Nafarroako gehigarria / Ostirala, 1995eko apirilaren 7a / VI. urtea /173. zenbakia

Tangoaren antologia

Lehen Mundu Gerra iragan berria, 30eko urtee-tako beherakada ekonomiko izugarriaren atarian, argentinar dotore batek mundua alaitu eta tangoa unibertsalizatu egin zuen. Toulousen jaioa baina Buenos Airesko auzo pobreetan hazia zen Carlos Gardelek pertsonalitatea eman zion emigrantee-kin batera sortu zen musika sentikor eta laketga-rri horri, eta bera izan zen urte haietan Europa-ko izar handienetakoa, Ameriketako zinema-

ko izen hasi berriei itzal egiteko kapaza. Berak utzi zuen haziak loreak eman zituen

mundu osoan, eta dantza talde eta musikari frankok heldu zioten musika horri han eta hemen. Orain, Euskal Herrian bada talde bat hori guztia berreskuratu eta musika mota hori zabaldu nahi duena: Los Mo-

rachos talde nafarra. Gaur eskainiko dute Iruñean 'Recuerdo malevo' de-

ritzon kontzertua, tangoaren urte garrantzitsuenen antologia

izango dena.

Non paratuko dute Leiza-rragaren ditxosozko Bi-blia? Ditxosozko Biblia hori Convergencia Navarra De-mocraticarentzat hauteskunde-tarako pasaportea ote da? Zer esan nahi du Allik Biblia hori erosi izanak? Euskararen alde dagoela Alli? Frogatu ote du hori poterean egon den bitartean? edo frogatu duelakoz, bere neurrian, osatu behar izan du Convergen-cia Democraticoa delakoa? vas-cuencea Bibliaren antzekoa da Nafarroan? non gordeko dute? aurrera goaz? atzera goaz? parti-du abertzalek zer eskainiko di-gute euskararekiko hauteskun-deei begira? EA-k agertuko du fundamentuzko jarrera bat eus-kararekiko? Izanen ote da gai HB euskara b.ere estrategiaren gai-netik paratzeko? Nola lortu eus-kara partidu ez-abertzaleena ere izatea? afera ala xarma? Sanz-ek Alli-ren jarrera malgu eta batzu-

tan zuria erakutsiko ote du? Zein eredu ditu Euskaldun berri batek Nafarroan? baserritarkeriaren ereduaren eta abertzalearen ar-tean aukeratu beharra ote du oraindik orain? UPNA-an eus-kararen eguna egiten denean zer-gatik janzten dira 'kaseroz' eta 'kaseraz'? Zer adierazi nahi dute horrekin? bizitza arruntean bes-tela janzten bagara ere, horrela jantzita ibiltzen garela barnetik? euskaldun batek, Oteizak esan duen bezala, frontoi huts bat ote du bihotzean? frontoi huts batean ari den bertsolaria ote da euskal-duna? 'bizitzaren sentimendu tragikoa' gure ezaugarria ote da? gurea epika da? eta lirika, zer egin lirikarekin? Kitsch-a ote da

Etxearen geografia JUANJO OLASAGARRE ~

Bibliaren galderak

kultura bat hiltzorian dagoenean gelditzen zaion azkeneko aztar-na? noraino gara euskaldunok gerori izan nahiean gure aiton-amonen parodia hitsa? gure umeak, gabonetan esaterako, 'kaseraz' eta 'kaseroz' janzten ditugunean, ohartzen ote gara Sevillako gurasoek Aste Santuan berenumeak 'andaluzez' janzten dituztenean bezala ari garela? Zergatik ote da horrelako egiteen arrazoia Salbazio Kultural Na-zioanala gurean eta besteengan 'horterada' eta folklorekeria? zergatik aritu behar ote dugu beti negarrez? Gure egoera tamalga-rria delako, akaso? 'Gure' horrek esistitzen ote du ala ergelak en-gainatzeko ilusio faltsu baino ez

da? Biblia erosi izana euskaldu-ncik engainatzeko trikimailua ote? Akabatuko ote dugu behin-goan? Non paratuko dute ditxo-sozko Biblia? bere aldamenean paratuko dute azken euskaldun fosilizatua?

Poeta espainiar ingeleszale batek zioen ezin dela nazioaren nahasmendua areagotu egunka-rietan sasiprosa poetikoa erabi-liz, prosaren funzionalizatea be-rezkoa izateaz gain funtsezkoa ere badela. Nago ez ote naizen neroni aritu nahasmendu hori nahasten zutabe honetan, gainera galdera gehiegi plazaratu ditut, herri honek? (herri? probintzia? komunitate? entelekia?) eran-tzunak beharrezkp dituen une hauetan. Beraz agur irakurle eta gogoratu zuri suertatzen bazaizu azken Fidela Bernat hori izatea, irrifar egin behar duzula, irrifar, osti txarra ez baita 'demokrati-koa'.

GUREAUKERAt

MUSIKA Mikel Laboa abeslari ospetsuak kontzertua eskainiko du gaur arratsaldean Iruñean, Udalak an-tolatu duen 'Bedatseko Giroa' programazioaren barruan. Gaia-rren Antzo'kian izanen da, 20.00etatik aurrera, eta sarrerak bi prezio ezberdinetan salduko dituzte: 1000 pezeta butakan eta 600 pezeta anfiteatroan.

Baztango Musika kontzertuan entzuteko aukera izango da gaur ostirala, apirilak 7, Elizondoko Abesbatzaren eskutik. Baztango Euskalkia Musikan izenburu-pean, arratsaldeko 8.00etan hasi-ko da, Arizkunenea Kultur Etxean.

SBILBIDEAK Gasteiztik Iruñerako mendi ze-harkaldia antolatu dute Bagare Kultur Tokiak eta Zaldiko Mal-diko Elkarteak Aste Santurako. Apirilaren 13tik 17ra izanen da eta ibilbidea Urbasa, Entzia eta Andia mendilerroetatik doa, ikuspegi ederrak eta baso ikusga-rriak zeharkatuz. Laguntzarako furgoneta izanen da eta pentsatu-riko gastuak 15.000 pezetakoak dira, gutxi gora behera.

Zalduendotik abiaturik Ait-zgorri mendia igo eta Arantzazu-raino doari ibilbidea antolatu du igande honetarako, apirilak 9, Nafarroa Kirol Elkarteak. Parte hartu nahi duenak Elkarteko egoitzara joan (Jarauta, 78) edo 22 43 24 telefonora dei dezake.

BESTELAKOAK Jus la Rocha antzerki taldeak 'Motin de brujas' izeneko lana taularatuko du gaur ostirala, api-rilak 7, Atarrabiako Udal zine-man. Udalak eta Irati Elkarteak antolatu duten 'Udaberria eta Emakumea' zikloaren barruan, arratsaldeko 6.00etan hasiko da.

Zinema Mexikarra zikloaren barruan 'Cinco semanas en glo-bo' izenburuko pelikula botako dute heldu den asteartean, hilak 11, Iruñeko Olite zineman. Nafar Ateneoak antolaturik, arratsalde-ko 8.00etan hasiko da. Sarrerak 350 pezetan salduko dituzte.

Leitzako Historiaz kontu kontari' izenburupean solasal-dia izanen da gaur arratsaldeko 7.30etan Leitzako udaletxean. IKAk eta bertako Euskara Zerbi-tzuak antolaturik, bertan Patxi Zabaleta HBko parlementaria eta Patziku Perurena idazlea izanen dira, besteak beste.

P i / \ I / \ K l \ / \ OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOTOO

GAIZKA ARANGUREN

Korrika, sexua eta kartzela. Kartzelan sexua korrika

Agur t ' e rd i 'asteko kronika' honen irakur-

leei Iruñeko espetxeko 'ikas-gelatik'. Joan den astean onar-tu zuten ordenagailua erabil nezakeela kartzela barruan; beti ere, Tesi Doktorala egiten ari naizelakoz. Juan Kruz La-kasta, Nafarkaria honetako bertze kazetari eta intsu-mitu presoak ez du orain arte bai-menik ukan. Eta ordinatorea esku-

tan, e spe txeko egoeraren berri eman nahinizuke barrutik egin du-

dan lehen zutabe-txo honetan.

