Tentsioak eta gatazkak (1914-1939)

TENTSIOAK ETA GATAZKAK (1914-1939)

LEHEN MUNDU GERRA

JATORRIA

GARAPENA

20KO HAMARKADA

30EKO HAMARKADAKO KRISIA

GIZARTE-ALDAKETA

ONDORIOAK

Hasteko: denboraren lerroa

1.MUNDU GERRA AZALTZEKO ARRAZOIAK

URRUNAK HURBILAK

1.Mundo Gerra

1.Mundo Gerra

2. INDUSTRIA IRAULTZA

LEHIAKORTASUNA

INPERIALISMOA

HEDAPENA

MILITARISMOA

ALIANTZA SISTEMA

1.MUNDU GERRA AZALTZEKO ARRAZOIAK

ENFRENTAMENTUAK

GERRA KOLONIALAK

ALIANTZA HIRUKOITZA

ENTENTE HIRUKOITZA

�ENPRESEN ELKARKETAK�PROTEKZIONISMOA�AURRERAKUNTZA TEKNOLOGIKOAK

NAZIOARTEKO HARREMANA KORAPILATSUAK(1870-1914)

�HEDAPEN KOLONIALA

Enpresen arteko lehiakortasun handia

Herrialdeen arteko norgehiagoka ekonomiko-politikoa

ARRAZOI DEMOGRAFIKOAK

POLITIKA-ESTRATEGIA

IDEOLOGIA-KULTURA-ERLIJIOA

•Nazioarteko prestigioa

•Nazionalismoa. Nazio harrotasuna

(estatu berriak, mendekuak)

•Potentzien arteko norgehiagoka

•Besteen boterea murriztea/eragoztea

•Gerraren mitifikazioa

EUROPAKO AURKARITZAK

•BRITAINIA HANDIAren mesfidantza handia Alemania

eta Frantziarekiko

•ALEMANIAren nagusitasunaren arerioak Frantzia eta

Ingalaterra ziren

•FRANTZIA ETA ALEMANIAren arteko ezinegona::

ALEMANIAren politika Frantzia isolatzeko eta

FRANTZIAren gogo handia mendekatzeko

•INPERIO TURKIARRA, AUSTRIA-HUNGARIAKOINPERIOA ETA ERRUSIAR INPERIOA Balkanetan

interesaturik

•SERBIAk Eslaviar Herrien Batasuna eskatzea

2. INDUSTRI IRAULTZAN SORTURIKO GEHIEGIZKO

PRODUKZIOARI EMANDAKOERANTZUNAK

NAZIOARTEKO HARREMAN KORAPILATSUAK(1870-1914)

MAROKO(Frantzia VS Alemania)

•Tanger•Agadir

BISMARCH(1870-90)

BAKE ARMATUA(1890-1914)

•Berrarmatze materiala: armamentu-pilaketa

•Berrindartze morala: gerraren legitimizazioa

SARAJEVOREN ATENTATUA. Esku Beltza

ALIANTZA HIRUKOITZA(INPERIO ZENTRALAK)•Alemania

•Austria-Hungaria

•Italia***

ENTENTE HIRUKOITZA(ALIATUAK)

•Britainia Handia

•Frantzia

•Errusia

LEHEN MUNDU GERRA

•SERBIAk Eslaviar Herrien Batasuna eskatzea

GATAZKA MUGATUAKALIANTZAK

HEDAPEN KOLONIALA

BALKANAK(Austria-Hungaria VS Errusia, Serbia)

1.Krisia2.Krisia

•Frantzia bakartzea

•Balkanetako orekari eustea

INP.TURKIARRAREN GAINBEHERA

BAKE ARMATUA(1890-1914)

ALIANTZA HIRUKOITZA(INPERIO ZENTRALAK)•Alemania

•Austria-Hungaria

•Italia***

ENTENTE HIRUKOITZA(ALIATUAK)

•Britainia Handia

•Frantzia

•Errusia

ALIANTZAK

GASTU MILITARRAK

Militarismoa

1.Mundo Gerra


GASTU MILITARRAK

MAROKO(Frantzia VS Alemania)

•Tanger•Agadir

GATAZKA MUGATUAK

HEDAPEN KOLONIALA INP.TURKIARRAREN GAINBEHERA

BALKANAK(Austria-Hungaria VS Errusia, Serbia)

1.Krisia2.Krisia

1.Mundo Gerra


SARAJEVOREN ATENTATUA Esku Beltza

CASUS BELLI

1

2ATENTATUA. Esku Beltza

Austria-Hungariako Frantzisko Fernando artxidukeabisita ofizialean Sarajevon (egungo Bosnia)

1.Mundo Gerra

3

4

Serbiar baten atxiloketa Gerra deklarazioa

28 de junio: un miembro de la Mano Negra asesina a Francisco Fernando, archiduque de Austria, en Sarajevo.

6 de julio: Alemania garantiza a Austria-Hungría que cumplirá íntegramente sus obligaciones de aliada.

20 de julio: Francia garantiza a Rusia su fidelidad.

23 de julio: ultimátum austriaco a Serbia exigiendo el enjuiciamiento de los extremistas eslavos.

