Tema 14. A arte barroca

183
A ARTE A ARTE BARROCA BARROCA

Transcript of Tema 14. A arte barroca

Page 1: Tema 14. A arte barroca

A ARTE A ARTE

BARROCA BARROCA

Page 2: Tema 14. A arte barroca

CONTEXTO HISTÓRICO ITALIACONTEXTO HISTÓRICO ITALIA• Barroco en Italia:

– Século XVI (finais) –XVII

– Política: Estados Independentes baixo a influencia de España e Francia

– Economía: crise e estancamento por sublevacións populares ( fame, miseria,...)

– Sociedade: estamental pero cada vez teñen menos peso os monarcas e os nobres e gañan importancia social os burgueses e o clero (revaorización Papa)

– Cultura: etapa de florecemento en tódolos eidos:• Nacemento dos museos. Novo concepto de arte: para ver e apreciar• Grandes logros na música: destaca a ópera, Vivaldi, Corelli,....• Avance científico: nacemento da ciencia moderna: Galileo e heliocentrismo• Despois da contrareforma a igrexa revalorizase e volve a ser gran mecenas da arte

Page 3: Tema 14. A arte barroca

CARACTERÍSTICAS XERAIS DO BARROCOCARACTERÍSTICAS XERAIS DO BARROCO

• Arte que non respecta as regras ou proporcións de etapas anteriores

• Rexeita as normas, o equilibrio, os cánones,...• A igrexa e o seu principal cliente e mecenas• Arte que promove o fervor de multitudes• Crea asombro e marabilla no espectador• Tende á escenografía, ó teatro, ó espectáculo,...• Combina movemento e luz• Busca o movemento e a tensión aérea

– En arquitectura a través de columnas salomónicas, entrantes e saíntes pronunciados, etc

– En escultura e pintura a través do dramatismo, a xestualidade e expresividade esaxeradas e a combinación de luces e sombras

• Asocia tódalas artes nunha mesma obra

Page 4: Tema 14. A arte barroca

ARQUITECTURA BARROCA ARQUITECTURA BARROCA ITALIANAITALIANA

Page 5: Tema 14. A arte barroca

CARACTERÍSTICAS ARQUITECTURA BARROCA ITALIANACARACTERÍSTICAS ARQUITECTURA BARROCA ITALIANA• Plantas elípticas, ovais, centrais e de formas complexas• Uso de columnas e pilastras en abundancia e case sempre con movemento• Alternancia de liñas rectas e curvas, entrantes e saíntes pronunciados• Remates en portadas con elementos decorativos abundantes e chamativos• Uso de volutas nos remates das fachadas e de frontóns partidos• Teitos abovedados• Colosalismo• Grandes contrastes de luz; aplicación de claroscuros en fachadas• Abundante decoración• Destacan dúas tipoloxías de edificacións:

– Edificios relixiosos:• Abundan as igrexas: triunfo da fe sobre as herexías do século anterior• Diversidade de plantas: destaca a basilical ou lonxitudinal que ten unha soa nave con ábsida simple

e cúpula sobre o cruceiro. Pero tamén hai plantas ovais, circulares, etc• Márcase con énfasis o centro do edificio como lugar destacado• A fachada aparece integrada co seu arredor –outras edificacións, natureza,etc-.• Presencia habitual de monumentais escaleiras nas fachadas

– Palacios e residencias civís:• Usan as plantas cuadradas ou rectangulares abertas a un patio cadrado interior. A veces tamén usan

a planta en forma de H• Están pechados ao exterior como se fosen fortalezas• Seguen usando ordes clásicos nas súas columnas, con superposición• Están integrados no medio con grandes zonas recreativas, xardíns laberínticos e colosais, grandes

paseos, etc...• Retómase a preocupación polo urbanismo:

– Sixto V: novo plan urbanístico en Roma: abrir rúas, prazas, .... FONTANA– BERNINI: reorganiza a cidade en función dos lugares sagrados: Praza de San Pedro.

Page 6: Tema 14. A arte barroca

Plaza Nabona.Arquitectura Barroca.

Características Generales

Arte urbano.Función propagandística

Fusión arquitectura,Escultura, pintura

Espacioteatral

Abundanciadecorativa

Planos cambiantesEfectos claroscuros

Empleo ordencolosal

Page 7: Tema 14. A arte barroca

GRANDES MAESTROS ARQUITECTOS DO BARROCO ITALIANOGRANDES MAESTROS ARQUITECTOS DO BARROCO ITALIANO• CARLO MADERNO (1556-1629)

– Fachada da catedral de San Pedro do Vaticano (Roma)– Fachada da igraxa de Santa Susana (Roma)

• BERNINI (1598 – 1680)– Baldaquino de San Pedro do Vaticano (Roma)– Praza de San Pedro do Vaticano (Roma)– Igrexa de Santo André do Quirinal (Roma)– Fonte dos Catro Ríos na Praza Nabona (Roma)– Fachada do palacio Barberini (Roma)– Igrexa do Castelgandolfo (Roma)– Escaleira rexia do Vaticano (Roma)

• BORROMINI (1599- 1667)– San Carlo alle Quattro Fontane (Roma)– San Ivo della Sapienza (Roma) – Colegio da Propaganda Fide (Roma)– Fachada de Sant´Agnese (Roma)

• LONGHENA (1598 – 1682)– Santa María della Salute (Venecia)– Palacio Pesaro (venecia)

• OUTROS– GUARINI (1624- 1683)

– Igrexa de San Lourenzo (Turín)– Capela do Santo Sudario (Turín)– Palacio Carignano (Turín)

– JUVARA (1678- 1736)– Basílica de Superga (Turín)

– SANCTIS (Século XVIII): Escaleira da Praza de España (Roma)– SALVI (Século XVIII):Fontana de Trevi (Roma)

Page 8: Tema 14. A arte barroca

FACHADA DA CATEDRAL DE SAN PEDRO DO VATICANOFACHADA DA CATEDRAL DE SAN PEDRO DO VATICANO

• Autor: Carlo MadernoCarlo Maderno (1556-1629)• Fecha: 1607-1612• Encargada a este autor polo Papa Paulo V• Este autor rematou esta catedral facendo esta fachada e o

corpo lonxitudinal• Prolongou a planta de cruz grega polos pés da igrexa

converténdoa en basilical• Transforma a estructura prevista por Bramante no século

anterior que era circular• A fachada:

– Orde xigante – Desenvolvemento horizontal contraresta a verticalidade da cúpula

de Miguel Anxo– Oculta as capelas saíntes dos muros e as tres naves– Columnas colosais dentro de nichos– Ventas curvilíneas e rectilíneas– Frontón central con ático coronado por estatuas

Page 9: Tema 14. A arte barroca

IGREXA DE SANTA SUSANAIGREXA DE SANTA SUSANA • Autor: Carlo MadernoCarlo Maderno (1556-1629)• Lugar: Roma• Imita a Igrexa de Gèsu de Giulio Barozzi il Vignola e

Giacomo della Porta(Roma, 1568- 1584)• Estructura:

– Planta de cruz latina– Unha soa nave– Capelas laterais– Cuberta con bóveda de cañón– Cruceiro coronado por cúpula

• Fachada:– Dous corpos enlazados por aletóns– Marcada horizontalidade que contrata coa verticalidade do fontón

que a corona– Remates en volutas nos laterais do corpo superior

Page 10: Tema 14. A arte barroca

Características propias de BERNINICaracterísticas propias de BERNINI• Practica tódalas artes• Búsqueda da grandeza – colosalismo-.• Preocupación e estudio pola distribución

espacial, de volumes e masas• Esmerada combinación da arquitectura coa

decoración• Rica e abundante ornamentación • Policroma os interiores• Abusa da superposición de ordes• Pórticos con columnas coronados con frontóns

partidos ou inacabados nas fachadas• Uso de plan central

Page 11: Tema 14. A arte barroca

BALDAQUINO DE SAN PEDRO DO VATICANOBALDAQUINO DE SAN PEDRO DO VATICANO• Autor: BERNINIBERNINI ( 1598- 1680)• Data: 1624-1633• Lugar: Vaticano (Roma)• Materiais: bronce, mármore, estuco dourado e madeira• Encargado polo Papa Urbano VIII• Arquitectura dentro de un edificio (catedral de San Pedro)• Mantén as proporcións con respecto ao edificio• Situado no cruceiro focaliza a tumba de San Pedro• Conxuga arquitectura, escultura, pintura e decoración• Contrasta o bronce co que está feito coa mármore de cores dos muros da

igrexa• Pequeño altar sostido por catro columnas salomónicas, torneadas, en

espiral de capitel composto, base ática e co fuste dividido en tres aneis • Prima a verticalidade co movemento ascensional das columnas• Entaboamento curvado sobre volutas encima das columnas e rematado cun

dosel no que abunda a decoración de anxos• Altar aberto que permite contemplar o resto do edificio• Decoración: abundan os anxos e as abellas (símbolo do Papa Urbano VIII) • Remate: Globo terráqueo coronado por unha cruz simboliza o triunfo da fe

católica no mundo frente ás herexías do século anterior

Page 12: Tema 14. A arte barroca

Bernini.Baldaquino de San Pedro

Materiales : Madera

Estuco doradoBroncemármol

Centraliza espacio del cruceroy focaliza tumba de San Pedro

Al dejar expedito interiorPermite contemplación del entorno.Juego bicromía: mármol paredes

y bronce baldaquino

Estructura arquitectónicaPero concepción escultórica

Mantiene proporciónCon el templo (29m. Altura)

Movimientoascensional

Page 13: Tema 14. A arte barroca

Bernini.Baldaquino de San Pedro

Podiums de mármolCon relieves

ColumnasSalomónicas

(espiral)

Base ática

Fuste divididoPor tres anillos

espiral

Talloshojas

menudas

Capitel compuesto

Entablamentocurvo

Abejas.Símbolo Urbano VIII

Ángeles

Volutas ascensionales

Remate:Globo coronado con cruz.(Triunfo del Catolicismo)

Page 14: Tema 14. A arte barroca

Bernini.Baldaquino de San Pedro

Podiums de mármolCon relieves

ColumnasSalomónicas

(espiral)

Base ática

Fuste divididoPor tres anillos

espiral

Talloshojas

menudas

Capitel compuesto

Entablamentocurvo

Abejas y soles.Símbolo Urbano VIII

Ángeles esquinadoscon guirnaldas

triunfantes

Volutas ascensionales

Remate:Globo coronado con cruz.(Triunfo del Catolicismo)

Significado:Continuación Jerusalénbíblica en la Roma papal

Ángeles del centroCon atributos de

San pedro (llaves y tiara)Y San Pablo (espada y libro)

Achaflana pilares del crucero:1º cuerpo amplios nichos con estatuas.

2º cuerpo hornacinas abalconadas(enmarcadas entre columnas salomónicas

como reflejo de las que tiene el baldaquino) con reliquias (lanza, verónica, cruz, cabeza)

Page 15: Tema 14. A arte barroca

PRAZA DE SAN PEDRO DO VATICANOPRAZA DE SAN PEDRO DO VATICANO• Autor: BERNINIBERNINI ( 1598-1680)• Data: 1656-1667• Lugar: Vaticano (Roma)• Gran praza elíptica no exterior da catedral de San Pedro con:

– Dous brazos rectos diverxentes• unen a igrexa coa praza oval • crean un espacio trapezoidal na entrada da igrexa• función: integrar e fusionar a igrexa e a praza oval

– Gran praza oval • rodeada por columnata colosal• a columnata ten catro filas de columnas dóricas• Columnata dividida en tres rúas (calles);a central máis ancha• Sobre as columnas vai un entaboamento e unha balaustrada que remarcan a

horizontalidade e contrarestan a verticalidade das columnas• Coronan o conxunto unhas estatuas colosais que potencian verticalidade• Na praza oval hai múltiples puntos de vista da igrexa• No centro coloca un grande obelisco flanqueado por dúas fontes

• Forma un espacio aberto á cidade coa que se integra no seu urbanismo• A súa vez é un espacio cerrado que se vai estreitando para acoller na igrexa aos fieis • Diferentes alturas ou niveis a medida que avanzamos hacia á igrexa• Obxectivo: potenciar a cúpula de Miguel Anxo• Simboloxía: representa á IGREXA CATÓLICA que acolle no seu seno aos fieis por iso a praza

simboliza o abrazo acolledor que se cerra sobre San Pedro –pai da IGREXA-

Page 16: Tema 14. A arte barroca

Bernini.Columnata de San Pedro

Dos brazos rectosDivergentes.