Donibane-Ga-razin abiatu zen korrika lehengo ostiralean. Lehe-nengo kilometro-ko argazkian ga-raztar ezagunak ageri ziren; beti t inko dabi l tzan h o r i e t a k o a k . Haien a rgazkia ziegan itsatsi on-doren ekin genion Korrika peniten-tziarioa prestatzeari. Lekukoa aspaldi genuen egina, eta az-ken egunetan sartu ahal izan zizkiguten dortsalak lagunduta dena txukun zen patioari 10 bira emateko. Baina... intsu-mitu talde txiki batek eta preso politikoek osatutako ordezka-ritza batek soilik egin zuen ko-rrika. Gainontzekoak zigortu-ta, isolatuta ginen ziegetan.

Harresien kanpokaldetik gaz-teen moduluaren patiora zato euria hasi zen orduan. Dozena pare bat zato ardo. Kartzelariak intsumituen gibeletik korrika zebiltzan, hauek zatoak urdai-lean husten saiatzen ziren bi-tartean. Korrika ederra hori

ere. Helduen nahiz gazteen pa-

tioetan beraz, Korrikari omen egin ahal izan zioten. Eta zie-getan zigorturik geundenok? Eguzki Irratiak zuzenean es-kaini zigun Korrikak Iruñe-rrian egin zuen ibilbidea. Irra-tiari lotuta eman genuen den-bora luzea. Baina bertze zere-ginik bazen.

Ziegetan binaka garenez, ez dugu intimitaterako minutu bakar bat ere. Hartaz, isola-mendu asteburua une egokia da norberaren behar sexualei bide emateko. Harreman hete-rosexualei atxikituak gaude-nontzat, isolamendu ordu lu-

zeak jasangarria-goak dira ametse-t a k o k a n p a i a r i joaz. Aldizkari ki-likagarriak ez dira falta; batez ere ko-mikiak (hala ere, inork horrelakorik oparitzeko aukera badu, milesker). Autozerbitzuaren orgasmoak! Harre-si hauen artean e z i n b e r t z e k o a k . Izan ere, hilean be-hin neska-laguna edo mutil-laguna-

|"1-ekin jolasteko pa-rada egon arren (vis a vis), ez da joko sexualetarako denbora eta leku egokiena. Hiru or-du dira. Gurasoak, arreba eta neska-l a g u n a . O r d u t'erdia pasa eta...

nola erran amari, bere sentsi-bilitatea mindu gabe, laguna-rekin bakarrik gelditu nahi du-zula? Arrebari bi keinu egin, bon! irmoa ahozkatu, laguna-ren eskua laztandu... bai... ohartu da... Badoaz!

Ordu t'erdi. Hori da presoak eta lagunak duten denbora.

Korrika, Sexua, Kartzela. Kartzelan, sexua korrika.

ASTEKO PERTSONAIAK

Txapelketa nagusi batean irabaztea lortzen duen lehen emaku-mezkoa da Estitxu Arozena lesakar gaztea. Ez da, ez, marka txarra, are gehiago hiru urtez txapeldun izan den aitaren aurretik geratu de-la kontuan hartuz. Nafarroako Bertsolari Txapelketa irabazteak poz-tasun handia ematen diola adierazi zuen Estitxuk, eta txapela «gu-txien hutsegin duenarentzat izan» dela. Hogei urte besterik ez di-tu, baina dagoeneko lortu du garaipen handi bat. Denetara 757,5 pun-tu lortu zituen, aitak baino lau t'erdi gehiago, bertso politak eta ongi eginak kantatuz. Erregulartasunez aritu da txapelketa osoan eta horrek eman dio txapela, urduri samar ibili bada ere, merezi-takoa.

Estitxu Arozena Bertsolaria

Fermin Ezkurra Osasunako presidente ohia

Ongi merezitako omenaldia egingo diote gaur Fermin Ezkurra Osasunako presidente ohiari. Orikainen jaioa orain dela 73 urte, 1.970ean izendatu zuten Nafarroako futbol talde rfagusiko presidente,' eta kargu horretan jarraian 21 urte egin zituen. Horretaz gain, 47 urtez aritu da Iruñeko Aurrezki Kutxa Munizipalean lanean, zuzendari ere bai hainbat urte. Beste batzuekin batera izan zen Futboleko Liga Pro-fesionalaren sorreran eta Komite Exekutiboan ere parte hartu zuen. Lan izugarria egin du kirol munduan, aditu guztiek aitortu dutenez, eta orain omenaldia dator, ohizkoa izaten denez. Horretarako futbol munduko hainbat pertsona bilduko dira Iruñean eta Udalak ere bere omenalditxoa egingo dio.

AHAZTU GABE!

IKASTAROAK

Ortzadartalde iruindarrak kul-tura tradizionalari buruzko VIII. Gai Bakarreko Ikasta-roak antolatu ditu, urtero be-zala. Aurtengoan Ezpatadan-tza izango da protagonista.

- Ikastaroa, beraz, oro har dan-tzan interesaturiko guztiei eta bereziki folklore taldeetako partaideei dago zuzenduta. Ezpatadantzaren inguruko ikastaro honek hamar klase izango ditu,- dantzariaren prestakuntza fisiko eta tekni-koari eta Iztuetaren Ezpata-dantza eta Brokel-dantzari bu-ruzkoak. Apirila osoan zehar izango dira aipatu klaseak, osotara 33 ordu. Irakasleak, berriz, Xabier Urresti eta Xa-bier Ezkurra izango dira, Do-nostiako Goizaldi taldeko dantza maixu ohiak. Xabier Urreistik, hain zuzen ere, badu esperientzia luzea dantzaren munduan, iaz urtebete aritu zelako Urbeltzek prestaturiko muntaiarekin. Argibide gehia-go nahi duenak Ortzadar tal-dearengana jotzea besterik ez du: Desca lzos kalea , 65 (22 31 07)

ADI> • • • OOOOOOOOOOOQOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO

EUSKALERRIA IRRATIA FM91.4

Egunero, astelehenetik ostira-lera, 'Zokobetailu' goizeko lO.OOetatik ll.OOetara.

X0RR0XIN IRRATIA FM 107.5

Egunero 20.00etati 22.00eta-ra... 'Karakola segi hola' gaz-teendako saioa.

ARALARIRRATIA FM 106.2

Astean zehar 13.30etatrk 14.00etara... Bertako bizilagun eta pertsonai ospetsuei elka-rrizketak.

KARRAPEIRRATIA FM 107.8

Astean zehar, 12.20etatik 12.35etara 'Gauza guztien gainetik' edertasuna eta osasu-na, sukaldaritza, ohiturak...

Nafarkaria Mt ts'jz t:w:wt

Iruñea-Aiziritze

Haur kantari txapelketen finalak E. D.DE U./L.F / IRUNEA/BAIONA

«Hara, hango hura, ezkerreko iskinean dagoena, huraxe ene iloba da». Horixe erranen dio izeba musugorriak aldamenean egokitu zaion gizonari, igandeko gona dotorea bere pisuaren pean zalpalduta, z imurtuta , duela. Berdin dio. Iloba kuttuna ari da kantari, non eta Gaiarre antzo-kian, Nafarroako Haur Kantari Txapelketaren Saio Nagusian, eta, Leireren hizketa ulergaitz gertatzen baldin bazaio ere, ain-gerutxoaren ahotsa xarmanga-rria da. Finean, esku zarta azka-rrek onespena emanen diote kantariari.