25 de julio: Serbia acepta la mayoría de las cláusulas del ultimátum y anuncia una movilización parcial. Rusia decide apoyar a Serbia; rechazadas las ofertas de mediación británicas y alemanas.

28 de julio: Austria-Hungría declara la guerra a Serbia.

29 de julio: movilización parcial en Rusia.

30 de julio: movilización general en Rusia.

31 de julio: movilización general en Austria-Hungría; Alemania presenta sendos ultimátums a Rusia (anulación de la movilización) y a Francia (exigiendo su neutralidad). No recibe

1914

1.Mundo Gerra

Rusia (anulación de la movilización) y a Francia (exigiendo su neutralidad). No recibe respuesta.

1 de agosto: Alemania moviliza su Ejército y declara la guerra a Rusia; Gran Bretaña moviliza su flota.

2 de agosto: Bélgica rechaza la exigencia alemana de permitir el paso de sus tropas para atacar a Francia; Gran Bretaña asegura la seguridad en las costas francesas.

3 de agosto: Alemania declara la guerra a Francia e invade Bélgica; Italia se declara neutral.

4 de agosto: ultimátum británico a Alemania para que respete la neutralidad belga (declaración oficial de guerra).

6 de agosto: Serbia declara la guerra a Alemania; Austria-Hungría declara la guerra a Rusia.

11 de agosto: Francia declara la guerra a Austria-Hungría.

12 de agosto: Gran Bretaña declara la guerra a Austria-Hungría.

23 de agosto: Japón declara la guerra a Alemania.

BLOKE MILITARREN ERAKETAREN ONDORIOZKO KATEA

1.Mundo Gerra

MUNDU GERRA

1.Mundo Gerra

Italiaren laguntza eskuratzeko interesak

mundu mailako gatazka

MUNDU GERRA

1.Mundo Gerra1.Mundo Gerra

mundu mailako gatazka

OZEANO ATLANTIKOA

OZEANO

1.Mundo Gerra

OZEANO BELTZA

MEDITERRANEAR ITSASOA

1.Mundo Gerra

GERRAREN EZAUGARRIAK

1.Mundo Gerra

ARMA BERRIEN ERABILPENABlindatuak

ARMA BERRIEN ERABILPENAItsaspekoak

1.Mundo Gerra


ARMA BERRIEN ERABILPENAHegazkinak

1.Mundo Gerra


ARMA BERRIEN ERABILPENAArma kimikoak, gas toxikoak

1.Mundo Gerra


PROPAGANDAREN GARRANTZIAHerritarren babesa eskatzen duten kartelak

1.Mundo Gerra



1.Mundo Gerra

GERRA-EKONOMIAATZEGUARDIAREN MOBILIZAZIOAGERRARI BEGIRAKO PRODUKZIOA

EMAKUMEEN ETXETIK KANPOKO LANAEmakumeak arma-lantegi batean

1.Mundo Gerra


Denboraren lerroa: Gerra Handiaren garapena

1.Mundo Gerra

MUNDU GERRAGerra Handiaren garapena

1.Mundo Gerra

SCHLIEFFEN PLANA. MUGIMENDUEN GERRA

•Mendebaldeko frontean indarrak batu behar ziren.

(Frantziari erasotzeko herri neutralak-Belgika- zeharkatuz)

•Frantzia garaiturik, Ekialderantz indarrak mugituko ziren

errusiarren bila.•Blokeen egoera geografikoa

•Biztanle kopuru ezberdina

•Antolaketa militarra

•Lehengaiak eskuratzeko aukerak

ELKARREN AURKAKO INDARRAK

1.Mundo Gerra

1914

•Alemaniarrak Frantzian sartu ziren

•Aliatuen kontraerasoa. Marne-ko bataila. Alemaniarrek atzera egin behar

izan zuten.

•Paris arriskutik kanpo zegoen, eta bertan behera geratu zen gerra laburra

egiteko alemaniarrek zuten plana.

1914

•Bestalde, Errusiak ekialdetik Alemania ustekabean hartzen saiatu zen baina porrot egin zuen eta

egungo Poloniako lurraldean bi bataila galdu zituen:

•Tannenberg

•Masuriako aintzirak

Tannenberg-ko bataila

Tan

nen

berg

-ko

bata

ila

1.Mundo Gerra

•Batailak irabazteko alemaniarrek mendebaldetik tropak ekialdeko frontera mugitu

behar izan zituzten eta horri esker, Paris salbatu zen.

Tan

nen

berg

•Lubaki-lerro luzeak. Ipar itsasotik Suitzarainoko

lubaki-lerroa zabaltzen zen.

•Lubakiak: defentsa sistema, soldaduen aterpea

•Arma berrien erabilpena: eskuko granadak, gasak,

tankeak, metraileta, …

KOKAPEN GERRAFRONTEEN EGONKORTASUNA

•Alemaniarrek erasoaldian porrot egiteak fronteak sendotzea eragin zuen.

•Lortutako posizioak babestea zen helburua eta ondorioz, gerra egonkortu egin zen.