Espacio trapezoidal

Dos brazoselípticos

Fusión plaza-basílica

Estaba previstoTercer brazo

cierre

Símbolo: IglesiaAbraza a cristiandad

Objetivo: potenciarCúpula de Miguel Ángel

Page 17: Tema 14. A arte barroca

Obelisco centralFlanqueado por dos fuentes

Multiplicidad puntosDe observación

Juegos perspectívicos(intensifica profundidad

de fachada)

Distintosniveles

Efecto sorpresaTras atravesar columnata

Espacio abierto para integrarse en ciudad

Cerrado para acoger

Callejuelas medievalesEliminadas en S XX

Para crear gran avenida

Page 18: Tema 14. A arte barroca

Bernini.Columnata

Tres calles.Central más ancha

Cuatro filascolumnas toscanas

Entablamento conBalaustrada.

(horizontalidad)

Remates con estatuas(verticalidad)

Page 19: Tema 14. A arte barroca

SANTO ANDRÉ DO QUIRINALSANTO ANDRÉ DO QUIRINAL• Autor: BERNINI BERNINI (1598-1680)• Data:1658-1670• Lugar: Roma• Inspirada no Panteón romano• Planta:

– ovalada marcada cun pórtico semicircular

• Interior:– Elíptico – Con entaboamento– Altar de grandes dimensións e con columnas– Todo o interior semella un grande escenario teatral– Espacio concebido a través de zonas con xogos de luces e sombras – As capelas teñen claroscuros remarcados – Cúpula artesonada– Espacios diáfanos– Uso de curvas e contracurvas– No eixe máis curto coloca o altar

• Fachada:– coronada por volutas e por un frontón triangular roto pola base que acentúa os claroscuros – flanqueada por muros cóncavos– enmarcada por pilastras colosais– estructura adintelada engloba un arco de medio punto ( líneas rectas e curvas potencian o movemento)– pórtico anteposto:

• Escalinata cónvexa• Dúas columnas clásicas• Entaboamento curvo• Frontón curvo partido cun escudo

Page 20: Tema 14. A arte barroca

Bernini.San Andrea al Quirinale.

Planta

Claridad compositiva

Respeta proporcionesY reglas.

Espaciosdiáfanos

Curvas ycontracurvas

Planta elíptica

En eje más cortoFachada y altar mayor

Page 21: Tema 14. A arte barroca

Bernini.San Andrea al Quirinale.

Fachada

Fachada saliente flanqueadapor muros cóncavos

Escalinataconvexa

Pórticoantepuesto

Dos columnas

Entablamentocurvo

Frontón curvoPartido con escudo

EnmarcadaPor pilastras

Estructura adinteladaengloba arco de medio punto

Frontón triangularroto por la base

(claroscuros)

Page 22: Tema 14. A arte barroca

Bernini.San Andrea al Quirinale.

Interior

Luz ventanas y linternasLlenan de luz iglesiaSuperficies pulidas

Para que luz resbale

Ordenación espacioCon pilastras corintias

acanaladas

OndulaciónDel muro

Cuatro capillas a Cada lado de laCapilla mayor

Coronada capilla mayorCon frontón curvo partido

Con estatua de San Andrés

Capilla mayorrecibe luz deuna linterna

horadada en su partesuperior

Page 23: Tema 14. A arte barroca

Bernini.San Andrea al Quirinale.

Cubierta

Artesonado hexagonal(símbolo Urbano VIII)

Esculturas seintegran en estructuraProfusa

decoraciónArticulación deCúpula ovalada

en gajos

Pescadorescon atributos

del oficio(conchas, redes, etc.)

Putti conguirnaldastriunfales

Ritmoserpenteante de guirnaldas

Page 24: Tema 14. A arte barroca

CARACTERÍSTICAS PROPIAS DE BORROMINICARACTERÍSTICAS PROPIAS DE BORROMINI• Colaborador pero competidor de Bernini• Totalmente oposto ao estilo de Bernini• Búsqueda da fantasía,a imaxinación, o inxenio• Obras de gran dramatismo e expresividade• Obsesión polo movemento• Técnica ansiosa e atormentada• Inventa elementos novos e formas novas para capiteis ( volutas ao revés)• Entaboamentos e cornisas ondulados• Remates e ritmos cóncavos e convexos• Uso de curvas e contracurvas• Plantas complexas e xeométricas• Edificacións de pequeño tamaño e materiais simples e modestos• Traballa para a igrexa pero non dispón de moitos recursos e apoios• Transgede as normas das ordes para crear novas proporcións• Rompe relación estructura e espacio facendo primar á primeira• Explota ao máximo as posibilidades ilusorias da perspectiva• Reduce os espacios con xogos de perspectiva• Abundancia de decoración: querubíns, coroas, pináculos, bóvedas

nervadas, etc...

Page 25: Tema 14. A arte barroca

SAN CARLO ALLE QUATTRO FONTANESAN CARLO ALLE QUATTRO FONTANE• Autor: BORROMINI (1599-1667)• Data:1634- 1667• Lugar: Roma• Planta:

– Ovalada• Interior:

– Cúpula • Ovalada• Artesonada• Decoración xeométrica en relevo• De contorno curvilíneo• Con pendentes

– Curvaturas convexas nas súas catro esquinas– Entaboamento contornea todo o interior

• Fachada:– Dinámica– Movemento ondulante– Tramos concavos e convexos– Combina a orde xigante e a orde pequena– Coronada por elementos en forma de llama que substitúen ao frontón e un medallón

ovalado sostido por anxos

Page 26: Tema 14. A arte barroca

Borromini.San Carlo alle Quattro fontane.

Fachada

Achaflanada Sobresale del plano de la pared

de la calle.

Orden miguelangelescoOrden pequeño

y gigante

Superficieondulada

Multiplicación de aristas,Perfiles, resaltes.

(efectos de claroscuros)

Espaciosreducidos

Page 27: Tema 14. A arte barroca

Borromini.San Carlo alle Quattro fontane.

Fachada

Pisoinferior

Lateralescóncavos

Centralcovexo

Pisosuperior

Central cóncavoCon aditamento convexo

Laterales cóncavos

Entablamento interrumpidopor medallón

Page 28: Tema 14. A arte barroca

Borromini.San Carlo alle Quattro fontane.

Plano

Espacio irregulary reducido

ClaustroOchavado alargado

Esquinas reemplazadasPor curvaturas convexas

(más sensación de estrechez)

Dos triángulos equiláterosunidos por la base

Trazadomixtilíneo

Materialespobres

Page 29: Tema 14. A arte barroca

Borromini.San Carlo alle Quattro fontane.

Interior

Articulación 16 columnas de orden gigante muy

salientes, deliberadamente desproporcionadas

Entablamento mixtilíneomuy grueso que crea barrerahorizontal y obliga a seguir

perímetro de la iglesia

Bóveda con casetonesen perspectiva

(aumenta profundidad)Frontón

Con base curvada

Rompe normasy proporciones

HornacinasRectas y curvas

Page 30: Tema 14. A arte barroca

Borromini.San Carlo alle Quattro fontane.

Bóveda

Casetones de hexágonos,octógonos

y cruces.TechumbreAnimada por formas

curvas

Cuerpo intermedio de arcos de medio

punto y pechinas

Casetones disminuyen de tamaño según

leyes de perspectiva.

Ventanas semiocultasapariencia de flotar

Page 31: Tema 14. A arte barroca

SAN´IVO DELLA SAPIENZASAN´IVO DELLA SAPIENZA• Autor: BORROMINIBORROMINI (1599-1667)• Data: 1642- 1660• Lugar: Roma• Planta:

– Hexágono rodeado por seis lóbulos– Entre as arestas dun lóbulo e outro hai pilastras– Forma de estrela mixtilínea– Alternan líneas rectas con otras cóncavas e convexas

• Fachada:– Cúpula envolta por un tambor lobulado con pilastras , arcos,

claroscuros e iluminacións – Sobre o tambor emerxe unha lanterna alta de ritmo rotatorio– Líneas curvas esaxeradas

• Interior:– Entaboamento coa mesma forma ca planta– Encima do taboamento descansa a cúpula– Cúpula vai disminuíndo ata á linterna que a corona

Page 32: Tema 14. A arte barroca

Borromini.Sant´ Ivo alla sapienza .

Planta

1º)Dos triángulos equiláterosentrelazados

2º El cruce crea un hexágono

3º) Añadido de lóbulosCóncavos y convexos

4º) Pilastras enAristas entre lóbulos

5º) Resultado:Estrella seis

puntas redondeadas1

2 6

3

4

5

Page 33: Tema 14. A arte barroca

Borromini.Sant´ Ivo alla sapienza .

Fachada

Piso inferiorcóncavo

Piso superiorconvexo

Linternahelicoidal

Page 34: Tema 14. A arte barroca

Borromini.Sant´ Ivo alla sapienza .

Interior

Muros mixtilíneos

Pilastras en aristasSe prolonga trazado mixtilíneo

a bóveda

Terminación bóvedaEn linterna circular

Excesiva compartimentación

Page 35: Tema 14. A arte barroca

ESCULTURA BARROCAESCULTURA BARROCA ITALIANAITALIANA

Page 36: Tema 14. A arte barroca

CARACTERÍSTICAS ESCULTURA BARROCO ITALIANOCARACTERÍSTICAS ESCULTURA BARROCO ITALIANO

• Século XVII• Centro: Roma• Materiais: bronce e mármore• Expresa paixóns da alma• Propaganda da fe católica• Abundancia de temas relixiosos• Hai tamén en menor número temas mitolóxicos,retratos, paisaxes, ..• Tendencia ao movemento dos corpos (en acción)• Panos que flotan• Composicións en aspa• Xesticulación expresiva de brazos e mans• Representacións escenográficas e dramáticas• Movementos de rotación nas figuras• Uso da figura serpentinata • Xogos de luces e sombras• Búscase o naturalismo • Preocupación polas calidades e as texturas da carne, dos panos,

teas...

