնաՀոսու- թենէ տառապող կինր. Երբ տակաւին Տիսուս կր խօսէր կնոջ Հետ ու կր քա­ջալերէր զայն, «ժողովրդապեաին աունէն ոմանք եկան եւ րսին Ցայրոսի.- "Աղջիկդ մեոաւ, ալ ինչո՞ւ կր յոգնեցնես Վարդա-

օ գ ո ս տ ո ս 2012 ՀԱՍԿ 739

պեաը՚՚ի (0ր 5.35):1.- 0աՀուան այս լուրը բերող

մարդոց Համար Տիսուս լոկ Վարդապետ էր: Մէկը որ կրնար ուսուցանել ուխրատել. մէկը որ կրնար բուժել երբ տակաւին Հիւանդը չէր մաՀացած: ի ­րենց Համար Տիսուս անկարելին գործող Աստուածը չէր: Գուցէ անոնք կը Հաւա­տային 0րիստոսի բժշկարար զօրու­թեան, բայց կը Հաւատային այնքան ատեն երբ տակաւին աղջիկը ողջ էր: Բայց Հիմա որ մեռաւ աղջիկը, կարծէք անոր Հետ իրենց Հաւա տքն ալ մեռաւ: *Գալով մեզի, ո V է 0րի ստոս մեզի Հա­մար: կասկած չկայ որ կը Հաւատանք 0 ր ի ստոսի: Բայց միշտ կը Հաւատանք: կը Հաւատա^նք երբ յոյսի բոլոր դռները գո ց կը թուին: կը Հաւատա^նք որ Տի­սուս կրնայ ճամբայ ստեղծել երբ բոլոր ճամբաները փակ կը թուին: կը Հաւա­տա *նք որ Տիսուս Սինայի անապատ­ներուն մէջ ժայռերէն ջուր բխեցնող Աստուածն է: կը Հաւատա *նք որ Տիսուս ամայի վայրերուն մէջ ժողովուրդը միսով կերակրող ամենակալ Աստուածն է: կը Հ աւատա *նք որ Տիսուս երերուն ծովուն մէջ Հաստատուն ճամբայ բացող Արարիչն է:

2.- «Աղջիկդ մեոաւ>: Տիսուսի Հա­մար չկա յ մեռած մարդ կամ մեռած բան: Տիսուս կրնայ ամէնէն մեռածկեանքերն անգամ վերակենդանացնել, կրնայ ատելութեամբ լեցուն Հոգիները սիրոյ Հրաբուխ դարճնել կրնայ կռա ­տուն դարճած սիրտերը փառաբանու­թեան տաճարի վերածել.

«Ցիսուս այս խօսքերը երբ լսեց, ըսաւ ժողովրդապեաին.- "Մի' վախնար, միայն հաւաաա'"» (0ր 5.36).

1.- Եկող մարդիկը Տայրոսին յուսա- Հատեցուցիչ խօսքեր ըսին, բայց մեր Տէրը յուսատու խօսքեր ըսաւ: Անոնքտրտմեցուցին Տայրոսը, բայց Տիսուս ուրախացուց զայն: Անոնք վշտացուցին, բայց Տիսուս մխիթարեց ու քաջալերեց: Տիսուս ուզեց որ Տայրոս յուսար, վըս-

տաՀէր ու Հաւատար, որ իր աղջիկը յարութիւն պիտի առնէր: Երբ մարդարարածը կորսնցնէ իր յոյսը, վստաՀու­թիւնն ու Հաւատքը կը կորսնցնէ ամէն բան, կը կորսնցնէ ապրելու իր կամքն ու փափաքը, կը կորսնցնէ իր ուրախու­թիւնն ու խաղաղութիւնը, կը կորսնցնէ յաղթելու, բարճրանալու եւ ինքզինք իրագործելու ամէն զօրութիւն: Տակա­ւին, երբ մարդ կորսնցնէ իր յոյսը, վըս- տաՀութիւնն ու Հաւատքը կը դառնայ դժբախտ ու թշուառ, եւ ամէն բան դժնդակ ու դժուար, անտանելի ու անա­խորժ կը սկսի թուիլ իրեն:

2.- «Մի' վախնար, միայն հաւաաա'̂ . Վա խն է որ կը ջլատէ մեր Հաւատքին զօրութիւնը: Վա խն է որ մեր Հաւատքին մէջ թերաՀաւատութիւն կը խառնէ: Վա՛խն է որ մեզ փորճութեանց ալիքնե­րուն մէջ խեղդել կու տայ ինչպէս եղաւՊետրոս ին Լ0տ 14.30): Վախն է որ Հա­ւատացեալը կասկածով կը լեցնէ: ԱՀա թ է ինչու Տիսուս Տայրոսին պատուիրեց չվախնալ.

Եթէ մարդիկ գիտնան որ Աստուած զիրենք կը սիրէ առանց պայմանի ու առանց ակնկալութեան, եթէ գիտնան որ ամենակարողն Աստուած իրենց կողքին է դժուարին պաՀերուն, եթէ գիտնան որ Աստուած իրենց թիկնա­պաՀն է պատերազմի օրերուն, եթէ գիտնան որ Աստուած առիւծի նման մռնչող սատանային բերանը կապողն է իրենց կեանքին մէջ, այն ատեն պիտի կարենան ուրախութեամբ եւ Համարճա- կութեամբ ըսել. «Տէրը ինծի հե'ա է, չե'մ վախնար̂ {Սղ 118.6).

3.- Տայրոսի Համար բերուած լուրըանակնկալ էր: կեանքը անակնկալներով լեցուն է: Այդ անակնկալները կրնանուրախ անակնկալներ ըլլալ եւ կրնան տխուր անակնկալներ ըլլալ: Տխուրանակնկալները միշտ իրենց Հետ վախ կը բերեն: Տոբի դիրքին մէջ կը կարդանք. «Ցանկարծահաս վախը քեզ կը զարհու­րեցնէի (Տոբ 22.՜10՜). Բայց յանկարծաՀաս

740 ՀԱՍԿ օ գ ո ս տ ո ս 2012

վախն անգամ չի կրնար զարՀուրանքի մատնել Հաւատացեալին սիրտը, եթէ այդ սիրտին գաՀակալը Տէր Տիսուս 0րիստոսն է, եթէ այդ սիրտը լեցուն է Սուրբ Հոգիով՝.

«Ցետոյ չձգեց որ ոեւէ մէկր իրեն հետ երթայ, բացի Պետրոսէն, ՑակոբոսէՈ եւ անոր եղբօրմէն' ՑովհաՈՈէսէՈ» {Մր 5-37).

Ըստ երեւոյթին, կնոջ բժշկութենէն ետք, Տիսուս արձակեց ժողովուրդը եւ «չձգեց որ ոեւէ մէկր իրեն հետ երթայի Տայրոսին տունը, «բացի Պետրոսէն, Ցա- կոբոսէՈ եւ անոր եղբօրմէն' ՑովհաՈ- ՈէսէՈի: ՎստաՀաբար միւս աշակերտնե­րը նաեւ ընկերացան Տիսուսի: ԲայցորովՀետեւ միայն այս երեք աշակերտ­ները Տիսուսի Հետ պիտի մտնէին մեռած աղջկան սենեակը ԼՂկ 8-51) եւ ականա­տես վկաները ըլլային անոր յարութեան Մարկոս կը նախընտրէ անոնց անուն­ները միայն յիշել, որպէս Տիսուսի ընկե­րացող աշակեր տներ՝.

«Երբ հասաւ ժողովրդապետին տու- Որ, տեսաւ ամբոխ մր, որ կու լար եւ ողբ ու կոծ կ’բ0էր» {Մր 5-38).

!՝- Տի սուս Հասաւ Տայրոսի տունը եւ տեսաւ բազմութիւնը Հաւաքուած ողբ ու կոծ կ ընէր: Անցեալէն ի վերԱրեւելքի մէջ սովորութիւն եղած է, Հաւաքուիլ ոեւէ մէկ սիրելի կորսնցու- ցած անձին տունը եւ լալ ու ողբալ. Նման պարագաներու, Հրեաներ սովո­րութիւն ունէին կանչելու յատուկ նը- ւագածուներ, որոնց պարտականու­թիւնն էր նուագել տխրեցուցիչ եղա­նակներ, որպէսզի բոլորը ողբային ու կոծէին, եւ այդ ձեւով, իրենց մասնակ­ցութիւնը բերած ըլլային սուգին՝. Այս սովորութիւնը Հեթանոսներէն իրենց փոխանցուած պէտք է ըլլայ:

2՝- Երեւակայեցէք թ է որքան դըժ- բախտ կ ըլլայ այն անձը, որ կը կոր- սընցնէ ոեւէ մէկ սիրելի, եւ ինք, իր շուրջ չունի մխիթարական խօսք ըսող մէկը, այլ միայն արցունք թափող, ողբ ու կոծ ընող մարդիկ, որոնք ուրիշ բան

չեն ըներ եթէ ոչ սգաւորին ցաւին վրայ ցաւ աւելցնել, եւ տրտմութեան վբայ տրտմութիւն. Հաւատացեալ մարդը, նման պաՀերու պէտք է իր բերանին մէջ սփոփիչ ու ամոքիչ խօսք կամ բառ ունենայ:

3՝- ինչպէս այսօր, նոյնպէս ալ անց­եալին, սգաւորին տունը աւելի մեծ բազմութիւն կը Հաւաքու էր եւ աւելի արցունք կը թափուէր եւ ողբ ու կոծ կ ըլլար, եթէ երբեք մաՀացողը փոքրիկ ըլլար: Փոքրիկին մաՀը ծանր պարագայ է: իր փոքրիկը կորսնցուցած մայրը,դժուար կրնայ մխիթարուիլ. Մխիթա­րական խօսք ունեցող մարդիկն անգամ

զգո՚յշ պէտք է ըլլան թ է ի'նչ խ°սքկ ըսեն: Փոքրիկ զաւակ կորսնցնելը դիւ­րին չէ ոեւէ մէկ մօր Համար: Արտասան- ւած խօսքը Լթէկուզ մխիթարական ըլլայ ատիկա) կրնայ աւելի ցաւցնել մօր սիրտը, եթէ զայն ըսող անՀատը Սուրբ Հոգիին առա^նորդութեամբ ու թելադ- րութեամբ չէ որ կ ըսէ.

4՝- Արցունքը կ ուրախացնէ ու կը տրտմեցնէ զԱստուած: կ ուրախացնէերբ ատիկա կը թափուի ոեւէ փոքրիկի փրկութեան Համար երբ տակաւին անի­կա ողջ է, բայց կը տրտմեցնէ երբ կը թափուի մեռած փոքրիկի Համար, որ արդէն իսկ երկինք փոխադրուած Աս­տուծոյ ուրախարար ներկայութեան մէջ կ ապրի: Աղօթքի պաՀուն կենդանիփոքրիկին փրկութեան Համար թափ- ւող արցունքը, Աստուծոյ Համար շա՜տ աւելի արժէք կը ներկայացնէ, քան սուգի ժամանակ թափուող արցունքը: Աստուծոյ սպասածը ծնողներէն իրենց զաւակներուն փրկութեան Համարթափուող աղօթքի արցունքն է եւ ո չ թ է սուգի արցունքը.

5՝- Լալը, ողբալը եւ կոծելը յաւելեալ ապացոյցներ են, որ փոքրիկ աղջիկը իրապէ ս մեռած էր. Եթէ մարմնապէս մեռած մէկուն Համար մարդիկ այսքան արցունք կը թափեն ու կը սգան, որքա՜ն աւելի պէտք է սգան ու արցունք թափեն

օ գ ո ս տ ո ս 2012 ՀԱՍԿ 741

Հոգեպէս մեռած մարդոց Համար՝. Մարմնապէս մեռած մարդոց Համար արցունք թափողր ոչ մէկ վարձք պիտի ստանայ Աստուծմէ, մինչդեռ Հոգեպէս մեռած մարդոց Համար արցունք թա- փողներր մեծ վարձք ունին ստանալիք՝. Տիշեցէք որ Տիսուս երանի տուաւ սգա­ւորներուն եւ խոստացաւ մխիթարել զանոնք (0տ 5-44). Հ ոս յիշուած սգաւոր- ներր մարմնապէս մեռած մարդոց Հա­մար սգացողներ չեն, այլ մեղքի պատ­ճառով Հոգեպէս մեռած մարդոց ազա­տագրութեան ու փրկութեան Համար սգացողներն են, կ րսէ Ս- Ներսէս &նոր- Հալի Հայրապետ.

«Ցիսուս ներս մաաւ եւ րսաւ անոնց.- "Ինչո՞ւ իրար անցեր էք եւ կու լաք. փոքրիկր մեռած չէ, այլ կր քնանայ"» (Մր 5-39).

1-- Տիսուսի այս արտայայտութիւնր ցոյց կու տայ որ ինք չ ուզեր որ մարդիկ իրար անցնին եւ լան ու ողբան, երբ կր կորսնցնեն ոեւէ մէկ սիրելի. Հարկաւ սա չի նշանակեր թ է Տիսուս անտարբեր է մարդոց ցաւին Հանդէպ. Ան լացաւ Ղազարոսի մաՀուան առիթով ԼՏՀ11-35). Ան կ ուզէ սակայն, որ մարդիկզուսպ ու չափաւոր րլլան իրենց սուգին ու արցունքի Հեղումին մէջ.

2-- Տիսուս փոքրիկր կր կոչէ քնա­ցած. ինչո^ւ Համար. Մենք գիտենք որ քնացած մարդր շուտով պիտի արթրն- նայ, կամ աւելի ճիշդ իր ժամանակր ունի արթննալու. Հետեւաբար, Տիսուս փոքրիկր կր կոչէ քնացած, ցոյց տալու Համար թ է մեռելներր որոնք գերեզ- մաններու մէջ կր գտնուին, ժամանակ պիտի գա յ երբ պիտի արթննան եւ իրենց գերեզմաններէն դուրս գան ԼՏՀ 5-28­29). °սայի մարգարէն եւս կր խօսի մեռելներու արթննալուն մասին. Ան կ'րսէ. «0ու մեռելներդ պիաի ողջննան: Մեռելներուդ մարմիններր յարութիւն պիաի առնեն: Արթնցէ՜ք ու ցնծութեամբ երգեցէ՜ք, ո'վ հողի մէջ բնակողներ. քանզի քու ցօղդ խոաերու ցօղ է: °րկիրր իր մե­

ռելներր դուրս պիաի նեաէ» (Ես 26-19). Գանիէլ մարգարէն մեռելներր կր կոչէ քնացող, իսկ անոնց յարութիւն առնելր կր նմանցնէ արթննալու արարքին. Ան կ'րսէ. «Երկրի հողին մէջ քնացողներուն շաաերր պիաի արթննան, ոմանք յաւիաե- նական կեանքի համար, ոմանք ալ նա- խաաինքի ու յաւիաենական անարգանքի համար» ԼՂ՚ն 12*2). Պօղոս առաքեալ նաեւ մեռած Հաւատացեալներուն Հա­մար կր գործածէ «ննջած» բառր ԼԱ-Թս4.՜14՝. Ա-Կր 15-18 Հին թրգմ-). Ստեփա-նոսի Համար նաեւ կր գործածուի«ննջեց» բառր ԼԳրծ 7-60 Հին թրգմ--).

3-- Տիսուս փոքրիկր կր կոչէ քնա­ցած, ցոյց տալու որ իրեն Համար մե­ռածն անգամ քնացածի պէս է'- Խօսքս Հարկաւ Հոգեպէս մեռածի մասին է. ինչպէ ս Տիսուսի Համար դիւրին է մարմնապէս մեռածր ոտքի Հանել, նոյն­պէս ալ դիւրին է, Հոգեպէս մեռածներր կենդանացնել, կենսաւորել, լուսաւորել. Աստուածաշունչր ոչ միայն մարմինով մեռածներր կր կոչէ մեռած, այլեւ Հոգիով մեռածներր, եւ կոչ կ ուղղէ ա­նոնց արթննալու եւ դուրս գալու իրենց մեռելութենէն- «Արթնցի՜ր, ո՜վ քնացած. դո՜ւրս եկուր մեռելութենէդ, եւ 0րիսաոս պիաի լուսաւորէ քեզ» (Եփ 5-14).

«̂ այց անոնք սկսան զինք ծաղրել: Ցիսուս բոլորն ալ դուրս հանեց եւ իրեն հեա առնելով փոքրիկին հայրն ու մայրր, ինչպէս նաեւ երեք աշակերաներր, մաաւ այն սենեակր ուր փոքրիկր պառկած էր» {Մր 5-40).

Ն - «Անոնք սկսան զինք ծաղրել». Փոքրիկին Համար լացող ամբոխր չՀա­ւատաց որ Տիսուս կրնար յարութիւն տալ փոքր իկ աղջկան. Այսօր որքա՛ն մարդիկ կան որոնք կր ծաղրեն մարմ- նաւոր յարութեան գաղափարր, որոնք չեն Հաւատար թ է Տիրոջ գալստեան ժամանակ, բոլոր մեռելներր յարութիւն պիտի առնեն իրենց տրուելիք նոր մար­միններով. Աստուածաշունչին մէջ մարմնաւոր յարութեան վերաբերեալ

742 ՀԱՍԿ Օ Գ Ո Ս Տ Ո Ս 2012

ակնարկութիւնները բազմաթիւ են. Տի- շենք մի քանին պարզապէս.-

ա) «Եթէ Ասաուծոյ Հոգին ձեր մէջ կը բնակի, Ասաուած, որ Ցիսուս 0րիսաոսը մեռելներէն յարուցանեց, իր Հոգիին մի- ջոցաւ որ ձեր մէջ կը բնակի' պիաի կեն­դանացնէ նաեւ ձեր մահկանացու մար­մինները» (Հռ 8.11): Առաքեալը այստեղ յստակօրէն կը խօսի մարմիններու կեն­դանացումին մասին՝.

բ) «Ներքնապէս կը հեծենք' ակնդէա սպասելով որդեգրութեան, այսինքն մեր մարմինին փրկութեանդ (Հ ռ 8.23): ինչ- պէս Աստուածաշունչը կը խօսի Հոգի­ներու փրկութեան մասին (Ա՝Պտ 1.9), նոյնպէս ալ կը խօսի մարմիններու որ­դեգրութեան եւ փրկութեան մասին: Եթէ կը ժխտենք մարմիններու փրկու­թիւնը, պէտք է ժխտենք նաեւ Հոգինե­րու փրկութիւնը:

գ) «Մեր մահկանացու մարմինները պիաի կերպարանափոխէ եւ իր մարմինին պէս փառաւոր դարձնէ իր զօրութեամբըի (Փլպ 3.21): Առաքեալը կ ըսէ թ է քրիս­տոս իր փառաւոր մարմինին նման փառաւոր մարմիններ պիտի շնորՀէ մե­զի: Մեր մարմինները իրենց ներկայվիճակով, ինչպէս Առաքեալը կ ըսէ, եղծանելի, անարգ, տկար եւ շնչաւոր են, բայց յարութեան օրը, անոնք պիտի ըլլան անեղծ, փառաւոր, զօրաւոր եւՀոգեւոր մարմիններ (Ա.կր 15.42-44):Աստուած յարուցեալ իւրաքանչիւր Հաւատացեալի պիտի տայ մարմին,«ինչպէս որ ինք կը կամենայի (Ա կր 15.38):

դ) «մոլորս ալ 0րիսաոսի աաեանին դիմաց պիաի կանգնինք, որպէսզի իւրա­քանչիւրը իր մարմինով ընդունի հաաու- ցումը երկրի վրայ իր կաաարած բարի կամ չար գործերունի (Բ-Կր 5.10): Առաք­եալը Հոս մարմինով Հատուցում ստա­նալու մասին կը խօսի. վկայութիւն որ մարմնաւոր յարութեան կապակցաբար կասկածելու տեղ չի ճգեր.

ե) Վերեւ տեսանք թ է ինչպէս Եսայի

մարգարէն խօսքը ուղղելով Աստուծոյ կ'ըսէ. «Մեռելներուդ մարմինները յա­րութիւն պիաի առնենի (Ես 26.19):

2.- Տիսուս ըսաւ թ է աղջիկը քնա­ցած է ու մարդիկ ծաղրեցին իր խօսքը: Պատմութեան ընթացքին միշտ ալ եղած են եւ այսօր ալ կան մարդիկ որոնք կը ծաղըեն Տիսուսի խօսքերը, Աստուածա­շունչին խօսքերը Բայց Տիսուս մեռած աղջկան յարութիւն տալով, իր խօսքը ծաղրող մարդոց զգաստութեան Հրաւի­րեց, եւ ցոյց տուաւ անոնց թ է իր խօս­քերը ճշմարիտ են ու չեն կրնար ծաղ-

րըւիլ, անտեսուիլ, կամ Հերքուիլ:3.- Տիսուս բոլոր ծաղրողները եւ իր

խօսքին չՀաւատացողները «դուրս հա­նեցի. ինչ ո՛ւ Համար: Սորվեցնելու Հա­մար չորս բան.-

ա) Սորվեցնելու Համար թ է անՀա- ւատ ու ծաղրալից մարդիկ, արժանի պիտի չըլլան Հաւատացեալներու փառա­ւոր յարութեան մասնակից դառնալու եւ Աստուծոյ արքայութիւնը ժառանգե- լու:

բ) Սորվեցնելու Համար թ է անՀա- ւատ ու ծաղրող մարդիկ չեն կրնար ականատես վկաները ըլլալ Տիսուսի գործած Հրաշքներուն, որոնցմէ մին էր այս փոքրիկ աղջկան յարութիւնը.

գ) Սորվեցնելու Համար թ է անՀա- ւատ ու ծաղրող մարդոց ներկայու­թիւնը, կրնայ արգելք ըլլալ, որ Աստ- ւած իր Հրաշքները գործէ մարդոց կեանքին մէջ:

դ) Սորվեցնելու Համար թ է անՀա- ւատ ու ծաղրող մարդիկ չեն կրնար 0րի ստոսի ներկայութեան կանգնիլ, ո՛չ երկրի վրայ, ոչ ալ երկինքի մէջ: Քրիս­տոս զանոնք դո ւրս պիտի շպրտէ իր ներկայութենէն, ճիշդ ինչպէս ըրաւ այս ծաղրող մարդոց:

4.- Տիսուս փոքրիկին սենեակը մտաւ, Հետը «առնելով փոքրիկին հայրն ու մայրը, ինչպէս նաեւ երեք աշակերա- ներըի: Փոքրիկին Հայրն ու մայրը Հետը առաւ, որպէսզի գնաՀատած ու առաւել

օ գ ո ս տ ո ս 2012 ՀԱՍԿ 743

եւս ամրապնդած ըլլայ անոնց Հաւատ­քը, ինչպէս նաեւ որպէսզի յետադային անոնք դառնային ճշմարիտ վկաները 0րիստոսի զօրութեան. իսկ ինչո* ւ Համար միայն Պետրոս, ՏովՀաննէս եւ Տակոբոս առաքեալները Հետը մեռած աղջկան սենեակը մտցուց: Երբ պիտիայլակերպուէր նաեւ միայն այս երեքը Հետը առաւ {0տ 17-1): ինչ ո՛ւ Համար: Երկու պատճառներով՝-

ա) Պօղոս առաքեալ կը յիշէ թ է Տակոբոս, Պետրոս եւ ՏովՀաննէս ա­ռաքեալները «Եկեղեցւոյ սիւՈերր կր հա- մարուէիՈի {Գղ 2~9). ՈրովՀետեւ անոնք յետադային եկեղեցւոյ սիւները պիտի դառնային, բնականօրէն Տիսուս յա ­տուկ ուշադրութիւն կը դարձնէր ա- նոնց: Ան կ ուզէր որ անոնք զինք ճանչ- նային մեռածները կենդանացնող Աստ- ւած որպէս: Աղջկան յարութիւնը առյաւէտ պիտի մնար իրենց յիշողութեանմէջ:

բ) Տիսուս Հետը առաւ այս երեքը, որովՀետեւ անոնք պիտի դառնային խորՀրդանիշները Հաւատքի, յոյսի եւ սիրոյ, որոնց մասին կը խօսի Պօղոսառաքեալ ԼԱ՝Կր 13-13): կրնանք ըսել որ Պետրոսը կը ներկայացնէ Հաւատքը, Տակոբոսը յոյսը, իսկ ՏովՀաննէսը սէրը: ի ն չ տրամաբանութեամբ: Պետ­րոս խոստովանեցաւ 0րիստոսի Աստ- ւածութիւնը Լ0տ 16-16), եւ ուստի, կը ներկայացնէ Հաւատքը. Տակոբոս նա- Հատակուեցաւ 0րիստոսի Համար (Գրծ 12~2), եւ ուստի, կը ներկայացնէ յոյսը, որուն Համար նաՀատակուեցաւ: Տով-Հաննէս ինքզինք յաճախ կը կոչէ «այն աշակերտր զոր Ցիսուս կր սիրէրի {ՏՀ 13-23, 19-26, 20-2, 21-7,20): իր Աւետա­րանին ու նամակներուն մէջ նաեւ շեշտը

կը դնէ սիրոյ Հրայ, եւ ուստի, կը ներկայացնէ ' սէրը.

5՝- «Մտաւ այն սեՈեակր ուր փոք- րիկր պառկած էրի: Ուշագրաւ է որ Ա ւե­տարանիչը ինք նաեւ փոքրիկին Համար չի գործածեր «մեռածի բառը, այլ պառ­

կած: Տիսուս մտաւ մեռած փոքրիկին սենեակը եւ մեռած փոքրիկը ոտքի Հա­նեց: Հոն ուր Տիսուս մտնէ Հետը կեն- դանութի ւն կը բերէ: Երբ Տիսուս մտնէ մեղքով մեռած սիրտէն ներս այդ սիրտը կը կենդանանայ, կ առող^անայ, կը կենսաւորուի:

«Ցիսուս բռնեց փոքրիկին ձեռքէՈ եւ րսաւ.- "Տալիթա՜, կումի՜", որ կր Ոշա- Ոակէ' "Աղջիկ, քեզի կ’րսեմ' ե՜լ"» {Մր5-41):

1՝- «Ցիսուս բռնեց փոքրիկին ձեռ- քէՈի. Տիսուս կարիքը չունէր փոքրիկին ձեռքէն բռնելու, որպէսզի յարութիւն տար անոր: Ան կրնար լոկ մէկ խօսք արտասանելով զայն ոտքի Հանել, ինչ­պէս ըրած էր ^ազարոսին ԼՏՀ 11 -43-44), կամ *Նային քաղաքէն այրի կնոջ որդի­ին (Ղկ 7-14-15): Աւետարաններուն մէջյարութեան միակ երեք դրուագներն են ասոնք:

Հետաքրքրական է նկատի առնել երեքին միջեւ գոյութիւն ունեցող տար­բերութիւնը: ^ազարոս մեռած եւ չորս օրերէ ի վեր թաղուած էր արդէն ԼՏՀ11-39) երբ Տիսուս յարութիւն տուաւ անոր: Այրի կնոջ որդին դագաղի մէջ դրուած կը տարուէր թաղուելու երբ Տի սուս մօտեցաւ անոր եւ յարութիւնտուաւ Լ^կ 7-14-15): իսկ Տայրոսի աղքի-կը տակաւին նոր մեռած էր եւ մարմինը տակաւին անկողինին վրայ էր: Առա ­ջինը թաղուած էր, երկրորդը կը տար- ւէր թաղուելու, իսկ երրորդը պիտի տարուէր թաղուելու: կամ ուրիշ բա-ցատրութեամբ, ազարոս գերեզմանի մէջ էր, այրի կնոջ որդին դագաղի մէջ էր, իսկ Տ այրոսի աղջիկը անկողինի վրայ էր: Երեք մեռելները, երեք տարբեր իրավիճակներու մէջ էին երբ Տի սուս անոնց մօտ եկաւ, որպէսզի ցոյց տայ մեզի թ է իր յարուցիչ զօրութեան դիմաց տարբերութիւն չ ըներ ե րբ մեռած ենք՝ նո՛ր, մէկ օր առա՛ջ, թ է շատոնց՝ ոչ ալ տարբերութիւն կ ընէ թ է ո*ւր են մեր մարմինները՝ անկողինի վրայ, դագա­

744 ՀԱՍԿ օ գ ո ս տ ո ս 2012

ղ ի մէջ, թ է գերեզմանի մէջ:2.- Տիսուս բռնեց աղջկան ճեռքէն,

որպէսզի ցոյց տար անոր Հօրն ու մօրը, որ ինք պարզապէս Հրաշագործ մար­գարէ կամ վարդապետ չէր, այլ գուր­գուրացող, կարեկցող, սիրազեղ եւ գթառատ Փրկիչ: Բռնեց ճեռքէն նաեւ որպէսզի ցոյց տար անոնց, թ է ոչ միայն իր բառերուն մէջ զօրութիւն կար, այլ նաեւ իր ճեռքի Հպումին մէջ: Այո ,Տիրոջ ճեռքի Հպումին մէջ բժշկութիւն ու նորոգութիւն կայ, մխիթարութիւն ու քաջալերանք կայ, սէր ու գորով կայ՝. Ան կրնայ դպնալ մեղքի մէջ մեռած մարդուն եւ զայն դարճնել նոր արա­րած: կրնայ դպնալ սգաւոր սիրտին եւ զայն վերածել ուրախութեան ակի. կրնայ դպնալ մոլութիւններով ճաՀճա­ցած Հոգիին եւ զայն փոխակերպել զու­լալ աղբիւրի:

3.- Մտաբերենք նաեւ որ քաՀանա­յապետը պէտք չէր մեռած մարդու մարմինին դպնար, ոչ իսկ անոր քով երթար, որպէսզի չպղծուէր եւ «անմա­քուրի չսեպուէր (_Ղւ 21.10-11): Բայցիսկական քաՀանայապետը Տիսուս, դպաւ մեռած մարդոց մարմիններուն, ցոյց տալու Համար թ է ինք չէր կրնար պղծուիլ, որովՀետեւ մեղքը իշխանու­թիւն չունէր իր անճին վրայ: Տիսուս բռնեց աղջկան ճեռքը, ո չ թ է «անմա­քուրի ըլլալու անով, այլ ընդՀակառակը մաքրելու Համար անոր սիրտն ու Հոգին ամէն տեսակ անմաքրութենէ. Տիսուս բռնեց աղջկան ճեռքը, ցոյց տալու Հա­մար որ ինք ենթակայ չէր Օրէնքի անէծ­քին. Արդարեւ, Տէրը ինչպէս կրնար պղծուիլ, ինք որ եկած էր մեղքի պղծու­թիւնը վերցնելու մեր վրայէն:

4.- «Եւ ըսաւ.- "Տալիթա', կումի'", որ կը նշանակէ՝ "Աղջիկ, քեզի կ’ըսեմ' ե'լ"ի. Մարկոսի Աւետարանին մէջ երբեմն կը Հանդիպինք Արամերէն բառերու կամ բացատրութիւններու եւ «Տալիթա կու- մի°ի-ն անոնցմէ մին է՝. Արամերէնը Տի- սուսի խօսած լեզուն էր:

Աղջկան ուղղուած խօսքը, ուղ­ղուած է ամէն մարդու. «Ո'վ մարդ, քեզի կ’ըսեմ՝ ե'լ: Դո'ւրս ել մեղքի այն հորերէն որոնց մէջ կը լողաս, որպէսզի Տէրը քեզ իր գահին վրայ բազմեցնէ: Դո'ւրս ել այն վիհերէն որոնց մէջ գլորած ես, որպէսզի Ասաուծոյ սիրոյն մէջ մխրճուիս: Դո'ւրս ել մոլութեանց փշալից պարաէզէն, որ- պէսզի արժանի դառնաս Ասաուծոյ դը- րախաին մէջ քալելու: Դո'ւրս ել ուբաժնուիր չարերուն խումբերէն, որպէսզի հրեշաակներու բանակներուն դասակից ու երգակից դառնաս: Դո'ւրս ել ու զաաուիր խաւարագործ մարդոց բանակներէն, որ- պէսզի արեւի նման փայլիս Տիրոջ ար­քայութեան մէջ: Ոաքի' ել Տիրոջ անունով եւ Տիրոջ փառքին համար եւ Տէրը ի'նք զօրավիգ պիաի ըլլայ քեզի: Կամեցի'ր ոաքի ելլել եւ ահա կա'մքը Ասաուծոյ քեզ ոաքի' պիաի հանէ եւ զօրացնէ ի գործ դնելու իր սուրբ կամքը»:

«Աղջիկը, որ շուրջ աասներկու աա- րեկան էր, անմիջապէս ոաքի ելաւ եւ սկսաւ շրջիլ: Ասիկա աեսնելով՝ ամէնքն ալ զարմացան» (Մր 5.42):

1.- Տիսուս Հրամայեց եւ աղջիկըոտքի ելաւ: ԱնմաՀը խօսեցաւ եւ մա­Հացածը կանգնեցաւ. Տաւիտենականը ճայն տուաւ եւ ժամանակաւորը ականջ տուաւ: Արարիչը Հրաւէր կարդաց եւարարածը ընդառաջեց: Այո , երբ Տէրը Հրամայէ իր խօսքը անմիջապէ ս ի գործ

կը դրուի'. Երբ Տէրը կամենայ իր կամքը իսկո յն կը կատարուի. Եսայի մարգա­րէին բերանով Աստուած կ ըսէ. «Իմ խորհուրդս պիաի հասաաաուի' եւ իմ ամէն կամքս պիաի կաաարուի': Ե'ս խօսե­ցայ ու ե'ս պիաի կաաարեմ: Ե'ս խորհեցայ ու ե'ս պիաի գործադրեմի {Ես 46.10-11):

2.- Տասներկու տարեկան աղջիկը «անմիջապէս ոաքի ելաւ եւ սկսաւ շրջիլի. Այո՛, անմիջապէ ս ելաւ, շուտո վ ելաւ, իսկո յն ելաւ, եւ ո չ թ է դանդաղօրէն: Տիսուսի խօսքին ու Հրամանին զօրու­թիւնն է որ կը բացայայտէ «անմիջա- պէսի բառը. Երբ Տէրը խօսի մարդիկ

օ գ ո ս տ ո ս 2012 ՀԱՍԿ 745

անմիջապէս պէտք է մտիկ րնեն. Երբ պատուիրէ անմիջապէս պէտք է գոր­ծադրեն. Երբ կոչ ուղղէ անմիջապէս պէտք է րնդառա^են.

3- - «Ոաքի ելաւ եւ սկսաւ շրջիլ»-Երանի՜ այս փոքրիկ աղջկան. Ան քալեց երկինքի ու երկրի Արարիչ Աստուծոյն սուրբ աչքերուն դիմաց. Ան քալեց իր Ստեղծիչին պատուէրով. Ուրախու- թեա մբ քալեց ու քալելով ուրախացուց բոլորր. Բժշկուա ծ քալեց ու քալելով բժշկեց կոտրած սիրտերր. Ոտքի ելաւ ու քալեց Տիրոջ խօսքին զօրութեամբ. Եկէք մենք ալ ոտքի ելլենք ու քալենք Տիրոջ խօսքին զօրութեամբ. 0ա լենք Տիրոջ Հետ ու Տիրոջ Համար՝. ՛Քալենք Տիրոջ անունով ու Տիրոջ անուան Համար, հա ­լենք Տիրոջ ճամբէն, սիրոյ ճամբէն, սրբութեան ճամբէն.

4-- «Ասիկա աեսնելով' ամէնքն ալ զարմացան». Տիրոջ գործերր միշտ ալ զարմանալի են, որովՀետեւ մարդոց միտքի Հասողութենէն վեր են. Մեռած էր աղջիկր բայց Հիմա կենդանի է, կր քալէ , կր շրջի , կարծես բնաւ մեռած անգամ չրլլար, յոգնած անգամ չրլլար. Երբ անդամալոյծր քալելու սկսի, դան- դաղօրէն կր քալէ, կամաց կր քալէ, վախո վ կր քալէ, տատանելո վ ու վա- րանելո վ կր քալէ, մինչեւ որ ոտքերր իրենց զօրութիւնր գտնեն ամբող^ու- թեամբ. Բայց Հ ոս խօսքր բժշկուող ան­դամալոյծի մասին չէ, այլ յարութիւն առնող մեռելի մասին, որ շա՜տ աւելի տատանումով ու վարանումով պէտք էր քալէր մինչեւ որ ինքզինք գտնէր. Բայց չէռ որ Տիրոջ գործերր կատարեալ են. Այ ո , կատարեալ են կատարեալին գոր­ծերր. ԱՀա թ է ինչու աղջիկր իր յարու- թենէն անմիջապէս ետք կայտա ռ էր, առո յգ էր, աշխո յժ էր, կենսունա կ էր, վառվռո ւն էր.

5-- Մեռելներու յարութիւնր Տիրոջ Հրամանով, կր նախապատկերացնէ ժա- մանակներու աւարտին տեղի ունենալիք մեռելներու յարութիւնր, որ դարձեալ

Տիրոջ Հրամանով տեղի պիտի ունենայ,ինչպէս Տէրր ինք կ րսէ- «Ահա կու գայ ժամանակր, երբ բոլոր անոնք որոնք գերեզմաններու մէջ են' պիաի լսեն անոր (Ցիսուսի) ձայնր եւ դուրս գան. անոնք որ բարիք գործած են' յարութիւն պիաի առնեն եւ ապրին, իսկ անոնք որ չարիք գործած են' յարութիւն պիաի առնեն եւ դաաապարաուին» ԼՏՀ 5-28-29)՝.

6-- Օգոստինոս կր բացատրէ թէ Տիսուս յարութիւն տալով Տայրոսի աղ- ջրկան, Ղազարոսին {ՏՀ 41-43-44), եւայրի կնոջ որդիին (Ղկ 7-14-15), ցոյցտուաւ թ է ի նքն է որ կր կենդանացնէ Հոգեպէս մեռած մարդիկր, մեղքով մե­ռած սիրտերր.

1-- 0րիստոս փոքրիկ աղջիկր յա- րուցանելով, ցոյց տուաւ որ արդէն իսկ սկսած էր պարտութիւնր մաՀուան ու դժոխքին, սկսած էր կեանքի յաղթա- նակր րնդդէմ մաՀուան ու գերեզմանին. ° ւ այդ յաղթանակր իր կատարելու­թեան պիտի Հասնէր իր մաՀուամբն ու յարութեամբր.

«̂ այց Ցիսուս անոնց խսաիւ պաա- ւիրեց որ ոեւէ մէկուն բան չրսեն. եւ րսաւ որ ուաելիք աան անոր» (Մր 5-43).

1-- ինչո^ւ Համար Տիսուս պատուի- րեց ծնողներուն որ իրենց աղջկան յա ­րութեան մասին «ոեւէ մէկուն բան չրսեն». Մի քանի պատճառներով--

ա) Ոսկեբերան Հայրապետր կ րսէ- «Ցիսուս չուզեց որ այս աղջկան յարու­թեան աւեաիսր ամէն կողմ աարածուէր, որովհեաեւ իսկական յարութեան աւե­աիսր' 0րիսաոսի՜ յարութեան աւեաիսր պէաք էր րլլար, եւ այս աւեաիսն էր, որ ամէն կողմ պէաք էր աարածուէր, եւ յայաարարուէր մահուան պարաութիւ- նր»:

բ) Վ եր եւ յիշեցինք թ է Հին կ տակա- րանր կր խօսի մեռելներու յարութեանմասին (Ես 26-19՝. Ղ՚ն 12-2- Եզ ЗЧ-4-&).Անոնք որոնք աղջկան յարութեան մա­սին լսէին, կրնային մտածել որ մեռել­ներր յարուցանելու Հին կ տակարանի

746 ՀԱՍԿ Օ Գ Ո Ս Տ Ո Ս 2012

խոստումն է որ սկսած էր կատարուիլ իրենց ժամանակով՝ անոր առաջքը ա ռ­նելու Համար էր նաեւ որ Տիսուս պատ- ւիրեց պատաՀածին մասին մէկուն բան

էՌսել.գ) Տիսուս դիտէր որ աղջկան յա ­

րութեան մասին լսելով ամէն մարդ պիտի խօսէր, պիտի զրուցէր, պիտի պատմէր, պիտի զարմանար, բայց քանի Հոգիներ արդեօք Հաւատքի պիտի գա­յին, քա նի Հոգիներ ՛Քրիստոսի մէջ խոս- տացեալ եւ ազատարար Փրկիչին ներ­կայութիւնը պիտի տեսնէին: Ուստի,Տիսուս արգիլեց անոնց որ ոեւէ մէկուն բան ըսեն, որովՀետեւ չէր ուզեր գոր- ծըւած Հրաշքը մարդոց Համար պարզա­պէս խօսելու առիթ դառնար, «րսի- րսաւի -ի առիթ դառնար: Տ իսուս իրգորգերուն մասին խօսող մարդիկ չէ ր փնտռեր, այլ իր գործերուն Հաւատա- ցո՛ղ մարդիկ, իր անձին Հաւատացո ղ մարդիկ:

դ) Վերջապէи, Տէրը չուզեց այդմասին խօսուի ու խօսակցութիւնը տա­րածում գտնէ, որպէսզի գրգռած քըլլայ Հրեայ ղեկավարները, յատկապէս Փարի­սեցիներն ու աւագ քաՀանաները: Տի- շենք որ *Լազարոսի յարութեան առի­թ ոՎ, անոնք ուզեցին սպաննել թ է Տի՜ սուսը ԼՏՀ 11-53) եւ թ է ալ ^ազարոսը ԼՏՀ12-10):

2՝- «Եւ րսաւ որ ուտելիք տան անորի. ինչո^ւ Համար Տ իսուս պատուիրեց ու - տելիք տալ փոքրիկին՝. ի ն չ ցոյց կու տայ ատիկա: Մի քանի բան՝-

ա) Որոգինէս կ ըսէ՝ «Ցիսուս պատ- ւիրեց որ ուտելիք տան իրեն, որպէսզի շուրջիՕՕերր գիտնան որ աղջիկր իսկա- պէ՜ս յարութիւն առաւ, մարմինո՜վ յարու­թիւն առաւ, եւ չկարծեն որ աղջկան յարութիւՈր խաբկանք էր, կամ երեւակա­յութիւն էր, կամ երեւցածր ուրուական էր պարզապէս»: Գրեթէ նոյնը կը Հաստատէ Ամպրոսիոս նաեւ:

բ) Երբ մարդուն մաՀուան օրերը մօտենան, ուտելու իր ախորժակը կը կորսնցնէ. Տիսուս կը պատուիրէ փոք­րիկին ուտելիք տալ, ցոյց տալու Համար որ մաՀուան շուքը ամբողջութեամբ Հեռացած էր անկէ:

գ) Տիսուս ոչ միայն կը յարուցանէ մեռելները, այլեւ կը կերակրէ զանոնք՝. Տի սուս լոկ Հրաշագործ Աստուած չէ, այլ գորովալից ու մարդասէր Աստ- ւած, մարդուն կարիքները գոՀացնող Աստուած, անօթիին կերակուր ու ծա­րաւին ջուր տուող Աստուած: Ասիկափաստելու Համար էր, որ ան պատուի- ր եց աղջկան ուտելիք տալ:

ՎԱՂԻՆԱԷ ՎՐԴ. ՄԵԼՈՑԵԱՆ

օ գ ո ս տ ո ս 2012 ՀԱՍԿ 747

ԼՌՈԻԹԾԱՄԲ ԱՂՕԹԾԼԸ ԾԻ ԹԱԳԱԻՈՐՈԻԹԻԻՆՆԾՐՈԻ ՈԻ ՊՍԱԿՆԵՐՈՒ ԻՄԱՍՏԸ1

«Անոնք որոնք զԱսաուած հաճեցնել կ’ուզեն, պէաք է իրենց աղօթքները խաղաղութեամբ, հեզու- թեամբ եւ իմասաութեամբ բարձրացնեն, եւ իրենց պոռչաուքով կամ բարձրաձայն աղաղակով ուրիշները չգայթակղեցնեն: Աթոռներն ու պսակները արդեօ՞ք իսկական արարածներ են, թէ ոչ: Եւ "Իսրայէլի աաս- ներկու աթոռներուն մասին»:

Լռութեամբ եւ խաղաղութեամբ աղօթել

1. Անոնք, որոնք Աստուծոյ կը մօ­տենան, անՀրաժեշտ է, որ իրենց աղօթ­քը կատարեն լռութեամբ, խաղաղու­թեամբ եւ յարատեւո ւթեամբ, ինչպէս նաեւ իրենց միտքի Հայեացքը ուղղեն

դէպի Աստուած, ո'չ թ է անյարիր եւ տագնապալի աղօթքներով, այլ ջերմե­ռանդ սիրտով եւ զգաստ մտածում­ներ վ: ինչպէ ս է պարագան մի քանի Հիւանդութիւններու, Հի ւանդին բուժու­

մը երբեմն կը կարօտի վիրաՀատութեան եւ երբեմն ալ վնասուած բաժինը այ­րելու՝. Ոմանք Համբերութեամբ, քաջու- թեամբ եւ ինքնազսպումով կը կրեն գործողութեան եւ այրուածքին ցաւը, առանց տագնապելու կամ աղաղակելու, մինչ ուրիշներ, երբ նոյն գործողութեան ենթարկուին, բնաւ չեն դիմանար ո՛չ կրակին տաքութեան եւ ոչ ալ նշդրակին պատճառած ցաւին. ուստի կը պոռան եւ բարճրաճայն ու անպաճոյճ աղաղակ-

Ա ն ա պ ա տ ա կ ա ն Հ ա յ ր ե ր է ն Ս . Մ ա կ ա ր մ ե ծ

ճ գ ն ա ւ ո ր ի վ ե ց ե ր ո ր դ ք ա ր ո զ ը ՝ .

(Տ ե ՛ ս 78-82 ւ ^ յ ^ ձ ւ ^յյյԱ^Л® 4սյեյ1

ներ կ արճակեն. Թէեւ, երկուքին ալ պարադային, ցաւը նո յն ցաւն է՝ սոյն­պէս ալ, որոշ մարդիկ Համբերութեամբ

կը կրեն իրենց Հանդիպած դժուարու- թիւններն ու նեղութիւնները եւ ուրա- խութեամբ կ ենթարկուին անոնց, ա­ռանց տագնապելու եւ անՀամ մթնո­լորտ ստեղծելու, այլ ընդՀակառակը, իրենց սիրտին ու միտքին մէջ Տիրոջ մասին կը խորՀրդածեն՝. Մինչ ուրիշներ երբ նոյն նեղութիւններուն եւ դժուա- րութիւններուն կը Հանդիպին, կը կոր- սընցնեն փորճութիւնը Համբերութեամբ

կրելու իրենց զօրութիւնը եւ իրենց աղօթքները բարճրաղաղակ, տագնա­պալի եւ նեղացուցիչ կերպով կը բարճ- րացնեն, ինչ որ զիրենք ունկնդրողին գայթակղութիւն կը պատճառէ. կան նաեւ այլ անճեր, որոնք իրականութեան մէջ թէե ւ նեղութիւններ ու դժուարու- թիւններ չեն կրեր, բայց ուրիշներուն կեդրոնացումը իրենց վրայ Հրաւիրելու Համար, իրենց Հպարտ նկարագիրը բա­ցայայտող անՀաւասարակշիռ եւ բա րճ­րաղաղակ պոռչտուքով կամ պոռալով կ աղօթեն, կարծելով որ բարճրաճայն աղօթելով կրնան զԱստուած Հաճեցնել.