LUBAKIEN GERRA

1.Mundo Gerra1915-1916

Guerra de trincherasEn la I Guerra Mundial se cavaban trincheras a lo largo del frente del campo de batalla para proteger a las tropas del fuego mortífero de la artillería y las ametralladoras. Detrás de las trincheras de primera línea se encontraban las trincheras cubiertas, que proporcionaban una segunda línea defensiva en el caso de que el enemigo asaltara la primera. Su anchura era de 1,8 a 2,5 metros. Las tropas que no estaban de servicio vivían en los refugios subterráneos de las trincheras de apoyo. Los suministros, alimentos y las tropas de reemplazo eran trasladados al frente a través de una red de trincheras de reserva y comunicaciones. El área que se encontraba entre las trincheras de ambos combatientes era tierra de nadie; intentar cruzar este terreno solía acarrear la muerte, puesto que estaba cubierto de alambradas y los soldados pasaban a ser un blanco fácil para el enemigo.


Hildako kopuru altuak Gerraren luzapena

Aliatu gehiagoren beharra

1915-1916

1.Mundo Gerra

Izugarrizko kalte materialak

HERRIALDE GEHIAGO GERRAN

Itunen sinadurak lurraldeak eskuratzeko promesen truke

OTOMANDAR INPERIOABULGARIA

ITALIAERRUMANIA

•Alemaniarrek fronte frantsesa hausteko ahalegina egin zuten VERDUNgo batailan (1916ko otsaila-ekaina) .

•Britainiarrek helburu berbera izan zuten SOMME-ko batailan (1916ko uztaila).

•Gerraren norabidean ez zen inolako aldaketarik eman baina ehunka mila hildako izan zirenez, gerraren sinbolo

bihurtu da Verdun:

1.Mundo Gerra1916 HIGADURA GERRA

Sommen-ko hildako alemaniarrak

1.Mundo Gerra1916

En 1916, los aliados trataron de expulsar a los alemanes de los territorios previamente conquistados por los Imperios Centrales. La batalla de Verdún, que comenzó a principios de ese año, minó los recursos naturales y humanos de Francia sin reportar ventajas significativas. Los británicos lanzaron una ofensiva sobre el río Somme (en el norte de Francia) el 1 de julio. Al cabo de pocas horas, 60.000 soldados británicos habían muerto, estaban heridos o habían caído prisioneros. El ataque cesó en el mes de noviembre. La batalla del Somme, en la que únicamente conquistaron unos 11 km, supuso unas bajas de más de 400.000 hombres para los británicos; los franceses perdieron a más de 200.000 soldados y los alemanes, a más de 500.000.

•Fronte nagusiak egonkorrak zirenez, aliatuek bigarren mailako eremuei eraso zieten bi fronteen arteko oreka apurtzeko

•Mediterraneoan, britainiarrek Bosforoaz eta Dardaneloaz

jabetzeko ahalegina egin zuten, Turkia bakartzeko.

•GALLIPOLIn porrot egin zuten

•Britainiarrek Afrikako alemaniar koloniak konkistatu zituzten

eta Japoniak, berriz, Asiako koloniak

1.Mundo Gerra1916

•Ekialde Hurbilean, aliatuek Otomandar Inperioaren jabetzak

okupatu zituzten, arabiar nazionalisten laguntzaz: Palestina,

Siria, Arabia eta Irak.

1916

1.Mundo Gerra

ITSASOAN BURUTURIKO BATAILAK

•JUTLANDIAko batailan (Danimarkan, 1916ko maiatza-ekaina) itsas flota britainiar eta alemaniarrak aurrez aurre egon ziren. Alemaniarrek galdu zuten eta ez ziren berriro aliatuek ezarritako blokeoa eurenitsasontzien bidez zeharkatzen saiatu.

•Horrez geroztik, alemaniarrek urpekariak erabili zituzten britainiar irleetara heltzen ziren aliatuenitsasontziak hondoratzeko eta modu horretan britainiarrek eskuratzen zituzten lehengai eta elikagaiensuministroa eteteko. Itsaspeko gerra hasi zen.

Alemaniarrek Lusitania britainiar merkatal itsasontzia hondoratuzuten eta 1198 hildako egon zen.

ERRUSIAKO 1917ko IRAULTZA

1.Mundo Gerra

1917

AEBak GERRAN SARTU ZEN

Bi blokeen arteko orekaren apurketa

BREST-LITOVK-ko BAKEA

ERRUSIAK GERRA UTZI ZUEN

•Frantziako armadaren haserrea.•Gerraren aurkako kritika eta protesten indarra handitu ziren.• Gerraren benetako izaera ulertzen hasi ziren.

1.Mundo Gerra

1917

WILSONEN 14 PUNTUAK.

