Sua piztuSua piztu - Atalak · 2015-09-26 · Ipar eta hego, begiek ikusahal guztian, etenik gabe...

Sua piztuSua piztu

Sua piztu (Zatia)

Yukon ibaia aipatzen da pasartean. Bila ezazu horri buruzko informazioa entziklopedia batean.

.....................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................Film baten hasiera balitz, zein izango lirateke planoak?❏ Lehenengo, gizonaren aurpegia, begirada; ondoren, paisaia amaigabea enfokatzea.

❏ Plano orokor batekin hasiko litzateke: Yukon ibaia, elurra... eta han erdian gizona.

Jar zaitez protagonistaren lekuan. Konta ezazu lehen pertsonan egoera horretan sentitzen ari zarena......................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................

NARRAZIOA

50

izonak begirada bat bota zuen atzera, eto rritakobidearen luzera guztian. Yukon ibaia milia bat zabalhedatzen zen, ur hormatuak hiru oinbetez estalita.Horma horren gainean beste hainbeste oinbete elur

ze go en. Dena zuri -zuria zen eta uhin leunetan zimurtzen zenhormatzeak eratutako jela bilduen gain. Ipar eta hego, begiekikusahal guztian, etenik gabe ko zuriunea zen, lerro izpi ilun batizan ezik, izeiz estalitako uharte baten inguru tik hasi etahegoalderantz bihurritzen eta kiribil tzen zena, eta atze ra ereiparralderantz bihurrituz eta kiri bilduz, izeiz estalitako besteuharte baten atzean ezkutatu arte. Lerro izpi ilun hura bideazen, bide nagusia, hegoalderantz boste hun milia luzatzen zenaChilcoot mendateraino –Dyea– eta ur gaziraino; eta iparralde -rantz hirurogeita hamar milia luzatzen zen Dawsoneraino, eta

oraindik iparralde rantz mila milia jarraitzen zuen Nulatoraino eta, azkenik, St.Michaeleraino –Bering itsasoan–, mila eta bostehun milia harantzago.

✰ tolesten ........................

✰ izotza ........................

✰ olatu .......................

✰ okertzen ........................

✰ ia metro batez ......................

✰ izoztuak ........................

✰ biraka biltzen ......................

✰ abetoz ........................

✰ ibai irla ........................

6

0

Bilatu 75. orrialdean zati horri dagokion irudia eta itsatsi. Egizu gauza bera hurrengo orrialdeetakotestu zati bakoitza irakurri ondoren.1

Bilatu irakurgai zati horretan hurrengo hitzen edo egituren baliokideak. Idatzi atzizki eta guzti.

G

Baina horrek denak –urrutira iristen zen bidearen lerro izpimisteriotsuak, zeruko eguzki ezak, hotz ikaragarriak, eta orokzeukan arroztasunak nahiz apartekotasunak– ez zion gizonarizirrararik eragin. Hori ez zen aspalditik ohituta zegoelako. Helduberria zen lurralde hartara, chechaquo bat zen, eta huraxe zuenestreinako negualdia. Arazo bat zeukan, ordea: irudimenik ezzeukala. Azkarra eta ernaia zen bizitzako gauzetan, baina gauzetanbakarrik, eta ez esanahietan. Berrogeita hamar gradu zero azpitiklaurogei gradu izozte puntuaren azpitik esan nahi du. Egoerahorrek, hotza eta gozakaitza zen aldetik harritu zuen, besterik ez.Ez zion gogoetarik eragin tenperaturaren araberako izaki gisazeukan hauskortasunaz, ez eta hotz-beroaren muga hertsi jakinbatzuen artean bakarrik bizitzeko kapaz denez, gizaki orok daukanhauskortasunaz ere; ez zion hausnarketarik eragin hilezkortasunariburuzko auzi badaezpadakoaz ere, ez eta gizonak unibertsoanbete tzen duen eginkizunaz ere. Berrogeita hamar gradu zero azpiko hotzak jelaren erreduramingarria dakar berarekin, eta horren kontra babesteko eskularruak, txanoa, mokasinberogarriak eta galtzerdi lodiak jantzi behar dira. Berrogeita hamar gradu zero azpitikharentzat horixe besterik ez zen: berrogeita hamar gradu zero azpitik. Hori baino zerbaitgehiago izan litekeela, inoiz buruan sartzen ez zitzaion ideia bat zen.