Page 37: Tema 14. A arte barroca

GRANDES MAESTROS ESCULTORES DO BARROCO ITALIANOGRANDES MAESTROS ESCULTORES DO BARROCO ITALIANO• MADERNO (1576-1636)

– Santa Cecilia (1600)• MOCHI (1580-1654)

– Estatua de Alejandro Farnese• BERNINI (1598-1680)

– O rapto de Proserpina (1621-1622)– Apolo e Dafne (1622-1625)– David (1619-1624)– San Longinos(1629-1638)– Sepulcro de Urbano VIII– Fonte dos catro ríos na praza Narbona – Éxtase de Santa Teresa (1647-1652)– Retratos varios : busto de Luis XIV

• ALGARDI (1595-1654)– Sepulcro de León XI– Degollación de San Paulo(1641-1647)– Estatua de Inocencio X (1650)

Page 38: Tema 14. A arte barroca

SANTA CECILIASANTA CECILIA• Autor: Carlo MadernoCarlo Maderno (1576-1636)• Data: 1600• Lugar: Roma• Corpo incorrupto da santa• Tal e como se atopou • Volta contra o chan• Co pescozo cortado

Page 39: Tema 14. A arte barroca

ESTATUA DE ALEXANDRO FARNESEESTATUA DE ALEXANDRO FARNESE

• Autor: MOCHIMOCHI (1580-1654)• Lugar: Roma• Monumentalidade clásica• Xogo de planos pictóricos• Movemento• Claroscuro• Antirrenacentista

Page 40: Tema 14. A arte barroca

CARACTERÍSTICAS PROPIAS DE BERNINICARACTERÍSTICAS PROPIAS DE BERNINI• Artista de gran actividade• Considerable producción de esculturas• Mezcla técnica e fantasía• Formación manierista tardía• Dirixe a ollada á escultura helenística• Só colle o sentido do tráxico, do expresivo e do dinámico• Variedade de tipoloxías escultóricas• Etapas:

– 1ª : ata 1620• Traballa co seu pai • Segue estilo manierista tardío• Figuras combatendo• En pleno movemento• Gran forza expresiva• Iconografía mitolóxica e bíblica• Obras: O rapto de Proserpina. Apolo e Dafne, David

– 2ª : de 1620 ata 1625• Etapa ligada á produccións para a Igrexa• Mesmas características e técnicas que na etapa anterior• Acentúa a expresividade e o movemento• Obras: Sepulcro de Urbano VIII, Fonte dos Catro Rios na praza Nabona, Éxtase de Santa Teresa,etc

– 3ª : de 1625 ata 1680• Abundan os retratos (pero non son exclusivos desta etapa)• Búsqueda do naturalismo • Preocupación pola psicoloxía• Obras: busto do Cardenal Borghese, retrato de Inocencio X

Page 41: Tema 14. A arte barroca

RAPTO DE PROSERPINARAPTO DE PROSERPINA• Autor: BERNINIBERNINI (1598-1680)• Data: 1621-1622• Lugar:Roma• Material: mármore• Captación de un momento de tensión e loita con movemento e

gran dinamismo• Momentos dramáticos e expresivos acentuados• Búsqueda da análise psicolóxica• Teatralidade• Línea serpentinata• Abandono do concepto de bloque único• Virtuosismo técnico e perfección técnica• Líneas abertas• Composicións abertas e movidas• Composición en aspa e diagonal• Roupaxes e cabelos quebrados e ampulosos

Page 42: Tema 14. A arte barroca

BerniniRapto de Proserpina.

Características generales

Abandono delconcepto debloque únicoMateriales nobles

(bronce y mármol)

Composiciones abiertas y movidas

Momentos drámaticosy expresivos( teatralidad)

Captación delinstante

Ropajes y cabellosAmpulosos, quebrados

Virtuosismo técnico

Línea serpentinata

Page 43: Tema 14. A arte barroca

APOLO E DAFNEAPOLO E DAFNE• Autor: BERNINIBERNINI (1598-1680)• Data:1622-1625• Lugar:Roma• Material: mármore• Captación de un momento de loita e movemento• Tensión e dramatismo • Análise psicolóxica das personaxes• Composición en diagonal e aspa• Contraste superficies lisas das figuras coas

superficies hirsutas e rugosas das ramas e follas• Perfección e virtuosismo técnico• Búsqueda da beleza ideal

Page 44: Tema 14. A arte barroca

BerniniApolo y Dafne

Obra periodo juvenil

Perfeccióntécnica

Composición en diagonal y aspa

Contraste superficie pulidade la piel y formas hirsutas de ramas

Análisis psicológicode personajes

Líneas abiertas

Búsqueda debelleza ideal

Page 45: Tema 14. A arte barroca

DAVIDDAVID• Autor: BERNINIBERNINI (1598-1680)• Data:1619-1624• Lugar: Roma• Material: mármore• Figura en movemento• Composición en aspa• Forza dinámica• Músculos ríxidos• Gran forza expresiva: entrecello e boca

apretados• Línea serpentinata

Page 46: Tema 14. A arte barroca

Bernini.David.

Periodo juvenil

Líneas de fuerzaen tensiónContraria

(aspa)

Fuerza dinámica

Boca y entrecejo apretados

Músculos rígidos

Page 47: Tema 14. A arte barroca

SAN LONGINOSSAN LONGINOS• Autor: BERNINIBERNINI (1598-1680)• Data:1629-1638• Lugar: Roma• Material: mármore• Tamaño superior ao normal• Actitude grandilocuente• Líneas de forza expansiva na posición dos brazos• Fusión co medio ambiente que o rodea.• Importancia do marco arquitectónico: hornacina en pilar

achaflanado do cruceiro de San Pedro do Vaticano• Xogo de luces e sombras:

– rostro,brazos, pernas e peito inundados de luz– roupaxes, rugosidades cabelos e barba absroven a luz

• Roupaxes ampulosos con múltiples pliegues e curvas• Claroscuros acentuados que acentúan a expresividade

Page 48: Tema 14. A arte barroca

Bernini.San Longinos

Periodo Alto Barroco

Líneas de fuerzade brazos expansiva

Ropajes ampulososCurvas, múltiples pliegues,

ricos claroscuros(expresan estado anímico) Actitud

grandilocuente

Fusión con el ambiente.Importancia del marco arquitectónico(hornacina en pilar achaflanado del

crucero de San Pedro de Roma)

Tamaño superioral normal

Atributos militaresarrojados al suelo

Rostro, brazos, piernas y pecho inundados de luz.

Cabellos, barba, manto rugosidades que absorben la luz

Page 49: Tema 14. A arte barroca

ÉXTASIS DE SANTA TERESAÉXTASIS DE SANTA TERESA• Autor: BERNINI (1598-1680)• Data: 1647-1652• Lugar: Roma• Material: mármore e bronce• Pedestal oculto transformándose en nubes suspendidas• O anxo bello e asexuado atravesa coa frecha do amor místico a

Santa Teresa• Contraste actitude pasiva da santa coa acción do anxo• Gran carga e forza expresiva• Boca entreaberta, ollos entornados, aletas nariz abertas, corpos

retorcidos,...• Contacto leve delicado de ambas figuras• Líneas de composición diagonales e en aspa• Integrada no medio : aspecto teatral• Retratos familia Cornaro asisten á acción como a unha

representación no lateral• Perfecta fusión de arquitectura, escultura e pintura

Page 50: Tema 14. A arte barroca

Bernini.Éxtasis de Santa Teresa.

Periodo medio

Líneas de composición entrecruzadas

(aspa)

Pedestal oculto altransformarse en

nubes en suspensión

Ojos entornados, aletas nariz dilatada,

boca entreabierta

Actitud desmayadade cuerpo, acentuada

por posición demanos y pies

Contraste: pesados y quebradosPliegues de la Santa y dinámicos giros de túnica pegada al cuerpo

del ángel.

Bello y asexuado ángel

Flecha del amormístico

Contraste: actitud pasivade la santa frente aacción del ángel.

Contacto leve ydelicado de ambas

figuras

Page 51: Tema 14. A arte barroca

BerniniÉxtasis de Santa Teresa

Capilla Cornaro Santa María della Vittoria

Fusión arquitectura, escultura,Pintura y efectos lumínicos

(concepción teatral)

Concebida como un cuadro

(visión frontal)

En paredes laterales de capillaretratos de familia Cornaro

como si estuviesen contemplandodesde palco el milagro

Forma convexa enmarcadapor dos parejas de columnas exentas

rematadas por frontón con tres cúspides

Interior, oculto, un óculo confrescos y figuras de estuco

de la Gloria. Sólo contemplamos rayos dorados iluminados

por ventana cenitalcon vidrio amarillo

Telas bícromas, muymovidas cuelgan del palco

Tumbas laterales convertidas en

palco

Page 52: Tema 14. A arte barroca

Bernini.Beata Albertona.Periodo tardío.

EntornoEscenográfico

(ventanas, pinturas, etc.)Contraste colcharoja y sábanas

blancas.

ExpresiónDe abandono

Mano que oprimesábana. Contraste

con colcha distendida

BEATA ALBERTONABEATA ALBERTONA

Page 53: Tema 14. A arte barroca

Bernini.Fuente de los cuatro ríos.

Periodo medio

Figuras alegóricasde ríos los cuatro

Continentes conocidos (Danubio, Nilo, Ganges

y Río de la Plata)

Tazaovalada

Incorporaciónurbanísticaen la plaza

Empleo delagua estática y dinámica

Contrastes figuras, animales y rocas

Coronado conObelisco egipcio

Con paloma papalFunción

propagandística(triunfo de la Iglesia

FUENTE DE LOS CUATRO RÍOSFUENTE DE LOS CUATRO RÍOS

Page 54: Tema 14. A arte barroca

Bernini.Periodo medio

Sepulcro y estatuaEn bronce

Estatuas alegóricas y pedestal de mármol

Composición triangularpero con líneas de

fuerza abiertas

Sepulcro de Urbano VIII.

Frontón curvo partidoCon muerte arrancando

epitafio

Fusión monumentoConmemorativo-sepulcral

Sudario de jaspe

Muerte anunciandofin del tiempo

Puerta a la sacristía.Simboliza portal

de la muerte

SEPULCRO DE URBANO VIIISEPULCRO DE URBANO VIII

Page 55: Tema 14. A arte barroca

Bernini.Bustos.

Periodo medio

Duque D`EsteLuis XIV

Ropajes flotantesque envuelven hombros y hacen menos brusca transición al pedestal

Contraste cabeza en una dirección y pliegues del ropaje en la contraria

Mirada por encima deespectador

Contraste armadura y

manto

Profundosclaroscuros Composición más

basada en la diagonal

Composición más basada

en vertical y horizontal

Tratamiento asimétrico

de cabellera

Ciertaidealización

BUSTOSBUSTOS

Page 56: Tema 14. A arte barroca

Bernini.Estatua ecuestre de Constantino.

Periodo medio

Posición en corveta

Composicióndiagonal

Cortinaje rosadoasimétrico la

enmarca.

Luz real ilumina lo que refrena al caballo

y hace mirar al jinetecon mano en dirección

a la luzContraste: manto hacia atrás, crines y cola hacia delante

ESTATUA ECUESTRE DE CONSTANTINOESTATUA ECUESTRE DE CONSTANTINO

Page 57: Tema 14. A arte barroca

Bernini.12 ángeles con atributos de la pasión.

Puente Sant`Angello.Periodo tardío

Busca expresividad y espiritualidad

El canon se alarga.Contraposto

inestable

RopajesRealzan

Dramatismode instrumentos

de la Pasión

ANXOS DE SANT´ANGELLOANXOS DE SANT´ANGELLO

Page 58: Tema 14. A arte barroca

PINTURA BARROCA PINTURA BARROCA ITALIANAITALIANA

Page 59: Tema 14. A arte barroca

CARACTERÍSTICAS XERAIS PINTURA BARROCA ITALIANACARACTERÍSTICAS XERAIS PINTURA BARROCA ITALIANA

• Interés pola expresión• Dramatismo e forza expresiva• Búsqueda do movemento• Gusto polo efectista e aparatoso• Naturalismo • Realismo • Representacións relixiosas• Destacan glorias celestes (mártires e luz anxélica)• Luz e contrastes de luces e sombras• Dominio da perspectiva aérea (atmósfera envolvente dos obxectos)• Técnicas : óleo, lenzo e fresco• Hai tres tendencias diferentes:

– Realismo fundado por CARAVAGGIO– Clasicismo dos CARRACCI– Pintura decorativa: CORTONA; DEL POZZO

Page 60: Tema 14. A arte barroca

Comparación (Wölfflin) Renacimiento – Barroco

(Perugino: Entrega de las llaves)

Lineal: figuras y objetos con contornos definidos

Predominio del dibujo

Visión en superficie:Elementos del cuadrodistribuidos en planos

paralelos al plano del cuadro

Forma cerrada:Basada en líneas verticales

y horizontales (composición estática)establecen los límites del cuadro. Elementos equilibrados. Simetría

Multiplicidad:Luz uniforme y difuminada

crea figuras aisladas, de modeladoescultural. La obra es la suma de

todos los elementos independientes

Page 61: Tema 14. A arte barroca

Comparación (Wölfflin) Renacimiento – Barroco

(Rubens: Erección de la cruz )

Forma abierta: predominio de las diagonales (composición dinámica) con líneas de fuerza que se prolongan

más allá de los límites del cuadro

Pictórico: color predomina sobre el dibujo, uniendo las pinceladas unas

figuras con otras apoyadas en el tratamiento de la luz

Visión en profundidad: predominio de la diagonal recesiva. Los elementos

de la pintura van en diagonal desde el primer plano hasta el fondo. No se

trata ya de distribuirlos en planos paralelos

Unidad: La incidencia de la luz que potencia o margina hace fusionarse los

colores y las formas, dándole aspecto de pertenecer a un conjunto indisoluble..