748 ՀԱՍԿ Օ Գ Ո Ս Տ Ո Ս 2012

2- Աստուծոյ ծառան ոչ մէկ ատեն իր Հաւասարակշռութիւնր պէտք է կոր- սրնցնէ, այլ րնդՀակառակր, անՀրա­ժեշտ է, որ միշտ գտնուի խոնարՀու­թեան, Հեզութեան, իմաստութեան եւ զգաստութեան վիճակի մէջ, ինչպէս

Տէրր կ՚րսէ ° Աայիի մարգարէութեան մէջ. «Ես այս մարդոց պիաի նայիմ, այսինքն' խոնարհին, կոարած հոգի ունե­ցողին եւ իմ խօսքէս դողացողին» {Ես 66-2): Տիրոջ թ է Մովսէսին եւ թ է ալԵղիային կատարած երեւումներուն մէջ, Հակառակ փոթո րիկին, Հովին, երկրա­շարժին, փողերու ձայնին եւ Հզօր զօր­քեր ու ներկայութեան, Անոր ներկայու­թիւնր այդ բոլորէն կր բացառուէր, ո ­րովՀետեւ Ան կ երեւէր լռութեան, խա­ղաղութեան եւ Հանդարտութեան մէջ, ինչպէս Աստուածաշունչր կրսէ. «Մեղմ ու բարակ ձայն մր կր լսուէր» (Գ-Թգ 19-12՜), եւ Աստուած այդ ձայնին մէ^ն էր: Ասիկա ցոյց կու տայ, որ Աստուծոյ Հանգստութիւնր լռութեան, խաղաղու­թեան եւ անդորրութեան մէջ է: Մարդ ի'նչ սկզբունք ալ որդեգրէ եւ ինչ ճանա­պարՀով ալ սկսի րնթանալ, ապա մինչեւ վերջ նոյն ուղղութեամբ կր շարունակէ: Եթէ բարձրաձայն եւ նեղացուցիչ պոռ- Հրտուքով սկսաւ աղօթել ապա այդ սո- վորութեամբ ալ մինչեւ վերջ կր շարու­նակէ: ՈրովՀետեւ Տէրր մարդիկր կրսիրէ եւ այդ պատճառով ալ անոնց իր օգնութիւնն ու Հովանաւորութիւնր կրնծայէ- նոյնիսկ անոնց, որոնք Հակա­ռակ շնորՀքի քաջալերանքին, տակաւին նոյն ձեւով կր շարունակեն մնալ. Այս- պիսով ի յայտ կու դայ , որ այդ է վի- ճակր բոլոր անոնց, որոնք ցարդ Հոգիին միջոցաւ չեն դաստիարակուած: Որով­Հետեւ մէկ կողմէ ուրիշներուն գայթակ­ղութեան պատճառ կրլլան, եւ միւս կողմէ աղօթքի ժամանակ տագնապալի եւ անկարգութեան վիճակի մէջ կր գրտ- նրւին:

3- Արդ, ծառայութեան իսկական Հիմքր կր կեդրոնանայ խոր լռութեամբ

եւ խաղաղութեամբ աղօթելուն մէջ, որպէսզի որեւէ ատեն դուրս եղող­ներուն գայթակղութիւն չպատճառենք: ° ւ այն մարդր, որ այս ձեւով աղօթելով Տիրոջ Հաճութեան եւ շնորՀքին կ արժա- նանայ եւ մինչեւ վերջ լռութեամբ կր շարունակէ, ապա ան իրեն նման շատեր պիտի կազմաւորէ, «որովհեաեւ Ասա- ւած անկարգութիւն չի կամենար, այլ' խաղաղութիւն» (Ա-կր 14-33): իսկ անոնք'որոնք պոռչտուքով եւ աղաղակով կաղօթեն, կր նմանին նաւուն մէջ թիա­վարողներուն թիավարելու կշիռր պա­Հող, սակայն գոռոզաբար բարձրաձայն աղաղակող մարդուն: Ամէն տեղ այսձեւով կարելի չէ աղօթել, թերեւս միայն անապատներուն մէջ: Բայց անոնքորոնք լռութեամբ կ աղօթեն, ամէնու- ՐեՔ, ամէն մարդու ներաշխարՀր կր կառուցեն ու Հոգի կր կերտեն:

ԱնՀրաժեշ տ է, որ մարդ իր ամբողջ աշխատանքն ու ուշադրութիւնր իր մտածումներուն վրայ կեդրոնացնէ եւ յօտէ ծառին խիտ եւ իրարու միաՀիւս- ւած ճիւղերր (չար մտածումների), ո ­րոնք զինք կր մտաՀոգեն եւ իր վրայ կր յարձակին: Այսպիսով, ազատելով չարմտածումներէն ան ինքզինք Աստուծոյ պէտք է յանձնէ եւ թոյլ չտայ, որ իր մտածումներր ցրուին, այլ մէկ կողմէ պէտք է Հաւաքէ զանոնք, երբ զանազան ուղղութեամբ կր տարուբերին, եւ միւս կողմէ զանազանութիւն դնէ չար ու բարի մտածումներուն միջեւ: Հոգինմեղքի իշխանութեան տակ րլլալով, կր նմանի լերան բարձրունքին գտնուող անտառի կամ գետի մէջ բուսող եղէգ­ներու եւ կամ փուշերով լեցուն ան­տառի: Անոնք որոնք այս տեղերէն անց­նիլ կուզեն, պէտք է իրենց ձեռքերր վեր բարձրացնեն եւ ամբողջ ոյժով մէկ կողմ Հրեն ծառերուն ճիւղերր, մացառներն ու փուշերր, որոնք զիրենք կ անՀան- գրստացնեն եւ արգելք կրլլան իրենց ՀեզասաՀ ու խաղաղ րնթացքին: Նոյնօրինակով ալ թշնամի զօրութենէն եկող

օ գ ո ս տ ո ս 2012 ՀԱՍԿ 749

մտածումները կ’անՀանգստացնեն ու կը նեղացնեն Հոդին՝. Ա յդ պատճառով ալ պէտք է Հսկենք, ուշադիր ըլլանք եւ մեր միտքերը զգաստ պաՀենք, որպէսզի զանազանենք եւ ճանչնանք այն մտա­ծումները, որոնք մեզմէ չեն, այլ Հա­կառակորդ թշնամիին զօրութեան կող- մէ ներշնչուած են՝.

4՝ 0արդիկ կան, որոնք իրենց սեփական կարողութեան վստաՀելով կը կարծեն, որ իրենց անձնական ոյժով կրնան անցնիլ զիրենք շրջապատող լեռներէն անդին՝. Ուրիշներ ալ, լռու- թեամբ, իրենց միտքը Հաւասարակշիռի տակ կառնեն եւ անոր միջոցաւ կը տեսնեն, կը զանազանեն եւ նախկինէն շատ աւելի լաւ կերպով գործը կամ- բողջացնեն եւ իր աւարտին կը Հասցնեն, առանց իրենք զիրենք շատ յոգնեցնելու՝. Նոյնն է նաեւ աղօթքի պարագան. Ո ­մանք իրենց աղօթած պաՀուն անպա­ճոյճ կերպով այնպէս կը պոռան, որ կարծես իրենց մկաններուն ոյժին կը վստաՀին, եւ չեն անդրադառնար, թէ ինչպէս իրենց մտածումները զիրենք կը խաբեն եւ այս ոճը որդեգրելով անոնք կը ջանան այն Համոզումը ներշնչել, որ իրենց սեփական կարողութեամբ կա- տարեալ յաջողութիւն կրնան արձա­նագրել. Մինչ կան ուրիշներ, որոնք ուշադիր կը Հսկեն իրենց մտածում­ներուն վրայ եւ ամէն գործ ու աշխա­տանք ի ներքուստ կը կատարեն. Անոնք իրենց ճանաչողութեան ճամբով կրնան յաջողութեան Հասնիլ, ձերբազատիլ անՀնազանդ ու ապստամբ մտածում­ներէն եւ Աստուծոյ կամքին Համաձայն ընթանալ. Ս՝ Պօղոս առաքեալ Հետեւ­եալը կ ըսէ՝ «Լեզուներ խօսողր միայն իՈք կ’օգտուի, մինչդեռ Աստուծոյ պատգամ- Ոերր հռչակողր ամբողջ եկեղեցիին շի- ՈութիւՈ կր բերէ... Որովհետեւ մարգա­րէութիւն րՈողր աւելի՜ օգտակար կ’րլլայ, քան լեզուներ խօսողրի ԼԱ-Կր ՜14՝4-5). Ա յ^պատճառով ալ, իւրաքանչիւր մարդ

թող ձգտի ուրիշին օգտակար դառնալ, այս ընտրութեամբ երկինքի արքայու­թեան ժառանգութիւնը կը շնորՀուի իրեն.

Աթոռներն ու պսակներր

5՝ Հարցում՝- Ոմանք մեզի կըսեն, թ է աթոռներն ու պսակները ճշմարիտ ստեղծուածներ են եւ ոչ թ է Հոգեւոր երեւոյթներ. Ուստի ինչպէ՞ս պէտք է Հասկնանք զանոնք.

Պատասխան՝- Աստուածութեան ա­թ ոռը մեր միտքն է եւ միտքին աթոռը Աստուածութիւնն ու Հոգին է՝. Նոյն ձեւով ալ սատանան խաւարի զօրու- թիւններն ու իշխանները, առաջին մար­դուն պատուիրանազանցութենէն ի վեր, Ադամի սիրտին, միտքին եւ մարմինին մէջ նստան որպէս սատանային աթոռն ու անոնց գաՀերը. ԱՀա թ է ինչու Տէրը աշխարՀ եկաւ եւ Սուրբ կոյսէն մարմ­նացաւ, որովՀետեւ եթէ ան իր անմար­մին աստուածային բնութեամբը գար, ապա ո՛վ կրնար դիմանալ անոր բացա­յայտ աստուածային տեսքին. Այդ պատ­ճառով ալ, ան մարդոց Հետ խօսեցաւ մարդուն սիրոյն իր մարմնացեալ մարդ­կային մարմինին միջոցաւ եւ այդ ձեւով դատապարտեց պիղ& ոգիները, որոնք մարմինը որպէս բնակարան գրաւած էին. Այսինքն այպանեց միտքին ու մտածումներուն աթոռը, ուր կը բնա­կէին֊ 0րի ստոս եկաւ, մարդոց խիղճը մաքրեց եւ անոնց սիրտը իրեն Համար աթոռի վերածեց.

6- Հարցում՝- ի ն չ կը նշանակէ Հետեւեալ Համարը՝ «Դուք պիտի բազմիք տասներկու գահերու վրայ, դատելու հա­մար Իսրայէլի տասներկու ցեղերր» ԼՄտ 19՝28).

Պատասխան՝- Քրիստոսի երկինք Համբարձումէն ետք, ասիկա ճշմարտա­պէս կատարուեցաւ. ՈրովՀետեւ մխի- թարիչ Սուրբ Հոգին ղրկուեցաւ տաս-

750 ՀԱՍԿ Օ Գ Ո Ս Տ Ո Ս 2012

ներկու առաքեալներուն վրայ, եւ եր­կինքէն Սուրբ զօրութիւնը գալով ա­նոնց վրայ իր վրանը կանգնեց եւ նստաւ անոնց միտքի աթոռներուն վրայ, որուն Համար ալ ներկաներէն ոմանք ըսին.«Նոր գինիով գինովցած ենի (Գրծ 2Л3).Արդ, կը տեսնենք, թ է Պետրոս անմի­ջապէս ոտքի ելլելով ինչպէս կը սկսի անոնց Հետ Տիսուսի մասին խօսիլ ըսելով. «Ասաուած ինք ձեզի ցոյց աուաւ, թէ իր ընա^ալը Նազովրեցի Ցիսուսն էր, որուն ձեռքով Ասաուած ձեր մէջ կա- աարեց իր սքանչելի գործերը, հրաշքները եւ նշաններըի (Գրծ 2.22,4, 5.30)՝ Անոնքնոր գինիով չէր որ գինովցած էին, այլ ինչպէս Աստուածաշունչը կ՚ըսէ. «Երբ վերջին օրերը գան, - կ’ըսէ Տէրը,- իմ Հոգիս պիաի թափեմ բոլոր մարդոց վրայ . ձեր աղաքն ու աղջիկները իմ պաա- գամներս պիաի փոխանցեն ձեզիի (Գրծ 2.17)՝ Պետրոսի քարոզութեան ազդեցու- թեան տակ բազմաթիւ մարդիկ ապաշ­խարեցին ու Տիր ոջ դարճան՝ Այսպէս, նոր աշխարՀը Աստուծմէ ընտրուած աշխարՀը, սկսաւ գոյութեան գալ.

7՝ Ա յժմ կը տեսնենք, թ է դատաս­տանի սկզբնաւորումը ինչպէս յայտնը- ւեցաւ՝ Նոր աշխարՀ յայտնուեցաւ եւ

այդ ճեւով անոնց իշխանութիւն տրուե- ցաւ նստելու եւ դատելու, նոյնիսկ այս աշխարՀին մէջ՝ Սակայն, անոնք, քրիս­տոսի երկրորդ գալուստին, մեռելներու յարութեան ժամանակ կրկին պիտի նստին ու դատեն՝.

Բայց այդ դատաստանը Հոս երկրի վրայ սկսաւ, երբ Սուրբ Հոգին անոնց միտքի գաՀերուն վրայ բազմեցաւ՝, իսկ պսակները (թագերը), որոնք քրիստոն- եաները գալիք թագաւորութեան մէջ պիտի ստանան, անստեղծ են՝. իսկ անոնք որոնք Հակառակը կը պնդեն կը սխալին. ՈրովՀետեւ, Սուրբ Հոգին այդ նկարագրութիւնները որպէս խորՀրդա­նիշ եւ նշան կ՚օգտագործէ. Լսեցէ ք, թէ ինչ կ ըսէ Պօղոս առաքեալ երկնաւոր ° - րուսա ղէմի մասին. «Վերին Երուսաղէմը, որ մեր բոլորին մայրն էի (Գղ 4-2)՝. Մենք ալ նոյնը կը խոստովանինք՝. Սակայն Հագուստը, որ քրիստոնեաները պիտի Հագուին, յստակ է որ Սուրբ Հոգին է, որ իր աստուածային ու երկնային զօրութեամբ զանոնք պիտի պարուրէ.

Փառք Հօրը, Որդիին եւ Սուրբ Հոգիին, յաւիտեանէ մինչեւ յաւիտեան.Ամէն.

Հայացուց'

ՄԱԿԱՐ ՎՐԴ. ԱՇԳԱՐԵԱՆ

օ գ ո ս տ ո ս 2012 ՀԱՍԿ 751

Պ Ա Տ Մ Ա -Ո Ի Ս Ո Ի Մ Ն Ա Ս Ի Ր Ա Կ Ա Ն

ԾԿԾՂ°ՑԻՈ6 Պ ԱՏՄՈՒԹ ԻՒՆ

Զ. ՄԱՍ

ՍԿՈՎՏԻԱԿԱՆ ԲԱՐՆԿԱՐԳՈԻԹԻԻՆԸ

Գլուխ 15

Արմինիանռւթիւն (Агш̂ Ո̂ аո̂ ՏШ)

16-րդ դարու վերջին տասնամեակին եւ 17-րդ դարու առաջին տարիներուն Հոլանտայի {.Միացեալ նաՀանգներու) Քարեկարդեալ եկեղեցին նախասաՀմա­նումի եւ պետութիւն ու եկեղեցի յարա­բերութեան դառն Հակամարտութեան մէջ կը տուայտէր՝.

Մէկ կողմէ կալվինականներ կը պնդէին, թ է Աստուած ընտրեալներն ու դատապարտեալները աշխարՀի ստեղ- ծագործութենէն առաջ նախասաՀմա­նած էր եւ եկեղեցին պետութենէն ամ­բողջապէս անջատ պէտք էր գործէր ու միաժամանակ պետութեան պաշտպա­նութիւնը վայելէր՝ այսպիսով անոնք Ժըընեւի եկեղեցւոյ պետութեան եկեղեց­ւո յ Հոգեւոր առաքելութեան միջամուխ չդառնալու սկզբունքը կը ջատադովէին եւ աստուածաբանական գետնի վբայ ^բնեւի մէջ կալվինի յաջորդած Թէո- տոր Պեզայի {1519-1605) տեսակէտնե­րուն կը Հետեւէին, որ կալվինի նա­խասաՀմանումի վարդապետութիւնը ա­ռաւել կը մշակէր եւ անկէ աւելի խո­րացնելով իր աստուածաբանութեան

սիրտը կը դարձնէր. Այս պնդող կալվի- նականներուն մեծամասնութիւնը Հա- րաւային Հոլանտայի գաղթականներն էին, որոնք «բարեկարգեալի Հաւատքէն զատ ուրիշ վարդապետութիւն չէին ո ւ­զեր Հանդուրժել. Միւս կողմէ «արմիՕ- իաՕՕերի կ ըսէին, թ է նախասաՀմանու­մը միայն մարդուն արարեալ, անկեալ ու մեղաւոր վիճակին կը վերաբերէր եւ Աստուած մարդը կընտրէր կամ կը դա­տապարտէր, որովՀետեւ անոր կեանքը արդէն իսկ նախօրօք գիտէր՝ անոնք նաեւ կ ըսէին, թ է քրիստոնեայ քաղա­քական իշխանութիւններ եկեղեցւոյ Հոգեւոր ու աշխարՀիկ բարօրութեան պէտք էր նպաստէին՝ արդ, անոնք եկե- ղեցւոյ ի նպաստ օրէնքներ պէտք էր մշակէին եւ Հոգեւոր պաշտօնեաներու նշանակումին ու վերաՀսկողութեան մասնակից դառնային.

Արմինիաններու առաջնորդն էր Եագոպ Հարմենզուն ԼԵագոպոս Ար- մինիուս, 1559-1609). Ան ընդՀանրապէսմարդկայնական եւ տրամաբանող կը նկատուէր, սակայն առաւելաբար կը

752 ՀԱՍԿ օ գ ո ս տ ո ս 2012

յատկանշուէր որպէս Հոլանտացի բարե- կարգեալներու աւանդութեան Հարա­զատ Հետեւորդ, որ ^ընեւի կալվինա- կաններուն գրեթէ ոչինչ պարտական էր եւ վարդապետական սաՀմանումներն ու վերացական աստուածաբանութիւնը անդրանցող եկեղեցւոյ կը Հաւատար եւ քրիստոնեայ պետական կառոյցներուն եկեղեցւոյ սխալ ընթացքը սրբագրելու միջամտութիւնը կը քաջալերէր. Աստ- ւածաշնչական բարեպաշտութեամբ եւ ոչ-վարդապետական եկեղեցաբանու- թեամբ սնած այս Հոլանտացի նշանաւոր բարեկարգեալներէն էին Տիրդ Գուրն-Հարթ (1522-1590) եւ Գ ասփար ԳուլՀաէս (1534-1615).

Արմինիուս ծնած էր Հոլանտայի Ուտէուոթըր քաղաքին մէջ եւ նախնա­կան ուսումը կը ստանար Ութրէխի Ս. ճերոմ դպրոցին մէջ, որ 15-րդ դարուն Հիմնուած էր Հասարակաց կեանքի եղ­բայրներուն կողմէ՝. 1545-ին, երբ սպա­նացիներ Ուտէուոթըր կ՚ասպատակէին, ան իր մայրը, եղբայրները, քոյրերն ու ազգականները կը կորսնցնէր. Բարե­կամներու օժանդակութեամբ, 1576- 1581-ին, 0արպուրկի եւ Լէյտընի Համալ­սարաններուն մէջ բարճրադոյն ուսու­մի կը Հետեւէր. Լէյտընի Համալսարանը Օր անժի Ուիլիըմին կողմէ կը Հիմնուէր 1515-ին եւ Արմինիուս Համալսարանի առաջին ուսանողներէն կը դառնար՝. Ապա, Ամսթերտամի կաճառականներու միութեան ծախսով ժընեւ կը ղրկուէրեւ 1582-1586-ին Պեզայի մօտ կուսանէր,Հակառակ այն իրողութեան, որ անոր ուսուցումներուն Համաճայն չէր. 1583­1584 մէկ տարի ալ Պազէլի մէջ կ ու- սանէր. իտալիա այցելելէ ետք, 1587-ին Հոլանտա կը վերադառնար եւ 15 տարի Ամսթերտամի մէջ Հովիւ կըլլար եւ որ­պէս տպաւորիչ քարոզիչ ու ազդեցիկ Հովի ւ կը յատկանշուէր՝. ^ էեւ իր եկե­ղեցւոյ Հաւատացեալներն ու Ամսթեր­տամի քաղաքական իշխանութիւնները խորապէս կը յարգէին զինք, սակայն իր

Հոգեւոր եղբայրներէն Բեթրոս Բլան- գիոս (1552-1622), որ ուժեղ կալվինականէր եւ ականաւոր ու Հարուստ դարճած էր Հոլանտայի արեւելեան Հնդկաստա­նի ընկերութեան քարտէսները պատ­րաստելով, իրեն կը Հակադրուէր. 1603- ին ան Լէյտընի Համալսարանի աստուա­ծաբանութեան դասախօս կը դառնարՖրանչիսքոս °ունոսի (1545-1602) յաջոր-դելով եւ մինչեւ մաՀը Հոն մնալով՝.

Լէյտըն Հասնելէն մէկ տարի ետք աստուածաբանութեան այլ դասախօսիՖրանչիսքոս կոմարոսի (1563-1641) ՀետնախասաՀմանումի շուրջ սուր վիճաբա­նութեան մէջ կը մտնէր, որ առաւելա- բար նախասաՀմանումի կարգաւորու­մին կը վերաբերէր. Աստուած յաւիտե- նականօրէն կը սաՀմանէր զանազան անՀատներուն ընտրութիւնն ու դատա­պարտութիւնը եւ ապա կ արտօնէիր ան­կումը, որպէս վերջնական վճիռ, կամ Աստուած նախ կ արտօնէր անկումը եւ ապա կը սաՀմանէր զանազան անՀատ­ներուն ընտրութիւնն ու դատապար­տութիւնը. կալվին այս մասին յստակ տեսակէտ չէր պարզած եւ նախասաՀ­մանումի կարգաւորում չէր ճշդած. Հե- տեւաբար, Պոզա եւ կոմարոս յանճն կ առնէին այս կարեւոր պատասխանա- տըւութիւնը եւ կ՚ըսէին, թ է Աստուած յաւիտենապէս կը վճռէր մի քանի ան- ճերու փրկութիւնը եւ այլոց դատապար­տութիւնը մարդոց ստեղծագործութե- նէն առաջ. Անոնց Համաճայն, Աստուծոյ յաւիտենական եւ անբեկանելի վճիռը նախապատիւ էր եւ բոլոր մնացած աստուածաբանական ու մարդաբանա­կան նկատողութիւնները կը ճշդորոշէր.

Արմինիուս երկու տեսակէտներուն

ալ չէր Հետեւեր եւ այսպիսով դասական կալվինականութենէն եւս կը զատո­րոշուէր. Արմինիուսի Համաճայն, առա­ջիին տեսակէտը Աստուած մեղքին Հեղի­նակը կը դարճնէր եւ միաժամանակ եր­կու տեսակէտներն ալ անՀրաժեշտը չէին պարզեր. Ան կ ուսուցանէր, թ է Աստ-

օ գ ո ս տ ո ս 2012 ՀԱՍԿ 753

ւած 0րիստոսր որպէս մեղքի Փրկիչ կր ղրկէր եւ Հաւատացեալներ միայն Քրիս­տոսով փրկութեան կր սաՀմանուէին: Աստուծոյ առաջին եւ դերադոյն կար- գադրութիւնր Քրիստոսր ղրկելն էր եւ նախասաՀմանումր միայն քրիստոսա- բանականօրէն պէտք էր քննարկուէր: Արդ, անՀատներու նախասաՀմանումր ինքնանպատակ չէր եւ պայմանաւոր- ւած էր Քրիստոսր րնդունելով կամ մերժելով: Աստուած կորոշէր փրկելանոնք որոնք ինք գիտէր, թ է 0րիստոսի պիտի Հաւատային ու Հաւատքր պա- Հէին, նաեւ ան կր կամենար դատապար­տել անոնք որոնք պիտի չՀաւատային եւ Հաւատքր պիտի չպաՀէին: ԱյսպիսովնախասաՀմանումր կր Հիմնաւորուէր միայն Աստուծոյ նախաիմացումին վր- ր այ: Այս շրջագիծին մէջ Արմինի ուսմարդկային րնտրութեան, այսինքն փրկուածներուն Հաւատքին, տեղ կու տար, մինչ, րնդՀակառակր, դատապար- տրւածներուն փրկութեան չՀասնիլր Աստուծոյ շնորՀած փրկութեան մեր- ժումր կր նկատէր: Սակայն փրկութիւնր կարելի կր դառնար աստուածային շնորՀով եւ ոչ թ է մարդկային արժանա- ւորութեամբ- առանց այս շնորՀին մարդկային կամքր մեղքի դերին կր մնար, Ս- Հոգիին կրնդդիմանար եւ Աւետարանով տրուած Աստուծոյ շնոր- Հր կր մերժէր: ՜&նորՀր կարելի կր դար- ձրնէր մարդուն դործակցութիւնր Աս­տուծոյ Հետ Հաւատքի ճամբով, սակայն այս դործակցութիւնր Ս- Հոգիին նորո­գութեան արդիւնքն էր եւ ոչ թ է նորոգութեան միջոցր: Թէեւ «գործակից շնորհ»-ի րմբռնումր կալվինականու- թեան մէջ գոյութիւն չունէր, սակայն Ֆիլիփ Մելանքթոն իր կեանքի աւարտին որոշ ճկունութիւն դրսեւորած էր այս ուղղութեամբ:

1609-ին, Արմինիուսի մաՀէն ետք,արմինիաններուն առաջնորդներր կր դառնային Արմինիուսի մտերիմ բա- րեկամր ԵոՀաննէ ս Ուիթրնպոկաէրթ

(1557-1644) եւ նախկին ուսանողի Սիմոն Պիսկոփ (Եփիսկոփոս, 1583-1643), որշուտով Լէյտրնի Համալսարանի աստ- ւածաբանութեան դասախօսր կր դա ռ­նար: 16.0-ին այս երկուքն ու 42 այլ պատուելիներ, Հոլանտայի նաՀանգնե­րուն խնդրանքին ընդառաջելով, իրենց Հաւատքին բանաձեւումր կր կատարէին եւ զայն КеШ0^1гаПСе կ անուանէին ու րստ այնմ նաեւ “^աՕՈՏէաՈէտ” կր կոչուէին: կալվինականութեան տարրա­կան նախասաՀմանումին Հակադրուե- լով, Кеш0шй*апсе կ ուսուցանէր, որ նախասաՀմանումր աստուածային նա- խաիմացումին վրայ Հիմնուելով շնորՀր անՀատներուն Հասանելի կր դարձնէր: 0 ր ի ստոսի միայն րնտրեալներուն Հա­մար մեռնիլին Հակադրուելով, ան կր Հաստատէր, թ է 0րիստոս բոլորին Հա­մար կր մեռնէր, սակայն բոլորր չէին ստանար անոր մաՀուան բարիքր, այլ միայն Հաւատացեալներր Ան կալվինա- կաններուն Հետ Համամիտ էր, թէ ան­Հատներ չէին կրնար իրենց կարողու- թեամբ ապաշխարել եւ Հաւատալ, այլ շնորՀին պէտք էր ապաւինէին: Արմին- եաններ կալվինականներէն արմատա- պէս կր տարբերէին րսելով, թ է անՀատ­ներ իրենց ստացած շնորՀր կրնային կորսնցնել.

1604 -էն սկսեալ արմինիանութիւնր բողոքական Հոլանտայի մէջ վիճակայա- րոյց կր դառնար, երբ աստուածաբա­նութիւնն ու քաղաքականութիւնր սեր- տօրէն իրարու կ առնչուէին: Արմին-իաններ Հոլանտա նաՀանգի քաղաքա­կան ղեկավարին ու Միացեալ նաՀանգ­ներու ղեկավարներէն տիրական դէմ- քին °ան վան Օլտրրպարտնէվէլտթի (1547-1619) եւ Համբաւաւոր իրաւաբա­նին, պատմաբանին եւ «միջազգային օրէնքի հիմնադիր» տիտղոսր կրողին'Հիւկօ կրոթիոսի (1583-1645) նեցուկր կրվայելէին: Օլտրրպարտնեվէլտթ, կրոթ- իոս եւ արմինիաններ կրօնականօրէն եւ աստուածաբանականօրէն Հանդուրժո-

754 ՀԱՍԿ Օ Գ Ո Ս Տ Ո Ս 2012

ղական էի՛ն, իսկ իրենց քաղաքականու­թեան մէջ Հանրապետական էին եւ կ արտօնէին, որ աշխարՀիկ իշխանու­թիւնը իր եկեղեցական ու քաղաքական իրաւասութիւնները ի գործ դնէր. Ա ­նոնք նաեւ Համաձայն կը գտնուէին, որ Սպանիոյ Հետ դաշինք կնքուէր եւ Հիւսիսի ու Հարաւի միջեւ տեղի ունեցող Հարցը լուծուէր՝ արդարեւ հ^^-ին այս- պէս կոչուած «Տասներկու տարուան դա- շիՕքի-ը կը Հաստատուէր. Ասոնց կընդ ­դիմանար Օրանժի Ուիփըմին տղան Մորիս *Նասուացին {1587-1625), որ յաջողզինուորական էր եւ կը ձգտէր Հարա- ւային նաՀանգները Սպանիոյ տիրապե- տութենէն վերազատագրել Բազմաթիւ կալվինականներ անոր Հետ կը դաշնակ­ցէին, որովՀետեւ ծայրայեղ Հակա-կա- թոլիկ էին, կառավառութեան կեդրոնա­ձիգ դրութիւնը կը ջատագովէին եւ եկեղեցւոյ քաՀանայակեդրոն առաջնոր­դութեան Հետամուտ էին. 1618-ի Տուլի- ս ին Մորի ս, իր բանակին օժանդա- կութեամբ, Հոլանտայի գլխաւոր քա- ղաքներուն մէջ պետական Հարուածով արմինիաններուն Հակառակորդ քաղա­քական իշխանութիւն կը Հաստատէր. Օլտըըպարտնեվէլտթ դաւաճանու-թեամբ կամբաստանուէր եւ 13 Մայիս \619-ին կը գլխատուէր, կրոթիոս ցըկ- եանս բանտարկութեան կը դատապար- տըւէր, սակայն հ21-ին կնոջ Հետ կը յա ­ջողէր փախուստ տալ բանտէն.

Մինչ այդ արմինիաններու ազդե- ցութենէն ձերբա զատուած ազգային ժողով կը Հրաւիրուէր Հոլանտայի Միացեալ նաՀանգներու կառավարիչին

կողմէ, որպէսզի այս խնդրայարոյցՀարցը լուծէր, կողովը կը գումարուէրՏորթի մէջ, 13 Նոյեմբեր 1618-էն 9 Մա­յիս 1619-ին. կողովին կը մասնակցէին Հոլանտայէն, Անգլիայէն, Սկովտիայէն եւ Զուիցերիայէն պատգամաւորներ.^աՕՈՏէաՈէՏ -ներ իրենք զիրենք

պաշտպանելու Համար միայն ժողովի կը Հրաւիրուէին եւ լիիրաւ պատգամաւոր

չէին Համարուէր, կողովը կը դատա­պարտէր արմինիանութիւնը եւ 93 կալ- վինական կանոններ կորդեգրէր, որոնք Պելճիքական խոստովանութեան եւ Հայ- տըլպըրկի քրիստոնէականին Հետ Հ ո ­լանտայի բարեկարգեալ եկեղեցւոյ վար­դապետութեան Հիմքը պիտի կազմէին.23 Ապրիլ 1*1^-ին Հինգ շարք յօդուած­ներ կընդունուէին, որոնք կալվինակա- նութեան արմինիանութիւնը դատա­պարտող գլխաւոր Հինգ կէտերը կը Հան­դիսանային՝ {1) բացարձակ, աննախա-պայման ընտրութիւնը, {2) միայն ըն- տըրեալներուն շնորՀուած քաւութիւնը,{3) «բՕակաՕ մարդի-ուն ամբողջական մեղաւորութիւնը, {4) շնորՀին դէմ մար­դուն անդիմադրելիութիւնը եւ {5) ըն- տըրեալներուն վերջնական յաղթանակը.

Առաւել, երբ արմինիաններունկարգիլուէր քարոզել, շատեր կը ստիպ- ւէին երկրէն Հեռանալ. հ2Տ-ին Մորիսի մաՀէն եւ անոր եղբօր արմինիաննե­րուն Համակիր Ֆրետերիք Հենրիի իշ­խանութեան տէր դառնալէն ետք, առ- նըւած բոլոր որոշումները մեռեալ տա­ռի կը վերածուէին. Բազմաթիւ արմին- իաններ կը վերադառնային, սակայն իրենց Հաւատքը պաշտօնական ճանա­չում չէր ստանար մինչեւ 1795. Հոլան- տայի մէջ արմինիանութիւնը դանդաղ աճ կ արձանագրէր. Ան այսօր գո յու­թիւն ու նի որպէս КеШОШ^аП եղբայ­րութիւն կամ Кешош^аП -Բարե- կարգեալ եկեղեցի՝. Արմինիան բարե­պաշտութիւնը կը յատկանշուի իր իմա­ցական եւ բարոյական վեՀութեամբ. Արմինիանութիւնը առաւել ազդեցիկ պիտի դառնար Անգլիոյ մէջ եւ ճան Ուեսլիի շնորՀիւ քրիստոնէական ջեր­մագոյն բարեպաշտութեան պիտի վ»- րահ՜ուէր.

"А ատէօ^ օք №е Скшйап СЫ гЛ"N. У (1985) - ւ̂Աւտէօո ̂ аШег

Թրգմ.' ՆԱՐԵԿ ԱՐ0. ԱԼՆԷՄԷԶՆԱՆ

{Շար՝ 92)

օ գ ո ս տ ո ս 2012 ՀԱՍԿ 755

ԹԾՐԾԶԱ ԱՒԻԼԱՑԻ (1515-1582)

ԲՆԱԳՐԻՑ ԿԱՏԱՐՈԻԱԾ ԹԱՐԳՄԱՆՈԻ- ԹԻԻՆՆԷՐ °Ի ԱՍՈՑԹՆԷՐ Թ°Ր°ԶԱ ԱԻԻԼԱՑՈԻ ԳՈՐԾԵՐԻՑ

Ծայրայեղութիւնները լաւ չեն նոյ- նիսկ առաքինութիւնների պարագային.

(Օթեւաննհր Ա, գփ . 2 ,0 -1 МошйдЗ 2,10)։

Փորճենք միշտ ուշադրութիւն դար- ճընել այն լաւ բաների եւ առաքինու- թի ւնների վրայ, որ տեսնում ենք ո ւ ­րիշների մէջ նրանց թերութիւնները եաեկելով մեր մեե մեղքերով— բոլորին մեզանից աւելի լաւ Համարելով.

(Գիրքն ի մ կհնաց, գփ . 13,10 - УМа 13,10)։

Նորին Գերազանցութիւնը թող ա- ռաֆնորդի մեզ ուր որ կը կամենայ, քանզի մենք այլեւս մեզ չենք պատ­կանում, այլ նրանը.

(Գիրքն ի մ կհնաց, գփ . 11,12 - УМа 11,12)

° ւ քանի որ Աստուած չի բռնա­դատում մեր կամքը, վերցնում է միայն այն, ինչ որ տալիս ենք նրան. Սակայն նա ինքն իրեն ամբողջութեամբ չի տա­լիս, մինչեւ որ մենք մեզ նրան ամբող- ջութեամբ չնուիրենք.

(ճանապարհ, գփ . 28,12 - СаШШО 28,12)։

Դաւաճանը (սատանան) լաւ դիտէ, որ աղօթքի մէջ յարատեւող Հոգու վրայ չի կարող ոչ մի իշխանութիւն ունենալ.

(Գիրքն ի մ կհնաց, գլ 19,4-УМ а19,4)։

Այն անճը, որն սկսում է սովորել աղօթել, նոյնիսկ եթէ մեղանչի, թող ա- ղօթքից չՀրաժարուի, որովՀետեւ աղօթ-

քը դեղամիջոց է առողջանալու եւ ա­ռանց դրա չի կարելի ամբողջապէս դարմանուեր Մի թող որ սատանան փորճութեան ենթարկի քեզ, ինչպէս որ ինճ ենթարկեց, երբ ես թողեցի աղօթքը ինճ անարժան Համարելով աղօթելու Համար.

(Գիրքն ի մ կհնաց, գփ . 8 ,5 ե УМа 8,5)։

Չարը մեե մարտեր մղեց իմ դէմ, եւ ես շատ տառապեցի, որովՀետեւ ինճ թ ուո ւմ էր, թ է ես, լինելով այսքան թշուառական, անարժան եմ աղօթք ա­նելու. Մէկուկէս տարի թողեցի աղօ- թելը, որի արդիւնքում ինքս ինճ ուղ­ղակի դժոխք գցեցի չսպասելով, որ այդ առթիւ դեւերը կատարեն իրենց գորեը.

(Գիրքն ի մ կենաց, գփ . 19,4 - УМа19,4)։

Ասում են, թ է մի քանի օրից ի վեր Աստուած կատարում է նրանց բոլոր խնդրանքները. Հաւատում եմ նրանց, քանզի ես ինքս նման դէպքերի ակա­նատես եմ եղել.

(Նամակներ, С а 134,9)։

°րեւի չդիտենք, թ է ինչ է նշանա­կում սիրել, եւ դրա Համար ես այնքան էլ չեմ մտաՀոգուում, քանզի սիրելը մեե վայելքների մէջ չպէտք է վ/նսւ^ի այլ այն մեե վճռականութեան, որով ամ­բողջ էութեամբ տենչում ենք Աստծուն եւ ուշադիր լինում ըստ կարելւոյն չա­նարգելու նրան.

(Օթեւաննհր Դ, գփ . 1,7 - 4 МогаԺаտ

1,7)։

Ջանանք մի քիչ նմանուել մեր ար­

756 ՀԱՍԿ օ գ ո ս տ ո ս 2012

քային, որր տուն չունեցաւ, այլ Բեթ- ղեՀէմի մսուրր, ուր ծնուեց, նաեւ խա- չր, որի վրայ մաՀացաւ:

(ճանապարհ, գլխ. 2,9 - СаШ1ПО 2,9):

Աստուած իր ողորմութիւնր բաւա- րար չափով ցուցաբերում է մեր բոլորի նկատմամբ երբ րմբռնել է տալիս մեզ, որ ուղղակի ինքն է ներկայ Ս- Հաղոր­դութեան մէջ: ԱյդուՀանդերձ, նա ո ւ­զում է, որ միայն նրա 'նք անթաքոյց կերպով տեսնեն իրեն եւ ինքն էլ բացայայտի նրանց իր մեծութիւնր եւ տայ իր գանձերից, ովքեր մեծապէս են տենչում իրեն, քանզի միայն այս վեր­ջիններն են նրա ճշմարիտ բարեկամ- ներր:

(՛ճանապարհ, գփ ՛ (6110) 3413 - Сагтпо (6110) 3413):

կարիք չկայ թեւերով օժտուած լի­նել փնտռել-գտնելու Համար Աստծուն, այլ բաւարար է ինքնամփոփման պաՀեր ունենալ եւ նրան ձեր իսկ անձի մէջ որոնել:

(ճանապարհ, գփ . (46>2) 28 ,2 - С а т П о (46,2) 2 8 2 ):

Աստծոյ սէրր չպէտք է լինի ար- դիւնքր մեր երեւակայութեան, այլ այն պէտք է ապացուցուի գործերով:

(Օթեւաննհր Գ, գփ . 1 7 - 3 №օաճ&Տ1,7)։

Սէրն է միայն ամէն ինչի արժէ- չափր:

(Հոգու կանչը, 5,2 - Ехс1- 5,2)։

ճշմարի տ կատարելութիւնր նրա­նում է, երբ մարդ սիրում է Աստծուն եւ իր մերձաւորին:

(Օթհւաննհր Ա, գփ . 2 1 7 - 1 №օաժՌՏ 217):

Տէր ի'մ, ով չի սիրում իր մերձաւո­րին, քեզ էլ չի սիրում:

(Հոգու կանչր, 2 2 - Е х С . 2 2 ) :

Ո վ Տէր, մեր բոլոր դժբախտու-

թիւններր գալիս են նրանից, որ մենք մեր աչքերր քեզ յարած չենք պաՀում, քանզի երբ միայն ճանապարՀին ենք նայում եւ ոչ թ է այլուր, շուտ ենք տեղ Հասնում:

(ճանապարհ, գփ . (26,4) 16,11 — Са- т т о (26,4) 16,11):

Ո Վ տանջանք յաւիտենական, ինչ- պէ ս չեն վախենում քեզանից նրանք, ովքեր վախենում են քնել կոշտ անկողնի մէջ, որպէսզի չվնասեն իրենց մար- մինին:

(Հոգու կանչր, 11 - Е х С . 11):

ինչպէս կարելի է վստաՀել մէկին, որ այդքան դաւաճանեց Աստծուն:

(Հոգու կանչր, 5,1 - Е х С . 51):

Սպասի՛ր, Հոգիդ իմ, զի դու չգի­տես, թ է երբ կր Հասնի օրն ու ժամր քո վախճանի (Մտ 2Տ-՜13): Ուշադրութեամբ Հսկիր դու քեզ, քանզի ամէն ինչ շատ արագ է անցնում:

(Հոգու կանչր, 15 - Е х С . 15)

ճշմարտութիւնր թէեւ տառապում է, բայց չի կորչում:

(Նամակներ, С а 277,26)

*Նոյնիսկ երբ մարդ իր դարձուածա- բանական Հնարքներով թ ուո ւմ է, թ է չի ստում, այդուՀանդերձ նման մի ոճ թերի է եւ անդուրեկան:

(Նամակներ, С а 308,10)

Մի օր, Ամենասուրբ Երրորդու­թեան տօնին, երբ գտնուում էի վան­քերից մէկի դասում, րնկայ յափշտա­կութեան (էքստազի) մէջ եւ տեսայ դե- ւերի կողմից մղուած մի մեծ պատե­րազմ րնդդէմ Հրեշտակների: °ս չէիկարողանում Հասկանալ այդ տեսիլքի նշանակութիւնր, մինչեւ որ երկու շա­բաթ ետք ամէն ինչ պարզ դարձաւ, երբ խռովութիւն ծագեց աղօթարար մարդ­կանց եւ չաղօթողների միջեւ: Հակա-մարտութիւնր երկար տեւեց եւ աղօթքի

այդ տանր մեծ վնասներ պատճառեց:

օ գ ո ս տ ո ս 2012 ՀԱՍԿ 757

(ԳիրքО ի մ կենաց, գլի. 31,11 - УМа 3Ы 1):

Ես չեմ Հասկանում, թ է ինչպէս կա­րելի է Համեստ լինել առանց սէր ունե­նալու, նաեւ սէր ունենալ առանց Հա­մեստութեան.

(ճանապարհ, գ լի . 24,2 - СахШПО 24,2):

ինչքան էլ մեծ գործեր արած լինեմ իմ այս կեանքում, երբեք չեմ յիշում, որ լաց եմ եղել կամ Հառաչանքի խօսքեր արտասանել. Այդպիսի բաների Համար ես ատակ կին չեմ, այլ օժտուած եմ ըստ բաւականին կորովի սրտով.

(Նամակներ 12, саГа 12):

Աստուած ոչ այնքան նայում է գոր­ծերի մեծութեանը, որքան այն սիրուն, որով դրանք կատարուում են.

(ՕթհւաՕնհր է, գլի. 4,15 - 7МогаМйЯ 415):

Աստուած եւ ես՝- մենք երկուսս միշտ մեծամասնութիւն ենք.

(Բերանացի աւանդուած):

Ընկնելիս, շատ ընկերներ ունեցայ իմ անկմանը նպաստող, բայց ոտքի կանգնելու Համար մէկը չկար ինձ օգ­նող. Եւ ես Հիմա զարմանում եմ, թ է ինչպէս ընդմիշտ չմնացի խորտակուած, դրա Համար փառք եմ տալիս Աստծոյ ողորմութեանը, որ միայն ինքը եղաւ ինձ ձեռք մեկնողը.

(ԳիրքՕ ի մ կհՕաց, գլի. 7,22 - УМа 7,22):

Հաստատ բան է երբ ոչ ոքի կարիքը չունես, ընկերներդ շատ են լինում. Ես դա իմ փորձով գիտեմ.

(ճանապարհ, գլի. 2 6 - СахШПО 2,6):

ԱշխարՀի կեղծիքներից մէկն էլ այն է, երբ մարդկանց «տէրի են անուանում, իրականում նրանք միայն ստրուկներ են Հազարաւոր բաների.

(ԳիրքՕ ի մ կհՕաց, գլի. 34,4 - УМа34,4):

Մեր մարմինը մի այսպիսի թերու-

թիւն ունի՝ ինչքան խնամուի այնքան աւելի կարիքներ կ՚ունենայ.

(ճանապարհ, գփ . 11,2 - СаГШПО11,2):

Մօր Համար մատուցուած որեւէ մի ծառայութիւն ամենավսեմ բանն է, որ շատ Հաճելի է Աստծուն՝.

(Գիրք վաՕռւց.. գլի. 10,5 - Բսոմ.10,5):

Երբեմն սատանայի ազդեցութեամբ են լինում տեսիլքները, որպէսզի նա մեզ գոռոզամտութեան տանի. Եթէ դրանք Աստծոյ կողմից են, ուրեմն դրանք տե­սած անձը խոնարՀ ու Համեստ է լինում, որովՀետեւ ինքն իրեն արժանի չի Հա­մարում նման մի մեծ շնորՀի եւ ջանք է թափում աւելի ջերմեռանդութեամբ ծառայելու Աստծուն.

(Գիրք վաՕռւց... գլի. 8,4-5 - Բսոմ. 8,4-5):

Աստուած թող ազատի մեզ անմիտ բարեպաշտութիւ նից.

(ԳիրքՕ ի մ կհՕաց, գփ- 13,16 - У1М 13,16):

ՇԵՐԱՄԻ ՈՐԴԸ

ինչպէԱ ս պիտի կարողանամ բառե­րով պատմել ձեզ Հինգերորդ օթեւան- ների մէջ գոյութիւն ունեցող Հարստու­թեան, գանձերի եւ վայելքների մասին. կարծում եմ, թ է լաւ կը լինի ոչինչ չասել միւս օթեւանների մասին, որոնք դեռ պակասում են, քանզի դրանք անպա­տում բաներ են, միտքով անըմբռնելի եւ մեր իմացածների Հետ անՀամեմատեյի, որպէսզի Հնարաւոր լինի բացատրել. Արդարեւ ամէն ինչ, որ երկրային է, անբաւարար է ծառայելու Համար այդ նպատակին.

Տ էր իմ, երկնքից լո յս ուղարկիրինձ, որպէսզի կարողանամ դրանից ինչ

56որ բան տալ քո այս աղախիններին ,

56 Նկատի ունի իր միաբանակից քոյրերին:

758 ՀԱՍԿ Օ Գ Ո Ս Տ Ո Ս 2012

քանզի քեզ Հաճոյ է, որ նրանցից ոմանք բնական կերպով արժանի դառնան լուսոյ այդ վայելքին, որպէսզի չխաբ- ւեն սատանայից, երբ այս վերջինը կեր­պարանափոխուի իբրեւ լուսոյ Հրեշ­տակ . Արդարեւ նրանց միակ ցանկու­թիւնն է քեզ դոՀութիւն պարդեւել.