NARRAZIOA

51

✰ lehenengo ........................

✰ beldurgarriak .......................

✰ bizkorra .......................

✰ estu .......................

✰ ahultasunaz ........................

✰ emoziorik ........................

✰ asunto ........................

✰ zakarra .......................

✰ gogoetarik ........................

✰ ezohizkotasunak ...................

✰ sortarazi ........................

✰ gauza denez .......................

6

Graduen zehaztasunak ez ditu gure eskala termometrikoan ematen. Osatu laukia. Celsius eskalan Fahrenheit eskalan

Uraren izozte puntua: 0°C ↔ ........Uraren irakite puntua: 100°C ↔ ........

........... ↔ – 82°F

0Eskala honetan uraren urtzeeta irakite puntuak (gure 0° Ceta 100°C): 32°F eta 212°F. Graduaren balioa: 1/1,8.Beraz, 1°F = 5/9°C

Fahrenheit (°F)

Irakurri hurrengo galderak eta markatu erantzuna: bai / ez.

1. Yukon ibaiak metro bateko izotzezko geruza zuela esan al du narratzaileak? . . . . . . ❍ ❍2. Zuritasun mugagabean bide nagusiaren marra bereizten al zen? . . . . . . . . . . . . . . . . ❍ ❍3. Gizona lurralde hartan bizitzera ohitua al zegoen? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ❍ ❍4. Hotz harekin zer arrisku zeukan ohartzen al zen gizona? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ❍ ❍5. Protagonistaren izaera zehaztu al du, hots, nolakoa den? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ❍ ❍6. Gizonak jakituria bai, baina zentzu komunik ez zuela esaten al da? . . . . . . . . . . . . . . . . ❍ ❍

Goiko testu zatian, gerta daitekeena iradokitzen zaigu, nolabait. Aukera ezazu.❏ Lurralde hotz hartan bizirauteko zuhurtzia gutxiko gizon bat aurkezten zaigu; ez da ohartu zein egoera

arriskugarrian dagoen.❏ Lurralde hotz hartara ongi prestatuta dagoen gizaki bat da protagonista; ondo daki non dagoen eta

zein egoeratan.

BB EE3

✘


NARRAZIOA

52

Aurrera jarraitzeko itzuli zenean listua bota zuen pentsakor.Krak zorrotz leherkari bat aditu zen eta horrek asaldatu egin zuen.Berriro bota zuen listua. Eta berriro, airean, elur gainera erortzekobeta izan aurretik, listuak krak egin zuen. Gizonak bazekien zeroazpitik berrogeita hamar gradu daudenean listuak krak egiten duelaelur gainera erortzean; listu horrek, ordea, airean egin zuen krak.Dudarik gabe hotz handiagoa zegoen berrogeita hamar zero azpi-tik baino; zenbat gehiago, hori ez zekien. Baina tenperaturak ezzion ardura. Jomugatzat Henderson errekaren ezker adarrekomeategi zaha rra zuen, lagunak ordurako hantxe baitzeuzkan.Haiek mugaz gaindi etorriak ziren Indio errekaren lurraldetik.Bera, aldiz, itzulinguru eginez etorri zen, udaberrian Yukonekouharteetatik egur biltzeko aukerak ikertzeko asmoz. Kanpa men -tura seietan iritsiko zen; ilundu eta pixka bat geroago, egia da,baina lagunak hantxe egongo ziren, sua piztuta egongo zen, eta

afari beroa prest. Hamai ke ta koari dagokionez, zamarra azpiko fardelaren konkorra haztatuzuen. Alkandoraren azpian zeukan musuzapian bilduta eta azal biluziaren kontra etzanda.Modu bakarra zen hori opilak izotz ez zitezen. Irribarre gozoa egin zuen bere kolkorakoopil haiekin gogoratzean, opil bakoitza erdibituta eta urdai koipetan bustita, eta bakoitzakurdai xerra frijitu eder bana zeukala.