Page 62: Tema 14. A arte barroca

GRANDES MAESTROS PINTORES DO BARROCO ITALIANOGRANDES MAESTROS PINTORES DO BARROCO ITALIANO• Tendencia realista: CARAVAGGIO (1573-1610)

– Descanso na fuxida a Exipto– Magdalena– Baco mozo– Crucifixión de San Pedro– A conversión de San Paulo– A morte da Virxe– O martirio de San Mateo– A vocación de San Mateo– O enterro de Cristo

• Tendencia clasicista: ANINIBALE CARRACCI (1560- 1609)– Fuxida a Exipto– Frescos da galería do palacio Farnesio (Roma,1597-1604)

• O triunfo de Baco e Ariadna (1599)• Pintura decorativa:

– CORTONA (1596-1669) • Bóveda do palacio Barberini –Roma- (1633-1639)• Estancias do pañacio Pitti –Florencia- (1641-1646)

– ANDREA DEL POZZO (1642-1709)• O triunfo do Santo Ignacio (1691-1694)

Page 63: Tema 14. A arte barroca

TENDENCIA REALISTA: CARAVAGGIO. CARACTERÍSTICAS PROPIASTENDENCIA REALISTA: CARAVAGGIO. CARACTERÍSTICAS PROPIAS • Renuncia á invención• Céntrase na realidade• Uso de luz artificial • Luz protagonista do cadro• Acusados contrates de luces e sombras• Aparición de personaxes reais• Recurre á vida cotidiana• Domina nos seus cadros a idea de morte• Pintura dramática e violenta• Rexeita o mundo clásico• Busca un mundo patético e a verdade• Abundante tenebrismo• Fases polas que evoluciona:

– Xuvenil: vai ata 1597• Pintura chea de luz e fondos claros• Toques de cor e sombras transparentes conviven xuntos• Obras: Descanso na fuxida a Exipto, Magdalena, Baco mozo

– Madurez: a partir de 1597• Céntrase na plasticidade da cor• Uso do tenebrismo• Único foco de luz• Ilumina o que lle interesa • Acusados contrastes entre o iluminado e as sombras• A luz logra grandes efectos espirituais• Obras: Crucifixión de San Pedro, Conversión de San Paulo, A morte da Virxe,

Martirio de San Mateo, Vocación de San Mateo, Cea en Emaús, O enterro de Cristo

Page 64: Tema 14. A arte barroca

Baco MozoBaco Mozo• Autor: CARAVAGGIOCARAVAGGIO (1573-1610)• Data: fase xuvenil; antes de 1597• Lugar: Roma• Material: lenzo• Uso claroscuros• Rico colorido• Calidades matéricas: piel nacarada,

cristal copa transparente,...• Inicia tema bodegóns• Tema mitolóxico

Page 65: Tema 14. A arte barroca

CaravaggioBaco

Periodo juvenil

1ª etapa:rico colorido

1ª etapa:Desarrolla tema de bodegones

(objetos adquierenvalor por sí)

1ª etapa:Tema mitológicoTratado de modo

Naturalista(alguien disfrazado

de Baco)

1ª etapa:Estudio de los claroscuros

(sienta las basesde lo que en obras

posteriores será el tenebrismo)

Calidades matéricas: piel nacarada, blanco de túnica, copa transparente

Page 66: Tema 14. A arte barroca

A cea de EmaúsA cea de Emaús• Autor: CARAVAGGIOCARAVAGGIO (1573-1610)• Data: fase xuvenil; antes de 1597• Lugar: Roma• Material: lenzo• Contrastes de cores cálidos e fríos• Rostro de Xesús imberbe• Teatralidade(persoaxe da dereita)• Rostros realistas sen ocultar o feo• Escorzos pouco pronunciados• Aparición de bodegón• Luz de claraboya • Composición diagonal• Corpos en posicións complexas

Page 67: Tema 14. A arte barroca

CaravaggioLa cena de Emaús

Periodo juvenil

Escorzosmuy pronunciados

Rostro de Jesúsimberbe

Teatralidad

Rostros realistassin ocultar lo feo

(modelos personajesde la calle)

Desequilibrio del platoQue sobresale

Importancia delbodegón

Ropajes humildesdel siglo XVII

Luz de claraboyaque prima unas

zonas sobre otrasque quedan en sombras

Contraste colores cálidos y fríos

Page 68: Tema 14. A arte barroca

A CRUCIFIXIÓN DE SAN PEDROA CRUCIFIXIÓN DE SAN PEDRO• Autor: CARAVAGGIO CARAVAGGIO (1573-1610)• Data: fase madurez; posterior a 1597• Lugar: Roma• Material: lenzo (de grandes proporcións)• Tema relixioso• Gran dramatismo• Composición en aspa complexa• Contraste cores frías e cálidas• Tenebrismo• Claroscuros• Escorzos • Corpos en posicións tensas e con gran

expresividade (forza para subir a cruz)

Page 69: Tema 14. A arte barroca

CaravaggioCrucifixión de San Pedro

Periodo maduro

Composiciónen aspa

Tenebrismo:Luz diagonal ilumina zonas mientras otras

quedan en total penumbra

Ralentización deltiempo para hacermás dramático el acontecimiento

Pesada subidadel madero

Contraste colores apagadoscon colores vivos en

zonas más iluminadas

Obras de mayor tamaño

2`30 m

1`75 mescorzos

Rostro y cuerpo realista

Page 70: Tema 14. A arte barroca

CONVERSIÓN DE SAN PABLOCONVERSIÓN DE SAN PABLO• Autor: CARAVAGGIO CARAVAGGIO (1573-1610)• Data: fase madura; posterior a 1597• Lugar: Roma• Material: lenzo• Dominio gran masa ocre do cabalo• Personaxe protagonista relegado• Escorzo violento na figura de San Pablo• Luz ilumina mans e rostros para acentuar

expresividade• Teatralidade• Dramatismo• Luz celestial – Deus aparecese a Pablo- • Claroscuros

Page 71: Tema 14. A arte barroca

CaravaggioConversión de San Pablo

Periodo maduro

Escorzo violento

Luz ilumina rostros y manos para

acentuar expresividad

Característicasgenerales

Dominio de la inmensa masa ocre del caballo

Protagonistarelegado

Page 72: Tema 14. A arte barroca

A VOCACIÓN DE SAN MATEOA VOCACIÓN DE SAN MATEO• Autor: CARAVAGGIO CARAVAGGIO (1573-1610)• Data: fase madura; posterior a 1597• Lugar: Roma• Material: lenzo• Contraste ocos cheos e zona baleiras: personaxes todos

na parte inferior e a superior vacía• Claroscuros• Desarrollo escena relixiosa en zona de vida cotidiá• Anecdótico: ávaro collendo cartos na confusión da

escena• Teatralidade: Xesús sinalando co dedo e Mateo

sorprendido• Potenciación de mans e rostros• Luz natural entra pola ventá e reforza o xesto de Xesús

Page 73: Tema 14. A arte barroca

CaravaggioLa vocación de San Mateo

Periodo maduro

3`48 m

3`28

Jesús y San Pedro.Gesto de Jesús señalando reforzado por foco de luz

de claraboya.

Desarrollo de escenareligiosa en escenario

de la vida cotidiana

Teatralidad(San Mateo preguntando

si se refiere a él)

Avaro retirandoel dinero

(anecdótico)

Potenciación de rostros y manos

Contraste: personajes enmitad inferior y la superior

queda vacía.Luz violenta en diagonal

Personaje de espaldas.Banqueta en escorzo

Page 74: Tema 14. A arte barroca

A MORTE DA VIRXEA MORTE DA VIRXE• Autor: CARAVAGGIO CARAVAGGIO (1573-1610)• Data: fase madura; posterior a 1597• Lugar: Roma• Material: lenzo• Fondo: pesado telón de teatro: función de evitar

distracción hacia ó fondo• Luz: raio que entra por un ángulo e que xerarquiza a

cabeza dos evanxelistas, da Virxe e de Magdalena• Modelado de corpos –robustos-.• Dramatismo• Teatralidade• Claroscuros• Composición diagonal

Page 75: Tema 14. A arte barroca

CaravaggioMuerte de la Virgen

Periodo maduro

Virgen María con vientre hinchado, pies amoratados.

(modelo mujer ahogada en Tíber.(Monjes Santa Maria della Scala rechazaron

el cuadro)

Cortinaje pesado: a) telón de teatrob) Elimina cualquier distracción hacia el fondo

,

Rayo de luz que jerarquiza

(cabeza de apóstoles,Virgen y María Magdalena)

Color saturado. Más vivos en personajes principales

Actitudes dramáticas

Modelado robusto,casi escultóricode los cuerpos

Gusto por la pobreza: Virgen acostada en banco de madera, los apóstoles con ropajes

humildes, desaliñados, descalzos

Page 76: Tema 14. A arte barroca

A CABEZA DE XOAN BAUTISTAA CABEZA DE XOAN BAUTISTA• Autor: CARAVAGGIO CARAVAGGIO (1573-1610)• Data: fase madura; posterior a 1597• Lugar: Roma• Material: lenzo• Fondo negro• Contrate lumínico acentuado polo branco do

pano• Claroscuros• Teatralidade• Dramatismo• Composición en aspa

Page 77: Tema 14. A arte barroca

CaravaggioLa cabeza del Bautista

Periodo final

IntensificaciónDe contrastes

lumínicos

Page 78: Tema 14. A arte barroca

TENDENCIA REALISTA: CARRACCI. CARACTERÍSTICAS PROPIASTENDENCIA REALISTA: CARRACCI. CARACTERÍSTICAS PROPIAS

• Son tres: Agostino, Annibale e Ludovico. Destaca AnnibaleAnnibale

• Influencia de Tiziano, Miguel Anxo e o Veronés• Trata temas populares, relixiosos e mitolóxicos• Rexeita o manierismo• Adopta debuxo natural• Retoma o clasicismo renacentista• Obra de poderosos encadramentos• Elegancia compositiva• Rico colorido veneciano• Obras:

– Bóvedas e galería do Palacio Farnese (1597-1604): Triunfo de Baco e Ariadna(1599)

– Fuxida a Exipto

Page 79: Tema 14. A arte barroca

BÓVEDA PALACIO FARNESEBÓVEDA PALACIO FARNESE• Autor: Annibale Carracci (1560-1609)• Data: 1599• Lugar:Roma• Material: fresco• Medidas moi estreitas: 20X6metros• Temática neopátónica do amor

Page 80: Tema 14. A arte barroca

Anibal Carraci Galería Farnese

Espacio alargado (20 m) y estrecho (6 m)

Organización de la bóveda inspirada en Capilla Sixtina

En muros lateralesmayor intervención de ayudantes

Temática neoplatónicade las tres formas

del amor: contemplativo, activo y el voluptuoso

Divisiones más anchas o más estrechas siguiendo

un ritmo. Unas veces rompiendola bóveda, otras superponiéndose

como si fueran cuadros trasladados

Arquitecturas fingidas que prolongan las

reales

Esculturas imitadas( cariátides, hermes,

medallones)Rápida sucesión de

Imágenes cambiantes

Composiciones mitológicascon trasfondo moralizante

Page 81: Tema 14. A arte barroca

Anibal CarraciHércules en la encrucijadaBóveda Camerino Farnese

Lienzo encastrado en el centro de la bóveda

Hércules vacila

Vicio(camino placentero)

Virtud(camino difícil)

Composiciónserena y

equilibradaRepresenta la

realidad a través del dibujo

Gusto por temas mitológicos con mensaje moralizante

Formas bellas y sensuales

Luz de poniente

Page 82: Tema 14. A arte barroca

Anibal CarraciTriunfo de Baco y AriadnaBóveda Galería Farnese

Alegoría del tránsito del

amor terrenalal amor divino.