Նոյնիսկ երբ ասում եմ «նրանցից ոմանք ի, այդուՀանդերճ նկատի ունեմ այն քիչերին, որոնք պիտի չմտնեն այդ օթեւաններից ներս եւ որոնց մասին կ՛ուզենայի այժմ անդրադառնալ. Գ ո ­յութիւն ունեն զանազան աստիճաններ եւ շնորՀներ, դրա Համար էլ շատերն են, որ պիտի մտնեն այդ օթեւաններից ներս. Որոշ արտայայտութիւններ, որ պիտի անեմ այստեղ այդ օթեւաններում առկայ բաների մասին, ենթադրել է տալիս, թ է շատ քիչերն են մտնում այն­տեղ, այդուՀանդերճ միւսները, եթէ կարողանան միայն Հասնել դարպասնե­րին, արժանի պիտի դառնան Աստծոյ ա­ռատ ողորմութեանը, նոյնիսկ եթէ «բա­զում են հրաւիրեալները, բայց սակաւ են

59ընարեալներըի .Ղ1ուք արդէն իմացած կը լինէք

Աստծոյ Հրաշքի մասին, թ է ինչպէս է ազդում մէջտեղ բերելու Համար մե­տաքսը, քանզի միայն նա է կարող նման մի բան Հնարել, որով մի փոքրիկ սերմ, որ մանանեխի Հատիկների տեսք ունի,— թ էեւ ես այն չեմ տեսել, այլ միայն լսել եմ նրա մասին, այնպէս որ, եթէ որեւէ անճիշդ բան ասեմ, դա իմ մեղքը չէ,— անմիջապէս որ ջերմ եղանակը Հասնի եւ թթենու տերեւները բացուեն, սկսում է կենդանանալ ու վերաեուել շերամի որ­դի. Մինչեւ սնուելու այդ միջոցը թ թ ե­

նու տերեւի մէջտեղ գալը, այդ սերմը մեռած էր Համարուում. Թթենու տե­րեւներով սնուելով սերմերը աճում են, իսկ մեեանալուց ետք, նրանց շուրջը ճիւղեր են դնում, որոնց վրայ նրանք ինքնաբերաբար սկսում են իրենց բե­րաններով Հիւսել մետաքսը եւ պատ­րաստում են շատ սեղմ շերամաբո- ժոժներ, որոնց մէջ փակում են իրենք իրենց՝. Այնտեղ շերամի այդ մեե եւ տգեղ թրթուրը ոչնչանում է, բայց այդ միեւնոյն բոժոժից դուրս է գալիս մի փոքրիկ, սպիտակ ու շատ Հրապուրիչ թիթեռ՝. Եթէ մարդ սա տեսած չլինէր, այլ դրա մասին պատմաե լինէին իբրեւ մի Հին լեգենդ, ո* վ պիտի Հաւատար դրան. ի ն չ Հիմնաւորումներով կարող ենք բացատրել այն, որ բանականու- թիւնից բոլորովին զուրկ միջատներ, որպիսիք են շերամի որդը կամ մեղուն, կարող են լինել այդքան ժրաջան յօ- գուտ մեզ աշխատելու Համար՝. & եղճթրթուրը նոյնիսկ իր կեանքն է կոր- ցընում իր պարտականութիւնը կատա­րելիս՝. Այս օրինակն ինքնին բաւարար է մեզ մի պաՀ խորՀրդաեութեան մղելու, նոյնիսկ եթէ ուրիշ բան չասեմ ճեզ, սրանով իսկ կարող էք նկատել մեր Տիրոջ իմաստութիւնն ու Հրաշքները. Արդարեւ ինչքա՛ն օգտակար է մեզ իմա­նալ ամէն բանի յատկութիւնը.

վերադառնանք իմ վերեւում ասա­ծին. շերամի այս որդը սկսում է կեն­դանանալ Հէնց որ Ս. Հոգու ընդՀան­րական շնորՀի ջերմութիւնից է օգտը- ւում, որ Աստուած տալիս է մեր բո ­լորին, որի Հետ մէկտեղ որդն սկսում է օգտուել այն սպեղանիներից, որ Աստ-

57 Հմմա Բ.Կր 11.14։58 Նկաաելի է, որ հեղինակը մի անգամ եզակի է դնում օթեւան բառը եւ մի ուրիշ անգամ էլ յոգնակի, որովհեաեւ նա, ինչպէս բացաարում է, օթեւան ասելով' հասկանում է միլիոնաւորօթեւաններ (Тегеяа ժе յеտйտ, ...էջ 796)։59 Մա 20.16։

60 Այսաեղ Թերեզան նկաաի ունի մարդ արա­րածին, որի վաղանցուկ լինելը ակնարկելու համար' միջնադարում նա համարուում էր մի որդ։ Թերեզան իբրեւ նոր շրջանի մաածող հետգհետէ շրջադարձ է կաաարում այդ հին մաայնութիւնից, երբ շեշաում է մարդու նը- ւիրական արժանիքները իբրեւ պաակեր եւ խօ- սակից՜ Ասածոյ ։

օ գ ո ս տ ո ս 2012 ՀԱՍԿ 759

ւած թողել է իր Եկեղեցուն որոնցից են մեղքերի յաճախակի խոստովանութիւն- ներր (այսինքն խոստովանութեան խոր- Հուրդր), ՀոդեշաՀ ընթերցումներն ու քարոզների ունկնդրութիւնր: Արանք,միացած ողջմիտ խոկումներին, դեղա­միջոցներ են Հոգու Համար, որն անու­շադրութեան Հետեւանքով թաթախուել է մեղքերի մէջ:

Այս որդր Հազիւ մեծացած, — ինչպէս որ ասել եմ նախապէս,— սկսում է մե­տաքս արտադրել եւ իր տունր կա­ռուցել, որի մէջ էլ պիտի մեռնի: Այստեղ

սակայն կուզենայի պարզաբանել, որ տունր 0րիստոսն է: ինձ թ ուո ւմ է, թ է մի տեղ կարդացել եմ կամ լսել, որ մեր կեանքր 0րիստոսի կամ թ է Աստծոյ Լոր միեւնոյն բանն է) մէջ է պաՀուած, այլ խօսքով 0րիստոսր մեր կեանքն է :

Արդ, տեսնում էք այստեղ այն, ինչ որ կարող ենք անել Աստծոյ օդնու- թեամբ: Նա է մեր օթեւանր, եւ մենք կարող ենք պատրաստել այդ օթեւանր մէջր մտնելու Համար: Բայց այս չի նշա­նակում, որ մենք կարող ենք Աստծուց որեւէ բան պակասեցնել կամ Նրա վրայ աւելացնել, այլ մենք միայն մեզանից կարող ենք որեւէ բան վերացնել կամ մեր վրայ կուտակել, ինչպէս որ անում

են այդ փոքրիկ թրթուրներրւ ° ւ քանի որ մենք ի վիճակի չենք նոյնիսկ աւար­տել մեր կարողութեան սաՀմաններում սկսած գործերր, այն ժամանակ Աստ- ւած մեր այդ չնչին աշխատանքր միաց­նում է իր մեծութեանր եւ տալիս է

դրան մի այնպիսի արժէք, որ Հէնց ինքր Աստուած դառնում է մեր աշխատանքի վարձատրութիւնրւ ° ւ քանի որ նա ինքն է կատարել աշխատանքի մեծ մասր, Հետեւաբար մեր այդ չնչին աշխատանքր միացնում է իր մեծութեան կողմից ար- ւածին, որպէսզի ամէն ինչ մէկ դառնայ:

Ղէ, ուրեմն, ի մ միաբանակիցներ, շտապենք անցնել գործի, Հիւսելով այս բոժոժր եւ այս առթիւ մեզանից վե­րացնելով մեր անձնասիրութիւնր եւ մեր սեփական կամքր: Երկրային ոչ մի բա­նից կառչած չմնանք, այլ փոխարէնր մեզ նուիրենք ապաշխարութեան, ա­ղօթքի, Հոգեւոր վարժութիւնների, Հնա­զանդութեան եւ այն ամէնին, որ դուք արդէն գիտէք: Ուստի, անցնենք գործի այնպէս, ինչպէս որ գիտենք եւ մեզ սովորեցրել են անել. Թո ղ մեռնի, թո ղ մեռնի այս թրթուրր , ինչպէս որ մեռ­նում է շերամի որդր իր պարտա- կանութիւնր աւարտելուց ետք, որն ա­նելու Համար է ստեղծուել. Այն ժա­մանակ է, որ կր տեսնենք Աստծուն, կր տեսնենք նաեւ մեզ այնքա՜ն մխրճուած Աստծոյ մեծութեան մէջ, ինչպէս որ փոքրիկ թրթուրն իր բոժոժի մէջ. Ասում եմ «աեսնել Ասածուն», քանզի այս ձեւով է Հասկացուում մեր միութիւնր նրա Հետ :

Ուսումնասիրեց եւ թարգմանեց'

ՑԱ՜ԿՈՈ1 ԱՐ0. ԳԼԸՆՃԵԱՆ

{&ար© 5)

61 Կղ 3.3: 867-870.

62 Այսինքն' մարդ արարածը:63 Тегеяа ժе յеտйտ, “Мо̂ аժаտ”, еп ОЬгая сотр1еէаտ, Вигдоэ 1971, Էջ 857-858,

760 ՀԱՍԿ օ գ ո ս տ ո ս 2012

Հ Ր Ե Ղ Ե Ն Մ Ա Ր Մ Ի Ն Ն Ե Ր Ո Ւ Ն Ի Ն Ն Ը ԴԱՍԵՐԸ

Հա յ թ է օտար եկեղեցիներու Հայ­րեր, ինչպէս Ս. Ներսէս ՇնորՀալի Հա յ­րապետ, Ս. Գրիգոր Տաթեւացի, Ս. Ղիո- նիսիոս Արիսպագացի եւ ուրիշներ, Հիմ- նըւելով Աստուածաշունչին վրայ, իրենց գրութեանց մէջ Հրեղէն մարմինները կը բաժնեն երեք դասակարգութիւններու, եւ իւրաքանչիւր դասակարգութիւն ե­րեք դասի, այս իմաստով, Հրեղէն մար­մինները կը բաղկանան ինը դասերէ՝.

Որեւէ շփոթի առաջքը առած ըլլա­լու Համար, կարեւոր է նշել, որ որոշ Հայրերու գրութեանց մէջ, Հրեշտակ­ները տասը դաս որպէս կը ներկայաց- ւին. Այսպէս, օրինակ, մեր եկեղեցւոյ Հայրերէն 1̂ 2-րդ դարու Հեղինակ Սար­դիս Կրդ. Կունդ, բացատրած ատեն կորսուած դրամին առա կը Щ 15.8-11), կը Հաստատէ, թ է ' «աասը դրամը կը ներ­կայացնէ հրեշաակներուն աասը դասե­րը» ։

Հարկաւ Հակաս ութիւն չկայ ըս- ւածներուն միջեւ. Հրեշտակներուն դա­սերը իննը Հատ են, բայց որոշ Հայրեր զայն տասը կը ներկայացնեն, որովՀե­տեւ մարդկային սերունդը կը գումարեն անոր վրայ. Այս իմաստով, կորսուած դրամը կը ներկայացնէ կորսուած մարդկային սերունդը, որ Հրեշտակնե­րուն ինը դասերէն ետք եկող տասնե­րորդ դասն է, որուն անկումէն ետք էր կարծէք, որ Հրեշտակները սկըսան ճանչցուիլ ինը դասերով.

Նոյն մտածելակերպին որդեգրու­թիւնը կը գտնենք նաեւ ՏովՀաննէս Ծործորեցիին մօտ. Խօսած ատեն կոր- սըւած ոչխարի առակին մասին, ան կը Հաստատէ թ է Հարիւր ոչխարները կը

1 Սարգիս Կունդ, «Մեկնութիւն Աւեաարանին Ղուկասու», էջմիածին, 2005, էջ 343։

ներկայացնեն կամ կը պատկերացնեն Հրեշտակներուն գունդերը եւ մարդ­կային սերունդը. երբ ոչխարներէն մին, այսինքն մարդկութիւնը կը մոլորի, «Ասաուած կը թողու անմոլար հրեշաակ- ներու ինը դասերը, [զորս իննիսունիննը թիւով կը խորհրդանշուին], լեռներու վրայ, այսինքն' երկինքներու բարձունք­ներուն մէջ, եւ կու գայ մեռնելու մէկ հա- աիկ կորսուած ոչխարին համար» ։

Ս. Գրիգոր Տ աթեւացին եւս կը բացատրէ, թ է Հրեշտակներու դասերը ինը Հատ են, իսկ տասներորդ դասը մարդը ինք կարգուեցաւ. Ան կը պարզէ, թ է կորսուած ոչխարը եւ կորսուած դրամը կը ներկայացնեն անկեալ մարդ­կութիւնը, որոնք ՜Քրիստոսի փրկագոր­ծութեան միջոցաւ, միացան Հրեշտակ­ներու ինը դասերուն .

Առաջին եւ բարձրագոյն դասակար- գութիւնը .­

1 - Ա Թ ՈՌ Ն ԵՐ (կղ 1.16. Ես 6.1. Յյտ 4.2-7, 19.5).

2.- ՍԵՐՈ Վ ԲԷՆ Ե Ր (Ծն 3.24. Ես 37.16. Բ Թ գ 22.11. Սղ 80.1. Եզ 10.1. Ելք 25.18-20).

3.- ՍԵՐՈՎԲԷՆԵՐ (Ես 6.2,6).Երկրորդ դասակարգութիւնը —4.- Տ ԷՐՈ ՒԹ իԻ Ն Ն Ե Ր (կղ 1.16. Եփ

1.21).

5.- Զ Օ Ր Ո ՒԹ ի ՒՆ Ն Ե Ր (Եփ 1.21. Ա.Պտ 3.22).

6.- իՇԽ Ա Ն Ո ՒԹ իՒՆ Ն Ե Ր (կղ 1.16. Եփ 1.21. Ա Պտ 3.22).

2Ցովհաննէս Ծործորեցի, «Մեկնութիւն Աւե-

աարանին որ ըսա Մաաթէի», էջմիածին,2009, էջ 364։

Ս. Գրիգոր Տաթեւացի, «Գիրքս Հարց՜մանց՜», Ի Տպարանի Գրիգոր Դպրի Մարսըւնեցւոյ, 1720, էջ 80-81։

օ գ ո ս տ ո ս 2012 ՀԱՍԿ 761

Երրորդ դասակարգութիւՕը.-7՝- Պ ԵՏ ՈՒԹ ԻՒՆ Ն ԵՐ {Կղ 1-16. Եփ

1~21). Ս՝ Ղիոնիսիոս Արիսպագացին կը Հաստատէ թ է ասոնց ղեկավարը 0իքա- յէ լ Հրեշտակապետն է, որ օժտուած է կառավարելու եւ թագաւորելու յատ- կութեամբ .

8՝- ՀՐԵՇՏԱկԱՊԵՏՆԵՐ (Ա՝Թս 4՝ 15. Տդ 9. Գն 10-13, 12-1). Ս՝ Գիոնիսիոսկը Հաստատէ թ է ասոնց ղեկավարը ^աբրիէլ Հրեշտակապետն է, որ երկնա­յին խորՀուրդները աւետելու շնորՀքը ունի5.

9- հ ր ե շ տ ա կ ն ե ր {Ծն 19-1. Սղ91-11. 0տ 16-27. Եբր 1-6. 0տ 18-10. Ա՝Պտ3-22'). Դարձեալ, Ս՝ Գիոնիսիոս կը Հաս­տատէ թ է ասոնց ղեկավարը Ռաֆայէլն է, որ մարդոց աղօթքները երկինք կը բարձրացնէ եւ կը պաՀպանէ զանոնք .

Երկնային Հրեղէն մարմիններուն մասին գրուած շարականները, որոնք տեղ գտած են մեր Շարակնոցին մէջ, կը վերադրուին Ս՝ Ներսէս ՇնորՀալի Հա յ­րապետին.

Ս՝ ՇնորՀալի Հայրապետը խօսքը ուղղելով 0րիստոսի կըսէ՝ «Որ բաՕիւ գոյացուցեր գիՕՕեակ դասըս հրեղիՕաց», {թարգմանաբարր «[Ո՜վ 0րիստոս, դուՕ] որ քու խօսքովդ գոյութեան բերիր հրե­ղէններուն ինը դասերը») .

Աւելի անդին, կը խօսի Հրեղէններու ինը դասերուն մասին եւ զանոնք կը բաժնէ երեք դասակարգութիւններու՝-

ա) «ԱՕմահ արքային անարուեստ ԱԹՈՌ0, բագմաչեայ 0ԵՐՈՎԲԷ0, սըրբա- սաց ձայՕիւ ՍԵՐՈՎԲէ0, առաջին յերկիՕս քահաՕայապետք. բարեխօս լերուք առ Տէր վասՕ եկեղեցւոյ»:

բ) «ԲարձրելոյՕ փառաց բարձող ՏԷ­ՐՈՒԹԻՒՆԴ, անյաղթելի ԶՕՐՈԻԹԻԻՆ0,

Նոյնը, էջ 825 Նոյնը, էջ 826 Նոյնը, էջ 82

«Ձեռաց Շարական», Անթիլիաս, 1997, էջ708:

վեհագոյն ԻՇԽԱՆՈԻ-ԹԻԻ-Ն0, երկրորդին դասու քահաՕայապետք. բարեխօս լերուք առ Տէր վասՕ եկեղեցւոյ»:

գ) «ԳերագոյՕ էիՕ ՊԵՏՈԻ-ԹԻԻ-Ն0 վե­րին, ՀՐԵՇՏԱԿԱՊԵՏ0 երկՕաւորք, ՀՐԵՇ- ՏԱԿԱՑ զիՕուորութիւՕք, երրորդի յեր­կիՕս քահաՕայապետք. ձեզ համաձայՕեալ երգեմք ըզփառս ի բարձուՕս» :

Հետաքրքրական է նկատել, որ ՇնորՀալի Հայրապետը Հրեղէն մարմին­ներուն իննը դասերը շրջուած կարգով

կը յիշէ նաեւ- Այսպէս -ա) «ԵրկՕայիՕ զըւարթուՕք ՀՐԵՇ­

ՏԱԿԴ եւ ՀՐԵՇՏԱԿԱՊԵՏԴ, վերիՕ ՊԵՏՈՒ­ԹԻՒՆԴ, բարձր արարէք ըզՀայրՕ երկ- Օաւոր»:

բ) «ԱՕմարմՕոց բազմութիւՕք ԻՇԽԱ­ՆՈՒԹԻՒՆԴ, ԶՕՐՈՒԹԻՒՆԴ, անմահ ՏԷ­ՐՈՒԹԻՒՆԴ, բարձր արարէք ըզԴրիստոս թագաւորն»:

գ) «ՎհցթեւհաՕ ՍԵՐՈՎԲԷԴ քառա- կերպեաՕ ԴԵՐՈՎԲէԴ, ԱԹՈՌԴ աՕեղիՕ, բարձր արարէք զՀոգիՕ ճշմարիտ» :

ՇնորՀալի Հայրապետը արարչա­գործութեան իւրաքանչիւր օրուան Հա­մար երգ գրած է. «Արարչական բաՕիՕ հրամանի երգը գրած է արարչագոր­ծութեան երկրորդ օրուան Համար եւ զայն նուիրած է երկնային զօրքերուն, այլ բացատրութեամբ Հրեշտակներու բոլոր դասերուն.

Երգին երկրորդ տունին մէջ կը կարդանք Հրեղէն էակներուն առաջին դասակարգութեան մասին՝-

«Բազմաչեայ հոյլք ԴՐՈՎԲէԻՑ երեք- սըրբեաՕըդ ՍՐՈՎԲէԻՑ. ԱԹՈՌԴ աՕեղ աստուածութեաՕըՕ...»:

Երգին երրորդ տունին մէջ կը կար­դանք Հրեղէն էակներուն երկրորդ դա­սակարգութեան մասին՝-

«ԳերագոյՕ ԻՇԽԱՆՈՒԹԻՒՆԴ եւ ան­փոփոխ միշտ ՏԷՐՈՒԹԻՒՆԴ. անյաղթելի սուրբ ԶՕՐՈՒԹԻՒՆԴ...»-:

’ Նոյնը, էջ 711-712: Նոյնը, էջ 710:

762 ՀԱՍԿ օ գ ո ս տ ո ս 2012

Երդին չորրորդ տունին մէջ կր կար­դանք Հրեղէն էակներուն երրորդ դա- սակարգութեան մասին--

«Դասք անմարմնոցըն ՊԵՏՈԻԹԵԱՆՑ ՀՐԵՇՏԱԿԱՊԵՏԸ՜ ̂ բարծրութեանց. հոգիք հրեղԷնք եւ սպասաւորըք ՀՐԵՇՏԱԿԱՑ զինուորութիւնք.. .»10:

Յիշենք որ երգին վեցերորդ տունին մէջ Հրեշտակներու դասերէն չորսր երկրորդ անգամ րլլալով յիշուաձ են, բայց միաժամանակ կ ակնարկուի միւս դասերուն նաեւ.-

«ԶՕՐՈԻԹԵԱՆՑ եւ ՏԷՐՈԻԹԵԱՆՑ ԻՇ- ԽԱՆՈԻԹԵԱՆՑ եւ ՊԵՏՈԻ-ԹԵԱՆՑ. եւ ամե­նայն անուանելոց որ ի յերկինս պաղա- աանօք...» :

Տաթեւացին կր յիշէ իննր դասերր եւ անոնց կապուած Հակիրճ բայց Հետա- քրրքրական բնորոշում՛ներ կր կատարէ, զորս կարժէ յիշատակել--

«Աոաջին դասակարգութիւնը' Աթոռ­ներ, ՜սերովբէներ, Սերովբէներ: Ասոնք քահանայապեաութեան աոաջին դասերն են: Ասոնք կը կոչուին' "Իմացականներ՛՛:

Երկրորդ դասակարգութիւնը՝ Տէրու- թիւններ, Զօրութիւններ, Իշխանութիւն- ներ: Ասոնք կը կազմեն միջին դասերը: Ասոնք կը կոչուին՝ ՛Իմացականներ եւ Իմանալիներ՛:

Երրորդ դասակարգութիւնը' Պեաու- թիւններ, Հրեշաակապեաներ, Հրեշաակ- ներ: Ասոնք վերջին դասերն են: Ասոնք կը կոչուին' "Իմանալիներ՛՛»12:

Վերե ւ բացատրեցինք թ է ինչ իմաս­տով եւ ինչու որոշ Հայրեր Հրեշտակ­ներու դասերր կր Հաշուեն տասր: Պէտք է նշել նաեւ, թ է մի քանի Հայրեր, ինչ­պէս 2-րդ դարու Հեղինակ Ա. °րանոսր, եւ 4-րդ դարու Հեղինակ Ա. °պիփան կիպրացին, կր Հաստատեն թ է Հրեշտակ-

10 «ժամագիրք Աաենի», Անթիլիաս, 1980, էջ 132-133:11 Նոյնը, էջ 133:1 2 Ս. Գրիգոր Տաթեւացի, «Գիրքս Հարց- մանց», Ի Տպարանի Գրիգոր Դպրի Մարսըւ- նեցւոյ, 1720, էջ 80:

ներր եօթր դաս են: Արդ, ինչո*ւ Համար Ա. °րանոս եւ Ա. °պիփան Հրեղէն մար- միններր եօթր դասի կր բաժնեն, մինչ­դեռ օրինակ Ա. *Ներսէս &նորՀա լին, Ա. Գիոնիսիոս Արիսպադացին եւ ուրիշ­ներ, զանոնք կր ներկայացնեն իննր դա­սերով: Ա. Գրիգոր Տաթեւացին կրբացատրէ, թ է Ա. °րանոս եւ Ա. °պիփան կիպրացի Հրեշտակներու առաջին դա- սակարգութիւնր Աթոռներր, 0երովբէ- ներր եւ Աերովբէներր, Համապատիւ եւ Համափառք կր նկատեն, եւ այդ իսկ պատճառով, զանոնք մէկ դաս որպէս նկատի ունին, եւ անոնց վրայ կաւել- ցրնեն յաջորդ վեց դասերր, եւ այս ձեւով դասերուն թիւր կրլլա յ եօթր .

Հրեշտակներուն ինր դասերէն իւ- րաքանչիւրր ունի իր դասապետր: 0ա - ղաքիա Արք. 0րմանեանր, իր «Ցիշաաա- կութիւնք» գործին մէջ, Հրեշտակներուն տօնին նուիրուած բաժինին մէջ, կր յիշէ ինր Հրեշտակապետներուն անուններր եւ անոնց պարտաւորութիւններր: Տի-շեմ զանոնք թարգմանաբար.-

«Գերազանց ինը երկնային հրեշաա- կապեաներուն եւ ինը դասակարգութեանց հրաշալի դասապեաներուն .­

1.- Տիրոջ զօրութեան պաագամաւոր՝ Միքայէլին,

2.- Փրկագործ անօրինութեանց աւե- աաւոր' Գաբրիէլին,

3.- Ցանցաւոր ննջեցեալներու պաշա- պան' Ռափայէլին,

4.- Ապագայ ծածկուածները յայա- նըւող' Ուրիէլին,

5.- Օրէնքի լրման միջնորդ' Անա-

յէլին,6.- Ասաուածային էութեան մեկնա­

բան' Ադոնիէլին,7.- Ի նպասա հոգեղէններուս բարե-

1 3Դիոնիսիոս Արիսպագացին աոաջին դարու հայրերէն է եւ Աթէնքի աոաջին եպիսկոպոսը: Ձեռնադրուած է Պօղոս առաքեալին կողմէ:

Ս. Գրիգոր Տաթեւացի, «Գիրքս Հարց- մանց», Ի Տպարանի Գրիգոր Դպրի Մարսըւ- նեցւոյ, 1720, էջ 81:

օ գ ո ս տ ո ս 2012 ՀԱՍԿ 763

խօսող' Տակուէլին,8.- Երկինքի արքայութեան քարոզիչ'

Փանուէլին,9.- Անմահի ̂ փառքերը օրհնաբանող'

^արագիէլին...» ։Հետաքրքրական է նշել նաեւ, որ

Օրմանեան Սրբազանը իր «Յիշաաա- կութիւնքի գործին' «Կրկին Յաւելուածի բաժինին մէջ, կը ներկայացնէ իւրաքան­չիւր դասակարգութիւն եւ դասապետ, յատուկ բնութագրութեամբ.-

Առաջին քահանայապեաութեան լու­սեղէններն են.-

ա) ԱնմաՀական Աթոռներ բ) Վեցթեւեան սերովբէներ դ) Սրբասաց Սերովբէներ Երկրորդ քահանայապեաութեան հրե­

ղէններն են.-դ) Գերագո յն իշխանութիւններ ե) Բարճրադոյն Տէրութիւններ զ) Անյաղթելի Զօրութիւններ Երրորդ քահանայապեաութեան հո­

գեղէններն են.-է) ՎեՀադոյն Պետութիւններ ը) Արթուն Հրեշտակապետներ թ) ՊաՀապան Հրեշտակներ . Հրեղէն էակներու ինը դասակար-

գութեանց իրողութիւնը բացայայտող դրուագ կայ կապուած Սուրբ Գրիգոր Լուսաւորիչի կեանքին, զորս կարժէ յիշել. Երբ Սուրբ Գրիգոր Լուսաւորիչ Խոր Վիրապ կը նետուի, Աստուած պատուէր կու տայ չորրորդ դասակար- գութեան պատկանող Հրեշտակներէն մէկուն, որ ամէն օր այցելէ Գրիգորին եւ մխիթարէ ու գօտեպնդէ զայն. Մեր Տիրոջ Համբարճման չորրորդ օրը Հրեշտակը բացակայեցաւ. Հետեւեալ օրը երբ եկաւ, Գրիգոր Հարցուց անոր իր բացակայութեան պատճառին մասին. Հրեշտակը պատասխանեց.- «Ո՜վ Ասաու- ծոյ սուրբը' Գրիգոր, երբ մեր Տէրը' Յի-

սուս 0րիսաոս երկինք համբարձաւ, հրեշ- աակներու ինը դասերէն իւրաքանչիւրին քով մէկ օր կեցաւ, ուրախացուց զանոնք եւ ուրախացաւ անոնցմով, եւ իր ներկա­յութեան օրհներգութիւններ երդուեցան ։ Երէկ Տիրոջ համբարձման չորրորդ օրն էր, եւ Տէրը մեր դասին հեա էր, ահա թէ

ինչու չկրցայ քոՎդ Գալ» ։Վերջապէս, յիշենք թ է Սուրբ

Գիրքերուն մէջ մի քանի Հրեշտակներ իրենց անուններով յիշուած են, ինչպէսօրինակ, Միքայէլ (Գն 10.13, 12.1. Յդ 9. Յ յտ 12~7՜), եւ Գաբրիէլ ԼՂն 9~21 Ղկ1.19,26). Երկրորդականոն գիրքերէն Տոբիթի 1֊2 ՜15-ին մէջ յիշ ուած է Ռ ա- փայէլ Հրեշտակին անունը, իսկ Տարա- կանոն11 գիրքերէն Ենովքի գիրքին2 մէջ յիշուած կան Ուրիէլ, Սաղաթիէլ, Րէ-միէլ եւ այլ Հրեշտակներու անուններ.

ՎԱՂԻՆԱԿ ՎՐԴ. ՄԵԼՈՅԵԱՆ

Մաղաքիա Արք. Օրմանեան, «Յիշաաակու- թիւնք», Երուսաղէմ, 1965, էջ 21։16 Նոյնը, էջ 53։

«Մեր Ս. Գրիգոր Լուսաւորիչ Հայրապեաին կեանքը եւ Ս. Հռիփսիմեանց կոյսերու նահա- աակութիւնը», ապարան Սեւան, Պէյրութ,1957, էջ 38։

«Երկրորդականոն» բացաարութիւնը կը գործածուի այն գիրքերուն համար, որոնք առաջին կանոնէն եաք եղած յաւելումներ են։ Ասոնք մեր եկեղեցոյ կողմէ թէպէա չեն ընդուն- ւած որպէս Կանոնական գիրքեր, բայց ըն- դունուած են որպէս «նհրշնչհալ գրութիւԹԹհրհւ ուսուցման. համար պիաաճի հւ օգտшկшր»։1 9 «Տարականոն» կը կոչուին այն դիրքերը, որոնք չեն ճանչցուած եւ չեն ընդունուած ո°չ քրիսաոնէական եւ ոչ ալ եբրայական եկեղեցի­ներուն կողմէ։ «Տարականոն», կը նշանակէ' ոչ-կանոնական, կանոնէ դուրս, խորթ, օաար։ Այ ս դիրքերը կը կոչուին նաեւ «Պարականոն» (Անգլ. арОСГурЬа)։ Р-առը կ ու գայ Յունարէն «ափո̂ քրիֆոս» (апокрифо )̂ բառէն, եւ կը նշանակէ' թաքուն, ծածուկ։

Զարեհ Արք. Ազնաւորեան դիաել կու աայ, թէ միջնադարու մեր որոշ ձեռագիրներուն մէջ, կը հանդիպինք որոշ Պարականոն գիրքե- րու անուններուն, որոնց շարքին նաեւ' «Գիրք Ենովքայ» անունը (աե°ս Հ.Ս. Անասեա, «Հայ­կական Մшտհնшգիտпւրիւն», Ա. հաաոր, Երեւան 1959, «Մшտենшգիտшկшն Рնшգրեր» վերաառութեան աակ, էջ XԼ):

764 ՀԱՍԿ Օ Գ Ո Ս Տ Ո Ս 2012

ՀՈ Գ Ն ԻՈ Ր ԳՆՂ Ա ՐՈԻՆ ՍՏ

ՃԱՆԱՊԱՐՀԻՆ ԱՐԾԻԱՇՈՂ

«Ես եմ ճանապարհն եւ ճշմարտութիւն եւ կեանք, ոչ ոք գայ առ Հայր հթէ ոչ իՕեւ» (Ցհ 14.6)

Խորշակն անցաւ,Դեռ աչքերուս' հազար օրհաս կայ մահուան Եւ ածխացած գոյներու գորշ տրտմութիւն:

Խորշակն անցաւ,Դեռ խոհերուս' կան մոլուցքներ վայրահունչ Եւ սիրտիս մէջ' հազար այրուցք արիւնոտ... Կ’երգեմ բաղձանքն արեւահամ համբոյրիդ'

Մրրկահեծ իմ ձայնով,Մրրկածեծ իմ ցաւով:

Ես, Նարեկեան արցունքներով շաղապատուած' Տագնապահար կարօտներու մենաստան.

Տանթէական ցնորքներէ հալածական' Երանատենչ ձգտումներու հոգետուն.

Ներահայեաց խոկումներու ճանապարհորդ, Շիրմահայեաց մտավիճակ.

Ես, դարերու խղճմտանքին դէմ դաւադիր' Ներանձնութեան անարձագանգ աղաղակ.

Ալ ե±րբ պիտի փարատի Մառախուղն այն մոխրաթոյր,

Որ իղձերուս կենսագալար երակներուն Կապած ե'ւ ժանգ, ե'ւ մամուր'

Կը վերածէ յաղթ հրայրքը արիւնիս'Հողի շունչին կազմալոյծ...

Օրերն իմ շուրջ կը բուրեն մահ ու մոխիր. Մահն աչքերէս կը քամէ խինդ ու խայտանք,

Որ կը ձուլուին մունջ բառերուն Զիս համակող մենութեան.

Ո՜վ երկնային արեւաշող ճանապարհ, Ծարաւի եմ քու բնագեղ բերկրութեան, Մրգահասի խոստումներով թոցուորած

օ գ ո ս տ ո ս 2012 ՀԱՍԿ 765

Թովչանքներուդ մեղրաւիշ.Արիւնիս մէջ հուր ընձիւղներ արձակող

Խոյանքներուդ խօլարշաւ Ու երդերուդ,

Որ զեղումով կենսալար,Կը ծնծղերդեն տե՜նդն հզօր'

Նոր տենչերու բոմբիւններուն թմբկաձայն.Ցոյց տուր ինծի լեռնալանջերն այն ծիծղուն,

Ուր ձիթենին դեռ կը մնայ կուսագեղ'Իր հեշտասփիւռ առնչութեան մէջ անդորր.

"Եւ մեղեդին խաղաղութեան Դեռ կը պահէ ղօղանջները աղուալուր'

Խորհուրդներու բանիմաց. Պատմուճանէ անդոհանքն իմ հրակէզ'

Բորբ գրգանքիդ ոսկեբեհեզ հանդերձով. Բեղմնաւորէ՜ քու աւիւնով յորդազեղ,

Կենսաբողբոջ քու խանդով,Թոշնած վարդի արտասուքով բորբոսած'

Ածուները անարգաւանդ օրերուս.Ո՜վ երկնային արեւաշող ճանապարհ,

ճամբորդն ըլլամ օձաճամուկ սխրանքիդ, Արեւանամ թող քու կեանքով արքենի,

Հրաքանդեմ հազար պատնէշ քինախնդիր նենգութեան Եւ հրկիզեմ հազար հեգնանք' դարանակալ քմայքի,

Արեւային արբեցութեամբ լիացած'0ու էութեան շունչով բոցուն .

Թաղուին քու մէջ թոյն ու թախիծ,Թաղուին քու մէջ ռումբ ու որոտ.

Անէական թող թոցիդ մէջ

Աշխարհաւեր կիրք ու տարերք, Աշխարհակուլ սուգ ու երկունք:

Ցոյց տուր ինծի ափունքներն այն ոսկեմած,Ուր խորշակներ

Կը ներդաշնեն զայրոյթն իրենց մահասոյլ' Եղէգներու քնարաձայն սիրերգին.

Հոն, բօթաբեր հողմէ հեռու Եւ բոյրերէ շիրմային,

Հոն, խժալուր կեանքէ հեռու Եւ կանչերէ անհեթեթ,

Ուր յանձնուած քու այգաշող բնութեան,Ես, ուղեւորն անձանձիր ճաճանչալոյս տարփանքիդ,

Կենդանագրեմ սիրտիդ վրայ լուսատաշ Նոր երդերուս նաւակատիքը ցնծուն.:

8ԱԿՈԲ ՄԱՆՈՒԿԵԱՆ

766 ՀԱՍԿ Օ Գ Ո Ս Տ Ո Ս 2012

0 Ր Ի Ս Տ Ո Ն ԷԱ Կ Ա Ն

ՔՐԻՍՏՈՆԵԱՅ ՀԱՑ Ը Ն Տ Ա Ն Ի Ք ԾԻ Ք ՐԻՍ Տ Ո Ն ԷԱ Կ Ա Ն ԴԱՍՏԻԱՐԱԿՈԻԹԻԻՆ

Ը. Զբօսանք եւ Ընկերային Կեանք

Շատ կարեւոր է որ ծնողներ իրենց զաւակներուն Համար գտնեն լաւ ընկեր­ներ. Անոնք կրնան դրացիի զաւակ, դա­սընկեր եւ այլ խաղընկերներ ըլլալ. &աղն ու զբօսանքը, Հասակ առնող երե­խային առողջ աճումին եւ կազմաւորու- մին նպաստող բնական գործօններ կը նկատուին. Երեխաներ Հակամէտ են ա- մէն առիթի ազատ, անկաշկանդ եւ ան­Հոգ խաղալու, զուարճանալու եւ ժամա­նակ սպառելու. Տան մէջ, դպրոցին թ է փողոցին մէջ, երեխաներ երբ կը խա­ղան, կը զբօսնուն կամ Հաճելի ժամա­նակ կ անցընեն, անոնք անպայման ի ­րենց շրջապատի երեւոյթներէն, դէպ­քերէն կ ազդուին, աշխարՀի ու կեանքի մասին նոր տեղեկութիւններ կը Հաւա­քեն, այլոց Հետ Հաղորդակցելով, խաղա­լով կամ շփման մէջ մտնելով կը տպա- ւորուին կամ նոր բան կը սորվին, նոր փորձառութիւններ կ ունենան եւ անոնց մէջ Հետաքրքրութիւնն եր կարթննան. Աչալուրջ քրիստոնեայ Հայ ծ՜նողքին ա­ռաջնաՀերթ պարտականութիւնն ու սե- ւեռակէտը, ամէն բանէ առաջ, պէտք է ըլլայ այսօրուաՕ իր զաւակին մէջ վաղ- ւաՕ առողջ Օկարագիրի տէր մարդուն կազմութիւնը: Ա ռ այդ ծնողքը Հետեւե- լու, Հսկելու եւ առաջնորդելու է իր զա­ւակը, նոյնիսկ անոր Հաճելի խաղաժա- մերուն, զբօսանքի պաՀերուն, ընկերա­կիցներու Հետ թ է ազատ ժամերուն,

միշտ առիթը գտնելու կամ ստեղծելու է նոր Հարցեր արծարծելու, անոր մանկա­կան Հետաքրքրութիւնները գոՀացնելու եւ կեանքի դասեր սորվեցնելու, անոր մատղաշ միտքին եւ Հոգիին մէջ տիեզե­րական ճշմարտութիւններ եւ քրիստո­նէական առաքինութիւններ դրոշմելու, բարին, գեղեցիկը, լաւն ու արդարը կազմաւորելու. Ծնողքը իր զաւակին սորվեցնելու եւ անոր վստաՀեցնելու է թ է կարելի է ներկայ այս աշխարՀին մէջ, որպէս քրիստոնեայ եւ Հայ, քրիս­տոնէական եւ Հայկական արժէքներով, սկզբունքներով ապրիլ եւ միաժամա­նակ ընկերային Հաճելի ժամեր, վայելք­ներ եւ զբօսանքներ ունենալ.

Ծնողներ պէտք է լաւ ըմբռնեն թէ աշխարՀը եւ կեանքը ամէն օր Հսկայա­կան քայլերով կը յառաջանան. Այսօր- ւան կացութիւնները եւ պայմանները այն չեն, ինչ որ էին իրենց օրերուն, մին- չեւ ի սկ Հինդ-տասը տարիներ առաջ. Նմանապէս իրենց զաւակները, ապրելով ներկայ ժամանակներուն անոնց ման­կութիւնը, աշխարՀայեացքը, Հետա-քըրքրութիւնները, զբաղումները եւ խաղերը նոյնը չեն. Անոնք կ ապրին բո ­լորովին տարբեր, երբեմն ալ անՀարա­զատ միջավայրի Հոգեբանութիւններուն ենթակայ. Ծնողներ, Հաւատքի թ է գա­ղափարի սկզբունքներ, արժէքներ եւ տեսակէտներ, նաեւ կեանքի փորձառու­թիւն ունենալով Հանդերձ, Լզորս կարե-

օ գ ո ս տ ո ս 2012 ՀԱՍԿ 767

լի է իտէալ, ճշմարիտ ու արդար Ակրղ~ բունքներ եւ արժէչափեր Համարել), պէտք չէ զանոնք զաւակներուն պար- տադրեն, բռնանան կամ ստիպեն: Որով­Հետեւ զաւակներր կրնան խրտչիլ, րմ- բոստանալ, Հակազդել եւ բոլորովին Հա­կառակ արդիւնքի եւ ժխտական Հետե­ւանքներու Հասնիլ. Ծնողներ անիրա- պաշտ րլլալու չեն, ոչ ալ իրենց արժէչա- փերով դատաստան կամ չկիրարկուելիք պաՀանջներ եւ պարտադրանքներ րնե- լու են. Այլ, աջակցութիւն եւ Հասկացո­ղութիւն ցուցաբերելու են իրենց զա­ւակներուն դիրքորոշումներուն, ա- րարքներուն եւ Հետաքրքրութիւննե- րուն նկատմամբ, եւ գործնական մի­ջոցներ օգտագործելով ցուցմունքներ րնելու են Համոզելու, բացատրելու, լուսաբանելու Համար, ապա Հանգրր ւան առ Հանգրուան գետին շաՀելով իրենց տեսակէտներր Համոզիչ եղանա­կով փոխանցելու են:

Բնական է որ ծնողներ փափաքին որ իրենց զաւակներր տան մէջ թ է ար- տատնային ազատ ժամերուն, երբ կր զբօսնուն կամ կր խաղան ունենան Հա­ճելի եւ օգտակար ժամանց: Այդ խաղերն ու Հաճոյքներր պէտք է րլլան անվնաս, շինիչ, չվտանգեն կամ չխաթարեն անոնց նկարագիրր, յոռի մոլութիւններու, չար Հակումներու առիթ չտան: Ծնողներ,որեւէ մէկ ճշմարտութիւն փաստացի օրինակներով ուսուցանելու, որեւէ մէկ իրականութիւն ապրուած կեանքով Հաստատելու են: Եթէ երեխան այս ինչ կամ այն ինչ խաղր, խաղալիքր, շարժա- պատկերր կամ զբաղումր իրեն Համար Հետաքրքրական, ցանկալի, Հմայիչ եւ Հաճելի կր նկատէ եւ այդ մասին փափաք կր յայտնէ, իսկ ծնողքր, կր Հակառակի կամ այդ բոլորր վնասակար կր նկատէ բոլորովին պէտք չէ զրկէ, անտեսէ կամ մեկուսացնէ իր զաւակր, գետին պատ­րաստելով լարուածութիւններու, անՀր- նազանդութիւններու, անտեղի դժկա-

մութիւններու եւ Հոգեբանական բար- դոյթներու, այլ պէտք է Հոգատար ծնողքի վայել, բարեխիղճ տրամադրու­թիւն ցուցաբերէ եւ յանձնառու րլլայ ողոքելու եւ թելադրական խրատներով Համոզելու, անպատեՀութիւններր մատ­նանշելու, միաժամանակ, Հետաքրքրա­կան եւ օգտակար տարբեր զբաղումնե­րու, Հաճոյքներու եւ Համապատասխան այլրնտրանք խաղերու առաջնորդելու է, երբեմն ալ ջանք թափելու է զաւակնե­րուն Հետ զբօսնելու եւ ժամանակ ան- ցրնելու: Ծնողներ, որոշումներ տալէ եւ ծրագիրներ սկսելէ առաջ, եւ ամէն բա­նի Համար աղօթելու եւ Աստուծմէ օգ­նութիւն, աջակցութիւն, իմաստութիւն եւ ուղղութիւն խնդրելու են.

Ծնողքի կո ղքին, Հասակ առնող երեխային զարգացումին, կազմաւորու- մին սատարող միջոցներէն կարելի է Հա­մարել իր շրջապատր, այնտեղ ուր երե­խան առիթներ պիտի ունենայ րնկերա- յին յարաբերական կեանքի մէջ որոշ փորձառութիւններ, վարժութիւններ ձեռք բերելու, դրական եւ ժխտական նկարագրային գիծեր դրսեւորելու• տպաւորութիւն ստեղծող արտատնա- յին, դուրսի աշխարՀին մաս կազմող ազդու փորձադաշտերէն կարելի է յիշել իր անմիջական շրջանակր, ազգականնե- րր, եկեղեցին ու բնկերներր• ինչպէս նաեւ դասրնկերներր: Հաւանաբար զա­ւակներ իրենց ուսուցուած բարոյական այս կամ այն չափանիշներուն, Համո­զումներուն, վարուելակերպին, խօսակ- ցութեան թ է մտայնութեան Համար ի ­րենց դասընկերներէն ու խաղրնկերնե- րէն այպանուին, մեկուսացուին կամ ճնշումներու ենթարկուին, զլացուի ի ­րենց Հետ խաղալր, Հարցականի տակ առնուի իրենց վստաՀելիութիւնր, եւայ- լրն: Մեր զաւակներր բնաւ պէտք չէազդուին նման երեւոյթներէ, ոչ ալ այլոց Հաճելի րլլալու Համար զոՀելու են իրենց Համոզումներր, դրական արժա-

768 ՀԱՍԿ Օ Գ Ո Ս Տ Ո Ս 2012

նիքներն ու բարոյական, կրօնական եւ ազգային սկզբունքները. Նման երե­ւոյթներէ Հնարաւոր եղաեին չափ խու­սափելու լաւագոյն միջոցը դրական մի­ջավայրի սաեղծումն է. Ծնողներ իրենց զաւակներուն թելադրելու են ընկերա­յին, կամ ինչպիսի այլ շրջանակներէ ներս կամ որո^նց Հետ բարեկամութիւն կամ ընկերութիւն մշակելու են՝. Պէտք է նախընտրութիւնը տալ դասընկեր-դա- սընկերուՀիներէն, եկեղեցւոյ, ակումբի թ է դրացի տարեկից ընկեր-ընկերուՀի- ներէն այնպիսիներուն որոնք նկարա- գիրով ազնիւ, բնաւորութեամբ բարի եւ Հետաքրքրութիւններով մօտիկ են կամ կը Համապատասխանեն իրենց զաւակ­ներու նկարադիրին եւ Հետաքրքրու- թիւններուն. Անշուշտ բնաւ մտաՀան պէտք չէ ընել այն պարագան, որ մեր զաւակները երբ ՀետզՀետէ մեհ՜նան, պատանի ու երիտասարդ դառնան, կրնան բարեկամութիւններ եւ մտեր- մութիւններ Հաստատել ոչ միայն իրենց անմիջական շրջապատէն դպրոցէն, եկեղեցիէն, այլ նաեւ տարբեր շրջան­ներու մէջ բնակող, իրենցմէ կրտսեր, տարեկից կամ աւելի մեե ընկեր-ընկե- րուՀիներու Հետ.

Ծնողներ, պաշտպանելու Համար ի ­րենց զաւակները, եւ ապագայ դժուա- րութիւնները կանխելու մտաՀոգու- թեամբ Լայդպիսով Հաւանաբար վը- տանգներն ու արկածախնդրական ա­րարքները յար աբերաբար աւելի նուազ կրնան ըլլալ), միաժամանակ գալիք անպատեՀութիւններու եւ փորճութիւն- ներու առաջքը առաե ըլլալու նա­խադրեալով, ինչպէս նաեւ դրական, շի­նիչ մթնոլորտ եւ միջավայր ստեղծելու առաջադրութեամբ Հնարաւորութիւն ընճեռելու եւ քաջալերելու են, որ իրենց

զաւակները, դպրոցի դասընկեր-դասըն- կերուՀիները տուն Հրաւիրեն եւ ծ՜նող­ներուն ներկայութեան եւ Հսկողութեան ներքեւ դաս սորվին, խաղան, զբօսնուն, Հաճելի եւ օգտակար ժամանակ անցը­նեն՝. Ծնողներ ինչքան ալ աչալուրջ Հըս- կողութիւն, ցուցմունք եւ թելադրու- թիւններ ընեն իրենց զաւակներուն, անոնց ուշքն ու կարողականութիւն- ները դրական Հետաքրքրութիւններու, զբաղումներու առաջնորդելու, եւ բա­րեկիրթ ու ազնիւ ընկերակից-խաղակից- ներ ունենալու Համար, բնական երե­ւոյթ է որ փոքրիկներն ու պատանիները այժմու ժխտական եւ Հրապուրիչ Հո­սանքներէն կամայ թ է ակամայ ազդը- ւին որոշ չափով, նորարարութիւննե- րէն, արդի երաժշտութենէն, վայրագ ֆիլմերէն, օտար մշակոյթներու անո­րակ եղեանիչ ազդեցութիւններէն, բա­րոյական այլասերումներէն, ընտանե­կան խաթարումներէն տպաւորութիւն- ներ քաղեն.