1918ko urtarrilean AEBetako Kongresuan aurkeztuak

Wilsonen 14 auzietariko batzuk

1. Askatasunez negoziatutako bake-akordioak.

2. Itsasoan nabigatzeko erabateko askatasuna […]

3. Barrera ekonomikoak ahal bezainbeste deuseztatzea […]

4. Elkarri behar adina bermatzea nazioetako armamentuak ahal den gehienamurriztuko

direla […]

5. Aldarrikapen kolonial guztiak […] askatasunez adostea […]

6. Errusiako lurralde guztiak ebakuatzea […]

1.Mundo Gerra

1918

6. Errusiako lurralde guztiak ebakuatzea […]

7. Belgika […] ebakuatu eta lehengoratu egin beharko da.

8. Frantziako lurralde guztiak libre utzi beharko dira […]

9. Italiakomugak berriz egokitu beharko dira, argi eta garbi ikusten diren nazionalitateen

lerroei jarraituz. […]

14. Nazioen Elkarte nagusi bat sortu beharko da […]. Elkartearen helburua estatu txikiei

eta handiei independentzia politikoa eta lurralde-independentzia lortzeko

elkarrenganako bermeak eskaintzea da.

Wilson presidenteak Estatu Batuetako Kongresuan

emandako hitzaldia, 1918ko urtarrilak 8

1.Mundo Gerra1.Mundo Gerra

WILSONEN HAMALAU PUNTUAK

1.Mundo GerraWILSONEN HAMALAU PUNTUAK

Bakea non ez dagoen ez galtzaile ez garailerik

� Diplomazia sekretuaren amaiera. Ezkutuko akordiorik ez.� Liberalismo ekonomikoa. Merkataritzan aplikaturiko politika

babestzailearen amaiera eta nabigazio askea munduan.� Europako desmilitarizazioa, armamentu militarren murrizketa.� Arazo kolonialen amaiera. Bertako populazioaren eskubideak

errekonozitzea.

� Europako muga politikoen berreraikuntza� Europako muga politikoen berreraikuntza� Belgikak bere subiranotasuna berreskuratzea� Frantziak Alsazia eta Lorena eskuratzea� Polonia estatu independientea izatea� Italia eta Austriaren arteko mugak populazioaren iritziak kontuan hartuz

zehaztea.� Inperio handietako nazionalitateei autodeterminazio eskubidea aitortzea

(Austria-Hungarian, Alemanian, Turkian)� Errusiarrei euren etorkizuna erabakitzeko askatasuna ematea

� Nazioen Elkarte Orokorraren sorkuntza

1918

INPERIO ZENTRALEN HONDAMENDIA ETA GERRAREN AMAIERA

•Aliatuen erasoak eta inperio zentraletako barne arazoak ugaritu ziren.•Pixkanaka Alemaniaren aldekoak errenditzen hasi ziren: Otomandar Inperioa, Austria-Hungariako Inperioa,…•Alemania bakarrik gelditu zen.•Azken derroten ondorioz, Alemaniako enperadoreak abdikatu zuen.•Armistizioa sinatu zen (1918ko azaroaren 11n)

1.Mundo Gerra

Frantzia, Alemania eta Britainia Handiko ordezkariak Frantzian elkartu ziren, eta

tren bateko bagoi batean sinatu zuten armistizioa.

1.Mundo Gerra

WILSONEN HAMALAU PUNTUAK NAZIOEN ELKARTEAren JAIOTZA

•Nazioen arteko gatazkak diplomaziaren bidezkonpontzeko.•Desarme orokorra bultzatzeko•Azpijokua eta sekretupeko diplamazia baztertzeko•Nazio Elkartearen ahulezia:

•AEB, Alemania eta SESB kanpo gelditu ziren.•Indar armaturik ez. Zigor morala eta ekonomikoa

1.Mundo Gerra

Parisko Bake Konferentzia (1919)

Lloyd George (BH)Giorgio Sonnino (It)Georges Clemenceau (Fr)Thomas Woodrow Wilson. (AEB)

•Garaileen esku gelditu zen baldintzen zehaztasuna.

•Galtzaileak eztabaideetatik kanpo gelditu ziren eta derrigorrez besteen erabakiak onartu

behar izan zituzten.

•Eztabaidatzeko orduan, herrialdeen interes ezberdinak nabarmenak ziren:

-Britainia Handia Ekialde Hurbilean.

-Italia Adriatikoaren inguruan.

-Ameriketako Estatu Batuek Wilsonen proposamena luzatu zuten.

-Frantziaren mendekua Alemaniarekiko

BAKE PROPOSAMENAK

1.Mundo Gerra

BAKE-ITUNAK

•ALEMANIA•AUSTRIA-HUNGARIA•BULGARIA•TURKIA

PARISKO BAKEA

� Erreduntzat hartu zuten.

� Zigor gogorrak ezarri zizkioten Versaillesko

Itunean.

� Lurralde galerak Europan eta kolonietan.

� Ejertzitoaren murrizketa.

Alemaniako egoera Versailleseko Itunean

1.Mundo Gerra

� Ejertzitoaren murrizketa.

� Rhinen eskumaldeko zonaldearen

desmilitarizazioa.

� Ejertzitoaren goi mailako militarren kontrako

gerra epaiketak/ epaiketa moralak.

� Gerra kalteak ordaintzeko gerra indemnizazio

oso altuak.