✰ larritu ........................

✰ aukera ........................

✰ ttua .......................

✰ baina ........................

✰ irtenunea ........................

✰ karraskada ........................

✰ mugan zehar .......................

✰ xede ........................

✰ ogitxo biribilak ...................

✰ txerriki mota ........................

✰ zeharka ........................

✰ meatze ........................

✰ bere barrurako .....................

✰ bi zati eginda

..........................................

6

Zelako tonua sumatzen duzu narrazioan?❏ Tristea ❏ Umoretsua ❏ Kritikoa ❏ Tentsiozkoa ❏ Alaia ❏ MisteriotsuaHona zenbait puntu garrantzitsu, istorioaren orain arteko haria osatzeko. Bost soberan daude, ez baitiraegokiak. Ezabatu horiek eta besteekin osatu argumentua beheko lerroetan.

1. Yukon ibaiaren inguruko lurralde izoztuan eta amaigabean gizon bat dago.2. Dena dago izozturik eta elurrez beterik, izei multzo batzuk izan ezik.3. Bidea zuritasun hartan nabarmentzen zen izpi ilun bat besterik ez zen.4. Bide nagusia oso luzea zen: iparraldera 1.000 milia baino gehiago eta hegoalderantz 500 milia inguru.5. Gizona helduberria zen lurralde hartara eta ez zuen arriskurik sumatzen, hotzarena batez ere.6. Berak uste zuena baino hotz handiagoa zegoela ohartu zen.7. Lurralde hartako hotza hain handia izateak harrituta zeukan gizona.8. Listua botatzean ohartu zen airean izoztu eta kraskatu zela eta horrek harridura eragin zion.9. Goiza zen eta gizonak arratsalderako iritsi behar du meategi bateraino, bere lagunekin elkartzeko.

10. Hamaiketakoa egiteko otartekoa gorputzaren kontra bildua darama, ez izozteko.

.....................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................

0

4


Izei lodien artetik barrendu zen. Bidezidorra lauso zegoen.Oinbete bat elur zen gainera eroria azkeneko trineoa igaro zene-tik, eta pozik zegoen trineorik gabe zihoalako, zama arinarekinbide eginez. Izan ere, musuzapian bildutako hamaiketakoaz bestezamarik ez baitzeraman aldean. Hala ere, harrituta zegoen ho -tzarekin. Benetan hotz zegoen, deliberatu zuen, zurrundutakosudurra eta masailak eskularruekin igurzten zituen bitartean.Bizar berogarriaz hornitutako gizona zen, baina aurpegiko ileakez zizkion masaila jasoak babesten, ez eta sudur lehia tsua ere,aire jelatuaren baitan oldarrez barrentzen zitzaiona.

Gizonari orpoz orpo zakur bat zerraion trostaz, bertakohusky handi bat; jatorrizko otso zakurra bera, ile grisa eta, itxuranahiz izaera aldetik, anaia duen basa otsoarekin inolako alderik ezzuena. Animalia lur jota zegoen hotz ikaragarri hura zela kausa.Zakurrak bazekien hura bidez bide ibiltzeko giro ez zela. Senak kontseilu hobea ematenzion zakurrari, gizonari zentzuak ematen ziona baino. Izan ere, berrogeita hamar zero azpi-tik baino pixka bat hotzago bakarrik ez, hirurogei zero azpitik baino hotzago ere bazen,hirurogeita hamar baino gehiago. Hirurogeita hamabost ziren zero azpitik. Kontuan izanikizozte puntua hogeita hamabi gradu zero gainetik dela, horrek esan nahi du ehun eta zazpigradu ateratzen direla izozte puntuaren azpitik.

NARRAZIOA

53

✰ matrailak ........................

✰ barneratu ........................

✰ karga ........................

✰ gainean ........................

✰ sudurzapian ........................

✰ indarrez ........................

✰ gogortutako ........................

✰ egiazki ........................

✰ irtena ........................

✰ gogo gabetua .....................

✰ instintuak ........................

✰ egoera ona ........................

✰ desberdintasunik ...................

✰ apur bat arin ......................

✰ hur-hurretik ........................

✰ asaldatuta ........................