(Convierteen constelación

del cielo aAriadna)

Sátiro simbolizaamor bestial Venus simboliza

amor humano

Desnudos enlazadosentre sí rezuman

sensualidad

Exaltaciónde la alegría

de la vidaClaridad y

monumentalidad

Fusión armónicaNaturaleza y humanidad

Amorcillo conCorona de estrellas

(conversión enconstelación)

Page 83: Tema 14. A arte barroca

CONTEXTO HISTÓRICO EUROPA Y ESPAÑA

• Barroco en Europa e España:– Séculos XVII e XVIII– Política: Estados con monarquías absolutistas. Destacan os

Borbóns en Francia e España– Economía: Etapa de crise e estancamento polas guerras

(guerra dos Trinta Anos en Europa e guerra de Sucesión en España). Tamén etapa de malas colleitas e epidemias (rebrotes de peste). Fame, miseria,...

– Sociedade: A poboación estanca o seu crecemento continuo de séculos anteriores e prodúcense altas mortalidades polas guerras e crises. Perde poder a nobreza e a sociedade cambia os estamentos (nobreza, clero e terceiro estamento) polas clases ( grupos señoriais, burguesía e pobo)

– Cultura: Etapa de grandes avances e logros. Destacan:• Progresos científicos: Newton e lei da gravidade• Desenvolvemento filosofía: Descartes e o racionalismo• Avance no eido musical: Bach e a ópera• Avance artístico: museos, papel da Igrexa na arte barroca.

Page 84: Tema 14. A arte barroca

Mansart, Le Vau (arquit), Le Brun (decoración), Le Notre (jardines)Palacio de Versalles.

Vista aérea

Concepto racionalY unitario

Ejelongitudinal

Ejestransversales

Ejesradiales

Jerarquía ycentralización

Palaciosepara

Jardines Ciudadcortesana

Page 85: Tema 14. A arte barroca

Mansart, Le Vau (arquit), Le Brun (decoración), Le Notre (jardines)Palacio de Versalles.

Plano de ampliaciones

Palacio Luis XIII(Philibert Le Roy)

1ª ampliación LuisXIV(Luis Le Vau)

2ª ampliación de Luis XIV( Luis Le Vau)

3ª ampliación de Luis XIV(Jules Hardouin Mansart)

Page 86: Tema 14. A arte barroca

Mansart, Le Vau (arquit), Le Brun (decoración), Le Notre (jardines)Palacio de Versalles.

Plano

Zona centralForma de U

Dos grandesalas perpendiculares

Ordenaciónen torno a patios

Cada dependenciauna función

Page 87: Tema 14. A arte barroca

Mansart, Le Vau (arquit), Le Brun (decoración), Le Notre (jardines)Palacio de Versalles.

Vista aérea Patio central

Empleo de materialesAutóctonos: piedra blanca, ladrillo rojo,

Mármol y pizarras.

Vista aérea

Parte originalRenacentista

Cambio barroco

Todo ordenadoEn torno a

HabitacionesLuis XIV(rey sol) Vegetación geometrizada

Sometida a monarquíaabsoluta. Conforme se alejase combina con vegetación

más irregular

Page 88: Tema 14. A arte barroca

Mansart, Le Vau (arquit), Le Brun (decoración), Le Notre (jardines)Palacio de Versalles.

Vista exterior

Volúmenesdefinidos

Predominio de lasFormas rectas

Armonía delconjunto

Concepción clásicay majestuosa

Page 89: Tema 14. A arte barroca

Mansart, Le Vau (arquit), Le Brun (decoración), Le Notre (jardines)Palacio de Versalles.

Vista exterior

Almohadilladoaplantillado

Pisoinferior

Vanosrectangulares

Fragmentos de pañosEntrantes y salientes para

Romper monotonía(claroscuros)

Tendencia general a la horizontalidad

Pisonoble Articulación por

Pilastras y columnasadosadas

Grandes ventanas-puertas

rectangulares

áticoVanos

cuadradosArticulación por

Pilastras adosadas

Coronación conEstatuas

(atenúa horizontalidad)

Trata de compensarhorizontalidad de

Entablamentos con grandes ventanales

verticales

Page 90: Tema 14. A arte barroca

Mansart, Le Brun (decoración),Palacio de Versalles.Salón de los espejos

17 ventanas y17 espejos

(fusión interior-exterior)

Bóvedas conPinturas acciones

Luis XIV

Separación por entrepaños con

pilastras de mármol rojo

Arcos enmarcadosen dintel

75 metros de longitud

Separa salónDe la paz y

de la Guerra

Espejos y ventanasdan sensación demayor amplitud

TriunfosSobredorados

(Profusa decoración)

Page 91: Tema 14. A arte barroca

Mansart, Le Vau (arquit), Le Brun (decoración), Le Notre (jardines)Palacio de Versalles.

Vista aérea

Concepto racionalY unitario

Ejelongitudinal

Ejestransversales

Ejesradiales

Jerarquía ycentralización

Palaciosepara

Jardines Ciudadcortesana

Page 92: Tema 14. A arte barroca

Mansart, Le Vau (arquit), Le Brun (decoración), Le Notre (jardines)Palacio de Versalles.

Plano de ampliaciones

Palacio Luis XIII(Philibert Le Roy)

1ª ampliación LuisXIV(Luis Le Vau)

2ª ampliación de Luis XIV( Luis Le Vau)

3ª ampliación de Luis XIV(Jules Hardouin Mansart)

Page 93: Tema 14. A arte barroca

Mansart, Le Vau (arquit), Le Brun (decoración), Le Notre (jardines)Palacio de Versalles.

Plano

Zona centralForma de U

Dos grandesalas perpendiculares

Ordenaciónen torno a patios

Cada dependenciauna función

Page 94: Tema 14. A arte barroca

Mansart, Le Vau (arquit), Le Brun (decoración), Le Notre (jardines)Palacio de Versalles.

Vista aérea Patio central

Empleo de materialesAutóctonos: piedra blanca, ladrillo rojo,

Mármol y pizarras.

Vista aérea

Parte originalRenacentista

Cambio barroco

Todo ordenadoEn torno a

HabitacionesLuis XIV(rey sol) Vegetación geometrizada

Sometida a monarquíaabsoluta. Conforme se alejase combina con vegetación

más irregular

Page 95: Tema 14. A arte barroca

Mansart, Le Vau (arquit), Le Brun (decoración), Le Notre (jardines)Palacio de Versalles.

Vista exterior

Volúmenesdefinidos

Predominio de lasFormas rectas

Armonía delconjunto

Concepción clásicay majestuosa

Page 96: Tema 14. A arte barroca

Mansart, Le Vau (arquit), Le Brun (decoración), Le Notre (jardines)Palacio de Versalles.

Vista exterior

Almohadilladoaplantillado

Pisoinferior

Vanosrectangulares

Fragmentos de pañosEntrantes y salientes para

Romper monotonía(claroscuros)

Tendencia general a la horizontalidad

Pisonoble Articulación por

Pilastras y columnasadosadas

Grandes ventanas-puertas

rectangulares

áticoVanos

cuadradosArticulación por

Pilastras adosadas

Coronación conEstatuas

(atenúa horizontalidad)

Trata de compensarhorizontalidad de

Entablamentos con grandes ventanales

verticales

Page 97: Tema 14. A arte barroca

Mansart, Le Brun (decoración),Palacio de Versalles.Salón de los espejos

17 ventanas y17 espejos

(fusión interior-exterior)

Bóvedas conPinturas acciones

Luis XIV

Separación por entrepaños con

pilastras de mármol rojo

Arcos enmarcadosen dintel

75 metros de longitud

Separa salónDe la paz y

de la Guerra

Espejos y ventanasdan sensación demayor amplitud

TriunfosSobredorados

(Profusa decoración)

Page 98: Tema 14. A arte barroca

Capilla real Teatro

PilaresCon arcos.

(para nobleza)

ColumnasCorintias

Sobre dintel.Más esbelto.

(Para monarca)

Mansart, Le Brun (decoración),Palacio de Versalles

Tres naves

Testero semicircular

ContrasteBlanco soporteAzul pinturas

Bóvedas.

Ostentación y lujo:Mármoles policromados,

Esculturas espejos, lámparasSobredorados, etc.

Page 99: Tema 14. A arte barroca

Petit trianon (S. XVIII)Ange-Jacques Gabriel

Grand Trianon (s. XVII)Jules-Hardouin Mansart

Mansart, Le Vau (arquit), Le Brun (decoración), Le Notre (jardines)Palacio de Versalles.

Construcciones complementarias

Page 100: Tema 14. A arte barroca

Templo del amor Jardines de Versalles Le Notre

Palacio de VersallesJardines

Setos recortados

Profusión de fuentesY esculturas

(destacan conjuntos De Ghirardon)

Page 101: Tema 14. A arte barroca

ARQUITECTURAESPAÑOLABARROCA

Page 102: Tema 14. A arte barroca

Cúpula encamonada

Yeso falsa cúpula, techo pizarrosoTechumbre de madera

Escaso pesoPermite adelgaza-miento de muros

Page 103: Tema 14. A arte barroca

Juan Gómez de MoraPlaza Mayor

Madrid

Espacio rectangular

Espacio cerrado

Realizada sobre terreno irregular

que se tuvo que nivelar(antigua plaza del

Arrabal)Dos funcionesEspectáculos

y mercado

Materiales: ladrillo rojo, granito gris (XVIII),Madera, pizarra negra y plomo (policromía)

Impera la regularidad y el principio de simetría

Importancia delUrbanismo en el

Barroco

Page 104: Tema 14. A arte barroca

Juan Gómez de MoraPlaza Mayor

Madrid

OriginalmenteCalles abiertas

rompiendo continuidad de fachadas

Dos edificios principales ( al N y al S)(coronados de chapiteles)

