T.6.el arte romano

TEMA VI

O LEGADO CLÁSICO:

A ARTE ROMANA

A arte romana

1. Contexto histórico

2. Os prolegómenos

3. O mundo romano

• A arquitectura e o urbanismo

• A arquitectura da Hispania romana e a

súa presencia en Galiza

• A escultura

• A pintura e o mosaico

4. Vocabulario

5. Actividades

6. Comentario de texto

7. A arte e o cine

8. Modelo de examen

9. Para consultar e ampliar

ÍNDICE


• Cara o ano 753 a.C.

• Arredor da actual Roma

• Expallouse por toda a costa mediterránea entre os séculos VI a.C. e III d.C.

• A nível político pasa por diferentes fases:

- a Monarquia (do 753 a.C. ao 510 a.C.)

- a República (do 510 a.C. ao 27 a.C.)

- o Imperio ( do 27 a.C. ao século III d.C.)

• Economicamente foi un pobo que viviu de:

- agricultura (cerais, vide e oliveira)

- comercio polo Mediterráneo

• Na sociedadade romana destacaron dous grupos:

- patricios (cidadáns con dereitos)

- plebeios (cidadáns sen dereitos)

• A nivel cultural destacaron por:

- forte proceso de romanización que difundiron por todos os seus territorios

- o Dereito romano

- o legado literario que influiu na literatura posterior. A arte foi moi funcionale con gran influencia dos gregos.

- o latín

CARACTERÍSTICAS XERAIS

CARACTERÍSTICAS


EXPANSIÓN E DIFUSIÓN


Expansión da civilización romana

Calzadas romanas

Dereito romano


Inscripcións latinas

Correspondencia deuses gregos e romanos

RELIXIÓN E CULTURA


2. Os prolegómenos

• Xurde a mediados do século VIII a.C.

• En Toscana ( Italia)

• Pobo Tusci ou etrusci

• Etapas diferentes: Periodo de gran auxe e riqueza seguido de longo periodo de empobrecemento

• Séculos IV e III a.C. Submisión de Roma

• Gran influencia en toda a cultura de Roma

• ARQUITECTURA:

– Primeiro pobo de Italia central que organizou as cidades con sentido urbano

– Primeiro pobo en producir unha arquitectura funeraria monumental

– Realizaron importantes traballos de inxeñería e outras infraestructuras

– Transformación a partir de formas gregas pero cunha estética propia

– Arquitectura civil etrusca usa materiais pobres

– Detacou a construcción de templos

– Vigas de madeira exteriores revestidas por terracota decorada a miúdo con frisos de figuras en relevo pintado.

– As tumbas foron unhas construccións orixinais etruscas: ampla cripta que reproduce a estructura dunha casa: atrio, estancia principal e cuartos secundarios.

– Detacaron:

• Cloaca máxima de Roma

• Tumba dos relevos pintados de Cerveteri

• Tumba da aza e da pesca en Tarquinia

• ESCULTURA:

– En escultura realizaron esculturas antropomorfas de deuses (tradición grega)

– Uso de terracota

– Uso de bronce

– Destacaron:

• Apolo de Veyes

• Sarcófago de Cerveteri ou dos Esposos

• A loba capitolina

A ARTE ETRUSCA

CARACTERÍSTICAS

3. O mundo romanoA ARQUITECTURA E O URBANISMO

• A arquitectura romana non é arquitrabada, é decir,non se limita ó uso do lintel

• Usan os arcos, as bóvedas de cañón e as bóvedas de aresta

• Sitúan en primeiro plano un elemento arquitectónico capital que é a columna

• As paredes decoradas con pinturas de rico colorido que aportan información sobre as costumes desta civilización.

• Usan as ordes clásicas gregas: dórica, xónica e corintia coas que consiguen harmonía e equilibrio nas súas construccións.

• Añaden dúas ordes novas:

• Toscana: versión da orde dórica grega ;a columna é de fuste liso e colariño separado do equino deixando un espacio que

forma o friso do capitel

• Composta: unión da orde dórica coa corintia,cun capitel que mestura as volutas xónicas con elementos da orde corintia.

• Destacan as construcción colosais e luxosas en canto á decoración

• O principal material para os edificios foi o morteiro, mestura de formigón con pedras pequenas, que unha vez fraguado converte o

edificio nun bloque de consistencia pétrea e durareira eterna

• Usaron tamén o ladrillo, sobre todo nas bóvedas, e o mámore e o granito para cubrir e decorar as súas construccións

• Preocupáronse moito polo urbanismo das súas cidades imitando o modelo hipodámico xa usado polos gregos

• É funcional e práctica e destacaron as construccións de inxeñería que cumpría nunha función para a sociedade.

• Destacaron tamén as obras civiles do tipo basílica, anfiteatro, circo, teatro, etc. Destinados ao lecer e a economía da sociedade

• A arquitectura relixiosa foi máis escasa e imitaron moito ós templos gregos.

• Na vivendas privadas destacan:

• as domus con tres partes :

• o vestíbulo ou acceso

• o pátio que daba aos cuartos chamado adro

• unha parte privada formada por patio com columnas que se denomina perístilo.

• as insulae (casas de aluguer) e as villae (casas nas aforas da cidade


1. Materiais

Formigón

(opus

caementicium)

Cal, agua, e roca volcánica (puzzolana)

Permite construir con rapidez, barato e resistente

Pedra

(a veces mármore)

Sillares de pedra en unión viva ou con argamasa

MamposteríaXeralmente como recubrimento

Material pobre que

hai que enmascarar

Ladrillo

(opus latericium)

Distinto tamaño e disposición

Dan gran lixeireza

2. Elementos

Muros

incertum

latericium

espicatum

mixtum

( ver siguintes diapositivas)

Columnas

e

pilares

Ordes máis

libres (decorativos)

Dórico grego

Dórico romano: (toscano) basa e fuste liso

Xónico : capitel de esquina (4 volutas)

Corintio : entaboamentos moi ricos

Composto: (xónico-corintio)

Superposición

de órdenes

Arcos de medio punto

bóveda de cañón

bóveda anular

bóveda de media laranxa

Entaboamento adintelado

Teitume abovedada

Fusión adintelado

e abovedado

Máis solidez

Equilibrio dinamismo-reposo

Triángulos enmarcados

(enxutas)

- Cubertas a dúas augas

Ábsidas - exedras : acentúan eixe de simetría lonxitudinal

CARACTERÍSTICAS


CARACTERÍSTICAS

3. Tipoloxías

4. FinalidadeEdificios funcionales

Carácter propagandístico

1. Edificios dedicados a albergar espectáculos públicos

1. Anfiteatros: planta ovalada, con dúas partes: cavea (bancada ) e area.

2. Teatros: copiado de Grecia. Forma semicircular con: cavea (bancada), orquestra (lugar rectangular

para o coro) e scena (circular)

3. Circos: adaptación do hipódromo grego para carreiras de cabalos

2. Obras de carácter funcional:

1. Basílicas:mercaados,tribunais de xustiza,e institucións de carácter monetario.

2. Termas: baños públicos e tamén para deportes

3. Acueductos, calzadas, pontes, etc

3. Edificios con sentido relixioso ou espiritual:

1. Templos: imitan aos gregos. Están sobre un podium.

2. Tumbas: lugar enterramento de diversas formas.

4. Construccións de carácter conmemorativo:

1. Arcos: monumentais arcos; conmemoran ao emperador

2. Columnas: comunentais columnas con inscripción laudatorias do emperador

5. Arquitecturas de habitación ou vivenda

1. Domus: casa típica ramana. Partes:

2. Insulae: casas de campo para os patricios.


MATERIAISFormigón

Opus caementium

Ladrillos

Opus latericium

Cantos rodados

Pedras

Sillares

Unión viva Unión con argamasa


ELEMENTOS - MUROS


ELEMENTOS - COLUMNAS


Combinación arco de medio punto e

estructura adintelada Bóveda de cañón

Bóveda de media laranxa

TEITUMES – DINTELADA E ABOVEDADA


Plano teórico de campamento militar romano.Plano da cidade de Timgad

URBANISMO - PLANO HIPODÁMICO


EDIFICIOS PARA ESPECTÁCULOS PÚBLICOS

CIRCO TEATRO ANFITEATRO


EDIFICIOS DE CARÁCTER FUNCIONAL

PONTES, ACUEDUCTOS TERMAS BASÍLICAS


EDIFICIOS RELIXIOSOS

TUMBAS TEMPLOS


CONSTRUCCIÓNS CONMEMORATIVAS

ARCOS COLUMNAS


ARQUITECTURAS DE HABITACIÓN

DOMUS INSULAE


FOROS

FORO ROMANO. Descoñecido. Século I a.C. Roma. Italia.

• AUTOR: Descoñecido

• FECHA: Século I a.C.

• LUGAR: Roma, Italia

• CARACTERÍSTICAS PROPIAS:

• en Roma o primeiro foro estaba nas afóras

(val do Tíber) foi sustituído por outros novos

cando a cidade medrou (época de César)

• elemento básico organizador do centro

urbano

• función propagandística do Estado

• estudiada axialidade

• diseñados como unidades independentes

• manteñen unha encomiable ordenación

externa

• na cidade de Roma destacaron:

• foro de César: 74 a.C.

• foro de Traxano: 112 d.C.

• foro de Augusto: 2 a.C.


FOROS

FOROS ROMANOS Descoñecido. Século I a.C.- século I d.C. Roma. Italia.

Foro de Julio César Foro de Augusto

Foro Trajano

Foro de Trajano. Mercado Foro TrajanoForo romano


ANFITEATRO FLAVIO – COLISEO DE ROMA

• Autor: descoñecido

• Fecha: 72 –80 d.C.

• Lugar: Val do Coliseo, Roma. Italia

• Material: bloques de travertino con xuntas de formigón; ladrillo e pedra de

toba; mármore e estuco

ANFITEATRO FLAVIO/ COLISEO. Descoñecido.72-80 d.C. Pedra,mármore, ladrillo, formigón, estuco. Roma, Italia.

• Características propias:

• iniciado por Vespasiano e rematado en época de Tito

• capacidade: 50000 espectadores

• evacuación factible en só 3 minutos

• Exterior:

• tres pisos + ático

• fachada con superposición de

ordes:dórico,xónico, corintio

• frisos decorativos

• un estilóbato é a base da fachada

• cada andar é unha sucesión de arcos de medio

punto sostidos por columnas

• remata toda estructura nun entaboamento

• no último piso hai un ático macizo decorado con

lesenas (estreitas faixas verticiais) corintias que

enmarcan fiestras cadradas.

• sobre o ático había un inmenso toldo (velarium)

que protexía á concurrencia do sol e da choiva

• Interior:

• estructura de corredores que ocupan kilómetros

• 80 arcos do andar inferior son as portas de

acceso ao interior

• as gradas non aproveitan o desniel do terreno

senón que se erguen sobre unha multitude de

bóvedas superpostas sustentadas por pilastras

• muros ortogonais



Planta elíptica

(anfiteatro froito da unión

de dous teatros)

Totalmente exento

mediante a superposición

de pisos

Rede complexa de

pasillos radiais conectados

con outros transversais sostidos

sobre bóvedas de cañón e arista

80 arcos de medio punto

permiten unha rápida entrada

e salida ao recinto

Arena central con subsolo

excavado con galerías, pasillos,

conduccións de auga, etc. Características xerais

romanas: funcionalidade, propaganda,

combinación dintel e arco, formigón, etc.

Construido en tempos de

Vespasiano

ANFITEATRO FLAVIO/ COLISEO. Descoñecido.72-80 d.C. Pedra,mármore, ladrillo, formigón, estuco.

Roma, Italia.



Cuarto corpo añadido

en tempos de Domiciano

Sobre gradas o

estereobato

Superposición de ordes

(dórico, xónico, corintio)

Segundo e terceiro corpo

con estatuas en intercolumnios

Predominio do

muro sobre o vano

(sóo pequenas

aberturas rectangulares)

Articulación do

muro con lesenas

(estreitas pilastras)

Ménsulas que

sosteñen mástiles

dos toldos

Recubrimento exterior

con mármores e estucos

Reconstrucción parcial

no século XVIII


Roma, Italia.




Roma, Italia.


O PANTEÓN

• Autor: Descoñecido

• Fecha: 118- 125 d.C.

• Lugar: campo de Marte, Roma, Italia

• Materiais: formigón, ladrillo, madeira e mármore

PANTEÓN. Descoñecido.118-125 d.C. Mármore, ladrillo, formigón, madeira. Roma, Italia.


• orixinalmente rodeado dunha praza con pórtico (nunca se levou a

cabo)

• semella un templo grego clásico

• a fachada de entrada é ficticia: as columnas e pilares non soportan

nada só adornan

• a portada de entrada remata nun ático con fiestras cubertas de

celosías que proporcionan diferentes tipos de iluminación

• pórtico octástilo na entrada

• pórtico de entrada dividido por columnas en tres naves; das cales

a central remata en portas de bronce que lle dan acceso á cella; as

naves laterais rematan en dous nichos.

• corpo de transición entre entrada ( a modo de templo clásico) e o

intrior ( circular)

• o corpo de transición sive de unión entre unha construcción

circular e unha rectangular

• cella ou naos principal circular con gran cúpula

• a cella está presidida por oito pilares que soportan o peso da

cúpula; entre pilar e pilar ábrese un nicho.

• a cella está cuberta por unha cúpula con:

• 43,5 metros de altura

• con casetóns

• un óculo ou fiestra de 9 metros de diámetro no centro

proporciona luz ao interior

• dividida en cinco círculos de 28 casetóns cada un que

simbolizan os días do mes lunar

• simboliza unha bóveda celeste: cinco aneis que representan

os cinco planetas do mundo Antigo


O PANTEÓN

Planta cun corpo rectangular

e un circular unido por un

espzo de transición

Dividido en tres corpos

separados por marcadas

líneas de imposta

Tambor cilíndrico construido mediante

un triple piso de arcos de ladrillos

incrustados no groso muro (máis

de 6 metros) de formigón que

permite trasladar as presións

hacia oito pilares

Cuberta con bóveda de media

laranxa (realizada con materiais

porosos para que pesase menos) e

con un óculo central de 9 metros

de diámetro cerrado con alabastro

traslúcido que permite penetrar a

luz

Exterior recuberto

de ricos mármores e

estucos hoxe desaparecidos

Templo concebido

para permitir recibir

a moita xente (xa non

é meramente a

casa dos deuses)

Altura da bóveda

é igual ao diámetro

do recinto (enormes proporcións

so posible polo empleo do

formigón)



O PANTEÓN

Pórtico ostástilo

(fuste de granito e

basa e capitel de mármorel

blanco)

Concebido para ir ao

fondo duna praza

porticada, o seu frontal

ocultaba a planta

circular do interior

Dezaseis columnas

sosteñen o pórtico

dividíndoo en tres

rúas. Dous rematan

en exedras e a central

nas portas de

acceso á cella

Aínda que no friso unha

inscripción indica que o

construiu Agripa, a súa forma

definitiva adquírea en

tempos do emperador

Adriano



O PANTEÓN

Enmascaramento con

ricos mármores

Numerosos elementos

constructivos gregos:

frontóns, columnas, etc.

No segundo corpo

abríanse vanos con celosía

que aportaban unha luz indirecta, sendo o

foco lumínico principal a luz cenital do

óculo central

Entre os oito pilares ábrense

oito vans (un para a entrada,

o resto para os astros

conocidos: sol, luna e cinco

planetas)



O PANTEÓN

Divididida en cinco aneis

concéntricos (5 esferas do sistema

planetario concebido entonces)

con 28 casetóns (días lunares)

Casetóns converxentes

que acentúan o efecto

de perspectiva

Óculo central simboliza o

sol que ao longo do día

ilumina de distinto modo a

estancia

Pensábase que o

ceo era a perfección

e eles asociaban a

mesma ao círculo



O PANTEÓN



TEMPLO FORTUNA VIRIL


• FECHA: Século I a.C.

• LUGAR: Foro Boario. Roma. Italia.

• MATERIAL: Estructura de teba,decoración de travertino e estuco


• un dos primeiros templos romanos

• conserva estructuras helenísticas

• introduce novedades romanas

• situado ao carón do río Tíber

• dedicado a Portunus, deus do porto fluvial de Roma

• edificio xónico

• planta rectangular

• pórtico tetrástilo

• templo pseudoperíptero

• elevado sobre un podium

• só unha escalinata de entrada na fachada

• obliga á vision frontal romana

• presenta unha arquitrabe de tres franxas

• friso de relevos de estuco

• cornixa lixeiramente saínte

• cuberta a dúas augas

TEMPLO FORTUNA VIRIL. Descoñecido. Século I a.C. Foro Boario.Roma. Italia.


TEMPLO FORTUNA VIRIL

TEMPLO FORTUNA VIRIL. Descoñecido. Século I a.C. Foro Boario.Roma. Italia.

Sobre un podium

con unha soa escalinata

frontal (potencia eixe

lonxitudinal)

Pseudoperíptero

(columnas adosadas

ao muro)

Templo xónico de

reducidas dimensiónsi

Templo tetrástilo

Características clásicas: equilibrio,

proporción, harmonía, simetría, etc.

Siguen sendo mera

casa do deus. Os

rituais fanse fóra


TEMPLO DE MAISON CARRÉÉ

TEMPLO MAISON CARRÉE. Descoñecido. 16 a.C.

Nimes.Francia.


• FECHA: 16 a.C.

• LUGAR: Nimes. Francia

• MATERIAIS: pedra calcárea branca


• Exterior:

•sobre un podium elevado

• columnas de gran altura (17 m.)

• amplia escalinata na entrada (único acceso ao

templo)

• pórtico de columnas de gran profundidade

• 20 columnas pegadas ao muro rodean ao templo

• arquitrabe de tres franxas

• frontón liso

• cuberta a dúas augas

• Planta:

• planta rectangular

• pseudoperíptero

• pórtico hexástilo

• non ten opistodomo

• Interior:

• escasa decoración escultórica

• decoración floral recarga


TEMPLO MAISON CARRÉE

TEMPLO MAISON CARRÉE. Descoñecido.16 a.C. Nimes. Francia.

Sobre podium

con unha sóa escalinata

frontal (potencia eixe

lonxitudinal)

Pseudoperíptero

(columnas adosadas

ao muro)

Templo corintio de

reducidas dimensiións

Templo hexástilo

Características clásicas: equilibrio,

proporción, harmonía, simetría, etc.

Moi estilizado

Catro columnas

exentas a cada

lado crean un pórtico

profundo (claroscuros) Carece de

opistodomo

Romanos ubican

templos no centro

das cidades

Non dispón de

gran decoración no

seu entaboamento

Construido en

honor a Augusto


TERMAS DE CARACALLA

TERMAS DE CARACALLA. Descoñecido.212-235 a.C.. Ladrillo e mármore. Roma. Italia.


• FECHA: 212-235 d.C:

• LUGAR: Roma. Italia

• MATERIAIS: Ladrillo e marmore


• eixe de gran monumentalidade organiza as estancias

• caldarium: sala para o baño quente inspirado no Panteón (35 m de

diámetro e 49 metros de altura) cunha gran piscina central e sete

pequenas situadas nas paredes.

• tepidarium: sala para o baño morno e verdadeiro centro de relación. 70

metros de longo, cuberto con tres bóvedas

• frigidarium: sala para baño frío cunha impresionante piscina de 17 x 51

metros.

• palestras, vestiarios e outras salas encaixadas perfectamente neste

eixe central.

• estes edificios supuxeron o maior reto na arquitectura romana

• interiores iluminados polas diferentes alturas dos distintos corpos

edificados que tiñan vans nos espazos liberados

• combinación de grandes salas con espacios reducidos ordenados

simétricamente e con criterios funcionais

• a decoración resolvese coa marmore de cores, esculturas, columnas

ornamentais, etc


TERMAS DE CARACALLA

TERMAS DE CARACALLA. Descoñecido. 212-235 a.C.Roma. Italia.


BASÍLICA DE MAXENCIO

BASÍLICA DE MAXENCIO. Descoñecido. 307- 313 a.C. Foro de Roma. Italia.


• FECHA: 307-313 a.C.

• LUGAR: Foro de Roma. Italia.

• MATERIAIS: Ladrillo e mármore

• CARACTERÍSITCAS PROPIAS:

• obra maestra de abovedamento romano

• tres naves

• nave central:

• máis alta cas laterais

• salón de 47 metros de altura

• cuberta de bóveda de crucería

• xigantescas columnas

• dúas naves laterais:

• cada unha con tres salas

• cubertas con bóvedas de canón

• bóvedas estratéxicamente colocadas

perpendicularmente ás da central

• exterior sobrio de ladrillo visto

• interior con ilusión óptica de que se trataba dun espacio

unitario luxosamente decorado


BASÍLICA DE MAXENCIO

BASÍLICA DE MAXENCIO. Descoñecido. 307- 313 a.C. Foro de Roma. Italia.


ARCO DE TITO

ARCO DE TITO. Descoñecido. 81 d.C. Foro de Roma.Roma. Italia.


• FECHA:81 d.C.

• LUGAR: Foro de Roma. Roma.Italia.

• MATERIAL: Mármore


• o máis antigo de todos os que se conservan en Roma

• exemplo de proporción

• nobreza arquitectónica

• ornamentación sobria

• un único van

• van flanqueado por dous pilares con bóveda de canón no interior

• imposta separa o zócalo do corpo principal

• corpo principal: catro semicolumnas con capiteis compostos

situados nos ángulos dos pilares

• columnas decorativas que simulan suxeitar o entaboamento

• sistema alintelado grego como decoración

• remata o arco cun ático con unha monumental inscripción co nome

do emperador e dos seus predecesores

• o valor reside na decoración escultórica: sobria no exterior e

desbordante baixo a bóveda


ARCO DE TITO

ARCO DE TITO. Descoñecido. 81 d.C. Foro de Roma.Roma. Italia.

basamento

Corpo principal

(pilar flanqueado por

columnas)

Ático

(con cartela

epigráfica)

Carácter

conmemorativo

Combinación de

estructura alintelada

e abovedada (arco de

medio punto, bóveda de

canón con casetóns,

enxutas, etc.) dan máis

firmeza e equilibran

dinamismo e estatismo

Material: formigón

recuberto de placas

de mármore


ARCO DE TITO

ARCO DE TITO. Descoñecido. 307- 313 a.C. Foro de Roma. Italia.


ARCO DE CONSTANTINO

ARCO DE CONSTANTINO. Descoñecido.315 a.C. Foro de Roma. Italia.

• AUTOR: Decoñecido

• FECHA: 315 d.C.

• LUGAR:Foro de Roma. Roma. Italia

• MATERIAIS: Formigón e mármore


• monumentalidade

• propaganda imperial

• formigón enmascarado con ricos mármores

• combinación lintel e arco

• empleo de ordes clásicas

• columnas meramente decorativas

• ático con inscripcións alegóricas

• ático alintelado


ARCO DE CONSTANTINO

ARCO DE CONSTANTINO. Descoñecido. 315 a.C. Foro de Roma. Italia.

Ático alintelado

Inscripcións epigráficas e

relevos alegóricos ou históricos

Características xerais:

monumentalidade, propaganda,

formigón enmascarado con

ricos mármores, combinación

lintel e arco, emprego

de ordes con función

decorativa, etc.


ARCO DE CONSTANTINO

ARCO DE CONSTANTINO. Descoñecido. 307- 313 a.C. Foro de Roma. Italia.


COLUMNA TRAXANA

COLUMNA TRAXANA. Apolodoro de Damasco. 107- 113 d.C. Foro de Roma. Roma.Italia.

• AUTOR: Apolodoro de Damasco

• FECHA: 107 – 113 d.C.

• LUGAR: Centro do Foro de Traxano. Roma. Italia

• MATERIAIS: Mármore

• CARCTERÍSTICAS PROPIAS:

• narra as dúas victorias militares de Traxano e as súas tropas contra os dacios

• erguida sobre un pedestal

• columna con basa sinxela tallada en forma de coroa de loureiro; cun fuste cilíndrico formado por doce

tambores de mármore; e cun capitel dórico

• coronado todo o conxunto por unha estatua de bronce do emperador (desapareceu na Idade Media e foi

sustituída pola actual de San Pedro

• o importante reside no fuste: cinta heleicoidal de 200 m. De lonxitude chea de baixo relevos (155 escenas e

máis de 2500 figuras)

• a lectura do fuste é ascendente: na parte baixa narra a primeira guerra dacia e na parte superior narra a

segunda . Estas partes están separadas por unha Victoria que grava nun escudo as vistorias de Traxano

• as escenas sucédense sen interrupción

• a altura das escenas vai aumentando a medida que se sube hacia arriba

• gran detallismo e precisión en aspectos xeográficos, loxísticos, e políticos

• Traxano aparece unhas 70 veces

• funcións : conmemorativa, gardar cámar mortuoria na base coas cinzas do emperador e situar ata onde

chegara o monte desprazado pola construcción do foro


COLUMNA TRAXANA

COLUMNA TRAXANA. Descoñecido. 307- 313 a.C. Foro de Roma. Italia.

Triple función: conmemorativa,

funeraria e indica altura de

la colina antes de rebajarla

Basamento de

base cuadrangular

Fuste cilíndrico

con 12 tambores horadados

y con relieve helicoidal exterior

(200 m. de bajorrelieves continuos)

Garita superior

rematada originalmente

por estatua de emperador

En los cimientos se

encontraban las urnas

funerarias de Trajano

y su esposa

Capitel dórico


DOMUS ROMANA


• FECHA: Século I d.C.

• LUGAR: Pompeia.Nápoles. Italia


• son vivendas urbanas para familias acomodadas

• estructurada para a comodidade da vida cotiá

• deriva do modelo etrusco

• patio central en torno o cal se organizan as demais estancias

• tres partes ben diferenciadas:

• vestíbulo: acceso á casa

• patio: adro ó que dan todas as habitacións. No centro soe haber un

receptáculo ou impluvium para ecoller auga da choiva

• parte privada: formada por un patio con columnas ao que dan as

habitacións privadas da familia ( tablinum)

• fachadas descoidadas porque lle dan moita importancia ao interior

• interior decorado con frescos e mosaicos que amosan a riqueza dos

propietarios

CASA DOS VETII. Descoñecido. Século I d.C.Pompeia. Nápoles. Italia.

Impluvium


DOMUS ROMANA


Estructura das domus


DOMUS ROMANA



INSULAE

INSULAE. Descoñecido. Século I d.C.Pompeia. Nápoles. Italia.


• FECHA: Século I d.C.

• LUGAR: Roma. Italia


• son casas para familias populares

•son casas de aluguer

• bloques de casas arredor dun patio central rectangular e

descuberto

• tiña varios pisos

• a planta baixa adoitaba reservarse para tendas e talleres

• no primeiro piso vivían as clases medias

•Nos pisos superiores de menor tamaño vivían as clases

populares


OUTROS EDIFICACIÓNS IMPORTANTES

TEMPLO DE VESTA. Descoñecido. 142 a.C. Foro Boario. Roma. Italia.


OUTRAS EDIFICACIÓNS IMPORTANTES

CIRCO MÁXIMO. Descoñecido. Foro de Roma. Roma. Italia.

EspiñaGradas

Cárceres

Podium

Cárceres

Meta segunda

Spina

Meta primera



TEATRO MARCELO. Descoñecido.13 a.C.Roma. Italia.



TUMBA DE ADRIANO/ CASTEL SANTANGELO. Descoñecido. 117-138 d.C. Roma. Italia.



PONTE DU GARD. Descoñecido. Século I a. C. Vers. Francia.

3. O mundo romanoA ARQUITECTURA DA HISPANIA ROMANA E A SÚA PRESENCIA EN ESPAÑA

TEATRO DE MÉRIDA

• AUTOR: anónimo

• FECHA: 18 a.C.

• LUGAR: Mérida, Extremadura, España

• MATERIAL: pedra e mármore


• cávea (bancada):semicircular con tres seccións:

• primma: cerca de scenae

• media: nun lugar intermedio

• summa: alonxada da scenae

•a cávea estab excavada na rocha (tradición grega)

• capacidade: 5000 espectadores

•orchestra: lugar para os músicos

• scenae con un frons de dous pisos de columnas

corintias

• detrás de scenae: un gran conxunto posterior, estructurado

a partir nunha galería con pórtico que permite que o público

se abrigue en caso de choiva.Tiña un gran xardín, biblioteca

e outras dependencias. Hoxe desaparecido casi por

completo.

•gran sistema de de corredores abobedados internos

debaixo de cávea que cos vomitorios (portas de acceso)

permitían a evacuación en caso de todo o teatro en minutos

• estatuas de deuses decorando o intercolumnio que hai

entre as portas da scenae

TEATRO ROMANO DE MÉRIDA. Descoñecido.18 a.C. Pedra,mármore. Mérida, Extremadura. España.

Scenae

Frons Scenae ( dous pisos, con

entrantes e saíntes tres rúas)

Orquestra

(semicircular)

cávea

Vomitorium

primamedia

summa

Atrio traseiro

Pórtico, biblioteca,etc.

En Mérida primeiras gradas

excavadas en rocha e o resto

exentas

3. O mundo romano

TEATRO DE MÉRIDA

TEATRO ROMANO DE MÉRIDA. Descoñecido.18 a.C. Pedra,mármore. Mérida, Extremadura. España.

A ARQUITECTURA DA HISPANIA ROMANA E A SÚA PRESENCIA EN ESPAÑA

3. O mundo romano

ACUEDUCTO DE SEGOVIA


• Fecha: século I d.C.

• Lugar: Segovia, Castela e León, España

• Material: granito


• recolle auga da serra de Guadarrama a 18 km

de Segovia

• formado por dúas monumentais arquerías

superpostas

• as esixencias do terreno requeriron 44 arcos

na parte inferior e 119 arcos na superior

• repartidos en cinco tramos

• vans con luces de 4,5 metros

• grandes sillares de granito

• esveltez e formas equilibradas

• proporcións matemáticas

• arquería superior invariable

• no tramo central a arquería inferior é moito

máis elevada que a superior

ACUEDUCTO SEGOVIA. Descoñecido.Século I d.C. Granito. Segovia. España


3. O mundo romano

ACUEDUCTO DE SEGOVIA

Unión viva

de sillares

Verticalidade equilibrada

con líneas de imposta

Salvar desnivel para

conducir auga (corpo superior

sempre igual, inferior adáptase

a irregularidade do terreno)

Combinación arco

e lintel

ACUEDUCTO SEGOVIA. Descoñecido. Século I d.C. Granito. Segovia. España


3. O mundo romanoPONTE DE ALCÁNTARA


• Fecha: 105 – 106 d.C.

• Lugar: Cáceres .Extremadura. España

• Material: granito


• sobre o río Texo

• pilares altos ( 30 metros altura máxima)

• seis inmensos arcos (728 metros de longo)

• elevada pila central

• arco de triunfo na parte central eleva a ponte

ata os 48 metros

• o tamaño dos arcos vai diminúindo segundo

nos achegamos aos extremos

• sillería regular proporciona unha apariencia

ordenada ao conxunto

• arcos con claridade expresiva gracias á

fermosa dovelaxe

• estructura sólida e sinxela para resistir embates

do tempo e dos elementos

• nun dos seus extremos pequeño templo cunha

inscripción que desvela que se erixiu por Caio

Xulio César “máis por arte divina que humana”

• configuración perfectamente horizontal

PONTE DE ALCÁNTARA. Descoñecido. 105-106 d.C.

Alcántara. Cáceres. Extremadura. España


3. O mundo romano

PONTE DE ALCÁNTARA

PONTE DE ALCÁNTARA. Descoñecido. 105- 106 d.C. Alcántara. Cáceres. Extremadura. España


Añadido renacentista

Normalmente eran

acodados pero este

é horizontal

Seis ollos

de tamaño

diferente

Grosos pilares


OUTROS EXEMPLOS

ACUEDUCTO DE MÉRIDA. Descoñecido. Século I d C. Mérida. Extremadura. España


OUTROS EXEMPLOS

ARCO DE BARÁ. Descoñecido. 102-107 d C. Bará.Tarragona. Cataluña. España

3. O mundo romanoA ARQUITECTURA DA HISPANIA ROMANA E A SÚA PRESENCIA EN GALICIA

OUTROS EXEMPLOS

MURALLA DE LUGO. Descoñecido. Século II a. C. Lugo. Galicia. España


OUTROS EXEMPLOS

TERMAS DE LUGO. Descoñecido. Século II a. C. Lugo. Galicia. España


OUTROS EXEMPLOS

PONTE BIBEI. Descoñecido. Século II a. C. Pobla de Trives. Ourense.Galicia. España


OUTROS EXEMPLOS

PONTE ROMANA. Descoñecido.. Ourense.Galicia. España

3. O mundo romanoESCULTURA: RELEVO

• Influencia da escultura grega e etruca

• Marcado realismo en contraposición ao idealismo helénico

• Subordinación da escultura á arquitectura

• Un gran número de esculturas foron pensadas para

ornamentar obras arquitectónicas, caso dos relevos

conmemorativos

• Materiais máis comúns: bronce, pedra e mármore

• Relevos de carácter narrativo

• Alto grado de realismo

• Carácter propagandístico

• Principais tipoloxías: arcos triunfais, columnas

conmemorativas e frisos arquitectónicos

• Decoración: baixorrelevos con escenas de fazañas polñiticas e

militares

• Realismo acusado

• Representación da profundidade

• Narratividade continua

• Destacan: Arco de Tito e Columna Traxana

CARACTERÍSTICAS

• O retrato:

• procuraba ser fiel ao modelo, malia os posibles defectos deste.

• destacaron os bustos (cabeza e parte superior do corpo) e os

retratos ecuestres.

• varias etapas:

• 1ª: República: tende á idealización; clara influencia

helenística; bustos curtos e triangulares; interese por

representar un individuo preciso, o seu rango político e

social

• 2ª: principios do Imperio: etapa de realismo; influencia

latina; aumenta o tamaño do busto ata os ombros e os

peitorais; chega a descoidar o aspecto físico

• 3ª: principios do Imperio: etapa paralela á anterior.

Corrente idealizante onde se representan aos emperadores

mozos e maduros amosando serenidade e seguridade

• 4ª: durante o mandato de Adriano: maior interese polo

detallismo; cabelo viril empeza a encresparse, ollos

dilatados

• 5ª: no século III: etapa de simplificación; acúsanse os os

trazos representados e simplifícase a modelaxe; acentúase

o hieratismo e abandónase todo elemento naturalista.

3. O mundo romanoESCULTURA: O RETRATO

CARACTERÍSTICAS

3. O mundo romanoEXEMPLOS DE RELEVO ROMANO

RELEVOS DO ARCO DE TITO

RELEVOS DO ARCO DE TITO. Descoñecido. 81 d.C. Foro de Roma.Roma. Italia.


• FECHA:81 d.C.

• LUGAR: Foro de Roma. Roma.Italia.

• MATERIAL: Mármore


•columnas decorativas que simulan suxeitar o

entaboamento

• sistema alintelado grego como decoración

• remata o arco cun ático con unha monumental

inscripción co nome do emperador e dos seus

predecesores

• o valor reside na decoración escultórica: sobria no

exterior e desbordante baixo a bóveda

• decorado con relevos o friso e as enxugas do arco

de forma sobria

• decoración desbordante baixo a bóveda: altorrelevos

de gran formato presentan a entrada triunfal de

Vespasiano e Tito no ano 70 d.C. Na arrasada

Xerusalén e no desfile dos trofeos dos arrincados aos

xudeos


ARCO DE TITO

RELEVOS DO ARCO DE TITO. Descoñecido. 81 d.C. Foro de Roma.Roma. Italia.

Superposición

de planos para

crear profundidade

Cápta se o aire

interposto

Representa a derrota dos

xudeos a mans dos romanos

(expolio do templo de Salomón)

RELEVOS DA COLUMNA TRAXANA

RELEVOS DA COLUMNA TRAXANA. Apolodoro de Damasco. 107- 113 d.C. Foro Traxano.Roma. Italia.


• AUTOR: Apolodoro de Damasco

• FECHA: 107 – 113 d.C.

• LUGAR: Centro do Foro de Traxano. Roma. Italia

• MATERIAIS: Mármore


• narra as dúas victorias militares de Traxano e as súas tropas

contra os dacios

• o importante reside no fuste: cinta heleicoidal de 200 m. De

lonxitude chea de baixo relevos (155 escenas e máis de 2500

figuras)

• a lectura do fuste é ascendente: na parte baixa narra a

primeira guerra dacia e na parte superior narra a segunda .

Estas partes están separadas por unha Victoria que grava nun

escudo as vistorias de Traxano

• as escenas sucédense sen interrupción

• a altura das escenas vai aumentando a medida que se sube

hacia arriba

• gran detallismo e precisión en aspectos xeográficos,

loxísticos, e políticos

• Traxano aparece unhas 70 veces




Baixorrelevos con escenas

sen separacións

O seu afán narrativo lévaos a tratar con igual

detallismo os elementos

do primeiro término e os do fondo

Perspectiva cabaleira

(punto de vista elevado) Desproporción entre

personaxes e paisaees

Intentos de profundidade

con escorzos e figuras superpostas

Franxas aumentan de tamaño

en sentido ascendente




Pequenos óculos

cada cuarto de

volta para

iluminar escaleira

interior

Temática

céntrae máis en

aspectos loxísticos

que en batallas

Retratos: emperador

Traxano aparece máis

de sesenta veces

ARA PACIS

ARA PACIS. Descoñecido. 13- 9 a.C. Campo de Marte. Roma. Italia.



• Fecha: 13-9 a.C.

• Lugar: Campo de Marte. Roma. Italia.

• Material: mármore


• é un altar sobre un podio o cal se accede a través de

unha rampa graduada ou dunha porta oposta á rampa

• alta circundado por muro adornado con relevos

• os relevos conmemoran a paz e a prosperidade

alcanzadas en tempos de Augusto despois de pacificar a

Hispania e a Galia.

• tamén hai escenas da mitoloxía romana

• ausencia de articulación entre os temas representados

• corpos albiscados baixo as roupaxes

• avance rítmico das personaxes

• lábranse retratos recoñecibles e a mesma posición que

ocupaban

• glorificación do seu presente e do seu pasado

• parte de fóra con dous rexistros separados por greca

intermedia:

• inferior: roleos de acanto con fauna variada

• superior: figuras humanas

•profundidade lograda agrandando as figuras e obxectos

próximos a espectador e dándolles maior volume

• diferéncianse varias xerarquías: en primeiro termo personaxes

principais; en segundo as de importancia media e ao fondo o de

menor relevancia

• varios planos diferentes

• movemento con gran variedade de posicións dos individuos

• friso exterior representa a procesión en honra da Pax Augustea:

• no lado sur: sacerdotes encabezan comitiva seguidos de

animais que van a ser sacrificados e home cun machado na

man; seguidos de Agripa, Augusto e resto familia imperial

• no lado norte: desfile do Senado e mulleres e nenos da

corte. Dúas imaxes desta comitiva simbolizan a Roma e a

Paz

• a ámbolos dous lados da porta principal hai dous relevos:

nun Marte observa á Loba Capitolina amamantando a

Rómulo e Remo e no outro Eneas realiza un sacrificio

ARA PACIS



Procesión.

Familia de

Augusto

Tellus Procesión.

Familia

de Augusto

Roma

Eneas

Rómulo e Remo

(muro non

reproducido)Decoración de roleos

de acanto e animais

Cenefa

xeométrica

Empalizada

e guirnaldas

ARA PACIS



AUGUSTO PRIMA PORTA

AUGUSTO PRIMA PORTA. Descoñecido. 19a.C. Museos Vaticanos.Roma. Italia.

3. O mundo romanoEXEMPLO DE RETRATO ROMANO


• Fecha: 19 a.C.

• Lugar: Museos Vaticanos. Roma. Italia

• Material: Bronce o orixinal e mármore a copia


• representación do emperador Augusto

• atopada nas excavacións realizadas no ano 1863 en Prima Porta

• inagura o retrato imperial de a pé

• inspirada no Doríforo de Policleto

• fidelidade aos trazos fisonómicos

• representa fielmente ao emperador, aínda que o ensalza

• viste túnica sobre a cal leva unha coiraza musculada con relevos e un

paludamentum que rodea a súa cadeira e que sostén co brazo esquerdo

• brazo dereito erguido en sinal de autoridade. A curva deste brazo corespóndese

coa curva da perna do lado oposto

• na man esquerda sostén o bastón consular

• pensada para ser contemplada contra a parede

• todo o énfase se centra no frontal; os lados pouco coidados e a parte de atrás

non está acabada

• pés descalzos (o orixinal leva calzado do exército)

• suxeitado cun pé no que está un golfiño de Venus con Cupido ( non

esistía no orixinal de bronce) simboliza a orixe divina do emperador

• Augusto aparece como como xefe do exército arengando ás tropas

• suponse que na man dereita levaba unha coroa da victoria que lles

amosaba ás tropas

• primeira vez que se adorna a coiraza con relevos:

• parte superior:

• está representado o ceo como ser humano que

cobre a cabeza cun manto símbolo da bóveda

celeste

• ascendendo cara o ceo aparece o deus solar

nunha cuádriga tirada por cabalos

• precédenlle ao deus solar dúas doncelas: a Aurora

que leva o rocó ; e Venus, luceiro da Alba

• parte central:

• Tiberio fillo de Livia e fillastro de Augusto recibe de

mans dun emisario as aguias e as insignias

arrebatadas ás lexións romanas cando foron

derrotadas na batalla de Carnhae (53 a.C.). No ano

20 a.C. Augusto firmará a paz que porá fin a todas

as guerras.

• Tiberio está acompañado pola Loba Capitolina

• laterais do peito:

• alegóricamente aparece unha a cada lado as dúas

novas rexións incorporadas ao Imperio: Hispania ( á

esquerda) e a Galia (á dereita)

• parte inferior:

• aparece a Nai Terra, con Rómulo e Remo e o

corno da abundancia, escoltado por Apolo e e

Diana, as divinidades da casa imperial

AUGUSTO PRIMA PORTA



Idealización do

emperador

(xoven)

Rasgos gregos: canon

( de Policleto), contrapposto,

cabeza levemente xirada, etc.

Apoio en golfiño e Dionisos

(considérase que a familia

Xulia é descendiente

de Eneas, fillo de Venus)

Grosos plegues

do paludamentum

Coraza con ricos relevos alegóricos

sobre a paz augustea:

baixo o ceo os partos devolven

águias romanas, flanqueados

por símbolos da Galia e Hispania

Maioría das

obras pensadas

para poñelas diante

de parede, polo que parte

traseira menos traballada

Pés descalzos,

símbolo de divinización

AUGUSTO PRIMA PORTA



ESTATUA ECUESTRE DE MARCO AURELIO

ESTATUA ECUESTRE DE MARCO AURELIO. Descoñecido. Ca. 173 d.C. Praza do Capitolio.Roma. Italia.



• Fecha: Ca. 173 d.C.

• Lugar: Praza do Capitolio. Roma. Italia

• Material: Bronce

• Característcas propias:

• Marco Aurelio ó lombo do seu cabalo móstrase triunfador tras unha das

súas campañas militares

• a poderosa figura do cabalo salienta a figura do emperador

• emperador amósase inancanzable, como o máis poderoso dos mortais

• orgullosa dignidade do emperador

• emperador algo máis fraco e espigado do que era en realidade

• viste manto de soldado sobre a túnica con cinto

• estende brazo en actitude de saúdo

• mirada perdida cara o lonxe

• segundo textos medievais baixo pezoña do cabalo había un pequeño rei bárbaro coas mans atadas ás costas e

acochado. Non se conserva pero non tiña función de soporte

• cabalo con pata dereita erguida , asenta firmemente no chan as outras dúas e a cuarta roza o chan co casco

• o cabalo desprende fogosidade e forza propias do espiritu guerreiro

• a figura humana desprovista de armas e de armadura desprende actitude pacífica ( propia de Marco Aurelio pese a

estar sempre no campo de batalla)

ESTATUA ECUESTRE DE MARCO AURELIO

ESTATUA ECUESTRE DE MARCO AURELIO. Descoñecido. Ca. 173 d.C. Praza do Capitolio.Roma. Italia.


Contraste verticalidade

do emperador con

formas curvas do cabalo

Fortes contrastes de

claroscuro en cabelo

máis desarrollado

Realizada en

bronce ( varias

pezas ensambladas)

Modelo arquetípico:

con túnica

de soldado revisaba

ás tropas

OUTROS RETRATOS ROMANOS

3. O mundo romanoEXEMPLOS DE RETRATO ROMANO

Bruto Capitolino.Busto de Julio César

Busto de TiberioBusto de Adriano

Busto de Cómodo Busto colosal de ConstantinoBusto colosal de Constantino

Busto de Caracalla



Emperador Claudio

Aule Metele

Patricio Barberini Augusto oferante

Os Tetrarcas


EN GALICIA


DIONISOS E AMPELOS

Autor descoñecido

Século I d.C.

Granito e mármore

Museo Arqueolóxico Provincia

Ourense.Galicia

España

CARACTERÍSTICAS

3. O mundo romanoA PINTURA MURAL

• Combinación da tradición grega co sentido práctico do

pobo latino

• intención de decorar os interiores dos edificios

• consérvanse algúns, escasos exemplos

• a pintura mural adoitaba sonsistir en:

• aplicación de tres capas sucesivas de cal e de

area na parede

• outras tres mans de cal mesturada con mármore

pulverizada

• pulido da superficie unha vez seca

• humedecíase lixeiramente a parede

• aplicábase a cor con aglutinante para fixar os

pigmentos á parede

• a maior parte de pintura mural procede de Pompeia

• Catro estilos:

• I estilo: estilo de incrustación

• II estilo: estilo arquitectónico

• III estilo: estilo ornamental

• IV estilo: estilo ilusionista

Retrato do panadeiro Paquio

Próculo e da súa muller

ESTILO I


Primer estilo.Estilo de incrustación

• estilo de incrustación

• mediados do século III a.C. a inicios século

I a.C.

• influencia grega

• imita coa pintura mármores, xaspes, e outros

materiais suntuosos

• podían presentar dúas modalidades:

• muro con tres partes horizontais

•Parte superior e inferior

representan dous zócalos

pintados con motivos

xeométricos.

• A parte central finxe columnas

ou lousas de mármore

• muro con basamento, tres franxas e

unha cornixa volada.

• basamento imita o granito

• franxas seellan mármores

• cornixa imita mármore branco

ESTILO II


Segundo estilo.Estilo arquitectónico

• estilo arquitectónico

• século I a.C.

• simulaba elementos arquitetónicos

mediante a pintura

• creaba efectos de profundidade

• potencia a ilusión óptica de maior espacio

• destacan as pinturas que se cubrían con

grandes ventanais dándolle á pintura un

carácter de paisaxe

• maior grado de elaboración que estilo I

• destacan os da Vila de P. Fanio Sinistor, os de

Vila dos Misterios e os de Casa Labirinto

ESTILO III


Terceiro estilo.Estilo ornamental

• estilo ornamental

• últimas décadas do século I a.C.

• arquitectura fantástica

• perspectivas imposibles

• non ocupan todo o muro

• panel central con gran pintura

• paneis laterais con escenas de menor tamaño

• ían acompañados con esculturas que parecían

sostelos

• detacan os de Vila Livia

ESTILO IV


Cuarto estilo. Estilo ilusionista

• estilo ilusionista

• en Pompeia

• desde ano 63 a finais século I d.C.

• aparición de temas novos ( escena spicarescas, da

vida cotiá, etc)

• decoración recargada

• recubrianse de parafernalia teatral (cortinaxe, panos,etc)

• pinceladas soltas, rápidas e xustapostas

• cores vivas

• destcan os de Casa de Lucrecio Fronto, os da Casa dos

Vetii e os da Casa de Pinarius Cerealis


OUTROS EXEMPLOS DE PINTURA MURAL EN GALICIA

INTERIOR DE STA. BAIA DE BÓVEDA. SÉCULOS III – IV . LUGO. GALICIA. ESPAÑA .

CARACTÍSTICAS

3. O mundo romanoO MOSAICO

• Antecedentes gregos

• Desenvolve en época imperial

• Técnicas:

• OPUS TESSELLATUM:

• teselas de 0,5 a 1,5 cm.

• materiais diversos (mármore, azulexo, vidro,etc)

• teselas colocadas sobre un leito de morteiro fino e húmido

• cando o morteiro se seca énchense os intersticios con

morteiro fino líquido e con diminutas pezas marmóreas

• finalmente límpase e púlese

• OPUS VERMICULATUM:

• permite imitar a pinturas

• redúcese tamaño teselas ( ata 1mm. De lado)

• maior gradación cromática

• Tipoloxías:

• mosaico de alfombra

• mosaico de alfombra con figuras

• mosaico costumista e anecdótico

• mosaico de inspiración helenística

Mosaico de alfombra. Opus Sectile

MOSAICO DE ALFOMBRA


• Máximo esplendor mo século II d.C.

• Reiteración de formas xeométricas

• rombos

• cadrados

• triángulos

• rectángulos

• A veces aparecen tamén formas florais

• Cores máis usadas: branco e negro

Mosaico de alfombra con figuras .

MOSAICO DE ALFOMBRA CON FIGURAS


• Máximo esplendor no século III d.C.

• Uso de formas xeométricas e florais

combinadas con figuras (humanas ou animais)

• Figuras en pequenos paneis

• Cores: branco e negro, vermellos e dourados

Mosaico costumista e anecdótico .

MOSAICO COSTUMISTA E ANECDÓTICO


• É o máis popular e estendido

• Temática moi variada:

• escenas circenses

• escenas cotiás

• paisaxes

• animais

• músicos

• temas curiosos e anecdóticos

• etc

• As loitas de gladiadores e as carreiras de

cuádrigas son moi frecuentes

• Inclúense animais mariños ( peixes, polbo,

luras...)

• As paisaxes exaltan o mundo rural e mostran

escenas cotiás da vida campesiña

Mosaicos de inspiración helenística

MOSAICO DE INSPIRACIÓN HELENÍSTICA


• Séculos II, III e IV d.C.

• Inspirados nas obras gregas

• Reproducen temas mitolóxicos dos gregos

3. O mundo romanoMOSAICO

OUTROS EXEMPLOS DE MOSAICOS EN GALICIA

MOSAICO. SÉCULOS III – IV .MUSEO ARQUEOLÓXICO.OURENSE. GALICIA. ESPAÑA .

4. VocabularioAlto relevo: escultura realizada sobre unha superficie da que sobresae máis da

metade do seu volume

Aparello isódomo: forma de dispoñer os materiais constructivos nun muro no que

todos os perpiaños son iguais

Aparello regular ou irregular: forma de dispoñer os materiais constructivos nun muro

( perpiaños e ladrillos) segundo se faga de forma regular ou irregular

Arcada cega: conxunto de arcos coa luz tapada

Arco: elemento arquitectónico sostido, xeralmente curvo, que cobre un van entre

dous puntos fixos

Arco cego ou arco lombardo: arco que ten tapada a luz

Arco de medio punto: arco formado por unha semicircunferencia. Típico da arte

romana e románica.

Arquitrabada: arquitectura cuberta por un elemento horizontal, chamado arquitrabe

ou lintel

Arquitrabe: parte baixa do entaboamentoque se apoia no ábaco

Baixorrelevo: escultura realizada sobre unha superficie da que sobresae menos da

metade do seu volume.

Basa: parte inferior dunha columna sobre a que se asenta o fuste

4. VocabularioBóveda: estructura de forma curva que cubre un espazo entre muros, piares ou

columnas. A súa estilización e desenvolvemento corresponde, sobre todo, aos

romanos.

Bóvedade canón: bóveda cuxa cuberta é unha media circunferencia

Bóveda de aresta: bóveda xerada a partir do cruzamento de dúas bóvedas de canón

Busto: representación da parte superior do corpo humano (cabeza, ombreiros,

nacemento dos brazos e parte do peito

Cachotería: aparello irregular formado por unha serie de pedras sen labrar ou pouco

labradas, unidas con xeso ou cal, sen orde de tamaño nin de fiada

Canon : conxunto de regras que regulan as proporcións da escultura ou da

arquitectura de acordo cun modelo ideal establecido.

Capitel: parte superior dunha columna, piar ou pilastra sobre o cal se asenta a

arquitrabe.A súa forma e ornamento determinan as distintas ordes da arquitectura

clásica grega na que poden ser: dóricos, xónicos ou corintios.

Casetón:compartimento oco xeralmente de forma cadrada, a modo de artesa

invertida ou troncopiramidal, co fondo decorado. Adoita ensamblarse con outros

semellantes para formar unha cuberta ou artesonado

Cávea: bancada en forma de hemiciclo, propia dos teatros, anfiteatros ou circos

romanos, destinada aos espectadores.Dividida en :ima (para nobres), media (para

clase media) e summa ( para lases máis modestas)

Cella: sala central dun templo clásico onde se atopaba a imaxe do deus, pechada

polos lados e cunha sóa enrada, a pronaos. Tamén se lle chama naos ou sancta

sanctorum.

Celosía: enreixado de madeira ou ferro localizado principalmente nas ventás, que

permite ver desde dentro sen ser visto desde fóra.

Cera perdida: procedemento para obter esculturas de metal mediante un molde de

cera. O molde de cera cóbrese dun material brando que solidifica. Unha vez metido

no forno a cera derrétese e sae por uns orificios para este fin. No seu lugar inxéctase

metal fundido, que adopta a forma exacta do molde.

Ciclópea: construcción feita con grandes pedras sen argamasa como elemento de

unión

Claroscuro: técnica que consiste no uso de fortes contrates entre as zonas

iluminadas e escuras coa finalidade de resaltar volumes e crear profundidade.

Columna:elemento vertical exento, de sección cilíndrica, que sirve para sustentar.

Está composta por basa, fuste e chapitel.

Columna acanalada: aquela que ten estrías ou acanaladuras en toda a súa lonxitude

Composto: orde arquitectónica romana na que se mesturan elementos xónicos

(volutas) e corintios (follas de acanto)

Cornixa: parte superior do entaboamento que se encontra sobre o friso e sobresae

un pouco

4. Vocabulario

Cuberta: elemento exterior ou tellado que cobre un edificio. Pode ser: - a catro augas:

con catro vertentes; - a dúas augas: con dúas vertentes; - plana: sen abovedar e sen que

interveñan elementos curvos. Falta de inclinación

Cúpula: bóveda semiesférica que cobre nun edificio un espacio circular, cadrado,

poligonal ou elíptico

Cúpula de media laranxa: cúpula formada por unha semiesfera que descansa sobre unha

base circular.

Doela: cada unha pezas que aparecen radialmente para formar a volta dun arco

Domus: casa unifamiliar romana, onde vivían familias de certo nivel social e económico

Entaboamento: parte superior que remata un edificio clásico. Componse de arquitrabe,

friso e cornixa

Éntase: engrosamento que presentan alguhas columnas no centro do fuste

Escultura: arte de modelar, baleirar, tallar ou esculpir figuras de tres dimensións en

madeira, arxila, pedra, de vulto redondo ou en relevo

Estatua: escultura exenta de arxila, madeira, pedra, mármore ou metal, de forma humana

ou animal, tallada a imitación do natural

Estuco: material de revestimento ou recheo que se obtén mesturando xeso, cal po de

mármore e area.

Exenta (escultura): a que non está pegada e se pode contemplar desde todos os seus

ángulos

4. Vocabulario

4. VocabularioForo: no urbanismo romano corresponde á praza principal –ágora na cidade grega-

onde se celebraba o mercado e se atopaban os edificios máis importantes. Situábase

no cruzamento entre as dúas vías principais da cidade : o cardo e o decumano

Filada: serie horizontal de ladrillos ou pedras nun muro ou bóveda

Formigón: mestura de pedras, area, auga e cal ou cemento empregado na

construcción. Era armado se estaba reforzado con ferros no interior.

Fresco: pintura realizada sobre xeso húmido en muros coa axuda de pigmentos de

orixe mineral, resistentes á cal, diluídos en auga; aplícase con brochas duras ou

suaves sobre un soporte formado de argamasa fresca, composta de area e cal

apagada.

Friso: parte media do entaboamento, situado entre a arquitrabe e a cornixa

Frontón: remate triangular dunha fachada ou pórtico sobre portadas ou ventás

Fuste: tronco da columna comprendido entre a basa e o capitel

Híptero: edificación descuberta, sen teitume

Historiados: friso, capitel, etc. Que foron decorados con representacións figuradas

Idealismo:tendencia dos artistas que desexan achegarse todo o posible á

representación perfecta dos temas das súas obras, buscando sempre o arquetipo e a

superación das taras ou defectos que todo modelo individual presenta.

4. VocabularioImpulso: Forza que parte dunh estructura edificada, transmite a outra que a sustenta ou,

á vez, descárgaa a unha terceira. Dise, especialmente, da orixinada por unha bóveda ou

arco.

Insulae: casa de veciñanza na antiga Roma, formada por varios pisos e que constituía

normalmente un bloque. Adoitaban ser de alquiler.

Intercolumnio: espacio baleiro entre dúas columnas, xeralmente suxeito a módulo

Intradorso: superficie cóncava e interior dunha bóveda, arco ou doela.

Lintel: pedra ou viga horizontal que se coloca sobre unha porta ou ventá e que

soportaunha carga

Mausoleo: construcción de planta circular destinada a enterramento, xeralmente de

grandes dimensións e moi suntuosa e solemne.

Medio relevo: escultura realizada sobre unha superficie, de xeito que a metade do eu

volume sobresaia dela.

Módulo: unidade de medida en calquera obra de arte que relaciona as partes co todo

Morteiro: Argamasa de cal, é dicir, mestura de cal, area e auga

Mosaico: técnica artística de decoración formada a partir da xustaposición, sobre un

fondo de cemento, de pequenas pezas ou teselas de pedra, vidrio ou cerámica de cores

para formar ornamentos e debuxos.

Naos:cella. Cámara central dun temploclásico

4. VocabularioNervio: Elemento saínte e corrido do intradorso dunha bóveda para reforzala ou

decorala

Óculo: pequena ventá circular

Opistodomos: parte superior dun edificio. Nos templos clásicos adoitaban ser unha

sala ou adro sen comunicación coa naos

Opus cementicium: obra realizada cunha mestura de area, cal, croios e auga,

utilizada polos arquitectos da antiga Roma

Opus sectile: composto de lousas de mármore de cores con forma e colorido

variados utilizado nos mosaicos romanos

Opus vermiculatum: labor de realizar as teselas cun contorno moi preciso para poder

contruír con elas os perfís das escenas e figuras dun mosaico

Orquestra: área circular dos teatros gregos onde o coro e os actores nunca máis de

tres á vez cantaban e dialogaban. No teatro romano a área era semicircular

Palestra: espacio xunto ao ximnasio grego ou romano no que se practicaban os

exercicios de loita. En Roma era tamén un anexo dos baños termais

Panteón: templo dedicado a todos os deuses

Pendente:cada un dos catro triángulos curvilíneos sobre os cales descansa

directamente o anel dunha cúpula. Seve para pasar da planta cadrada á circular.

Peralte: Altura nun arco ou bóveda que supera a semiluz

Perpiaño: pedra cortada de cantos vivos en forma de prisma rectangular de seis

caras utilizada na construcción de pilares, muros.

Pilar:elemento sustentante exento como a columna pero de sección rectangular ou

cadrada, con capitel segundo as ordes clásicas

Pilastra: pilar pegado a un muro ou parede con capitel segundo as ordes clásicas

Planta: debuxo que representa a sección horizontal de cada un dos pisos dun

edificio

Plemento: cada un dos panos no conxunto de pedras ou doelas dunha bóveda de

crucería

Podio: baseamento sobre o cal se construían algúns edificios na antiga arquitectura

romana por influencia etrusca

Portada:ornamento arquitectónico que se realiza nunha fachada dun edificio

Pórtico: lugar cuberto e columnado colocado perante un edificio xeralmente apoiado

nel. Tamén estructura alintelada que dá acceso a un edificio

Pronaos:sala ou pórtico que da acceso á naos ou cella. Tamén adro ou parte anterior

dun templo

Pseudoperíptero: templo grego ou romano cuxas columnas laterais están pegadas

ás fachadas laterais

4. Vocabulario

Rebaixar: diminuir a altura de arcos e bóvedas a menos dun semicírculo

Relevo: Escultura non exenta, é dicir, labrada só sobre unha das superficies dun

bloque

Retrato: representación artística da figura dunha persona, xa sexa en escultura ou

pintura

Revestimento: material que forma o acabado ou a protección externa dunha obra

Revoque: capa de cal e area ou de materiais análogos con que se recobre un

paramento

Ringleira: serie horizontal de ladrillos ou pedras nun muro ou bóveda

Rotonda: edificio de planta circular cunha cúpula

Sedente: que está sentado

Sillería:conxunto de perpiaños

Tallar: esculpir, labrar un material duro con cincel ou outro instrumento cortante

Tambor: peza cilíndrica ou anel sobre o que se sustenta unha cúpula

Teatro: lugar destinado ás representacións dramáticas, hemiciclo con bancadas, cun

centro no que hai un círculo (orquestra) e detrás del un estrado (escena). Os

romanos aumentaron a escena á custa da orquestra, ó non empregar o coro nas

representacións. A orquestra fíxose semicircular.

4. Vocabulario

Teitume: parte interior e superior dun edificio, que o cobre e o pecha

Teitume adintelada: tipo de cuberta plana que serve de elemento constructivo para

pechar de forma horizontal a parte superior dunha abertura ou espacio.

Tellado: cuberta plana dun edificio , polo exterior.

Termas: conxunto de edificios que en Roma servían para os baños e os exercicios

ximnásticos

Terracota: arxila cocida utilizada en escultura e cerámica

Tesela: pedra pequena de cor de 1 cm de aresta, utilizada nos mosaicos. Trátase dunha

pedra cadrada que ten distinta tonalidade con respecto a outras realizadas igual.

Tímpano: parte interior dun frontón onde, xeralmente, se coocan esculturas ou relevos

Torso: representación humana que carece de cabeza, brazos e pernas

Toscana: orde arquitectónica etrusca, que ten unha columna lisa con basa e capitel

xeométrico, ademais dun entaboamento formado por unha arquitrabe

Trasdorso (trasdós): plano superior, externo e convexo dun arco ou bóveda

Trépano: escultura feita cun trépano (instrumento que serve par furar ou perforar que

se usa en escultura par afacer incisións profundas) e que presenta incisións de pouca

anchura, localizadas e moi profundas, para dar efecto de gran relevo, de claroscuro, etc

formando calados.

4. Vocabulario

Tres cuartos: posición dunha figura, intermedia entre o perfil e a postura de fronte moi

difícil de representar correctamente tanto en pintura como en escultura

Trompa: pequena bóveda semicónica disposta nos ángulos dunha base cadrada para

poder obter catro puntos de apoio que sosteñan unha cúpula, tambor ou ciborio

Urbanismo: ciencia e técnica de construir e ordenar os núcleos urbaanos axeitándose

na disposición, estética, emprazamento, sevizos, trazado das rúas, etc, ás necesidades

da persona humana concebida, á vez como individuo e ser social

Van:oco

Viaducto:construcción a modo de ponte para o paso dunha vía sobre unha valgada,

depresión do terreno, un río, etc

Villae: explotación agraria romana, mansión señorial rural

Voluta: rolo en espiral

Vomitorio: portas que, nos anfiteatros, teatros e circos romanos, daban ás bancadas e

por elas os espectadores accedían e saían das súas localidades

Vulto redondo: escultura que se pode contemplar desde calquera punto de vista á seu

arredor. Escultura exenta.

Xunta: Liña ou superficie de unión, empalme ou ensambladura

4. Vocabulario

5. Actividades1. ¿Cales foron as tres grandes etapas da evolución histórica de Roma? ¿Que cronoloxía corresponde a cada

unha delas?

2. ¿En qué provincias se encontraba dividida Hispania en época de Augusto?

3. Define os siguientes conceptos:

A) Opus. B) Basílica. C) Curia. D) Termas. E) Ara pacis. F) Bucráneo. G) Arco de triunfo.

4. Comente a imaxe seguinte seguindo o modelo habitual de comentario.

5. Actividades

5. ¿Que caracteriza ao Panteón de Agripa? ¿En que etapa se llevou a cabo a súa construcción?

6. Explica os distintos tipos de casa romana, sinalando os caracteres básicos de cada un deles

7. Empregando a imagen seguinte, diferencia as distintas partes do teatro romano, así como a finalidade de

cada unha delas. Sinala ademais as diferencias fundamentais entre un teatro grego e outro romana

5. Actividades

8. ¿Que elementos definen ao relevo romano?

9. A partires das siguintes imáxes de Octavio Augusto, describe os elementos característicos da escultura de

vulto redondo na época romana.

5. Actividades

10. Fai o comentario da seguinte obra

6. Comentario de textoLEE OS TEXTOS E CONTESTA:

1. ¿Como se descubre a imitación romana do mundo grego? ¿Que significou este descubrimento?

2. Describe a importancia da luz cenital no Panteón e defínea. ¿Por qué foi importante este edificio?

3. Explica a evolución do retrato romano.¿Cales son as características antes do Baixo Imperio?

1. A superioridade da arte grega

“A arte romana é unha copia, unha copia feita con certa liberdade, cambiando algunhas cousas; pero unha copia

nada máis. Durante moitos séculos descoñecéronse os orixinais. Ninguén sospeitaba que a arquitectura romana

procedía doutra. Ensalzábase pola beleza que posuía unicamente de segunda man. Winckelmann sinalou ao

mundo moderno a pauta para descubrir o rixinal. Cando, ao fin, se fixo a luz sobre a arquitectura grega quedou ao

descuberto a inferioridade da réplica romana”

Porter, A. K.: Más allá de la arquitectura. Madrid, 1929, pág. 24 y 25

2. O Panteón de Roma

“O máis belo exemplo da orde corintia na construcción na construcción atopámola, sen dúbida ningunha, no

Panteón de Roma; un edificio que ademais é tan único no seu xénero, que nos vemos obrigados a ocuparnos del

en primeiro lugar. Levantado orixinariamente por Agripa como pórtico principal para as súas termas, disposto

máis tarde para servir de templo e provisto de atrio, logrou salvara en esencia o seu extraordinario efecto a través

de todas as restauracións e depedracións, aínda que con dolorsas pérdidas....

O interior queda dominado pola unidade e a beleza da luz cenital, que colma maravillosamente aquel edificio

circular cos seus raios e reflexos.”

Burckhardt, J.: O Cicerone: Arquitectura. Barcelona, 1953, págs. 27-28

3. O retrato antes do baixo Imperio

“Na segunda metade do século primeiro a. de C. a arte romana imitou os modelos arcaicos do século VI (Pasiteles,

Stephanus), e o afeminado rococó alexandrino (Arcesilao e a súa escola). No periodo augusteo foi un visualismo

seudo-idealista , é dicir, que imitaba a arte idealista de Grecia no século V, pero cun especial sabor de visualismo....

Este seudo-idealismo fo reemplazado por un avanzado visualismo, impresionista, fotográfico, singularista e

ilusionista. No arco de Tito cada retrato é, como unha moderna fotografía, a reproducción dunha impresión

pasaxeira.”

Sorokin, P.A.: Dinámica social e cultural. Madrid,1962, Pág. 154

1. Sinala os elementos estructurais e decorativos característicos do edificio que se mostra nas tres primeiras

imaxes.

2. Os foros en Roma. ¿É correcta artísticamente a interpretación que deles se fai na película? Explica a

importancia e organización dos foros en Roma

7. A arte e o cineRIDLEY SCOTT : GLADIATOR, 2000

8. Modelo examenNOME: Nº:

APELLIDOS: CURSO:

EXAMEN TEMA 4: O LEGADO CLÁSICO: A ARTE ROMANA

1. Elixe unha das seguintes imaxes e fai o comentario da mesma: (4 ptos)

2. Elixe unha das seguintes imaxes e fai o comentario da mesma: (4 ptos)

3. Elixe catro dos seguintes conceptos e defíneos: (2 ptos)

estuco, cera perdida, morteiro, mosaico, toscana, trépano, opus vermiculatum, insulae

a) Identificar obra

b) Contexto histórico e artístico

c) Contexto estilístico e formal

a) Identificar obra

b) Contexto histórico e artístico

c) Contexto estilístico e formal

9. Para ampliar e consultarBIBLIOGRAFÍA:

AA.VV.: Roma. Arte e arquitectura. Colonia, Könemann,2000

BELTRAN LLORIS, F.: Arte romana. 1. Historia 16, Madrid,1997

BELTRAN LLORIS,F.: Arte romana. 2. Historia 16, Madrid, 1997

BENDALA GALÁN, M.: A arte romana. Madrid, 1960

BIANCHI BANDINELLI,R.: Roma, a fin da arte antiga. Aguilar, Madrid, 1971

BIANCHI BANDINELLI, R.: Roma. Centro de poder. Madrid, 1970

BLANCO FREIJEIRO, A.: Roma imperial.Historia 16. Madrid, 1989

DE OLAGUER- FELIÚ, F.: A pintura e o mosaico romanos. Vicens Vives, col. Historia

Visual da Arte 3, Barcelona, 1989

ELVIRA BARBA, M.A.; BLANCO FREIJEIRO, A.: Etruria e Roma republicana. Historia 16.

Madrid, 1989

GARCÍA Y BELLIDO,A. : Arte romana.CSIC. Madrid,1990

JIMÉNEZ MARTÍN, A.: As claves da arte etrusca e romana. Planeta, Barcelona,1991

WALKER,S.: Arte romana, Madrid, 1999

WEELER, M.: A arte e a arquitectura de Roma. Destino, Barcelona,1995

TARACENA, B. : Arte romana. “Ars Hispaniae”II. Madrid,1947

9. Para ampliar e consultar

FILMOGRAFÍA:

LEROY, MERVYN (dir.): QUO VADIS, 1951

KUBRICK, STANLEY (dir.): ESPARTACO, 1960

WISE, HERBERT (dir.): EU CLAUDIO (serie da BBC), 1976

SCOTT, RIDLEY(dir.): GLADIATOR,2000

ROMA (serie da BBC), 2005

INTERNET:

Museo Romano de Mérida: http://museoarteromano.mcu.es

Musei Capitolini de Roma: http://museicapitolini.org

Museo Archeologico de Nápoles: http://marketplace.it/museo.nazionale

Museu Nacional Arqueològic de Tarragona: http://mnat.es

PARA VISITAR:

ROMA, TARRAGONA, MÉRIDA, ITÁLICA, VOLUBILIS

T.6.el arte romano

Documents

Transcript of T.6.el arte romano