✰ jarraitzen zitzaion / (zion)

..........................................

6

Izozte puntuaren azpitik 107 graduko hotza zegoela dio testuak. Arestian ikusi dugun formula aplika-tuaz, zenbat da gure eskalan?❏ –50°C ❏ –55°C ❏ –60°C ❏ –65°C

«Aurpegiko ileak ez zizkion masaila jasoak babesten, ez eta sudur lehiatsua ere, aire jelatuaren baitan oldarrez barrentzen zitzaiona.» Zer esan nahi du?❏ Gizonaren sudurra irtena zela eta haize hotzak bete-betean erasotzen ziola.

❏ Gizonaren sudurrera kopuru handian sartzen zela haize izoztua.

«Oinbete bat elur zen eroria azkeneko trineoa igaro zenetik...» Esaldi horretako osagai bat aurreratutadago, enfasia lortzeko. Iparraldeko euskara moldekoa da egitura hori. Zein izango litzateke ordena arrunta?.....................................................................................................................................................

Zertarako edo zergatik ote zeraman husky bat gizonak? Asma ezazu azalpenen bat.....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

0Zehazki: –59.4°F


NARRAZIOA

54

Zakurrak ez zuen termometroez tutik ulertzen. Seguraskiharen burmuinetan ez zegoen hotzari buruz gizonaren burmuine-tan zegoen ezagutza zorrotzik. Baina abereak bere sena zeukan.Irudipen ez oso garbia baina mehatxugarria suma tzen zuen, etahorrek kikildu egiten zuen eta gizonari orpoz orpo isilean jarraia-razten, gizonaren bat-bateko mugimendu orok jakin-minezkozalantza sortarazten ziolarik, kanpamentura heltzea edo eta nonbaitbabeslekua bilatu eta sua piztea espero bailuen. Zakurrak bazuensuaren berri, eta berak sua nahi zuen edo, gutxienik, elurra atza-parka zulatu eta haize babesean haren epeltasunera kizkurtu.

Arnasaren hezetasun jelatuak antzigar hauts fina zion zakurra-ri ilean hedatua, eta bereziki kokotsa, muturra eta beti leak zeuzkanarnas kristalduak zurituta. Gizonaren bizar-bibote gorriek erebazuten antzigarrik, baina trinkotuagoa, eta hedapenak jela itxura

hartzen zuen, eta botatzen zuen arnasaldi epel, heze bakoitzarekin handitzen zen. Gainera,gizona tabako mastekatzen ari zen, eta jelazko morraleak hain irmoki eusten zien ezpainei,zukua botatzerakoan ezin baitzuen kokotsa garbitu. Ondorioz, kristalezko bizarra, anbarra-ren kolorea eta trinkotasuna zuena, geroz eta luzeagoa zuen kokospean. Lurrera erortzerautzi izan balu, berez hautsiko zatekeen, beirakiaren antzera, zati txiki-txikitan.

✰ beldurtu ........................

✰ behintzat ........................

✰ garunetan ........................

✰ nabaritzen ........................

✰ kiribildu ........................

✰ balu bezala ........................

✰ solido egina ........................

✰ kristalaren ........................

✰ tinko ........................

✰ ezertxo ........................

✰ zehatzik ........................

✰ guztiak ........................

✰ duda ........................

✰ ihintz izoztua ......................

✰ muturrekoak ........................

✰ leituak ........................

✰ erretxina fosilduaren

..........................................

6


1. Txakurra batzuetan gizonaren aurretik eta beste batzuetan atzetik al zihoan? . . . . . . ❍ ❍2. Gizonaren bakardadea nabarmentzen al da, batik bat, narrazioan? . . . . . . . . . . . . . ❍ ❍3. Narratzaile orojakile batek kontatzen al du narrazioa? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ❍ ❍4. Hotza al da lurralde eta egoera hartako elementurik aipatuena narrazioan? . . . . . . . . ❍ ❍5. Gizonak ezaguna al du orain ibiltzen ari den lurraldea? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ❍ ❍6. Elurretan markaturiko bide batetik al doa gizona? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ❍ ❍7. Gizonaren bidaia honek helburu komertzialen bat al zuen? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ❍ ❍8. Narratzaileak txakurraren pentsamenduak ere jakinarazten al dizkigu? . . . . . . . . . . . . . . ❍ ❍9. –60°C-ko tenperaturari normala al zeritzon gizonak? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ❍ ❍