Gauza hori gertatuko da, ha-meka aldiz errepikatuta, datorren igande honetan, apirilak 9, Iru-fieko Gaiarren antzokian, goize-ko l letat ik aitzinera. Orain ar-tean bi kanporaketa saio burutu dira, igandean finala, eta saio na-gusi horretatik Euskal Herriko Final handian ariko diren nafar ordezkariak aterako dira, epai-mahaiak deliberatuta hiru eta laugarrena entzuleek erabakita. Horretarako, entzuleak botoa eman ahal izanen du, sarreraren gibelaldean partehartzaile baten izena idatziaz. Gero bozkatu, zenbatu eta boto gehien eskuratu duen horrexek hartuko du txar-tela Euskal Herrikoan kantatze-ko.

Epaimahaian lau lagun izanen ditugu. Horietarik hiru kanpora-keta saioetan ibili dira: Koldo Pastor musikaria, Fermin Iriarte abesbatza zuzendaria eta Mikel Juanitz musikaria. Hauekin ba-tera Maite Idirin Lapurdin bizi den kantari eta musikazale eza-guna jarriko da, eta hainbat gau-za izanen dituzte kontutan pun-tuazioa ematerakoan: trebetasu-na, ahotsa, kantuaren ekarpena eta bertze.

Kantariak banaka, binaka edo taldeka ariko dira, haur eta gaz-tetxoen mailan, 22 denetera, gure herrialdeko anitz lekutatik eto-rritakoak. Ondoko hauek dira eta azaldutako ordenean abestuko dute: Berako Labiaga ikastolako Ttipittarri taldea; Lekunberriko Lorea eta Nerea; Paz de Zigan-dako Piperminak taldea; Irur-tzungo Ziripot taldea; Jaso ikas-tolako Maite eta Miren; Lesaka-ko Tantirumairu taldea; Ultza-mako Belate San Julian bakarla-ria; Lekunberriko Gabai taldea; Altsasuko Katakrax taldea; San Fermin ikastolako Haizea biko-tea; Lizarrako ikastolako Ko-blakariak taldea; El izondoko ikastolako Bi baztandar bikotea; Paz de Ziganda ikastolako Txe-petxak taldea; San Fermingo Maitzi bikotea; Lekunberriko Aral&rko Kantariak taldea; Be-

N a f a r r o a k o bi f ina lak e g i n g o d ira he ldu d iren e g u n o t a n .

rako Jesusen Bihotza ikastetxeko Estibalitz Agirre bakarlaria; Jaso ikastolako Pailazo Barregarriak taldea; Amaiur Udal Ikastolako Haizea eta Maitane bikotea; Goizetako Patxi bakarlaria; Be-rako Labiaga ikastolako Attona-rri taldea; San Fermin ikastolako Txindor taldea eta Berako Jesu-sen Bihotza ikastetxeko Erentzu taldea.

AIZIRITZEN Aiziritzeko gela NAFARROA b e r r i a i e n d e z

"HEREKOAK m u k u r r u ' b e t e zen iragan da igandean Nafarroa Behereko Haur Kantu Txapel-ketaren finalerdiarentzat. Pan-txika Maitia eta Mattin Hiri-goienek aurkezturik, ekitaldia arratsaldeko ordu bi t'erdietan abiatu zen eta Amikuzeko ikas-tolako ttipiek ohore zuten en-tzungarria ' abiatzeko. Kantuz kantu, kreazio edo kantu xaha-rrak emanez, taula gainetik pa-satu diren 200 kantari eta musi-kariek xoratu zituzten ehunka bildutako entzuleak. Azpima-rratu behar da herri kantuak edo ezagunak zirela gehienak, nahiz eta kreazio batzuk entzuteko pa-rada izan zen, hala nola Jean Pujo Baigorriko eskolako Nerminen lagunek eman zuten 'Tz inbi Tzanba'. Bertso zahar zenbait edo agertu gabean gelditu ziren kantuak ere eskaini zituzten talde batzuek, Iguzki liliak taldeak Labeguerieren 'Oto Zaharra ' eman zuen gisan.

Basaurin ekainaren 17an ira-ganen den final nagusian Nafa-rroa Behereko ordezkarien hau-tatzeko epaimahaia osatu zuten tokiko lagunekin, eta finalean parte hartuko dute 6 eta 9 urte artekoetan Sabina Castillonek 'Mundu zabalderako' kantuare-kin, Extebe Sallatok 'Lau Teila-

tu' Itoizen kantu ezagunarekin, Maialen Mendiboure eta Extebe Sallato bikoteak 'Brodatzen ari nintzen' kantuarekin eta Jean Pujo kolejioko Nerminen lagu-nek 'Tzinbi Tzanba' kreazioare-kin.

Basauriko finalerako txartelak emateaz ga in , bes te kan ta r i franko sariztatu zuen epaima-haiak. Sei eta bederatzi urte ar-tekoetan saria eman zien Ozti-barreko ikastolako Peio Sarraude

eta Iban Erdozainzi-ri, 'Maritxu nora zoaz' •manera franko pollit batez eman bai tzuten. Kantu aberastasuna edo kreazio hobe-renaren saria eman zieten Jean Pujo kolegioko ikaslei. Taula gaineko joko hoberenarentzat Oztibarre ikastolako bikote gaz-tea sariztatu zuten eta ahots ede-rrenaren saria eman zioten Flo-rence Ruitz garaztarrari. Entzu-leek beren gus tuko kantar ia bozkatu zuten Extebe Sallato.

Basaburua

Satrustegi Beramendin gaur Kultur Hilabetearen barruan

P U / IRUNEA

Jose Maria Satrustegi Euskal-tzaindiko idazkariak gaur eskai-n i k o d u e n h i t z a l d i a r e k i n —'Euskal ohiturak: ihauteriak, San Juan suak, maiatza, elorriak etxeko a tee tan '— hartuko du abiadura apirilean zehar Irkaitz gazte taldeak antolatu duen Ba-saburuko Kultur Hi labeteak. Hasiera, hala ere, joan den igan-dean izan zen, Berueten izan zen Adinduen Egunarekin. Satruste-giren hitzaldia Beramendin iza-nen da, arratsaldeko 8etatik au-rrera.

Eki ta ldiak apir i lean zehar izanen dira, nahiz eta aurreko bi urteetan maiatzean egin diren. Bi helburu kontuan hartu dira egi-taraua prestatzerakoan: batetik, herrietako jendeak gogoko izan ditzakeen ekintzetara biltzea, eta bestetik antolaturiko ekitaldien bidez euskara eta euskal kultura indartzen eta berpizten saiatzea.

Igandean, horrela, haur egu-na izango da Orokie tan , eta arratsaldeko 4etatik aurrera jo-koak izango dira. Ondoren Az-kona Taldea-ren emankizuna. A p i r i l a r e n 22an , l a r u n b a t a , Herrantz Urtasun ariko da eus-kararen gainean 'Euskara ren egoera aztertuz' izeneko min-t z a l d i a r e k i n . A r r a t s a l d e k o 8e tan i zango da, J ayn t sa ra -tsen. Hurrengo egunean, goize-ko l le tan, herri kirolak izango dira Arraratsen: aizkora apus-tuak, ar t i sauak, gazta dasta-keta...

Apirilaren 29an bertso afaria i z a n g o da I t s a s o n , g a u e k o lOetatik aurrera, eta apirilaren 30erako ibilaldia prestatu du gazte taldeak Basaburuko men-dietan zehar . Goizeko 9etan abiatuko da txangoa. Bukatze-ko, ma ia tza ren 6an gaupasa izango da Elurte taldearekin, nahiz eta tokia oraindik zehaz-teko dagoen.

Lesaka

ffl. Herri Lasterketa igandean korrikakri famatuenekin

a» LESAKA

III. Herri Lasterketa jokatuko da iganden honetan herrian, Ba-tzoki Elkarteak antolatuta eta euskal korrikalari famatuenen partaidetzarekin. Kategoria guz-tietan dago parte hartzeko auke-ra, eta froga nagusia, seniorrena alegia, 12.30etan hasiko da.