Casa de la panadería y casa de la carnicería

Edificios originalesde cinco plantas

Dimensiones adecuadas para corridas de toros

Page 105: Tema 14. A arte barroca

Juan Gómez de Mora (XVII)Juan de Villanueva

(Remodelación XVIII)Plaza Mayor de Madrid

Reforma neoclásica: rebaja a tres los pisos

Cierra la plaza acceso por arcos de medio punto

Page 106: Tema 14. A arte barroca

Pórticos adintelados sobre pilares de granito que acentúan

efectos de claroscuros

Balcones rectangulares

Cornisas muymarcadas

Juan Gómez de Mora (XVII)Juan de Villanueva

(Remodelación XVIII)Plaza Mayor de Madrid

Page 107: Tema 14. A arte barroca

Alberto ChurrigueraPlaza MayorSalamanca

Pórticos con arcos de medio punto

sobre pilares

Piedra rosada

Tres pisosBalcones de

hierro

Page 108: Tema 14. A arte barroca

García de QuiñonesAyuntamiento

Salamanca

Page 109: Tema 14. A arte barroca

Fray Alberto de la Madre de DiosFachada del Real Monasterio de la Encarnación

Madrid

Iglesia de cruz latinaCon una sola nave

Formas geométricaspuras

Sobriedad decorativa(sólo dos escudos con toisón

y un relieve)

Principio de simetría

Remate frontón triangularRematado con bolas

escurialenses

Tendencia a laverticalidad

Page 110: Tema 14. A arte barroca

Pedro de RiberaPortada Real Hospicio de San Fernando

Madrid

Rompe con edificio:a) Portada en piedra frente al ladrillo

b) B) fachada saliente, movida y ascensional frente a horizontalidad

Concepción teatral y escultórica

( en los lados cortinajes)

Organizado comoRetablo de dos cuerpos

Empleo de óculos, rocallaestípites

Juegos de curvas y contracurvas convexo- cóncavo (claroscuros)

Remate frontón curvo partidoPermite nota de color con

incorporación azul del cielo

Hornacina con estatua de San Fernando

Ventanas semiocultas por exhuberancia

decorativa

Page 111: Tema 14. A arte barroca

Casas y Novoa – De AndradeFachada del Obradoiro

Santiago de Compostela

Funciones: Proteger pórtico

de la GloriaIntegración urbanística

Estructura piramidal

Articulación con columnas de fuste estriado

muy salientes (claroscuros)

Fachada desmaterializadaCon enormes ventanas verticales

Con denso reticulado metálico(iluminación del nártex románico)

Escaleras tangenciales

Enormes proporciones la convierten en plano focal de la

plaza

La piedra gris empleada obligó que motivos

decorativos segeometrizaran

Flanqueada por dosTorres (una XVII)

Espadaña conSantiago

(fondo azul)

Vano de acceso recrea el románico

Remate central fraccionado a

distintos niveles

Page 112: Tema 14. A arte barroca

Jaime BortFachada Catedral

Murcia

Fachada muy articuladaColumnas muy salientes con dintel

Formas cóncavas y convexa

Decoraciónabundante

Fragmentos de frontones curvos a distinta altura

Page 113: Tema 14. A arte barroca

Hurtado IzquierdoSacristía Cartuja

Granada

Estructura arquitectónicaEnmascarada con recargamiento

decorativo

Efectismos con luzproyectada

Contrastes cromáticosPilastras blancas

zócalo de mármol rojo

Pilastras configuradas con abigarrado trazado

mixtilíneo, quebrado y deimpulso ascensional

Fusión arquitectura, escultura y pintura

Page 114: Tema 14. A arte barroca

Alonso CanoFachada de Catedral

Granada

Vanos estrellados

Concebida comoArco de triunfo

Pilastras y moldurasAcentúan ritmo lineal

Intensos entrantes y salientes generan fuertes claroscuros

Poderoso entablamento interrumpe por la mitad

ritmo ascensional

Decoración con formas geométricas

Page 115: Tema 14. A arte barroca

Narciso ToméTransparente catedral

Toledo

Perforación de una bóveda de la girola

Fusión arquitectura, escultura y pintura (una gloria)

Mármol y bronce

Efectos perspectívicos que aumentan profundidad

Efectoteatral

Page 116: Tema 14. A arte barroca

Leonardo de FigueroaFachada palacio San Telmo

Sevilla

Contraste edificioportada

Efectos declaroscuros

San Telmo

SanHermenegildo

SanFernando

ContrasteCóncavo-convexo

Rematemixtilíneo

FigurasAlegóricasasignaturas

Muro perforadoContraste cromático Exhuberancia

decorativa disminuye en

altura

Page 117: Tema 14. A arte barroca

José Benito de ChurrigueraRetablo de San Esteban

Salamanca

Columnassalomónicas

Enmascaramiento deestructura con profusa

decoración (horror vacui)

Abundancia dedorados

Continuos entrantes y salientes

(acentuados claroscuros)

Líneas quebradas, mixtilíneas.

Lienzo deClaudio Coello

Calles laterales muy estrechas

Entablamento muySaliente y fragmentado

Page 118: Tema 14. A arte barroca

ESCULTURA BARROCAESPAÑOLA

Page 119: Tema 14. A arte barroca

SalzilloPortal de Belén

Figuras y arquitectura de barro, madera, cartón-piedra

y telas endurecidas.

Calidades aporcelanadas

Multiplicidad defiguras

Personajes evangélicos mezclados con individuos

del siglo XVIII

Page 120: Tema 14. A arte barroca

Características generalesJuan de Mesa

Virgen de las Angustias

Madera, por su blandura,permite representar los

mínimos detalles

Junto a imágenes de retablo surgen imágenes procesionales(multiplicidad de puntos de vista)

Búsqueda del realismo

Policromía: estofados y encarnados

Tallas de vestir(sólo cara, manos y pies)

y tallas enteras

Añadido dePostizos:

Ojos cristalLágrimas de cera, uñas de asta,etc.

Lenguaje teatral que excite los sentimientos

Potenciación de expresividadMediante variedad de gestos o movimientos

Page 121: Tema 14. A arte barroca

Gregorio FernándezPiedad

Composición triangular desequilibrada

(asimetría)Predominio

de la diagonal

Abandono de los dorados renacentistas

Apertura de líneas

Ropajes amplios con pliegues geométricosMinucioso estudio

anatómico

Contrasteslumínicos

Es parte de un Grupo:los dos ladrones,

San Juan Evangelista y María Magdalena

Encarnadosmate

Page 122: Tema 14. A arte barroca

Gregorio FernándezCristo flagelado

Recreación en modelado del desnudo

Gusto por el dramatismo

(mucha sangre)

Columna bajatroncocónica

Inestabilidad yGiros del cuerpo

Expresión de sufrimiento

Page 123: Tema 14. A arte barroca

Gregorio FernándezCristo yacente

Cabeza inclinada hacia la derecha

Estudio anatómico muy minucioso

Cuerpozigzagueante

Ángulos y contraángulos

intensos claroscuros

Numerosas heridas(grumos de corcho)

Obra destinada al banco del

retablo

Page 124: Tema 14. A arte barroca

Gregorio FernándezCristo yacente

Detalle

Boca y ojosentreabiertos

Abundancia de heridas y moratones

Quiere conmover y provocar piedad

Cabellos rizadoshumedecidos por

el sudor

Page 125: Tema 14. A arte barroca

Martínez MontañésNiño Jesús con cruz

Modeladoblando

contraposto

Mayor serenidad menos dramatismo

Contraste cruz de la pasión y actitud serena del niño

( esboza contenida tristeza)

Page 126: Tema 14. A arte barroca

Martínez MontañésInmaculada “la cieguecita”

Formas más clásicas

Ligerocontraposto

Temáticavirginidad de María

Formas voluminosas con amplios ropajes y grandes pliegues

Manos finas unidas y giradas hacia un

lado

Manto recogido hace movimiento

curvo ascensional

Policromada de nuevo en s. XVIII

(original manto celeste y túnica blanca)

Leve giro de la cabeza

Peana con querubines

Dulce expresión en el rostro

Contrastesluminosos

Baseancha

Page 127: Tema 14. A arte barroca

Martínez MontañésCristo de la Clemencia

Equilibrio y proporciones

clásicas

Pies cruzados(según visión deSanta Brígida.Por influenciade una obra

de Miguel Ángel)

Rostro inclinado

Ojos expresivos(parecen mirar a

cualquiera que estéOrando debajo

Ausencia dedramatismo

Cristo de cuatro clavos

Page 128: Tema 14. A arte barroca

Juan de MesaCristo de la Agonía

Anatomía muydesarrollada

Mayor Dramatismo

(espina atraviesa ceja y oreja)

Paño de pureza muy voluminoso

(abundantes pliegues y cuerda que se

hinca en el cuerpo)

Mirada anhelante hacia el cielo

Cuerpo en tensión

Tamaño mayor que el natural

Cristo de tres clavos

Page 129: Tema 14. A arte barroca

Juan de MesaJesús del Gran Poder

Potentezancada

Cristo articulado de vestir pero con

tronco anatomizado

Rostro expresaSufrimiento extremo

Formas corpulentas

Page 130: Tema 14. A arte barroca

Alonso CanoRetablo de Lebrija

Un cuerpo

Estructurasimple

Un ático

Tres calles

Hornacina central(Virgen de la oliva)

Page 131: Tema 14. A arte barroca

Alonso CanoVirgen de la Oliva

Tendencia aLa verticalidad

Forma de huso

(adelgaza porla cabeza y

por los pies)

Page 132: Tema 14. A arte barroca

Alonso CanoInmaculada del facistol

Rostro melancólicoy delicado

( cara de niña)

Forma de huso

Tamaño muy reducido

Fuerte ondulación de túnica y manto

Manos giradas

Peana de angelotes

verticalidad

Contrastes claroscuros

Page 133: Tema 14. A arte barroca

SalzilloLa caída

Figuras movidas y expresivas

Pómulos deformados

Bocaentreabierta

Ojos hacia el cielo

Contraste belleza (bueno) fealdad (los malos)

Carnesaporcelanadas

Pelo natural

Sayones encuadran a Jesús (líneas de fuerza)

Page 134: Tema 14. A arte barroca

SalzilloOración en el huerto

Cristo de vestir(ricas telas)

Ángel y tres apóstoles estofados

y encarnados

Dos planos

Superior: triangular y ascendente: ángel

y Jesucristo

Inferior: tres apóstoles dormidos

Coloridorococó

Ángel de piecon línea de fuerza

hacia el cielo

Pasoprocesional

Formas elegantes y bien modeladas

Cristo con espalda apoyada en pierna de ángel y cabeza

ligeramente inclinada hacia su mano

Escenas dulces que mueven a la ternura

Page 135: Tema 14. A arte barroca

SalzilloPortal de Belén

Figuras y arquitectura de barro, madera, cartón-piedra

y telas endurecidas.

Calidades aporcelanadas

Multiplicidad defiguras

Personajes evangélicos mezclados con individuos

del siglo XVIII

Page 136: Tema 14. A arte barroca

Anibal CarraciHércules en la encrucijadaBóveda Camerino Farnese

Lienzo encastrado en el centro de la bóveda

Hércules vacila

Vicio(camino placentero)

Virtud(camino difícil)

Composiciónserena y

equilibradaRepresenta la

realidad a través del dibujo

Gusto por temas mitológicos con mensaje moralizante

Formas bellas y sensuales

Luz de poniente

Page 137: Tema 14. A arte barroca

Pedro Pablo RubensRetrato ecuestre del

Duque de Lerma

Palmeras formanArco de triunfo.

Caballo en profundo escorzo.(no se había usado antes para

hacer un retrato, sólo para composiciones históricas o religiosas.