10. Narrazioaren erritmoa arina al da, ekintza askokoa? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ❍ ❍11. Protagonistaren izaeraren ezaugarri batzuk agertu al ditu narratzaileak? . . . . . . . . . . . . ❍ ❍12. Naturako elementu batzuen bidez tentsioz hornitu al du istorioa? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ❍ ❍

BB EE3


Baina eranskinak ez zion axola. Hori zen tabako masteka -tzaile orok lurralde hartan ordaindu behar zuen zigorra eta bera bihotzalditan zen kanpoan ibilia. Ez ziren hau bezain hotzak izan,hori bazekien, baina Sixty Mileko termometroagatik bazekien zeroazpitik berrogeita hamar gradu eta be rro geita hamabost gradu ereeginak zituela.

Baso lautadan barrena milia batzuk ibili, laharrez jositakozelaiune zabal bat zeharkatu eta, munto batean behera eginez,hormatutako errekasto baten arroraino jaitsi zen. Hori xe zenHenderson erreka, eta bazekien adarkaduratik hamar miliatarazegoela. Erlojuari begiratu zion. Hamar-hamarrak ziren. Lau miliaorduko ari zen egiten eta adarkadurara hamabi eta erdietan iritsikozela kalkulatu zuen. Gerta kizun hori ospatzeko hamaiketakoabertan jatea era ba ki zuen.

Zakurra berriro orpoz orpo atxiki zitzaion, buztana apalduta, atzera itzultzeko adiera-zi nahian, gizonak erreka arroan zehar ibiltzeari ekin zionean. Narrabide zaharraren ildoaageri-agerian zegoen, baina dozena bat ontzako elurrak estaltzen zituen azken trineoenarrastoak. Hilabete batean ez zen erreka isil hartan gizonik, ez gora ez behera, ibili.

NARRAZIOA

55

✰ sakonuneraino .....................

✰ sasiz ........................

✰ ardura ........................

✰ zehar ........................

✰ makurtuta ........................

✰ lotu ........................

✰ 23 mm inguru ....................

✰ gehigarriak ........................

✰ izotz bide ........................

✰ irekidura ........................

✰ lorratzak ........................

✰ banatze puntutik

..........................................

✰ hamarrak puntuan

..........................................

6

Azter itzazu narraziotik harturiko hauek:• Heldu berria zen lurralde hartara.• Ez zeukan irudimenik.• Azkarra eta ernaia zen bizitzako gauzetan, baina gauzetan bakarrik, ez esanahietan.• Ez zion gogoetarik eragin (...) izaki giza zeukan hauskortasunaz.• Ez zion hausnarketarik eragin (...) hilezkortasunari buruz, unibertsoan betetzen zuen eginkizunaz ere.• Tenperaturak ez zion ardura.

Datu horiek oinarri hartuta, egizu protagonistaren fitxa: zelako pertsona da?

.....................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................

0


NARRAZIOA

56

Gizonak astiro-astiro jarraitu zuen. Ez zen oso gogoeta zalea,eta une hartan justu ez zuen gogoeta berezirik buruan erabil tzeko,ez bazen adarkaduran hamaiketakoa jango zuela eta seietan kanpa-mentuan lagunekin egongo zela. Ez zuen inor hitz egiteko, eta izanbalu ere, hizketa ezinezkoa izango zukeen, ahoan zeukan jelazkomorraleagatik. Beraz, aspergarriro tabako mastekatzen eta anba-rrezko bizarra luzeagotzen jarraitu zuen.