Bi ibilbide izango dira: 500 metroko bat, eta 2.000koa bes-tea. Lehendabizikoan benjami-nak, alebinak eta infantilak ariko dira, eta bigarrenean gainontze-ko kategoria guztiak. Helduek, kasurako, lau itzuli eman behar-ko dizkiote ibilbideari: zortzi ki-lometro, alegia. Parte hartzea dohainik izango da, eta partaide bakoitzak oroigarri bat —kami-seta bat-— eskuratuko du. Izena lasterketa hasi baino ordu t'erdi lehenago ematen ahal da, eta las-terketa bukatu eta berehala sa-rien banaketa egingo da.

Batzoki Elkarteak laguntza ugari izan du lasterketa honen antolakuntza lanetarako; Lesa-kako Udalak eta bertako banke-txe batek ezezik, herriko taberna, banketxe, denda eta enpresek eman dirulaguntzak ere lasterke-taren arrakasta ziurtatu dute. Frogaren ezaugarriak herri las-terketa batenak dira: herri bar-nean burutuko da, bidea asfalta-tuta egonen da eta maldarik ga-bekoa izanen da. Lasterkarien-tzat berotzeko toki bat, aldatzeko gelak eta dutxak atondu dira.

Partaidetza ziurtatu dutenen artean azpimarratzekoak dira hainbat izen: Gabriel Garin gi-puzkoarra, Euskadiko Kros txa-pelketako txapeldunordea; An-dres Martinez korrikalari nafa-rra, gure lu r ra ldeko inoizko onena; Joseba Sarriegi, 3.000

? metro oztopodunetan Gipuzkoa-ko errekorra duena; Karlos Ben-goetxea, 1.500 metroetan Gi-puzkoako txapelduna; Oskar Iriarte, 5.000 metroetan Euska-diko txapelduna eta Nafarroako kroseko txapeldunorea; Rafa Maritxalar, Nafarroako atletis-moaren barnean etorkizun apar-tekoa duen korrikalaria; Juan Zubie ta , Nafa r roako maratoi errekorraren jabea; eta Maika Ariztegi, Nafarroako kros txa-pelduna. Lerro hauek idaztera-koan ez zen ziurtatua aterako ote diren —besteak beste— Alfonso Fabo (800 metroetan Euskadiko txapelduna), Iñaki Gebrero (800 metroetan Gipuzkoako txapel-duna), Ricardo Toro (bost aldiz Sarako kontrabandista lasterketa irabazi duena eta ehun kilome-troko lasterketak burutzeagatik ezaguna ) eta Rosi Ta l ave ra (maratoi lasterketetan Euskadi-ko onenetarikoa).

Tañgoa.ren antologia ^ y ^ A l r u ñ e a n

Gaurko emanaldian mende hasierako gi-roa gogorarazi nahi du Los Morochos

taldeak, eta eszena-tokia horretarako prestatuta dago.

IRINTA

ALBERTO BARANDIARAN / IRUNEA

Buenos Airesko (Argentina) portua ametsetako helmuga zen garai haietan. Milaka kilometro koadroko etxaldeak, mugarik gabeko lurraldeak, oparotasu-na, aberastasuna haien guztien atzetik... Amerikak, finean. Joan den mendearen bukaeran Rio de la Platako zona osoa —Montevi-deo barne— munduko emigrante guztiak asegabe irensten zituen aho izugarria zen, abegi bukaezi-na eskaintzen zien altzo erral-doia. Bertara abiatu ziren lati-noak, euskaldunak, galiziarrak, frantziarrak, eta bertan nahastu ziren kultura guztiak. Toki apar-ta zen nahasketa kulturalerako, eta berezrki musikarako. Hor sortu zen tangoa.

Orain, ia ehun urte geroago, mundu osoan ezagunak dira Toulousen (Frantzia) jaiotako

Ai, Buenos Aires maitea!

Tangoaren antologiari buruz emanaldia prestatu du Los Morochos-ek

I uerdo Malevo' izeneko ikuskizuna aurkeztuko du gaur, ostirala, Iru-ñeko Nafarroako Antzerki Eskolan, Los Morochos taldeak. Tango argentinarraren antologia dei genezake hango dantza bikote batekin

restatu duten ikuskizuna, beren asmoa mende hasieratik 1940ra bitarteko tangoaren historia aurkeztea baita. Hori baino gehiago ere bada 1993an sortu zen talde honen asmoa: Euskal Herri osora zabaltzea emigranteengandik jaio eta Carlos Gardel unibertsal egin zuen musika hau.

Car los Garde l pa regabea ren grabazioak eta, egun, bere iru-dia oraindik ere bonaerense ti-pikoarena da. Gardenegiak, ala-baina, hitzak, sentikorregiak es-presioak, beroegiak musikak, lurralde batekoak bakarrik iza-teko.

Egun —Europan bereziki—, tangoak nonahi pizten ditu pa-sioak eta «mende honetan eza-gutu den dantzarik sujerente eta laketgarrienaren» korapilo se-kretuak askatzen irakasten da dantza eskola gehienetan. Baita Euskal Herrian ere. Iruñean gaur estreinatuko den ekitaldia tan-goaren historiari errepasoa egi-teko pentsatuta dago, portu in-guruko tabernetan sortu zenetik Gardelek Parisen famatu zuen arte.

Los Morochos taldea 1993an osatu zuten Norberto Viñasek eta Gabriel Sareskyk. Lehendabizi-

Tangoaren antologia Iruñean

Los M o r o c h o s e ta M a r c e l a e ta R i c a r d o dantzar iak .

koari, bilbotarra jaiotzez, fami-liaren bidez heldu zitzaion tan-goaren ezagutza , aita zaletu amorratua izanik betidanik en-tzun zuelako etxean konpasen doinu ahantzezina. Kostata hel-du zen, baina, doinu ezaguna erreparorik gabe atxiki tzera. Hasieran zenbait rock taldetan, sartuta, argi talpen f rankotan plazaratu zuen bere sormen lite-rarioa, eta 1988an hasi zuen gaur egun garatzen ari den arlo artis-tikoa, bakarkako emanaldiak ematen. Duela bi urte, Saresky ezagututa, osatu zuen taldea eta bere ibilaldi profesionalari ekin zion. Gabriel Saresky gitarra jo-lea Buenos Airesen ja io zen 1957. urtean eta bertan emanda-ko urteetan musika klasikoa ika-si zuen bereziki. Europan jada, 1977tik aurrera tangaa eta mu-sika garaikideari lotu zitzaion, eta 1984tik aurrera Lizarran bizi da. Luis Jose Chaves 'Piti' izan da taldearen azken fi txaketa. Arras ezaguna Nafarroan 'Malos tratos' taldearekin egindako la-narengatik, iazko hasieran hasi zen taldearekin. 'Denek dute be-rebiziko atxikimendua tangoa-rekin. «Gustukoa dugu oso, bes-tela ezingo genuke hau egin».

' R e c u e r d o M a l e v o ' o rdu t'erdiko ekitaldia da, eta nola de-koratu eta jantziengatik hala au-keratutako abestiengatik tango klasikoa berreskuratzeko lana dela esan daiteke. Izan ere, kantu guztiak 1940 baino lehenago-koak dira. Kantu klasikoak, be-" raz, eta ezagun askoak gehienak, grabazio zahar gehienetan azal-tzen baitira.

Horretarako interpretazio lan gogorra egin behar izan dute tal-dekoek, partitura gutxi direlako alde batetik, eta grabazioetatik ezin delako akorde guztiak ate-ra bestetik. «Askotan asmatu egin behar dira akordeak» dio Sareskyk, «melodia aurkitu ar-te. Gainera, ezin da inprobisatu, neurria eta tonoa finkatuta dau-delako». Hala ere, abeslariaren mterpretazioa e r razagoa da, Norbertok azaltzen duenez, gra-bazio guztietan gehien nabar-

mentzen dena ahotsa baita. Falta dute, ordea, bandoneo deritzon akordeoi kromatikoa, Gardelen zenbait kantutan hain esangura-tsua den soinu zartatua. Aukera kontua hau ere. «Alde batetik, oso teknika konplikatua dauka» azaldu du Sareskyk, «eta hemen ez dago jenderik horretarako eta, bestaldetik, guk egiten dugune-rako ez da erabat beharrezkoa».

Abeslariaz etabi gitarrez gain, dantzari bikote bat ere ariko da eszenatokiaren gainean. Marcela eta Ricardo senar-emazte argen-tinarrak aski ezagunak dira eta ikuskizunaren alde horren ardu-raduna dute. Biak ere Rio de la Platako herbeherean jaiota, tan-goak dantzatzen lortu duten esti-lo pettsonalak famatu egin ditu han eta hemen.

Bi dantzari hauek duela bost urte heldu ziren gure artera, Eus-kal Herria osoan zehar eman zi-tuzten emanaldien bidez. 1991n Argentinak Madrilen duen en-baxadak saritu egin zituen, egi-ten zuten lanak 'interes kultura-la' zuelakoan, eta Madrilen zen-bait urte bizi eta gero, Nafarroa aukeratu dute laketzeko lurralde. Klaseak emateaz gain, ikuskizu-netan parte hartzen dute, hau le-kuko, «besarkatuta egiten den dantza bakarra» zabaltzeko.

Denek garbi dute tangoak ba-duela etorkizuna, emanaldi hu-tsak baino zerbait gehiago egin daitekeela. «Guk, Los Morochos taldeak, 50 emanaldi inguru egin genuen iaz» dio Norbertok, «eta dagoen ukitu exotikoa baztertu gabe, jendeari, berez, gustatu egiten zaiola sumatu dugu. Bere magiak, bere erakargarritasunak, atxiki tzen du jendea . Gakoa kantatzeko erabiltzen den izpiri-tua da, maitasun kopurua». Tal-deak dagoeneko maketa bat gra-batu du, gaur salgai paratuko de-na, eta bertako abesti gehienak bertsioak badira ere, ez dute baz-ter utzi konposizioa, jada zenbait lan osatuxeak badituzte eta. Ha-laber, dena hori bakarrik izan ez dadin, ekainean tangoari buruz-ko jardunaldi batzuk antolatu behar dituzte Lizarran.

IRINTA

kakoa. 1928an, Parisen egin zuen debuta Gardelek, eta Euro-pako goi mailako gizarteak be-reganatu zuen, garaiko artista handien gisa. Horrek berehala piztu zuen Argentinako dirudu-nengan interesa, eta tangoa ber-tako musika nazional bihurtuko zen. Gardel izan baitzen, izan ere, musika honen arima eta bi-hotza.

Jatorria Rio de la Platako itsa-sertzean izan zuen, Montevideo eta Buenos Airesko metropoliak biltzen dituen kostan eta bertara heldu ziren kulturen arteko na-hasketatik sortu zen. XVIII eta XIX. mendean , Andaluz iako hotsak ziren inguruan, eta haba-nerak, eta bertako gaiak —kreo-lak—, eta... Emigranteek beren mus ikak ekarr i z i tuzten, eta bandonoarekin bertako musikak baztertu zituzten portutik. Or-

Gardelekin, eta bereziki musi-kari —tangoa r i— hitza jarr i zionetik, tangoa portutik atera zen, eta Buenos Aires eta Argen-tina osora zabaltzen. Europara —Madrilera eta Bartzelonara— 1925ean egin zituen lehen bisi-taldiekin erdi mailako gizarte ar-gentinarra ezagutzen hasi zen musika, eta Parisen 1928an izan zuen arrakastaren ondotik Gar-del musikari nazionaltzat hartu zuten. Ordutik aurrera azaldu zi-ren interprete asko eta onak. Mu-sikak ere garapena izan zuen, partiturak azaldu zirelako, eta hasierako gitarra joleei orkestra osoak gehitu zitzaizkielako ba-tzuetan.

60ko urteetan, ordea, eten ga-rraptzitsua izan zuen tangoak, eta grabaketak 'gero eta urriagoak egin ziren. Ricardo Auzmendi-ren iritziz, garai haietan bata bes-

Portutik Parisera A. B. / IRUNEA

Bi urte funtsezkoak dira tan-goaren historian, biak Carlos G a r d e l e k i n z u z e n k i l o tuak : 1917a eta 1928a. Europa Lehen Mundu Gerran murgildurik ze-goen garai hartan abestu zuen le-hendabiziko aldiz Gardelek tan-goa, musika hau izango zenaren oinarria ezarriz, 'Mi noche triste' ( 'Ene gau tristea') abestiaren bertsioare-kin. Hortik aurrera-koa tango izango zen; anzinako guz tia bilakaera, na-hasketa, ere- i duaren ibi lera itsue-

ta /iraldo- alllilll

duan azaltzen da tangoa, baina dantzatua, ez baitzen abesten. Behe mailako jendearen musika zen, nahasia eta pertsonalitate zehaztu gabekoa artean. Musi-kari anitz ibiliagatik, ez zuten ezer utzi hurrengoendako, eta partiturak eta hitzak urriak dira oso.

tearen atzetik agintea eskuratu zuten diktadurek zeresanik izan zuten etenaldi hauetan. «Ingeles musika bultatu zen orduan, in-gelesa ez zelako ulertzen. Tan-goa kaleko musika da, herritarra, eta ez zen propaganda ona dik-tadurarentzat». Orduko musikari onenak isilarazi zituzten, eta ez zen tangoaren garapenik izan.

Klandestinitateko emai-tzak, ordea, demokra-

ziarekin ezagutzen hasi ziren eta be-

raiek dira gaur egungo tangoa-

ren izarrak.

N o r b e r t o V i ñ a s abes -laria , eki ta ldi ba tean .

IRINTA

Zakilaren luzea Galdera: Ez dakit galdera hau Otxoa edota Gemio andre dotoreei egitekoak diren, ha-laz ere, zuri igortzen dizut. Esaten denez, zakilaren luze-rak ez du axoiarik, zut daude-larik beretsuak baitira. Egia al da hori?

Erantzuna: Ez, zakilaren luzea aldakor askoa da, hala pertsona beraren baitan, nola pertsona batengandik beste ba tengana . Bataz bes te , 14etatik 16,5erainoko (zen-timetrotan jakina) bitarte horretan dabiltza zut daude-larik, 11 zentimetroko zir-kunferenzia izanik. Inkesta-ren arabera, zirkunferentzia hau eta ez luzea da emaku-meei axola zaiena. Munduko zakilarik txikiena luze 1,27 zentimetrokoa zen, eta lu-zeena 35,5ekoa. Azken hau egia dela egiaztatu nahi ba-duzu, bibliografia irudika-tua utz niezazuke. Halako zakilaren jabe direnek nekez lortzen dute altxatze arrunt bat.

Bestalde, esan gabe ez bi-hoa niri-kontatutako pasadi-zu bat. Euskaldun pet mon-tafiako talde bat Afrikara joan zen ehiztari. Eta halako batean hango ugaldean bai-natzean, haien bizkarretik majo egin zuten irri beltzek, Europako eta Afrikako zaki-len artean zegoen aldea ez baitzen ttipi.

Galdera:Nik sei titiburu ditut. Normala al da hori?

Erantzuna: Behin baino ge-hiagotan esan behar izan dut normal izenondoa oso gutxi gora-beheratsua dela. Jakina normala dela. Hemen nor-malak ez direnak ilargitarrak dira, eta horiek, nik dakidala, ez dute kontsulta honen be-harrik.

Gu ugaztunak gara, era-doski egiten baitugu. Horre-xegatik daukagu titiburu ze-rrenda bat, murriztu eta mu-gatu egiten dena sortu baino lehen. Zenbait kasutan ez da hola gertatzen. Oso arrunta da hirugarren titiburua.

Galdera :Gure bizilaguna aukeratzean, bada irizpiderik? Zeintzu dira?

Erantzuna: Badirudi sei urte bete baino lehen gure geroko joerak eta gustuak taxutu,

Badirudi sei urte

baino lehen gure

geroko joerak eta

gustuak taxutu, eta

horietara gehien

hurbiltzen direnak

gogoko ditugula.

'Grandville-n iruditan euskal errefrauak' liburuko ilustrazioa.

' nagusi den

emakume eta gizon

gazteren arteko

mataza-konbinaketa

oso aberatsa eta

komenigarria izaten

da. tlori bai, gero

gerokoak.

eta horietara gehien hurbil-tzen direnak gogoko ditu-

. gula. Egia esan, guztiz bes-telakoak izanik ere, beti dira elkarren antzak. Dakizunez, honelako ikerketarako ipa-rrameriketarrak prest dau-de generalean, eta haien ara-bera be la r r iak eta hatsa hartzeko erritmoak dira el-karren antzik usuena. Egia esateko, e lkarren antzak erosotasun sentsaziorik sor dezake.

Galdera: Julio Iglesias naiz, esan nahi dut, hori nire goiti-zena dela. Ni baino hogeita hamar urte (ez dakit nola idaz-ten diren zenbakiak euskaraz) zaharragoa den emakume batekin nabil. Sexualki ez du-gu inongo arazorik. Gerora begira hori oztopo bat izan al liteke?

Erantzuna: Orain modatan jarri da nor bere adineko ba-

tekin esposatzea edo uztar-tzea. Ez da kultura guzietan dagoen aztura, ezta gurean ere, aldi joanari so eginez gero.

Adinez nagusi den ema-kume eta gizon gazteren ar-teko mataza-k.onbinaketa oso aberatsa eta komeniga-rria izaten da, iritziak iritzi. Ez naiz txantxetan ari. Hori bai, gerokoak gero.

Laborarien liburuaz (II) Bizente Aizpuru ordiziarraren nekazaritzari eta gazteen garbi-

tasunari buruzko liburuak

Jadanik hogeigarren mende ho-netan, Bizente Aizpuru Agirrezabal izeneko Ordiziako semeak gai haue-kin zer ikusirik duen beste liburu bat eskeintzen digu: Nekazaritza, eus-kalerriko nekazarientzat. 40 ikas-gaiez hornitu 214 horrialdetako idaz-ki hau Donostian agertu zen 1930. urtean Leizaolaren moldiztegian. Era guztietako aholkuak ematen ditu. Lurra nola landu, landareak, arbolak, basoak nola zaindu, behiak, oiloak, zerriak, erleak etabar nola hazi... Na-tur zientzietako ezagupen zientifiko ugari dago barreiaturik liburuan ze-har. Halaere, euskara traketsa du, egileak berak aitortu zuen moduan. Horregatik apika, 1000 aleetako ti-rada horrek etzuen arrakasta haundi-rik lortu. Egilearen gora beherak ere ezin ipteresgarriagoak. 1889. urtean sortu, Suizako Friburgon ingenieri-tza agrikola ikasketak bete egin. Or-dizian baserri lanetan aritu. 1928.an Iruña ondoko Ibargoitiko Elora joa-ten da bere osaba baten lurretako produzioa antolatzera. Azkenik, 1939.an bueltatzen da Andoaina. Eloko egoitzak markatu zuen zeharo. Karlista eta nazionalisten arteko zu-bia izan nahi zuen, Irujorentzat au-nitz boto lortuz lehen itsu itsuan kar-lista zen Elo bezalako herri batean, eskuineko blokearen atzean geratzen den bigarren partidua izanik 1933. urtean. Errepublikanoa, foruzalea, federalista eta guziz agnostikoa iza-teak ezin hobe deskribatzen zuen be-re burua. Beraz guziz pertsona inte-resgarria.

Honekin batera, eta pertsona ho-nen oroimena hona ekarri ezkero, ezin esan gabe utzi idazle berak egi-niko haren bigarren lana, hau da Gazteak garbik izan, garbitasun bi-dez zeoz nagusituko zerate pake ta zoriontasun bilatz. Hauxe bera Elo herrian argitara eman zuen 1930. ur-tean nahiz Beasaingo Zunzunegi moldiztegian inprimatu 1000 alee-tako edizio bakarra. Lana bi hizkun-tzatan dator, eta bi zatien artean 200 orrialde inguru lortzen ditu. Esan er-derazkoa hasieran dakarrela, eta ho-nen gainean horrela mintzo zaigu autorea: 'Orain, bada euskera atala; bidez lenbizijoan bearzuna, zergatik nere oldozkaiak ere jakiña, euskeraz bururatuak diralako ta ate sarrera baten bijaun eztabaitzen diran era-ra, ele euskera apalak adei besteri aurretasuna utzi diyo. Uarrarazi bear dizuet gañera, ez direla bi atal erder-euskera abek, ziaro berdiñak; esan nai det orrekin ez direla itzak bihurtuak, ez baizik gogaiak bakar t'aska lasai'.

Liburuaren helburua euskal gaz-tediak ezkondu bitartean erabateko sexu garbitasuna nola gorde azaltzea da. Liburuaren kapitulu guziek ho-netaz dihardute, batek kenduta, bos-garrenak alegia, determinismoari eta, fatalismoari buruz ideia bitxiak plazaratzen dituena. Aizpuru orduko apez ertsiak baino puritanoagoa da-gerkigu bere tesiak defendatzen, baina nimiñokeria bat baino gehia-gok ezberdintzen du horiengandik, esate baterako, darabilen arrazoi-tzeko estiloak, darakusten sexu ara-zoez tapakirik gabe aritzeko ausar-diak, eta, finean, arazo psikofisiolo-giko nahiz sexologikoei eskeini arre-tak.

Beraz, ez da harritzekoa, horrela-ko lan estua zein ertsia izan arren, liburua kondenatua izatea. Gasteizko gotzaina zen Mateo Mujikak lazki galerazi zuen eta Aizpururen lana, determinismoa, eboluzionismoa, ai-torpena ukatzea edo Jesukristoren eite jinkotiarra bera ere zalantzan jartzeagatik: 'prohibimos grave-mente y bajo pecado mortal a nues-tros diocesanos leer, comprar, rete-ner, vender, traducir o editar (...) mandamos a los que posean algun ejemplar del mismo que inmediata-mente lo destruyan'.

Bukatzeko, hona hemen pasarte interesgarri bat, Aizpururen purita-nismobitxiaerakusgarri: 'Umeamo-tilla, geien geienean itxu itxun eduki nai izaten da umezketako edo abenda ugaritze gai onetan eta bere umerke-riñ galderan bat egitea ausartzen bada bere gurasoeri, onek arrituta ipui edo sorgiñ itxurako erantzuna-kin utziko du, baña azten dijoala, kalen azaltzen danakin edo lagun azixegoak esaten erakusten diyobe-nakin, laxter kontu ematen da, es-kutuko gauz arrigarrien bat dagoala gai orretan eta nola geienetan motil zital azixego oen erakusketa da oker ta lizunkorra, ara horrela gaztetxo orren gogai izakera okertzen dan; ta beretzako, gai ontako gauz guzi abek ta eskontze bera ere, izango direla bekatu txarkerik bezala ta aurrera ondo gordeko da ezer ere galdetsez, ez aita, ama t'etxeko iñoeri ere gai onen gaiñ; bakarrik bere lengo lagun azixego zital oek izango ditu irakasle edo maixuk taau izaten da geienetan motiko orren galtze bidea tximukeri (euskaraz garbik ez du itzik alako zikinkerientzat) gaxalkor orreta emanik'. Honezkero, ez ote litzateke komenigarriago izango puritano be-zala deskribatzea baino, neo-estoi-kotzat jotzea gure Ordiziako idazlea? Baliteke gero. Baliteke.

• Iruñeko Hiria Xake Torneo irekiko 5. ihardunal-diko partida, 1995eko urtarrilaren 5ean jokatua.

Iñaki Rebole (Nafarroa), 2.020 ELOkoa-Mario Gomez (Bizkaia), 2.465 ELOkoa.

l.Zf3,c5; 2.e4,Zc6; 3.Ab5,g6; 4.0-0,Ag7; 5.c3, Zf6f 6.Ge 1,0-0; 7.d4,d5; 8.d5,Dd5; 9.c5,Dc5; 10.De2,a6; Il.aa4,b5; 12.Ab3,Ab7; 13.Ae3,Dh5; 14.bZ-d2,Za5; 15.Ad4,Zb3; 16.b3,fG-e8; 17.De5, De5; 18.Ze5,Zd5; 19.Ze4,Zf4; 20.Zc5. Zuhurragoa zen 'f3 ' jokaldia. Erregea posizio ezeresoan geratu-ko da. 20...,Ag2; 21.Za6,Ah3; 22.Ga3,aG-c8; 23.Ga5,f6; 24.Zf3,Ag4. Zaldiak ez du euskarririk,

eta horrek arazoak sortzen dizkie txuriei. 'Zd2' jokaldia mingarria da, baina hori eragozteko kon-ponbideak ez du ezer konponduko. Ikus Koadroa. 25.Ge3,Ah6; 26.Efl,e5. Txuriek 'Aa7' eginen ba-lute, 27-...,Zh3; 28.Gd3,e4. Ez da, beraz, irtenbidea.

27 .Ae5,e5; 28 .Ze5 ,Ah3 xa; 2 9 . E g l , A f 5 ; 30.Gel,cG-d8; 31.Gb5,Zd3; 32.Zd3,Ad3; 33.Ge8 xa,Ge8; 34.Gb8,Gb8; 35.Zb8,Acl; 36x4,Ab2; 37x5,Ef7; 38.Zd7,Ee7; 39.Zb6,Ab5; 40.Eg2,Ad4; 41.b4,Ee6; 42.Zc8,Ac3; 43.Za7,Aa4; 44x6,Ed6; 45.b5,Ec7. Zaldia harrapatuta dago. Txuriek amore eman zuten.

ALBERTO BARANDIARAN / IRUNEA

Joan den mar txoaren 23an egin zuen aurkezpen publikoa Zurkaitz elkarteak Elizondoko Arizkunenea Kultur Etxean, kul-tur arloan izan den jaiotza berri honen zergatiak azaltzeko: Baz-tan-Bidasoako kultur taldeen ar-teko kooordinazioa eta euskal kulturari lotuta dauden zeregin guztiak indartzea. Berez zabal askoa den eremuak, horrela, ba-teratuago izango ditu indarrak hemendik aitzinera, kulturari dagokionez behintzat.

Sei taldek onartu dute orain-goz ahaleginak batzeko propo-samena: Bor tz i r ie tako Ttipi-Ttapa, Baztango Xorroxin eta Baztandarren Biltzarra elkar-teak, Malerrekako Langarra eta Behinpein taldeak eta IKA. Bes-te talde batzuei ere egin zaie pro-posamena baina oraindik ez da haien atxikimendua lortu, nahiz eta taldea osatzen duten sei tal-dee t ako p a r t a i d e e n u s t e t a n koordinazioa beharrezkoa den oso, logikaz bakarrik ez bada ere. «Eremu txikia da gurea po-pulazioaren a rabera» azaldu du Juainas Paulek, Langarra tal-dekoak, «baina zabala geografi-koki. Beraz, anitzetan jende be-rak topo egiten dugu alor ezber-dinetan, bakar batzuen bizka-rrean gelditzen delako lan ge-hiena. Ikusi genuen, beraz, be-harrezkoa zela koord inaz ioa osatzea denon arteari». Helbu-ruak ere berdintsuak zituzten sei elkarteek, denak euskararen in-gurukoak baitira. «Helburuak nahitanahiez eskatzen zuen el-karlana eta ez bakoitza bere alde-tik ibiltzea».

Sei ta ldeek bi l tzeko nahia agertu baino lehen Bertizko Par-tzUergo Turistikoak proposame-na egin zien, Baztan-Bidasoako kultur eta kirol elkartea eratze-koa. Orduan denen interesak koordinatzeko alor garrantzitsua bazela iritzi zion Partzuergoak, eta bere estatutuetan zehazturik zegoen erakunde horren beha-rra eta figura: ohorezko bazki-dea izango zen, batzordeetan parte hartzeko bai baina botoa emateko eskubiderik gabe. Hori izan zen lehen ekimena. Hutsean geratu zen, baina, asmoa, kul-tur talde batzuek garbi esan zu-telakoTfcz zitzaiela interesatzen, definizioa «ahula» zela eta.

Baina beharra antzematen zen taldeen artean, eta horietako ba-tzuetako partaideek lan alor fin-ko bat eraiki beharra nabarmen-du zuten, eta bazela une egokia ezinbesteko elkargune hori fin-katzeko. Aipatu taldeen arteko

atde batzuek ez dute oraindik euren partaidetza erabaki, Bertizko Partzuer-goarekin izan lite-keen harremana dela eta.

Zurkaitza elkarteko partaideak, aurkezpen egunean. TTIPI-TTAPA

z urkaitza Kultur Elkarte berria eratu da Baztan-Bidasoa alderdian, bertako kultur taldeen arteko koordinazioa eragiteko. Ttipi-Ttapa, Xorroxin Irratia, IKA, Langarra eta Behinpein taldeak eta Baztandarren Biltzarra elkartea bildu dira bertan, nahiz eta denendako zabalik izan eta partaide gehiago espero. «Eremu zabala eta jende gutti». Koordinazioa ezinbestekoa, beraz.

Zugarramurditik Beraraino harremanak duela sei hilabete hasi ziren, eta denbora honetan helburuak eta koordinazio mota zehaztu dituzte. Teoriaz elkar-tearen barruan tokia duten talde batzuek ez dute oraindik euren partaidetza erabaki, hain zuzen ere Partzuergoarekin aurreran-tzean eduki litekeen harremana dela eta. «Berako Gure Txokoak edota Lesakako Arrano Elkar-teak, esate baterako, esan zuten ez zutela garbi ikusten Partzuer-goarena, eta pentsatu behar zu-tela. Gure ustetan, ordea, hor da-goen erakunde bat izanik, apro-betxa daiteke gure helburuak bultzatzeko». Orain, hain zuzen ere, zuzenketa bat sartu dute Par-tzuergoaren estatutuen barruan, ohorezkoa izan beharrean bazki-de oso izan adin. Horrek ahalbi-detuko luke bozketetan parte hartzea, eta bazkide guztiek di-tuzten eskubide berberak izatea. Proposamena batzar nagusian bozkatu beharra dago, eta horren zain dago elkartea.

Sortu zenetik eztabaiden sor-burua izan da Partzuergoa, eta oraindik bada turismoak eta kul-turak deus ikustekorik ez dutela dioenik, baina, elkartearen hel-burua Partzuergoa ez dela azpi-marratuta ere, eztabaidarako gu-ne polita izan daitekeela dio J u a i n a s e k . « P a r t z u e r g o a r e n errealitatearen aurrean bi aukera daude: aparte gelditzea, bereiz, edo parte hartzea. Guk gure bal-dintzak paratu nahi ditugu, eta eztabaidatu. Izan baitaiteke foro

Baztan-Bidasoa inguruan ekintza kultural bateratuak egiteko sortu da Zurkaitza.

dezente bat». Elkartearen helburu nagusia

e s k a i n t z a k u l t u r a l e n a r t e k o koordinazioa izanik, talde ba-koitzak bere autonomia gorde-ko du, eta leheri urratsak orain-dik txikiak izan dira. Hasteko talde guztien programazioa bil-du eta koordinatzeko aukerak aztertu ziren. Ondoren, alderdi osoko ikuspegiarekin plantea daitezkeen ekitaldi zehatzak au-keratu dira, eta Eguberr ie tan lantzeko asmoa dute, gai bat har-tu eta zona osoan garatzeko.

Asmoa inguruan dagoen kul-tur gosearen ondorio dela dio Juainasek, sumatzen da-eta gau-zak egiteko gogoa. «Dugun akats nabarmenena da oso sakabana-tuta bizi garela, eta deus lortzeko kilometro pila egin behar ditu-gula». Lanean daudenak gutxi direla onartuta ere, proportzio-nalki mugimendua badagoela iritzi dio Langarra taldekoak. «Bada interesa jendearengan, baina kostata egiten dira gauzak, aipatu arrazoiengatik. Egiten da, hala ere».

Ikartearen hel-buru nagusia es-kaintza kulturalen arteko koordinazioa izanik, talde bakoi-tzak bere autono-miari eutsiko dio.

Nafdrkaria 'Aerobica' egun ez da kaltegarria»

'EDURNE ELIZONDO / IRUNEA

Yolanda Badiola 25 urteko gazte ondarrutarrak irabazi zuen martxoaren 26an Nafa-rroako Unibertsitateak antola-tu zuen iraupeneko aerobic txapelketa. Kirolari trebe eta aparta, jazz dantzaren mun-duan aspaldi murgildu zen Yolanda Badiola eta aerobic-aren sekretu guztiak ere ikas-ten hasi bezain laster ezagutu zituen Ondarroakoak. Moda baino gehiago den kirol honi buruz mintzatu da- Yolanda

Y o l a n d a Badiola , aerobic egi ten.

Badiola EGUNK ARiArekin; EGUNKARIA.— Nafar roako Unibertsitateak antolatutako iraupeneko aerobic txapelketa irabazi berri duzu. YOLANDA BADIOLA.— Bai. Txapelketa hori bazegoela ja-kin eta parte hartzea erabaki nuen. Baina ez da soilik irau-pen txapelketa, arintasuna, es-tiloa, koordinazioa eta indarra ere hartzen dira kontuan, oso garrantzitsua baita elementu horien guztien arteko oreka. EGUNKARIA.— Aerobic-ak erabiltzen duen teknika, ze-hazki, zein da?

BADIOLA.— Aerobic-aren ba-rruan mota asko dago eta ira-

kasle bakoitzak bere estilo propioa garatzen du, bakoitzak bere erara prestatzen ditu ae-robic taulak. Hala ere, fun-tsean, beroketa egin behar da lehendabizi beti eta poliki-po-liki ab iadura eta e r r i tmoa areagotu aerobikora ailegatu arte, hau da, bihotza pultsazio kopuru batera ailegatzen den arte. Une horretara ailegatuta, poliki-poliki berriro, baina erabat gelditu gabe, erritmoa jaitsi egiten da, gorputza eta giharreak lasaitzeko. Ez da, ordea, bat-batean gelditu be-

har, bihotzeko taupadak poli-ki-poliki gutxitu behardira. EGUNKARIA.— G o r p u t z a etengabe mugitzen ari dela kontuan hartuz, badira aero-bic-a osasunarentzat kaltega-rria ere izan daitekeela erran dutenak. Zer deritzozu horri? BADIOLA.—Egia da hori. Gaur egun, hala ere, ikerketa anitz egin dira kirol honen inguruan eta osasunarentzat izan deza-keen kalte hori gero eta murri-tzagoa da. Egun, Jane Fondak bere bideo kasetetan egiten zi-tuen aerobic taulak erabat za-harkituta daude eta egungoa oso ezberdina da. Gorputzaren hainbat atal lantzen ditugu

baina, betiere, luzarora bizka-rrean edo beste atalen batean min egingo diguten taulak baztertuz. Ipar Amerikatik da-tor aerobic-a, eta bertan proba eta ikerketa asko egin da ma-kinekin.

EGUNKARIA.— Aerobic-aien barruan hainbat mota daudela aipatu duzu. Zeintzuk dira? BADIOLA.— Bai. Alde batetik, eragin txikiko aerobic-a dago eta, bestetik, eragin handikoa. Eragin txikikoan, hanka eta orkatilek ez dute eragin handi-ko aerobic-ean bezainbesteko

JOXE tACALLE

lan egin behar eta lurraren eta euren arteko distantzia txikia-goa da. Eragin handiko aero-bic-ean salto handiago eta ge-hiago eman behar dira eta, be-raz, hanka eta orkatilek gehia-go sufritzen dute. EGUNKARIA.— Iraupeneko aerobic txapelketa irabazi be-rri duzu, baina nola hasi zinen kirol hau egiten? BADIOLA.— Ondarroatik Bil-bora joan nintzen bizitzera gu-rasoen lana zela eta, eta bertan hasi nintzen jazz dantza ikas-ten. Ondoren, Iruñera etorri nintzen 18 urterekin nekazati-tza-peritu ikasketak egitera. Ikasten ari nintzen bitartean,

ez nuen ezer egin eta gero be-rriro hasi nintzen. Hala ere, jazz dantza akademia gehie-netan dantza gutxi egiten da. Ikastaro ugari egin nituen eta jazz dantza ikasteaz gain, ae-robic-ean ere hasi nintzen. EGUNKARIA.— Aerobic ikasi ahal izateko zentro nahikoa ba al dago Iruñean? BADIOLA.— Egia erran, ez, baina ez da Iruñean dagoen arazoa bakarrik, oro har, zen-tro gutxi dago. Ni Euskal Herri osoan eta baita kanpoan ere egiten diren ikastaro guzietara joaten naiz, ahal dudan neu-rrian behintzat. Euskal He-rrian, batez ere Bilbo, Donos-tian eta Errenterian ere badago halako ikasketak egiteko au-

/ «Jane Fondak bere

bideo-kasetetan egiten zituen

aerobic taulak erabat zaharki tuta daude, eta egungo

aerobic-a oso ezberdina da».

kera. Hala ere, Madril eta Bar-tzelonan dago eskaintzar ik hoberena. Bertara joatea, or-dea, zaila da, oso garestia bai-ta.

EGUNKARIA.— E g u n , zuk besteei irakasten diezu aero-bic-a. Etorkizunean lan horre-tan jarraitzeko asmoa al duzu? BADIOLA.— Nork daki, baina polita izango litzateke, oso gustora bainago aerobic kla-seak ematen. Iruñeko Udalak antolatutako Sormen Tailerren barruan irakasten dut aero-bic-a eta klaseak euskaraz iza-ten dira. Uda hurbiltzen den neurrian, gero eta jende gehia-go hasten da aerobic egiten baina gero, egunak aurrera joan ahala, klasearen erdia baino ez da gelditzen. Iaz ere Sormen Tailerretan parte hartu nuen eta jazz dantza irakasten nuen. Aurten, berriz, aerobic dantza ere sartu dugu.

Yolanda Badiola

AEROBIC IRAKASLEA

S O S I A I A

Kirola beharrezkoa

Yolanda Badiolak hil honen I6an 26 urte beteko ditu. Heme-zortzi urterekin ikastera etorri zenetik Iruñean bizi da, eta gus-tora gainera. «Bilbon ere bizi izan naiz baina ez zait batere gustatzen» esan du Badiolak. Jazz dantza ikasi zuen lehenda-bizi eta ondoren aerobic-aren munduan murgildu zen. Egun irakaslea da Iruñeko Udalak an-tolatzen dituen Sormen Tailerre-tan. Aerobic-ean aritzeaz gain,

korrika egitea ere gustuko du Yolanda Badiolak eta gimna-sioan ere noizbehinka aritzenda. Kirolari trebe eta aparta, kirola maite eta beharrezkoa duela ai-tortu du Ondarroakoak. Eta ae-robic-dk libre uzten dion denbo-ran euskaltegira joaten da, aurten EGA ateratzeko asmoa baitu.