Հետեւաբար ե՜նողներ, որովՀետեւ ժամանակը տակաւին իրենց ճեռքն է, միջոցներու եւ զոՀողութիւններու մէջ առանց խտրութիւն դնելու, առանց Հիմ­նական զիջումներու կամ ե՜նողական պարտականութիւններու մէջ թերա- ցումներու, ամբողջանուէր յանճնառու- թեամբ նուիրուելու եւ Հետամտելու են իրենց սիրասուն զաւակներու Հոգեկըր- թութեան եւ մարդակերտումի վեՀ աշ­խատանքին՝. Վաղն ու գալիք անորոշը, աննախատեսելի են եւ պէտք չէ այսօր- ւան գորեը վաղուան անորոշութեանթ ողուլ. Ո ւշ կ ըլլայ.

ՄԻԻՌՈՆ Ծ. ՎՐԴ. ԱԶ՞նԻԿԵԱՆ

(Ծար. 4)

օ գ ո ս տ ո ս 2012 ՀԱՍԿ 769

ՀԱԻԱՏ0Ի ՀԱՆԳԱՆԱԿԸ*

ՀԱՆԳԱՆԱԿԻՆ ՉՈՐՐՈՐԴ ՄԱՍԸ«Կը հաւատանք մէկ, ընդհանրական եւ Առաքելական Ս - Եկեղեցիին»

Եկեղեցին այն մարդոց տեղն է, որոնք Տիսուս 0րիստոսի կը Հաւատան. Այն մարդիկը, որոնք առաքեալներուն քարոզութեան կը Հաւատային եւ Աւետարանը կ ընդունէին բնական էր, որ անոնք Հեթանոսներէն եւ եբրայեցի- ներէն զատուած էին Աստուծոյ Հոգիով եւ ճշմարտութեամբ պաշտելու Համար զինք. առաջին անդ ամ Երուսաղէմի մէջ Եկեղեցին այսպէս Հիմնուեցաւ. Այդ Հա­ւատացեալները միաբանութիւններ Հիմ­նեցին, որ Տոյներու լեզուով Էկլեզիա կ անուանէին, Եկեղեցի, այսինքն Հա­ւաք. Թ է Հաւատացեա լներուն Հաւաք-

թ է' ասոնց Հետեւող միւս Հաւաք­ները եւ թ է ալ Հին Ուխտի ճշմարիտ պաշտողները միեւնոյն Հաւատքով եւ յոյսով միանալով իրար Հետ քրիստոն- եաներու ընդՀանուր միաբանութիւն կը կազմեն, որ Սուրբ, ԸՕդհաՕրակաՕ եկե­ղեցի կ անուանենք.

Հաւատացեալներուն այս ժողովնե-

րը, ինչպէս որ կը յայտնեն իրենց ար­տաքին միութիւնը քրիստոսով, նոյն ձեւով պէտք է ներքին Հոգեւոր միու- թիւն ունենան, եւ այս աներեւոյթ միու­թիւնը յայտնի է միայն Հաւատացողին, թ է արդեօք սրբութիւն ո ւն ի , թ է ոչ, եւ Աստուծոյ յայտնի է որ բոլորին սրտա­դէտն է, ասոր Համար է որ 0րիստոսկ ըսէ. «ԿաՕչուածՕերը շատ եՕ, բայց

Հայաստանեայց Առաքելական Սուրբ Եկե­ղեցւոյ Դրիստոնէական Ուսման Համառօտու­թիւն, Պետրոս Շանշեանց, Կ.Պոլիս, 1866:

ըՕտրուածՕերը' քիչ» (Մտ 20.16). կամուռկանին կը նմանցնէ. «Երկինքի ար­քայութիւնը կը ՕմաՕի ծովը Օետուած ուռկանի, ուր ամէՕ տեսակ ձուկ կը բռՕուի» Լ0տ ХЗ.̂ !՝)՝. Այս Հոգեւոր եկե­ղեցւոյ Համար է, որ Ա. Աարդիս &նոր- Հալին կ՝ըսէ. «Բոլոր ազգերն ու ժողո­վուրդները, որոնք ԱւետարաՕիՕ աշակեր­տեցան եւ վէմիՕ' ԴրիստոսիՕ, հաւատքով մօտեցան, բոլորին մէջ հոգեւոր մէկ տա­ճար եւ մէկ եկեղեցի շինուեցաւ: Այդ հո­գեւոր Եկեղեցին էր, որ մեր նահատակ­ները կը փառաւորէինք. «Եկեղեցիները թագաւորներուն պարգեւները եւ ճարտա- րապետութիւՕՕերուՕ արուեստը չեՕ, ո՜չ իմաստուՕՕերուՕ գիւտը, ո՜չ զիՕուոր- ՕերուՕ քաջութեան աւարը, եւ ոչ ալ դեւե- րուՕ պատիր խաբեբայութիւՕՕերը. : Այլ' ամենակալ Աստուծոյ շնորհքն եՕ. ոչ մէկ մարդու տրուած է յատուկ կերպով, այլ' բանաւոր բոլոր ազգերուՕ, որոնք արե­գակին Օերքեւ կ’այրիՕ» (Եղիշէ).

Եկեղեցին ԸՕդհաՕրակաՕ կը կոչուի, այն պատճառով որ ան մէկ ազդով չի սաՀմանուիր, ինչպէս եբրայեցիներուն Հին Ուխտի եկեղեցին, այլ ամէն ժամա­նակի եւ ամէն երկրի Հաւատացեալնե­րուն ամբողջացումն է, Ադամէն սկսած մինչեւ աշխարՀի վախճանը. Ա. Ներսէս Լամբրոնացին կ ըսէ. «Բոլոր քրիստոՕ- եաՕերս մէկ եկեղեցի կը կոչուինք ի. բոլոր նաՀապետները եւ մարգարէները, որոնք փրկութեան յոյսը Մեսիային վրայ դրած էին եկեղեցւոյ անդամներ են, ինչպէս մենք քրիստոնեաներս Ա. Աւետարա­նով. «Բոլոր մարգարէները անոր մասին

770 ՀԱՍԿ օ գ ո ս տ ո ս 2012

կը վկայեն, թէ անոր հաւաաացողներր իրենց մեղքերուն թողութիւն պիաի սաանան անոր անունով» ('Գրծ 10-43). Ա- Գիրքր Եկեղեցին կր նմանցնէ շինուած­քի, որուն գաղափարր Աստուած իր յաւիտենական իմաստութեան մէջ ծր- րագրեց եւ դրաւ Անոր Հիմր, որ քրիս­տոսն է, ինչպէս Պօղոս առաքեալ կ րսէ- «Որովհեաեւ ոեւէ մէկր չի կրնար ուրիշ հիմ դնել, քան Ասաուծոյ դրած միակ հի­մը, որ Ցիսուս 0րիսաոսն է» (Ա-Կր 3-11). Ան է Վէմր, որ բոլոր շինուածքներր կր պաՀէ եւ կր պաշտպանէ եւ եկեղեցւոյ անդամներն են այս շինուածքին նիւթր- «Դո՜ւք ալ, որպէս կենդանի քարեր, 0րիս- աոսի վէմին վրայ կր կաոուցուիք' իրրեւ հոգեւոր աաճար. իւրաքանչիւրդ կր դաոնաք անարաա քահանաներ եւ Ցիսուս 0րիսաոսի միջոցաւ հոգեւոր րնդունելի պաաարագ կր մաաուցանէք Ասաուծոյ տ Դուք րնարուած ցեղ էք, թագաւորելու կոչուած քահանաներ, սուրր ազգ, Աս­աուծոյ սեփական ժողովուրդր, եւ ձեր պարաականութիւնն է քարոզել զօրութիւ- նր անոր' որ ձեզ խաւարէն իր սքանչելի լոյսին կանչեց» ԼԱ՝Պտ 2-5,9): ՍուրբԳիրքր երբեմն եկեղեցին կր նմանցնէ մարմինի, որուն անդամներր ամուր կապով կապուած են եւ կենդանու- թեամբ լեցուն են, որոնց գլուխր քրիս­տոսն է- «Այլ' ապրինք ճշմարաութեան համաձայն, սիրով, եւ հեազհեաէ աճինք 0րիսաոսի հեա մեր միութեան մէջ, որով- հեաեւ ի՜նքն է գլուխր, որ մարմինր իր րոլոր մասերով ներդաշնակ միասնու- թեամր իրարու կր կապէ, րոլոր յօդերու օգնութեամրտ Եւ երր իւրաքանչիւր մաս պէաք եղածին պէս կր գործէ' մարմինր կ’աճի եւ կր զօրանայ սիրոյ մէջ» (°փ4-15-16).

Եկեղեցւոյ կոչումր Հաւատացեալ­ներու մէկ Հօտ ունենալ րլյալով Հրեա­ներէն եւ Հեթանոսներէն, եւ մէ՜կ Հովիւ, մէ՜կ Փրկիչ եւ մէ՜կ Տէր Ցիսուս 0րիսաոս, այս պատճառով, Հանգանակին մէջ Ընդհանրական րսուելով կր Հասկցուի

Մէկ, ինչպէ ս Պօղոս առաքեալ կ րսէ- «Անգամ մր որ 0րիսաոսի միանալով մկրաուեցաք, այլեւս 0րիսաոս է որ կ’ապ- րի ձեր մէջ տ Ալ ո՜չ հրեայի եւ հեթանոսի խարութիւն կայ, ո՜չ սարուկի եւ ազաա մարդու, ոչ ալ արուի եւ էգի, որովհեաեւ 0րիսաոսի միանալով' րոլորդ ալ մէկ եղաք» (Գղ 3.27-28).

ԸնդՀանրական եկեղեցիին Հաւա­տալ կր նշանակէ, նախ, Հաւատալ որ Համաձայն Տիսուս 0րիստոսի խոստու­մին աշխարՀի վրայ րնտրուած կամ կոչ- ւած եկեղեցին փրկութիւն կր գտնէ աստուածային Հոգիով: Երկրորդ, Հաւա­տալ, որ մենք եկեղեցւոյ կենդանի ան­դամներն ենք: ԸնդՀանուր եկեղեցին իր մէջ կր բովանդակէ յատուկ եկեղեցիներ, որոնք զանազան անուններ ունին ազգի եւ տեղի Համաձայն- օրինակ, կորնթա- ցիներուն, Հռոմայեցիներուն, եբրայեցի- ներուն, Հայերուն, եւայլն: Հա յ եկեղե­ցին Աուրբ, ԸնդՀանրական եւ Առա ­քելական եկեղեցի է, Թադէոս եւ Բար- թուղիմէոս առաքեալներուն քարոզու- թեամբ Հիմնուած :

Եկեղեցին Սուրր կր կոչուի, այն պատճառով որ ան աշխարՀէն կր բաժ- նրւի, Աստուծոյ ծառայութեան կր նր- ւիրուի եւ անոր անդամներր կ ուխտեն սրբութեան մէջ մնալ եւ եկեղեցւոյ մէջ կր գտնեն ամէն տեսակի օգնութիւններ, որոնց կարօտ են- «Ինչպէս 0րիսաոս սի­րեց եկեղեցին եւ իր կեանքր աուաւ անոր համար, որպէսզի ջուրի լուացումով զայն մաքրէ եւ իր խօսքով սրրէ, այնպէս' որ եկեղեցին իրեն ներկայանայ ամրողջական փաոքով, աոանց որեւէ արաաի կամ խոր­շոմի կամ ուրիշ թերութեան, այլ' րլլայ

1 Այսքան դարերէ եաք նոյն հիման վրայ կր յարաաեւէ, խաւարի դէմ իր րրած պաաե- րազմներր ունի, իր կրած հալածանքներր ունի, իր մարաիրոսներր, նահաաակներր եւ հայրապեաներր ունի, մէկ խօսքով իր պատ­մական կեանքր ունի, որ աոանձին ուսումնա­սիրութեան կր կարօաիտ

օ գ ո ս տ ո ս 2012 ՀԱՍԿ 771

սուրբ եւ անարաաի {Եփ 5.25-27). Այո ,եկեղեցւոյ Սուրբ անունը կու տանք, դարճեալ այն պատճառով որ ան բոլոր տեսակի սխալ եւ թիւր վարդապետու- թիւններէն կը Հեռացնէ մեզ, եւ ՍՈԻՐ ̂ԽՈՐՀՈԻՐԴՆԵՐ ունի, ինչպէս Մկրաու- թիւն, Դրոշմ, Ապաշխարութիւն, եւայլն.

ՄԿՐՏՈԻԹԻԻՆԸ սուրբ խորՀուրդ է,որուն միջոցաւ եկեղեցիէն ներս կ 'ըն- դունուինք, սկզբնական մեղքէն կը լը- ւացուինք եւ եկեղեցւոյ անդամ կը կնքը-

ւինք.Մկրաութիւն բառը կը նշանակէ

լուալ. Եկեղեցին կը կատարէ մէկ եւ նոյն ճեւով անփոփոխ, երախան երեք անգամ ջուրին մէջ ընկղմելով եւ ըսե­լով. «Հօր, Որդիին եւ Սուրբ Հոգիին ш- նունովի.

Մկրտութիւնը Հին է. եբրայեցիները սովորութիւն ունէին Հեթանոսներըմկրտելու, որոնք կ ուզէին նուիրուած ըլլալ ճշմարիտ Աստուծոյ, եւ մկրտու­թիւն կը ստանային, որպէս քաւութեան նշան եւ Հեթանոսութեան աղտը ջուրով կը լուային. ՏովՀաննէս Մկրտիչը զա­նոնք կը մկրտէր, որոնք անոր մօտ կու գային քաւութեան մկրտութիւնը ստա­նալու, որ ամէն տեսակի չարութիւն- ներէ Հեռանալու նշան էր . Սակայն, անոր մկրտութիւնը խորՀուրդ չէր, այն պատճառով որ իր մէջ փրկութիւն չու­

նէր.Յի սուս 0րի ստոս մկրտութեան

խորՀուրդը աւանդեց իր աշակերտնե­րուն Համբարճման ժամանակ ըսելով. «Գացէք եւ բոլոր ժողովուրդները ինծի աշակերա դարձուցէք: Զանոնք մկրաեցէք' Հօր, Որդիին եւ Սուրբ Հոգիին անունովի (Մտ 28.19). «Ով որ հաւաաայ եւ մկրաուի' պիաի փրկուի, իսկ ով որ չհաւաաայ' պիաի դաաապարաուի» (0ր 16.16). ԱյսՀրամանով եւ այս խոստումներով ա­ռաքեալները եւ անոնց աշակերտները կը մկրտէին բոլորը, որոնք Աւետարանին կը Հաւատային եւ կ ուզէին աշակերտիլ անոր. Այս սովորութիւնը բոլոր քրիս-

տոնէական եկեղեցիները կը կատարեն.Մկրտութիւնը Հօր, Որդիին եւ Սուրբ

Հոգիին անունով կատարել, կը նշանակէ, ա) որ Հօր, Որդիին եւ Սուրբ Հոգիին Հրամանով կամ զօրութեամբ կը կա­տարուի բ) բոլորը, որոնք մկրտուած են պէտք է միմիայն ճշմարիտ Աստուածը ընդունին. Հայր ըսելով որ մեզ իր որ­դին կ ընէ. Որդի ըսելով որ մեզ կը փրկէ. Սուրբ Հոգի ըսելով որ մեր մէջ Աստուծոյ պատկերը եւ նմանութիւնը կը նորոգէ Աւազանի վերստին ծնուն-

դոՎ՚.Մկրտութեան ժամանակ ջուր գոր­

ծածելը մեր միտքը կը բերէ մեր աղ­տոտած բնութեան վիճակը եւ այն կարօ­տութիւնը, որ մեր Հոգին կը զգայ սըր- բութեան եւ նորոգութեան Համար. ցոյց կու տայ մեզի այն Հոգեւոր շնորՀքները, որ մենք Աւետարանին մէջ կը գտնենք. «°ւ ձեզմէ ոմանք այդպիսին չէի±ն: ^այց ձեր մեղքերէն լուացուեցաք, սրբուեցաք, արդարացաք մեր Տիրոջ Ցիսուս 0րիս- աոսի անունով եւ մեր Ասաուծոյ Հոգիին միջոցաւի (Ա կր 6.11).

Հետեւաբար, նոր օրէնքով մենք մեղքի թողութիւն կը ստանանք քրիս­տոսի արիւնով, որ մեզի Համար խաչին վրայ թափեց եւ Սուրբ Հոգիին օգնու- թեամբ որ մեզ 0րիստոսի եկեղեցւոյ անդամ ըլլալ արժանացուց. Մկրտու­թիւնը մեզի սկզբնական մեղքը կը ներկայացնէ, մեր սեփական աղտն ու սրբութիւնը, որ մենք Աստուծոյ որդե­գիր ըլլալով Տիսուս 0րիստոսի միջնոր- դութեամբ կը ստանանք. Սուրբ Հոգիին շնորՀքը Սուրբ կիրքին մէջ զանազան տեղեր ջուրի կը նմանցուի. այն պատ­ճառով որ ինչպէս ջուրը միայն լուալու Համար չէ, այլ նորոգելու, նոյնպէս ալ Սուրբ Հոգին կը սրբէ, կը նորոգէ եւ Հոգիին կեանք կու տայ. «Ցիսուս պա- աասխանեց. եթէ գիանայիր Ասաուծոյ պարգեւը եւ թէ ո'վ է որ քեզի կ’ըսէ' ջուր աուր ինծի, հաւանաբար դո՜ւն իրմէ ջուր պիաի ուզէիր, եւ անիկա քեզի կենսաաու

772 ՀԱՍԿ օ գ ո ս տ ո ս 2012

ջուր պիտի տարի (ՏՀ 4.10). «Որովհետեւ ծարաւին վրայ ջուր պիտի թափեմ անջուր երկրիՕ վրայ' հեղեղներ: 0ու սերունդիդ վրայ իմ Հոգիս պիտի թափեմ եւ քու որդիներուդ վրայ' իմ օրհՕութիւՕսի (Աղ 44.3).

0 րի ստոսի անունով մկրտուողները պարտական են ոչ միայն խոստովանիլ Հրապարակաւ քրիստոնէութիւնը, ճանչ- նալ 0րիստոսը որպէս Փրկիչ, Անոր ներ­կայութիւնը ընդու նիլ ամէն ժամանակ, այլեւ պարտաւոր են ամբողջութեամբ իրենց անձը ընծայել 0րիստոսի Հաւատ­քով եւ սիրով, ցոյց տալ որ իրենք նոր արարած են եւ պաՀեն այն սրբութիւնը, որ ստացած են. «Ատոր ճշմարիտ պատ­կերն է այժմ մկրտութիւնը, որ ձեզ կը փրկէ' ո՜չ թէ մարմնական աղտը սրբելով, այլ' մարդս մաքուր խղճմտանքով Աստու­ծոյ ընծայելով, Ցիսուս Դրիստոսի յարու- թեամբըի (Ա-Պտ 3.21).

Այս պատճառով եկեղեցին քրիստո- նէութեան սկիզբը մկրտուողներէն կը պաՀանջէր քրիստոնէական Հաւատքի Համառօտ խոստովանութիւն, եւ Հրա­պարակային ուխտ սրբութեան մէջ մնա­լու եւ աշխարՀի Համար իրենց անձը մեռած Համարելու.

Ընկղմելու ձեւը, որ Հա յ եկեղեցին կը գործադրէ, քրիստոսի Մահը, Թա­ղումն ու ՑարութիւՕՕ է որ կը խորՀըը- դանշէ. Հին մարդը կը թաղուի, որ­պէսզի նոր մարդը ծնի. Այս բանաձեւը մեզի կը յիշեցնէ Պօղոս առաքեալին ըսածը. «Մկրտութեամբ անոր հետ միա­սին թաղուեցանք եւ մահուաՕ հաղորդ եղանք, որպէսզի իՕչպէս Դրիստոս Հօրը փառքով յարութիւն առաւ մեռելներէն, ՕոյՕպէս ալ մենք Օորոգուած կեանքով ապրիՕքի (Հ ռ 6.4).

Մեր եկեղեցին երեխաներու մկըր- տութիւնը զանազան պատճառներով ընդունած է. Օախ որովՀետեւ քրիստոն- եաներուն երախաները նոր ուխտով ըն- դունուած են, այսինքն Ա. Աւետարա­նով. «Որովհետեւ Աստուած իր խոստումը

ըրաւ թէ՜ ձեզի ու ձեր զաւակներուն.. .ի Լ^րծ 2.39). Եթէ խոստումը քրիստոնեայ ծնողներուն եւ իրենց որդիներուն խոս­տացած է, Հետեւաբար, կրնան մկրտել իրենց որդիները կամ երախաները. Երկ­րորդ, եբրայեցիներուն երեխաները թըլ- փատութեամբ այն ուխտին մէջ կ ըն- դունուէին, որ Աստուծմէ իրենց Հայ­րերուն տրուած էր, թէեւ անոնք ընդու­նակ չէին ուխտելու եւ ճանչնալու իրենց պարտաւորութիւնը, ինչպէս քրիստոն- եաներուն երախաները. Այն ատեն երբ 0րի ստոս իր աշակերտներուն մկրտել Հրամայեց, անոնց թոյլ տուաւ այդ նախ­նի սովորութեան ազատութեամբ Հետե- ւիհ ի սկ երբ աշակերտները կ արգիլէին որ երեխաները մօտենան Անոր, Տիսուս յանդիմանեց զանոնք ըսելով. «Ձգեցէ՜քոր մանուկները իՕծի գաՕի (0տ 19.14).Բացի ասկէ, կասկած չկայ որ առաք­եալները ամբողջ իրենց գերդաստանը կը մկրտէին անոնց մէջ երեխայ չըլլալով. Երրորդ, երախաներու մկրտութիւնը ե- կեղեցւոյ մէջ բարի օրինակ է, որ ծնողները իրենց զաւակները Աստուծոյ ծառայութեան մէջ կ ընծայէին եւ իրենք եւս կը մխիթարուէին, որ իրենց որ­դիները Փրկիչին ողորմութեան արժա­նացան. Այն խոստումը, որ երախաները մկրտութեան ժամանակ պէտք է տան իրենց կնքաՀայրերը կու տային եւ կ ուխտէին քրիստոնէական ուսում տալ անոնց, երբ կատարեալ ընդունակու­թեան Հասնէին.

Մկրտութեան մասին Հանգանակը Մէկ բառը կ աւելցնէ, այն պատճառով, որ մարդ արարածը մկրտութեամբ մէկ անգամ Տիսուս 0րիստոսի շնորՀքը կը ստանայ. Հետեւաբար, այս խորՀուրդը երբեք պէտք չէ կրկնուի. «Մէկ է Տէրը, մէկ' հաւատքը, եւ մէկ է մկրտութիւՕըի (Եփ 4.5). «Արդ' աՕոՕք որ անգամ մը լուսաւորուելով մկրտուելէ, երկնային պարգեւները վայելելէ, Սուրբ Հոգիին հաղորդակից դառնալէ, Աստուծոյ բարի խօսքը ճաշակելէ եւ հանդերձեալ աշխար-

օ գ ո ս տ ո ս 2012 ՀԱՍԿ 773

հի սքանչելիքներուն նախաճաշակր աո- նելէ եաք' իրենց հաւաաքր կր լքեն, այդ- պիսիներր կարելի չէ երկրորդ անգամ ապաշխարութեան րերելտ Անկարելի է աաիկա, որովհեաեւ այդ ձեւով իրենք իրենց համար վերսաին խաչր կր հանեն Ասաուծոյ Որդին, զայն հրապարակաւ խայաաոակ րնելով».

Եկեղեցւոյ երկրորդ խորՀուրդր ԴՐՈՇՄՆ է, որով մկրտուողր զգալի օծումի միջնորդութեամբ կ րնդու նի' Սուրբ Հո դիին ներքին օհ՜ութիւնր, շնորՀքն ու զօրութիւնր եւ աշխարՀի ու աշխարՀիկ մոլութիւններուն դէմ կր պատրաստուի պատերազմիլ, ինչպէս ՏովՀաննէս առաքեալ կ րսէ- «Սակայն դուք Սուրր Հոգիին պարգեւր ունիք, որովհեաեւ անով էր որ ձեզ օծեց Սուրրր, ՜Արիսաոս, եւ դուք գիաէք ամէն րանտ Այս րաներր ձեզի կր գրեմ, որպէսզի չրլլա՜յ թէ մէկր ձեզ մոլորեցնէտ Գալով ձեզի, որքան աաեն որ ձեր մէջ կր մնայ Սուրր Հոգին, որով 0րիսաոս ձեզ օծեց, պէաք չունիք ուրիշ մէկէն սորվելուտ Հոգին ինք կր սորվեցնէ ձեզի ամէն րան, եւ կր սոր­վեցնէ ճշմարիար, եւ ո՜չ թէ սաութիւնրտ Ուսաի, 0րիսաոսի միացած մնացէք, ինչպէս որ Սուրր Հոգին ձեզի սորվեցուց»(Ա-ՏՀ 2-20,26-27).

Այս խորՀուրդով Աուրբ Հոդին մեր սիրտր, միտքն ու կամքր կր զօրացնէ, ինչպէս Ներսէս Լամբրոնացին կ րսէ- «Ասիկա' Սուրր Հոգին, Ցովհաննէսին համաձայն մեր միաքր կ’օծէ եւ մեզ քրիս- աոնեայ ու քրիսաոսրնկալ կր դարձնէ, եւ այս օծումէն կր զօրանանքտ Այս օծումր, մեր սիրաերուն աչքերր, մեր կոչումին յոյսր, փաոքի ժաոանգութեան մեծու- թիւնր եւ 0րիսաոսի սիրոյն լայնութիւնն ու երկայնութիւնր կր լուսաւորէ»տ

Այս խորՀուրդր Տիսուս 0րիստոսի վրայ Անոր մկրտութեան ժամանակ կա­տարուեցաւ- «Ցիսուս մկրաուելէ եաք' անմիջապէս ջուրէն դուրս ելաւտ Եւ ահա երկինքր րացուեցաւ, եւ աեսաւ Ասաուծոյ Հոգին, որ աղաւնիի նման կ’իջնէր եւ կու

գար իր վրայ» (0տ 3-16): Եւ ՍուրբՀոգիին գալուստով առաքեալներուն դասերր Հաստատուեցան, որոնք այս խորՀուրդր կր կատարէին մկրտուած­ներուն վրայ ձեռք դնելով եւ Աուրբ Հոդին զգալի նշանով կամ զօրութեամբ իրենց մէջ կ իջնէր- «Եփեսացիներր ասի­կա լսելով, Տէր Ցիսուսի անունով մկրր- աուեցանտ Իսկ երր Պօղոս ձեոքր դրաւ անոնց գլխուն, Սուրր Հոգին իջաւ անոնց վրայ» (Գ րծ 19-5-6).

Մեր եկեղեցին այս խորՀուրդր այսպէս կր կատարէ- «0ահանան սուրր իւղր (միւոոն) իր ափին մէջ կր լեցնէ... եւ սուրր իւղով կր կնքէ մկրաեալին ճա- կաար, աչքերր., կոնակր..., ոաքերր» ԼՄեծ Մաշտոցին Համաձ այն): Հետեւա- բար, այս խորՀուրդր րնդունողր պէտք է 0րիստոսի Համար կենդանի վկայ րլլայ, անոր ճշմարտութիւններր պաՀող ու պաշտպանող եւ անթերի կատարողր Անոր պատուիրաններուն, մանաւանդ անոր մեծ պատուիրանին - Սիրել զԱստ- ւած եւ մարդիկր- «^այց երր Սուրր Հո­գին իջնէ ձեր վրայ, զօրութեամր պիաի լեցուիք եւ իմ վկաներս պիաի րլլաք' Երուսաղէմի, ամրողջ Հրէասաանի եւ Սամարիայի մէջ, եւ մինչեւ աշխարհի ծայրամասերր» (Գրծ 1-8).

Եկեղեցւոյ երրորդ խորՀուրդր, որ Հանգանակին մէջ կր յիշատակուիԱՊԱՇԽԱՐՈՒԹԻՒՆՆ է, որով մեղաւոր եւզղջացող քրիստոնեան, որ քաՀանային միջոցաւ Աստուծոյ կր խոստովանի իր գործած մեղքերր, եւ քաՀանայի աղօթ­քով, 0րիստոսի խօսքով եւ չարչարանքի արդիւնքով թողութիւն կր ստանայ: Աստուծոյ քաՀանաներուն այս իշխա- նութիւնր 0րիստոսի Հետեւեալ խօսքին վրայ Հիմնուած է- «Ապա փչեց անոնց վրայ եւ րսաւ. աոէ՜ք Սուրր Հոգին. եթէ մէկուն ներէք իր մեղքերր' թող ներուած րլլան եւ եթէ չներէք մէկուն մեղքերր' թող ներուած չրլլան» {ՏՀ 20 2̂2-23)՝. ° ւ այսխօսքին Համար է, որ քաՀանան կ րսէ- «Իսկ ես Ասաուծոյ հրամանով», եւայլն.

774 ՀԱՍԿ Օ Գ Ո Ս Տ Ո Ս 2012

Ապաշխարութեան խորՀուրդը ա­պաշխարողին վրայ մեծ պարտք կը դնէ, որ ջերմեռանդութեամբ եւ ճշմարիտ զղջումով իր բոլոր մեղքերը խոստո­վանի, իր պարտապաններուն իրենց մեղքը ներէ, որովՀետեւ առանց Հաշ- տըւելու մարդոց Հետ եւ անոնց մեղքը ներելու, չի կրնար ինք եւս Աստուծոյ Հետ Հաշտուիլ եւ թողութիւն ստանալ. «Թող ամբարիշաը' իր ճամբայէն ու անօ­րէն մարդը իր խորհուրդներէն հրաժարի եւ Տիրոջը դաոնայ ու անիկա պիաի ողոր­մի անոր. ու մեր Ասաուծոյն' որովհեաեւ անիկա աոաաապէս կը ներէի ԼԵս 55.7). «Ասկէ եաք' գործո՜վ ցոյց աուէք թէ ապաշխարած էքի (0տ 3.8). «Չեկա՜յ ար­դարները ապաշխարութեան հրաւիրելու, այլ' մեղաւորները ̂(Ղկ 5.32).

Հետեւաբար, քաՀանային վրայ մեծ պարտք կայ, որուն առջեւ կը խոստո­վանին մեղքերը, եւ պէտք է լաւ գիտնայ թ է ին չ են Աստուծոյ ճշմարտութիւն- ները եւ ին չ է Աստուծոյ կամքը, որ­պէսզի անոնց Համաճայն վարուի, խոս­տովանութիւնը գաղտնի պաՀէ, ինչպէս Աստուծոյ խոստացած է իր աստուա­ծատուր իշխանութեան մէջ, եւ պէտք է յանդիմանել, խրատել, սփոփել եւ մխիթարել գիտնայ, ինչպէս Պօղոս առաքեալ կ ըսէ. «Անփոյթ մի° գանուիր այն շնորհքին նկաամամբ, որ մարգա- րէական հոգիով քեզի արուեցաւ, երբ երէցները ձեոք դրին քու վրադի ԼԱ.Տմ 4.14).

Մեղաւորը ապաշխարելով թ ողու­թիւն կը ստանայ իր գործած մեղքերուն Համար, եւ այս պատճառով Հանգանա­կին մէջ կ կ ըսենք. «Կը հաւաաանք քաւու­թեան եւ մեղքերու թողութեանի. մեղքի թողութեան Հաւատալ, կը նշանակէ Աս­տուծոյ այն ողորմութեան Հաւատալ, որ մեղաւորներուն ըրաւ իրենց մեղքերը ներելով. Թողութիւն կ ըսուի, այն պատ­ճառով, որ կարելի է մեր մեղքը պարտք Համարել, որ Աստուած մեզի կը շնորՀէ. թողութիւնը իր մէջ երկու ողորմու­

թիւն կը բովանդակէ. — մէկը Աստուած մեզ այն պատիժէն ազատեց, որ մենք մեր մեղքով արժանացած էինք. իսկ միւսը որ Աստուած իր սէրը եւ մեր իրաւունքը յաւիտենական ժառանգու­թիւնը վայելելու կրկին վերադարճուց.

Մեղքի թողութեան մասին Սուրբ Գիրքը զանազան անուններ կու տայ, ինչպէս Արդարութիւն, որ պէտք չէ մարդկային արդարութեան Հետ Համե­մատենք, որով մեղադրուածը իր ան- մեղութեամբ կ արդարանայ. Այն պատ­ճառով, որ մենք Աստուծոյ առջեւ երբ արդարացանք կ ըսենք, կը նշանակէ որ Աստուած կ ուզէ մեզի Հետ վարուիլ այնպէս, ինչպէս արդարներուն Հետ, ոչինչ Համարելով մեր մեղքը. «Այսինքն' Ասաուած ինքն էր որ 0րիսաոսի միջոցաւ աշխարհը հաշաեցուց իրեն հեա, անյի­շաչար գանուելով մարդոց մեղքերուն հանդէպ, եւ մեզի պաշաօն աուաւ' որ այս հաշաութիւնը պաագամենք բոլոր մար- դոցի (р -Կր 5.19). Մեղքի թողութիւն կ "՛ըսուի Ասաուծոյ Ողորմութիւնը, որ Տի­սուս 0րիստոսի Հեզութեան եւ ԶոՀ ըլլալուն Համար Աստուած մեր մեղքը ներեց. «Սակայն Ասաուած զանոնք կ ար­դարացնէ իր ձրիօրէն պարգեւած շնորհ­քովը, 0րիսաոս Ցիսուսի փրկագործու­թեան միջոցաւի (Հռ 3.24). Այս ողորմու­թեան կրնանք Հաւատքով արժանանալ, որ մեր սիրտը կը սրբէ եւ մեր մէջ ջերմեռանդ ապաշխարութիւնը կը ծնցը- նէ. կենդանի, Հեզ եւ գործնական Հա­ւատքը 0րիստոսի Հետ կը միացնէ մեզ, անոր անդամ կը դարճնէ եւ կը Հաս- կըցնէ, որ Աստուած մեր մէջ զ0րիստոս է որ կը տեսնէ եւ ոչ թ է մեզ, ու անոր արդիւնքը եւ դիտաւորութիւնը մեզի կը Համարուի. «Այնպէս որ, իմ արդարու­թիւնս այլեւս Օրէնքի գործադրութենէն չի՜ գար, այլ' 0րիսաոսի հանդէպ ունեցած հաւաաքէս, եւ այդ արդարութիւնը Աս- աուծմէ եկած արդարութիւն է, հիմնուած' հաւաաքի վրայի (Փլպ 3.9).

Այն մարդիկը, որոնք ճշմարիտ Հա-

օ գ ո ս տ ո ս 2012 ՀԱՍԿ 775

ւատքով Տիսուս 0րիստոսի Հետ միա­ցած են եւ անոր արիւնով իրենց մեղ­քերէն լուացուած, եւ անոր Հոգիով սրբուած, անոնք միայն կրնան ըԱել - Կը հաւատանք մեղքերու թողութեան. «Որով­հետեւ Աստուած նախասահմանեց, որ Դրիստոս իր թափած արիւնով քաւութեան միջոց ըլլայ անոնց' որոնք իրեն կը հաւատան: Անցեալին մէջ Աստուած իր արդարութիւնը ցոյց կու տար' անյիշա­չար գտնուելով մարդոց գործած մեղքե­րուն հաՕդէպԻ ԼՀռ 3.25). Հետեւաբար,ճշմարիտ խոստովանութեամբ կրնանք աստուածային խոստումին արժանա­նալ.

Աակայն ոչ մեր Հաւատքը, ոչ մեր բարի գործը, ո չ մեր ապաշխարութիւնը եւ ոչ ալ մեր քաւութիւնը մեզի չեն կրնար փրկութիւն պարգեւել. այն պատճառով, որ մեր Հաւատքը ուրիշ բան չէ, եթէ ոչ միջոց, որով Աստուծոյ ողորմութիւնը 0րիստոսի ձեռքով կընդունինք. «Ո՜չ թէ մեր կատարած արդար գործերուՕ համար, այլ' պարզա­պէս ողորմած ըլլալուն համար: Մեզի Օոր ծՕուՕդ տուաւ մկրտութեամբ եւ Սուրբ Հոգիին միջոցաւ մեզ վերանորոգեց: Աստուած Սուրբ ՀոգիՕ առատօրէն մեր վրայ թափեց' մեր Փրկիչին Ցիսուս քրիս­տոսի միջոցաւի (Տիտ 3.5-6). Մեր Հա­ւատքը, մեր բարի գործը, մեր ապաշ­խարութիւնը միայն նշան են շնորՀա­կալութեան մեր փրկութեան եւ թ ողու­թեան Համար. Մեր փրկութիւնը Աստու­ծոյ ողորմութեան արդիւնքն է. Հետե­ւաբար, պաՀենք այս մեծ ճշմարտու­թիւնը, որ Աստուծոյ ողորմութիւնն է որ մեզ կը փրկէ եւ Աուրբ կիրքին Հետ միասին ըսենք. «Մեզի տալու այՕ' իՕչ որ երդումով մեր հօր Աբրահամի խոստա­ցած էր, որպէսզի առաՕց վախի, այլեւս մեր թշՕամիՕերէՕ փրկուած' զիՕք պաշ- տեՕքի (Ղկ 1-73-74).

°կեղեցւոյ չորրորդ խորՀուրդը ՀԱ­ՂՈՐԴՈՒԹԻՒՆՆ է, որ Քրիստոս ի կողմէսաՀմանուած է. Հացի եւ գինիի տեսա­

կին Համաձայն իսկապէս 0րիստոսի Ա. Մարմինը կը ճաշակենք եւ անոր Ա. Արիւնը կը խմենք մեր մեղքերու թ ո ­ղութեան եւ յաւիտենական կեանք ժա­ռանգելու Համար.

0րիստոս այս Աուրբ խորՀուրդը Հաստատեց Պասէքի ընթրիքի ժամանակ այս խօսքերով.- «Առէք, կերէք, ասիկա իմ մարմինս է: Ապա առաւ բաժակը, գոհութիւն յայտՕեց Աստուծոյ եւ տուաւ իր աշակերտՕերուՕ, ըսելով. բոլորդ խմե- ցէք ասկէ. ասիկա իմ արիւնս է, որով Աստուծոյ հետ Օոր ուխտ կը կնքուի եւ որ շատերու համար կը թափուի' իրենց մեղքերու թողութեան համարի (0տ 26-26­28).

Պօղոս առաքեալ մանրամասն այս խորՀուրդին մասին կը խօսի. «Տէր Ցի­սուս իր մատՕութեաՕ գիշերը հաց առաւ, Աստուծոյ գոհութիւն յայտՕեց, կտրեց զայՕ եւ ըսաւ. “ասիկա իմ մարմինս է, որ ձեզի համար կը բաշխուի: Ասիկա կատա- րեցէք զիս յիշելու համար” : Ընթրիքէն ետք ՕոյՕ ձեւով բաժակը առաւ եւ ըսաւ. ‘այս բաժակը Աստուծոյ Նոր ՈւխտՕ է, որ իմ արիւնովս կը կնքուի: Ասիկա կատա- րեցէք միշտ, եւ ամէՕ անգամ որ այս հացը կ’ուտէք եւ բաժակէն կը խմէք, Տի­րոջ մահը կը պատմէք, միՈչեւ իր երկ­րորդ գալուստը’» {Ա.կր ՜11-23-2).

Այս Աուրբ ^որՀուրդով 0րիստոսի միանալով միշտ պէտք է սպասենք անոր գալուստին եւ միշտ յիշենք անոր մաՀը. 0րիստոս այս խօսքերը «ասիկա ըրէք իմ յիշատակիս համարի (0տ 22.19), եւ Պօ­ղոս առաքեա լի այս խօսքերը «ամէՕ անգամ որ այս հացը կ ուտէք եւ բաժակէն կը խմէք, Տիրոջ մահը կը պատմէք, միՈչեւ իր երկրորդ գալուստըի (Ա-Կր 1̂-2̂ ), 0 ր ի ստոսի մաՀը կը յիշեցնեն, որ փրկութեան միակ Հիմքն է՝. Ա յս մաՀն է, որ մեզ դատապարտութենէն կ ազատէ. Ա յԱ մաՀն է, որ մեզ Աստուծոյ ողոր­մութեան կ արժանացնէ եւ անոր Հետ կը Հաշտեցնէ. Ա յս մաՀն է, որ մեզ կը ստիպէ, որ մենք եւս մեր անձը անոր

776 ՀԱՍԿ օ գ ո ս տ ո ս 2012

յանձնենք, որ այնքան սիրեց մեզ եւ իր անձր մեզի Համար զոՀեց:

Հաղորդութեան Աուրբ խորՀուր­դով մենք 0րիստոսի Հետ կր միանանք, որով պէտք է մասնակից րլլանք ոչ թէ միայն անոր մաՀուան, այլ անոր կեան­քին, որպէսզի յաւիտենական կեանքին արժանի րլլանք եւ Տիսուս 0 ր ի ստոսի մէջ բնակինք եւ ան ալ մեր մէջ՝. Մեր կեանքով անոր կեանքին մասնակից րլլալու Համար 0րիստոս կ^րսէ- «Եթէ չուաէք Մարդու Որդիին մարմինէն եւ չխմէք անոր արիւնէն' կեանք պիաի չու­նենաք ձեր մէջ տ Ով որ մարմինէս կ’ուաէ եւ արիւնէս կր խմէ' յաւիաենական կեանք կունենայ եւ ես անոր յարութիւն պիաի աամ վերջին օրր, քանի մարմինս ճշմա- րիա կերակուր է եւ արիւնս' ճշմարիա խմելիք տ Ով որ մարմինէս կ’ուաէ եւ արիւնէս կր խմէ' մէջս կր րնակի եւ ես'անոր մէջ» {ՏՀ 6-53-56).

Այս Աուրբ խորՀուրդին արժանա­պէս Հաղորդուելու Համար, քրիստոն- եան պէտք է ճշմարիա զղջում եւ հաւաաք ու ջերմեոանդ ցանկութիւն ունենայ' դէ- պի բարութիւն եւ սրբութիւն, որոնք իրենց մէջ մարդասիրութիւն կր պարու- նակեն: Այլ խօսքով, Հաղորդուողրպէտք է լիովին զգայ եւ զղջայ, որ ան իր մեղքերով զԱստուած անպատուած է եւ պէտք է հաւաաայ, որ անոր այս մեղ- քերր Աստուծմէ թողութիւն կր ստանան 0րիստոսի խաչով. Ան պէտք է ցանկայ, որ աւելիով զօրանայ Հաւատքին, սրբութեան եւ մարդասիրութեան մէջ:

Այս զդացողութիւններր անշուշտ կարեւոր են արժանապէս 0րի ստոսի Մարմինր ու Արիւնր ճաշակողներուն Համար, որովՀետեւ անոնց փրկութիւն խոստացած է, եւ անոնց որոնք կր զղջան, անոնց որոնք կր Հաւատան, անոնց որոնք իրենց սրբութեան Համար կ աշխատին, անոնց որոնք ուրիշներուն գործած մեղքր կր ներեն, ինչպէս Աստուած մեզ ներեց, անոնց որոնք կր սիրեն, ինչպէս Աստուած մեզ սիրեց, եւ

անոնց որոնք կր ցանկան անոր Համար զոՀ րլլալ, ինչպէս Ւնք մեզի Համար զոՀուեցաւ:

Հաղորդութիւնր Հրապարակային խոստովանութիւն է, ուր մենք մեր մեղքերր կր զղջանք, մեր Փրկիչին Հետ կենդանի Հաւատքով կր կապուինք եւ ճշմարիտ Հաւատքով կ ուզենք անոր Հնազանդ րլլալ: Հետեւաբար, անարժա­նաբար Հաղորդուիլ, այսինքն Հրապա- րակաւ խոստովանիլ որ իր մէջ կր պա­րունակէ վերեւ մեր յիշած զգացողու- թիւններր, եւ րնդՀակառակր, ինքնին զգալ որ միաժամանակ այդ զգացողու- թիւններէն զուրկ է, այս մէկր կր նշա- նակէ զԱստո ւած անպատուել ամբա­րիշտ եւ կեղծաւոր րլլալ: Հաղորդուիլ կր նշանակէ քրիստոսին եւ մեր բոլոր եղբայրներուն Հետ Հոգեւոր ներքին միութիւն Հաստատել, որ մենք բոլորս 0րի ստոսով որ Գլուխն է, մէկ մարմին ենք: Ուստի, անոնք որոնք արժանաւոր զգացողութիւններ չունին, իրենց գոր­ծած մեղքին Համար չեն զղջար, եւ 0 րի ստոսի Մարմինին եւ Արեան կեղծա- ւորաբար կր մօտենան, անոնց Համար Պօղոս առաքեալ կ րսէ- «Այսուհեաեւ' ով որ անարժանութեամր ուաէ այս հացր կամ խմէ Տիրոջ րաժակէն, Տիրոջ մար­մինին եւ արեան դէմ մեղանչած կ րլլայ տ Ուսաի ամէն մարդ նախ ինքզինքր թող քննէ եւ ապա միայն այս հացէն ուաէ եւ րաժակէն խմէ, որովհեաեւ ով որ անար- ժանութեամր կ ուաէ եւ կր խմէ' այդ ուաելովն ու խմելովր ինքզինք դաաա- պարաութեան կենթարկէ, քանի որ զա­նազանութիւն չի դներ սովորական հացին եւ Տիրոջ մարմինին միջեւ» {Ա-Կր 11-27-29՜): Անոնք Աուրբ խորՀուրդր կ՚՚ան-պատուեն Հասարակ Հացէն չզանազա­նելով: ՈրովՀետեւ վերեւ յիշած սուրբ եւ բարի զգացողութիւններր անշուշտ կա­րեւոր են ճաշակողին Համար, Հետեւա­բար, ամէն ճաշակող պէտք է իր անձր փորձէ, թ է արդեօք այն զդացողու­թիւններր ո ւն ի , եւ եթէ ունի աւելի

օ գ ո ս տ ո ս 2012 ՀԱՍԿ 777

պէտք է անոնց մէջ Հաստատուի. եթէ այդ զգացողութիւնները տկար են, պէտք է զօրացնէ, եւ եթէ այդ զգա­ցողութիւնները չունի անդադար պէտք է աշխատի որպէսզի ունենայ. Եթէ չուզեր աշխատիլ եւ ունենալ, ան պէտք է այդ Սուրբ ԽորՀուրդէն Հեռանայ վախնալով, որ այդ Սուրբ ԽորՀուրդը աւելի չանպատուէ եւ աւելի իր թշուա- ռութիւնը չծանրացնէ մեղքի թ մրու­թեան մէջ իյնալով. ճաշակողը պէտք է այս ինքնափորճութիւնը ընէ այն մի­տումով, որ իր կեանքը յարմարցնէ ինքնաճանաչողութեան, երեսապաշտու- թիւն չընէ ինքն իր անճին նկատմամբ, նուազեցնելով կամ ներելով իր յան­ցանքները. Ան պէտք է իր միտքը պաՀէ, որ Աստուած մեր սիրտին կը նայի եւ կեղծաւորութիւնը կ ատէ. Ան պէտք է մանրամասն քննէ թ է փրկութեան ճա­նապարՀի վրա յ է, թ է ոչ. պէտք է քննէ իր բոլոր զգացողութիւնները, բոլոր խօ- սակցութիւնները, կեանքի բոլոր գոր­ծերը, ընդՀանուր եւ յատուկ պարտա- ւորութիւններուն մասին մտածէ, մա- նաւանդ այս մեծ պարտաւորութեան մասին, որ կեանքի հոգեկան հիմքն ու սկիզբն է, այսինքն' Հաւաաք, Ասաուծոյ հանդէպ եւ սէր' մարդուն հանդէպ. Այս քննութիւնը պէտք է ջերմեռանդ աղօթ­քի Հետ կապուած ըլլայ, որովՀետեւ մենք Աստուծոյ լոյսին եւ Հոգիին օգ­նութեան կարօտը ունինք, որպէսզի մեր սիրտը կարողանանք ճիշդ քննել եւ մեր անճնասիրութեան ցնորքները ցրուել. Այ ս քննութեամբ միայն մեր անճը ճանչ- նալը օգտաւէտ կ ըլլայ մեզի Համար. Այ ս քննութիւնը պէտք է գործնական ըլլայ, այսինքն իսկոյն պէտք է մենք մեզ ուղղենք, այն առարկաներէն եւ այն տեղերէն Հեռանանք, որոնք մեզի Հա­մար վտանգաւոր են. Մէկ խօսքով, պէտք է ամէն ճիգ եւ միջոց գործի դնենք, որոնք մեր Փրկիչին Հաւատարիմ ըլլալու Համար մեզի օգտաւէտ կը թը- ւին. Այսպիսի քննութեան Համար Պօղոս

առաքեալ կ ըսէ. «Ուսաի ամէն մարդ նախ ինքզինքը թող քննէ եւ ապա միայն այս հացէն ուաէ եւ բաժակէն խմէ» (Ա.կր11.28).