Aldian behin gogora etortzen zitzaion hotz handia zegoela etahalako hotzik egundaino ezagutu gabea zela. Ibili zebilela, masailaketa sudurra igurzten zituen eskularruen atzealdearekin.Oharkabean egiten zuen hori, behin eta berriz eskuak aldatuz.Baina igur tzitzeari utzi bezain laster, masailak berriro zurrundutazeuzkan eta segituan sudur punta ere zurrunduta zeukan. Etsi zuenmasailak izoztuta zeuzkala; hori bazekien, eta damu mina zuen

sudur estalgarri bat apailatu ez izana, Budek hotzaldietan jan tzi ohi zuena bezalakoa.Horrelako estalgarri batekin masailak ere estaliko zituen eta izoztetik salbatuko. Bainahorrek, azken finean, bost axola. Zer zen, bada, masailak izoztea? Oinaze pixka bat,besterik ez; ez zen batere larria.

Gizonaren burua gogoetaz gabeturik bazegoen ere, gizon oharkorra zen oso, eta erre-karen aldaketei erreparatzen zien, okergune eta bihurguneei eta egur pila ketei, eta erneibiltzen zen oina non ezartzen zuen.

✰ solasa ........................

✰ sekula ........................

✰ hain zuzen ........................

✰ babesgarri ........................

✰ adi ........................

✰ sufrimendu ........................

✰ pena handia .......................

✰ atsekabez onartu ..................

✰ ohartia ........................

✰ jartzen ........................

✰ so egiten ........................

✰ grabea ........................

✰ noizbehinka ......................

✰ prestatu edo egokitu

..........................................

✰ utzi eta berehala

..........................................

6

Zenbat bider esan du orain arte txakurra orpoz orpo jarraitzen zitzaiola gizonari? ..........................

Txakur bat gizakiaren atzetik, hurbil-hurbiletik joateak zer esanahi eduki dezake?

....................................................................................................................................................Autoreak gizonaren eta txakurraren arteko izaera antagonikoaren bidez jakin-mina eta tentsioa irado-kitzen ditu. Aurreko orrialdean egin dugun bezala, bil itzazu txakurrari buruzko zehaztasunak.

• ..................................................................................................................................................

• ..................................................................................................................................................

• ..................................................................................................................................................

• ..................................................................................................................................................

• ..................................................................................................................................................

• ..................................................................................................................................................

• ..................................................................................................................................................

• ..................................................................................................................................................

0Hiru bider


Zein da, zure iritzian, narrazio honen gaia? Beste era batera esanda, zertan oinarritzen da narrazioa?❏ Izotza ❏ Bidaia bat ❏ Arriskua ❏ Bakardadea ❏ Ausardia ❏ Hotza

Eta zein elementuz horniturik dago gai hori?

Demagun aldizkari edo egunkari batean obra honen aipamen labur bat egiteko aukera eman dizutela.Azal ezazu zerk egiten duen interesgarri eta erakargarri, zelako elementuak batzen diren..........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Halako batean, bihurgune bati bira ematen ari zela, supitukiasaldatu zen, aztoratutako zaldi baten antzera; zapaldu berria zuentokitik alde egin eta atzera pauso batzuk eman zituen bidea dese-ginez. Erreka bazekien hondo-hondoraino hormatuta zegoela–Arktikoko negute hartan ura eduki zezakeen errekarik ez zen–,baina bazekien iturbegiak ere bazeudela, munto magaletatik bor-borka sortzen zirenak eta errekako elurraren azpitik eta hormarengainetik lasterka zihoazenak. Bazekien hotzaldirik gorrienak eresekula ez zitu ela iturbegi haiek hormatzen, eta bazekien, jakin, zerarris ku zeukaten. Tranpa hu tsak ziren. Elurpean urmahelakezkuta tzen zituzten, sakoneraz hiru ontzakoak edo hiru oinbete-koak ere izan zitezkeenak. Batzuetan ontza erdiko lodiera zuen jelageruza batez estalirik egoten ziren, eta geruza hori aldi berean elu-rrez estalirik. Batzuetan ur eta jela geruzak elkarren gainean mai-lakatzen ziren, halatan inork goikoa hausten bazuen, azpikoakhausten jarrai tzen zuen, batzuetan gerria bustitzeraino.

Horrexegatik asaldatu zen eta hainbeste izutu. Oinen azpiko ikaraldia sentitu eta elurrezestalitako jela geruza baten kraskadura aditu zuen. Eta halako tenperaturarekin oinak busti-ta edukitzeak arazoa eta arriskua esan nahi zuen. Gutxien-gutxienean atzerapena esan nahizuen, derrigorrez gelditu eta sua piztu beharko zuelako, eta suaren babesean oinak biluzi etabitartean galtzerdiak eta mokasinak lehortu.

