TEMA 9

A PREHISTORIA

OS PRIMEIROS SERES HUMANOSLección 1.

1.1. Adaptación e evolución

• Os primeiros HOMÍNIDOS eran primates que, a pesares de non posuir grandes calidades físicas, co paso do tempo deron lugar á especie humana.

• Comenzaron a adaptarse ao medio e a evolucionar nun medio máis hostil hai uns 6 millóns de anos.

• ¿Qué é o PALEOLÍTICO? É a primeira parte da Idade de Pedra; iníciase coa aparición dos seres humanos.

1.2. O proceso de hominización

1. POSICIÓN VERTICAL E MARCHA BÍPEDA (Cos dous pes): estas dúas características conseguiron un maior campo de visión e a posibilidade de utilizar as mans para comer e fabricar utensilios.

2. MAIOR DESENVOLVEMENTO DO CEREBRO: o feito de camiñar e ter unha posición vertical sobre as costas, favoreceu que aumentase a capacidade craneal e, consecuentemente, aumentar o tamaño cerebral.

1. DIMINUCIÓN DO TAMAÑO DAS MANDÍBULAS E OS DENTES: debido a comezáronse a utilizar instrumentos para cortar alimentos e lume para abrandalos.

2. APARICIÓN DO QUEIXO (quesillo) E DA FRONTE PLANA: pouco a pouco a evolución aproxima aos homínidos o aspecto actual.

3. CAPACIDADE DE COMUNICACIÓN: a súa intelixencia aumentou, comenzou a aparecer a linguaxe e isto favoreceu que os coñecementos transmitísense de xeración en xeración.

• Bípedo• Utilizaba

palos e pedras para axudar ao seu traballo

• Bípedo• Descubre o lume• Cazaba en grupo• Dominaba a técnica

da talla de pedra• Fabricaba bifaces e

pequenas machadas.

• Europa e Asia

• Bípedo• Primeiros

enterramentos• Fabricación de útiles

especializados• Conviviu co Homo

sapiens sapiens, pero extinguiuse

• Oriente Medio e Europa

• Bípedo• Primeiras mostras

de arte• Fabricación de útiles

de oso (hueso) e hasta

• Aspecto físico, volume e complexidade cerebral do ser humano de hoxe

• América e Oceanía

AUSTRALOPHITECUS

HOMO HABILIS

HOMO ERECTUS

HOMO SAPIENS NEANDERTHALENSIS

HOMO SAPIENS SAPIENS

O PALEOLÍTICO: A CAZA E A RECOLECCIÓN

Lección 2.

2.1. As sociedades de cazadores-colleiteiros (recolectores)

• ¿Cómo vivían as persoas do Paleolítico?– Vivían en campamentos próximos a zonas de auga.

Moitas veces aproveitaban tamén as entradas das covas, mais non o interior. Non obstante, eran nómadas, é dicir, non tiñan residencia fixa e esta dependía do clima ou da abundancia de alimento.

– Considerábanse depredadores, pois non producían alimentos, senón que vivían da caza (en grupos), da recolección, pesca, etc.

– Aproveitaban todo daquelo que cazaban, a carne para alimentarse, as peles para abrigarse, os osos (huesos) para facer instrumentos ou os tendóns dos animais para fabricar cordas.

2.2. O Dominio do Lume

• Foi o Homo Erectus o que descubriu de casualidade o lume hai uns 1.500.000 anos; pronto descubriu a súa utilidade para quentarse, iluminar e cociñar. O seu maior logro foi tratar de conservalo.

• Pola súa parte o Homo Neanderthalensis aprendeu a prender o lume batento dúas pedras por fricción ou por rotación dun pau sobre un tronco.

2.3. A fabricación de Instrumentos• A fabricación de instrumentos é un dos pasos máis

importantes da evolución do ser humano.• ¿Cómo eran as primeiras ferramentas?– Eran sinxelos e polivalentes (é dicir, servían para varias

cousas: cortar, cavar, perforar, etc.).– Adoitaban ser de pedra (sílex). Destacan as ferramentas

bifaces (talladas por ambas caras).• ¿Cómo evolucionaron?– Especializáronse, é dicir, fixéronse distintos instrumentos

según a actividade na que se ía utilizar: desollar animais, puntas para frecha, agullas para coser, etc.

– Pouco a pouco, ademáis da pedra, úsanse outros materiais, como o óso e as hastas.

A ARTE DAS CAVERNASLección 3.

3.1. As primeiras crenzas relixiosas• ¿Por qué xurden? Porque os primeiros seres humanos

necesitaban darlle explicación a fenómenos que eles consideraban misteriosos, como o sol, o crecemento das plantas, a chuvia, a vida ou a morte.

• ¿Cómo se desenvolveron?– Facían ceremonias rituais, por exemplo para invocar ás forzas da

natureza e pedirlles que a caza lles resultase propicia, abundancia de froitos ou protección.

– O Homo Sapiens Neanderthalensis ou Home de Neandertal comezou a ter a preocupación polo que podería suceder despóis da morte e, mediante ritos, soterraban aos seus mortos.

• ¿Cómo eran eses novos enterramentos?– Individuais ou colectivos.– Engandíanse pezas de enxoval (ajuar) funerario (instrumentos

de sílex, adornos, etc.)

Para botar un ollo!!!http://timoneandertal.blogspot.com.es/2009/10/las-tumbas-de-los-neandertales.html

http://www.historia-religiones.com.ar/los-ritos-funerarios-prehistoricos-5

http://www.fundacionatapuerca.org/

http://www.juanjoromero.es/blog/2008/08/recursos-de-ciencias-sociales-de-1%C2%BA-de-eso/

3.2. As pinturas rupestres (Características)

• Hai uns 30.000 anos (Homo Sapiens Sapiens)

• Desenvólvense nas paredes das covas e nos abrigos rochosos.

• Motivos: perfil de mans, símbolos abstractos, animais e, dependendo da zona, escenas de caza ou da vida cotiá.

• ¿Por qué se facían? – Adoitase pensar que son

debidas a rituais máxicos que propiciaban a caza.

– Tamén se cree que as covas con pinturas eran unha especie de santuario.

GRAN CERVA DE ALTAMIRA

ESCENA DE CAZA. COVA DE TITO BUSTILLO

Mano humana do Paleolítico.

Cova de Maltravieso (Cáceres)

ESCENA DE CAZA. ARTE LEVANTINO

3.3. Estatuíñas e gravados• Forman parte da arte mobilar, é dicir, o conxunto de

pequenos obxectos esculpidos e gravados.• ESTATUÍÑAS:– Elaborábanse en óso, hasta ou pedra.– Represéntase a figura dunha muller de rostro impreciso.– Esaxéranse as partes femininas relacionadas coa

maternidade, por iso crese que debían formar parte dalgún culto á fertilidade.

• GRAVADOS:– Decoran anacos de louse ou de calcita con animais

puntados ou gravados.– Tamén comezan a facer colgantes de óso e marfil.

Tipos de Venus do Palelolítico

PETROGLIFO CAMPO LAMEIRO

• PETROGLIFOS: – Son a manifestación de arte rupestre galego máis coñecida.

– Son gravados en rochas de granito ao aire libre.

– Son esquemáticos, facendo formas xeométricas ou figurativas (persoas ou animais)

– As máis importantes atópanse nas Rías Baixas (Pontevedra)

O NEOLÍTICO: A PRODUCCIÓN DE ALIMENTOS

Lección 4.

DIFERENCIAS entre PALEOLÍTICO E NEOLÍTICO

PALEOLÍTICO• HOME Nómade, Depredador.• VIVEN nas entradas das covas ou en

pequenas cabanas.• SUBSISTENCIA: caza, pesca, recolección.• ORGANIZACIÓN SOCIAL: as hordas

(comunidades salvaxes nómadas) e a gran familia.

• UTENSILIOS: se traballa a pedra, ósos e hastas de maneira moi rudimentaria.

• Descúbrese cómo se fai o fogo.• Aparece o arte: as pinturas rupestres

nas covas e o arte mobiliar coas Venus.• Aínda existe o Homo Sapiens

Neanderthalensis.• CLIMA moi frío.

NEOLÍTICO• HOME Sedentario, Cultiva productos.• VIVEN en chozas máis sofisticadas, en

poboados.• SUBSISTENCIA: aparece a agricultura

e a domesticación de animais.• UTENSILIOS: trabajallaban e pulían a

pedra. Aparece o tecido; invéntase o telar, a rueca e a cerámica. Utilizan pedras para adornarse.

• Aparecen monumentos megalíticos, dólmenes, menhires, cromlech.

• Desaparece o Homo Sapiens Neanderthalensis, mantense o Homo Sapiens Sapiens.

• CLIMA máis temperado.

CARACTERÍSTICAS DO NEOLÍTICO• COMENZA hai uns 10.000

anos, na zona de Oriente Próximo regada polos ríos Tigris e Éufrates (o Crecente Fértil). A partir do século VIII a. C. espállase por toda Europa.

• INVÉNTANSE a Agricultura e a Gandaría:

– Observando os fenómenos da natureza, homes e mulleres aprenderon que as sementes soterradas daban lugar a unha nova planta; de este xeito, comezaron a cultivar sementes de trigo, centeo e diversas legumes.

– Tamén por observación déronse conta de que era posible domesticar animais, descubríndose, de tal modo, a gandaría. Domesticáronse animais como cabras, ovellas ou porcos.

• INVÉNTANSE novas ferramentas e técnicas::– Para traballar a agricultura era necesario fabricar útiles

especializados:• A fouce (hoz) para segar espigas. • Muiños para moer o gran.• Desenvolveuse a cerámica, modelando barro para

almacenar, transportar e cocer alimentos.• Inventouse a cestaría (cestas) entralanzado cordas,

dando paso ás orixes do tecido.• Creáronse os teares, para traballar o liño ou a la.• Usáronse pedras semipreciosas para elaborar adornos

(minaría).– Tamén inventáronse técnicas espcializadas, como o puído

da pedra, para crear útiles como a machada, para cortar árbores.

• ALDEAS NEOLÍTICAS:– Aldea neolítica de Çatalhüyük (Turquía):• É unha das máis antigas que todavía se conservan.• É unha aldea na que os seus habitantes son sedentarios,

posto que ao colecer a agricultura, xa non necesitan desplazarse para conseguir alimento.• Destacan os seus SANTUARIOS; en moitas das súas casas

había cuartos moid decorados, con representacións de cabezas de touros ou símbolos abstractos.• Son coñecidas as súas representación de estatuíñas

femininas moi parecidas ás venus paleolíticas, fabricadas en terracota, alabastro ou pedra. Tamén se relacionan co culto á abundancia, á fecundidade e á muller.

A IDADE DOS METAISLección 5.

CARACTERÍSTICAS DA IDADE DOS METAIS

• COMENZA hai uns 5.000 anos a. C), na zona de Oriente Próximo, co descubrimento do cobre, despois do bronce (3.000 a. C) e finalmente do ferro (2.000 a. C.).

• Invéntanse a metalurxia (quéntase o metal para moldealo mellor, gracias á forxa) e a siderurxia (extracción e traballo do ferro) e a fundición dos metais.

• Nas aldeas, especialízanse os traballos (artesáns da metalurxia, xoieiros, ceramistas, etc.) e desenvólvese o intercambio de productos (o comercio); a isto contribuiu a invención da roda.

• Créanse as primeiras CIDADES:– A poboación medrou, polo que os antigos poboados

comezaron a ter moitos edificios.– Amuralladas para defenderse.– Con grupos sociais diferenciados pola súa acumulación

de riquezas.– Escollíase a un rei ou un caudillo para gobernalos.

CULTURA MEGALÍTICA(5.000 a. C.)

• MENHIR: gran pedra cravada verticalmente sobre o chan. Función conmemorativa ou marca territorial.

• DOLMEN: cámara formada por dúas pedras verticais que sustentan lousas horizontais que as cobren. Función funeraria.

• CRÓMLECH: conxunto de pedras verticais e lousas horizontais dispostas en círculo. Función: posible culto solar ou agrario.

• MÁMOA: son dólmenes baixo túmulos de terra.

DOLMEN DE DOMBATEBERGANTIÑOS, A CORUÑA

MENHIRCROMLECH DE STONEHENGE

REINO UNIDO

MAMOA

CULTURA DE CAMPOS DE URNAS

Non deixes de visitar…

• http://www.lascaux.culture.fr/#/fr/02_01_01.xml• http://museodealtamira.mcu.es/• http://

www.centrodearterupestredetitobustillo.com/• Repaso polas Venus de Europa:

http://www.youtube.com/watch?v=D6y2JK2777U

• http://www.campolameiro.com/centro_inter_cast.html