1.Mundo Gerra

Alemaniaren egoera

Versailleseko Tratatua

Ameriketako Estatu Batuek, Britainiar Inperioak, Frantziak, Italiak eta Japoniak, tratatu honetan potentzia

aliatu nagusiak izendaturikoak (…) alde batetik, eta Alemania, bestetik, hurrengo xedapenak adostu dituzte:

42. art. Alemaniari gotorlekuak mantentzea edo eraikitzea debekatzen zaio, dela Rhin ibaiaren ezkerreko

aldean, dela eskuineko aldean (…)

119. art. Alemaniak uko egiten dio, potentzia aliatu nagusien eta elkartuen mesedetan, itsasoz haraindiko bere

jabetzen gaineko titulu eta eskubideei (…)

160. art. Armada alemaniarrak lurraldeko ordena mantentzea eta mugetako polizia izatea soilik edukiko du

helburu (…)

1.Mundo Gerra

173. art. Nahitaezko soldadutza abolitua izango da Alemanian (…)

231. art. Gobernu aliatuek eta elkartuek deklaratzen dute, eta Alemaniak onartzen du, Alemania eta bere

aliatuak gobernu aliatuek eta euren nazioek erasoaldi alemaniarrak eta bere aliatuek inposaturiko gerraren

ondorioz pairaturiko galera eta oinaze guztietaz erantzule direla, eragin dituztelako.

232. art. Gobernu aliatuek eta elkartuek exijitzen dute (…) eta Alemaniak konpromisoa hartzen du, potentzia

aliatuen eta elkartuen biztanleria zibilari eta beren ondasunei eragindako kalte guztiak konpontzeko, (…)

428. art. Alemaniak tratatu hau beteko duela bermatzeko, Rhin ibaiaren mendebaldean dauden lurralde

alemaniarrak, zubi-buruekin batera, potentzia aliatuen eta elkartuen tropek okupatuko dituzte hamabost urtez.

LUBAKIEN GERRA

ELKARREN AURKAKO INDARRAK

•Alemaniarrak Frantzian sartu

•Aliatuen kontraerasoa. Marne-ko bataila. Alemaniarrek

atzera egin

•Lubaki-lerro luzeak

•Lubakiak: defentsa sistema, soldaduen aterpea

•Arma berrien erabilpena: eskuko granadak, gasak,

•tankeak, metraileta, …HIGADURA GERRA

•Mendebaldeko frontearen garrantzia

•Verdun-eko bataila

•Somme-ko bataila

•Alemaniari ezarritako itsas blokeo britainiarra

•Alemaniako itsaspeko gerra

HERRIALDE GEHIAGO GERRAN

BALANTZE OREKATUA

•Blokeen egoera geografikoa

•Biztanle kopuru ezberdina

•Antolaketa militarra

•Lehengaiak eskuratzeko aukerakSCHLIEFFEN PLANA.MUGIMENDUEN GERRA

•Mendebaldeko frontean indarrak batu

(Frantziari erasotu herri neutralak zeharkatuz)

•Frantzia garaiturik, Ekialderantz indarrak mugitu

1914

1915

1916

KOKAPEN GERRAFRONTEEN EGONKORTASUNA

1.Mundo Gerra LEHEN MUNDU GERRAREN BILAKAERA

1917

1918 •INPERIO ZENTRALEN HONDAMENDIA ETA GERRAREN AMAIERA

•Alemania bakarrik gelditu zen

•Gillero II.ak. Alemaniako enperadoreak, abdikatu zuen

•Armistizioa sinatu zen (azaroaren 11n)

WILSONEN HAMALAU PUNTUAK

1919/20BAKE-ITUNAK

•Alemaniako itsaspeko gerra

•Jutlandiako bataila (itsas flota britainiar

eta alemaniarrak aurrez aurre)

•Bi blokeen arteko orekaren apurketa

•Frantziako armadaren haserrea

•ERRUSIAK GERRA UTZI (1917ko Iraultza/1918ko Brest Litovks)

•AEBak GERRAN SARTU (Lusitania merkatal itsasontzia)

•GERRAREN AURKAKO PROTESTAK

BAKE PROPOSAMENAK

•VERSAILLES-ko ITUNA

•SAINT-GERMAIN-eko ITUNA

•NEUILLY-ko ITUNA

•TRIANON-eko ITUNA

•SEVRES-ko ITUNA

•ALEMANIA

•AUSTRIA-HUNGARIA

•BULGARIA

•TURKIA

LEHEN MUNDU GERRAREN ONDORIOAK

DEMOGRAFIKOAK• Galera demografiko itzelak (9-10 milioi hildako eta 20 milioi elbarritu)

•Desoreka populazioaren egituran (sexu eta adina)

• Heriotza-tasaren gorakada eta jaiotza-tasaren beherakada

GEO-POLITIKOAK

•Inperioen desagerpena (turkiarra, errusiarra, austrohungariarra eta alemaniarra)

•Europako mapa berria: nazio berriak (Polonia, Finlandia, Estonia, Letonia, Lituania, Austria, Hungaria,

Txekoslovakia, Jugoslavia)

•Nazio berriek erregimen errepublikarrak onartu zituzten

•Aldaketak eremu kolonialetan•Europaren hegemoniaren amaiera•AEBen nagusitasuna mundu mailan

•Suntsiketa material handiak (eraikinak, errepideak, trenbideak, lantokiak, nekazal lurrak,...)