NARRAZIOA

57

✰ ur sorburuak ........................

✰ urrats ........................

✰ bat-batean ........................

✰ 23 mm ........................

✰ apurtzen ........................

✰ leitzen ........................

✰ gogorrenak ........................

✰ izututako ........................

✰ irakiten ......................

✰ bata bestearen ...................

✰ mugimendua ......................

✰ erantzi ........................

✰ nahitaez ........................

✰ gainezartzen ......................

✰ karrask hotsa .......................

✰ izeki ........................

✰ muino ........................

✰ horrela ........................

6

❏ Gizon batek eta txakur batek osatzen dutenbikotea.

❏ Denbora juxtua izatea helmugara iristeko.❏ Hotza, hotz izugarria.❏ Gizonaren izaera axolagabea.

❏ Dena izoztuta eta elurrez beterik egotea.❏ Inguruan, hurbil, laguntzarik ez izatea.❏ Txakurraren portaera arraroa.❏ Lurralde bakartia eta zabala.

0


NARRAZIOA

58

Arranoak pentsatu zuena

Hegaletan nenbilen amildegietan ezkutatzen diren sagu eta sugeen bila eta hor non, bat-batean,txapel gorriko soldadu talde handi bat begiztatu nuen. San Faustoko Haitzak deitzen dituztenharkaitz horietarantz zihoazen denak erreskadan. Ez ziren ni tiroz jotzen entseiatu, beste noizbaitbezala, aspaldi; baina, hala ere, nahiago izan nuen ez arriskatu, eta hegoalderantz urrundu nintzen.Laster, soldadu gehiago jo nituen begiz: txapela beltzak zeramatzaten, eta lehen ikusitakoa bainotalde handiagoa osatzen zuten. Zaldi asko zituzten, gainera.

Gose banintzen ere, ehiza geroxeagorako uztea deliberatu nuen. Izan ere banekien, orduraarteko esperientziak irakatsita, kolore desberdineko txapelez jantzitako bi soldadu talde elkartzendirenean, berehala hasten dela lehia, eta emaitza ezin hobeekin. Hala, bada, gorantz hegaldatu etaitxaroteko erabakia hartu nuen.

Bataila –zinezko bataila izatera iritsi ez zena, txapel-gorriek txapel-beltzen aurka jotako erasoabaino ez zen izan– eguzkia goi-goian zegoela hasi zen. Lehen andana hain izan zen bortitza non,jakinaren gainean egon arren, ezin izan bainion izuari eutsi. Hala ere, ez nintzen asko urrutiratu.Esan bezala, gose nintzen eta jan egin nahi nuen.

Armen hotsa isildu orduko, han nintzen ostera. Eta une hartan begietaratu zitzai dana sekulakoairuditu zitzaidan: ehunka mutil zeuden odoletan eta begiak zabal-zabalik zituztela. Zuhurki, haietakobatengana hurbildu nintzen: ez zen mugitu. Mokokada bat jo nion: mugitu gabe jarraitu zuen. Berebular gainean jarri eta jaten jarraitu nuen lasaitasun osoz. Gero, mutil hura utzi eta beste batenganajo nuen, eta honengandik beste hirugarren batengana. Ezin uka batailaren emaitza bikaina izan zela.

San Faustoko haitzarte horretan geratu nintzen eguzkia zeruan behera abiatu arte. Gero, ahalbezala, nire gaueroko gordelekua den harkaitz zulorantz hegaldatu nintzen. Jateaz aseta nengoelakoalde egin nuen, eta neure burua putre jendearekin nahastea gogoko ez dudalako, ez janaria bukatuzelako.

(Sara izeneko gizona, Bernardo Atxaga. Pamiela)

Gertaera edo egoera bat azaltzeko perspektiba edo ikuspuntu desberdinak erabil daitezke, hots, narra -tzaile desberdinak. Hurrengo zatia Sara izeneko gizona obrakoa da. Bertan borrokaldi baten kontakizunapertsonaia bitxi batek egiten du.