Եկեղեցւոյ Հինգերորդ խորՀուրդը ԱՄՈԻՍՆՈԻԹԻԻՆՆ է, որ Աստուած այս խօսքերով սկիզբէն Հաստատեց. «Ասա- ւած օրհնեց զանոնք եւ Ասաուած անոնց ըսաւ. “Աճեցէք ու շաացէք ու երկիրը լեցուցէք... ի (Ծն 1.28). ՈրովՀետեւ մարդը Հնազանդութեամբ Աստուծոյ պատուիրանները կը պաՀէր եւ այս խորՀուրդը իր սուրբ նշանակութեամբ, սակայն պատուիրանազանցութեամբԱստուծմէ Հեռանալով ամուսնութեան Սուրբ նպատակէն Հեռացաւ, անոր դաշ­նակցութիւնը փոխեց եւ բազմակնու­թիւն յառաջ բերաւ. Այս մոլար միտքերը փարատելու Համար էր, որ 0րիստոս փարիսեցիներուն կ ըսէ. «Չէ±ք կարդա­ցած Սուրբ գիրքերուն մէջ, թէ Ասաուած սկիզբէն “արու եւ էգ սաեղծեց մարդիկը եւ ըսաւ անոնց. ‘այս պաաճաոով այրը պիաի ձգէ իր հայրն ու մայրը եւ իր կնոջ միանայ, եւ երկուքը մէկ մարմին պիաի ըլլան’ : Հեաեւաբար այլեւս երկու չեն, այլ' մէկ մարմին: Ուրեմն ոեւէ մէկը թող չբաժնէ անոնք' որ Ասաուած միացուց ի (0տ 19.4-6).

0րիստոնէութիւնը ամուսնութեան մեծ նշանակութիւն տուաւ, որ սկիզբէն Աստուած սաՀմանած էր. Ամուսնու­թեան տուաւ իր նախկին սրբութիւնը, միութիւնը եւ յաւիտենական անլուծելի կապը Հիմնուելով 0րիստոսի խօսքին վրայ. «Ոեւէ մէկը թող չբաժնէ անոնք' որ Ասաուած միացուցի. Պօղոս առաքեալ Համարճակ կերպով ամուսնութիւնը 0րի ստոսի եկեղեցիին Հետ միութեան կը նմանցնէ. Ամուսնութեան կապը Մեծ ԽորՀուրդ կը կոչէ ըսելով. «Այրե՜ր, սիրեցէ՜ք ձեր կիները այնպէս' ինչպէս ՜իրիսաոս սիրեց եկեղեցին եւ իր կեանքը աուաւ անոր համար: ... ճիշդ նոյն ձեւով, ամուսիններ պարաին իրենց կիները սի­րել որպէս իրենց մարմինը.: Որովհեաեւ

778 ՀԱՍԿ Օ Գ Ո Ս Տ Ո Ս 2012

իր կինը սիրողը իր սեփական մարմինը սիրած կ ըլլայ, եւ չկայ մէկը որ իր մարմինը անտեսէ. ամէՕ մարդ ալ կը սնուցանէ եւ կը խնամէ իր մարմինը, իՕչ- պէս Դրիստոս կը սնուցանէ եւ կը խՕամէ եկեղեցին' իր մարմինը: ... Ահա այսպատճառով այրը պիտի թողու իր հայրն ու մայրը եւ իր կնոջ միաՕայ, եւ երկուքը մէկ մարմին պիտի ըլլան: Աստուծոյծրագրին կապուած կարեւոր ճշմարտու­թիւն մըՕ է ասիկա, որ ըստ իս' Դրիստոսի եւ եկեղեցիին կը վերաբերիի (°փ 5.25,28­32).

ՈրովՀետեւ 0րիստոս մեզի կը յայտ- նէ, որ Աստուած է, որ ամուսնացողները կը միացնէ եւ յաւիտենական կապով կը կապէ. Հետեւաբար, ամուսինները պէտք է ազատութեամբ միանան, այն պատ­ճառով, որ Աստուծոյ առջեւ կը միանայ եւ Աստուծոյ սաՀմանած նպատակին Համար, որ անոնք մարդկային ազգը աճեցնելով եւ բազմացնելով աճեցնեն եւ բազմացնեն աստուածային գերդաստա­նը. Պէտք է բարոյական ազատու- թեամբ, սիրով եւ Հաւանութեամբ միա­

նան, եւ ո'չ թ է ակամայ կերպով կամ նիւթական շաՀէ եւ կամ որեւէ պատ- ճառէ ստիպուած, որ բարոյական միու- թենէն դուրս է. «Որեւէ մէկը,-Ա. Ներսէս ՇնորՀալին կ ըսէ-, առաՕց այր մարդու եւ կնոջ կամքին, քահանաներ բռՕու- թեամբ չպսակեՕ ի.

Եկեղեցւոյ վեցերորդ խորՀուրդը0ԱՀԱՆԱՑԱԿԱՆ ԿԱՐԳԸ կամ ՁԵՌՆԱԴ­ՐՈՒԹԻՒՆՆ է, որուն արժանաւոր անձը Եպիսկոպոսին կողմէ ձեռնադրուելով եւ աղօթքով եկեղեցիէն Հոգեւոր զօրու­թիւն կ առնէ եւ իշխանութիւն կը ստա­նայ պաշտօն կատարելու եւ խորՀուրդ­ներ մատակարարելու. Այս խորՀուրդը 0 ր ի ստոս իր Համբարձման ժամանակ Հաստատեց աշակերտները Զիթենեաց լերան վրայ տանելով, ինչպէս ^ուկաս Աւետարանիչը կ ըսէ. «Եւ միՕչ կ օրհՕէր, բաժնուեցաւ անոնցմէ, դէպի երկինք բարձրաՕալովի ԼՂկ 24-51).

Այ^ խորՀուրդը ընդունողներուն պարտականութիւնը աստուածային ճըշ- մարտութիւնները եւ անոնց կատարու­մը քարոզել եւ սորվեցնելն է. Աորվեցնել ոչ միայն խօսքով, այլ գործով եւ բարի օրինակով, արժանաւոր սպասաւոր ըլ­լալ եկեղեցւոյ Աուրբ խորՀուրդները մատակարարելու Համար եւ մեղաւոր­ներուն Աստուծոյ Հետ Հաշտեցնելու. «Որովհետեւ 0րիստոս զիս մկրտելու չղրկեց, այլ' աւետարաՕելու...: Անշուշտ պարծենալիք բաՕ չուՕիմ' երբ Աւետա­րանը կը քարոզեմ, որովհետեւ պարտա­ւոր եմ ատիկա ընելու, եւ վա՜յ իՕծի' եթէ չքարոզեմի (Ա-Կր 1.17, 9.16).

Եկեղեցւոյ եօթներորդ խորՀուրդըՀԻՒԱՆԴՆԵՐՈՒ ՕԾՈՒՄՆ է, որով Հիւան-դը յոյսով կը զօրանա/ իր մարմինին Հիւանդութենէն ազատութիւն, բժըշ- կութիւն եւ մեղքերու թողութիւն գտնե­լով- «Մէկը հիւաՕդացա±ւ, -կ ըսէ Տակո­բոս առաքեալ-, թող կանչէ եկեղեցւոյ երէցները, որպէսզի իր վրայ աղօթեՕ եւ իւղով օծեն զիՕք, Տիրոջ անունով: Եւ հաւատքով կատարուած աղօթքը պիտի բժշկէ հիւաՕդը: Տէրը զայն ոտքի պիտի հանէ, եւ եթէ որեւէ մեղք գործած է' պիտի Օերէ անորի (Տկ 5-14-15).

Մեր Հա յ եկեղեցին այս խորՀուրդը կամ խորՀրդաւոր արարողութիւնը կը կատարէ Հիւանդներու վրայ այսպէս- քաՀանան խաչով եւ Աւետարանով կը կարդայ այն սաղմոսները, ընթերցուած­ները, աւետարանները, աղօթքները եւ շարականները, որ Հինէն ի վեր Մաշ­տոցին մէջ սաՀմանուած են- որովՀետեւ աղօթքի մէջ կը բովանդակուի խորՀըր- դաւոր զօրութիւնը, ինչպէս Տակոբոս առաքեալ կ ըսէ- «Աղօթքը հաւատքով ՕերշՕչուած հիւաՕդիՕ առողջութիւն կու տայ եւ Տէրը անոր կը կազդուրէի (Հմմտ Տկ 5-16). Եւ ինչպէս Ա- Աարգիս &նոր- Հալին կ՝ըսէ. «Իւղը հիւաՕդիՕ առողջու­թիւն չի տար, այլ Տիրոջ աՕուՕըի.

Հաւատալ մեռելներու յարութեան, որ Հանգանակին մէջ կը յիշուի, կը նշա-

օ գ ո ս տ ո ս 2012 ՀԱՍԿ 779

նակէ, որ մենք կր Հաւատանք, թ է երբ մեր Հոգին մարմինէն կր Հեռանայ եւ մարմինր կր մեռնի ու Հող կր դառնայ, մէկ օր կեանքի կր կանչուի եւ Հոգիին Հետ կր միանայ:

Տարութիւնր իր մէջ երկու ճշմար­տութիւն ունի - հոգիի անմահութիւն եւ մարմինի յարութիւն. Մեր կրօնքր այս երկու ճշմարտութիւններր կր խոստո­վանի. Հին կտակարանր °նովքի եւ Եղիայի Համբառնալով կր Հասկցնէ, թէ ուրիշ աշխարՀ կայ, ուր բարի եւ չար մարդոց Հատուցումի տեղ պատրաստր- ւած է- «̂ այց իրականին մէջ աւելի ազնուական հայրենիքի մր, երկնաւոր հայրենիքին կր ձգաէին, որովհեաեւ գի- աէին թէ Ասաուած իրենց համար քաղաք մր պաարասաած էտ Ահա թէ ինչու' Ասա- ւած ամօթ չի համարեր զանոնք իրր դա- ւանիլ եւ անոնց Ասաուածր կոչուիլ» ԼԵբր11-16):

Գրուած է, Ես եմ Արրահամի Ասա- ւածր, Իսահակի եւ Ցակորի Ասաուածր,այսպիսով մեզի ցոյց կու տայ, որ սուրբ մարդիկր անոր մօտ կր բնակին եւ անոր ողորմութեամբ կ ուրախանան, ինչպէս 0 ր ի ստոս կ րսէ- «Իսկ թէ մեոելներր յարութիւն պիաի աոնեն' Մովսէս հասկր- ցուց այրող մորենիին դրուագով, ուր անիկա Տիրոջ մասին կ’րսէ. “Արրահամի Ասաուածր, Իսահակի Ասաուածր եւ Ցա­կորի Ասաուածր” տ Ասիկա կր նշանակէ թէ Ասաուած մեոելներուն Ասաուածր չէ, այլ ողջերուն, որովհեաեւ իրեն համար րո- լորն ալ կենդանի են» (Ղկ 20-37-38).Մովսէսէն ետք եկած մարգարէներր եւս այս ճշմարտութիւնր կր Հաստատեն- «Այն աաեն հողր երկիր պիաի դաոնայ' աոաջուան եղածին պէս, ու հոգին Աս­աուծոյ պիաի դաոնայ, որ զանիկա ար- ւաւ» (ժղ 12՝7). Աակայն միայն Տիսուս 0րիստոս այս ճշմարտութեան կատար- եալ յայտնութիւնր տուաւ- «Այդ շնորհ- քր այժմ մեզի յայանուեցաւ երեւումովր մեր Փրկիչին' Ցիսուս 0րիսաոսի, որ մահուան իշխանութիւնր խափանեց եւ իր

աուած աւեաիսով անմահական կեանքր յայանեց» (Բ-Տմ 1-10).

Այդ ճշմարտութիւններր Նոր կտա- կարանր պարզ ձեւով կր յայտնէ- «Մի՜ վախնաք անոնցմէ, որոնք մարմինր կր սպաննեն եւ սակայն հոգին չեն կրնար սպաննելտ ^այց դուք վախցէք մանաւանդ անկէ, որ կրնայ թէ՜ հոգին եւ թէ մարմինր կորուսաի մաանել դժոխքին մէջ» (Մտ 10-28)- «Ցիսուս րսաւ անոր. վսաահ ե­ղիր, այսօր ինծի հեա պիաի րլլաս դրախ- աին մէջ» {Ղկ 23-43)- «Երկու սուրի մէջ մնացած եմ. մէկ կողմէ' կր ցանկամ այս կեանքէն ելլել եւ 0րիսաոսի հեա րլլալ, ինչ որ գերազանցօրէն աւելի նախրնարելի է» (Փլպ 1-23)- եւ մենք ջերմեռանդու- թեամբ անմաՀութեան կր Հաւատանք, երբ մեր կեանքն ու զգացողութիւնր սրբութեամբ կր պաՀենք եւ աշխարՀա­յին վայելքներ չենք փնտռեր, այլ աստ- ւածաՀաճոյ առաքինութիւններ- «Հեաե- ւարար, որպէս Ասաուծոյ կողմէ րնարր- ւած ու սրրուած եւ իր սէրր վայելող մարդիկ' գթասիրա եղէք. եղէք ողորմած, քաղցր, խոնարհ, հեզ եւ համրերաաարտ Իրարու համար հանդուրժող եղէք, եւ ներեցէք իրարու' երր մէկդ միւսին դէմ արաունջ ունենաքտ Ինչպէս Ասաուած 0րիսաոսի միջոցաւ ներեց ձեզի, այնպէս ալ դուք իրարու ներեցէք» (կղ 3-12-13).

վերջապէ ս, կ աշխատինք օր րստ օրէ մեր Հոգին բարի զգացողութեամբ Հարստացնել, որպէսզի կարողանանք երկնային Հայրենիքին արժանանալ եւ Հոգիի երջանկութիւնր ճաշակել.

Տարութենէն ետք աշխարՀի վերֆր պէտք է րնդՀանուր դատաստան րլլայ եւ այդ դատաստանին Համար Հանգա­նակին մէջ կ րսուի-- Իր մարմինով եւ Հօրր փաոքով պիաի գայ ողջերն ու մե- ոելներր դաաելու համար:

Որ ովՀետեւ Աստուած ամենասուրբ, ամէնիմաստ, բարի, ամենակարող եւ աշխարՀի կառավարիչ է, Հետեւաբար, ան պէտք է բարին չարէն բաժնէ. ° ւ մենք եւս կր տեսնենք, որ այս աշխարՀի

780 ՀԱՍԿ օ գ ո ս տ ո ս 2012

մէջ առաքինութիւնը իր Հատուցումը չէ ստացաե, ոչ ալ չարութիւնը իր պատի­ժը, ш/[ ընդՀակառակը մեղաւորները ուրախութիւնը կը վայելեն եւ արդար­ները չարչարանք. Հետեւաբար, պէտք է մէկ օր նշանակուաե ըլլայ, որ բոլորը կարգի դրուին, առաքինութիւնը իր Հատուցումը ստանայ եւ չարութիւնը իր պատիժը. Մեր խղճմտանքը եւս այս- պէս կը վկայէ, որ մէկ Տէր կայ , որ մէ բոլորս կախում ունինք եւ պէտք է երկիւղ ունենանք, որովՀետեւ ան վկայ է մեր բոլոր գորեերուն, որ պիտի դա- տէ, բարիները յաւիտենական երջանկու- թեամբ վարձատրելով եւ չարերը յաւի- տենական տանջանքով պատժելով- 0րիստոս այս պատճառով կ ըսէ- «Եւերբ Մարդու ՈրդիՕ իր փառքով գայ' բոլոր հրեշտակՕերուՕ հետ, պիտի Ոստի իր թագաւորական գահիՕ վրայ: Բոլոր ազգերը պիտի հաւաքուին իր դիմաց եւ իՕք մարդիկը իրարմէ պիտի զատէ, իՕչպէս որ հովիւը ոչխարները այծերէն կը զատէ: Ոչխարները պիտի կաՕգՕեցՕէ իր աջ կողմը, իսկ այծերը' ձախ կողմըի (0տ 25-31-333).

Բարի մարդիկը իրենց հաւատքով եւ գործով կը դատուին. ՈրովՀետեւ, ինչ­պէս միտքը եւ Հոդին պէտք է Հաւատքով յայտնուաե ճշմարտութիւններուն Հնա­զանդին, այնպէս ալ սիրտը եւ կամքը սիրով եւ Հնազանդութեամբ. Հետեւա­բար, մենք եւս պէտք է Հաւատանք, ինչ որ մեզի կը պատուիրէ, որովՀետեւ ան­Հաւատութիւնը մեզի Համար դատա­պարտութիւն կը դառնայ- «Ով որ կը հաւատայ անոր' չի դատապարտուիր. իսկ ով որ չի հաւատար անոր' արդէՕ իսկ

դատապարտուած է, Աստուծոյ միածին Որդիին չհաւատալուն համարի (ՏՀ 3-18).

Դատաստան կ ըլլայ ոչ միայն կա- տարուաե դորեերու Համար, այլ ամէն մտածումներու եւ խօսքերու Համար, որ ունեցաե ենք. «Ուստի դուք ալ ոեւէ մէկը մի՜ դատէք ժամաՕակէՕ առաջ, միՈչեւ գայ Տէրը, որ մարդոց մութ գաղտնիք­ները լոյսիՕ պիտի բերէ եւ երեւան պիտի հանէ միտքերուն մէջ ծածկուած խոր­հուրդները: Ահա այՕ ատեՕ իւրաքան­չիւրը Աստուծմէ պիտի ստանայ արժանի գովասանքը» {Ա-Կր 4-5). «Որովհետեւ քու խօսքերովդ պիտի դատեՕ քեզ, կա՜մ արդարացնելու համար քեզ եւ կա՜մ' դա­տապարտելու» (Մտ 1Ձւ-31). Բայց այդ դատաստանին օրը անյայտ է մեզի Հա­մար, ոչ ոք դիտէ, խորՀուրդ է եւ մեզ ամէն օր պատրաստ վիճակի մէջ կը պաՀէ, որպէսզի յիմար կոյսերուն նման չըլլանք, որոնք քնանալով անցու ցին իրենց ժամանակը փեսան դիմաւորելու ելա& ժամանակ. «Արթո՜ւն մՕացէք, որովհետեւ չէք գիտեր Մարդու Որդիին գալուն ո՜չ օրը եւ ոչ ալ ժամը» (Մտ 25-13). Այս վերջին դատաստանէն ետք պէտք է Աստուծոյ Հրամանը կատար- ւի, այսինքն արդարներուն յաւիտենա- կան կեանք, իսկ մեղաւորներուն յա- ւիտենական տանջանք- «Եւ պիտի երթան անոնք' մեղաւորները յաւիտենական տան­ջանքի, եւ արդարները' յաւիտեՕակաՕ կեաՕքիի {Հմմտ 0տ 26-46).

Արդի աշխարհաբարի վերածեց'

ՍՏԵՓԱՆՈՍ ՎՐԴ. ՓԱՇԱՑԵԱՆ

(Շար. 4)

օ գ ո ս տ ո ս 2012 ՀԱՍԿ 781

Ե Ր Ի Տ Ա Ս Ա Ր Դ Ա Կ Ա Ն

Ի Ն Չ Ո ՞Ւ ԲԱՐՈՅԱԿԱՆՈՒԹԵԱՆ ԲԱՑԱՐՁԱԿՈՒԹԵԱՆ ԿԸ Հ Ա ՒԱ Տ Ա Մ 1

«Վա՜յ անոնց, որոնք չարին բարի կ’ըսեն ու բարիին' չար. որոնք խաւարը' լոյսի աեղ ու լոյսը խաւարի աեղ կը դնեն, որոնք դաոնը' քաղցրի աեղ, ու քաղցրը դաոնի աեղ կը դնեն» (Ես 5.20).

Ն ե ր կ ա յ ժ ա մ ա ն ա կ ա շ ր ջ ա ն ի ն Ա ր ե ւ -

մ ը տ ե ա ն ա շ խ ա ր Հ ը յ ա յ տ ն ի է բ ա ր ո յ ա կ ա ն

չ ա փ ա ն ի շ ն ե ր ո ւ ն ե խ ա ծ ո ւ թ ե ա մ բ ե ւ ք ա յ ­

ք ա յ ո ւ մ ո վ . Ա պ ա ց ո յ ց ն ե ր ը ա մ է ն տ ե ղ ե ն .

Խ ո ր ա թ ա փ ա ն ց դ ի տ ա ր կ ո ղ ն ե ր ո ւ Հ ա մ ա ­

ճ ա յ ն մ ե ր ք ա ղ ա ք ա կ ր թ ո ւ թ ի ւ ն ը փ ր կ ե լ ը

ա ն կ ա ր ե լ ի է , ե թ է ն ե ր կ ա յ ի ս ո ր ե ւ է մ է կ

բ ա ն չ կ ա տ ա ր ո ւ ի .

ճ ո ն Տ ի ո ւ է յ լ ի ե ւ ա յ լ բ ն ա պ ա շ տ ­

ն ե ր ո ւ կ ո ղ մ է մ ե ր կ ր թ ա կ ա ն Հ ա մ ա կ ա ր ­

գ է ն ն ե ր ս մ ո ւ ծ ո ւ ա ծ բ ա ր ո յ ա կ ա ն խ ա խ -

տ ը ւ ա ծ ճ ե ւ ե ր ը , ա շ խ ա ր Հ ի ն մ է ջ մ տ ա Հ ո ­

գ ի չ ի ր ա վ ի ճ ա կ ս տ ե ղ ծ ա ծ ե ն .

Շ ի ք ա կ ո յ ի Հ ա մ ա լ ս ա ր ա ն ի Հ ա ս ա ­

ր ա կ ա կ ա ն մ տ ա ծ ո ղ ո ւ թ ե ա ն կ ո մ ի տ է ի

Դ ո կ տ ո ր Ա լ լ ա ն Պ լ ո ւ մ ի «Ամերիկեան միաքի ամփոփումի կ ո թ ո ղ ա յ ի ն ա շ խ ա ­

տ ա ս ի ր ո ւ թ ե ա ն ն ե ր ա ծ ո ւ թ ի ւ ն ը ա յ ս պ է ս

կ ը ս կ ս ի . «Մէկ բանի մէջ դասախօսը վսաահ է. համալսարան մանող իւրաքան-

1 “Ի Ն Ձ Մ Ւ Ե Մ Հ Ա Ւ Ա Տ Ո Ւ Մ Ա Ս Տ Ո Ւ Ծ Ո Ւ Ն ”

թ ե Հ ր ա ն ( 2 0 0 9 ) — ճ Է Տ Մ Ս 0 Է Ն Է Տ Ի . Ա ն գ ֊

լ ե ր է ն է Հ ա յ ե ր է ն ի ( ա ր ե ւ ե լ ա Հ ա յ ե ր է ն ) թ ա ր գ ­

մ ա ն ե ց Ս ո ւ ր է ն Ս . Ս ա ր դ ի ս ե ա ն . Ա ր ե ւ ե լ ա -

Հ ա յ ե ր է ն է ա ր ե ւ մ տ ա Հ ա / ե ր է ն հ վ ե ր ա ձ ե ռ Վ Ա ­

Ր Ա Ն Դ վ Ր Գ . Ք Ո Ր Թ Մ Ո Ս Ե Ա Ն ։

չիւր ուսանող կը հաւաաայ, որ ճշմար- աութիւնը յարաբերական էի.

Ա յ ո , ա յ դ պ է ս է. Մ ի ջ ն ա կ ա ր գ դ պ ր ո ­

ց ի բ ո լ ո ր ա շ ա կ ե ր տ ն ե ր ը ս ո ր վ ա ծ ե ն , թ է

բ ա ց ա ր ճ ա կ ճ շ մ ա ր տ ո ւ թ ի ւ ն չ կ ա յ , ե ւ

ա յ ն յ ա ր ա բ ե ր ա կ ա ն է . 0 ա ր ք Թ ո ւ է յ ն ը

կ ը կ ա թ է ր , թ է մ ա ր դ ո ց մ ե ծ ա մ ա ս ն ո ւ -

թեան մօտ Հ ա ր ց ը ա յ ն չ է , ո ր ա ն ո ն ք չ ե ն

գ ի տ ե ր , ա յ լ ա յ ն , ի ն չ կ ը կ ա ր ծ ե ն թ է

ճ ի շ դ է , ճ շ մ ա ր տ ո ւ թ ի ւ ն չ է .

Ո ւ ս ո ւ ց ի չ ի ն մ է կ ը ի ր ա շ ա կ ե ր տ ն ե ­

ր ո ւ ն ը ս ա ծ է . «Ոչինչ կայ, որ կարելի է ը­սել, թէ այդ բացարձակ ճիշդ էի. Ա շ ա ­

կ ե ր տ ն ե ր է ն մ է կ ը կ ը Հ ա ր ց ն է . «Դուք հա­մոզուա՞ծ էք, պարո՜նի. «Ես վսաահ եմ այս բանին մէջի, ո ւ ս ո ւ ց ի չ ը պ ա տ ա ս խ ա ­

ն ա ծ է.Ե թ է բ ա ց ա ր ճ ա կ ճ շ մ ա ր տ ո ւ թ ի ւ ն

չ կ ա յ , կ ը ն շ ա ն ա կ է թ է Ա ս տ ո ւ ա ծ չ կ ա յ .

Ա ս տ ո ւ ա ծ ի ն ք բ ա ց ա ր ճ ա կ է ե ւ ի ն չ ո ր

կ ը ս է վ ե ր ջ ն ա կ ա ն ե ւ բ ա ց ա ր ճ ա կ ճ շ մ ա ր ­

տ ո ւ թ ի ւ ն է. Ս ո ւ տ ի պ ա տ ճ ա ռ ո վ ա յ ս օ ր

դ ժ ո ւ ա ր կ ա ց ո ւ թ ե ա ն մ է ջ յ ա յ տ ն ո ւ ա ծ

ե ն ք , ե ւ վ ի ճ ա կ ը օ ր է օ ր ա ւ ե լ ի կ ը վ ա տ ա -

ն ա յ . մ ա ր դ ը ե ր թ ա լ ո վ ա ւ ե լ ի ե ւ ա ւ ե լ ի կ ը

խ ր ո ւ ի ա ն բ ա ր ո յ ա կ ա ն ո ւ թ ե ա ն ճաՀիճինմ է ջ .

782 ՀԱՍԿ օ գ ո ս տ ո ս 2012

Մեր դարու ամէնէն խորաթափանցմտածողներէն Գոկտոր կառլ Ֆ-Հ- Հեն- րին կր յայտարարէ- « ո̂լոր րնագաւաո- ներուն մէջ մարդկային վարուելակերպր յայանի ձեւով արաաաւորուած էտ Վերաշ- խուժացած հեթանոսութիւնր խոչրնդո- աող հազարամեայ քրիսաոնէութիւնր այսօր սկսած է թուլնալ, անօրինական, կաաաղի եւ ոճրային յարձակումներէնտ Հզօր ոյժերր նպաաակ ունին վերափոխել, արժէզրկել քրիսաոնէութիւնր, նոյնիսկ զայն ուրիշ րանով փոխարինելտ Աաոր հեաեւանքով, քրիսաոնէութեան ազդեցու- թեան ոյժր սկսած է թուլնալ ժամանա­կակից մարդուն վրայ»տ

վերջին տասնամեակներուն, աշ­խարՀի « ոչ-քաղաք ակիրթ» Հատուած՜նե­րուն մէջ շատերր սոդոմական մեղքերր «քաղաքակիրթ» րլլալու նշան կր Համա­րեն. վերջերս, օդանաւին մէջ «№^Տ֊ ^еек» -ի նորութիւններր աչքէ կ’անցնէի- ցնցող յօդուած կար այդտեղ տպուած մեր երկրի բարոյական իրավիճակին մասին, յատկապէս անբարոյ տեսանիւ- թերու եւ նկարներու ծաղկումի մասին:

Տարիներ շարունակ Հարիւրաւոր մարդիկ եղած են գրասենեակս եւ խօ­սած են ինծի զիրենք յուզող մտաՀո- գութիւններուն մասին. Անոնցմէ շա­տերր կր կարծէին, թ է իրենց պատմած­ներով կրնան զարմացնել եւ կամ վշտա- ցրնել զիս. Իսկ ես, միշտ դառն ժպիտով կ արձագանգէի անոնց պատմածներուն, որովՀետեւ աւելի աՀաւոր երեւո յթ- ներու մասին գիտէի եւ փորձառու էի: Աակայն, ամսագիրին մէջ գրուածր, իր ապէս ցնցեց զիս.

վերջին տասնամեակներուն բարո­յական չափանիշներր Հիմնովին փոխ- ւած են. Եթէ նախապէս սեռային յարա­բերութեան բոլոր արգիլուած տեսակնե- րուն մասին քննարկումր ամօթալի եւ պժգալի բան կր Համարուէր, այսօր ա­մուսնական դաւաճանութիւնր ամսա- գիրներուն, տեսաերիզներուն եւ օրուան

բ ոլոր ժամեր ուն ցուցադրուող Հեռա-

տեսիլի ծրագիրներուն Համար սովորա­կան նիւթ դարձած է : Միասեռականու- թիւնր պատկերր կ ամբողջացնէ, սա­կայն աւելի վատթարն ու սարսափելին կայ:

Տիշատակուած ամսագիրին մէջ, 6­11 տարեկան երեխաներու միջեւ կա­տարուող սեռային յարաբերութիւն պատկերող լուսանկարներ զետեղուած էին: Անբարոյականութիւնր մեր ժողո- վուրդր անդամալուծած է :

Գոկտոր Հենրիի Համաձայն, արեւ- մրտեան քայքայուող մշակոյթր անկա­րելի է որ դրական ազդեցութիւն ունե­նայ Հասարակութեան բարոյականու­թեան վրայ:

Զայներու րնթացիկ Հոլովոյթին մէջ ամէն մարդ կարժեւորէ իր սեփական ճշմարտութիւնր, ժամանակակից մարդր բարոյականութեան ուրիշ րմբռնում չուզեր րնդունիլ. Հետեւաբար, այսօր

մարդր ի վիճակի չէ Հասկնալու, թ է ի՛նչ է բարոյականր, ինչն է ճշմարիտ բա- րոյականութիւնր. Ուստի, շատերր պարզապէս չեն գիտեր, թ է ինչպէս ար­ձագանգեն, ինչպէս պատասխանատու րլլան բարոյական այս կամ այն րմ- բռնումին:

վերջեր ս, ձայնասփիւռով Հարցա- զրոյցի րնթացքին, մարդուն մէկր իր միասեռական րլլալր կր պաշտպանէր վստաՀ ու Համարձակ կերպով առաջ տանելով իր բարոյագիտական ամբողջ Համակարգր. Հետաքրքրական է, թէ քանի Հոգի կր լսէին զինք եւ ինչպէս ս կրնդունէին իրենց լսած գաղափար- ներր, որոնց միջոցով իր մոլորութիւն- ներր արդարացնել կր փորձէր ան. վերջինս, այնքան Համոզիչ կերպով ներ- կայացուց իր ավիճակր ., որ Հարցազրոյցր վարող երիտասարդր շփոթեցաւ եւ ի վիճակի չեղաւ գլուխ ելլել անոր Հետ:

Հեռատեսիլի ամէն մէկ ծրագիր, ձայնասփիւռային Հաղորդում, ամսա­գիր, վէպ կամ տեսաերիզ, բարոյական որոշ չափանիշներու վրայ Հիմնուած են,

օ գ ո ս տ ո ս 2012 ՀԱՍԿ 783

որոնք բարոյական տարբեր Համակար- գերէ կը բխին. Դժբախտաբար, բազմա­թի ւ քրիԱտոնեաներ չեն ուզեր գլուխ դնել անոնց Հետ եւ այդ պատճառով ալ, անոնք ի զօրու չեն անբարոյականու­թեան Հեղեղը պատնեշել, անբարոյակա­նութիւնը, որ բարոյական կեղծ եւ շին­ծու Համակարգերու վրայ Հիմնուած է.

Եկէք ընդՀանուր Հայեացք նետենք բարոյագիտութեան ամբողջական խըն- դիրին՝ Բարոյագիտական գլխաւորերկու Համակարգեր գոյութիւն ունին--

Առաջինը Տայտնութենականն է. Աստուծոյ մատուցած Համակարգն է Հին եւ Նոր կտակարաններուն մէջ ար- տացոլացած. Աստուծոյ օրէնքն է- «0ուխօսքդ ճշմարտութիւն էի (ՏՀ 1֊7-՜17). Քրիստոս կ ըսէ. «Հաստատ գիտցէք, որ բոլոր ՕրէՕքՕ ու մարգարէութիւՕՕերը կէտ առ կէտ պիտի իրականանան' առանց մէկ բառ իսկ դուրս ձգելու, միՈչեւ գայ այՕ օրը, երբ այս երկինքն ու երկիրը պիտի աՕցՕիՕի {Մտ 5-18).

Աստուածաշունչը կը յայտարարէ. «Աստուած ճշմարիտ էի. Հետեւաբարր Աստուած է բացարձակ ճշմարտութիւ­նը.

Բարոյագիտական միւս Համակար­գը մտաՀայեցողական Համակարգն է, որ ամբողջութեամբ մարդուն կողմէ ստեղծուած Համակարգ է. Ան վարէն ե­կած է, մինչ առաջինը վերէն տրուած է.

Մարդիկ կըսեն, որ իրերը միշտ կը փոխուին եւ այդ ճշմարիտ է. Այն ինչ տասը տարի առաջ ճշմարտութիւն էր, ներկայիս կրնայ ամբողջութեամբ ճըշ- մարտութիւն քըլլալ. Այս մէկը այդպէս է մարդկային տարբեր-տարբեր խումբե- րուն Համար, սակայն ոչ Աստուծոյ կամ Տայտնութեան Համար. Հոգ չէ, եթէ մարդիկ այսօր միասին կրնան քուէար­կել, թ է Աստուծոյ ճշմարտութիւնը կեղծ է. Հ աւատաս թ է ոչ, ընդունիս թ է մերժես, միեւնոյնն է, Աստուծոյ ճշմար­տութիւնը փաստ է, գոյութիւն ունի եւ անփոփոխ է.

Ուսանողութեան մեծ մասը ուսա­նողութեան տարիներուն ստիպուած է բարոյագիտութեան Հետ կապ ունենա­լու, որ փիլիսոփայութեան ճիւղերէն մէկն է. Շուտով կը Համոզուին, որ Տայտնութենական բարոյագիտութիւնը ամբողջութեամբ անտեսուած է, եւ անոր փոխարէն մտաՀայեցողական բա­րոյագիտութիւնն է որ կ՚իշխէ.

Եկէք տեսնենք, թ է մտաՀայեցողա­կան բարոյագիտութիւնը ին չ է, որով այս չվերափոխուող (չվերածնուող) աշ­խարՀն ու քրիստոնեաներէն շատերը անգիտակցաբար կը զբաղուին.

ԱշխարՀին մէջ մտաՀայեցողական բարոյագիտութեան երկու բաժանում­ներ կան. Առաջինը բնապաշտութիւնն է, որուն նախադրեալը մարդ արարածը նիւթ Համարելն է. Մարդ արարածը բարդ աշխարՀ ունի, եւ անոր լաւ ապ­րիլը կախում ունի ֆիզիքական աշխար­Հի յարմարաւետութենէն. Այս է աղբիւ- րը նաեւ ամէն տեսակ բարոյագիտական դրո յթներուն.

Մի ւս մեծ բաժանումը գաղափարա- պաշտութիւնն է. Այս մէկը ամբողջու­թեամբ Հակառակ տեսանկիւ նէ կը սկսի. ^աղափարապաշտութեան նախադըր -եալը այն է, որ ոչ-նիւթական իրակա- նութիւն ալ գոյութիւն ունի, աւելի ճիշդ ան նախագոյ է եւ Հետեւեաբար շատ աւելի կարեւոր, քան նիւթը.

^աղափարապաշտական այս ըմ­բռնումէն մէկ շարք տրամաբանական ուղղութիւններ զարգացած են Պղա- տոնի, Աոկրատի եւ ուրիշներու կողմէ. Նոյն ըմբռնումէն բխած են նաեւ Հա- մաստուածեան բոլոր Համակարգերը.

Տիշեալ երկու գլխաւոր բաժանում­ներէն մէկ շարք այլ բարոյագիտական դրոյթներ կը ծագին. Ատոնցմէ մէկը գործնապաշտութիւնն է, որու Համա­ձայն այն ինչ որ կընէ, Հետեւաբար ճիշդ է եւ լաւ. Տստակ է, որ այս Համակարգը բարոյական Հիմքեր չունի. Հիթլէրը մեծ յաջողութեամբ Եւրոպայի Հրեաները

784 ՀԱՍԿ Օ Գ Ո Ս Տ Ո Ս 2012

սպաննեց, սակայն անոր կատարածը բարոյական չէր. կամ դրամատուն կո­ղոպտողը կրնայ մեծ յաջողութեան Հաս- նիլ, ի սկ այդ մէկը չի նշանակեր, որ թալանելը լաւ բան է. Որեւէ գործ կա­տարող կրնայ մեծ յաջողութեան Հաս- նիլ, սակայն այդ մէկը բաւարար չէ ըսելու Համար, թ է ինչ որ ինք կ՚ընէ, այդ ճիշդ ու լաւ է.

Մի ւս Համակարգը անճնասիրու- թիւնն է, որու սկզբունքն է. «Ես կը փնաոեմ այն, ինչ լաւ է ինծի համարի. Այ ս Համակարգին կը Հակադրէ այլասի­րութիւնը. «Մենք պէաք է փնաոենք այն, ինչ որ լաւ է ուրիշներուն համարի. Ար­դարեւ անճնապաշտութիւնը Հիմնուած է եսապաշտութեան վրայ.

Համայնավարութիւնը, Ընկերվա-րութիւնը եւ միւս գաղափարախօսու- թիւնները այս եւ նմանօրինակ Համա- կարգերու վրայ Հիմնուած են՝. Այս գա- ղափարախօսութիւններուն Համաճայն, մարդ արարածին բարիքը պետութեան շաՀէն կախում ունի, այսինքն անոնք աւելի Հասարակութեան բարօրութեամբ Հետաքրքրուած են, քան անՀատի բա­րիքով. Ասոնց վրայ նաեւ առաջ եկան ուրիշ Համակարգեր, որոնք բոլորն ալ Հակասութիւններով եւ Հակաթեզերով լեցուն էին. Ատոնք որոշ պարագաներու նմանութիւն ունին, որոշ պարագանե­րու ալ սուր Հակադրութիւն.

Առաջին Հերթին ատոնք իրարու նման են այն առումով, որ բոլորն ալ անկատար են. Անոնցմէ ո չ մէկը այդ­քան ընդգրկուն չէ, որքան Հոգեւոր Հա­մակարգը, որ մարդկութեան եւ ընկե­րութեան բոլոր անՀրաժեշտ պէտքերը կ ընդդրկէ.

Քազմաթի ւ Համակարգեր Հակա- սութիւններ կը պարունակեն կրօնա­կան եւ բարոյական դրոյթներու միջեւ. կրօնական տարբեր մօտեցումներ եղած են, որոնք կեանքին բարոյական կող­մերը անտեսած են եւ միայն Հոգեւոր երեւոյթներու վրայ կեդրոնացած են.

Մի ւս կողմէ ալ մարդիկ եղած են, որոնք միայն կարեւորութիւն տուած են կեան­քի բարոյական ազդակներուն, կրօնա­կանը անգիտանալով.

Այս երկու ուղղութիւններէն իւրա­քանչիւրը կը Հաւատար, որ ինքն էր ճիշ- դը, սակայն երկուքն ալ Հարցին միայն մէկ մասնիկը կը դիտեն.

Դժբախտութիւն է, որ բազմաթիւ մարդիկ բարոյական անորոշ Համակար- գերու ազդեցութեան տակ կը գործեն, առանց երբեք քննադատական աչքով այս Համակարգերը վերլուծելու.

Այդ Համակարգեր էն շատերը, ի ­րենց մէջ Հեթանոսական բարոյականու­թեան Համակարգեր կ ընդգրկեն, իսկ քրիստոնէութեան շատ խեղճ բաժին կը յատկացնեն. Այս է պատճառը, որ շա­տերը Համակարգերու վրայ Հիմնուելով, ճշմարիտ բարոյականութիւնը չեն կըր- նար ըմբռնել. 0արդիկ կը ճանչնամ, որոնք կը կարծեն թ է պատուիրաննե­րուն երկրորդ տախտակը պաՀելով միայն, որ մարդ-մարդ յարաբերութեան կը վերաբերի, կրնան առաջին տախտա­կին պատուիրանները անտեսել, որ Աստուած-մարդ յարաբերութեան կը վերաբերի. Անոնց կարծիքով, եթէ իրենք իրենց կիներուն Հաւատարիմ են, դրա­ցիներուն նկատմամբ ազնիւ ու բարի են, Հետեւաբար այդքանը բաւարար է Աստուծոյ Հաճելի ըլլալու Համար. Դըժ- բախտաբար, անոնք ճաշարանային բա­րոյականութիւն ունին, այսինքն կը զատեն ու կ ընտրեն այն պատուիրան­ները, որոնք իրենց կը յարմարին, իսկ մնացեալներուն բնաւ ուշադրութիւն չեն դարճներ.

Շատերն ալ կը կարծեն, որ եթէ ընդՀանրապէս բարեկիրթ են եւ մարդի­կը վիրաւորելու նպատակ կամ սովո­րութիւն չունին, Հետեւաբար Աստուծոյ Հետ խնդիր չունին. Տիմարութիւն է այսպէս մտածել. Աենք պէտք է Աստու­ծոյ երկրպագենք, իմանանք Անոր մա­սին, պաշտենք զինք. Ան, որ այս բա­

օ գ ո ս տ ո ս 2012 ՀԱՍԿ 785

ները չըներ, կը նշանակէ, որ ան Աստու­ծոյ պատուիրաններուն կարեւոր մէկ բաժինը չի կատարեր.

Բարոյագիտական բազմաթիւ Հա­մակարգեր շեշտած են մարդուն ազատ կամքի սկզբունքը, այսինքն մարդուն բարոյական բոլոր որոշումները Հիմնը ւած են անոր ազատ կամքին վրայ. Համակարգեր ալ կան, որոնք կը պնդեն, թ է մարդը ազատ չէ, այլ արտաքին ոյժի միջոցաւ կը ղեկավարուի. ճակատագ- րապաշտութիւնը կ'ըսէ, որ ճակատա- գիրներն են որ կեանքը կը ղեկավարեն, իսկ մարդիկ կը Հաւատան ատոր.

Այսօր, Ամերիկայի մէջ շատերը աստղագուշակներուն Հետ կը խորՀըր- դակցին, որովՀետեւ Համոզուած են, որ տիեզերքին մէջ որոշ ոյժեր իրենց կեան­քը այնպէս կը ղեկավարեն, ինչպէս որ լուսինը մակընթացութիւնն ու տեղա- տըւութիւնը կը ղեկավարէ.

Այսօր, վարքագծային Հոգեբանու­թիւնը լայն տարածում գտած է. 0ա րդ արարածին բարոյականութիւնը կապ- ւած է իր ապրած միջավայրէն, այսինքն միջավայրը իր դրոշմը կը դնէ մարդուն բարոյականութեան եւ գաղափարախօ- սութեան վրայ. Մարդուն կերածը միայն իր մարմինին զարգացման վրայ չի ազ­դեր, այլեւ միջավայրն ալ իր գաղա- փարախօսութեամբ եւ բարոյական Հա­մակարգով. Հետեւաբար, մարդուն մի­ջավայրը փոխելով, կարելի է նաեւ զինք փոխել. Այսպէս, եթէ յաջողինք որեւէ մէկ քաղաքի ամէնէն կեղտոտ եւ յե ­տամնաց թաղամասերը փոխել (մաքրել՜), կրնանք նաեւ մարդուն բարոյակա­նութիւնն ալ փոխել, վերջին ուսումնա- սիրութիւնները ցոյց կու տան, որ մի­ջավայրը երբեք ալ այդքան էական չէ մարդուն ապրած կեանքին Համար.

Լուրջ պայքար գոյութիւն ունի վախճանական եւ ոչ-վախճանական բա­րոյագիտական Համակարգերուն միջեւ. Երկու բառերն ալ յունարէն «էշ10Տի բա- ռէն ծագած են, որ «վերջի կը նշանակէ.

Те1ео1одка1 ̂ «վերջիի ուսումնասիրու- թեամբ կը զբաղի, վերջնական արդիւն­քով. А նախածանցը а1е1ео1о̂ са1 բառին մէջ «ատկէ հեռուի կը ն շանակէ, Հետեւա­բար, բառը «վերջիՕիի չվերաբերող ի ­մաստ, այսինքն «սկիզբի իմաստը ունի.

Որոշ Համակարգեր կըսեն, որ ամէ­նէն կարեւոր եւ որոշիչ գործօնը բարո­յագիտութեան մէջ գործողութեան-գործի արդիւնքն է.

Անոնք, որոնք այս տեսակէտը կ՚ըն- դունին, իրենց արարքներուն բարոյա­կան կամ անբարոյական ըլլալը կը պայ- մանաւորեն անով, թ է ինչպէս պիտի ըլլայ վերջը գործի Հետեւանքը. Այս

մէկը դէպի օտարապաշտութիւն կը տանի, որ կըսէ- «Մեր նպատակը պէտք է ըլլայ ամենաշատ գումարէն ամենաշատը կարենալ քաղելը, իսկ Վերջը ցոյց պիտի տայ, թէ ո՜ր մէկը լաւն է, եւ ո՜ր մէկը' վատըի. Այս բոլորը ճշմարտութեան կը նմանին, սակայն ինչպէս կրնանք գիտ­նալ թ է վերջը լաւ կամ վատ պիտի ըլլայ. Բարեպաշտ քրիստոնեային մէկը Աստ- ւածաբանութեան բաժանմունքի շրջա­նաւարտին Լիլիի «Երկրաբանութեան սկիզբի գիրքը կու տայ. Ո վ կրնայ ըսեի թ է այդ մէկը շրջանաւարտին Համար ինչ Հետեւանք կրնար ունենալ. Վեր­ջինս Չարլզ Տարվինն էր, իսկ Հետե­ւանքը եղաւ այն, որ աշխարՀի Համալ­սարանները սկսան անոր բարեշրջումի գաղափարներով ղեկավարուիլ. Մար­դուն մէկը գիրք կու տայ մարդուն մէկուն, որ ծովային երկարատեւ ճանա­պարՀորդութեան կը պատրաստուէր, եւ գիտութեան ու մարդոց Հոգիներուն մէջ յեղաշրջում կը սկսի.