•Gerran parte hartu zuten herrialdeek aberastasun nazionalaren zati handia gerra finantzatzeko erabili zuten

1.Mundo Gerra

EKONOMIKOAK•Gerran parte hartu zuten herrialdeek aberastasun nazionalaren zati handia gerra finantzatzeko erabili zuten

•Europako gobernuek gerran parte hartzeko ahalegina finantzatzeko AEBei maileguak eskatuzizkieten, zorpetuz.

•AEBen botere ekonomikoa handitu egin zen eta honek desoreka ekonomikoa sortu zuen

SOZIALAK

•Langile kopurua murriztu zen eta gizonen ordez emakumeak gizonen lanetan aritu ziren•Nekazal eremuko jendeak hirietara alde egin zuen•Nekazal lurren jabeek gainbehera izan zuten•Industrialari, espekulatzaile eta bitartekari batzuek etekin handiak lortu zituzten•Langileen mugimenduek botere handiagoa lortu zuten gizartean

•Gizartea etsita zegoen gerraren hondamendiaren aurrean

•Gerran parte hartzaileek ez zuten gizarte berrian toki egokirik aurkitzen

IDEOLOGIKOAK

•Bizitzaren balio ezaren, soldaduen sufrimenduaren, hondamendiaren eta pobreziaren eragin ezkorra•Krisi ideologikoa: balore moralen krisia

•Autoritate tradizionalek prestigioa galdu zuten

•Muturreko jarrerak agertu ziren (nazionalismoak eta erregimen totalitarioak)

•Bake-itunetan ezarritako baldintzek hainbat herrialdetan mendekatzeko jarrera handitu zuten

1.Mundo GerraDEMOGRAFIKOAK

VERDUNGO KANPOSANTUA

Gerraren biktimak

1.Mundo GerraDEMOGRAFIKOAK

HERRIA MOBILIZATURIKO

GIZONAKHILDAKOAK ZAURITUAK PRESO ETA

DESAGERTUAK

BAJAK

%

Errusia12.000.000 1.700.000 4.950.000 2.500.000 9.150.000 76,3

Frantzia8.410.000 1.357.800 4.266.000 537.000 6.160.800 73,3

InperioBritainiarra

8.904.467 908.371 2.090.212 191.652 3.190.235 35,8

Italia 5.615.000 650.000 947.000 600.000 2.197.000 39,1

AEB4.355.000 126.000 234.300 4.500 350.300 8,0

Japonia 800.000 300 907 3 1.210 0,2

Errumania 750.000 335.706 120.000 80.000 535.706 71,4

Serbia 707.343 45.000 133.148 152.958 331.106 46,8

Belgika 267.000 13.716 44.686 34.659 93.061 34,9

Grezia 230.000 5.000 21.000 1.000 27.000 11,7

DEMOGRAFIKOAK

Portugal 100.000 7.222 13.751 12.318 33.291 33,3

Montenegro50.000 3.000 10.000 7.000 20.000 40,0

Aliatuakguztira

42.188.810 5.152.115 12.831.004 4.121.090 22.089.709 52,3

Alemania11.000.000 1.773.700 4.216.058 1.152.800 7.142.558 64,9

Austria-Hungaria

7.800.000 1.200.000 3.620.000 2.200.000 7.020.000 90,0

OtomandarInperioa

2.850.000 325.000 400.000 250.000 975.000 34,2

Bulgaria 1.200.000 87.500 152.390 27.029 266.919 22,2

InperioZentralakguztira

22.850.000 3.386.200 8.388.448 3.629.829 15.404.477 67,4

Biak guztira65.038.810 8.538.315 21.219.452 7.750.919 37.494.186 57,6

* Ejertzito barruan hildako guztiak, edozein arrazoia izanda ere.

OZEANO ATLANTIKOA

OZEANO ATLANTIKOA

ITSASO BELTZA

ITSASO BELTZA

1 MUNDU GERRA SORTU AURRETIK 1 MUNDU GERRA BUKATU ONDOREN

1.Mundo GerraGEO-POLITIKOAK



LEHEN MUNDU GERRAREN ONDORIOAK


Estatu Batuen hegemoniari erreferentzia egiten dion karikatura


Nazioen Elkartearen Sorrera Akta

Itungile gorenek, kontuan hartu dute nazioen arteko lankidetza sustatzeko eta nazioen

bakea eta segurtasuna bermatzeko honako baldintza hauek garrantzitsuak direla:

•Gerrara ez jotzeko zenbait konpromiso onartzea

•Nazioarteko harremanak agerikoak izatea, eta harreman horiek justizian eta ohorean

oinarritzea

•Nazioarteko zuzenbidearen xedapenak zorroztasun handiz betetzea (aurrerantzean,

xedapen horiekgobernuen portaerarako arauak izan behar dute)

•Justizia nagusi izatea, eta antolaturiko herrien arteko harremanetan, Itunetan

adierazitako betebehar guztiak zorroztasun handiz errespetatzea


Hori dela-eta, itun hau onetsi dute, Nazioen Elkartea eratzeko. […]

5. artikulua. Itun honetan zehatz-mehatz adierazi ezean, Asanbladaren edo Kontseiluaren

erabaki guztiak aho batez hartu behar dira […]

16. artikulua. Elkarteko kide batek gerrara joz gero, […] Elkarteko gainerako kideen aurka

gerra-ekintza egin izan balu bezala hartuko da.