Punto de vista muy bajo

De primera época. Todavía el caballo va al paso (después será típico en corveta, lo que

dotará a las obras de mayor dinamismo)

Luz modela las figuras y crea atmósfera coloreada

Preferencia por colores cálidos

Composición en diagonal

Retratos muyfidedignos

Page 138: Tema 14. A arte barroca

Pedro Pablo RubensDescendimiento de Cristo

Composición enDiagonal desde

el fondo del cuadro hasta nosotros

Pinceladas largas y sueltas, con toques ricos

en pasta Ricocolorido

Atrae atención conColores vivos y luminosidad

Teatralidad

Ritmo deliberadamente lento

Juega con movimientoDescendente de tres zonas

del tríptico:Más elevado

Bajando (tensión en dirección contraria),

fondo

Obras de gran formato

Page 139: Tema 14. A arte barroca

Pedro Pablo RubensEnrique IV recibiendo

el cuadro de María de Médicis

Característicasgenerales

Page 140: Tema 14. A arte barroca

Pedro Pablo Rubens

Huida deMaría de Médicis

María de Médicisllegando a Marsella

Reconciliación del rey Luisy María de Médicis

Abundancia de artificios alegóricos y mitológicos para enmascarar con el estilo solemne y ampuloso las tirantes relaciones entre María de Médicis y su

hijo Luis XIII

Page 141: Tema 14. A arte barroca

Pedro Pablo RubensLas tres Gracias

Mujeres de exuberantes carnes según gusto

de la época

Blanco de piel conseguido mediante fusión de los tres

colores primarios

Forman un círculo

Actitudes delicadas. Parecen iniciar una danza

(las tres retrasan un pie)

Retrato de su primera mujerIsabel Brandt

Retrato de su segunda mujerElena Fourment

Peinados delSiglo XVII

Transparencias de gasas

Ritmo curvo

Paisaje idílico(origen literario)

Guirnaldas de flores (calidades

matéricas)

Cupido concornucopia

Árbol que seTuerce y quiebra.

Contraste cromático y de color con gasa

en la rama

1º artista que hace obras gran formato para su propio deleite

Page 142: Tema 14. A arte barroca

Pedro Pablo RubensEl rapto de las hijas

de Leucipo

Contraste carnes nacaradas y blandas de mujeres y tostadas

y musculosas de hombres

Composición movida abase de diagonales, círculos, curvas y

contraposto

Teatralidad y dramatismo

Paisajes ondulados con diagonales

Atmósfera gris y azulada

Page 143: Tema 14. A arte barroca

Pedro Pablo RubensEl jardín del amor

Atmósfera cálidacon doradodifuminado Mujeres con rostro de su

segunda esposa Elena Fourment

Actitudes galantes

Angelotes con símbolos matrimoniales: antorcha encendida, corona de flores,

yugo y paloma

Goce sensual

paisaje melancólico se fusiona con

actitudes refinadas y galantes

Perro: símbolo fidelidad

matrimonial

Pavo real:Inmortalidad del amor

Page 144: Tema 14. A arte barroca

RembrandtEl hombre con yelmo de oro

Características generales

Calidadesmatéricas

Dominio de la luz:Contornos diluidosAtmósfera dorada

Claroscuros matizados(los fondos solían tener

una primera capade marrón)

Estudio psicológico de los personajes

Page 145: Tema 14. A arte barroca

RembrandtLección de anatomía del doctor Tulp

Profunda diagonal desdeLibro en primer plano hasta

Personaje más al fondo

Organizaciónpiramidal

Gusto de holandesespor retratos colectivos

de burgueses. Originalidad:Se organizan de acuerdo

a criterios teatrales

Foco principal ilumina cadáver. Centro pinzas

con el rojo de tendonses

Diversidad de actitudes.Nadie mira al cadáver:

Fondo arquitectónico con suaveSombreado. Se ve cartel con

fecha y nombre del artista

Folio con nombreDe siete asistentes

Foco de luz también realza

rostros congolillas

Page 146: Tema 14. A arte barroca

RembrandtLa guardia cívica mandada por el capitán

Frans Banning Cocq y el teniente Willen van Raytenburch“Ronda de noche”

Recortes por los cuatro lados

Movimiento escénico tumultuoso

(ruido de tambor y perroLadrando)

Originalmente treinta miembros de laCompañía. Como sólo pagaron dieciséis sólo algunos son reconocibles el rostro.

Movimiento parte desdeAtrás(construcción arquitectónica)

hacia el canal

Aparente caos muy organizado

Dos ejes medios del rectángulo determinan parte

central (más iluminada)Personaje principal

en eje vertical central

Dos ejes diagonales(bandera hasta bastón y lanza) dirigen hacia

parte central

Alternancia espaciosIluminados y sombras(oscuridad de obra debida a un barniz)

Brazo de capitán prolonga espacio hacia nosotros

Luz diagonal izquierda

Page 147: Tema 14. A arte barroca

RembrandtLa guardia cívica mandada por el capitán

Frans Banning Cocq y el teniente Willen van Raytenburch“Ronda de noche”

Realza personajes principales con luz y color:

Capitán: negro con echarpe rojoTeniente: ocre claro con echarpe blanco niña de vestido dorado muy iluminado

Soldado de rojo

Símbolo de la Compañía:Una gallina. La pata en holandés

tiene misma raíz que kloveniers= arcabuceros

Page 148: Tema 14. A arte barroca

RembrandtSíndico de los pañeros

Punto de vista bajo. Acentuado primer planoPor el tapete rojo de la mesa

Cinco miembros y en segundo plano un asistente

Disposición en semicírculo de los personajes

Estudio psicológico de rostros y expresividad de manos

(esa posición significa argumento irrefutable)

Los personajes miran hacia el espectador, como si éste hubiese

interrumpido la reunión

Foco potente de luz superior izquierdo

Cuadro con una atalayacon hoguera encendida

(significa estar alertay tener prudencia)

Sobre fondo marrón destacan figuras de negro

realzando el rostro iluminadoel cuello blanco

Page 149: Tema 14. A arte barroca

Rembrandtautorretratos

Actitud arrogante

Contrastes intensos

PotenciaciónDe las sombrasLuz emana de

propias figuras Decrepitudsin paliativos

Abatimiento,cansancio

Page 150: Tema 14. A arte barroca

RembrandtMujer bañándose

Luz que viene de lo altoenvuelve en atmósfera

suave el contorno de los volúmenes

Colores se apagan.Tonos suavizados

Pinceladas más pastosas

Page 151: Tema 14. A arte barroca

RembrandtLección de anatomía del

Doctor Deijman

Fragmento salvado de unincendio

Realizada 23 añosdespués de “la lección

del doctor Tulp”

Composición completa más tradicional con protagonista

en el centro y cuatro asistentes a cada lado

Expresividadde gestos

Pinceladas más pastosas

Realce de rostros

Page 152: Tema 14. A arte barroca

RembrandtBuey desollado

NaturalezaMuerta ocupa temacentral dotándola

de intensidad dramática

Pintura muy saturada.Aplicación de paletadas densas

dando gran rugosidad ala tela lo que potencia la textura

Mezclas de colores cálidos(rojos, amarillos, naranjas)con reflejos azules resaltan

La carne sobre los tonos ocres y verdes del fondo

Mujer asomada queda relegada a un semioculto segundo plano

Page 153: Tema 14. A arte barroca

BARROCO ESPAÑOLPINTURA

Page 154: Tema 14. A arte barroca

José de Ribera1ª fase

La mujer barbuda

Características de Caravaggio: tenebrismo (incidencia de la luz)

y naturalismo (realismo personajes).

Inscripción en latínque explica el caso

de Magdalena Ventura

Temas de fenómenos raros de la naturaleza

Pincelada minuciosa y apretada

Pocos personajes en las escenas

Fondos muy oscuros

Page 155: Tema 14. A arte barroca

José de Ribera (2ª fase)Inmaculada Concepción

Convento de las AgustinasSalamanca

Fusión del tema de la Inmaculada con el de la Asunción

De la Inmaculada tradicional mantiene las letanías

Virgen dinámica que asciende rodeada

de ángeles

Presencia de Dios en la diagonal superior

Etapa influida por colorido neoveneciano (diversidadcromática y luminosidad)

Fuerte influencia en autores españoles

como Murillo

Sustitución del fondo negro por paisajes (cielos, vegetación, etc.)

Page 156: Tema 14. A arte barroca

José de RiberaApolo desollando a Marsias

Profunda diagonal

Contraste Apolo impasibleMarsias sufrimiento extremo

Abundancia de escorzos, diagonales y zigzags

Desequilibrios vacíos - masas

Riqueza cromática

Teatralidad: impotenciaPersonajes secundarios

Page 157: Tema 14. A arte barroca

José de RiberaEl martirio de San Felipe

Ralentización para aumentar dramatismo:

preparación del martirio.Lenta elevación

Amplios espacios vacíos.Contrastes amplio cielo:

azul intenso con blanco y dorado

Zonas personajes apretados atentos

a la acción

Gran corporeidad de las figuras

Escorzos profundos

Realce de ropas rojas del verdugo frente al predominio de

tonalidades oscuras ( marrones, verdes, grises, etc.)

Zonas personajes apretados indiferentes a la acción (destaca

madre con hijo)

Líneas de fuerza ascendentes en mástil y cuerdas

Contraste tensión verdugos y el abandono del santo

Page 158: Tema 14. A arte barroca

José de RiberaEl sueño de Jacob

Cielo ocupa casi dos tercios de la altura

del cuadro

Gran intensidad lumínica

Ropajes del siglo XVII

Predominiode zig-zag

Diagonales

Page 159: Tema 14. A arte barroca

José de RiberaEl patizambo

Personaje deforme y pobre tratado con amabilidad

(simpatía del rostro)

No oculta lodeforme

Abundante paisajeCielo azul con

numerosas nubes

Figura de tamañonatural

Punto de vistaBajo que lo realza resaltado sobre el

cielo del segundo término

Page 160: Tema 14. A arte barroca

Francisco de Zurbarán Apoteosis de Santo Tomás

Composición en tres niveles

Terrenal

CelestialPadres iglesia

CelestialEspíritu Santo

Composición equilibrada

Preocupación porCalidades matéricas

Page 161: Tema 14. A arte barroca

Francisco de ZurbaránFray Gonzalo de Illescas

Equilibrio Horizontalidadalféizar y

mesa

Verticalidad:edificios columna

Volumen de cortinaje equilibra composición

Escena exterior simboliza la caridad

Estudio psicológico del personaje

Simbología:

Juego de lucesExterior-interior pivota en torno a contraluz de columna central

Libros: conocimiento

clépsidra y cráneo fugacidad del tiempo

Perro: fidelidad

Captación del instante(sorprendido trabajando)

Page 162: Tema 14. A arte barroca

Santa Casilda Santa MargaritaFranciso de Zurbarán

Fondos neutros

Figuras de cuerpo entero

Retratos de damas de la época “a lo divino”

Ropajes del siglo XVII

Abundantespliegues Dragón marginado

Armonía cromática

Page 163: Tema 14. A arte barroca

Bodegón de cacharrosFrancisco de Zurbarán

Sobre eje horizontal se desarrollan ejes verticales de los objetos

Fondo oscuro

Incidencia de la luz

Calidades matéricas

Importancia individualizada de cada objeto

Page 164: Tema 14. A arte barroca

Francisco de ZurbaránSan Hugo en el refectorio

Tres planos

1º San Hugo y paje

2º mesa connaturaleza muerta(platos, jarras, pan

adquieren gran protagonismo)

3º San Bruno (centro) y resto de los frailes.

