Tema 4.- A Monarquía borbónica no Antigo Réxime (s. XVIII).

Bloque 4.- España na órbita francesa: o reformismo dos primeiros Borbóns (1700-1788)

Contidos Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxe

▪ 1. Cambio dinástico e Guerra de

Sucesión: unha contenda civil e

europea; a Paz de Utrecht e o novo

equilibrio europeo; os pactos de familia

con Francia.

▪ 1. Analizar a Guerra de Sucesión española como

contenda civil e europea, e explicar as súas

consecuencias para a política exterior española e

a nova orde internacional.

▪ 1.1. Explica as causas da Guerra de Sucesión Española e a

composición dos bandos en conflito.

▪ 1.2. Representa unha liña do tempo desde 1700 ata 1788, e

sitúa nela os principais acontecementos históricos.

▪ 1.3. Detalla as características da nova orde europea xurdida

da Paz de Utrecht e o papel de España nela.

▪ 2. Reformas institucionais: novo modelo

de Estado; Administración en América;

Facenda Real; relacións Igrexa-Estado.

▪ 2. Describir as características do novo modelo de

Estado, especificando o alcance das reformas

promovidas polos primeiros monarcas da dinastía

borbónica.

▪ 2.1. Define os decretos de nova planta e explica a súa

importancia na configuración do novo Estado borbónico.

▪ 2.2. Elabora un esquema comparativo do modelo político dos

Austrias e dos Borbóns.

▪ 2.3. Explica as medidas que adoptaron ou proxectaron os

primeiros Borbóns para sanear a Facenda Real.

▪ 2.4. Describe as relacións Igrexa-Estado e as causas da

expulsión dos xesuítas.

▪ 3. Economía e política económica:

recuperación demográfica; problemas

da agricultura, a industria e o comercio;

liberalización do comercio con América.

▪ 3. Comentar a situación inicial dos sectores

económicos, detallando os cambios introducidos e

os obxectivos da nova política económica.

▪ 3.1. Compara a evolución demográfica do século XVIII coa da

centuria anterior.

▪ 3.2. Desenvolve os principais problemas da agricultura e as

medidas impulsadas por Carlos III neste sector.

▪ 3.3. Explica a política industrial da monarquía e as medidas

adoptadas respecto ao comercio con América.

▪ 4. Engalaxe económica de Cataluña.

Estancamento económico de Galicia.

▪ 4. Explicar a engalaxe económica de Cataluña, en

comparación coa evolución económica do resto de

España.

▪ 4.1. Especifica as causas da engalaxe económica de

Cataluña no século XVIII.

▪ 5. A Ilustración en España e Galicia:

proxectistas, anovadores e ilustrados;

despotismo ilustrado; novo concepto de

educación; Sociedades Económicas de

Amigos do País; prensa periódica.

▪ 5. Expor os conceptos fundamentais do

pensamento ilustrado, identificando as súas vías

de difusión.

▪ 5.1. Comenta as ideas fundamentais da Ilustración e define o

concepto de despotismo ilustrado.

▪ 5.2. Razoa a importancia das Sociedades Económicas de

Amigos do País e da prensa periódica na difusión dos valores

da Ilustración.

1.- Trazos básicos do Antigo Réxime en España.

D

em

og. • Réxime demográfico antigo: altas taxas de natalidade e de mortalidade ⇒ crecemento demográfico lento e irregular:

➢ períodos de incremento moderado da poboación contrarrestados con bruscos descensos: aparición periódica de

fortes crises de subsistencia e ondas epidémicas ⇒ elevada mortalidade catastrófica

Econom

ía

• Sistema económico esencialmente agrario: as actividades agropecuarias eran a principal fonte de riqueza e

ocupaban a gran maioría da poboación

➢ agricultura de subsistencia, destinada ao autoconsumo e ao pago de rendas, con técnicas e instrumentos

rudimentarios, con escasas innovacións e de baixos rendementos ⇒ miseria da maioría dos campesiños

• Réxime de propiedade da terra: a inmensa maioría pertencía á nobreza, á Igrexa e aos concellos, e estaba suxeita a

algún tipo de amortización ou vinculación que impedía a súa venda ("terras vinculadas" e de "mans mortas")

