Tema 15. a arte barroca italiana

82
A ARTE A ARTE BARROCA BARROCA

Transcript of Tema 15. a arte barroca italiana

Page 1: Tema 15. a arte barroca italiana

A ARTE A ARTE

BARROCA BARROCA

Page 2: Tema 15. a arte barroca italiana

CONTEXTO HISTÓRICO ITALIACONTEXTO HISTÓRICO ITALIA• Barroco en Italia:

– Século XVI (finais) –XVII

– Política: Estados Independentes baixo a influencia de España e Francia

– Economía: crise e estancamento por sublevacións populares ( fame, miseria,...)

– Sociedade: estamental pero cada vez teñen menos peso os monarcas e os nobres e gañan importancia social os burgueses e o clero (revaorización Papa)

– Cultura: etapa de florecemento en tódolos eidos:• Nacemento dos museos. Novo concepto de arte: para ver e apreciar• Grandes logros na música: destaca a ópera, Vivaldi, Corelli,....• Avance científico: nacemento da ciencia moderna: Galileo e heliocentrismo• Despois da contrareforma a igrexa revalorizase e volve a ser gran mecenas da arte

Page 3: Tema 15. a arte barroca italiana

CARACTERÍSTICAS XERAIS DO BARROCOCARACTERÍSTICAS XERAIS DO BARROCO

• Arte que non respecta as regras ou proporcións de etapas anteriores

• Rexeita as normas, o equilibrio, os cánones,...• A igrexa e o seu principal cliente e mecenas• Arte que promove o fervor de multitudes• Crea asombro e marabilla no espectador• Tende á escenografía, ó teatro, ó espectáculo,...• Combina movemento e luz• Busca o movemento e a tensión aérea

– En arquitectura a través de columnas salomónicas, entrantes e saíntes pronunciados, etc

– En escultura e pintura a través do dramatismo, a xestualidade e expresividade esaxeradas e a combinación de luces e sombras

• Asocia tódalas artes nunha mesma obra

Page 4: Tema 15. a arte barroca italiana

ARQUITECTURA BARROCA ARQUITECTURA BARROCA ITALIANAITALIANA

Page 5: Tema 15. a arte barroca italiana

CARACTERÍSTICAS ARQUITECTURA BARROCA ITALIANACARACTERÍSTICAS ARQUITECTURA BARROCA ITALIANA• Plantas elípticas, ovais, centrais e de formas complexas• Uso de columnas e pilastras en abundancia e case sempre con movemento• Alternancia de liñas rectas e curvas, entrantes e saíntes pronunciados• Remates en portadas con elementos decorativos abundantes e chamativos• Uso de volutas nos remates das fachadas e de frontóns partidos• Teitos abovedados• Colosalismo• Grandes contrastes de luz; aplicación de claroscuros en fachadas• Abundante decoración• Destacan dúas tipoloxías de edificacións:

– Edificios relixiosos:• Abundan as igrexas: triunfo da fe sobre as herexías do século anterior• Diversidade de plantas: destaca a basilical ou lonxitudinal que ten unha soa nave con ábsida simple

e cúpula sobre o cruceiro. Pero tamén hai plantas ovais, circulares, etc• Márcase con énfasis o centro do edificio como lugar destacado• A fachada aparece integrada co seu arredor –outras edificacións, natureza,etc-.• Presencia habitual de monumentais escaleiras nas fachadas

– Palacios e residencias civís:• Usan as plantas cuadradas ou rectangulares abertas a un patio cadrado interior. A veces tamén usan

a planta en forma de H• Están pechados ao exterior como se fosen fortalezas• Seguen usando ordes clásicos nas súas columnas, con superposición• Están integrados no medio con grandes zonas recreativas, xardíns laberínticos e colosais, grandes

paseos, etc...• Retómase a preocupación polo urbanismo:

– Sixto V: novo plan urbanístico en Roma: abrir rúas, prazas, .... FONTANA– BERNINI: reorganiza a cidade en función dos lugares sagrados: Praza de San Pedro.

Page 6: Tema 15. a arte barroca italiana

Plaza Nabona.Arquitectura Barroca.

Características Generales

Arte urbano.Función propagandística

Fusión arquitectura,Escultura, pintura

Espacioteatral

Abundanciadecorativa

Planos cambiantesEfectos claroscuros

Empleo ordencolosal

Page 7: Tema 15. a arte barroca italiana

GRANDES MAESTROS ARQUITECTOS DO BARROCO ITALIANOGRANDES MAESTROS ARQUITECTOS DO BARROCO ITALIANO• CARLO MADERNO (1556-1629)

– Fachada da catedral de San Pedro do Vaticano (Roma)– Fachada da igraxa de Santa Susana (Roma)

• BERNINI (1598 – 1680)– Baldaquino de San Pedro do Vaticano (Roma)– Praza de San Pedro do Vaticano (Roma)– Igrexa de Santo André do Quirinal (Roma)– Fonte dos Catro Ríos na Praza Nabona (Roma)– Fachada do palacio Barberini (Roma)– Igrexa do Castelgandolfo (Roma)– Escaleira rexia do Vaticano (Roma)

• BORROMINI (1599- 1667)– San Carlo alle Quattro Fontane (Roma)– San Ivo della Sapienza (Roma) – Colegio da Propaganda Fide (Roma)– Fachada de Sant´Agnese (Roma)

• LONGHENA (1598 – 1682)– Santa María della Salute (Venecia)– Palacio Pesaro (venecia)

• OUTROS– GUARINI (1624- 1683)

– Igrexa de San Lourenzo (Turín)– Capela do Santo Sudario (Turín)– Palacio Carignano (Turín)

– JUVARA (1678- 1736)– Basílica de Superga (Turín)

– SANCTIS (Século XVIII): Escaleira da Praza de España (Roma)– SALVI (Século XVIII):Fontana de Trevi (Roma)

Page 8: Tema 15. a arte barroca italiana

FACHADA DA CATEDRAL DE SAN PEDRO DO VATICANOFACHADA DA CATEDRAL DE SAN PEDRO DO VATICANO

• Autor: Carlo MadernoCarlo Maderno (1556-1629)• Fecha: 1607-1612• Encargada a este autor polo Papa Paulo V• Este autor rematou esta catedral facendo esta fachada e o

corpo lonxitudinal• Prolongou a planta de cruz grega polos pés da igrexa

converténdoa en basilical• Transforma a estructura prevista por Bramante no século

anterior que era circular• A fachada:

– Orde xigante – Desenvolvemento horizontal contraresta a verticalidade da cúpula

de Miguel Anxo– Oculta as capelas saíntes dos muros e as tres naves– Columnas colosais dentro de nichos– Ventas curvilíneas e rectilíneas– Frontón central con ático coronado por estatuas

Page 9: Tema 15. a arte barroca italiana

IGREXA DE SANTA SUSANAIGREXA DE SANTA SUSANA • Autor: Carlo MadernoCarlo Maderno (1556-1629)• Lugar: Roma• Imita a Igrexa de Gèsu de Giulio Barozzi il Vignola e

Giacomo della Porta(Roma, 1568- 1584)• Estructura:

– Planta de cruz latina– Unha soa nave– Capelas laterais– Cuberta con bóveda de cañón– Cruceiro coronado por cúpula

• Fachada:– Dous corpos enlazados por aletóns– Marcada horizontalidade que contrata coa verticalidade do fontón

que a corona– Remates en volutas nos laterais do corpo superior

Page 10: Tema 15. a arte barroca italiana

Características propias de BERNINICaracterísticas propias de BERNINI• Practica tódalas artes• Búsqueda da grandeza – colosalismo-.• Preocupación e estudio pola distribución

espacial, de volumes e masas• Esmerada combinación da arquitectura coa

decoración• Rica e abundante ornamentación • Policroma os interiores• Abusa da superposición de ordes• Pórticos con columnas coronados con frontóns

partidos ou inacabados nas fachadas• Uso de plan central

Page 11: Tema 15. a arte barroca italiana

BALDAQUINO DE SAN PEDRO DO VATICANOBALDAQUINO DE SAN PEDRO DO VATICANO• Autor: BERNINIBERNINI ( 1598- 1680)• Data: 1624-1633• Lugar: Vaticano (Roma)• Materiais: bronce, mármore, estuco dourado e madeira• Encargado polo Papa Urbano VIII• Arquitectura dentro de un edificio (catedral de San Pedro)• Mantén as proporcións con respecto ao edificio• Situado no cruceiro focaliza a tumba de San Pedro• Conxuga arquitectura, escultura, pintura e decoración• Contrasta o bronce co que está feito coa mármore de cores dos muros da

igrexa• Pequeño altar sostido por catro columnas salomónicas, torneadas, en

espiral de capitel composto, base ática e co fuste dividido en tres aneis • Prima a verticalidade co movemento ascensional das columnas• Entaboamento curvado sobre volutas encima das columnas e rematado cun

dosel no que abunda a decoración de anxos• Altar aberto que permite contemplar o resto do edificio• Decoración: abundan os anxos e as abellas (símbolo do Papa Urbano VIII) • Remate: Globo terráqueo coronado por unha cruz simboliza o triunfo da fe

católica no mundo frente ás herexías do século anterior

Page 12: Tema 15. a arte barroca italiana

Bernini.Baldaquino de San Pedro

Materiales : Madera

Estuco doradoBroncemármol

Centraliza espacio del cruceroy focaliza tumba de San Pedro

Al dejar expedito interiorPermite contemplación del entorno.Juego bicromía: mármol paredes

y bronce baldaquino

Estructura arquitectónicaPero concepción escultórica

Mantiene proporciónCon el templo (29m. Altura)

Movimientoascensional

Page 13: Tema 15. a arte barroca italiana

Bernini.Baldaquino de San Pedro

Podiums de mármolCon relieves

ColumnasSalomónicas

(espiral)

Base ática

Fuste divididoPor tres anillos

espiral

Talloshojas

menudas

Capitel compuesto

Entablamentocurvo

Abejas.Símbolo Urbano VIII

Ángeles

Volutas ascensionales

Remate:Globo coronado con cruz.(Triunfo del Catolicismo)

Page 14: Tema 15. a arte barroca italiana

Bernini.Baldaquino de San Pedro

Podiums de mármolCon relieves

ColumnasSalomónicas

(espiral)

Base ática

Fuste divididoPor tres anillos

espiral

Talloshojas

menudas

Capitel compuesto

Entablamentocurvo

Abejas y soles.Símbolo Urbano VIII

Ángeles esquinadoscon guirnaldas

triunfantes

Volutas ascensionales

Remate:Globo coronado con cruz.(Triunfo del Catolicismo)

Significado:Continuación Jerusalénbíblica en la Roma papal

Ángeles del centroCon atributos de

San pedro (llaves y tiara)Y San Pablo (espada y libro)

Achaflana pilares del crucero:1º cuerpo amplios nichos con estatuas.

2º cuerpo hornacinas abalconadas(enmarcadas entre columnas salomónicas

como reflejo de las que tiene el baldaquino) con reliquias (lanza, verónica, cruz, cabeza)

Page 15: Tema 15. a arte barroca italiana

PRAZA DE SAN PEDRO DO VATICANOPRAZA DE SAN PEDRO DO VATICANO• Autor: BERNINIBERNINI ( 1598-1680)• Data: 1656-1667• Lugar: Vaticano (Roma)• Gran praza elíptica no exterior da catedral de San Pedro con:

– Dous brazos rectos diverxentes• unen a igrexa coa praza oval • crean un espacio trapezoidal na entrada da igrexa• función: integrar e fusionar a igrexa e a praza oval

– Gran praza oval • rodeada por columnata colosal• a columnata ten catro filas de columnas dóricas• Columnata dividida en tres rúas (calles);a central máis ancha• Sobre as columnas vai un entaboamento e unha balaustrada que remarcan a

horizontalidade e contrarestan a verticalidade das columnas• Coronan o conxunto unhas estatuas colosais que potencian verticalidade• Na praza oval hai múltiples puntos de vista da igrexa• No centro coloca un grande obelisco flanqueado por dúas fontes

• Forma un espacio aberto á cidade coa que se integra no seu urbanismo• A súa vez é un espacio cerrado que se vai estreitando para acoller na igrexa aos fieis • Diferentes alturas ou niveis a medida que avanzamos hacia á igrexa• Obxectivo: potenciar a cúpula de Miguel Anxo• Simboloxía: representa á IGREXA CATÓLICA que acolle no seu seno aos fieis por iso a praza

simboliza o abrazo acolledor que se cerra sobre San Pedro –pai da IGREXA-

Page 16: Tema 15. a arte barroca italiana

Bernini.Columnata de San Pedro

Dos brazos rectosDivergentes.

