Tema 5.- Inicios e consolidación do réxime liberal [1808-1874]

A revolución liberal en España

Caracteres: foi un proceso descontinuo e dilatado no tempo tutelado polo exército, que interveu constantemente na vida política caracterizado por unha gran inestabilidade política (sucesión de Gobernos e Constitucións)

Ciclos e fases:

Ciclo caracterízase por fases trazos

1808-1836 ciclo revolucionario

de Cádiz

quebra do Antigo Réxime inicio, avance, retroceso e

triunfo da revolución liberal.

1808-1814 inicio da revolución e promulgación da Constitución de Cádiz

1814-1833 restauración absolutista e anulación das medidas liberais

1833-1836 definitivo triunfo liberal

1836-1874 construción dun Estado e unha

sociedade liberais

división do liberalismo e pugna polo poder

1836-1843 ciclo progresista ou da Constitución de 1837

1844-1868 ciclo moderado ou da Constitución de 1845

1868-1874 ciclo democrático ou da Constitución de 1869

desde 1874

consolidación do Estado liberal

monarquía conservadora e oligárquica

bipartidismo quenda pacífica fraude electoral

1874-1902 establecemento e consolidación do réxime da Restauración borbónica

1902-1923 deterioro progresivo e crise do sistema da Restauración

1923-1931 Ditadura de Miguel Primo de Rivera e crise da monarquía constitucional borbónica

Liberalismo Antigo Réxime P

rin

cip

ios polític

os

Dereitos e liberdades individuais, imprescritibles e inalienables, que o Estado ten a

obrigación de garantir e protexer

O individuo non é suxeito de

dereitos

Igualdade xurídica (todos os individuos son iguais ante a lei) e fiscal (todos os

individuos deben contribuír ao mantemento do Estado) Desigualdade xurídica (estamentos)

Limitación do poder político: ningunha persoa ou institución pode concentrar todo

o poder do Estado Poder real ilimitado (absolutismo)

División tripartita do poder, que recae en institucións diferentes: lexislativo

(Parlamento) / executivo (Goberno) / xudicial (Tribunais) Concentración de poderes

Soberanía nacional: a autoridade suprema do Estado reside na nación, que é a

fonte de lexitimidade do poder Soberanía real

Participación dos cidadáns no sistema político: a nación exerce a soberanía

mediante a elección dos seus representantes Non participaban

Elaboración dunha Constitución: lei suprema e fundamental que recolle os

principios básicos nos que se sustenta o exercicio do poder Non existía

Codificación lexislativa: leis escritas e organizadas en códigos como medio de

garantir o imperio do Dereito Dispersión e multiplicidade legal

Institucións representativas da vontade dos cidadáns (Parlamentos ou Cortes)

compostas por membros escollidos por sufraxio Cortes estamentais

Prin

cip

ios

económ

icos

Respecto á propiedade privada individual, considerada como un valor absoluto e a

base de toda sociedade

Propiedade vinculada

Liberdade económica absoluta e sen ningunha limitación: liberdade de empresa,

de contratación, de mercado, de prezos, de salarios... Obstáculos á liberdade

Libre xogo da oferta e da demanda (lei do mercado), como mecanismo xerador de

riqueza e regulador de todas as actividades económicas Intervencionismo do Estado

O motín de Aranjuez (17 a 19 de marzo de 1808

As abdicacións de Baiona e o reinado de Xosé I

A resistencia popular

As actitudes no contexto da guerra

A ocupación francesa e a creba do Antigo Réxime obrigaron á toma de postura por parte dos españois:

Evolución da Guerra da Independencia (1808-1814)

Evolución da guerra da Independencia (1808-1814)

AS CORTES DE CÁDIZ

Composición social

AS CORTES DE CÁDIZ

O labor lexislativo das Cortes

Decretos políticos e administrativos. Proclamación da soberanía nacional e a separación de poderes (24 setembro 1810). Regulamentación do poder executivo, incluíndo a responsabilidade ministerial e a creación das

Secretarías de Despacho (1811). Regulamentación da xustiza cunha nova organización das Audiencias, a creación do Tribunal Supremo de

Xustiza e dos partidos xudiciais (1812). Formación dos Concellos populares e das Deputacións provinciais, institución nova creada para o

fomento dos intereses provinciais (1812).