0եզմէ ոչ ոք չի կրնար գիտնալ, թ է ինչ Հետեւանք կրնան ունենալ մեր ա­րարքները Երբ մեր երեխաներուն որե­ւէ մէկ բան ըսենք, մենք չենք կրնար գիտնալ թ է ինչ պիտի ըլլայ մեր այդ արարքին արդիւնքը. ԱՀաւասիկ ինչու վախճանաբանական բարոյագիտութիւ­նը ձախողած կը Համարուի ընդՀան-

786 ՀԱՍԿ օ գ ո ս տ ո ս 2012

րապէս: Այդ Համակարգի մի քանիօրինակներէն են բնկերվարութիւնն ու Համայնավարութիւնր:

Եսասիրական բարոյագիտութեան միւս ճիւղր Հաճոյապաշտութիւնն է, որ կ'րսէ- «Ինծի համար կարեւորր հաճոյքն է»: Այն ինքր որ քեզի Հաճոյք կր պատ- ճառէ, Հետեւաբար այդ մէկր ճիշդ է : Գուն մտադրուած ես ամուսնական դաւաճանութեամբ կենակցիլ այլ կնոջ Հետ- այդ մէկր քեզի Հաճո՜յք թ է ցաւ կր պատճառէ: Մեր իւրաքանչիւր արարքր յաւիտենական ճիւղաւորումներ ունի- իՈնչ Հետեւանք կունենան ատոնք սե­րունդներու կեանքին վրայ. Հետեւա­բար, Հնարաւոր չէ որեւէ մէկ բարոյա­կան սկզբունք րնդունիլ վախճանաբա­նական բարոյագիտութեան վրայ Հիմնր- ւելով:

Ակզբնական բարոյագիտութիւնր այս խնդիրին գրեթէ Հակադիր տեսան- կիւնէ կր մօտենայ: Այն սկիզբին յա ­տուկ կարեւորութիւն կու տայ: Տաճախկր լԱենք- «Եթէ մէկր անկեղծ է, հեաեւա- րար պէաք է ճիշդ րլլայ տ Կարեւոր չէ, թէ ան ինչ կրօնք կր դաւանի, որովհեաեւ ան անկեղծ է». Բարի մայրիկն ալ անկեղծ էր, երբ ժամր \5:00-ին իր երեխային Հազի դեղ կու տար: Առաւօտեան սա­կայն, պարզուեցաւ, որ դեղի փոխարէն սխալմամբ սնդիկային խառնուրդով դեղ տուած է, որու պատճառով երեխան

մաՀացած է: Մայրր, իր սիր ոյն մէջանկեղծ րլլալով, մեծ սխալ գործած էր:

Այսօրուան ժամանակակից գերիշ­խող Համակարգր «նոր րարոյականու- թիւն»-ր կամ պատեՀապաշտութիւնր, կր պնդէ, թ է ամենակարեւորր շարժա­

ռիթն է, որ պէտք է սէրր րլլայ : ի ն չՀիասքանչ մօտեցում, այնպէս չէ̂ : Ա յս մտայնութեան Հեղինակր, իր գիրքին մէջ Հետեւեալ դէպքր կր նկարագրէ, րսելով թ է աղքատ օրիորդին մէկր, որ չի կրնար իր կեանքին րնկերր գտնել, իր զգացումներու եւ կիրքերու ցանցին մէջ կր տառա պի: Ե ւ եթէ դուն, մարդկային

սէրէ մղուած մօտենաս անոր եւ կե­նակցիս անոր Հետ, այդ մէկր բնելովդ այդ երիտասարդ կինր ազատած կրլլաս տանջանքէն եւ զինք նոր կեանք սկսելու

կր մղես: Եւ ի՞նչ- սիրոյ դրդապատճա­ռով դուն Աստուծոյ պատուիրաններէն

մէկր կր խախտես:կր տեսնենք, որ թ է վախճանական

եւ թ է ալ թերա-վախճանական բարոյա- գիտութիւններր միշտ կր ձախողին:

Տարաբերական բարոյականու­թիւնն ալ ենթակայականութեան կր յանգեցնէ: խօսքր «արժէքներու» մասին է Լայս եզրր *Նիցչէն տուած է մեզի՜): Արժէքր պարզապէս այն է, ինչ դուն յարմար եւ ճիշդ կր տեսնես, եւ դուն կրնտրես. Այսինքն իւրաքանչիւր մարդ ինք իրաւասու է որոշելու, թ է ի՛նչն է իրեն Համար լաւր, ինչ արժէքաւորր, եւ ինչ անարժէքր:

վստաՀաբար, ոչ ոք կրնայ իր ար- ժէքներր ուրիշներուն պարտագրել. Այս մէկր բացարձակ ճշմարտութիւն կր դառնայ այն ատեն, երբ խօսքր մարդոց րնդունած արժէքներուն մասին կր վե­րաբերի: Մինչ, Աստուծոյ օրէնքներր բո ­լոր մարդոց Համար են, որովՀետեւ Ան է Արարիչր եւ իր օրէնքներր բոլորին ուղ­ղուած են առանց բացառութեան:

Մեր բարոյականութեան չափանիշ­ներն ու արժէքներր եթէ Աստուծմէ չեն

բխիր , կր նշանակէ թ է այլ աղբիւր է կրբխին, որ մեր մտածողութեան վրայ մեծ

ազդեցութիւն ու նՒ֊ Այդ աղբիւրր մշա­կոյթն է: Հետեւաբար, ատկէ բխածարժէքներր, բարոյականութիւնր յարա­բերական, անՀատական, ենթակայական եւ մշակութային րլլալով պարտադրր- ւած է: Այս տեսակէտներր աշխարՀին մէջ լայնօրէն տարածուեցան եւ րնդուն- ւեցան Համալսարանական մակարդակ­ներու վրայ 20-րդ դարու առաջին կէ- սերուն: Այսուամենայնիւ, Հասարակու- թիւնր Համոզուեցաւ, որ մշակութային յարաբերականութիւնր Հանդուրժելի է :

ՀամաշխարՀային երկրորդ պատե-

օ գ ո ս տ ո ս 2012 ՀԱՍԿ 787

րազմէն ետք, Նիւրէնպէրկեան դատա­վարութեան ընթացքին, նացիական ա­ռաջնորդները դատարան բերուեցան եւ պատասխանատուութեան ենթարկուե­ցան իրենց ոճրագործութիւններուն միլիոնաւոր Հրեաներու եւ այլ ժողո­վուրդներու ջարդերուն պատճառով. իսկ ոճ րագործները իրենք զիրենք ինչ- պէ ս կը պաշտպանէին. «Իմասաունի որոշումի վրայ Հիմնուելով, Գերմանիոյ գերագոյն դատարանը յայտարարած էր, թ է Հրեաները մարդ չեն. Նացիզմի ղեկավարները, այս փաստը վկայակո­չելով, կ՚ըսէին. «Մենք ո՜չ մէկ սխալ բան չենք ըրած: Մենք մեր սեփական մշա­կոյթին, արժէչափերուն եւ օրէնքներուն համաձայն գործած ենք: Մեզի ըսած էին, թէ կարելի է զանոնք սպաննել: Դուք ո±վ էք, որ այլ մշակոյթէ ու հասարակութենէ եկած էք, եւ ձեր բարոյականութիւնը մեր վրայ կը պարաադրէքի.

Դաշնակից իրաւաբանները շփոթի մատնուած էին, չէին գիտեր թ է ինչ ըսեն. Եթէ բացարճակութիւն չկայ, եթէ ամէն ինչ յարաբերական է, եթէ ամէն ինչ մշակոյթէն կը բխի, եւ մենք ո չ մէկ իրաւունք ունինք մեր մշակոյթը ուրի­շին պարտադրելու, ինչպէս մեղադրենք ու դատապարտենք նացիականները, Հա­կառակ որ անոնք միլիոնաւոր մարդիկ սպաննած են....

Վերջապէս, իրաւաբանները Հաւաք- ւած են իրարու մօտ եւ որոշած են նացիականները դատապարտել բնական օրէնքի Համաճայն, չուզելով ըԱել Աս­տուծոյ օրէնքին Համաճայն. Այս տեսա­կէտը տարիներ շարունակ շարունակ- ւած է. Փաստաբանները բնական օրէնքի վրայ կը Հիմնուին, որու վրայ Հիմնուած էին անոնք նացիականները.

Համառօտ ամփոփում կատարելով, մատնանշենք կարեւոր երեք այն Հան­գամանքները, որոնք յիշեալ բարոյական Համակարգերուն էութիւնը ցոյց կու տան.-

Առաջին. բոլոր այդ Համակարգերը

շաՀադիտական (8реси1а11уе) եւ բնա­պաշտական (Кайопа^к:) են. Ա տոնք Աստուածային Յայտնութիւնը կը ժըխ- տեն եւ մարդկային միտքի Հասկացողու­թ իւն երուն վրայ կը Հիմնուին. Այս Հա­մակարգերը բացայայտօրէն թերի ու սաՀմանափակ են. Մենք յարաբերա- կանօրէն չենք ապրիր, այլ «բացարձակի աշխարՀին մէջ կ՚ապրինք. Ենթադրենք, որ ինքնաշարժովդ գնացքի գիծերուն առջեւ կանգնած ես, իսկ գնացքը 60 մղոն-ժամ արագութեամբ կ ընթանայ. Լաւ գիտես, եթէ ինքնաշարժդ առջեւ տանիս, անկասկած որ կը մեռնիս, կը մեռնիս ոչ թ է «յարաբերականօրէնի, այլ «բացարձակապէսի. Եթէ մենք շարունա­կենք այս մտայնութեամբ ապրիլ, Հե­տեւաբար չենք գիտնար, թ է վերջը ինչ պիտի ըլլայ.

Երկրորդ. յիշուած բոլոր Համակար­գերն ալ մարդակեդրոն են, եւ մարդն է որ դարճած է անոնց աստուածը. Այս Համակարգերուն Համաճայն, մարդը ի1նքն է որոշողը, թ է ինչ պէտք է ընէ՝. Աստուած տիեզերքէն արտաքսուած է, Արարիչը իրաւունք չունի իր արարածին ըսել թ է ինչ պէտք է ընէ. Մարդը ինքն է օրէնքը ինքնավար օրէնքը.

Երրորդ. մարդկային բոլոր Համա­կարգերը ամենակալ Աստուծոյ դէմ քմաՀաճ ըմբոստութիւն են. Այդ բարո­յական Համակարգերը մարդուն իրա­ւունք կու տան ապրելու այնպէս, ինչ- պէս ինք կ՛ուզէ, ազատ Աստուծոյ Հըս- կող աչքէն, մարդը Համարելով որպէս բարոյական գիտակից էակ. Աստուա- ծաշնչական բարոյականութիւնը ամե- նաՀաւասարակշռուածն է եւ մարդկա­յին սիրտին բոլոր կարիքները կը բաւա- րարէ, որովՀետեւ առաջին Հերթին, ան մարդկային սիրտին շարժառիթները կը փոխէ. 0րիստոսը ճանչնալով եւ ընդու­նելով, մարդ իր մեղքերուն թողութիւն կը գտնէ, կազատուի զինք ճնշող մեղքի կապանքներէն եւ տանջող վախէն, իրա­ւունք կը ստանայ երախտագիտու-

788 ՀԱՍԿ Օ Գ Ո Ս Տ Ո Ս 2012

թեամբ պաշտել եւ սիրել զԱստուաե՜.«՜էրիստոսի սէրը կը ստիպէ մեզի

(Բ-Կր 5-14) կը գրէ Պօղոս առաքեալ.Երախտագէտ սիրտ ունի ան, ով որ փրկուած է եւ յաւիտենական կեանք ապրելու պարգեւը ստացած է ու կուզէ Աստուծոյ Համար ապրիլ. Անոր սիրտին շարժառիթը շիտակ է ու արդար. Ո չ միայն շարժառիթը շիտակ է, այլեւ անկէ բխող վերջաւորութիւնը. Հրէա- կան-քրիստոնէական աւանդութեան մէջ յստակ էր, որ բարին Աստուծոյ Հետ կապուած է, որ կատարեալ Բարին է եւ ամէն բարիքի պարգեւիչը. Աստուծմէ դուրս բարութիւն չկայ. Մեր կատարեալ բարիքը զԱստուած ճանչնալն ու սիրելն է, Անոր նմանիլը, փառաւորելը զինք եւ Անով ուրախանալը.

Աուրբ կիրքին բարոյականութիւնը կ^առնչուի մեր ամէնօրեայ կեանքին. Աստուծոյ օրէնքները անթերի են, պէտք է Հնազանդինք ատոնց ոչ թ է ստրուկի մտայնութեամբ, այլ որդիական սիրով, ինչպէս զաւակը կը Հնազանդի իր սիրելի ծնողներուն.

Օրէնքը, որ Աստուած պարգեւած է մեզի, մի քանի նպատակներ ունի.-

Առաջին- Աստուած մարդուն կուզէ իր բարոյականութեան չափանիշները տալ, այն կատարեալ չափանիշները, որոնց մարդ պէտք է Հասնի. Մենք պէտք չունինք խաւարին մէջ խարխափելու, գիտնալու Համար թ է ինչն է ճիշդ եւ

ինչ լ սխալ.Երկրորդ- Օրէնքը տրուած է մեզի

Համոզելու Համար նաեւ մեզ, թ է քանի անգամ մենք կը ձախողինք այդ բոլորը պաՀելու. Ա յդ Օրէնքին միջոցաւ է, որ մեղքը կը բացայայտուի ու մենք մեղքին գիտակցութիւնը կ ունենանք. Օրէնքը մեղքին դատապարտութիւնն է. Մար­թին Լութերը օրէնքը մեր Հայելին կը Համարէր. Աստուածային օրէնքին մէջ, ինչպէս Հայելիին մէջ, մենք մեր կնճիռ­ները մեղքերն ու անմաքրութիւնը կը տեսնենք. Լութեր օրէնքը կը Համարէ

նաեւ ա յն մուրճը, որ կը փշրէ մեր ինք­նաարդարացումը.

Երբ մարդ արարածը իր սեփական չափանիշները կը ստեղծէ եւ կը փորձէ ատոնք պաՀել, կը կարծէ թ է ինք արդար է. Աստուծոյ օրէնքը մեր մարդկային արդարութիւնը կը փշրէ, մեր սեփական արդարութեան վրայ ունեցած վստա­Հութիւնը արմատախիլ կընէ, եւ կը Հա­մոզէ մեզ, որ մենք մեծ մեղաւորներ ենք իր օրէնքը խախտողներ. Մարթին Լութեր կը գրէ- «Օրէնքը այՕ մտրակն է, որ մեզ դէպի խաչ կը տաՕիի. Սակայն Աստուած, մեզ մեր անմաքրութեան մէջ չի ձգեր, մեր մեղքերուն քայքայող վի­ճակին մէջ. Ան մեզ դէպի իր խաչը կը տանի շնորՀքի աղբիւրը, որպէսզի մենք Յի սուս քրիստոսին նայինք. Տիսուս 0րիստոսը ինք պիտի մաքրէ մեզ, եւ Ան է որ մեր մեղքերը պիտի վանէ. Մենք կրնանք գտնել զինք խաչին վրայ, Ան որ կրնայ մեզ մեր անմաքրութենէն մաքրել, մեր բոլոր մեղքերը վերցնել. Ան որ կրնայ մեզ իր Աուրբ Հոգիով զօրացնել, մեզ կարող դարձնելով պաՀե­լու իր տուած պատուիրանները.

Արդեօք կատարելութեան չափա­նիշներուն կրնա՛նք Հասնիլ...

Տի սուս կըսէ- «Արդ, կատարեա՜լ ե­ղէք դուք, իՕչպէս ձեր երկՕաւոր Հայրը կատարեալ էի ԼՄտ 5-48). Աստուծոյ բա­րոյական Համակարգը կատարելութիւն կը պաՀանջէ. Եթէ բարոյական կատար- եալ յատկանիշներ չունինք, երբեք դը- րախտ չենք երթար. Որոշ դրական գոր­ծերը միայն բաւարար չեն. Մեր մէկ սխալը, վատ խորՀուրդը, խօսքերն ու արարքը մեզ մեղաւոր կը դարձնեն. Աստուած իր ամենատես աչքով բոլորին կը նայի, եւ ո չ մէկ մեղք չի կրնար եր­կինք մտնել.

Հետեւաբար ինչ, կրնանք յոյս ո ւ­նենալ, որ կրնանք Աստուծոյ բարոյա­կան չափանիշներով ապրիլ. Պատաս­խանը Հետեւեալն է- չենք կրնար, սա­կայն Աստուած կրնայ. Ան ճամբան ցոյց

օ գ ո ս տ ո ս 2012 ՀԱՍԿ 789

տուաւ, որպէսզի մարդը այդ ճամբայէն քալէ. Ան ինքզինք խոնարՀեցուց, խաչին վրայ մեռաւ, դժոխք իջաւ մեր մեղքե­րուն փոխարէն պարտք վճարելու, որ­պէսզի մենք Անոր միջոցով կարենանք վեր բարճրանալ աստուածածին չափա­նիշներուն Հասնիլ.

Եթէ մենք մեզի Հարցնենք, թ է ինչն է յաւիտենական կեանքին արժանանա­լու մեր յոյսը, կը պատասխանենք. «Ես ոեւէ մէկը երբեք չեմ վնասած: Փորձած եմ ոսկէ օրէնքին հեաեւիլ: Եկեղեցի գացած եմ: Աղօթած եմ: Աղքաաներուն ողորմու­թիւն աուած եմ: ^արի եւ ազնիւ եղած եմ հարազաաներուս նկաամամբի. Եթէ այս բաները ընելու Համար յոյս ունենամ երկինք երթալու, կը նշանակէ, որ տա­կաւին սեփական արդարութեանս կը Հաւատամ. Ա յ ս է Հարցը. կը կարծուի, թ է այս ամէնը բաւարար են, որ մարդիկ արդար Համար ուին եւ դրախտին ար­ժանանան. Գրուած է. «Մէկ հաաիկ արդար իսկ չկայի (Հռ 3.10), կամ «մեր բոլոր արդար գործերը անմաքուր լաթի պէս ենի ԼԵս 64.6). Մեղքը ամէն օր աղ­տոտ բիծեր կը դնէ մեր կեանքին վրայ. Ուստի, այնքան ատեն որ տակաւին մենք մեզ արդար կը Համարենք, մեր անճը չե նք կրնար արդար դարճնել. կարիք ունինք վստաՀելու ոչ թ է մեր արդարութեան, այլ մէկ ա նճի Տի սուս Քրիստոսին, որ միակն է, որ Աստուծոյ օրէնքներուն Համաճայն ապրեցաւ, միա՛կը որ անբիծ է, որ զանազան ճե- ւերով փորճուեցաւ, սակայն չմեղանչեց.

Աստուածաշունչը կ՚ըսէ, որ Տիսուս 0րի ստոսի կատարեալ կեանքը ոչ միայն օրինակ է մեզի Համար, այլ Քրիստոս ինք մեր փոխարէն ապրեցաւ. Ան մեր փոխարէն ապրեցաւ եւ կուզէ մեզ զգեստաւորել իր Հնազանդութեամբ, որպէսզի կարենանք Աստուծոյ առջեւ

արդարացած կանդնիլ Հին կտակարա­նին մէջ ԵՀովայի անուններէն մէկը«Արդարութեան Տէր էի (Եր 23.6). Քրիս­տոս մեր արդարութիւնն է. «...Մէկ հո­գիի հնազանդութեամբ բոլորը պիաի արդարանանի (Հռ 5.19).

ինչպէ՞ ս պիտի ներկայանանք մեր Տիրոջ. մեր սեփականն արդարութեամբ զգեստաւորուած, որ աստուածային լոյսին տակ կը ցնդի մեր մերկութիւնը ցուցադրելով, թ է միակ կատարեալին Տի սուս Քրիստոսին արդարութիւնը մեր վրայ առած. Որո±ւն բարութեան վստա­Հինք, մեր, թ է Քրիստոսին.

կը զարմանամ տեսնելով, թ է բազ­մաթիւ քրիստոնեաներ եկեղեցի երթա­լով, տակաւին կը կարծեն թ է քրիստո- նէութիւնը մարդոց միայն բարի ըլլալ եւ եռանդով ջանք թափել կը սորվեցնէ. Անոնք կատարելապէս չեն Հասկցած քրիստոնէութեան գլխաւոր պատգամը. Մենք մեզի չենք կրնար վստաՀիլ, մեր արդարութիւնը փուճ է. Պօղոս առաք­եալ այդ մէկը աղբ կը կոչէ (Փիլ 3.8).

Մեր արդարացումը Քրիստոսին Հաւատալու մէջ կը կայանայ. ՎստաՀիլ Անոր կատարած գործին. Միայն այս ճե- ւով է որ մենք իր արդարութեամբ կը զգեստաւորուինք եւ մեղքերէ զերծ ե­ղած կը կանգնինք Աստուծոյ գաՀին ա ռ­ջեւ. Այս է փ առաՀեղ Բարի Լուրը Ա ւե­տարանին պատգամը. ես եւ դուն մեղա­ւոր ենք, անմաքուր, դժոխքի ու պա­

տիժի արժանի, սա կայն Տի սուս մեր փոխարէն ապրեցաւ եւ մեռաւ. Եթէ Հաւատանք ու վստաՀինք Անոր, չենք ստանար այն ինչ բանին որ արժանի ենք, այլ կը ստանանք այն ինչին Ան արժանի է երկինքի թագաւորութիւնը.

(Շար- 6)

790 ՀԱՍԿ օ գ ո ս տ ո ս 2012

ՆՈՐ ՀՐ Ա Տ Ա Ր Ա Կ Ո Ի Թ Ի Ի Ն Ն Ն Ր

ԿԱՐՕՏԻ ՆՇԽԱՐՆԵՐ

Վ Ա ՐԱ ՆԴ

Լաթակազմ եւ թղթակազմ 168 էջ

կաթողիկոսարանիս տպարանէն լո յս տեսաւ «Գէորգ 0ելիտինեցի Գրական 0րցանակ»էն իրանաՀայ Հանրածանօթ բանաստեղծ վարանդի «կարօտի Նշխարներ» Հատորր, որ կ ամփոփէ Հեղինակին վերջին տարիներուն դրած քերթուած- ներրտ «Կարօաանք», «Նշխարներ», «Մայթր» եւ «Թթու ժպիա- ներ» խորագրեալ շարքերուն բանաստեղծութիւններր մեզ ներկայացնելով անոր մարդկային, Հայրենասիրական եւ փիլի­սոփայական մտորումներն ու ապրումներրւ

ԱՇՆԱՆԱՅԻՆ ՄԵՆԱՆՈՒԱԳ (Պատմուածներ)

ՅԱԿՈԲ ՄԻՔԱՅԷԼԵԱՆ

Լաթակազմ եւ թղթակազմ 184 էջ

Տակոբ Սիքայէլեանի պատմուածքներու այս ժողովածուն կրնանք նկատել անուղղակի շարունակութիւնր Հեղինակիննախապէս րնծայած «Տիկնիկր» (1998) եւ «Անաւարա համա- նուագր» (2007) խորադրեալ Հատորներուն: Աւելի քան կէս դար առա^ուան Հալէպր, յատկապէս Նոր Գիւղ Հայաւանր իր պարզ, տոՀմիկ, ջերմ, ու Հայաբոյր մթնոլորտով, Հոս դարձ­եալ կր ներկայանայ րնթերցողին Հեղինակին յիշողութեան մէջ արմատացած տոկուն տիպարներով եւ առինքնող դրր- ւադներով. «Աշնանային մենանուագ»-ի վերոնշեալ Հայադրոշմ աշխարՀր, այս Հատորին մէջ, Տակոբ Սիքայէլեանի պատանու­թեան ու վաղ երիտասարդութեան յամեցող յու շերէն ու կա­րօտներէն կր բացուի նոր Հորիզոններու, երբ իրապաշտ մօ­տեցումով կր փորձէ գրականացնել նաեւ մերօրեայ Հայաս- տանէն ներշնչուած դրուագներ եւ ապրում՛ներ իր կենսա­փորձին արձագանգներով ու թելադրանքներով ջերմացած:

օ գ ո ս տ ո ս 2012 ՀԱՍԿ 791

Այսպիսով երկու աշխարՀներ, անցեալն ու ներկան կը միաՀիւսուին յո ւ զիչ անդրադարձներով եւ Հեղինակին ան­պաճոյճ, աշխոյժ, պատկերաւոր, մերթ թախծաշեշտ եւ մերթ զըւարթախոՀ ոճին ու աշխարՀաՀա յեացքին կը պարգեւեն իւրայատուկ կենդանութիւն ու գրաւչութիւն.

ԱՏԱՆԱՅԻ ՀԱՅՈՑ ՊԱՏՄՈՒԹԻՒՆ

Բ ԻՒԶԱ Ն Դ ԵՂԻԱՑԵԱՆ

Լաթակազմ 1100 էջ

Ն-Ա-Օ-Տ-Տ- Արամ Ա- ՎեՀափառ Հայրապետին նախաձեռ-նութեամբ ու ծ֊րագրաւոր ումով, որ ոշուեցա ւ Արեւմտեան

Հայաստանի եւ Կիլիկիոյ քաղաքներուն, աւաններուն ու շրջաններուն նուիրուած յուշամատեանները, պատմագիրքերն ու զանազան ուսումնասիրո ւթիւնները վերաՀրատարակել, որովՀետեւ անոնց մեծամասնութիւնը գրուած ու Հրապարա­կուած տասնամեակներ առաջ, այսօր դարձած են Հազուա­գիւտ եւ Հետ եւաբար անմատչելի՝. Այսպիսով Հաստատուեցաւ նոր մատենաշար «Մեծի ՏաՕՕ Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութիւնը Հայկական Ցեղասպանութեան 100-Ամեակ-ԱրեւմտեաՈ Հայաս­տանի Եւ Կիլիկիոյ ՑուշամատեաՕՕերի անունով. Արդէն իսկ կաթողիկոսարանիս տպարանէն լոյս տեսած մատենաշարին առաջին Հատոր «ԱտաՕայի Հայոց ՊատմութիւՕ»-ը, մեկենա- սութեամբ Տէր եւ Տիկին Դրիգոր եւ 0արալ 0աՀսերէճեան- ներու. Աննախընթաց այս մատենաշարը կը բացուի ՎեՀափառ

Հայրապետին դիր օրՀնութեամբ, որուն մէջ ՎեՀափառ Հա յ­րապետը խօսելով մատենաշարի նպատակին մասին կըսէ- «Մեր Ժողովուրդի պատմութեան վերջին ժամաՕակՕերուՕ կապ- ւած դէպքերու ու երեւոյթներու, իրագործումներու ու զարգա­ցումներու ամբողջական հրատարակութիւնը կը ՕկատեՕք կեն­սական: Առաջին, որպէսզի մեր ժողովուրդի պատմութիւնը դառ- Օայ աւելի համապարփակ ու ամբողջական: Երկրորդ, որպէսզի հայ ժողովուրդի պահաՕջատիրակաՕ պայքարը վերաՕորոգ թա­փով շարուՕակուի ու աւելի՜ հզօրաՕայ պատմական ամուր հի- մերու վրայ. երրորդ, որպէսզի Օոր սերունդները աւելի մօտէՕ հաղորդուին իրենց ժողովուրդի մօտաւոր անցեալի պատմու­թեան հետ»:

792 ՀԱՍԿ օ գ ո ս տ ո ս 2012

пшену» ы*# *г*»т

..4»'.Ւ1«Տ1«ՐՄՈՒ»*ԻՒ1.

Տ ն Տ Ո 1 > » Ի 1 Ն 1.1

ИСМ'.МиИ-ПШИМЪ.

©

«ՀԱՒԱՏԱՐՄՈՒԹԻՒՆ, ՀԵԶՈՒԹԻՒՆ ԵՒ ԱՇԽԱՏԱՍԻՐՈՒԹԻՒՆ»

ԱՐՏԱՒԱԶԴ ԱՐՔ. ԹՐԹ ՌԵԱՆ

Թղթակազմ 456 էջ

Ն-Ս-0-Տ-Տ- Արամ Ա- վեՀափառ Հայրապետի օրՀնու- թեամբ, 0եծի Տանն Կիլիկիոյ կաթողիկոսութեան Դպրեվանքի Տեսչութեան Հաստատած նոր մատենաշարին առածին Հա­տորր «Հաւաաարմութիւն, հեզութիւն եւ աշխաաասիրութիւն» լոյս տեսաւ կաթողիկոսարանի Անթիլիասի Տպարանէն:

Հատորին Հեղինակն է Գերշ- Տ- Արտաւազդ Արք- Թրթրռ- եան, խմբադիրր Պետրոս Աբղ- Մանուէլեան եւ մեկենասր Տէր եւ Տիկին Տովիկ եւ Ծովակ կէպէնլեան {Մոնթրէալ֊Գա- նատա):

Հատորր ծաղկաքաղ մրն է Արտաւազդ Սրբազանի քա­րոզներէն, ուսումնասիրութիւններէն, միջ-եկեղեցական վկա- յութիւններէն, Դպրեվանքի տեղեկադիրներէն եւ յօդուածնե- րէն:

Հատորր կր բացուի Դպրեվանքի Տեսուչ Գերշ- Տ- Նարեկ Արք- Ալեէմէզեանի խօսքով, ուր Արբազանր մատենաշարին մասին կր գրէ- «Այս նորահասաաա մաաենաշարին նպաաակն է Դպրեվանքէն անցած սաներուն անաիպ կամ մամուլի մէջ ցրուած գրութիւններր հաաորով լոյս րնծայել եւ Դպրեվանքի առաքելու­թեան մասնակից րնթերցողներուն հասցնել, որպէսզի Դպրե­վանքի մէջ կազմաւորուած հոգեւորական ու աշխարհական մշա­կին խօսքր սեփականութիւնր դաոնայ րոլոր ժամանակներու հայորդիներուն եւ դպրեվանեցիներուն աւանդր սերունդէ սե­րունդ իրարու ագուցուելով րոլորիս ներաշխարհր աոաւել հա- րրսաացնէ»:

օ գ ո ս տ ո ս 2012 ՀԱՍԿ 793

«ՆԱՐԾԿ»Ի Ա Մ Ե Ն Ա ՀԻ Ն ՁԾՌԱԳԻՐԻ ՏՊ Ա Գ ՐՈՒԹ ԻՒՆԸ ԱՆԹԻԼԻԱՍԻ Կ Ո Ղ Մ է

Շուրջ երկու տարիներ առա ջ, Մեծի Տանն կիլիկիո յ կաթողիկոսութիւնը տպեց «Նարեկ» աղօթամատեանի ամե­նաՀին ճեռադիրի լուսապատճէնը, բարե- րարութեամբ Տիար Գաբրիէլ Զէմպէր- ճեանի. Տայտնենք, որ յիշեալ ճեռադիրին բնագիրը Երեւանի 0 աշտոցեան 0 ա- տենադարանին մէջ կը գտնուի՝. 0 ատ-եանը գրուաե՜ է 1173-ին Կիլիկիոյ մէջ.

Այս սքանչելի Հրատարակութեան

մասին արտայայտուելովդ, Ն՝Ս՝0.Տ.Տ.Արամ Ա. ՎեՀափառ Հայրապետը կ՚ըսէ.«"ՆԱՐԵԿ’ ը հայուն հաւաաքի երկրորդ գիրքը եղած է ու կը մնայ' Ասաուածաշունչ

Մաաեանէն եաք: Անոր հրաշագործ կա- րողութիւնը նկաաի ունենալով, միշա եր- կիւղածութեամբ մօաեցած է մեր ժողո­վուրդը Սուրբ Գրիգոր Նարեկացիի հոգե­կան ճենճերումները ամփոփող այս հաաո- րին: Անոր հնագոյն ձեոագիրի պաաճէնահանումը այսօրուան արհեսաագիաութեան կաաարելագործուած միջոցներով, իսկական օրինակին հարազաա վերարաադրումն է, որ իր արծաթապաա շքեղ կազմով աիրական ներկայութիւն դարձած է բազմաթիւ հայ օճախներէ ներս»:

Նշենք, որ ՎեՀափառ Հայրապետին որոշումով, սոյն Հրատարակութենէն դոյացաե եկամուտով Դպրեվանքին յատուկ ֆոնտ Հաստատուաե է. Նարեկը մեր ժողովուրդին Համար նկատուաե է որպէս երկրորդ Աստուաեաշունչ, եւ մեր ժողովուրդին զաւակները խոր երկիւղաեութեամբ մօտեցաե են անոր դարեր շարունակ, պաՀելով մէկ օրինակ իրենց ընտանեկան յարկին տակ. Հետեւաբար, անոնք որոնք կուզեն մէկ օրինակ ունենալ այս եզակի Հրատարակութենէն, կրնան դիմել կաթողիկոսարանի գրախանութը կամ կաթողիկոսարանի Դիւանա­պետին.

794 ՀԱՍԿ Օ Գ Ո Ս Տ Ո Ս 2012

Գ Ր Ա Խ Օ Ս Ա Կ Ա Ն

«ЭТ. NЕКՏЕՏ ТН Е С К А С Ю Ш АN^ с н и к с н и М Т У »

Արաս Ա., ԱՆթիլիաս, 2010, 256 էջ

Հա յ Առաքելական Եկեղեցւոյ 64-րդ Հայրապետը Ա- Ներսէս Դ- կլայեցի, ծանօթ որպէս Ա- Ներսէս ՇնորՀալի, մեր Արծաթի դարը կերտող պանծալի անձ­նա ւորութիւներէն եղած է. Հա յ Եկե­ղեցւոյ տօնելի սուրբերուն կարգը ան­ցած է իր ապրած առաքինի կեանքին ու եկեղեցանուէր գործունէութեան Հա­մար.

Ա- Ներսէս ՇնորՀա լի (շ. 1101-13 Օ-դոստոս 173) Հայկական միջնադարու բազմատաղանդ գրող թողած է գրա­կան Հարուստ ժառանգութիւն. Անոր աստուածաբանական ու պատմական գրութիւններն ու բանաստեղծութիւն- ները, գրի առած աղօթքները, խրատ­ներն ու Հանելուկները, յօրինած Հոգե­ւոր երաժշտութիւնը, շարունակ քննար­կումի ու գնաՀատանքի նիւթ դարձած են Հայ թ է օտարազգի ուսումնական­ներու կողմէ.

Ա. Ներսէս ՇնորՀալի կաթողիկոսի անձին ու անոր ազգային-եկեղեցական գործունէութեան մասին բազմապիսի վերլուծական երկեր տպուած են, որոնցկարգին Ն-Ա-Օ-Տ-Տ- Արամ Ա- ՎեՀա­փառ Հայրապետին «Ս. Ներսէս Շնոր­հալի եւ Եկեղեցւոյ միութիւՕը» խորագ- րըւած Հատորը, լոյս տեսած Անթիլիասի Մայրավանքի տպարանէն 20\$-ին, «Գա­լուստ ԿիւլպէՕկեաՕի Հիմնարկութեան ազնիւ մեկենասութեամբ.

Այս ուսումնասիրութիւնը ՎեՀա­փառը հ74-ին որպէս թէզ ներկայացու­

ցած, պաշտպանած եւ ստացած է սըր- բազան Աստուածաբանութեան (Տ-Т-М) մագիստրոսի աստիճանը, միաւորեալ Միջին Արեւելքի Աստուածաբանական դպրոցէն ու Պէյրութի Ամերիկեան Հա­մալսարանէն՝.

Աւարտաճառին նպատակն է Հետա­զօտել 1165-173 տարիներու ընթացքին Հայերու եւ յոյներու միջեւ սկսած գոր­ծընթացը իրենց եկեղեցիներու միու­թեան Հեռանկարով, քննելու եւ կարգա­ւորելու իրենց տարբերութիւնները աստուածաբանական, վարդապետական եւ եկեղեցական բնագաւառներու մէջ, որպէսզի Հնարաւոր ըլլայ իրականացնել զոյգ եկեղեցիներու միութիւնը.

Նախքան նիւթին անցնիլը, Արամ Ա- ՎեՀափառը ներածական կ՚ընէ բիւզան- դական կայսրութեան բնիկ Հայերու եւ յոյներու յարաբերութիւններու մասին 7-12 դար, կը ներկայացնէ ուսումնա­սիրած նիւթին առնչութիւն ունեցող սկզբնաղբիւրները եւ գրականութիւնը(էջ 15-27), Հակիրճ կենսագրականը կու տայ Ներսէս ՇնորՀալիի, ապա, պատմա­կանը կ ընէ զոյգ եկեղեցիներու քաղա- քական-եկեղեցական յարաբերութեանդ(էջ 28-47).

Թղթակցութիւն եւ բանակցութիւն գլուխին տակ ՎեՀափառ Հեղինակը կ՚ուրուագծէ 1165 թուականին 0ամեստ- իայի մէջ Ներսէսի Հանդիպումը ու կապ Հաստատելը Բիւզանդիոյ Ալեքս դուք­սին Հետ, երբ անոնք օրերով բանակ-

օ գ ո ս տ ո ս 2012 ՀԱՍԿ 795

ցեցան դաւանական ու ծիսական Հարցե- րու շուրջ.

Դուքսին խնդրանքը Ներսէս Շնոր­Հալի շարադրեց «Գիր հաւաաոյ խոսաո- վանութեան Հայ Եկեղեցւոյ» դրութիւնը. Տետադային, 0ա նուէլ կայսեր փափա­քին ընդառաջելով, ան գրեց «Սահմանք հաւաաոյ Հայ Եկեղեցւոյի երկրորդ թ ուղ ­թ ը որպէս կաթողիկոս.

Ս. Ներսէս ՇնորՀալիի, 0անուէլ կայսրին եւ 0իքայէլ Տիեզերական պատ­րիարքի բանակցութիւնները մանրազը- նին նկարագրուած կը գտնենք Հատորին49-80 էջեր ուն մէջ.

Եզրակացութիւն եւ նկատողու- թիւններ բաժինով Արամ Ա. կաթողիկոս Հանգամանօրէն կանդրադառնայ միու- թեան բնոյթին, Քաղկեդոնի ժողովին, փոխադարճ սիրոյ, քրիստոնէութեան Հաւասարութեան, աղօթքի դերին, ինք­նութեան վերաբերումին ու Հա յ եկե­ղեցւոյ լայնախոՀ կեցուածքին (էջ 81-96).

Ներսէս ՇնորՀալիի արժանիքները դնաՀատելով Ան կեզրափակէ.-

«^е сап, Шегейге, пдМ1у йеэспЬе № ^ տ էհе Огасюш аտ էհе Н о т о о е си т е п к ш օք էհе ЗД игЛ օք Сհпտէ Веտ̂ ճеտ Ь е тд а ցгеаէ տа̂ пէ օք էհе А г т е т а п ЗДигЛ , հе сап а1տօ Ье сошШегей аտ ап еситетса1 տа̂ пէ & г а11 է т̂еտ. №տ Раտէօга1 Լеէէегտ, Խտ Л игЛ - ипюп сօ^^еտрօпճепсе, апй Խտ ^ օ1օց^ 1 апй Ճ օ ^ ա 1 йеайзеэ, ^հահ Ճ̂ տр1ау а рш йипй 2еа1 & г Сհпտէ^ап ипйу, аге таտէег р̂ есеտ օք а депшпе еситетса1 տрг̂ է. Тհеу ргօV^ճе еуеп & г էօճау пете регտресէ V̂еտ апй ատ հ̂էտ, Л а11еп^ апй ^ա^Ա^տ քօг а с ^ е г еситетса1 сօօрегаէ^օп апй ցгеаէег теогк քօг сհигсհ ипйу... ^ е еситетса1 р п п с р ^ օք Саէհօ1 с̂օտ № ^ տ апй Խտ ^ ю п օք ипйу г е т а т էհе Ьаտ̂ տ апй Ше Й гтп д քօгсе օք էհе еситетса1 епдадетеп օք էհе А г т е т а п ЗДигЛ»:

Դիրքին երկրորդ մասը կը բովան­դակէ անգլերէնի թարգմանութիւնը Ներսէս ՇնորՀալիի «Գիր Հաւաաոյ Խոս- աովանութեան Հայ Եկեղեցւոյ» եւ «Սահ­

մանք Հաւաաոյ Հայ Եկեղեցւոյի դրու- թիւններուն, Քիւզանդիոյ 0ա նուէլկայսրի եւ կ. Պոլսոյ Տիեզերական 0ի- քայէլ Պատրիարքի Հետ թղթակցութիւն- ները, նաեւ ասորիներու 0իքայէլ Պատ­րիարքին յղած պատասխան թուղթը եւ Հայաստանի եպիսկոպոսներուն ու վար­դապետներուն ուղղած նամակը (էջ 97­219).

Նորին Սրբութիւնը իր թէզը պատ­րաստած է յիշեալ սկզբնաղբիւրներու քննարկումով ու բազմազան Հեղինակ­ներու բաղդատական աշխատութիւն- ներու ուսումնասիրութեամբ (էջ 221­236).

Վերե ւ նշուած նամակներու սերտո­ղութիւնը կը փաստարկէ, որ 12-րդ դա- րուն, բիւզանդացիներ քաղաքական նպատակներով կը Հետապնդէին Հա յ եւ Տոյն եկեղեցիներու միութիւնը Հա յ եկեղեցին իրենց իշխանութեան ենթար­կելու Համար. 0ինչ Հայեր Ս. Ներսէս ՇնորՀալիի իմաստուն դիւանադիտու- թեամբ կը ճդտէին Հայ-յոյն-ասորի եկե­ղեցիներու միութիւնը իրագործել պաՀ­պանելով իւրաքանչիւրին ինքնուրոյնու- թիւնը, անկախութիւնը եւ Հաւասարու­թիւնը.

Օրմանեան Սրբազան խոր Համո­զումով կը Հաստատէ, թ է «մենք չպիաի վարանինք հոչակել Շնորհալին' իբր Հայ Եկեղեցւոյ անկեղծ ախոյեան եւ հայադա­ւան ճշմարիա ներկայացուցիչ, որ աւելի ճշդութեամբ գիացած է գծել ճշդել մեր ազգային եկեղեցւոյն ուղղութիւնը: Ներ­սէս Շնորհալի յունադաւանութեան յանձ- նաոու եղած չէ, հոոմէադաւանութիւնը միաքէն իսկ անցուցած չէ, եւ հայադա- ւանութիւնը բոլորով սրաիւ պաշապանած է» {Ազգ. Ա. Հտ., էջ 1445).

Ներկայիս, միջ-եկեղեցական (еси- тешс) շարժումին մէջ կարեւոր դերա- կատարութիւն ունեցող Ն՝Ս՝0.Տ.Տ. Արամ Ա. ՎեՀափառ Հայրապետը, Ս. Ներսէս ՇնորՀալիի ոգիով կը Հետա­պնդէ եկեղեցիներու միութեան սրբա­զան գործը.

ԲԱԲԳԷՆ ԹՕՓՃԵԱՆ

796 ՀԱՍԿ օ գ ո ս տ ո ս 2012

ՏՕ Ն Ա Կ Ա Ն

«ԱՐԾՒՄՏԱՀԱՑԾՐէՆԻ ՊԱՇՏՊԱՆՈՒԹԻՒՆԸ ԾՒ ՍՈՒՐԻԱՀԱՑՈՒԹԾԱՆ ԱՋԱԿՑՈՒԹ ԻՒՆԸ ՀԱ Մ Ա Զ Գ Ա Ց Ի Ն Ա Ռ Ա Ջ Ն Ա ՀԾ Ր Թ Ո ՒԹ Ի ՒՆ է»

Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Ա Ր Ա Մ Ա. Կ Ա Թ Ո Ղ Ի Կ Ո Ս

Ս- Ա ստուածածինի վերափոխման տօնին առիթով« Շաբաթ 11 Օգոստոս 2012-ին« երեկոյեան ժամր 8-ինէ Պիքֆա- յայի Ս- Ա ստուածածին վանքի շրջափա­կին մէջ Սուրբ եւ ԱնմաՀ Պատարագ մատուցուեցաւ« Հանդիսապետութեամբ Աեծի Տանն Կիլիկիոյ վեՀափառ Հայրա­պետ Ն-ՍՕ-Տ-Տ- Արամ Ա- կաթողի֊կոսին՝.

վանքի շրջափակին մէջ բացօթեայ խորանին վրայ պատարագեց Գերշ- Տ- կոմիտաս Արք- ՕՀանեանր: Պատարագի երգեցողութիւնր կատարուեցաւ «Շնոր­հալի» երգչախումբին կողմէ:

1952 թուականէն սկսեալ երբ կա- ռուցուած է կաթողիկոսարանիս Պիք - ֆայայի Հովոցի Ս- Աստուածածին մա- տուռր« կաթողիկոսութեան կողմէ Ա- Մարիամ Ա ստուածածինի վերափոխ- ման Տօնր Հռչակուած է որպէս «Ուխաի Օր»-ր Պիքֆայայի վանքին. Հաւատաց­եալ ժողովուրդր Հաւատարմօրէն ամէն տարի մեծախումբ բազմութեամբ ներ­կայ կր գտնուի Աուրբ Պատարագին« խաղողօրՀնէքին ու աւանդական մա­տաղի օրՀնութեան:

«Հայր Մեր»-էն անմիջապէս առաջ, վեՀափառ Հայրապետին Հանդիսապե-

ՀԱՒԱՏԱՑԵԱԼՆԵՐՈՒ ԽՈՒՌՆԵՐԱՄ ԲԱԶՄՈՒԹԻՒՆԸ Ա. ՊԱՏԱՐԱԳԻ ԸՆԹԱՑՔԻՆ

օ գ ո ս տ ո ս 2012 ՀԱՍԿ 797

ԽԱՂՈՂՕՐՀՆԷՔԻ ՈՒ ՄԱՏԱՂՕՐՀՆԷՔԻ ՊԱՀՈՒՆ

տութեամբ տեղի ունեցաւ խաղողօրՀ- նէքի եւ մատաղօրՀնէքի աւանդական արարողութիւնը, երբ երկրի բերքին ու ժողովուրդի ուխտերուն ընծան նուիր- ւեցաւ Աստուծոյ, յատուկ աղօթքներու ճամբ վ: Ապ ա ՎեՀափառ Հայրապետը տուաւ իր պատգամը, ներկայ Հազարա­ւոր ժողովուրդին: Բազմութեան մէջմեծ էր թիւը յատկապէս երիտասար­դութեան, որոնք յատուկ կապուածու- թեամբ ու երկիւղածութեամբ մասնա­կից դարձան Ուխտի օրուան: Տայտ-նենք, որ Ա- Պատարագը արբանեակային պատկերասփիւռի կա յանով սփռուեցաւ աշխարՀի բոլոր կողմերը.

ՎեՀափառ Հայրապետը իր պատգա­մին սկիզբը անդրադարձաւ Ա- 0արիամ Աստուածածինի տիպարին, որպէս Աս­տուծոյ Որդիին Մայր, եւ որպէս աղբիւր բարոյական ու Հոգեւոր արժէքներու:

Նորին Արբութիւնը անդրադարձաւ արեւմտաՀայերէնի պաշտպանութեան Հարցին: Ան ըսաւ- «Վերջին տարիներուն , յաճախակի առիթներով պատգամեցիՕք, գրեցինք ու ՕոյՕիսկ հանդիպումներ կազ­մակերպեցինք յիշեցՕելով թէ արեւմտա- հայերէՕը, մեր լեզուն, տագնապի ու Օա-

հաՕջի մէջ է: Հայ լեզուն մեր ժողովուր­դին էութեան ու լինելութեան անքակտելի մասՕ է դարձած» (Պատգամը ամբողջու­թեամբ տեսնել Փոխան խմբագրականին

մէջ):իր պատգամին երկրորդ բաժինով,

ՎեՀափառ Հայրապետը անդրադարձաւ սուրիաՀայութեան: ՎեՀափառ Հայրա­պետը ըսաւ- «1) Բարձր գնահատանքով կ’ողջուՕեՕք սուրիահայութեաՕ ցուցա­բերած միասնական ոգիՕ, իՕչպէս Օաեւ հաւասարակշռուած ու առողջ մօտեցումը իր շուրջ տեղի ունեցող անցուդարձերուն 2) ՍուրիահայութիւՕը, որպէս կազմա­կերպ գաղութ, իՕչպէս Օաեւ որպէս Սուր- իոյ կարեւոր համայնքներէն մէկը, կը շա­րունակէ մնալ ամրօրէՕ կառչած սուրիա- կաՕ հայրենիքին եւ անոր գերագոյՕ ու ըՕդհաՕրակաՕ շահերուն 3) Ըսինք ու կը կրկՕեՕք, որ սուրիահայութիւՕը, իր կեանքի այս դժուար հաՕգըրուաՕիՕ, կա­րիքը ունի մեր բոլորին անվերապահ ու ամբողջական աջակցութեան» (Պատգամը ամբողջութեամբ տեսնել Փոխան խըմ- բագրականին մէջ) :

Մինչեւ ուշ գիշեր Հաւատացեալներ մնացին վանքին մէջ եւ Ա~ կոյսի Վերա-

798 ՀԱՍԿ Օ Գ Ո Ս Տ Ո Ս 2012

«ՀԱՅ ԼԵԶՈՒՆ ՄԵՐ ԺՈՂՈՎՈՒՐԴԻՆ ՒՈՒԹԵԱՆ ՈՒ ԼԻՆԵԼՈՒԹԵԱՆ ԱՆՔԱԿՏԵԼԻ ՄԱՍՆ Ւ ԴԱՐՁԱ6»

փոխման խորՀուրդով զօրացած ու իրենց Հաւատքին մէջ ամրապնդուած, վերադարճան իրենց տուները.