Espacio trapezoidal

Dos brazoselípticos

Fusión plaza-basílica

Estaba previstoTercer brazo

cierre

Símbolo: IglesiaAbraza a cristiandad

Objetivo: potenciarCúpula de Miguel Ángel

Page 17: Tema 15. a arte barroca italiana

Obelisco centralFlanqueado por dos fuentes

Multiplicidad puntosDe observación

Juegos perspectívicos(intensifica profundidad

de fachada)

Distintosniveles

Efecto sorpresaTras atravesar columnata

Espacio abierto para integrarse en ciudad

Cerrado para acoger

Callejuelas medievalesEliminadas en S XX

Para crear gran avenida

Page 18: Tema 15. a arte barroca italiana

Bernini.Columnata

Tres calles.Central más ancha

Cuatro filascolumnas toscanas

Entablamento conBalaustrada.

(horizontalidad)

Remates con estatuas(verticalidad)

Page 19: Tema 15. a arte barroca italiana

SANTO ANDRÉ DO QUIRINALSANTO ANDRÉ DO QUIRINAL• Autor: BERNINI BERNINI (1598-1680)• Data:1658-1670• Lugar: Roma• Inspirada no Panteón romano• Planta:

– ovalada marcada cun pórtico semicircular

• Interior:– Elíptico – Con entaboamento– Altar de grandes dimensións e con columnas– Todo o interior semella un grande escenario teatral– Espacio concebido a través de zonas con xogos de luces e sombras – As capelas teñen claroscuros remarcados – Cúpula artesonada– Espacios diáfanos– Uso de curvas e contracurvas– No eixe máis curto coloca o altar

• Fachada:– coronada por volutas e por un frontón triangular roto pola base que acentúa os claroscuros – flanqueada por muros cóncavos– enmarcada por pilastras colosais– estructura adintelada engloba un arco de medio punto ( líneas rectas e curvas potencian o movemento)– pórtico anteposto:

• Escalinata cónvexa• Dúas columnas clásicas• Entaboamento curvo• Frontón curvo partido cun escudo

Page 20: Tema 15. a arte barroca italiana

Bernini.San Andrea al Quirinale.

Planta

Claridad compositiva

Respeta proporcionesY reglas.

Espaciosdiáfanos

Curvas ycontracurvas

Planta elíptica

En eje más cortoFachada y altar mayor

Page 21: Tema 15. a arte barroca italiana

Bernini.San Andrea al Quirinale.

Fachada

Fachada saliente flanqueadapor muros cóncavos

Escalinataconvexa

Pórticoantepuesto

Dos columnas

Entablamentocurvo

Frontón curvoPartido con escudo

EnmarcadaPor pilastras

Estructura adinteladaengloba arco de medio punto

Frontón triangularroto por la base

(claroscuros)

Page 22: Tema 15. a arte barroca italiana

Bernini.San Andrea al Quirinale.

Interior

Luz ventanas y linternasLlenan de luz iglesiaSuperficies pulidas

Para que luz resbale

Ordenación espacioCon pilastras corintias

acanaladas

OndulaciónDel muro

Cuatro capillas a Cada lado de laCapilla mayor

Coronada capilla mayorCon frontón curvo partido

Con estatua de San Andrés

Capilla mayorrecibe luz deuna linterna

horadada en su partesuperior

Page 23: Tema 15. a arte barroca italiana

Bernini.San Andrea al Quirinale.

Cubierta

Artesonado hexagonal(símbolo Urbano VIII)

Esculturas seintegran en estructuraProfusa

decoraciónArticulación deCúpula ovalada

en gajos

Pescadorescon atributos

del oficio(conchas, redes, etc.)

Putti conguirnaldastriunfales

Ritmoserpenteante de guirnaldas

Page 24: Tema 15. a arte barroca italiana

CARACTERÍSTICAS PROPIAS DE BORROMINICARACTERÍSTICAS PROPIAS DE BORROMINI• Colaborador pero competidor de Bernini• Totalmente oposto ao estilo de Bernini• Búsqueda da fantasía,a imaxinación, o inxenio• Obras de gran dramatismo e expresividade• Obsesión polo movemento• Técnica ansiosa e atormentada• Inventa elementos novos e formas novas para capiteis ( volutas ao revés)• Entaboamentos e cornisas ondulados• Remates e ritmos cóncavos e convexos• Uso de curvas e contracurvas• Plantas complexas e xeométricas• Edificacións de pequeño tamaño e materiais simples e modestos• Traballa para a igrexa pero non dispón de moitos recursos e apoios• Transgede as normas das ordes para crear novas proporcións• Rompe relación estructura e espacio facendo primar á primeira• Explota ao máximo as posibilidades ilusorias da perspectiva• Reduce os espacios con xogos de perspectiva• Abundancia de decoración: querubíns, coroas, pináculos, bóvedas

nervadas, etc...

Page 25: Tema 15. a arte barroca italiana

SAN CARLO ALLE QUATTRO FONTANESAN CARLO ALLE QUATTRO FONTANE• Autor: BORROMINI (1599-1667)• Data:1634- 1667• Lugar: Roma• Planta:

– Ovalada• Interior:

– Cúpula • Ovalada• Artesonada• Decoración xeométrica en relevo• De contorno curvilíneo• Con pendentes

– Curvaturas convexas nas súas catro esquinas– Entaboamento contornea todo o interior

• Fachada:– Dinámica– Movemento ondulante– Tramos concavos e convexos– Combina a orde xigante e a orde pequena– Coronada por elementos en forma de llama que substitúen ao frontón e un medallón

ovalado sostido por anxos

Page 26: Tema 15. a arte barroca italiana

Borromini.San Carlo alle Quattro fontane.

Fachada

Achaflanada Sobresale del plano de la pared

de la calle.

Orden miguelangelescoOrden pequeño

y gigante

Superficieondulada

Multiplicación de aristas,Perfiles, resaltes.