➢ escaso acceso do campesiñado á propiedade. A maior parte dos labregos eran arrendatarios (diversos sistemas,

en Galicia o foro) ou xornaleiros

• Limitado desenvolvemento das actividades artesanais e comerciais e clara dependencia deficitaria fronte ao

estranxeiro:

➢ produción artesanal insuficiente: produtos básicos para consumo local nos talleres gremiais / manufacturas de

luxo para os privilexiados / importación masiva de produtos estranxeiros para satisfacer a demanda das colonias

➢ escaso desenvolvemento tecnolóxico e baixo nivel de innovación. Coexiste industria rural doméstica (liño en

Galicia) / focos de industrialización moderna (industria téxtil algodoeira en Cataluña)

➢ comercio interior raquítico e pouco articulado: subconsumo, economía de autosuficiencia, deficiencia das

infraestruturas, multiplicidade de aduanas e taxas... comercio exterior vinculado aos intercambios coas colonias

americanas, en réxime de monopolio, e dependente das manufacturas estranxeiras

➢ intervencionismo estatal: fomento de manufacturas (grandes obradoiros), control dos prezos e dos mercados...

Mantem

ento do réxim

e señoria

l • Señorío: conxunto de terras, pobos e persoas sometidos á autoridade directa dun “señor”, dono do señorío por

concesión ou usurpación:

➢ territorial: o señor é propietario das terras, traballadas por campesiños dependentes, que lle entregan rendas e

prestacións persoais

➢ xurisdicional: o señor (sexa ou non propietario das terras) exerce a “xurisdición”, conxunto de funcións de carácter

público, privilexios e monopolios, polos que cobra todo tipo de impostos e taxas

• Confusión entre as dúas vertentes do señorío. Diferentes denominacións segundo a categoría do señor: solariego

(nobre), eclesiástico (Igrexa), abadengo (mosteiros), reguengo (rei)

• A existencia dos señoríos supoñía que extensas zonas do reino quedaban fóra da autoridade directa dos reis

Socie

dade

• Sociedade estamental, dividida en tres estamentos (“estados” ou “ordes”), segundo a súa función e o estatuto

xurídico de cada un:

➢ a minoría dos privilexiados: nobreza e clero. Controlaban a terra e percibían todo tipo de rendas por ela,

monopolizaban os cargos públicos e posuían privilexios (exención do pago de impostos) e prerrogativas legais e

políticas

➢ a maioría dos non privilexiados: o “terceiro estado”, “estado llano” ou “peiteiros”. Estaba composto por diversos

grupos (burguesía, clases populares urbanas, campesiños) diferenciados pola súa situación real e igualados pola

carencia de privilexios e a marxinación dos cargos públicos

• Os valores dominantes:

➢ vivir de rendas, non traballar (valores aristocráticos), desprezo dos oficios manuais

➢ a limpeza de sangue

• Sociedade pouco dinámica: era difícil cambiar de estamento. Raras excepcións: ingreso no clero / matrimonios de

conveniencia entre aristocracia (privilexios) e burguesía (fortuna)

Cult

ura e educació

n

• Analfabetismo: salvo os grupos privilexiados, a inmensa maioría da poboación non sabía ler nin escribir. O acceso á

cultura estaba limitado aos membros dos estamentos dominantes ou a unha minoría do terceiro estado con medios

económicos

• Profunda relixiosidade, manifestada nas cerimonias e ritos públicos, mesturada con numerosas crenzas

supersticiosas

• Identificación entre monarquía e catolicismo ⇒ persecución de toda disidencia relixiosa ou desviación moral + control

das ideas e censura das innovacións, a través do Tribunal da Inquisición.

Sis

tem

a polític

o

• Concentración progresiva dos poderes do Estado en mans do rei ⇒ da monarquía autoritaria á monarquía absoluta

de orixe divina

➢ Difusión de teorías que defendían a soberanía real: "a vontade do rei é a lei; a súa decisión, goberno; a súa

resolución, xustiza"

• Na España do século XVIII: tendencias absolutistas e centralizadoras dos Borbóns ("señores e propietarios" dos seus

reinos), pero persistencia da diversidade xurídica (señoríos) e administrativa (territorios con "fueros") ⇒ moderación

do absolutismo español (monarquía autoritaria máis que absoluta).