Cuadro en el cuadro:Colores más vivos que contrastan con

blancos de mantel y sayos

Apertura lateral con edificio sobrio

cartujo

Características generales:Contornos nítidos,

estatismo, geometrización, calidades matéricas,

equilibrio líneas horizontales y verticales

Virgen y San Juan(eran protectores de

los cartujos)

Diversidad deblancos

Monjes ajenos a presencia de obispo

Page 165: Tema 14. A arte barroca

CARACTERÍSTICAS PROPIAS DE VELÁZQUEZ

•Tenebrismo: contrastes moi acusados de luces e sombras•Composicións complexas: destacan as composicións en diagonal ou aspa•Naturalismo•Personaxes con actitudes repousadas•Contornos dos debuxos moi precisos. Debuxo firme. •Predominio da liña sobre a cor•Conexión entre todos os personaxes do cadro ( miradas, tocándose, etc)•Aparecen naturezas mortas con personaxes•Multiplicidade de obxectos•Logra transmitir coas cores sensacións e calidade matéricas•Uso e predominio de tonalidades claras nas cores•Gusto polos detalles. Minuciosidade. ( arrugas, pliegues das roupas, etc)•Gusto polo feo. Non idealiza nada. Grado de realismo moi alto.•Estudio anatómico dos seus desnudos ( espidos) que recorda á época do Renacemento e do Clasicismo•Teatralidade: Representa os momentos máis intensos das historias que quere transmitir para impresionar ao espectar e captar toda a súa atención•Retrato psicolóxico das personaxes aínda que sen esaxeracíon e sempre mantendo unas actitudes repousadas no movemento e na expresión•Figuras con movemento pero non esaxerado senón máis ben repousado.•Nos seus cadros retrata a personaxes da época en temas relixiosos ou históricos (Rendición de Breda)•Riqueza e harmonía cromática

Page 166: Tema 14. A arte barroca

Diego Rodríguez da Silva y VelázquezPeriodo juvenil

Vieja friendo huevos

Naturaleza muerta con personajes

Calidades matéricas

Multiplicidad de objetos

Composición en diagonal

Conexión de personajes: mano con botella (vertical)

yy mano con cucharaPredominio de tonos cálidos:

Naranjas, amarillos, ocres, etc.

Contornos todavíaprecisos, de dibujo

firme.

Tenebrismo: contrastes luz-sombra muy marcados.

Joven sale de sombras del fondo

naturalismo Actiutdes reposadas

Page 167: Tema 14. A arte barroca

Diego Rodríguez da Silva y VelázquezEl aguador de Sevilla

Composición basadaen las verticales

Reflejo tres edades del hombre:Anciano ( de perfil) Adulto ( de frente)Joven ( oblicuo)

Nexo de unión:Las manos con la copa.Simbología: transmisión

de la sabiduría

Características generales de primeras obras: contornos precios, tenebrismo acusado, naturalismo, calidades matéricas, tonalidades

cálidas, actitudes reposadas

Gusto por elDetalle: arrugas

y pliegues

Page 168: Tema 14. A arte barroca

Diego Rodríguez da Silva y VelázquezLos borrachos

Naturalismo de personajes: estado de embriaguez, actitudes

Desvergonzadas, gusto por lo feo, ropajes del s. XVII

Personaje de espaldas a contraluz realza

figura iluminada de Baco.Además crea mayor

profundidad en diagonal

Composición centralizada

Se aclaran los fondos

Realce de Baco porluz y por colores cálidosblanco de ropa, rojo de

manto y encarnado luminoso

Contornos nítidos

Predominiode tonos cálido,

terrosos.

Composición en diagonal recesiva

Page 169: Tema 14. A arte barroca

Diego Rodríguez da Silva y VelázquezLa fragua de Vulcano

Composición en veritcal. Cada personaje escalonado para incrementar sensación

de profundidad espacial

Personajes agrupados en una elipse

Estudio anatómicode desnudos

Luz genera

Espacio real: Vulcano y ayudantes tratados con naturalismo

(colores ocres)

Espacio fantasioso:Apolo inundado de luz sobrenatural

Colores anaranjados

Predominio de colores cálidos

Calidades matéricas:Metal incandescenteBruñido de armadura

Características barrocas:Teatralidad, captación del

instante, etc.

Multiplicidad de objetos

Page 170: Tema 14. A arte barroca

Diego Rodríguez da Silva y VelázquezRetratos ecuestres

Conde-duque de Olivares Príncipe Baltasar Carlos

Caballo en corveta

Coloresplateados

Paisaje en diagonal

Terroso suelo

Verde arboleda

Azules y blancosSierra de

GuadarramaPerspectiva aérea

(escena batalla)

Punto deVista muy

bajo. Proporcionesadaptadas ( iba

encima de puerta)

Contraste masaMarrón del caballo

y ropajes tonos cálidos con fondo

Predominio curvas: patas, grupas, cola

DireccionesOpuestas:crines-fajín

Retratopsicológico

Page 171: Tema 14. A arte barroca

Diego Rodríguez da Silva y VelázquezRendición de Breda

“Las lanzas”

Caballos en oblicuoamplían la profundidad

Lanzas verticalesEjército español bien organizado

(acotan primer término)

Diagonales enmarcan escena principal

Picas irregularesEjército holandés

desordenado

Posible (discutido) autorretrato

Justino de Nassau-Siegen

Ambrosio de Espínola

Gesto amable y generoso

Retratos de personajes de

la época

Perspectiva aérea(fondos verdes

y azules plateados)

Primer plano situado en un espacio de luces y sombras

Riqueza y armonía cromática

Page 172: Tema 14. A arte barroca

Diego Rodríguez da Silva y VelázquezVilla Médicis

Pincelada muy suelta

Pintados alaire libre

Contrasteslumínicos

Paisajeintrascendente

Fusión de colores,dibujo y atmósfera

Page 173: Tema 14. A arte barroca

Diego Rodríguez da Silva y VelázquezVenus del espejo

Composición basada en diagonal curva(símbolo relajación)

Temática: desnudo en pintura española

Sensualidad y erotismo

Formas curvas

Riqueza cromática

Cortinajerojo

Piel nacarada

Tafetán negro

Sábana blanca

Espejo sostenido por amorcillo:Contraste rostro difuminado, de

facciones groseras y belleza rotunda del cuerpo

Page 174: Tema 14. A arte barroca

Diego Rodríguez da Silva y VelázquezLas Meninas

perro

Nicolasito Pertusato(pie en animal = anecdótico)

Maribárbola

Mariana Agustina Sarmiento(ofrece agua en búcaro sobre

plato de oro)

Autorretrato(cruz roja de Santiago

pintada con posterioridad)

Reflejados en el espejolos reyes Felipe IV yMariana de Austria

Aposentador real José Nieto

Dama de honorMarcela de Ulloa

GuardadamasDiego Ruiz de Azcona

Isabel deVelasco

Page 175: Tema 14. A arte barroca

Diego Rodríguez da Silva y VelázquezLas Meninas

Punto de fuga en puerta del fondo

(donde aparece unsegundo foco

de luz)

Foco de luz principalEn ventana lateral de

primer término.

La progresiva gradación de la luz en los personajes

Irán señalando la profundidad a la que se encuentran (mientras más al fondo más oscuros y contornos más

desdibujados = perspectiva aérea

Mitad superior del cuadroDestinado al techo y aCuadros mitológicos

En mitad inferior seDistribuyen personajes

Brazo deAposentador creaLinea de tensión

que nos lleva hasia reflejo de

los reyes

Al aparecer los reyesen reflejo, se introduce

a espectador en escena, pues monarcas quedan detrás

del observador

Figuras de primer término agrupadas de tres en tres

Salón muyelevado

Resto ventanas laterales no dejan pasar la luz,

salvo la última

Pincelada fluida y larga (sólo algunos

detalles con pincel fino)

Gran riqueza cromática

Page 176: Tema 14. A arte barroca

Diego Rodríguez da Silva y VelázquezLas Meninas

Interpretación A: Velázquez está pintando a los reyes cuando irrumpen en la estancia

la infarta Margarita con su séquito

Interpretación B: Reivindicación de laPintura como arte intelectual

Velázquez aparecePintado junto a los

reyes (inusual).

Dos cuadros de la pared son: Atenea y Aracné (copia de Rubens),

y Apolo y Marsias

El aposentador real, al apartar elcortinaje y parecer estar retirándose

parece invitar al observador a dirigirse hacia él atravesando la profunda estancia

Le fue concedida la cruz de Santiago por empeño del rey (no podían formar parte

de esa orden los que sededicasen a actividades

manuales: la pintura estaba catalogada

como manual))

Bastidor cierraLateral del cuadro

Page 177: Tema 14. A arte barroca

Diego Rodríguez da Silva y VelázquezLas hilanderas

Tema mitológico principal (Minerva y Aracné)Relegado a un segundo plano

Iluminación del fondo desde

Haz brillante diagonal(espacio irreal)

Escena costumbristaoculta temática mitológica

(AteneaAracné)

Mujeres en distinta posición(escorzo, frente, espaldas, perfil)

Mujer aparta cortinaje como presentando

la escena

Tapiz con el tema el rapto de Europa

(homenaje a Tiziano)

Escena situada anivel superior

como de un escenario

Captación del movimiento

Perspectiva aérea(la figura en sombra del centro potencia

la distancia respecto al fondo iluminado)

Pinceladasuelta

Riqueza cromática

Page 178: Tema 14. A arte barroca

Diego Rodríguez da Silva y VelázquezLas hilanderas

Significado: superioridad de lasBellas artes sobre las artes manuales

Puttis se dirigen hacia Aracné (símbolo de su

triunfo por lo que Atenea la convertirá en araña)

Damas con ropajesdel s. XVII

representan artes liberales (la música

con violoncelo porquese pensaba que curaba

picaduras de araña

Dama que mira a hilanderasconecta escena del fondo

con primer plano

Aracné triunfadora aparece brillantemente iluminada

Atenea está semioculta por las sombras(pierna desnuda

la delata)

Mujeres forman círculo en ambas composiciones

Page 179: Tema 14. A arte barroca

Bartolomé Esteban MurilloPeriodo juvenil (frío)

La sagrada familia del pajarito

Fuertes claroscuros

Pinceladas lisas con dibujoBastante preciso

Escena religiosaPresentada como

Costumbrista(naturalismo)

Gusto por loAmable, sereno Y dulce frente

Al sentido trágicode la mayoría dela pintura barroca

española

distribución equilibrada de masas y vacíos

Predominio deEstructuras piramidales

Page 180: Tema 14. A arte barroca

Bartolomé Esteban MurilloPeriodo cálido

Visión de San Antonio de Padua

Enormesproporciones

5`6 m.

Mitad inferior organizada según reglas perspectiva lineal renacentista.

Fondo exterior clasicista

Espacio organizado en relación con el espacio arquitectónico que iba a ocupar (capilla San

Antonio de catedral de Sevilla)

Contraste espacio terrenal bien definido

y luz realista

San Antonio en punto de fuga

Zona celestial sinreferencia espacial y luz sobre natural

Obscuridad en círculo donde afloran angelotes

y en el centro la luz dorada envolviendo

al niño

Diagonal dominante

Luz terrenal ilumina deforma realista la estancia

(mesa acontraluz, baldosas, frontal del santo

Page 181: Tema 14. A arte barroca

Bartolomé Esteban Murillo

Niños comiendo empanadas(periodo vaporoso)

Niños comiendo uvas y melón(periodo frío )

Captación de un momentoque permite adivinar el antes

y el después

Color más transparente y difuminado

Calidadesmatéricas

Mancha verdosa sobre fondo oscuro

realzan niño con el melón

Un foco de luz daunidad, creando

volúmenesy distancias

Trata temas de miseria de forma amable

Mirada cómplice

Page 182: Tema 14. A arte barroca

Bartolomé Esteban MurilloPeriodo vaporoso

San Francisco abrazando al crucificado

Paisaje simple en la distancia

Inscripición en latínsobre renuncia a

bienes del mundo

Bola del mundo como símbolo

de renuncia a placeres terrenales

Gama de colores muy austera

Escasez de elementos secundarios que distraigan la atención del abrazo

Page 183: Tema 14. A arte barroca

Bartolomé Esteban MurilloEl buen pastor

Colorido cálido

Formas dulces, invitan

a la ternura

Perspectiva atmosférica los contornos de los objetos

lejanos se difuminan

Características generales