Versailles, 1919ko ekainak 28

1.Mundo Gerra

EKONOMIKOAK

1.Mundo GerraSOZIALAK

Elbarrien desfilea, J. Galtier-Boissière

1.Mundo GerraSOZIALAK

Kalte-ordainak alemaniarren ikuspuntutik

IDEOLOGIKOAK

1.Mundo Gerra

Kalte-ordainei buruzko iritzi bat

Gaiari buruzko beste alderdi batzuk alde batera utzirik, nire ustez, Alemaniak gerraren

kostu osoa ordaintzea ziurtatzeko egindako kanpaina gure gobernariek inoiz egindako

ekintza larriena eta aldrebesena izan da. Baldin eta Lloyd George eta Wilson jaunek

ulertu izan balute haien arreta eskatzen zuen arazo larriena ez zela politikoa edo

lurraldeari buruzkoa, baizik eta finantzarioa eta politikoa, eta etorkizuneko arriskua ez

zegoela mugetan edo subiranotasunean, baizik eta elikagaian, ikatzean edo garraioan,

Europako etorkizuna guztiz bestelakoa izango al zen? Ez Lloyd Georgek, ez eta Wilsonek

ere, ez zituzten behar adina aintzat hartu arazo horiek, Konferentzia egin zen garaian

[…].

1.Mundo Gerra

Beraz, Alemaniak ordaintzeko zuen ahalmenari buruz egindako kalkuluak ez zituzten

batere aintzat hartu hasiera-hasieratik […]. Oinarri faltsua izanda, ezin izan zen inolaz ere

garatu finantza-politika bideragarririk eta konstruktiborik . […] Frantziaren eta Italiaren

finantza-egoera oso txarra zen, eta horregatik, ezinezkoa zen bi herrialde horiek aintzat

hartzea alemaniarren kalte-ordainei zegozkien arrazoiak, baldin eta aldi berean ez

bazitzaien haien gaitzez libratzeko aukerarik ematen. Nire iritziz, Estatu Batuetako

ordezkariek akats handia egin zuten, ez baitzuten izan proposamen konstruktiborik, burua

galdutako Europa minduari eskaintzeko . […] Clemenceauren asmoa nola edo hala

Alemania ahultzea eta suntsitzea zen […]

J.M. KEYNES, Las consecuencias económicas de la paz, 1920

1.Mundo GerraIDEOLOGIKOAK

GERRA ETA GERO, ZER??

20.hamarkada

• Inperio autoritarioak desagertu ziren.

(errusiarra, austro-hungariarra, otomandarra).

• Herrialde berrietan erregimen demokratikoakezarri ziren.

• Krisi garai hartan demokraziak ahulak ziren:

•Krisi ekonomikoa (gerraren suntsipena,

Aldaketa politikoak

20.hamarkada

•Krisi ekonomikoa (gerraren suntsipena,

inflazioa, langabezia,…)

•Gizarte mailako tentsio handiak

•Nekazari eta industri langileen

altxamenduak

•Iraultza komunista sortzearen beldurra.

• Herrialde batzuetan erregimen diktatorialakezarri ziren: Espainia (Primo de Rivera), Italia

(Mussolini),…

Aldaketa politikoak

• Alemaniak krisia zela-eta, arazo handiak zituen

gerraren bukaeran ezarritako kalte-ordainakbetetzeko.

•Frantziak ezin zizkien AEB-ei gerran eskatutako

maileguak itzuli alemaniarrek kalte-ordainak

ordaintzeko zailtasunengatik.

20.hamarkada

•Frantziaren eta Alemaniaren arteko tentsioa

gero eta handiagoa zen.

•1923an, Frantziako armadak AlemaniakoRuhr eskualde aberatsa okupatu zuen bertako

meategiak ustiatu eta irabaziak hartzeko

asmotan.

•Alemaniar langileek grebak eta erresistentzia

pasiboak egin zituzten. “Ez! Ez nauzue behartuko”, esaten die

langileak bi soldadu frantsesei.

• Arazoari irtenbidea emateko, AEBk DawesPlana proposatu zuten.

•Ekonomia hobetzeak politika-distentziokogiroa eragin zuen. Frantzia eta Alemania elkar

hobeto ulertzen hasi ziren.

•1925ean, Locarnoko Ituna sinatu zuten

Aldaketa politikoak

20.hamarkada

•1925ean, Locarnoko Ituna sinatu zuten

hainbat herrialdek.

•Alemaniak bere mugak onartu zituen.

•Britainiarrek eta italiarrek eremu

desmilitarizatuen kontrola hartu zuten.

•Nazioen Elkartean Alemania onartu zen.