2.- Os Borbón e a Coroa de España no século XVIII

Carlos II: o problema sucesorio.

A perda das posesións europeas: a paz de Utrecht (1713-1714)

As cláusulas da paz de Utrecht: o equilibrio europeo.

• Felipe V foi recoñecido como rei de España (agás por Austria), con expresa renuncia aos dereitos á Coroa

de Francia, e mantivo baixo o seu dominio as Coroas de Castela e Aragón, + as colonias españolas de

ultramar (en América e no Pacífico).

• Estableceu a teoría do equilibrio continental (París-Viena ) en beneficio de Inglaterra. Supoñía a fin das

hexemonías no continente:

➢ equilibrio europeo: persegue evitar a hexemonía dun Estado concreto no continente (España no século

XVI Francia no século XVII), substituíndoa por un equilibrio continental

➢ este equilibrio baseábase na existencia de dous eixes contrapostos -París ⇔ Viena-, que se

contrapesaban, en beneficio dunha Inglaterra que dominaba o mar, e comezaba a súa consolidación como

primeira potencia mundial.

• As cláusulas territoriais: perda dos territorios europeos da Coroa española en favor de Austria e Savoia:

➢ Austria: o emperador Carlos VI [o arquiduque Carlos de Austria, pretendente ao trono de España] recibiu

os Países Baixos españois + Milán + Nápoles + Sardeña.

➢ Savoia converteuse en reino, e recibiu Sicilia.

- En 1720 intercambiou Sicilia por Sardeña con Austria, e pasou a chamarse reino de Piamonte-Sardeña.

• A gran beneficiada foi Inglaterra, que obtivo:

➢ Territorios: Terranova / Xibraltar / Menorca.

➢ Vantaxes económicas no comercio coas colonias en América: monopolio do abastecemento de man de

obra escrava (asento de negros) durante 30 anos / navío de permiso anual.

• Holanda obtivo varias prazas para a súa defensa e seguridade na fronteira cos Países Baixos españois.

• Portugal obtivo a colonia de Sacramento, (no actual Uruguai).

• O elector de Prusia recibiu o Alto Gueldres [Países Baixos-Alemaña] e o título de rei.

Considerando ter perdido os reinos de Aragón e Valencia, e todos os seus habitantes, pola

rebelión que cometeron faltando enteiramente ao xuramento de fidelidade que me fixeron como

ao seu lexítimo Rei e Señor, todos os foros, privilexios, exencións e liberdades que gozaban e que

(...) lles foran concedidos tanto por min como polos señores reis os meus predecesores (...); e

considerando que me corresponde o dominio absoluto dos referidos reinos de Aragón e Valencia,

pois á circunstancia de estar comprendidos nos demais que tan lexitimamente posúo nesta

monarquía engádeselle agora a do dereito da conquista que deles fixeron ultimamente as miñas

armas co motivo da súa rebelión; e considerando tamén que un dos atributos da monarquía é a

imposición e a derrogación das leis, as cales, coa variedade dos tempos e mudanza dos

costumes, podería Eu alterar aínda sen os grandes e fundados motivos e circunstancias que hoxe

concorren para iso no tocante aos de Aragón e Valencia; xulguei por conveniente (así por isto

como polo meu desexo de reducir todos os meus reinos de España á uniformidade dunhas

mesmas leis, usos, costumes e tribunais, gobernándose igualmente todos polas leis de Castela

(...) abolir e derrogar enteiramente, como desde logo dou por abolidos e derrogados, todos os

referidos foros e privilexios, prácticas e costumes ata aquí observados nos referidos reinos de

Aragón e Valencia, sendo a miña vontade que estes se reduzan ás leis de Castela (...).