Տայտնենք, որ մէկ օր առաջ ուխ­տաւորներու խումբը ներկայ գտնուե­ցաւ գիշերուան ժամը 8-ին Հսկումի ա­րարողութեան եւ գիշերեց վանքին մէջ, որպէս նախապատրաստութիւն յաջորդ օրուան. Նոյն օրը առաւօտեան, ՎեՀա­փառ Հայրապետը Հայրապետական ա­մարանոցի դաՀլիճին մէջ ընդունեց բո ­լոր ուխտաւորները եւ իր օրՀնութիւնը

բաշխեց անոնց.

Ս. Աստուածածին ի Վերափոխման տօնը կանխող շաբթուան ընթացքին Պիքֆայայի վանքին մէջ Ս. Աստուածա­ծինի նուիրո ւած դասախօսութիւններ տրուեցան միաբան Հայրերու կողմէ. Դասախօսութիւններուն մասնակցեցան շուրջ 200 տիկիններ.

կիր ակի 12 Օգոստոս 2012-ին կաթո­

ղիկոսարանի Ս՝ Գրիգոր Լուսաւորիչ 0ա յր Տաճարին մէջ եւս Ս՝ եւ ԱնմաՀ Պատարագ մատուցուեցաւ Վերափոխ­ման Տօնին առիթով. Ս. Պատարագը մա­տուցեց, քարոզեց եւ խաղողօրՀնէք կա­

տարեց Դերշ՝ Տ՝ կոմիտաս Արք՝ ՕՀան- եան. Պատարագի աւարտին տեղի ունե­ցաւ խաղողօրՀնէք, որմէ ետք Հաւա­տացեալներ ստացան օրՀնուած խաղո­ղէն ողկոյզներ.

Տաջորդ օր, Երկուշաբթի 13 Օգոս­տոս 2012-ին, 0եռելոց Տիշատակի օրը եւս Ս. եւ ԱնմաՀ Պատարագ մատուց- ւեցաւ Պիքֆայայի Ս. Աստուածածին

մատրան մէջ. Պատար ա •իչն էր Հոգչ. Տ. Նշ ան Աբղ. Լ ախոյեան՝. Ս. եւ ԱնմաՀ Պատարագի աւարտին ՀոգեՀանգիստ կատարուեցաւ ազգիս Համօրէն ննջեց­եալներուն եւ Պիքֆայայի Ս. Աստուա­ծածին մատրան բարերար Հանգուցեալ

Տէր եւ Տիկին Երուանդ եւ Ալիս Տէմիր- ճեաններու Հոգիներուն Համար.

կէսօրին, Դպրեվանքի սեղանատան մէջ միաբան Հայրեր, Անթիլիասի 0այր Տաճարի տիկնաց միութեան անդամու- Հիներ, եւ Դպրեվանքի ուսանողներ սե­ղանակից դարճան ՎեՀափառ Հայրա­պետին, դարճեալ աւանդութեան վե- րածուած սիրոյ սեղանին շուրջ.

օ գ ո ս տ ո ս 2012 ՀԱՍԿ 799

«Ա՜Խ, ՍՐԲԱԶԱՆ, ԱՍՏՈԻԱՍԱՍՆԻՆ ՊԻՏԻ ՍԱԽԾՆՔ...»

Սոյն եւ յաջորդող յօդուածները լոյս տեսած են նաեւ լիբանանահայ երեք օրաթերթերուն' «Ազդակ»-ի, «Արարատ»-ի եւ «Զարթօնք»-ի մէջ:

Հա յ Եկեղեցւոյ խորՀրդաւոր ու Հո­գեզմայլ արարողութիւնն երուն, գեղա- Հիւս ձայնանիշերու վրայ կառուցուած շարականներուն եւ դօտեպնդող ու ոգե­շնչող աղօթքներուն մէջ յատուկ տեղ կը գրաւէ Աուրբ Աստուածածինը. Ոչ մէկ արարած, Աստուածաշունչ 0 ատեանին մէջ յիշատակուած կամ Եկեղեցւոյ ծոցին մէջ ծնած, նո յնիսկ երկինքի մատեան գունդին մէջ ծառայող, այս­քան պանծացուած ու գովերգուած է մեր մէջ, որքան Ա- կոյս 0արիամը. Ո ­րովՀետեւ Աիոնի այս դուստրը, իր բա­ցառիկ սրբութեամբ, Աստուծոյ ուշադ­րութեան արժանացաւ, դառնալով կեն­դանի տաճարը Աստուածորդիին եւ Հարսը Աուրբ Հոգիին.

Տարուան ընթացքին եօթը առիթնե­րով տօնուող ու յիշատակուող Ա- 0ար- իամին, մեր Աուրբ Հայրապետներուն կողմէ տրուած են Հարիւրաւոր ստո­րոգելիներ ու կոչումներ. Հայոց եռա­մեծ վարդապետներն ու Հոգեզմայլ տա- ղագիրները, իրենց Հանճարի բոցէն ցո­լացող լաւագոյն ստեղծագործութիւն- ները ընծայած են երկնաւոր Վարդա­պետի անդրանիկ առաքեալին Աստ- ւածամօր- այն կնոջ որ իր արգանդին մէջ կրեց մարդացեալ Աստուածը, Հան­դիսանալով շեփոր տիեզերական մար­գարիտին.

Արդարեւ, յատուկ սէր ու կապուա- ծութիւն ունեցած են մեր նախնիները «աստուածախառՕ սեղանի Ա- կոյս 0ար- իամին նկատմամբ. Անոնք իրենց ունե­

ցած մեծ յարգանքը, անտրտունջ բա­րեխօսին Հանդէպ, Հիմնաւորած են բազ­մաթիւ աղօթատեղիներ կառուցելով ի պատիւ անոր անուան. Աստուածածի­նին նուիրուած երկնասլաց տաճարնե­րէն սկսեալ մինչեւ դպրութեամբ ծաղ­կած վանքերն ու ամենախոնարՀ մա­տուռները, օրՀնութեան առիթ դարձած են անոնց շուրջ բոլորուած ժողովուր­դին Համար.

Հա յ Եկեղեցւոյ Աւազանէն վերա­ծնած իւրաքանչիւր Հայու Համար, Աստ- ւածամօր Հոգեւոր ու բարոյական ներ­կայութեան խորՀուրդով ապրիլը երկ­նատուր պարգեւ է. ՈրովՀետեւ Աստ- ւածամայրը իր Որդիին մօտ մնայուն բարեխօս ու միջնորդ է երկինքի որդեգ­րութիւնը վայելող բազմութեան. Որով­Հետեւ 0արիամը մշտաբարբառ յուշա ­րարն է քրիստոսին, որ իր թափած Աուրբ Արեամբ ողորմի մեղաւորներուս եւ քաւէ մեր մեղքերը. ՈրովՀետեւ «մարմՕաւոր քերովրէի յայտարարուած ԱրբուՀին սէր ու գթութիւն կը բուրէ, մայրութիւն ու սրբութիւն կը ճառա­գայթէ եւ ճշմարիտ Հոգեւոր ապրում­ներով «լեցուն կեաՕքի-ին ԼՀմմտ ՏՀ 10-Щ կ առաջնորդէ ադամորդիները.

Պատուական ընթերցող,Տառաջիկայ օրերը տօնական են մե­

զի Համար. Հա յ Եկեղեցւոյ տօնացոյցին Համաձայն, Օգոստոս \5-ի մերձակայ կիր ակին տօնն է Վերափոխման Աուրբ Աստուածածինին, իսկ Աուրբ Աստուա- ծածնայ Վերափոխման տօնը ուխտի օրն

800 ՀԱՍԿ օ գ ո ս տ ո ս 2012

է Պիքֆայայի բարձունքին կանգնած Աուրբ Աստուածածին վանքին: Մայրու­թեան բերրի եւ պտղալից անդաստանր այս Աուրբ վանքր, Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Հայրապետական Աուրբ Աթոռին Հոգե­ւոր առաքելութեան աւիշ ներարկող կեդրոնն է: 0րիստոսի Մօր անուամբկնքուած այս վանքր, լոյսի փարոս ու յոյսի ներշնչարան է, եւ սփիւռքի Հայու- թեան Հոգեւոր ապրումներուն անկո- րրնչելի յիշատակարանն ու յոյզերուն վառարանր. Աստուածամօր Հարսնարա­նին այս Աուրբ վանքին ուխտի օրր, մեր ազգի զաւակներուն Համար ուխտի վե­րանորոգութեան ու Աստուածամօր նր- կատմամբ մեր յարգանքր կրկնապատ- կելու լաւագոյն առիթն է : Տաղաւար այս տօնր տարբեր երանգաւորում ունի Հո­գեւոր ցնծութեան առիթ կր շնորՀէ Հա­ւատացեալ մարդուն: Դիւրաւոր Հայեր, իրենց ձեռքն առած ուխտի «գաւազանր», կր բարձրանան Հեր, Աստուածամօր բլուրր, իրենց Հետ բարձրացնելով իրենց ոգեղէն ապրումէն բխող զգացումներն ու ամէնէն ազնիւ խնդրանքներր.

Ո՜Վ Հայ ուխտասէ ր ուխտաւոր,Տաւիտենական ուխտաւորր 0ա ր-

իամ Աստուածամայրր, ուխտի կր կանչէ քեզ. Թ ող քու առօրեայ Հոգերդ, զբա­ղումներդ եւ բ արձր ացի ր վեր ' առ Աուրբ կոյսն Աստուածամայր: *Ներկա- յացո ւր ուխտդ, թերեւս առողջութեան կամ գործի յաջողութեան, եւ կամ այլ նպատակի, ինչպէս Աուրբ Պսակի խոր­Հուրդին արժանանալու, կամ մայր դառնալու քաղցր նպատակին Համար: 0օտեցիր սրբավայրին, առատութեան ու օրՀնութեան խորՀրդանիշ խաղողի րնծադ ձեռքիդ, կամ ուխտի մատաղցու ոչխարր կո ղքիդ, որպէս տասանորդր այն բոլոր բարիքներուն, զոր կր վայե­լես ամէն օր Աստուծոյ շնորՀքով: Մոմ վառէ Ա- կոյսին ներկայացնելով ամէ­նէն բարի զգացումներդ, ու աղօթք մրմնջայ Համայն աշխարՀի խաղաղու­թեան Համար:

Շաբաթ 11 Օգոստոսի երեկոյեան մատուցուող Աուրբ Պատարագին մաս- նակցութեամբ, վերափոխուէ Աստուա­ծամօր Հետ դէպի երկինք առագաստր քրիստոսին ծննդավայրր Լոյսին: ° ւՀուսկ տունդ վերադարձիր նոր մարդ դարձած, Աստուածամօր կողմէ որդեգ- րրւած: Ա յս է ճշմարիտ ուխտր եւ անոր պտուղր:

Աւելի քան մէկ դար առաջ, նախքան մեր ժողովուրդին ճակատագրուած սեւ օրերր մեծ եղեռնի տարիներր, Արմաշի վանքին ուխտի օրուան առիթով Հազա­րաւոր ուխտաւորներ, իրենց իղձերուն ու փափաքներուն գանձանակով զանա­զան շրջաններէ Արմաշ գալով վանք կր բարձրանային, Աստուածածինի պատ­կերին առջեւ ծնրադրելու եւ խունկ ծխելու: Անոնք Աուրբ Մարիամի Հրա­շագործ պատկերին Չարխարան Ասա- ւածամօր առջեւ ծունկի գալով, իրենց բազմատեսակ խնդրանքներր կր ներ­կայացնէին Անոր:

Ապա դժգոՀ ծնողներ,— ինչպէս կր պատմէ Լեւոն ^աշալեան, իր «Արմաշի ուխաագնացութիւնր» յուշագրութեան մէջ — մտնելով վանքի փոխ-վանաՀայր Օրմանեան Սրբազանին մօտ, իրենց զա­ւակներր ցոյց տալով անոր կրսէին- «Ա՜խ, Սրրազան, Ասաուածածնին պիաի ծախենք, անաոակ են, դպրոց չեն երթար, չեն կարդար...տ ժամերգութենէն յեաոյ, ծնողքներր Ասաուածածնին կր ծախէին, դրամական նուէրով մր, իրենց հիւանդ կամ անաոակ զաւակներր, եւ մէկ քանի աարիներ անոր պաշապանութեան ներքեւ թողլէ յեաոյ զայսն, եա կր գնէին»տ

Գո ւն ալ բարձրացիր վեր նոր Արմաշ Պիքֆայայի Աուրբ Աստուածա­ծին վանքր եւ ուխտաւորի ամենամա- քուր ապրումներովդ զաւակդ «ծախէ»' յանձնէ Աստուածամօր մայրական խր- նամքին:

Աստուածամայրր քեզի կր սպասէ:

ԹՈՐԳՈՄ ՎՐԴ. ՏՕՆՈ8ԵԱՆ

օ գ ո ս տ ո ս 2012 ՀԱՍԿ 801

ՈՒԽՏԻ ՀԱՍԿԱՑՈՂՈՒԹ ԻՒՆԸ

Ուխտը երկու Հասկացողութիւն ո ւ ­նի. կրօնական եւ ժողովրդային.

կրօնական Հասկացողութեամբուխտ կը նշանակէ կնիք, դաշինք, Հա- մաճայնութիւն եւ կամ խոստում. Ուխ­տի գաղափարը իր էութեան մէջ քրիս- տոնէական է, Հակառակ որ Հին կտա­կարանի մէջ է, որ առաջին անգամ կը Հանդիպինք ուխտ Հասկացողութեան. Հին կ տակարանին մէջ կը տեսնենք թ է ինչպէս Աստուած իր ժողովուրդին կը փոխանցէ թելադրութիւններ, պատ­գամներ ու օրէնքներ որպէս ուխտ, որոնց միջոցով ժողովուրդին միտքը կը դաստիարակէր, որպէսզի երբ իր 0իա-

ծին Որդին ղրկէր աշխարՀ, մարդիկը կարենային ընդունիլ զինք, առաւել եւս կարենային ընդունիլ Անոր աշխարՀ բերած սիրոյ վարդապետութեան էո ւ­թիւնը. ինչպէս ըսինք, ուխտը իր էու- թեամբ քրիստոնէական է, եւ Քրիստոսի աշխարՀ գալուստով այդ ուխտը կնքը- ւեցաւ խաչին վրայ իր իսկ թափած արիւնով. Հին կտակարանին մէջ ուխտը անպայմանօրէն կապուած կ ըլլար նիւ­թական որեւէ մէկ բանի, մինչ Նոր կտակարանին մէջ Քրիստոսով երկինքի արքայութեան ժառանգորդ դառնալու իրաւունքը ստացաւ.

Աճառեանն ու 0ալխասեանը ուխտ բառը բացատրած են Հետեւեալ ճեւով. Աճառեան. «“Հասաաա խօսք, հասաաա առաջադրութիւն, դաշն, իրար մէջ կապ- ւած պայման »: իսկ 0ալխասեան. «1)Հասաաաուն խօսք, խոսաում, երդումով կամ աոանց երդումի, որ մարդ կու աայ' որեւէ մէկ բան կաաարելու համար 2)

...(Կրօն.) խոսաում, որով մէկ խումբ

մարդիկ կը պարաաւորուին հաւաքաբար բարեպաշաական գործի նուիրուիլ, դաշն, պայմանադրութիւն 3) Ասաուծոյ դաշին­քը մարդոց հեա, որով մարդոց փրկու­թիւն կը խոսաանայ եւ մարդոցմէ բարե- պաշա կեանք կը պահանջէ. կաակ. կաա- կարան 4) Խնդրուածք, Ասաուծոյ եւ սուրբերուն ուղղուած աղօթք 5) Վանք, մենասաան 6) Սրբավայր երթալ, որու անունը կրող սուրբին ուխա ըրած են, կ’երթան ուխաը կաաարելու եւ երկրպա­գութիւն ընելու, եւայլն»:

ԶարեՀ Արք. Ազնաւորեան խօսելով ուխտի մասին, կըսէ. «Ասաուծոյ կնքած

Ուխաը նաեւ ‘կաակ’ կը կոչուի, որովհե- աեւ Ասաուած իր ուխաը կը կնքէ արիւ­նով, որ խորհրդանիշ է մահուան, եւ այս պարագային' կաակագիրին մահուան: Այս մասին բացաարութիւնը կը քաղենք Եբրայեցիներուն նամակէն. “0րիսաոսի արիւնը շաա աւելի պիաի չընէ± միթէ: Ար­դարեւ, յաւիաենական Հոգիին միջոցաւ 0րիսաոս ինքզինքը որպէս անարաա զոհ Ասաուծոյ մաաուցանեց, որպէսզի իր արիւնով մաքրէ ձեր խղճմաանքը մեռելա­կան գործերէ, եւ դուք կարենաք կենդանի

Ասաուածը պաշաել: Աաով իսկ 0րիսաոս Նոր Ուխաին միջնորդը եղաւ, քանի իր մահով քաւեց այն յանցանքները, որոնք աոաջին Ուխաի ժամանակին գործուե­ցան , որպէսզի Ասաուծոյ կողմէ հրաւիր- ւած մարդիկը խոսաացուած յաւիաենա­կան կեանքը ժաոանգեն:

Որեւէ ուխաի, այսինքն' որեւէ կաակի պարագային, նախ անհրաժեշաօրէն կաա­կագիրին մահը պէաք է հասաաաուի,

802 ՀԱՍԿ Օ Գ Ո Ս Տ Ո Ս 2012

որովհետեւ կտակ մը միայն կտակագիր

անձերուն մահուընէն ետք ի զօրու կը դառՕայ. իսկ որքան ատեՕ որ կտակը գրողը դեռ ողջ է' կտակը չի կրնար ի զօրու ըլլալ: Ահա թէ ինչո՜ւ առաջինՈւխտը եւս չկնքուեցաւ' միՈչեւ որ արիւն չթափուեցաւ: Մովսէսի Օրէնքի գիրքիՕ մէջ բովանդակուած բոլոր պատուիրան­ները ժողովուրդին կատարելէ ետք, առաւ զոհ մատուցուած ձուլերուՕ ու նոխազ­ներուն արիւնը եւ քիչ մը ջուր, եւ կարմիր բուրդէ ու զոպայի ճիւղերէ կազմուած փունջով մը սրսկեց Ուխտի գիրքիՕ եւ ամբողջ ժողովուրդին վրայ, ըսելով. ‘Այս արիւնով է որ կը կնքուի Ուխտը, որուն հՕազաՕդիլ պատուիրեց ձեզի Աստուած’ : Ապա ՕոյՕ արիւնէն սրսկեց Օաեւ վկայու­թեան խորաՕիՕ եւ պաշտամունքային բոլոր առարկաներուն վրայ: Եւ Օրէնքին համաձայն' գրեթէ ամէՕ ինչ արիւնով կը սրբուի. մեղքերու թողութիւնն ալ առաՕց արեաՕ հեղումի չ’ըլլար”» (Եբր 9-14-22).Տստակ կ երեւի այս Համարներուն մէ-

ջէն, որ ուխտը առանց արիւնի չէր ըլլար, եւ թ է Հին կտակարանին մէջ եւ թ է ալ Նոր կտակարանին մէջ ուխտը արիւնով էր որ կը կատարուէր, Հին կտակարանին մէջ կենդանական զո­

Հով, իսկ Նոր կտակարանին մէջ աստ- ւածային Աստուծոյ 0իածին Որդիին

զոՀագործումով Գողգոթայի խաչին

վրայ.ժողովրդային առումով ուխտ կը

նշանակէ խոստում տալ եւ կամ խընդ- րանքի պատասխան ստանալ, գործի յաջողութեան, առողջութեան եւ կամ Հակառակը որեւէ մէկ խնդրանք ներ­կայացնել, որեւէ մէկ գործի Համար յաջողութիւն խնդրել, եւ անՀանգստու­

թեան պարադային բժշկութիւն. Ուխ­տագնացութիւնն ալ այս Հասկացողու- թեամբ է որ մէջտեղ եկած է, որ բա­րեպաշտական սովորութիւն է. Հաւա ­տացեալներ իրարու մօտ Հաւաքուելով

ուխտագնացութեան կ երթան որեւէմէկ սրբավայր իրենց աղօթքներն ու խնդրանքները իրենց ուխտը մատու­ցելու Աստուծոյ. Հինէն սկսած է այս սովորութիւնը եւ գրեթէ բոլոր կրօննե­րուն ու ժողովուրդներուն մօտ կայ՝. 0րիստոնեայ, Հրեայ, այլազգ, մէկ խօս- քով բոլոր կրօններն ալ ունին ուխտա- գընացութեան սովորութիւնը, որ տար- ւան ընթացքին մի քանի առիթներով կը

կատարեն. Այս ուխտագնացութիւննե- րու ընթացքին կրօնական ու ծիսական արարողութիւններուն կողքին, նաեւ ժողովրդային սովորութիւններ ի յայտ կու գան, որոնք երկրէ երկիր կը տար­

բերէին. Այդ ուխտավայրերէն են, այ- լազգներուն մօտ 0էքքան՝. Շիիներուն Համար մեծ սրբավայր է էմամ ^ ո ւ- մէյնիի գերեզմանը, եւ Հազարաւորներ ուխտի կ երթան Պարսկաստան այցե­լելու Համար այդ գերեզմանը եւ իրենց ուխտը կատարելու. ճափոնի շինտո- յիստները լեռներուն եւ աղբիւրներուն մօտ ուխտի կ երթան՝. Չինաստանի մէջ յայտնի են սուրբ լեռները. Հնդկաս­տանի մէջ Հիմալայայի բարձրունքները. 0րիստոնէութեան ծագումով, °րուսա- ղէմը պիտի դառնար բոլոր քրիստոն- եաներուն սրբավայրն ու ուխտավայրը, ուր աշխարՀի չորս ծագերէն քրիստոն- եաներ մինչեւ օրս ուխտի կ երթան. իսկ

Հայերուս Համար, մինչեւ ՛И д -ի Ապրիլ- եան Ցեղասպանութիւնը, Արեւմտեան Հայաստանի մէջ մեծ թիւով վանքեր կային, որոնց տօներուն առիթով ուխ- տագնացութիւններ կը կազմակերպո­ւէին, օրինակ, 0 շո յ Աուրբ կարապետ Վանքը.

Ներկայիս, Հայաստանի մէջ յաճա- խակի առիթներով ուխտագնացութիւն- ներ կը կատարուին դէպի վանքերն ու եկեղեցիները. Ափիւռքի մէջ, Պարսկաս­տանի 0ա կու շրջանին մէջ գտնուող Աուրբ Թադէի վանքի ուխտագնացու-

օ գ ո ս տ ո ս 2012 ՀԱՍԿ 803

թիւնր կր կատարուի ամէն տարի, ուր թ է Պարսկաստանէն եւ թ է ալ տարբեր երկիրներէ Հայեր ուխտի կ երթան մեր առածին Լուսաւորիչ Ա- Թադէի վանքր: 1930-ին Լիբանանի մէջ Հաստատուած 0եծի Տանն կիլիկիո յ կաթողիկոսու­թիւնն ալ տարուան րնթացքին Ուխտի

երկու օրեր ունի- առաֆինր Ա- Գրիգոր Լուսաւորիչի չարչարանքներուն եւ վիրապ մտնելուն յիշատակի օրր, երբ Սուրբին Աջր դուրս կու գայ իր արկղէն օրՀնելու Համար Հաւատացեալ ժողո-

վուրդր. ° ւ երկրորդր Ս- Աստուածած- նայ վերափոխման Ուխտի օրր, Պիք- ֆայայի վանքէն ներս, որ սկիզբ առած է 1952-էն. Ամէն տարի Աուրբ Աստուա­ծածինի վերափոխման տօնին Հազա­րաւոր Հաւատացեա լներ որպէս ուխ- տաւորներ կր բարձրանան Պիքֆայայի վանք, իրենց ուխտր կատարելու՝.

Ուխտի եկո ւր ժողովուրդ Հայոց: Ուխտի եկ ուր Հ աւատացեալ ժողո - վուրդ՝. Ուխտի եկուր երիտասարդու- թիւն եւ Հաղորդ դարձիր քու պապե­րուդ արժէքներուն ու արժանիքներուն՝. Ե կուր եւ ներկայութեամբդ օրՀնու- թիւնր ստացիր Աուրբ Աստուածածինին,

որովՀետեւ ինչպէս Ն-Ս-0-Տ-Տ- Արամ Ա-վեՀափառ Հայրապետր կր Հաստատէ, թ է «դո՜ւն ես այսօր, ո՜վ հայ երի- աասարդ, հայ մնալու պայքարին քաջ զինուորր եւ իմասաուն աոաջնորդրտ Մեր ազգին ապագան դո՜ւն պիաի կերաես' մեր հոգեւոր, րարոյական, մշակութային ու ազգային արժէքներուն, այլ խօսքով' քու հարազաա ինքնութեանդ նկաամամր ու­նեցած խոր հաւաաարմութեամր ու անաեղիաալի յանձնաոութեամր».

ՎԱՐԱՆԴ ՎՐԴ. 0ՈՐԹՄՈՍԵԱՆ

804 ՀԱՍԿ Օ Գ Ո Ս Տ Ո Ս 2012

Ս. ԱՍՏՈՒԱԾԱԾՆԱ6 Տ Օ Ն ԻՆ ԱՌԻԹՈՎ Ն Ո ՒԻ Ր Ա Տ Ո ՒՈ ՒԹ Ի ՒՆ Ն Ծ Ր

Ս. Ասաուածածնայ Վերափոխման աօնին ու Պիքֆայայի Վանքի «Ուխաի Օր»-ուան առիթով եղած են հեաեւեալ նուիրաաուութիւնները, որոնց համար Մայր Տաճարի Լուսարարապեաութիւնը իր շնորհակալութիւնը կը յայանէ բոլոր նուի- րաաու ուխաաւորներուն:

Մաաաղցու ոչխար կը նուիրեն-2 հաա.- Աւէտ եւ 0 է ւն Գարամանուկեաններ1 հաա.- Տէր եւ Տիկին Հրայր ժ անին Մարդարեան եւ զաւակունք. Տէր եւ Տիկին

կալի եւ 0րիսթի ԹաՀմիզեան. Տէր եւ Տիկին Գրիգոր &ուժունեան. Տէր եւ Տիկին ԶօՀրապ Տ ուրիք եւ Աւօ 0իչիրեան. Տէր եւ Տիկին Հմայեակ Թորոսեան. Տէր եւ Տիկին Գէորգ Մկրտիչ. Տէր եւ Տիկին Փիթր եւ Դալար Զալալ. Պրն. Տարութիւն Հաճընեան. Տիարք Ռա ֆֆի եւ Սարդիս Սարաֆեան. Տիկին Մատլէն Տէր Նիկողոսեան. Օրդ. Մարալ Աւադ. Տաբէթ-^աչիկ եւ Գօգօ Գանթարճեան. Տարութ կիւլիւմեան. Ռա ֆֆի Գարամինասեան. Պօղոսեան ընտանիք. Թորիկեան Ընտանիք. Փոքրիկներ Լոռի եւ Սերլի Թորոսեան.

Աքլոր կը նուիրեն.-Տէր եւ Տիկին Տարութ Փօլատեան.

Հաւ կը Նուիրեն .­18 քիլօ - կուրանոցի կողմէ (0ա Հըլ).

Խաղող կը նուիրեն .­2 սնաուկ— Տէր եւ Տիկին Հրայր ԹաՀմէզեան. Տէր եւ Տիկին Մկօ Նիկոլեան. Տէր

եւ Տիկին Վարդան Փափազեան. Տէր եւ Տիկին Տակոբ Չալըքեան. Տէր եւ Տիկին Արման Սիմոնեան. Տիկին Պէթի կիւլկիւլեան. ^ազարեան ընտանիք՝. Մի Ոմն՝.

1 սնաուկ.- Տէր եւ Տիկին Արտօ Արամալեան. Տէր եւ Տիկին կարօ &աՀինեան. Տէր եւ Տիկին Թորոս Մեսրոպեան. Տէր եւ Տիկին ԶօՀրապ &էկեան՝. Տէր եւ Տիկին Սարգիս Թիլպեան՝. Տէր եւ Տիկին ՕՀան Մանո ւէլեան. Տէր եւ Տիկին ժան Օղասապեան. Տէր եւ Տիկին ՄՀեր Պոճիքեան. Տէր եւ Տիկին ժան Սալխանեան. Տէր եւ Տիկին Այտա Պոյաճ- եան. Տէր եւ Տիկին Արտաշէս Արզումանեան. Տէր եւ Տիկին Վարուժան Տէր Թորոս- եան. Տէր եւ Տիկին Տարութ Պապիկեան. Տէր եւ Տիկին Տակոբ °ափուճեան. Տէր եւ Տիկին Սարգիս Միթիլեան. Տէր եւ Տիկին Արփի Տաթալեան. Տիար Տարութիւն Խեչոյ- եան. Տիար Արա &էկեան. Տիկին էվա Գտուսեան. Տիկին Մատլէն Տէր Նիկողոսեան. Տիկին Սիլվա կզտալեան. Տիկին Սիլվա Տիրացուեան. Տիկին Մարի կէպէնճեան՝. Տիկին ՎարդուՀի Գարատէօլեան. Տիկին Մելինէ Ադըլեան. Տիկին էլտա Պալաղամեան. Տիկին Անի Սարդիսեան. Տիկին Անի Տէմիրճեան. Տիկին ժագլին Ստեփանեան. Տիկին Արփի Տօնիկեան. ԱբրաՀամ Գօրնօզեան. Միքայէլ եւ Փաթրիկ Տիլոյեան. Նորա եւ

օ գ ո ս տ ո ս 2012 ՀԱՍԿ 805

Ռիթա. Շ ողիկ Տաքէսեան. Օրդ- Ռոզալին 0ուրտ . Օրտողլեան ընտանիք. Աարաֆեան

ընտանիք. էմիրիանեան ընտա նիք (Հալէպ)՝ 0ին աս Գարամինասեան ընտանիք. Արզումանեան Ընտանիք. Աարաֆեան ընտանիք. 0 ի Ոմն՝. 0 ի Ոմն՝. 0 ի Ոմն՝. 0 ի Ոմն՝.

50 քիլօ.- Գարին եւ Ալին 30 քիլօ.- Տէր եւ Տիկին Խորէն Փօլատեան 20 քիլօ.- Խաչիկ Թապուճեան15 քիլօ.- Տիկին Զեփիւռ Աելլումեան. Տիկին Նայիրի Խաչատուրեան՝ Օրդ-

Նաթալի Թապուճեան՝10 քիլօ.- Տէր եւ Տիկին 0արտիրոս 0արտիկեան. Շանթ Շէրնէզեան եւ Ռիթա

Աարդիսեան.6 քիլօ— Տէր եւ Տիկին Գէորգ 0կրտիչեան.4 քիլօ.- 0 ի Ոմն.3 քիլօ.- Տիկին 0իրէյ Քէլէչեան՝. 0 ի Ոմն.2 քիլօ.-Տիկին Տասմիկ 0ալխասեան. Օրդ- Թամար 0ալխասեան՝, 0 ի Ոմն՝.

Այլ նուիրաաուութիւններ.-100 Ամ. աոլար — Տէր եւ Տիկին Տարութիւն եւ 0արի Արսլանեան. Տիկին Ծովիկ

Զուլիկեան. ԹագուՀի Գպրանեան.50 Ամ. աոլար.- Պրն- ՇաՀէ 0իՀրանեան. Տեսիլ Լոչխաճեան՝. 0 ի Ոմն՝.30 Ամ. աոլար.- 0 ի Ոմն՝.20 Ամ. աոլար.- Տիկին 0արի 0արեան՝ Ռիթա եւ էմմա Աւետիսեան՝.450 հազար լ.ո-- 0ի Ոմն՝.150 հազար լ.ո.- Տէր եւ Տիկին Խաչեր 0արկոսեան՝ Տէր եւ Տիկին Աարդիս

Չպուքճեան՝ ժիրայր եւ Ալինա Բանկակեան.100 հազար լ.ո.- Տէր եւ Տիկին Աարդիս Արապեան. Տէր եւ Տիկին Գուրդէն

0կրտիչեան՝ Տիկին Արաքսի Աչըգեան Պէրպէրեան՝. Գարին եւ Ալին՝. 0 ի Ոմ՛ն՝.50 հազար լ.ո — Տիկին Լուսին Խաչատուրեան՝ Տիկին ԱնաՀիտ °սայեան. Տիկին

Անժէլ Ապաճեան՝ Տիկին Ռիթա Շէկեան՝. Անի Աարեան՝.45 հազար լ.ո.- 0ի Ոմն.30 հազար լ.ո.- Տիկին 0արի ֆսթըգճեան. 0ալինա Աարեան՝ Փոքրիկներ Վանա եւ

Տարութ Օղտասեան՝ Տիկին Տասմիկ Հարապաղեան՝20 հազար լ.ո.- Տիկին Աիլվարդ կիւլտարեան՝ Տիկին Լէոնէ Ղ^ազարեան՝15 հազար լ.ո — Տէր եւ Տիկին Աարդիս 0իթիլեան՝. Տէր եւ Տիկին Տակոբ Գա-

լայճեան.10 հազար լ.ո.- Տիկին Շողիկ՝175 քիլօ ցորեն.- Տիկին 0րիսթին ^ազարեան՝.30 քիլօ խունկ— Տիկին Արչօ Վէքիլեան՝.10 քիլօ խունկ.- Տիկին Աիլվա Թապուճեան՝.30 քիլօ աղ— Տիկին Շուչիկ Վէքիլեան՝.17 քիլօ աղ.- Տիկին կրէթա 0արտիրոսեան՝5 քիլօ աղ.-Տէր եւ Տիկին Արփի Զաթալեան՝.4 քիլօ աղ.- 0ի Ոմն.4 քիլօ միս.- Տիկին Լուսին 0էօչկէրեան՝,

ԼՈԻՍԱՐԱՐԱՊԵՏՈԻԹԻԻՆ ՄԱ8Ր ՏԱՃԱՐԻ

806 ՀԱՍԿ օ գ ո ս տ ո ս 2012

ԼՈԻՐԵՐ Դ Պ Ր Ե Վ Ա Ն Ք Է Ն

ՆԱԽԿԻՆ ԴՊՐԵՎԱՆԵՑԻՆԵՐՈՒ ԴՊՐԵՎԱՆՔ ԱՅՑԵԼՈՒԹԻՒՆԸ

Երեքշաբթի 21 Օդ ոստոս 2012, Գպրեվանք այցելեց Հիւսիսային Ամերի­կայի Արեւելեան Թեմի Ուստրր քաղաքի Հոգեւոր Հովիւ Արժ- Տ- խաչատուր 0Հնյ- Պօղո սեան եւ տեսակցութիւն ունեցաւ Դպրեվանքի Տեսուչ Գերշ- Տ- Նարեկ Արք- Ալեէմէզեանի Հետ՝.

Նոյն օրր, դպրեվանեցիներր ճաշով Հիւրասիրեցին Լոս Անճելրս էն Բ րշ- ԶօՀրապ Աւ- Սրկ- Մանուկեանր: ճաշին ներկայ գտնուեցաւ նաեւ Տիրացուին դասրնկեր Հիւսիսային Ամերիկայի Ա ­րեւմտեան Թեմին մէջ ծառայող Գերպ- Տ- Մի ւռոն Ծ - վրդ- Ազնիկեանրւ

Նարեկ Սրբազան Գպրեվանք այցե­լող Հիւրերր դպրեվանեցիներուն ներկա- յացուց, րսելով- «Որպէս դպրեվանեցի- ներ, մենք ուր եւ կեանքի ինչ ոլորաի մէջ ալ որ գանուինք, չենք կրնար մոոնալ մեր հոգեւոր եւ իմացական կազմաւորման օճախր հանդիսացող Դպրեվանքրտ Դպրե­վանքի մէջ մեր անցուցած օրերր իրենց անջնջելի դրոշմր կր թողուն մեր ներաշ­խարհին վրայ եւ երր Դպրեվանք կու գանք

մենք զմեզ մեր հարազաա աան մէջ կր զգանքտ Ուրախ եմ յայանելու, որ երր անցեալ շարաթներուն Գանաաա եւ Ամե­րիկա այցելեցի, Դպրեվանքով հեաաքրր- քրրուած րազմաթիւ նախկին դպրեվանե- ցիներու եւ հայորդիներու հանդիպեցայ, որոնք մեծ սպասումներ ունին մեզմէ տ Կր խոսաանանք մեր կարելին րնել յուսախար չձգելու համար մեր սիրելի Վեհափաո Հայրապեան ու մեր ժողովուրդի զաւակ- ներր»:

Հիւրերր եւս իրենց սիրտի խօսքր ուղղեցին դպրեվանեցիներուն եւ յայտ- նեցին, թ է իրենց Հոգեւորականի եւ աշ­խարՀականի ծառայութեան ոգին Գրպ- րեվանքին մէջ թրծուեցաւ:

Ապա, Նարեկ Սրբազանին րնկերակ- ցութեամբ, Հիւրերր այցելեցին իրենց Տեսուչ Գերշ- Տ- Արտաւազդ Արք- Թրթռեանին եւ Փոխ-տեսուչ Գերշ- Տ- Աուրէն Արք- Գաթարոյեանին ու Գպրե- վանքին մէջ իրենց անցուցած ուսանո­ղական քաղցր պաՀերր վերապրեցան:

օ գ ո ս տ ո ս 2012 ՀԱՍԿ 807

Մ Ի Ջ -Ն Կ Ն Ղ Ն Ց Ա Կ Ա Ն

ՄԵօԻ ՏԱՆՆ ԿԻԼԻԿԻՈՅ ԿԱԹՈՂԻԿՈՍՈՒԹԵԱՆ ՄԱՍՆԱԿՑՈՒԹԻՒՆԸ ՍԻՋ-ԵԿԵՂԵՑԱԿԱՆ ՇԱՐԺՈՒՍԻՆ

1) Ասիոյ Եկեղեցիներու Խորհուրդի Ընդհանուր Վարչութեան ժողով, (Թայ- ուան) տ

Ասիո յ Եկեղեցիներու խորՀուրդի ԸնդՀանուր վարչութեան Հերթական ժո- ղովր տեղի ունեցաւ ^ -̂27 Օգոստոս2012-ին Շինչու քաղաքին մէջ, Թայուան:

Ասիո յ Եկեղեցիներու խորՀուրդր բաղկացած է Ասիո յ բոլոր եկեղեցինե­րէն, տարածուած աւելի քան ասիական 27 երկիրներու մէջ: իր անի Հա յ եկեղե­ցին 2010 թ- Ապրիլէն սկսեալ շնորՀիւ Ա- Աթոռիս ԳաՀակալ Ն-Ա-0-Տ-Տ- Արամ Ա-կաթողիկոսին, անդամակցած է այս իորՀուրդին եւ կր մասնակցի իորՀուր-

դի գործունէութեան իր անդամներուն միջոցաււ Գերշ- Տ- ԱեպուՀ Արք- Աար- դիսեան, Առաջնորդ ԹեՀրանի Հայոց Թեմին անդամ է Ասիոյ Եկեղեցիներու խորՀուրդի ԸնդՀանուր վարչութեան եւ այդ Հանգամանքով մասնակցեցաւ ժողովին, ներկայացնելով միաժամանակ Աեծի Տանն կիլիկիո յ կաթողիկոսու- թիւնր:

ԸնդՀանուր վարչութեան ժողովի աշիատանքներր բաժնուած էին երկու մասի. Առաջին երեք օրերուն, 20-22 Օգոստոսին, ժողովր զբաղուեցաւ Ասիո յ խորՀուրդի րնդՀանուր քարտուղարի եւ միաւորներու տեղեկագրերու ներկայա-

ԺՈՂՈՎԻՆ ՄԱՍՆԱԿԻՑՆԵՐԸ ԹԱՅՈՒԱՆԻ ՄԷՋ

808 ՀԱՍԿ Օ Գ Ո Ս Տ Ո Ս 2012

ցումով եւ տեղեկադիրներէն բխած Հիմ­նաՀարցերով տնտեսական, ընկերային ծառայութեան, Հաղորդակցութեան եւ եկեղեցիներու իրարու Հետ Համագոր­ծակցութեան եւ աշխոյժ գործունէու- թեան Հարցերով: Երկրորդ բաժինը,23-26 Օգոստոս 2012, յատկացուած էր Աստուածաբանական ԽորՀրդակցու- թեան: Սոյն խորՀրդակցութեան մաս­նակցեցան Ասիոյ տարբեր երկիրներու եկեղեցիներու աստուածաբանականՀամալսարաններէն եւ Դպրեվանքներէն մասնագէտներ եւ փորձագէտներ:

Դասախօսութիւններ տրուեցան ե- կեղեցւոյ դիմագրաւուած եւ դիմագրա­ւելիք մարտաՀրաւէրներուն մասին, Աս­իոյ Եկեղեցիներու ներկայ վիճակին եւ թ է եկեղեցին ինչպէս կը դիտէ «բնու­թեան ողբըի այսօրուան բնութեան ա­ղէտներուն եւ մարդկութեան բնութեան Հանդէպ ունեցած անտարբերութեան երեւոյթը. Ւր ժողովական աշխատանք- ներու աւարտին Ասիոյ Եկեղեցիներու ԽորՀուրդը տօնեց իր Հիմնադրութեան 55 ամեակը Ծինչոյի Երիցական եկեղեց­ւո յ մէջ, ուր յատուկ ելոյթ ունեցաւ նաեւ ՍեպուՀ Սրբազանը ոգեկոչելով Հայոց Ցեղասպանութիւնը եւ Օեղաս- պանութենէն վերստին յարութիւն ա­ռած մեր ժողովուրդի կեանքը շնորՀիւ իր Հաւատքին:

Վեցօրեայ աչխատանքներու աւար­

տին ժողովականները յատուկ յայտա- րարութեամբ անդրադարձան կատար- ւած աշխատանքներուն, եկեղեցիներու դիմագրաւած մարտաՀրաւէրներուն եւ միաժամանակ կոչ ուղղեցին Ամերիկայի եւ Արեւմտեան եկեղեցիներուն անմիջա­պէս Վ_երջ տալու իրանի իսլամական Հանրապետութեան դէմ եղած անար­դար շրջափակումներուն, միաժամա­նակ աղօթելու երկու 0որէաներու Վե- րամիաւորման Համար:

կիր ակի 27 Օգոստոսին ժողովա­կանները եղան Թայփէի եւ չրջակայ քա- ղաքներու քրիստոնեայ Համայնքներուն Հետ: Ուշագրաւ երեւոյթ է, որ քրիստո- նէութիւնը նոր վերելք եւ աճ կարձա- նագրէ Ծայրագոյն Արեւելքի այս եր­կիրներուն մէջ:

2) Արդարութիւն եւ խաղաղութիւն ներկայ աշխարհին մէջ (Թաքա, Պանկ- լաաէշ):

Ասիո յ Եկեղեցիներու ԽորՀուրդի Միջ֊Եկեղեցական կազմաւորումին, սե­ռային արդարութեան եւ երիտասար­դութեան Հզօրացումին (ЕО^) միաւորի կազմակերպութեամբ տեղի ունեցաւ ժողովէ «Արդարութիւն եւ խաղաղութիւն' ներկայ աշխարհին մէջի թեմայով: Սոյն ժողովին ԹեՀրանէն մասնակցեցաւՕրդ. Արազ Խուտաբախշեան որպէսմիաւորի անդամ 17-21 Տուփս 2012.Թաք ա, Պանկլատէշ:

ՀԱՅ ԵԿԵՂԵՑԻՆ ԿԸ ՄԱՍՆԱԿՑԻ ԵԿԵՂԵՑԻՆԵՐՈՒ ՀԱՄԱՇԽԱՐՀԱՅԻՆ ԽՈՐՀՈՒՐԴԻ

ԿԵԴՐՈՆԱԿԱՆ ՎԱՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺՈՂՈՎԻՆ

Երեքշաբթի 28 Օգոստոս-Տորեք- շաբթի, 5 Սեպտեմբեր 2012, կրետէի (Տունաստան) Ուղղափառ Ակադեմիա­յին մէջ, գումարուեցաւ Եկեղեցիներու ՀամաշխարՀային ԽորՀուրդի կեդրոնա­կան Վարչութեան ժողովը:

կողովին, յանուն Ամենայն Հայոց կաթողիկոսութենէն մասնակցեցանԳերշ. Տ. Վիգէն Արք. Այքազեան եւ Տիկին Փոլա Տէր՜Մաթոյեանը ու 0եծի Տանն ^իլէկիոյ կաթողիկոսութենէն Գերշ. Տ. Նարեկ Արք. Ալեէմէզեան եւ

օ գ ո ս տ ո ս 2012 ՀԱՍԿ 809

ԺՈՂՈՎԻՆ ՄԱՍՆԱԿԻՑՆԵՐԸ ԿՐԵՏԷԻ ՄԷԶ

Տիկին Թենի ԱիմոնեանւԱռածին օրը, բացման Հաւաքական

աղօթքէն ետք, ժողովականներ լսեցին Ատենապետ Գոկտ- Ուոլթըր Օլթմանի եւ ԸնդՀ- քարտուղար Գոկտ- Օլավ Ֆիքսէ

Թ Վէյթի զեկոյցները ու կատարեցինՀամապատասխան քննարկումներ՝.