• Baikortasuna zabaldu egin zen, gerrari benetako bukaera emateko hurbil omen

zeudela zirudien.

•1920ko hamarkada zoriontsua jaio zen.

20.hamarkada

superprodukzioa

Espekulazioa: prezio-aldaketan oinarritutako irabazia; merke erosi, oso-oso garesti saltzeko.

Burtsan akzioenkotizazioen

etengabeko gorakada

Txiki eta ertainenekoinbertsioak egitekomaileguen eskaera

orokorra

1929ko krisia

20.hamarkada

Akzio kopuru handienbat-bateko salmenta

Inbertitzaileen beldurra

Enpresen balioengainbehera

Akzio salmentageldiezina

Prezioen beherakadaeragin

� Bankuak egoera geldiarazten saiatu ziren akzioak erosten.Alferrik.

�Krisia beste sektoreetara igaro:

ONDORIO EKONOMIKOAK

20.hamarkada

�Krisia beste sektoreetara igaro:�Burtsaren porrota eta bankuen porrota. Maileguakitzultzeko ezintasuna. Aurrezkiak berreskuratzeko nahikomuna. Bankuen itxiera eta aurrezkien galera�Nekazaritza. Zorretan erori, lurrak saldu eta hirietara jo�Industria

�Krisia mundu osora zabaldu:�Lehengaien salmentan oinarrituriko herri hornitzaileak�Europara zabaldu

ONDORIO EKONOMIKOAK

�industri langileen erosteko gaitasunagalduta.

�kontsumoaren murrizketa eta eskariaren jeitsiera.

�prezio eta produkzioarenbeherakada.

�nekazarien etsipena eta kontsumo

20.hamarkada

�nekazarien etsipena eta kontsumoindustriaren hondamena.

�merkataritzaren arazoak, nazioartekomerkataritzaren porrota.

�hasierako konponbideprotekzionistak barne produkzioababesteko eta merkatuak ziurtatzeko.

�nazioarteko politika bateraturik ez.

Industria-krisia

ONDORIO EKONOMIKOAK

20.hamarkada

ONDORIO EKONOMIKO-SOZIALAK

20.hamarkada

�langabeziaren gorakada�denboraldi luzeko langabeziaren ondoriozko miseria�gizartea babesteko sistemaren garapen urria agerian gelditu�gizarteko diferentziak gero eta nabarmenagoak

Langabeziaren igoera

ONDORIO SOZIO-POLITIKOAK

�gobernuen ezintasuna arazoari irtenbide egokia

bilatzeko.

�herritarren haserraldia eta mesfidantza.

�Demokraziaren, alderdi tradizionalen eta sistema

parlamentarioaren kontrako argudioak.

�liberalismo politikoa eta kapitalismoaren kontrako

ideologien gorakada. Muturreko erantzunen

20.hamarkada

ideologien gorakada. Muturreko erantzunengorakada:

�eskuinean, faxistak eta naziak�ezkerrean, komunistak

�Intelektualen kritika

ONDORIO SOZIO-POLITIKOAK

20.hamarkada

KONPONBIDEAK

•1933an, Londresko Konferentzia

•AEB-koRoosevelt presidentearen NEW DEAL (akordio berria)

Helburu nagusia: produkzioa bultzatzea eskariasortuz eta mantenduz. Kontsumoa berriro indartzea.

20.hamarkada

20.hamarkada

�Administrazio publikoak langabetuak kontratatu zituen hornikuntza lanak betetzeko. Herri lanerraldoietan inbertsio publiko itzela sartu zen lan handia sortuz

� Eskaria suspertzeko nekazariei diru-laguntzak banatu zitzaizkien errentak ziurtatzeko.

�Produkzioa kontrolatzeko kuotak ezarri ziren eta (prezioen beherakada gehiegizkoprodukzioak ez sortzeko).

�Burtsaren jarduerak kontrolatzeko neurriak ezarri.

�Bankuak berritu egin ziren.

20.hamarkada

1929ko KRISIA

KAUSAK

ONDORIOAK

Ekonomikoak KRISIA

Sozio-politikoak

KONPONBIDEAK

NEW DEAL

1. Errusiako Inperioa2. Versaillesko Ituna3. 1929ko krisi ekonomikoa4. Lusitania itsasontzia5. Bake Armatua6. Schlieffen Plana7. Burtsako espekulazioa8. Wilsonen 14 puntuak9. Balkanak

A. 1929ko krisi ekonomikoaB. New DealC. Gerra ekonomiaD. Estatu BatuakE. Brest Litovsk-ko ItunaF. Parisko KonferentziaG. Dawes PlanaH. Aliantza eta Entente HirukoitzakI. 1. Mundu Gerra

ELKARTU KONTZEPTUAK BIKOTEAK OSATZEKO ETA ONDOREN, HORIEN AZALPENA ADIERAZI

20.hamarkada

9. Balkanak10. Emakumearen emantzipazioa

I. 1. Mundu GerraJ. Alemaniaren estrategia

Tentsioak eta gatazkak (1914-1939)

Education

Transcript of Tentsioak eta gatazkak (1914-1939)