D. FELIPE V. Palacio do Bo Retiro. Por decreto do 29 de xuño de 1707.

autor Rei Filipe V, primeiro rei da dinastía dos Borbóns en España (1700-1746)

cronoloxía 29 de xuño de 1707

contexto Guerra de Sucesión á Coroa de España (1701-1715), concretamente tras a batalla de Almansa (1707)

tema Imposición dos Decretos de Nova Planta nos reinos de Aragón e Valencia

comentario

• Argumentacións ou considerandos: motivos que xustifican a decisión que toma o rei:

➢ A rebelión que cometeron faltando enteiramente ao xuramento de fidelidade que me fixeron como ao seu

lexítimo Rei e Señor

➢ Filipe V considera que me corresponde o dominio absoluto dos referidos reinos de Aragón e Valencia, por

dúas razóns:

a circunstancia de estar comprendidos nos demais que tan lexitimamente posúo nesta monarquía

a do dereito da conquista que deles fixeron ultimamente as miñas armas co motivo da súa rebelión

➢ un dos atributos da monarquía é a imposición e a derrogación das leis

➢ desexo de reducir todos os meus reinos de España á uniformidade dunhas mesmas leis, usos, costumes e

tribunais, gobernándose igualmente todos polas leis de Castela

• Exposición do contido: abolición dos foros particulares de Aragón e Valencia ⇒ substitución das súas leis e

institucións polas de Castela / ambos reinos convertéronse en provincias gobernadas por un capitán xeneral

antecedentes • Os proxectos do Conde-duque de Olivares no século XVII (o intento de centralización e a Unión de Armas)

consecuencias

• Avivou a resistencia dos outros reinos da Coroa de Aragón -o Principado de Cataluña e o Reino de Mallorca-

que tamén se sublevaran contra Filipe V ⟹ a guerra prolongouse ata 1715 Tras a vitoria, Filipe V estendeu

os decretos a ambos territorios (en 1715 a Mallorca e en 1716 a Cataluña)

• Modificou a estrutura da monarquía: eliminou a fórmula herdada dos Reis Católicos (unión dinástica) e

estableceu un novo modelo de Estado caracterizado pola centralización política e administrativa, e a

unificación legal e institucional

• A imposición dos Decretos afirmou o absolutismo monárquico. Porén, na España do século XVIII persistía a

diversidade xurídica (señoríos) e administrativa (territorios con fueros -País Vasco e Navarra-) ⇒ moderación

do absolutismo español (monarquía autoritaria máis que absoluta).

A familia de Filipe V (Louis-Michel van Loo, 1743). Museo do Prado

A centralización: reformas políticas e administrativas A

dm

inis

tració

n

Central

• Declive do sistema de goberno mediante Consellos (sistema polisinodial): redución do número de Consellos; as

súas funcións concéntranse no Consello de Castela e o Consello de Estado

• Potenciación das Secretarías de Despacho, antecedentes dos Ministerios. Concentración de poderes na figura do

Secretario de Estado, antecedente do xefe de Goberno

• Derrogación das Cortes dos Estados da Coroa de Aragón. As Cortes de Castela convértense en Cortes de

España, limitadas a funcións formais: xura do herdeiro á Coroa, cerimonia de coroación...

• Substitución do sistema sucesorio tradicional: introdución da Lei Sálica (Auto Acordado de 1713)

• Intentos de reorganización da Facenda: establecer un novo sistema tributario baseado na contribución única

Adm

inis

tració

n

Territ

oria

l

• Imposición dos Decretos de Nova Planta en Aragón e Valencia (1707), Mallorca (1715) e Cataluña (1716):

➢ Supresión das leis e institucións particulares destes Estados (fueros), e imposición das leis e institucións da

Coroa de Castela (uniformización e castelanización). Só o País Vasco e Navarra conservaron os seus foros

➢ Supresión das aduanas interiores e modificación dos seus tribunais mediante a creación de Audiencias

➢ División do territorio en provincias gobernadas por funcionarios ao servizo da monarquía centralista:

Capitán Xeneral: suprema autoridade militar, política e xudicial. Substitúe os antigos vicerreis

Intendentes: encargados de aplicar as decisións tomadas pola monarquía e controlar a súa execución. Teñen

competencias en Facenda, Exército, orde interna, impostos, economía, autoridades e xuíces locais, etc

Adm

.

Munic

.

• Concellos: introduce o modelo castelán de rexedores. Desaparece a autonomía municipal na Coroa de Aragón

• Supresión da lingua autóctona en favor do uso oficial do castelán

• As finanzas locais quedan subordinadas ás decisións do Estado, mediante novos organismos de control

Colo

nia

s de A

méric

a • Reorganización territorial mediante a creación de dous novos vicerreinados, escindidos do Vicerreinado de Perú:

➢ Vicerreinado de Nova Granada (1717), con capital en Bogotá, que se estendía por Venezuela, Colombia,

Panamá e Ecuador

➢ Vicerreinado do Río da Prata (1778, reinado de Carlos III), con capital en Bos Aires, que abarcaba terras de

Bolivia, Paraguai, Arxentina e Uruguai

• Modificacións no monopolio comercial con América:

➢ Traslado da Casa de Contratación desde Sevilla a Cádiz (1717)

➢ Creación de compañías comerciais privilexiadas autorizadas a comerciar nunha determinada zona: Real

Compañía Guipuscoana (1728; Real Compañía de Galicia (1734)

Primeiro Pacto de Familia Segundo Pacto de Familia Terceiro Pacto de Familia

data 1733 1743 1761

contra Austria Inglaterra Inglaterra e Portugal

contexto Guerra de Sucesión de Polonia Guerra de Sucesión de Austria

Guerra dos Sete Anos (1756-

1763) entre Inglaterra e Francia

resultados

• España ocupou Sicilia e

Nápoles, cedidos ao infante

Don Carlos (o futuro rei de

España Carlos III).

• Na Paz de Viena (1735) as

potencias europeas

recoñeceron a Carlos como rei

de Nápoles e Sicilia, pero

separados da Coroa española.

• Axuda española a Francia na

loita colonial contra Inglaterra e

axuda francesa a España para

recuperar Xibraltar e Menorca.

• España conseguiu que o infante

Filipe fose recoñecido en 1748

[reinado de Fernando VI] como

duque de Parma, Plasencia e

Guastalla (en Italia).

• Paz de París en 1763,

desfavorable para España, que

cedeu a Florida a Gran Bretaña

e diversos privilexios comerciais

en América.

Organización territorial de España

a mediados do século XVIII

Ilustración e despotismo ilustrado.

• A Ilustración é un complexo, heteroxéneo e innovador movemento intelectual que se desenvolveu en Europa no século

XVIII, considerado universalmente como o século das Luces.

➢ “Disipar as tebras da humanidade mediante as luces da razón” era o obxectivo básico desta gran corrente cultural que,

mediante a razón e a crítica, intentou dar explicacións científicas ás máis variadas manifestacións do espírito humano.

➢ Os pensadores ilustrados someteron a revisión o sistema de valores vixente no Antigo Réxime e elaboraron unha nova

concepción do mundo, do home e da sociedade.

• Os trazos básicos da Ilustración foron:

➢ Racionalismo: confianza absoluta na razón como único medio para comprender, explicar e transformar o mundo.

➢ Desexo de coñecemento: descubrir e difundir as leis naturais que rexen o comportamento dos homes, das sociedades e

da natureza.

➢ Espírito crítico: someter a crítica racional todo o coñecemento anterior. O coñecemento e a ciencia debían liberarse das

trabas impostas durante séculos pola tradición, a superstición, o sobrenatural, a revelación e o principio de autoridade.

➢ Optimismo: a aplicación da razón a todos os aspectos da vida humana permitiría unha mellora constante da sociedade,

que coñecería un progreso económico e cultural ilimitado. A través dunha educación axeitada, a humanidade avanzaría

constantemente, e as sociedades serían cada vez mellores e máis perfectas.

➢ Crítica das estruturas sociais, económicas e políticas do Antigo Réxime.

• O despotismo ilustrado é unha forma de goberno de carácter autoritario, variante do absolutismo monárquico, típica da

segunda metade do século XVIII. Iniciouse en Francia (Luís XV) e estendeuse despois a moitos países europeos: Austria

(Xosé II e María Teresa), Prusia (Federico II), Rusia (Catarina II) e España (Carlos III).

• Caracterízase polo intento dos monarcas absolutos (déspotas) de conseguir o progreso do seu país e lograr a felicidade e

benestar material dos seus súbditos, aplicando algúns dos principios da Ilustración (ilustrados)e os adiantos da súa época.

➢ Para lograr eses obxectivos, os déspotas ilustrados deseñaron e executaron unha política de reformas e melloras

materiais: racionalización da administración do Estado, reforma da ensinanza, modernización económica, liberalización da

produción e do comercio...

➢ Estas transformacións debíanse facer en favor da comunidade, pero para logralas non se consideraba necesario contar

coas masas, xa que se cría que a miseria e ignorancia na que vivían impedíalles saber cales eran os remedios para a súa

situación. É unha reforma desde arriba, que se compendia no lema “todo para o pobo pero sen o pobo”.

O reformismo ilustrado

Estado

• Defensa do regalismo: dereito dos reis a nomear os cargos eclesiásticos, expulsión dos xesuítas en 1767...

• Incremento dos funcionarios, modificación da división provincial, difusión das intendencias...

• Regulamentación dos exércitos, creación de novos tribunais, establecemento dunha nova bandeira...

Agricultura

• Limitación dos privilexios da Mesta

• Cultivo de novas terras: colonización de Serra Morena dirixida por Pablo Olavide

• Introdución de melloras técnicas: renovación das sementes, difusión de novos métodos e cultivos (millo,

pataca), extensión do regadío...

Propiedade

da terra

• Críticas ao réxime de propiedade: exceso de terras vinculadas (os morgados da nobreza) e de “mans mortas”

(Igrexa), exceso de campesiños pobres e xornaleiros sen terra...

• Iniciativas postas en marcha:

➢ colonización de terras abandonadas e creación de novos núcleos urbanos (A Carolina, A Carlota...)

➢ impulso aos proxectos de reforma agraria. Propostas:

limitar a acumulación de bens de mans mortas pola Igrexa (Campomanes, 1765)

repartos de bens comunais e baldíos entre os labregos máis pobres (Floridablanca, 1770)

conceder créditos aos campesiños e alongar os contratos de arrendamento (Campomanes, 1771)

desvinculación dos morgados, desamortización, cerramento das terras (Jovellanos)...

➢ escasas medidas concretas: repartos de terras comunais (1766), primeira desamortización (1798)...

➢ oposición dos grupos dominantes (nobreza e clero)

Industria

• Fomento da produción artesanal e industrial:

➢ concesión de axudas á ampliación dos vellos talleres ou á montaxe de novas fábricas

➢ aplicación de medidas proteccionistas para defender a industria nacional (arancel de 1782)

➢ introdución e difusión de novas técnicas

➢ creación de manufacturas reais destinadas a satisfacer as demandas da Coroa (porcelana, tapices, cristal...),

da Armada (arsenais, estaleiros...), da guerra (armas) ou do consumo popular (tabacos, panos...)

➢ reforma da lexislación gremial permitindo un maior grao de liberdade empresarial e artesanal...

➢ defensa da industria popular: actividades artesanais realizadas polos campesiños nos períodos de descanso

agrícola (téxtiles, curtidos...)

➢ defensa do valor do traballo artesanal: en 1783 declaráronse honestas todas as profesións

Comercio

• Fomento da actividade comercial e eliminación dos estorbos que dificultaban o mercado:

➢ supresión das aduanas internas e impulso á libre circulación de mercadorías (Lei de libre circulación de

grans, 1765)

➢ mellora das comunicacións terrestres e marítimas: construción dos “camiños reais” / mellora dos portos /

incremento da Mariña para a defensa das rutas comerciais e para o transporte de mercadorías / construción

de estaleiros e arsenais...

• Liberalización do comercio americano:

➢ decretos de libre comercio de 1765 e 1778, que eliminaban o monopolio exercido por Sevilla e Cádiz

➢ creación de compañías comerciais...

Educación

• Renovación da educación como medio para transformar os hábitos sociais e aumentar a riqueza do país

➢ fomento dunha educación útil e práctica, baseada no coñecemento das novidades científicas e técnicas

existentes

➢ iniciativas escasas: escolas populares para a aprendizaxe dun oficio, intentos de reforma da universidade...

• Realización de expedicións ilustradas para coñecer, explorar e introducir reformas nas colonias: expedición

Malaspina (1789-1794); expedición Balmis (1803)...

• Creación de novas institucións para analizar os problemas, propoñer reformas e difundir innovacións:

➢ Económicas: Academias de Agricultura; Sociedades Económicas de Amigos do País, Consulados...

➢ Culturais e científicas: Academias (da Lingua, da Historia, de Belas Artes de San Fernando, de Ciencias

Naturais...), Colexios de Medicina e Cirurxía, Observatorio Astronómico, Xardín Botánico, Gabinete de

Historia Natural...

Oposicións

• Oposición da meirande parte da nobreza a da Igrexa, por medo a perder a súa posición privilexiada

• Ignorancia e miseria das masas populares

• Os principais conflitos:

➢ motín de Esquilache (1766)

➢ expulsión da Compañía de Xesús (1767)

➢ vixilancia da Inquisición (censura de libros, control da conduta e o pensamento...)

➢ proceso a Pablo de Olavide (1778)

• A lentitude e escasa eficacia das reformas provocou a radicalización ideolóxica:

➢ reformistas radicais, que defendían a a transformación radical do sistema

➢ reaccionarios, que defendían o mantemento do statu quo e rexeitaban calquera innovación

Reinado de Carlos IV (1788-1808)

Goya

Infante

Carlos María Isidro

Fernando, príncipe

de Asturias, futuro

rei Fernando VII

Infanta María

Josefa, irmá do

rei Carlos IV

Muller

descoñecida,

futura esposa do

príncipe de

Asturias

Raíña

María Luisa de Parma

Infanta

María Isabel

Infante

Francisco de Paula

Rei Carlos IV

(1788-1808)

Infante

Antonio

Pascual, irmán

do rei

Infanta Carlota

Joaquina, filla

maior dos reis

Luis I, rei de

Etruria e

duque de Parma

Infanta María

Luisa, esposa

de Luis I, co seu

fillo, Carlos Luis

1.- Goberno do Conde de Floridablanca (1788-1792)

• Impacto da revolución francesa:

➢ intento de evitar a propagación dos ideais

revolucionarios (o “cordón sanitario”).

➢ Fin do reformismo: paralización das reformas dos

gobernos ilustrados.

➢ Radicalización ideolóxica: reformistas radicais

reaccionarios.

2.- Goberno do Conde de Aranda (feb -nov 1792)

• Política de neutralidade ante a evolución da revolución

francesa (guerra contra as potencias absolutistas,

caída da monarquía constitucional, proclamación da

primeira república…).

3.- Primeiro Goberno de Manuel Godoy (1792-1798)

• Guerra contra Francia: a “Guerra da Convención” ou “Guerra dos Pirineos” (1793-1795) ⟹ sinatura da paz de

Basilea.

• Desde 1796: alianza entre España e Francia (Tratado de san Ildefonso) ⇒ subordinación á política francesa ⇒ serie

de enfrontamentos con Gran Bretaña, que prexudicaron gravemente a economía española.

• No interior: política de reformas para sanear a Facenda (desamortización de 1798) e reducir o poder da

aristocracia.

• Derrotas militares + perdas territoriais + oposición dos privilexiados ⟹ cese de Godoy (marzo de 1798).

4.- Segundo Goberno de Manuel Godoy (1800-1808).

• Reanudación da alianza con Francia (segundo Tratado de San Ildefonso, 1800) ⟹ novos enfrontamentos contra

Gran Bretaña e os seus aliados:

➢ Guerra con Portugal (a “guerra das laranxas”, 1801) ⇒ conquista de Olivenza (Badaxoz) e peche dos portos

portugueses ao comercio inglés.

➢ Paz de Amiens (1802): tregua con Inglaterra, que devolve definitivamente Menorca a España, pero retén

Xibraltar e a illa de Trindade.

➢ Guerra contra Gran Bretaña (1805), no contexto da política imperial de Napoleón: intento de invadir as Illas

Británicas ⟹ desastre de Trafalgar ⟹ Napoleón recorre ao “bloqueo continental”.

➢ Tratado de Fontainebleau (1807): ocupación e reparto de Portugal entre Francia e España.

Napoleón Bonaparte Manuel Godoy Firma do Tratado de Fontainebleau (1807)

O motín de Aranjuez (17 a 19 de marzo de 1808)