Տաֆորդող օրերուն ժողովականներ քննարկեցին եկեղեցաբանական, միսիո- նարական եւ կանոնադրական ընթացիկ Հարցեր ու առաւելաբար զբաղեցան2013-ին 0որիայի մէք գումարուելիք Համաժողովի նախապատրաստական

աչխատանքներուն վերջնական փուլե­

ր ոՎ՝°րկուչաբթի, 3 Աեպտեմբեր, ժողո­

վականներ ընդունեցին այցելութիւնը Հիւրընկալ °կեղեցւոյ Հոգեւոր Պետ Ն-Ա-Տ- Բարթողիմէոս Ա- Յոյներու Տիե­զերական Պատրիարքին՝

Տանձնախումբերու զեկո յցներուներկայացումով եւ Հաւաքական աղօթ­քով աւարտեցաւ Եկեղեցիներու Համաչ- խարՀային ԽորՀուրդի կեդրոնական Վարչութեան ժողովը, որ նախքան 2013- ի Համաժողով վերջինն էր՝

ՄԻՋ-ԵԿԵՂԵՑԱԿԱՆ ԺՈՂՈՎ ՊԻՔՖԱՅԱՅԻ ՎԱՆՔԻՆ ՄԷՋ' ՎԵՀԱՓԱՈ ՀԱՅՐԱՊԵՏԻՆ ՆԱԽԱԳԱՀՈՒԹԵԱՄԲ

Երեքչաբթի 21 Օգ ոստոս 2$հ-ի գի- դիպում տեղի ունեցաւ ՎեՀափառ Հայ-չեր, աւելի քան երեք ժամ տեւողու- րապետին նախագաՀութեամբ Պիքֆա-

թեամբ միֆ-եկեղեցական կարեւոր Հան- յայի վանքին մէֆ Տիչեալ Հանդիպումին

810 ՀԱՍԿ օ գ ո ս տ ո ս 2012

իրենց մասնակցութիւնր բերին Ասորի կաթոլիկ եկեղեցւոյ Պատրիարք °ո ւ- սէֆ Եունան, Երուսաղէմի Լուտերա- կան եկեղեցւոյ Եպիսկոպոս Մունիպ Եունան, առաջինր որպէս ՆախագաՀ Միջին Արեւելքի կաթողիկէ եկեղեցինե­րուն կողմէ Միջին Արեւելքի Եկեղեցի­

ներու խորՀուրդէն ներս, իսկ երկ- րորդր Միջին Արեւելքի Աւետարանա­կան եկեղեցիներուն կողմէ ՆախագաՀ դարձեալ Միջին Արեւելքի Եկեղեցիներու խորՀուրդէն ներս: Հանդիպումին նաեւ ներկայ էին Միջին Արեւելքի Եկեղեցի­ներու խորՀուրդի ԸնդՀանուր քարտու­ղար Փօլ ^ուՀանա Եպիսկոպոս, քա ր­

տուղարի Օգնական Գոկտ- էլի աս Հա- լապի եւ Տոքթ- Հապիպ Պատրր, որպէս խորՀուրդի Տատուկ Հարցերու Յանձ­նախումբի Ատենապետ:

Հանդիպումին րնթացքին կարեւո- րութեամբ քննարկուեցան Հետեւեալ եր­

կու Հարցերրա) Սուրիոյ գաղթականներուն ու

կարիքաւոր րնաանիքներուն օգնութեան հարցր: Անցնող ամիսներու րնթացքին Միջին Արեւելքի Եկեղեցիներու խոր­Հուրդր Գամասկոսի մէջ Հաստատած իր կեդրոնատեղիին ճամբով սկսած էր

մարդասիրական ու րնկերային օգնու­թեան աշխատանքին: Նկատի ունենալով

Աուրիայէն ներս ՀետզՀետէ վատթարա­ցող կացութիւնր, ինչպէս նաեւ շրջան­ներու միջե ւ Հաղորդակցութեան դրժ- ւարութիւնր, որոշուեցաւ Գամասկոսի, Հոմսի, Լաթաքիոյ, 0էսապի, Հալէպի եւ Գամիշլիի մէջ օգնութեան առանձին կեդրոններ Հաստատել, շրջանի եկեղեցի­ներու ներկայացուցիչներուն մասնակ- ցութեամբ: ժողովուրդին անմիջականօգնութիւն Հասցնելու մտաՀոգութենէն

մղուած նաեւ որոշուեցաւ որ Աուրիոյ մարդասիրական օգնութիւն կատարող միջ-եկեղեցական միջազգային մարմին- ներր իրենց օգնութիւնր կատարեն ուղղակիօրէն միշտ իրենց աշխատանքր Համադրելով տեղական եկեղեցիներուն Հետ: վերաշեշտուեցաւ խորՀուրդինայն սկզբունքային որոշումր, որ բոլոր տեսակի մարդասիրական ծառայու- թիւններր պէտք է կատարուին առանց խտրութեան քրիստոնեայի ու իսլամի միջեւ: Աուրիոյ տառապող ժողովուրդին մարդասիրական օգնութիւնր կր մնայ խորՀուրդի կարեւոր առա^նաՀերթու- թիւններէն մէկր.

բ) Նոր Ընդհանուր 0արաուղարի

րնարութեան հարց: Միջին ԱրեւելքիԵկեղեցիներու խորՀուրդի ԸնդՀ- քա ր­

տուղար Փօլ ^ուՀանան, շուրջ մէկամիս առաջ եպիսկոպոս ձեռնադրուե­ցաւ, դառնալով թեմակալ Առաջնորդ: Նկատի ունենալով այս պարագան, ինչ­պէս նաեւ իր Հրաժարականր, որոշուե­ցաւ խորՀուրդի կանոնադրութեան Հա­

մաձայն յառաջիկայ վեց ամիսներու րնթացքին րնդՀանուր քարտուղարի նոր նշանակում կատարել:

վերջապէ ս, նկատի ունենալով Մի­ջին Արեւելքէն ներս տիրող կացու­թիւնր, ներկաներր շեշտեցին եկեղեցինե­րու պատասխանատուներուն Հետ մնա­յուն կապեր Հաստատելու անՀրաժեշ- տութիւնր մօտէն տեղեակ դառնալու Համար անոնց դիմագրաւած դժուարու- թիւններուն, ինչպէս նաեւ ամբողջական ու ճիշդ կերպով ներկայացնելու Արեւ­մուտքի կրօնական շրջանակներուն շրր- ջանի րնդՀանուր կացութիւնր, ու յատ­կապէս եկեղեցիներու տեսակէտն ու մտաՀոգութիւնր:

օ գ ո ս տ ո ս 2012 ՀԱՍԿ 811

Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. ԱՐԱՄ Ա. ԿԱԹՈՂԻԿՈՍ ԻՐ ՑԱՒԱԿՑՈՒԹԻՒՆԸ ԿԸ ՅԱՅՏՆԷ ԵԹՈՎՊԻՈՅ ԵԿԵՂԵՑՒՈՅ

ՊԱՏՐԻԱՐՔԻՆ ՎԱԽՃԱՆՄԱՆ ԱՌԻԹՈՎ

Եթ ովպիո յ եկեղեցւո յ Պատրիարք Ապունա Փաուլոսի վախճանումինտխուր առիթով յանուն ՎեՀափառ

Հայրապետին եւ Աեծի Տանն Կիլիկիոյ կաթողիկոսութեան Գերշ. Տ. կոմիտաս

ՓԱՈՒԼՈՍ ՊԱՏՐԻԱՐՔ

Արք. ՕՀանեան մեկնեցաւ Ատիս Ապա- պա ներկայ ըլլալու յուղարկաւորու- թեան եւ Եթովպական եկեղեցւոյ Սինո- տին ու պետական պատասխանատու­ներուն անձամբ ներկայացնելու Վե­Հափառ Հայրապետին եւ Սուրբ Աթո­ռին ցաւակցութիւնները: Տ ուղարկաւո - րութիւնը տեղի ունեցաւ, Հինգշաբթի 23

Օգոստոսին, Եթովպիոյ Ս. Երրորդու­թիւն 0ա յր Տաճարին մէջ:

իր ցաւակացական նամակին մէջ ՎեՀափառ Հայրապետը անդրադառնա­լով Փաուլոս Պատրիարքին կեանքին ու ծառայութեան, կ՚ըսէ թ է երկար տարի­ներու անձնական բարեկամութիւն ու սերտ գործակցութիւն գոյութիւն ունէր իր Հետ: Տաճախակի առիթներով անոնք Հանդիպած էին Անթիլիասի Աայրավան- քէն ներս, Ատիս Ապապայի մէջ եւ միջ- եկեղեցական Համագումարներու ծ-իրէն ներս: ՎեՀափառ Հայրապետը նաեւ կը

յիշէ, թ է իր նախաձեռնութեամբ պատ­մական ողջագուրում տեղի ունեցաւ Փաուլոս եւ &նուտա պատրիարքներուն

միջեւ Եթովպիո յ եւ ^պտի եկեղեցի- ներու միջեւ երկար տարիներու գո յո ւ­թիւն ունեցող սառն յա րա բերութիւ­ներէն ետք:

ՎեՀափառ Հայրապետը կը յիշեցնէ թ է Հանգուցեալ Պատրիարքը նոր էջ բա­ցաւ Եթովպիոյ եկեղեցւոյ ժամանակա­կից պատմութեան մէջ, եկեղեցւոյ առա­քելութեան զանազան մարզերէն ներս: Ան նաեւ կ ողջունէ Պատրիարքին տա- րած աշխատանքը ափրիկեան ցամաքա­մասի ծիրէն ներս:

Հա յ եւ Եթովպիոյ եկեղեցիները դա­ւանակից են: &ուրջ երեսուն ՀազարՀաշուող Լիբանանի Եթովպիոյ Համայն­

քը կը վայելէ Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կա­թողիկոսութեան Հովանաւորութիւնը Հոգեւոր ու իրաւական իմաստով:

812 ՀԱՍԿ օ գ ո ս տ ո ս 2012

Թ Ե Մ Ա Կ Ա Ն ԼՈԻՐՆՐ

«ՍՈՒՐԻԱՀԱՅՈՒԹԻՒՆԸ ԿԸ ՄՆԱՅ ԱՄՐՕՐԷՆ ԿԱՈՉԱօ ԱՈՒՐԻՈՅ ԵՒ ՔՐԻՍՏՈՆԵԱՅ-ԻՍԼԱՄ ՀԱՄԱԿԵՑՈՒԹԵԱՆ»

« ՍՈՒՐԻԱՀԱՅՈՒԹԵԱՆ ՕԳՆՈՒԹԻՒՆԸ ՀԱՄԱՀԱՅԿԱԿԱՆ ԱՈԱՋՆԱՀԵՐԹՈՒԹԻՒՆ Է»

«ՋՆՋԵՑԻՆՔ ՄԻԱՑԵԱԼ ՆԱՀԱՆԳՆԵՐ ՄԵՐ ՀՈՎՈՒԱՊԵՏԱԿԱՆ ԱՅՑԵԼՈՒԹԻՒՆԸ, ՈՐՊԷՍԶԻ ՄՕՏԷՆ ՀԵՏԵՒԻՆՔ

ՍՈՒՐԻԱՀԱՅՈՒԹԵԱՆ ՕԺԱՆԴԱԿՈՒԹԵԱՆ ԱՇԽԱՏԱՆՔՆԵՐՈՒՆ»

Ն.ԱՕ.Տ.Տ. ԱՐԱՄ Ա. ԿԱԹՈՂԻԿՈՍ

ԱուրիաՀայութեան դիմագրաւած

դժուարութիւնները Արամ Ա- կաթո­

ղիկոսի եւ Ազգ- Կեդրոնական Վարչու­թեան աշխատանքներ ուն մէ^ կը չարու- նակեն առա^նաՀերթ տեղ գրաւել. Վե­Հափառ Հայրապետը մնայուն կապի մէֆ է Աուրիոյ մեր Հ ոգեւոր ու Համայնքի

պատասխանատուներուն Հետ՝. Ա- Ա ստ- ւածածինի Վերափոխման տօնին իր Հայրապետական պատգամին մէֆ Վե­Հափառը կոչ ուղղեց ԱուրիաՀայութեան անմիջական օգնութեան, չեչտելով որ «Սուրիահայ գաղութը պաամական գա­ղութ է, կազմակերպ ու աշխոյժ՜ գաղութ է ու յաաուկ կարեւորութիւն կը ներկա­յացնէ թէ' Հայասաանի, թէ' Սփիւռքի եւ թէ

մեր պահանջաաիրութեան համար: Հեաե- ւաբար, անոր կազմակերպ ու կենսունակ պահպանումը համահայկական խնդիր է»:

Ապա, ՎեՀափառ Հայրապետը թ ե ­մերուն ուղղած իր չր^աբերական նա­մակով թելադրեց անմիֆապէս լծուիլ ԱուրիաՀայութեան օգնութեան գործին «միասնական ոգիով ու մասնակցու- թեամբ աուեալ գաղութի բոլոր կառոյցնե­

րուն»: ՎեՀափառը չեչտեց, որ «համա­հայկական աագնապները համահայկական ճիգով հարկ է դիմագրաւել' հեռու ամէն աեսակ ներքին զգայնութիւններէ»: Նկա­տի ունենալով ԱուրիաՀայութեան օգ­նութեան անյետաձգելի Հրամայականը եւ որպէսզի կարենայ մօտէն Հետեւիլ այս ուղղութեամբ տարուող աչխա- տանքներուն, ՎեՀափառ Հայրապետը ջն^եց յառաֆիկայ Հոկտեմբերին իր կատարելիք Հովուապետական այցելու­թիւնը Ամերիկայի 0իացեալ ՆաՀանգ­ներու Արեւելեան Հայոց Թեմին.

Ուրբաթ 24 Օգոստոսին, Ազգ- կեդ­րոնական Վարչութեան ժողովին, դարձ­եալ լայնօրէն քննարկուեցաւ Աուրիա­Հայութեան ներկայ կացութիւնը. ՎեՀա­փառ Հայրապետը ողֆունեց Համայնքի Հոգեւոր ու աչխարՀական պատասխա­նատուներուն նուիրեալ աչխատանքը, ինչպէս նաեւ մեր ժողովուրդին խոր Հաւատքը ու ամուր վճռակամութիւնը կառչած մնալու իր կառոյցներուն ու Աուրիական Հայրենիքին- «Դժբախաա- բար, որոշ լրաաուական օրկաններ եւ

օ գ ո ս տ ո ս 2012 ՀԱՍԿ 813

կրօնական ու քաղաքական որոշ շրջա­նակներ, հայ թէ օաար, միակողմանի ու անճիշդ կերպով կր ներկայացնեն Սուր- իահայութիւնր ու յաակապէս սուրիական աագնապին գծով անոր մօաեցումներր: Ենթադրութիւններու վրայ հիմնուած վեր- լուծումներր ու վերագրումներր սկսած են սխալ ապաւորութիւններ յառաջացնել Սուրիոյ մեր համայնքին նկաամամր»:

Ու ապա վեՀափառր աւելցուց- «Հարկ է րլլալ արթուն, զգօն եւ զգոյշ. այս կացութեան մէջ պէաք չէ անաեսել նաեւ թրքական գործօնր»: Շարունա­կելով իր խօսքր, վեՀափառ Հայրապետր կարեւորութեամբ յիշեցուց, թէ' «Սուր- իահայութիւնր աէրն է իր կեանքին: Ինք

անրաժան մասն է Սուրիական հայրենի­

քին, ջերմօրէն հաւաաացողն է քրիսաոն- եայ-իսլամ համակեցութեան. կապուած կր մնայ Սուրիոյ րնդհանրական ու գերա- գոյն շահերուն եւ կր մերժէ որեւէ ար- աաքին ճնշում որ կր փորձէ հարցականի աակ առնել իր կապուածութիւնր Սուրիոյ ու իր ազնիւ ժողովուրդին, որոնց հան- դէպ ինք կր մնայ երախաապարա' երրեք չմոռնալով եղբայրական այն ոգին, որ ցոյց արուեցաւ հայ ժողովուրդին նկաա- մամր թրքական ջարդերէն եաք»: վեՀա­փառր միաժամանակ յիշեցուց, որ «հայ ժողովուրդին զաւակներր, ուր որ րլլան միշա յանձնառու կր մնան արդարու­թեան , խաղաղութեան, ազաաութեան, ինչպէս նաեւ կրօններու, մշակոյթներու

ու ազգերու խաղաղ գոյակցութեան»:

Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. ԱՐԱՄ Ա. ԿԱԹՈՂԻԿՈՍ ԺԸՆԵՒԷՆ ՍՈՒՐԻՈՅ ՄԱՐԴԱՍԻՐԱԿԱՆ ՕԳՆՈՒԹԵԱՆ

ԵՒ ՔՐԻՍՏՈՆԵԱՅ-ԻՍԼԱՄ ՀԱՄԱԿԵՑՈՒԹԵԱՆ ԿՈՉ Կ՚ՈՒՂՂԷ

Ն-Ս-Օ-Տ-Տ- Արամ Ա- կաթողիկոս որպէս ՆախագաՀ Միջին Արեւելքի Եկե­ղեցիներու խորՀուրդի, Օգոստոս ամ- սուն սկիզբր ժրնեւէն միջ-եկեղեցական մարմիններուն, կազմակերպութիւննե- րուն ու բարեսիրական միութիւններուն կոչ ուղղեց Աուրիոյ ժողովուրդին կա­տարուող մարդասիրական օգնութիւնր արագացնելու ու բազմապատկելու: վ ե ­Հափառ Հայրապետր շեշտեց, որ Սուր­իոյ ժողովուրդին կատարուող մարդա­սիրական օգնութիւնր պէտք է րլլայ բո ­

լորին առանց խտրութեան, քրիստոն- եային թ է ի սլամին եւ Աուրիոյ բոլոր շրջաններուն՝:

վեՀափառ Հայրապետր միաժամա­նակ շեշտեց կռիւներու անմիջական դադրեցումր եւ արդարութեան ու խա­ղաղութեան վերաՀաստատումր Աուր- իայէն ներս: վեՀափառ Հայրապետր նա­եւ կոչ ուղղեց միասնականութեան, շեշ- տելով Աուրիոյ րնդՀանրական ու գե- րագոյն արժէքներուն ու շաՀերուն շուրջ Համախմբուելու անՀրաժեշտութիւնր:

814 ՀԱՍԿ օ գ ո ս տ ո ս 2012

Շ Ի Ն Ա Ր Ա Ր Ա Կ Ա Ն

ՄԵօԻ ՏԱՆՆ ԿԻԼԻԿԻՈՅ ԿԱԹՈՂԻԿՈՍՈՒԹԵԱՆ ԿՈՂՄԷ ՑԵՂԱՍՊԱՆՈՒԹԵԱՆ 100-ԱՄԵԱԿԻՆ ԱՌԻԹՈՎ ԻՐԱԳՈՐՕՈՒԵԼԻՔ ՇԻՆԱՐԱՐԱԿԱՆ ՕՐԱԳԻՐՆԵՐ

Հայկական Ցեղասպանութեան 100- ամեակին առիթով 0եծի Տանն Կիլիկիոյ կաթողիկոսութեան նախաձեռնութիւն- ներու եիրէն ներս նաեւ նկատի առնր- ւաե են չինար արական կարեւոր հրա­գիրներ, որոնք յառաջիկայ երկու տա­րիներու րնթացքին պիտի իրագործուին վեՀափառ Հայրապետին, Ազդ- Կեդր- վարչութեան ու կաթողիկոսարանի ճարտարապետներու անմիջական Հրս- կողութեան ներքեւ:

• ՊԻ0ՖԱՅԱՅԻ ՅՈՒՇԱՐՁԱՆԻ ՎԵՐԱ­ՆՈՐՈԳՈՒՄ ° Ւ ՇՐՋԱՊԱՏԻ ԸՆԴ­ԼԱՅՆՈՒՄ

1965-ին, Հայկական Ցեղասպանու­թեան 50-ամեակին առիթով Համազգա­յին ճիգով ու մասնակցութեամբ բա րձ­րացաւ Հայ ժողովուրդի վերաե՜ննդեան յուշարձանր Պիքֆայայի մէջ: Յուշար­ձանին քանդակագործ՜ն է Զաւ էն խտրշ- եան:

օ գ ո ս տ ո ս 2012 ՀԱՍԿ 815

100 -ամեակին առիթով ՎեՀափառ Հայրապետին գլխաւորութեամբ կաթո­ղիկոսարանը որոշեց ընդարձակել յու­շարձանի շրջապաաը եւ նոր վրադիր­ներով աւելի փայլք ու կարեւորութիւն տալ յուշարձանին ու անկէ եկող խոր­Հուրդին ու պատգամին: Ա յս գծովՀետեւեալ հրագիրները մշակուած են — ա) Տուշարձանը ենթարկել վերանորո­գումի բ) իր շրջապատը ընդլայնել եւ Հոն առաջնորդող ճամբան սալայատա- կել գ) Տուշարձանին կից, պատին վրայ զետեղել Հայկական Ցեղասպանութեան քարտէսը դ) Տուշարձանին մօտ խորան շինել նուիրուաե՜ մեր նաՀատակներուն ե) Դէպի Տուշարձան առաջնորդող ժայ­ռերը եւ պատերը զարդարել Հա յոց պատմութեան, Հայ եկեղեցւոյ ու Ցե­ղասպանութեան առնչուաե խորՀրդա­նիշերով զ) Դէպի վանքը առաջնորդող մուտքն ու ճամբան ընդլայնել:

Շինարարական այս աշխատանք­ները բնականաբար կենթադրեն նիւ­թական կարեւոր ներդրում: ՎեՀափառ

Հայրապետին մօտեցումը այն է, որ յիշուաե իւրաքանչիւր բաժին ունենայ իր բարերարը: Արդէն երեք ազգայիններ իրենց յանձնառութիւնը կատարաե են այս ուղղութեամբ: Նկատի ունենալովայս մեծ՜ երագիրին Համազգային կարե­ւորութիւնը, թելադրելի է որ մեր ունե­ւոր ազգայինները կամ մասնակից դա ռ­նան շինարարական եախսերուն եւ կամ յանձն առնեն մնացեալ շինարարական Գրագիրներու իրագործումը.

• ՑԵՂԱՍՊԱՆՈՒԹԵԱՆ ԹԱՆԳԱՐԱՆ ԹՌՉՆՈՑ ՄՈՅՆԻՆ ՄԷՋ

Թռչնոց Բոյնի կառոյցէն ներս կը գտնուի Հաստատո ւթեան ամենաՀին շէնքը, որ նաեւ որպէս ճարտարապետա­կան կառոյց պատմական-Հնագիտական արժէք ունի: ՎեՀափառ Հա յրապետինու Ազգ. Կեդրոնական Վարչութեան ո­րոշումով, յիշեալ շէնքը պիաի վերած՜ուի Ցեղասպանութեան թանգարանի: Թան­գարանին մէջ պիտի զետեղուին ընդ-

816 ՀԱՍԿ օ գ ո ս տ ո ս 2012

Հանրապէս Ցեղասպանութեան ու յատ­կապէս որբերու ու այդ չր^անի մեր ժողովուրդի գաղթական զաւակներուն կ եանքին առնչուաե իրեր, նկ արներ, յուչագրութիւններ, եւայլն. ՎստաՀա­բար մեր ժողո վուրդի զաւակներուն մօտ տակաւին կը գտնուին իրեր կամ նկարներ Ցեղասպանութեան չր^անին առնչուաե՝. կոչ կ ուղղենք որ անոնք փո­խանցուին Ցեղասպանութեան թանգա­րանին.

Տիչեալ երադիրին բարերարն է իտալիայէն Ազգային Բարերար Տէր եւ Տիկին Ալեքքօ եւ Անի Պէզիկեանի զա­ւակը Տիար Արամ Պէզիկեան.

• ԱՆԹԻԼԻԱՍԻ ՆԱՀԱՏԱԿԱՑ ՄԱՏՐԱՆ ՎՍՐԱՆՈՐՈԳՈԻՄ

Անթիլիասի ՆաՀատակաց 0ատուռը շինուած է ՜138-ին. Ան վերանորոգուաե՜ է 1993-ին եւ 2001-ին’. Մաաուռը պիաի ենթարկուի ամբողջական ու հիմնական վերանորոգումի: Վերանորոգումի եախ- սերը պիտի Հոգացուին իտալաՀայ Ազ­գային Բարերար Տէր եւ Տիկին Ալեքքօ եւ Անի Պէզիկեանի զաւա կին Տիար Զ ա- րեՀ Պէզիկեանի կողմէ՝.

Տիչեալ երեք երագիրներուն գեով գորե՜նական աշխատանքները արդէն սկսաե են.

ՄԻԱԲԱՆԱԿԱՆ ՆՈՐ ՇԷՆ0Ի ԿԱՌՈԻ- ՑՈԻՄ ՊԻ0ՖԱՅԱՅԻ ՎԱՆ0ԻՆ ՄԷՋ

Նկատի ունենալով 0եեի Տանն Կի-

լիկիո յ կաթո ղիկոսո ւթեան միաբանու­թեան անդամներու թիւին աճը եւ Պիք- ֆայայի վանքին սաՀմանափակ կարե- լիութիւնները, Պիքֆայայի վանքին մէջ մատրան կողքին սկսաե է միաբանական նոր չէնքի կառուցումը կաթողիկոսա­րանի ճարտարապետներու անմիջական Հսկողութեան տակ. ՎեՀափառ Հայրա­պետին կողմէ անոր ՀիմնօրՀնէքը կա­տարուեցաւ չուր1 մէկ ամիս առաջ.

0իաբանական չէնքը պիտի բաղկա- նայ երեք յարկերէ եւ 40 ննջասենեակնե­րէ. Շէնքը պիտի ունենայ նաեւ 550 մ -իտարողութիւն ունեցող մեե ջրամբար.

օ գ ո ս տ ո ս 2012 ՀԱՍԿ 817

ԼՈ ՒՐ Ե Ր Կ Ա Թ Ո Ղ ԻԿ Ո Ս Ա Կ Ա Ն ԷՆ

ՆԱԽԿԻՆ ՆԱԽԱԳԱՀ ԷՄԻՆ ԺԷՄԱՅԷԼ ԿԱՅՑԵԼԷ ՎԵՀԱՓԱՌ ՀԱՅՐԱՊԵՏԻՆ

Ե ր ե ք շա բ թ ի 14 Օ գ ո ս տ ո ս 2 0 1 2 -ի ա ­

ռ ա ւօ տ ո ւն , Պ ի ք ֆ ա յա յի վա ն ք ի ն մ է ջ

Վ եհա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ը ը ն դ ո ւն ե ց ա յց ե ­

լո ւթ ի ւն ը Լի բ ա ն ա ն ի Հ ա ն ր ա պ ե տ ո ւթ ե ա ն

նա խ կին Ն ա խ ա գ ա հ եւ ն ե ր կ ա յի ս Փ ա -

ղ ա ն գ ա ւո ր Կ ո ւսա կցո ւթ ե ա ն Ն ա խ ա գ ա հ '

է մ ի ն ժ է մ ա յէ լը :

Շ ո ւ ր ջ երկո ւ ժ ա մ տ եւող հա ն դ ի պ ո ւ­

մ ի ը ն թ ա ց ք ի ն լա յն օ ր է ն ք ն ն ա ր կ ո ւե ց ա ն

Մ ի ջ ի ն Ա րե ւե լք ի ա ն ց ո ւդ ա ր ձե րը , ք ր ի ս -

տ ոն եա յ հ ա մ ա յն ք ն ե ր ո ւն դ ի մ ա գ ր ա ւա ծ

մ ա ր տ ա հ ր ա ւէր ն ե ր ը , ի ն չ պ է ս ն ա ե ւ ' Լ ի ­

բ ա ն ա ն ի ն ե րք ին կ ա ցո ւթ ե ա ն կ ա պ ո ւա ծ

ո ր ո շ հ ա ր ց ե ր :

հա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ը ը ն դ ո ւն ե ց Լ ի բ ա ­

նա նի Օ գ ն ո ւթ ե ա ն Խ ա չի նոր Շ ր ջ ա ­

ն ա յին Վ ա ր չո ւթ ի ւն ը ի ր լր ի ւ կա զ մ ով :

Վ ա ր չո ւթ ի ւն ը Վ ե հա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ի ն

պ ա ր զ ե ց յա ռ ա ջ ի կ ա յ շ ր ջ ա ն ի ի ր ծրա -

գ իրները , ո ւր կ ա րե ւոր տ եղ կը գ րա ւեն

կր թ ա կ ա ն ն պ ա ստ ը հ ա յ վ ա ր ժ ա ր ա ն ­

ներու ա շա կ ե ր տ ն ե ր ո ւն , կ ա րի ք ա ւո ր ը ն -

տ ա նիք ն երու օ գ նո ւթ ի ւն ը , ծ ե ր ե ր ո ւ խ ը-

նա մքը, ի ն չ պ է ս նա եւ ը ն կ ե ր ա բ ժ շկ ա կ ա ն

Կ եդ րոնի լա յն գ ործո ւն էո ւթ ի ւն ը :

Վ ե հա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ը մ ե ծ ա պ էս

գ ն ա հ ա տ ե ց Օ գ ն ո ւթ ե ա ն Խ ա չի ն կ ո ղ մ է

կ ա տ ա ր ո ւա ծ մ ա ր դ ա ս ի ր ա կ ա ն ո ւ ը ն կ ե ­

ր ա յի ն նո ւիրեա լ ա շխ ա տ ա նք ը : Ա ն յ ի շ ե ­

ց ո ւց Վ ա րչո ւթ եա ն , թ է ' «ոչ մէկ ծեր, Դիւանդ, անկար, որբ պէտք է մնա| անտէր: ձա| եկեղեցին ու ազգն են անոնց պաշտպանը: ձաւաքական ճի­գով մենք պէտք է մեր կարելին ընենք օգտակար ըլլալու բոլոր անոնց, որոնք իրապէս կարիքը ունին օգնութեան», ը ս ա ւ Վ ե հա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ը : Ա ն նա եւ

կա ր ե ւո ր ո ւթ ե ա մ բ յի շ ե ց ո ւ ծ Ս ո ւր ի ա հ ա -

յո ւթ ե ա ն օ ժ ա ն դ ա կ ե լո ւ հ րա մ ա յա կա ն ը :

ՆՈՐԻՆ ՍՐՌՈԻԹԻԻՆԸ ԸՆԴՈԻՆԵՑ ՆՈՐՎԵԿԻՈՅ ԱՐՏԱՔԻՆ ԳՈՐՄՈՑ

ՆԱԽԱՐԱՐՈԻԹԵԱՆ ՆԵՐԿԱՅԱՑՈԻՑԻԶԸ

ԼՕԽ-Ի ՆՈՐ ՇՐՋԱՆԱՅԻՆ ՎԱՐԶՈԻԹԻԻՆԸ ՎԵՀԱՓԱՌ

ՀԱՅՐԱՊԵՏԻՆ ՄՕՏ

Հ ի ն գ շա բ թ ի 16 Օ գ ո ս տ ո ս 2 0 1 2 -ի ա ­

ռ ա ւօ տ ո ւն , Պ ի ք ֆ ա յա յի վա ն ք ին մ է ջ Վե-

Կ իրա կի 19 Օ գ ո ս տ ո ս 2 0 1 2 -ի երե -

կո յեա ն , Վ եհա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ը Պ ի ք ­

ֆ ա յա յի վ ա ն ք ին մ է ջ ա ւե լի ք ա ն երկո ւ

ժ ա մ տ եւող հ ա ն դ ի պ ո ւմ ո ւն ե ցա ւ Տոքթ .

Թ րոն դ Պ ա գ ե ւի գ ի ն հետ , ո ր Լ ի բ ա ն ա ն

ա յց ե լա ծ է ր ո ր պ է ս Ն ո ր վ ե կ ի ո յ ա րտ ա -

818 ՀԱՍԿ Օ Գ Ո Ս Տ Ո Ս 2012

ք ի ն գ ո ր ծ ո ց նա խ ա րա րութ եա ն եւ Ն որ -

վ ե կ ի ո յ ե կ ե ղ ե ց ւո յ ն ե ր կ ա յա ց ո ւց ի չ : Ա նոր

ա յց ե լո ւթ ե ա ն ն պ ա տ ա կն է ր մ օ տ է ն տ ե ղ ­

ե ա կ դ ա ռ ն ա լ ը ն դ Հ ա ն ր ա պ է ս Մ ի ջ ի ն Ա ր ե ­

ւե լք է ն ն երս տ ե ղ ի ո ւն եցող ա ն ցո ւդ ա ր -

ճ ե ր ո ւն ու յա տ կ ա պ է ս ' Ս ո ւր ի ո յ կ ա ցո ւ­

թ ե ա ն եւ ք ր ի ս տ ո ն ե ա յ Հ ա մ ա յն ք ն եր ո ւ

դ ի մ ա գ ր ա ւա ծ դ ժ ո ւա րո ւթ ի ւն ն երո ւն :

Տոքթ . Պ ա գ ե ւի գ մ օ տ է ն ծ ա ն օ թ է Վ ե ­

Հ ա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ի ն , ո ր պ է ս նա խ կին

ա ն դ ա մ Ե կ ե ղ ե ց ի ն ե ր ո ւ Հ ա մ ա շխ ա ր Հ ա ­

յի ն Խ ո ր Հ ո ւր դ ի Կ եդ րոն ա կա ն Վ ա ր չո ւ ­

թ ե ա ն ո ւ Խ ո ր Հ ո ւր դ ի մ ի ջ ա զ գ ա յի ն յա ­

ր ա բ ե ր ո ւթ ե ա ն յա ն ճ ն ա ժ ո ղ ո վ ի ն :

Վ ե Հ ա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ը լա յն օ ր է ն

պ ա ր զ ե ց ի ր Հի ւր ի ն ք ր ի ս տ ո ն ե ա յ Հ ա ­

մ ա յն ք ն ե ր ո ւն մ օ տ ե ց ո ւմ ը շ ր ջ ա ն է ն ներս

տ ե ղ ի ո ւն եցող փ ոփ ոխ ութ ի ւն ն երո ւն ու

շա ր ժ ո ւմ ն ե ր ո ւն ն կա տ մ ա մ բ : Ա ն շ ե շ տ ե ց

ք ր ի ս տ ո ն ե ա յ-ի ս լա մ եր կխ օսո ւթ ի ւն ն ու

գ ո ր ծ ա կ ց ո ւթ ի ւն ը սեր տ ա ցն ե լո ւ ա ն Հ ր ա ­

ժ ե շտ ո ւթ ի ւն ը , ո ր պ է ս զ ի կա րե լի դ ա ռ ն ա յ

մ ի ա ս ն ա բ ա ր ք ն ն ե լ ո ւ ծ ր ա գ ր ե լ Մ ի ջ ի ն

Ա րե ւե լք ի ա պ ա գա ն: Վ ե Հ ա փ ա ռ Հ ա յր ա ­

պ ե տ ը նա եւ յի շ ե ց ո ւց , թ է ք ր ի ս տ ո ն ե ա յ

Հա մ ա յն ք ն ե ր ը կ ա պ ո ւա ծ կը մ ն ա ն Մ ի ջ ի ն

Ա րեւե լքին , Հ ա կ ա ռ ա կ ի ր ե ն ց դ ի մ ա ­

գ ր ա ւա ծ լո ւր ջ մտ ա Հոգ ո ւթ ի ւն ն եր ո ւն :

ԼԻԲԱՆԱՆԻ ԽՈՐՀՐԴԱՐԱՆԻ ՆԱԽԱԳԱՀԻՆ ՆԵՐԿԱՅԱՑՈՒՑԻՉ­

ՆԵՐԸ ՎԵՀԱՓԱՌ ՀԱՅՐԱՊԵՏԻՆ ՄՕՏ

Հ ի ն գ շա բ թ ի 2 3 Օ գ ո ս տ ո ս 2 0 1 2 -ի

ա ռա ւօտ ուն , Պ ի ք ֆ ա յա յի վա ն ք ին մ է ջ

Վ ե Հ ա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ի ն ա յց ե լե ց ի ն

Խ ո ր Հ ր դ ա ր ա ն ի Ն ա խ ա գ ա Հ ' Ն. Վ. Ն ե պ ի Հ

Պ ը ր ր ի ի ն ն ե ր կ ա յա ց ո ւց ի չն ե ր ը : Ա յց ե լո ւ­

թ ե ա ն ն պ ա տ ա կն է ր Վ ե Հ ա փ ա ռ Հ ա յր ա ­

պ ե տ ի ն պ ա շտ օ ն ա պ է ս փ ոխ ա նցել Խ որ-

Հ ը ր դ ա ր ա ն ի Ն ա խ ա գ ա Հ ' Ն ե պ ի Հ Պ ը ր ­

ր ի ի ն Հ ր ա ւէ ր ը ' Շ ի ի թ Հ ա մ ա յն ք ի նա խ կին

Ն ա խ ա գ ա Հ ' Մ ո ւս ա Ս ա տ ը ր ի ն մ ա Հո ւա ն

3 4 -ր դ տ ա ր ե լի ց ի ն ա ռ ի թ ո վ տ ե ղ ի ո ւն ե ­

նա լիք Հա ւա քին :

Խ ո ր Հ ր դ ա ր ա ն ի Ն ա խ ա գ ա Հի ն ն ե ր ­

կ ա յա ց ո ւց ի չն ե ր ո ւն , որոն ք մ ի ա ժ ա մ ա ­

ն ա կ Ա մա լ կ ո ւս ա կ ց ո ւթ ե ա ն ք ա ղ ա ք ա կ ա ն

դ ի ւա ն ի ա ն դ ա մ ն եր են, եւ Վ ե Հա փ ա ռ

Հ ա յր ա պ ե տ ի ն մ ի ջ ե ւ տ ե ղ ի ո ւն ե ց ա ծ

Հ ա ն դ ի պ ո ւմ ը ա ռ ի թ եղ ա ւ ա ն դ ր ա դ ա ր ձ

կ ա տ ա րե լո ւ Ս ո ւր ի ո յ մ է ջ տ իրող կ ա ցո ւ­

թ ե ա ն եւ յա տ կ ա պ է ս ա նոր Հետ ե ւա ն ք ­

ն ե ր ո ւն ' Լ ի բ ա ն ա ն ի ն երք ին կեա նքին:

Վ ե Հ ա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ը կա րե ւորո ւ-

թ ե ա մ բ շ ե շ տ ե ց Հ ե ռ ո ւ մնա լ ք ա ղ ա ք ա ­

կա ն ու Հ ա մ ա յն ք ա յի ն զ գ ա յն ո ւթ ի ւն եւ

գ ր գ ռ ո ւթ ի ւն յա ռ ա ջ ա ց ն ո ղ փ ո ր ձե ր է ,

որոն ք կրն ա ն խ ա խ տ ել ե ր կ ր ի ն ն երք ին

ա ն դ որ րո ւթ ի ւն ը ո ւ Հա մ ա կեցո ւթ ի ւն ը :

Վ ե Հ ա փ ա ռ ը նա եւ շ ե շ տ ե ց , ո ր Լի բ ա ն ա ն ը

Հ ա մ ա յն ք ա յի ն գ ո յա կ ց ո ւթ ե ա ն ե ր կ ի ր է եւ

Հե տ ե ւա բ ա ր ա յդ գ ո յա կ ց ո ւթ ի ւն ը պ էտ ք է

պ ա Հե լ ա մ ո ւր ' ո ր պ է ս Հ ի մ ք ը Լ ի բ ա ն ա ­

նին, ի ն չ պ է ս նա եւ ա նոր ի ւր ա յա տ ո ւկ

ին ք ն ո ւթ ի ւն ո ւ ա ռ ա ք ե լո ւթ ի ւն տ ուող

ե զ ա կ ի ա զդ ա կը :

№ОКԼ^ ՆԵՐԿԱՅԱՑՈՒՑԻՉՆԵՐԸ ԱՐԱՄ Ա.

ՎԵՀԱՓԱՌԻՆ ՄՕՏ

Ե ր կ ո ւշա բ թ ի 2 7 Օ գ ո ս տ ո ս 2 0 1 2 -ի

ա ռա ւօտ ուն , Պ ի ք ֆ ա յա յի վ ա ն ք ին մ է ջ

Վ ե Հ ա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ի ն ա յց ե լե ց ի ն

Լ ի բ ա ն ա ն ի ու Ա ւս տ ր ա լի ո յ № օհԺ

^1Տ10Ո-ի տ ն օ ր էն ն ե ր ը ի ր ե ն ց օ գ ն ա կ ա ն ­

ն երով : Ա յց ե լո ւթ ե ա ն ն պ ա տ ա կն է ր նախ

օ գ ո ս տ ո ս 2012 ՀԱՍԿ 819

Վ եհ ա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ի ն պ ա ր զ ե լ № օհԺ

Մ1տ10Ո-ի կ ա տ ա ր ա ծ ա շխ ա տ ա ն ք ն երը

շ ր ջ ա ն է ն ներս ո ւ ա պ ա ի մ ա ն ա լ ի ր տ ե ­

ս ա կ էտ ն ե ր ը ու թ ե լա դ ր ո ւթ ի ւն ե ր ը ՛.

Վ եհ ա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ը ը ն դ հ ա ն ո ւր

ա ր ժ ե ւո ր ո ւմ կ ա տ ա ր ե լո վ Մ ի ջ ի ն Ա ր ե ւե լ­

ք է ն ն երս ք ր ի ս տ ո ն ե ա յ հա մ ա յն ք ն ե ր ո ւն

դ ի մ ա գ ր ա ւա ծ մ տ ա հ ո գ ո ւթ ի ւն ն ե ր ո ւն ու

կա րիքն երո ւն , կ ա ր ե ւո ր ո ւթ ե ա մ բ շ ե շ տ ե ց

ը ն կ ե ր ա յի ն ո ւ տ ն տ եսա կա ն բ ն ա գ ա ւա ռ ­

ն ե րո ւն ա ռ ա ջն ա հ ե ր թ ո ւթ ի ւն տ ա լո ւ հ ր ա ­

մ ա յա կա ն ը . Վ ե հ ա փ ա ռ ը գ ն ա հ ա տ ե լո վ

№օր1Ժ V1Տ10Ո-ի կ ա տ ա ր ա ծ ա շխ ա տ ա ն ք ­

ները յի շ ե ց ո ւ ց ա նոնց, թ է ա ն հ ր ա ժ ե շտ է

տ ե ղ ա կ ա ն ե կ ե ղ ե ց ի ն ե ր ո ւն հետ խ ո րհը ր -

դ ա կ ց ի լ ի մ ա ն ա լո ւ ա ն ոն ց կ ա ր ի ք ն ե ր ը ու

հա մ ա պ ա տ ա սխ ա ն կ ե ր պ ո վ ծ րա գ ր ե լ

М о г /Ժ V^Տ^ОՈ-ի ա շխ ա տ ա ն ք ն ե ր ը : Ա յս

ծ ի ր է ն ներս, Վ եհա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ը թ ե ­

լա դ ր ե ց ո ր ա յս հա ն գ րո ւա ն ի ն Լի բ ա ն ա ն ի

ո ւ Ս ո ւր ի ո յ յա տ ո ւկ կ ա ր ե ւոր ո ւթ ի ւն տ ըր -

ւի:

М о г /Ժ V^ՏЮՈ-ը մ ի ջ ա զ գ ա յի ն մ ա ր ­

դ ա ս ի ր ա կ ա ն ք ր ի ս տ ո ն է ա կ ա ն կ ա զ մ ա ­

կեր պ ո ւթ ի ւն է: Ա ն գ ր ա ս ե ն ե ա կ ն ե ր ո ւն ի

ա շխ ա րհի զ ա ն ա զ ա ն շր ջա ն ն ե ր ը :

ՆՈՐԻՆ ՍՐՌՈԻԹԻԻՆԸ ԸՆԴՈԻՆԵՑ ԵՐԵՍՓՈԽԱՆ ՍԱՄԻ ԺԷՄԱՅԷԼԸ

Չ ո ր ե ք շ ա բ թ ի 29 Օ գ ո ս տ ո ս 2 0 1 2 -ի

ա ռա ւօտ ուն , Պ ի ք ֆ ա յա յի վ ա ն ք ին մ է ջ

Ա ր ա մ Ա. Կ ա թ ող իկ ոս ը ն դ ո ւն ե ց ա յց ե լո ւ­

թ ի ւնը , Լ ի բ ա ն ա ն ի խ ո ր հ ր դ ա ր ա ն ի ա ն ­

դ ա մ Ե ր ե ս փ ո խ ա ն ' Ս ա մ ի ժ է մ ա յէ լը :

Հ ա ն դ ի պ ո ւմ ը ա ռ ի թ եղ ա ւ ըն դ հ ա ն -

ր ա պ է ս ք ն ն ա ր կ ո ւմ ի են թ ա րկե լո ւ Մ ի ջի ն

Ա ր ե ւե լք էն ն երս տ ե ղ ի ո ւն եցող ա նցու-

դ ա ր ճե ր ը , ք ր ի ս տ ո ն ե ա յ հ ա մ ա յն ք ն եր ո ւ

դ ի մ ա գ ր ա ւա ծ մ ա ր տ ա հ ր ա ւէ ր ն ե ր ը ու

յա տ կ ա պ է ս ա յդ բ ո լո ր ի ն ա ն դ ր ա դ ա ր ձը

Լի բ ա ն ա ն ի վ րա յ: Վ եհա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե ­

տ ը կ ա ր ե ւո ր ո ւթ ե ա մ բ շ ե շ տ ե ց Լի բ ա ն ա -

ն էն ն երս կա յո ւն ո ւթ ի ւն ո ւ ա պ ա հ ո վ ո ւ­

թ ի ւն պ ա հե լո ւ ա ն հ ր ա ժ ե շտ ո ւթ ի ւն ը եւ

ա յս ո ւղ ղ ո ւթ ե ա մ բ բ ա ն ա կ ի ն դ ե ր ը ն կա ­

տ ե ց կենսա կա ն:

820 ՀԱՍԿ օ գ ո ս տ ո ս 2012

ՊԱՏԱՐԱԳ ԾՒ Ք Ա Ր Ո Զ Ս. ԱԹՈՌՈ6Ս Մ Ի Ա Բ Ա Ն Ն Ե Ր Ո ՒՆ Կ Ո Ղ Մ է

ԿԻՐԱԿԻ 1 ՕԳՈՍՏՈՍ 2012: Դ. ԶԿՆԻ ՎԱՐԴԱՎԱՌԻ:

կաթողիկոսարանիս Ս- Գրիգոր Լու­սաւորիչ 0ա յր Տաճարին մէջ պատա­րագեց եւ քարոզեց Հոգշ- Տ- Տաճատ Աբղ- Աշրգեան:

Պիքֆայայի Ս ՝ Աստուածածին մատ- րան մէջ պատարագեց եւ քարոզեց Հոգ շ՝ Տ՝ ՅովՀաննէս Աբղ՝ Աաղտրճեան:

ՇԱ^ԱԹ 11 ՕԳՈՍՏՈՍ 2012տ ՏՕՆ ՇՈ­ՂԱԿԱԹԻ ՍՐՐՈՅ ԷՋՄԻԱԾՆԻ, ԸՍՏ Տ°ՍԼ°ԱՆ ՍՐՐՈՅՆ ԳՐԻԳՈՐԻ ԼՈՒՍԱ­ՒՈՐԷԻՆ Մ°ՐՈՅ ° Ւ ՈՒԽՏԻ ՕՐ ՊԻ0ՖԱՅԱՅԻտ

Պիքֆայայի Հովոցի բացօթեայ խո­րանին վրայ պատարագեց Գերշ- Տ- կոմիտաս Արք՝ ՕՀանեան, իսկ մատաղի օրՀնութիւնն ու խաղողօրՀնէքր կա­տարեց եւ իր Հայրապետական Պատ- գամր փոխանցեց Ս- Աթոռոյս ԳաՀա­կալ Ն-Ս-Օ-Տ-Տ- Արամ Ա- կաթողիկոս.

ԿԻՐԱԿԻ 12 ՕԳՈՍՏՈՍ 2012 տ ՎԵՐԱ­ՓՈԽՈՒՄՆ Ս. ԱՍՏՈՒԱԾԱԾՆԻտ

կաթողիկոսարանիս Ս- Գրիգոր Լու­սաւորիչ 0ա յր Տաճարին մէջ պատա­րագեց, քարոզեց եւ խաղողօրՀնէքի ա- րարողութիւնր կատարեց Գերշ՝ Տ- կոմիտաս Արք՝ ՕՀանեան:

Պիքֆայայի Ա՝ Աստուածածին մատ- րան մէջ պատարագեց եւ քարոզեց Հոգշ- Տ- Տաճատ Աբղ՝ Աշրգեան:

°ՐԿՈՒՇԱ№Ի, 13 ՕԳՈՍՏՈՍ 2011տ Р© ՕՐ Վ°ՐԱՓ.տ ՅԻՇԱՏԱԿ Մ°Ռ°ԼՈՑտ

Պիքֆայայի Ա՝ Աստուածածին մատ- րան մէջ պատարագեց Հոգշ- Տ- Նշան

Աբղ՝ Լախոյեան:

ԿԻՐԱԿԻ 19 ՕԳՈՍՏՈՍ 2012: Р. ԿԻՐ. Ը. ՕՐ Վ°ՐԱՓՈԽՄԱՆտ

կաթողիկոսարանիս Ս- Գրիգոր Լու­սաւորիչ 0ա յր Տաճարին մէջ պատա­րագեց եւ քարոզեց Հոգշ- Տ- Պարոյր Աբղ՝ Շէրնէզեան:

Պիքֆայայի Ա՝ Աստուածածին մատ- րան մէջ պատարագեց եւ քարոզեց Հոգշ- Տ- Նշան Աբղ՝ Լախոյեան:

ԿԻՐԱԿԻ 26 ՕԳՈՍՏՈՍ 2012: Գ. ԶԿՆԻ ՎԵՐԱՓՈԽՄԱՆ տ ՏՕՆ ԳԻՒՏԻ ԳՕՏ- ՒՈՅ Ս. ԱՍՏՈՒԱԾԱԾՆԻտ

կաթողիկոսարանիս Ս- Գրիգոր Լու­սաւորիչ 0ա յր Տաճարին մէջ պատա­րագեց եւ քարոզեց Հոգշ- Տ- ԶարեՀ Աբղ՝ Աարգիսեան:

Պիքֆայայի Ա՝ Աստուածածին մատ- րան մէջ պատարագեց եւ քարոզեց Հոգշ- Տ՝ Պարոյր Աբղ՝ Շէրնէզեան: