Tema 8.- A cultura e a arte do Gtico.

Focos e expansin do Gtico

1.- Como se orixinou a arte gtica?

O renacer cultural. As Universidades.

As sete artes liberais, imaxe do Hortus deliciarum, obra da monxa Herrad von Landsberg, sculo XII

Trivium:

Gramtica

Retrica

Dialctica

Quadrivium:

Astronoma

Xeometra

Aritmtica

Msica

Unha nova relixiosidade.

Encontro de San Francisco e San Domingos, de Benozzo Gozzoli, Italia, 1450.

2

a planta arcos bvedas altura muros portadas

Romnico

cruz latina

ben

definida

arco de

medio

punto

bveda de

cann

xeralmente

reducida

grosos, austeros, con poucas vents,

estreitas e longas, reforzados con

contrafortes

arquivoltas decoradas con

estatuas, tmpano e portada

alintelada dividida por parteluz

Gtico

cruz latina

con

transepto

curto

arco

apuntado

ou oxival

bveda de

cruzara ou

oxival

elvase a

altura do

edificio

mis lixeiros, decorados, grandes

vents cubertas con vidreiras de

cores. No exterior arcobotantes e

contrafortes rematados con pinculos

dem / rosetns e ventas con

vidreiras / decoracin en forma de

frechas (gabletes)

Fachada da catedral de Reims, (NE de Francia, 1211-

1275)

3.- O Mestre Andr, construtor de catedrais.

Interior da Sainte- Chapelle de Pars (1242-1248).

4.- A escultura e a pintura gticas.

Caracteres da escultura romnica Caracteres da escultura gtica

Gran dependencia respecto s formas arquitectnicas en que

se atopan: tmpano, lintel, arquivoltas...

Progresiva independencia do marco arquitectnico: retablos,

sepulcros, imaxes exentas

Figuras hierticas e rxidas, carentes de realismo Figuras que tenden ao realismo nos rostros e nas vestimentas

Trazos simples, con gran forza expresiva Trazos mis elaborados, maior expresividade e detallismo. Os

rostros expresan sentimentos e son retratos de persoas reais

Figuras estticas e planas Os personaxes presentan maior movemento (curva gtica) e

volume (vestimenta), e relacinanse entre elas

Figuras illadas ou asociadas formando escenas As figuras forman escenas mis complexas e crean narracins

Virxe de Vico, A Rioxa, s. XII Virxe Branca, Cat. Len, s. XIII Virxe Branca, Cat. Toledo, s. XIV Anunciacin e Visitacin da Catedral de Reims (1230-1260)

Caracteres da pintura romnica Caracteres da pintura gtica

A disposicin das figuras frontal e carecen de movemento As figuras dispense de moitas formas e teen mis movemento

As representacins non presentan volume nin profundidade As representacins teen volume e profundidade (perspectiva)

Os personaxes teen gran forza expresiva pero carecen de

realismo

Maior expresividade. Tratamento mis naturalista e realista das

persoas (corpos, rostros ) e das paisaxes

Figuras planas, sen estudo anatmico Estudo anatmico dos personaxes e intento de representacin

dos sentimentos nos xestos e rostros

Uso dunha cor uniforme, sen gamas ou degradados Gama mis ampla de cores, e xogos de luz e sombra para dar

sensacin de volume e realismo

Escasas representacins da vida coti Descricin realista e detallada da vida coti, paisaxes, cidades...

Recreacin da Natividade de Navasa (Huesca), do s. XII, feita por Laura Alberich A fuxida a Exipto, de Giotto, (1303-1305)

Dptico de Jean de Cellier, 1475. O enterro de Xesucristo, de Robert Campin, (1410-1420).

Polptico da Virxe, de Rogier van der Weyden (1445).

Retablo da vida da Virxe e de san Francisco, de Nicols Francs, (1445-1460). Partes bsicas dun retablo.

arte romnica arte gtica

sculos sculos XI a XIII sculos XIII a XV

escultura

tipo de material pedra e madeira pedra e madeira

soportes marco arquitectnico / algunhas esculturas exentas marco arquitectnico / mis esculturas exentas

situacin na igrexa claustros, portadas, columnas, cornixas, altares... claustros, muros, fachadas, altares, capelas...

pintura

tcnicas pintura ao fresco e pintura sobre tboa pintura tmpera / pintura ao leo

soportes paredes, tboas de madeira, libros relixiosos madeira (tboas), libros (miniaturas)

situacin na igrexa muros, bsidas, frontais dos altares altares, retablos, capelas

Fachada principal da Catedral de Notre Dame de Pars (s. XII-XIII)

eA Maest da Catedral de Siena, de Duccio di Buoninsegna, (1308-1311). Tmpera sobre madeira.

A adoracin do Ao Mstico, de Hubert e Jan van Eyck. Catedral de San Bavn de Gante (Blxica). 1432.

leo sobre tboa.

Bautismo

Confirmacin

Penitencia

Eucarista

Orden

sacerdotal

Matrimonio

Extremauncin

Retablo dos Sete Sacramentos

de Rogier van der Weyden (1445).

5.- O Gtico na Pennsula Ibrica.

Estilo Localizacin Caracteres Exemplos

Gtico

francs

Castela

Navarra

Andaluca

Estremadura

enorme verticalidade

profusin decorativa

uso de arcobotantes e contrafortes permite a

apertura de grandes fiestras con vidreiras

gran luminosidade

catedral de Burgos

catedral de Len

catedral de Toledo

Gtico

mediterrneo

Coroa de Aragn

(Catalua,

Valencia e

Baleares)

estilo mis compacto e macizo

plantas de saln (unha soa nave e as capelas)

redcese a diferenza de altura entre a nave

central e as naves laterais os arcobotantes

teen menos importancia e refrzanse os

contrafortes

os teitumes adoitan ser planos e as fiestras

mis pequenas

Santa Mara do Mar, de

Barcelona

catedral de Palma de

Mallorca

Gtico

mudxar

Aragn

Valencia

Estremadura

Andaluca

mestura caracteres da arte gtica e a mudxar

utilizacin do ladrillo e decoracin con xesera,

cermica vidrada nos exteriores e as cubertas

artesoados en madeira tallada e policromada

mosteiro de Guadalupe

(Cceres)

Catedral do Salvador (a

Seo) en Zaragoza

Catedral de Burgos. Sculos XIII-XV.

Catedral de Len.

Sculo XIII

Catedral de Toledo.

Sculos XIII-XV.

Baslica de Santa Mara do Mar, de Barcelona. Sculo XIV.

Catedral de Palma de Mallorca. Sculo XIV.

Fachada principal do mosteiro de Guadalupe (Cceres). Sculos XIII-XV.

bsidas da catedral do Salvador (A Seo) en Zaragoza. Sculo XIV.

Escultura e pintura gticas na Pennsula Ibrica.

6.- A arte gtica en Galicia.

Tmpano da Igrexa de Santa Mara de Graza, en Monterrei (Ourense). Sculo XIV.

arcobotante elemento arquitectnico en forma de arco que transmite o peso da bveda a un contraforte situado no exterior do edificio

arco oxival arco que est formado por dous segmentos de crculo de igual radio que forman ngulo agudo no punto superior

arquivoltas

conxunto de arcos inscritos uns nos outros que organizan unha portada abocinada (a anchura aumenta ou dimine

progresivamente); son caractersticas da arte romnica e gtica

bveda de

cruzara bveda formada polo cruce de dous arcos oxivais apoiados sobre catro puntos de soporte, en columnas ou piares

contraforte elemento arquitectnico vertical acaroado ao exterior dun muro para contrarrestar o peso das bvedas e arcos do edificio

doelas cada unha das pezas de pedra que forman os arcos, as portas ou as vents

gablete elemento arquitectnico de forma triangular que se colocaba sobre vents, portadas ou fachadas dos edificios gticos. Tia

funcin ornamental e serva para potenciar a sensacin de verticalidade do edificio.

lintel Peza horizontal, xeralmente de pedra ou madeira, que limita pola parte superior o oco dunha porta ou vent.

nave central espazo principal da catedral, de maior altura que o resto

nave lateral espazos a ambos lados da nave central, separados por piares ou columnas

parteluz elemento vertical que divide a luz dun vano (oco) en das partes

pedras de

cantera

bloques de pedra tallada que servan para construr os muros, os piares, o teito, etc., e que eran de medidas diferentes segundo

o lugar que ocupaban

piar elemento sustentante exento, como a columna, pero de seccin rectangular ou cadrada, con capitel. Cando est acaroado ao

muro recibe o nome de piastra

pinculos elemento arquitectnico de forma piramidal que remata un contraforte e incrementa a verticalidade

retablo construcin arquitectnica que cubre o muro tras o altar, feita sobre varias pezas de madeira, pedra ou metal, con pinturas,

esculturas ou obras de ambos tipos, que representan escenas de carcter relixioso

rosetn fiestra circular nun muro, con cerramento de vidreiras normalmente coloreadas, usada sobre todo en catedrais e igrexas gticas

tmpano espazo delimitado polo lintel e as arquivoltas nas portadas das igrexas

vidreira composicin ornamental formada por pequenas pezas policromadas de vidro, ensambladas nunha estrutura de chumbo