Decretos sociais. Liberdade de imprenta sen censura previa como forma de garantir a liberdade de expresión (14 outubro

1810). Supresión dos requisitos nobiliarios para ingresar nos colexios militares. Abolición do tormento como proba xudicial. Supresión dos oficios perpetuos en mans dunha determinada familia e libre elección dos cargos públicos. Liberdade de traballo: supresión dos gremios. Desamortización de determinados bens eclesiásticos, terras de reguengo e bens comunais e de propios. Supresión dos morgados. Supresión do tribunal da Inquisición.

Abolición dos señoríos xurisdicionais e dos privilexios de orixe feudal (6 de agosto de 1811).

Constitución de 1812 [19 marzo]

Principios políticos

Réxime liberal / Soberanía nacional (de facto popular) / Monarquía constitucional hereditaria

Separación de poderes / Confesionalidade católica (a relixión católica oficial e única autorizada)

Igualdade xurídica (leis iguais para todos), fiscal (todos pagan impostos) e militar (servizo militar obrigatorio)

Xefatura do Estado

Recae no rei, que posúe iniciativa lexislativa e inviolabilidade.

Designa e separa os secretarios de despacho [ministros].

Dereito a vetar unha lei durante dous anos (veto suspensivo). Dereito á presentación dos bispos.

Poder executivo

Reside no rei, que é ao mesmo tempo xefe de Estado e de Goberno.

O rei exerce este poder por medio dos secretarios de despacho, que referendan (lexitiman coa súa firma) as ordes reais, das que son responsables ante as Cortes. Non poden ser deputados.

Poder lexislativo

Reside nas Cortes co Rei. Preeminencia das Cortes.

Cortes unicamerais con amplos poderes: aproban as leis, deciden sobre a sucesión á Coroa, controlan o Goberno, fixan os impostos, aproban os orzamentos e os tratados internacionais, organizan o exército...

Os deputados son elixidos mediante sufraxio universal masculino en número proporcional á poboación de cada provincia. Sufraxio indirecto (electores de parroquia, de partido e de provincia).

Son elixibles os maiores de 25 anos que posúan unha renda determinada procedente de bens raíces.

Poder xudicial

Xulga e aplica as leis. Competencia exclusiva dos tribunais.

Prohíbese a intervención do Rei e as Cortes.

Asegúranse os principios fundamentais do Estado de Dereito: códigos civil, criminal e comercial únicos, garantías procesuais...

Réxime local

Suprime a tradicional división de España en reinos, con leis e foros propios.

España divídese en provinciais (rexidas por unha Deputación) e estas en concellos rexidos por alcaldes elixidos por sufraxio universal masculino indirecto.

Dereitos individuais

Non existe un Título específico dedicado a eles, senón que están dispersos polo articulado liberdade e protección á propiedade privada igualdade legal e fiscal hábeas corpus (os arrestos necesitan mandamento xudicial e presentación inmediata ante o xuíz) liberdade limitada de imprenta (agás os libros de temas relixiosos) inviolabilidade de domicilio…

Ano Dirixente Lugar Acción Resultado

1814 Francisco Espoz y Mina Pamplona Intento de entrar en España desde Francia para proclamar a Constitución

Fracaso. Fuxido

1814 Sinforiano López A Coruña Conspiración Fracaso. Executado

1815 Juan Díaz Porlier A Coruña Pronunciamento: conseguiu proclamar a Constitución e estender a revolta a Ferrol

Fracaso. Executado

1816 Vicente Richart Madrid Conspiración masónica (Sociedade do Triángulo) que pretendía secuestrar e matar o rei

Fracaso. Executado

1817 Luís de Lacy Barcelona Pronunciamento promovido pola burguesía industrial de Cataluña, afectada pola guerra colonial

Fracaso. Executado

1817 Juan van Halen Murcia Conspiración Fracaso. Fuxido

1819 Joaquín Vidal Valencia Conspiración Fracaso. Executado

1819 Antonio Quiroga Cádiz Conspiración Fracaso. Detido

1820 Rafael del Rieg Sevilla Pronunciamento do exército que marchaba a combatir os independentistas das colonias españolas en América

Triunfo: restauración do sistema liberal