(efectos de claroscuros)

Espaciosreducidos

Page 27: Tema 15. a arte barroca italiana

Borromini.San Carlo alle Quattro fontane.

Fachada

Pisoinferior

Lateralescóncavos

Centralcovexo

Pisosuperior

Central cóncavoCon aditamento convexo

Laterales cóncavos

Entablamento interrumpidopor medallón

Page 28: Tema 15. a arte barroca italiana

Borromini.San Carlo alle Quattro fontane.

Plano

Espacio irregulary reducido

ClaustroOchavado alargado

Esquinas reemplazadasPor curvaturas convexas

(más sensación de estrechez)

Dos triángulos equiláterosunidos por la base

Trazadomixtilíneo

Materialespobres

Page 29: Tema 15. a arte barroca italiana

Borromini.San Carlo alle Quattro fontane.

Interior

Articulación 16 columnas de orden gigante muy

salientes, deliberadamente desproporcionadas

Entablamento mixtilíneomuy grueso que crea barrerahorizontal y obliga a seguir

perímetro de la iglesia

Bóveda con casetonesen perspectiva

(aumenta profundidad)Frontón

Con base curvada

Rompe normasy proporciones

HornacinasRectas y curvas

Page 30: Tema 15. a arte barroca italiana

Borromini.San Carlo alle Quattro fontane.

Bóveda

Casetones de hexágonos,octógonos

y cruces.TechumbreAnimada por formas

curvas

Cuerpo intermedio de arcos de medio

punto y pechinas

Casetones disminuyen de tamaño según

leyes de perspectiva.

Ventanas semiocultasapariencia de flotar

Page 31: Tema 15. a arte barroca italiana

SAN´IVO DELLA SAPIENZASAN´IVO DELLA SAPIENZA• Autor: BORROMINIBORROMINI (1599-1667)• Data: 1642- 1660• Lugar: Roma• Planta:

– Hexágono rodeado por seis lóbulos– Entre as arestas dun lóbulo e outro hai pilastras– Forma de estrela mixtilínea– Alternan líneas rectas con otras cóncavas e convexas

• Fachada:– Cúpula envolta por un tambor lobulado con pilastras , arcos,

claroscuros e iluminacións – Sobre o tambor emerxe unha lanterna alta de ritmo rotatorio– Líneas curvas esaxeradas

• Interior:– Entaboamento coa mesma forma ca planta– Encima do taboamento descansa a cúpula– Cúpula vai disminuíndo ata á linterna que a corona

Page 32: Tema 15. a arte barroca italiana

Borromini.Sant´ Ivo alla sapienza .

Planta

1º)Dos triángulos equiláterosentrelazados

2º El cruce crea un hexágono

3º) Añadido de lóbulosCóncavos y convexos

4º) Pilastras enAristas entre lóbulos

5º) Resultado:Estrella seis

puntas redondeadas1

2 6

3

4

5

Page 33: Tema 15. a arte barroca italiana

Borromini.Sant´ Ivo alla sapienza .

Fachada

Piso inferiorcóncavo

Piso superiorconvexo

Linternahelicoidal

Page 34: Tema 15. a arte barroca italiana

Borromini.Sant´ Ivo alla sapienza .

Interior

Muros mixtilíneos

Pilastras en aristasSe prolonga trazado mixtilíneo

a bóveda

Terminación bóvedaEn linterna circular

Excesiva compartimentación

Page 35: Tema 15. a arte barroca italiana

ESCULTURA BARROCAESCULTURA BARROCA ITALIANAITALIANA

Page 36: Tema 15. a arte barroca italiana

CARACTERÍSTICAS ESCULTURA BARROCO ITALIANOCARACTERÍSTICAS ESCULTURA BARROCO ITALIANO

• Século XVII• Centro: Roma• Materiais: bronce e mármore• Expresa paixóns da alma• Propaganda da fe católica• Abundancia de temas relixiosos• Hai tamén en menor número temas mitolóxicos,retratos, paisaxes, ..• Tendencia ao movemento dos corpos (en acción)• Panos que flotan• Composicións en aspa• Xesticulación expresiva de brazos e mans• Representacións escenográficas e dramáticas• Movementos de rotación nas figuras• Uso da figura serpentinata • Xogos de luces e sombras• Búscase o naturalismo • Preocupación polas calidades e as texturas da carne, dos panos,

teas...

Page 37: Tema 15. a arte barroca italiana

GRANDES MAESTROS ESCULTORES DO BARROCO ITALIANOGRANDES MAESTROS ESCULTORES DO BARROCO ITALIANO• MADERNO (1576-1636)

– Santa Cecilia (1600)• MOCHI (1580-1654)

– Estatua de Alejandro Farnese• BERNINI (1598-1680)

– O rapto de Proserpina (1621-1622)– Apolo e Dafne (1622-1625)– David (1619-1624)– San Longinos(1629-1638)– Sepulcro de Urbano VIII– Fonte dos catro ríos na praza Narbona – Éxtase de Santa Teresa (1647-1652)– Retratos varios : busto de Luis XIV

• ALGARDI (1595-1654)– Sepulcro de León XI– Degollación de San Paulo(1641-1647)– Estatua de Inocencio X (1650)

Page 38: Tema 15. a arte barroca italiana

SANTA CECILIASANTA CECILIA• Autor: Carlo MadernoCarlo Maderno (1576-1636)• Data: 1600• Lugar: Roma• Corpo incorrupto da santa• Tal e como se atopou • Volta contra o chan• Co pescozo cortado

Page 39: Tema 15. a arte barroca italiana

ESTATUA DE ALEXANDRO FARNESEESTATUA DE ALEXANDRO FARNESE

• Autor: MOCHIMOCHI (1580-1654)• Lugar: Roma• Monumentalidade clásica• Xogo de planos pictóricos• Movemento• Claroscuro• Antirrenacentista

Page 40: Tema 15. a arte barroca italiana

CARACTERÍSTICAS PROPIAS DE BERNINICARACTERÍSTICAS PROPIAS DE BERNINI• Artista de gran actividade• Considerable producción de esculturas• Mezcla técnica e fantasía• Formación manierista tardía• Dirixe a ollada á escultura helenística• Só colle o sentido do tráxico, do expresivo e do dinámico• Variedade de tipoloxías escultóricas• Etapas:

– 1ª : ata 1620• Traballa co seu pai • Segue estilo manierista tardío• Figuras combatendo• En pleno movemento• Gran forza expresiva• Iconografía mitolóxica e bíblica• Obras: O rapto de Proserpina. Apolo e Dafne, David

– 2ª : de 1620 ata 1625• Etapa ligada á produccións para a Igrexa• Mesmas características e técnicas que na etapa anterior• Acentúa a expresividade e o movemento• Obras: Sepulcro de Urbano VIII, Fonte dos Catro Rios na praza Nabona, Éxtase de Santa Teresa,etc

– 3ª : de 1625 ata 1680• Abundan os retratos (pero non son exclusivos desta etapa)• Búsqueda do naturalismo • Preocupación pola psicoloxía• Obras: busto do Cardenal Borghese, retrato de Inocencio X

Page 41: Tema 15. a arte barroca italiana

RAPTO DE PROSERPINARAPTO DE PROSERPINA• Autor: BERNINIBERNINI (1598-1680)• Data: 1621-1622• Lugar:Roma• Material: mármore• Captación de un momento de tensión e loita con movemento e

gran dinamismo• Momentos dramáticos e expresivos acentuados• Búsqueda da análise psicolóxica• Teatralidade• Línea serpentinata• Abandono do concepto de bloque único• Virtuosismo técnico e perfección técnica• Líneas abertas• Composicións abertas e movidas• Composición en aspa e diagonal• Roupaxes e cabelos quebrados e ampulosos

Page 42: Tema 15. a arte barroca italiana

BerniniRapto de Proserpina.

Características generales

Abandono delconcepto debloque únicoMateriales nobles

(bronce y mármol)

Composiciones abiertas y movidas

Momentos drámaticosy expresivos( teatralidad)

Captación delinstante

Ropajes y cabellosAmpulosos, quebrados

Virtuosismo técnico

Línea serpentinata

Page 43: Tema 15. a arte barroca italiana

APOLO E DAFNEAPOLO E DAFNE• Autor: BERNINIBERNINI (1598-1680)• Data:1622-1625• Lugar:Roma• Material: mármore• Captación de un momento de loita e movemento• Tensión e dramatismo • Análise psicolóxica das personaxes• Composición en diagonal e aspa• Contraste superficies lisas das figuras coas

superficies hirsutas e rugosas das ramas e follas• Perfección e virtuosismo técnico• Búsqueda da beleza ideal

Page 44: Tema 15. a arte barroca italiana

BerniniApolo y Dafne

Obra periodo juvenil

Perfeccióntécnica

Composición en diagonal y aspa

Contraste superficie pulidade la piel y formas hirsutas de ramas

Análisis psicológicode personajes

Líneas abiertas

Búsqueda debelleza ideal

Page 45: Tema 15. a arte barroca italiana

DAVIDDAVID• Autor: BERNINIBERNINI (1598-1680)• Data:1619-1624• Lugar: Roma• Material: mármore• Figura en movemento• Composición en aspa• Forza dinámica• Músculos ríxidos• Gran forza expresiva: entrecello e boca

apretados• Línea serpentinata

Page 46: Tema 15. a arte barroca italiana

Bernini.David.

Periodo juvenil

Líneas de fuerzaen tensiónContraria

(aspa)

Fuerza dinámica

Boca y entrecejo apretados

Músculos rígidos

Page 47: Tema 15. a arte barroca italiana

SAN LONGINOSSAN LONGINOS• Autor: BERNINIBERNINI (1598-1680)• Data:1629-1638• Lugar: Roma• Material: mármore• Tamaño superior ao normal• Actitude grandilocuente• Líneas de forza expansiva na posición dos brazos• Fusión co medio ambiente que o rodea.• Importancia do marco arquitectónico: hornacina en pilar

achaflanado do cruceiro de San Pedro do Vaticano• Xogo de luces e sombras:

– rostro,brazos, pernas e peito inundados de luz– roupaxes, rugosidades cabelos e barba absroven a luz

• Roupaxes ampulosos con múltiples pliegues e curvas• Claroscuros acentuados que acentúan a expresividade

Page 48: Tema 15. a arte barroca italiana

Bernini.San Longinos

Periodo Alto Barroco

Líneas de fuerzade brazos expansiva

Ropajes ampulososCurvas, múltiples pliegues,

ricos claroscuros(expresan estado anímico) Actitud

grandilocuente

Fusión con el ambiente.Importancia del marco arquitectónico(hornacina en pilar achaflanado del

crucero de San Pedro de Roma)

Tamaño superioral normal

Atributos militaresarrojados al suelo

Rostro, brazos, piernas y pecho inundados de luz.

Cabellos, barba, manto rugosidades que absorben la luz

Page 49: Tema 15. a arte barroca italiana

ÉXTASIS DE SANTA TERESAÉXTASIS DE SANTA TERESA• Autor: BERNINI (1598-1680)• Data: 1647-1652• Lugar: Roma• Material: mármore e bronce• Pedestal oculto transformándose en nubes suspendidas• O anxo bello e asexuado atravesa coa frecha do amor místico a

Santa Teresa• Contraste actitude pasiva da santa coa acción do anxo• Gran carga e forza expresiva• Boca entreaberta, ollos entornados, aletas nariz abertas, corpos

retorcidos,...• Contacto leve delicado de ambas figuras• Líneas de composición diagonales e en aspa• Integrada no medio : aspecto teatral• Retratos familia Cornaro asisten á acción como a unha

representación no lateral• Perfecta fusión de arquitectura, escultura e pintura

Page 50: Tema 15. a arte barroca italiana

Bernini.Éxtasis de Santa Teresa.

Periodo medio

Líneas de composición entrecruzadas

(aspa)

Pedestal oculto altransformarse en

nubes en suspensión

Ojos entornados, aletas nariz dilatada,

boca entreabierta

Actitud desmayadade cuerpo, acentuada

por posición demanos y pies

Contraste: pesados y quebradosPliegues de la Santa y dinámicos giros de túnica pegada al cuerpo

del ángel.

Bello y asexuado ángel

Flecha del amormístico

Contraste: actitud pasivade la santa frente aacción del ángel.

Contacto leve ydelicado de ambas

figuras

Page 51: Tema 15. a arte barroca italiana

BerniniÉxtasis de Santa Teresa

Capilla Cornaro Santa María della Vittoria

Fusión arquitectura, escultura,Pintura y efectos lumínicos

(concepción teatral)

Concebida como un cuadro

(visión frontal)

En paredes laterales de capillaretratos de familia Cornaro

como si estuviesen contemplandodesde palco el milagro

Forma convexa enmarcadapor dos parejas de columnas exentas

rematadas por frontón con tres cúspides

Interior, oculto, un óculo confrescos y figuras de estuco

de la Gloria. Sólo contemplamos rayos dorados iluminados

por ventana cenitalcon vidrio amarillo

Telas bícromas, muymovidas cuelgan del palco

Tumbas laterales convertidas en

palco

Page 52: Tema 15. a arte barroca italiana

Bernini.Beata Albertona.Periodo tardío.

EntornoEscenográfico

(ventanas, pinturas, etc.)Contraste colcharoja y sábanas

blancas.

ExpresiónDe abandono

Mano que oprimesábana. Contraste

con colcha distendida

BEATA ALBERTONABEATA ALBERTONA

Page 53: Tema 15. a arte barroca italiana

Bernini.Fuente de los cuatro ríos.

Periodo medio

Figuras alegóricasde ríos los cuatro

Continentes conocidos (Danubio, Nilo, Ganges

y Río de la Plata)

Tazaovalada

Incorporaciónurbanísticaen la plaza

Empleo delagua estática y dinámica

Contrastes figuras, animales y rocas

Coronado conObelisco egipcio

Con paloma papalFunción

propagandística(triunfo de la Iglesia

FUENTE DE LOS CUATRO RÍOSFUENTE DE LOS CUATRO RÍOS

Page 54: Tema 15. a arte barroca italiana

Bernini.Periodo medio

Sepulcro y estatuaEn bronce

Estatuas alegóricas y pedestal de mármol

Composición triangularpero con líneas de

fuerza abiertas

Sepulcro de Urbano VIII.

Frontón curvo partidoCon muerte arrancando

epitafio

Fusión monumentoConmemorativo-sepulcral

Sudario de jaspe

Muerte anunciandofin del tiempo

Puerta a la sacristía.Simboliza portal

de la muerte

SEPULCRO DE URBANO VIIISEPULCRO DE URBANO VIII

Page 55: Tema 15. a arte barroca italiana

Bernini.Bustos.

Periodo medio

Duque D`EsteLuis XIV

Ropajes flotantesque envuelven hombros y hacen menos brusca transición al pedestal

Contraste cabeza en una dirección y pliegues del ropaje en la contraria

Mirada por encima deespectador

Contraste armadura y

manto

Profundosclaroscuros Composición más

basada en la diagonal

Composición más basada

en vertical y horizontal

Tratamiento asimétrico

de cabellera

Ciertaidealización

BUSTOSBUSTOS

Page 56: Tema 15. a arte barroca italiana

Bernini.Estatua ecuestre de Constantino.

Periodo medio

Posición en corveta

Composicióndiagonal

Cortinaje rosadoasimétrico la

enmarca.

Luz real ilumina lo que refrena al caballo

y hace mirar al jinetecon mano en dirección

a la luzContraste: manto hacia atrás, crines y cola hacia delante

ESTATUA ECUESTRE DE CONSTANTINOESTATUA ECUESTRE DE CONSTANTINO

Page 57: Tema 15. a arte barroca italiana

Bernini.12 ángeles con atributos de la pasión.

Puente Sant`Angello.Periodo tardío

Busca expresividad y espiritualidad

El canon se alarga.Contraposto

inestable

RopajesRealzan

Dramatismode instrumentos

de la Pasión

ANXOS DE SANT´ANGELLOANXOS DE SANT´ANGELLO

Page 58: Tema 15. a arte barroca italiana

PINTURA BARROCA PINTURA BARROCA ITALIANAITALIANA

Page 59: Tema 15. a arte barroca italiana

CARACTERÍSTICAS XERAIS PINTURA BARROCA ITALIANACARACTERÍSTICAS XERAIS PINTURA BARROCA ITALIANA

• Interés pola expresión• Dramatismo e forza expresiva• Búsqueda do movemento• Gusto polo efectista e aparatoso• Naturalismo • Realismo • Representacións relixiosas• Destacan glorias celestes (mártires e luz anxélica)• Luz e contrastes de luces e sombras• Dominio da perspectiva aérea (atmósfera envolvente dos obxectos)• Técnicas : óleo, lenzo e fresco• Hai tres tendencias diferentes:

– Realismo fundado por CARAVAGGIO– Clasicismo dos CARRACCI– Pintura decorativa: CORTONA; DEL POZZO

Page 60: Tema 15. a arte barroca italiana

Comparación (Wölfflin) Renacimiento – Barroco

(Perugino: Entrega de las llaves)

Lineal: figuras y objetos con contornos definidos

Predominio del dibujo

Visión en superficie:Elementos del cuadrodistribuidos en planos

paralelos al plano del cuadro

Forma cerrada:Basada en líneas verticales

y horizontales (composición estática)establecen los límites del cuadro. Elementos equilibrados. Simetría

Multiplicidad:Luz uniforme y difuminada

crea figuras aisladas, de modeladoescultural. La obra es la suma de

todos los elementos independientes

Page 61: Tema 15. a arte barroca italiana

Comparación (Wölfflin) Renacimiento – Barroco

(Rubens: Erección de la cruz )

Forma abierta: predominio de las diagonales (composición dinámica) con líneas de fuerza que se prolongan

más allá de los límites del cuadro

Pictórico: color predomina sobre el dibujo, uniendo las pinceladas unas

figuras con otras apoyadas en el tratamiento de la luz

Visión en profundidad: predominio de la diagonal recesiva. Los elementos

de la pintura van en diagonal desde el primer plano hasta el fondo. No se

trata ya de distribuirlos en planos paralelos

Unidad: La incidencia de la luz que potencia o margina hace fusionarse los

colores y las formas, dándole aspecto de pertenecer a un conjunto indisoluble..

Page 62: Tema 15. a arte barroca italiana

GRANDES MAESTROS PINTORES DO BARROCO ITALIANOGRANDES MAESTROS PINTORES DO BARROCO ITALIANO• Tendencia realista: CARAVAGGIO (1573-1610)

– Descanso na fuxida a Exipto– Magdalena– Baco mozo– Crucifixión de San Pedro– A conversión de San Paulo– A morte da Virxe– O martirio de San Mateo– A vocación de San Mateo– O enterro de Cristo

• Tendencia clasicista: ANINIBALE CARRACCI (1560- 1609)– Fuxida a Exipto– Frescos da galería do palacio Farnesio (Roma,1597-1604)

• O triunfo de Baco e Ariadna (1599)• Pintura decorativa:

– CORTONA (1596-1669) • Bóveda do palacio Barberini –Roma- (1633-1639)• Estancias do pañacio Pitti –Florencia- (1641-1646)

– ANDREA DEL POZZO (1642-1709)• O triunfo do Santo Ignacio (1691-1694)

Page 63: Tema 15. a arte barroca italiana

TENDENCIA REALISTA: CARAVAGGIO. CARACTERÍSTICAS PROPIASTENDENCIA REALISTA: CARAVAGGIO. CARACTERÍSTICAS PROPIAS • Renuncia á invención• Céntrase na realidade• Uso de luz artificial • Luz protagonista do cadro• Acusados contrates de luces e sombras• Aparición de personaxes reais• Recurre á vida cotidiana• Domina nos seus cadros a idea de morte• Pintura dramática e violenta• Rexeita o mundo clásico• Busca un mundo patético e a verdade• Abundante tenebrismo• Fases polas que evoluciona:

– Xuvenil: vai ata 1597• Pintura chea de luz e fondos claros• Toques de cor e sombras transparentes conviven xuntos• Obras: Descanso na fuxida a Exipto, Magdalena, Baco mozo

– Madurez: a partir de 1597• Céntrase na plasticidade da cor• Uso do tenebrismo• Único foco de luz• Ilumina o que lle interesa • Acusados contrastes entre o iluminado e as sombras• A luz logra grandes efectos espirituais• Obras: Crucifixión de San Pedro, Conversión de San Paulo, A morte da Virxe,

Martirio de San Mateo, Vocación de San Mateo, Cea en Emaús, O enterro de Cristo

Page 64: Tema 15. a arte barroca italiana

Baco MozoBaco Mozo• Autor: CARAVAGGIOCARAVAGGIO (1573-1610)• Data: fase xuvenil; antes de 1597• Lugar: Roma• Material: lenzo• Uso claroscuros• Rico colorido• Calidades matéricas: piel nacarada,

cristal copa transparente,...• Inicia tema bodegóns• Tema mitolóxico

Page 65: Tema 15. a arte barroca italiana

CaravaggioBaco

Periodo juvenil

1ª etapa:rico colorido

1ª etapa:Desarrolla tema de bodegones

(objetos adquierenvalor por sí)

1ª etapa:Tema mitológicoTratado de modo

Naturalista(alguien disfrazado

de Baco)

1ª etapa:Estudio de los claroscuros

(sienta las basesde lo que en obras

posteriores será el tenebrismo)

Calidades matéricas: piel nacarada, blanco de túnica, copa transparente

Page 66: Tema 15. a arte barroca italiana

A cea de EmaúsA cea de Emaús• Autor: CARAVAGGIOCARAVAGGIO (1573-1610)• Data: fase xuvenil; antes de 1597• Lugar: Roma• Material: lenzo• Contrastes de cores cálidos e fríos• Rostro de Xesús imberbe• Teatralidade(persoaxe da dereita)• Rostros realistas sen ocultar o feo• Escorzos pouco pronunciados• Aparición de bodegón• Luz de claraboya • Composición diagonal• Corpos en posicións complexas

Page 67: Tema 15. a arte barroca italiana

CaravaggioLa cena de Emaús

Periodo juvenil

Escorzosmuy pronunciados

Rostro de Jesúsimberbe

Teatralidad

Rostros realistassin ocultar lo feo

(modelos personajesde la calle)

Desequilibrio del platoQue sobresale

Importancia delbodegón

Ropajes humildesdel siglo XVII

Luz de claraboyaque prima unas

zonas sobre otrasque quedan en sombras

Contraste colores cálidos y fríos

Page 68: Tema 15. a arte barroca italiana

A CRUCIFIXIÓN DE SAN PEDROA CRUCIFIXIÓN DE SAN PEDRO• Autor: CARAVAGGIO CARAVAGGIO (1573-1610)• Data: fase madurez; posterior a 1597• Lugar: Roma• Material: lenzo (de grandes proporcións)• Tema relixioso• Gran dramatismo• Composición en aspa complexa• Contraste cores frías e cálidas• Tenebrismo• Claroscuros• Escorzos • Corpos en posicións tensas e con gran

expresividade (forza para subir a cruz)

Page 69: Tema 15. a arte barroca italiana

CaravaggioCrucifixión de San Pedro

Periodo maduro

Composiciónen aspa

Tenebrismo:Luz diagonal ilumina zonas mientras otras

quedan en total penumbra

Ralentización deltiempo para hacermás dramático el acontecimiento

Pesada subidadel madero

Contraste colores apagadoscon colores vivos en

zonas más iluminadas

Obras de mayor tamaño

2`30 m

1`75 mescorzos

Rostro y cuerpo realista

Page 70: Tema 15. a arte barroca italiana

CONVERSIÓN DE SAN PABLOCONVERSIÓN DE SAN PABLO• Autor: CARAVAGGIO CARAVAGGIO (1573-1610)• Data: fase madura; posterior a 1597• Lugar: Roma• Material: lenzo• Dominio gran masa ocre do cabalo• Personaxe protagonista relegado• Escorzo violento na figura de San Pablo• Luz ilumina mans e rostros para acentuar

expresividade• Teatralidade• Dramatismo• Luz celestial – Deus aparecese a Pablo- • Claroscuros

Page 71: Tema 15. a arte barroca italiana

CaravaggioConversión de San Pablo

Periodo maduro

Escorzo violento

Luz ilumina rostros y manos para

acentuar expresividad

Característicasgenerales

Dominio de la inmensa masa ocre del caballo

Protagonistarelegado

Page 72: Tema 15. a arte barroca italiana

A VOCACIÓN DE SAN MATEOA VOCACIÓN DE SAN MATEO• Autor: CARAVAGGIO CARAVAGGIO (1573-1610)• Data: fase madura; posterior a 1597• Lugar: Roma• Material: lenzo• Contraste ocos cheos e zona baleiras: personaxes todos

na parte inferior e a superior vacía• Claroscuros• Desarrollo escena relixiosa en zona de vida cotidiá• Anecdótico: ávaro collendo cartos na confusión da

escena• Teatralidade: Xesús sinalando co dedo e Mateo

sorprendido• Potenciación de mans e rostros• Luz natural entra pola ventá e reforza o xesto de Xesús

Page 73: Tema 15. a arte barroca italiana

CaravaggioLa vocación de San Mateo

Periodo maduro

3`48 m

3`28

Jesús y San Pedro.Gesto de Jesús señalando reforzado por foco de luz

de claraboya.

Desarrollo de escenareligiosa en escenario

de la vida cotidiana

Teatralidad(San Mateo preguntando

si se refiere a él)

Avaro retirandoel dinero

(anecdótico)

Potenciación de rostros y manos

Contraste: personajes enmitad inferior y la superior

queda vacía.Luz violenta en diagonal

Personaje de espaldas.Banqueta en escorzo

Page 74: Tema 15. a arte barroca italiana

A MORTE DA VIRXEA MORTE DA VIRXE• Autor: CARAVAGGIO CARAVAGGIO (1573-1610)• Data: fase madura; posterior a 1597• Lugar: Roma• Material: lenzo• Fondo: pesado telón de teatro: función de evitar

distracción hacia ó fondo• Luz: raio que entra por un ángulo e que xerarquiza a

cabeza dos evanxelistas, da Virxe e de Magdalena• Modelado de corpos –robustos-.• Dramatismo• Teatralidade• Claroscuros• Composición diagonal

Page 75: Tema 15. a arte barroca italiana

CaravaggioMuerte de la Virgen

Periodo maduro

Virgen María con vientre hinchado, pies amoratados.

(modelo mujer ahogada en Tíber.(Monjes Santa Maria della Scala rechazaron

el cuadro)

Cortinaje pesado: a) telón de teatrob) Elimina cualquier distracción hacia el fondo

,

Rayo de luz que jerarquiza

(cabeza de apóstoles,Virgen y María Magdalena)

Color saturado. Más vivos en personajes principales

Actitudes dramáticas

Modelado robusto,casi escultóricode los cuerpos

Gusto por la pobreza: Virgen acostada en banco de madera, los apóstoles con ropajes

humildes, desaliñados, descalzos

Page 76: Tema 15. a arte barroca italiana

A CABEZA DE XOAN BAUTISTAA CABEZA DE XOAN BAUTISTA• Autor: CARAVAGGIO CARAVAGGIO (1573-1610)• Data: fase madura; posterior a 1597• Lugar: Roma• Material: lenzo• Fondo negro• Contrate lumínico acentuado polo branco do

pano• Claroscuros• Teatralidade• Dramatismo• Composición en aspa

Page 77: Tema 15. a arte barroca italiana

CaravaggioLa cabeza del Bautista

Periodo final

IntensificaciónDe contrastes

lumínicos

Page 78: Tema 15. a arte barroca italiana

TENDENCIA REALISTA: CARRACCI. CARACTERÍSTICAS PROPIASTENDENCIA REALISTA: CARRACCI. CARACTERÍSTICAS PROPIAS

• Son tres: Agostino, Annibale e Ludovico. Destaca AnnibaleAnnibale

• Influencia de Tiziano, Miguel Anxo e o Veronés• Trata temas populares, relixiosos e mitolóxicos• Rexeita o manierismo• Adopta debuxo natural• Retoma o clasicismo renacentista• Obra de poderosos encadramentos• Elegancia compositiva• Rico colorido veneciano• Obras:

– Bóvedas e galería do Palacio Farnese (1597-1604): Triunfo de Baco e Ariadna(1599)

– Fuxida a Exipto

Page 79: Tema 15. a arte barroca italiana

BÓVEDA PALACIO FARNESEBÓVEDA PALACIO FARNESE• Autor: Annibale Carracci (1560-1609)• Data: 1599• Lugar:Roma• Material: fresco• Medidas moi estreitas: 20X6metros• Temática neopátónica do amor

Page 80: Tema 15. a arte barroca italiana

Anibal Carraci Galería Farnese

Espacio alargado (20 m) y estrecho (6 m)

Organización de la bóveda inspirada en Capilla Sixtina

En muros lateralesmayor intervención de ayudantes

Temática neoplatónicade las tres formas

del amor: contemplativo, activo y el voluptuoso

Divisiones más anchas o más estrechas siguiendo

un ritmo. Unas veces rompiendola bóveda, otras superponiéndose

como si fueran cuadros trasladados

Arquitecturas fingidas que prolongan las

reales

Esculturas imitadas( cariátides, hermes,

medallones)Rápida sucesión de

Imágenes cambiantes

Composiciones mitológicascon trasfondo moralizante

Page 81: Tema 15. a arte barroca italiana

Anibal CarraciHércules en la encrucijadaBóveda Camerino Farnese

Lienzo encastrado en el centro de la bóveda

Hércules vacila

Vicio(camino placentero)

Virtud(camino difícil)

Composiciónserena y

equilibradaRepresenta la

realidad a través del dibujo

Gusto por temas mitológicos con mensaje moralizante

Formas bellas y sensuales

Luz de poniente

Page 82: Tema 15. a arte barroca italiana

Anibal CarraciTriunfo de Baco y AriadnaBóveda Galería Farnese

Alegoría del tránsito del

amor terrenalal amor divino.

(Convierteen constelación

del cielo aAriadna)

Sátiro simbolizaamor bestial Venus simboliza

amor humano

Desnudos enlazadosentre sí rezuman

sensualidad

Exaltaciónde la alegría

de la vidaClaridad y

monumentalidad

Fusión armónicaNaturaleza y humanidad

Amorcillo conCorona de estrellas

(conversión enconstelación)