0


1. Narrazio horretan hirugarren pertsonako adizkiak erabili al dira? . . . . . . . . . . . . . . ❍ ❍2. Erabili diren adizkiek hurbiltasuna edo sinesgarritasuna areagotzeko balio al dute? . . ❍ ❍3. Arranoak ba al daki nor diren desberdin jantzitako taldeetako kideak? . . . . . . . . . . . . ❍ ❍4. Horrelako gizakiekin topo egin duen lehen aldia al da arranoarentzat? . . . . . . . . . . . ❍ ❍5. Arranoak erakusten dituen pentsamenduak gizakienak bezalakoak al dira? . . . . . . . . . . ❍ ❍6. Hunkiturik ageri al da borrokaldian gertatu denagatik? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ❍ ❍7. Batez ere, arranoaren sena edo instintua al da testuan nabarmentzen dena? . . . . . . . . . ❍ ❍8. Bi taldeetako zeinek lortu zuen garaipena ematen al da aditzera? . . . . . . . . . . . . . . . . . . ❍ ❍9. Erabili al da testuan hil aditza? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ❍ ❍

10. Ahal bezala alde egin zuela dio arranoak. Asko ere asko jan zuelako izan al daiteke? . ❍ ❍

BB EE3

Ikusi dugunaren arabera, egizu Yukon ibaiko pasartearen bertsio berri bat: txakurraren ikuspuntutik.Egizu lehen saioa orri solte batean. Moldapenak egin eta txukundu ondoren, idatz ezazu azken bertsioa hurrengo orrialdeetan.

8

NARRAZIOA

59

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

NARRAZIOA

60

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

NARRAZIOA

61

Ea egitura batzuk batzuk ongi jaso dituzun. Bete hutsune hauek beheko zerrendetako aukera zuzenaz.

1. «Yukon ibaia milia bat hedatzen zen, ur a)........................... hiru oinbetez estalita.»

2. «Horma horren gainean beste hainbeste oinbete a)...................... zegoen.»

3. «...etenik gabeko zuriunea zen, lerro izpi ilun bat a).......................... izeiz estalitako uharte baten ingu-rutik hasi eta b)................................ bihurritzen eta kiribiltzen zena.»

4. «...eta atzera ere (...) a).......................... eta b).......................... , izeiz estalitako beste uharte batenatzean c).......................... arte.»

5. «Lerro izpi hura bidea zen (...) bostehun milia luzatzen zena Chilcoot a)................................. –Dyea–eta ur b).......................... .»

6. «...eta, a)............................... , St. Michaeleraino (...) mila eta bostehun milia a)............................... .»

7. «Berrogeita hamar gradu zero azpiko a)............................ erredura mingarria dakar berarekin...»

8. «Krak zorrotz leherkari bat aditu zen eta horrek asaldatu egin a).......................... .»

9. «Baina a).......................... ez zion ardura. b)............................... Henderson errekaren ezker adarrekomeategi zaharra zuen...»

10. «Kanpamentura a).......................... iritsiko zen...»

11. «Irribarre gozoa egin zuen bere kolkorako opil haiekin a).......................... ...»

12. «Senak kontseilu a).......................... ematen zion zakurrari...»

13. «Kontuan izanik izozte puntua hogeita hamabi gradu zero gainetik dela, a).......................... esan nahidu...»

14. «Zakurrak ez zuen a)................................ tutik ulertzen...»

15. «...bereziki kokotsa, muturra eta betileak zeuzkan arnas a).......................... zurituta.»

16. «Baina a).......................... ez zion axola.»

17. «...masailak berriro zurrunduta zeuzkan eta segituan b)........ sudur punta b)........ zurrunduta zeukanb)........ ...»

9

1. a) hormatuagatik / hormatuak

2. a) elurra / elur

3. a) ez ezik / izan ezik / ezikb) hegoalderantz / hegoalderuntz

4. a) bihurritzen / bihurrituzb) kiribiltzen / kiribilduz c) ezkutatu / izkutatu

5. a) mendaterarte / mendaterainob) gazizarte / gaziraino

6. a) azkenez / azkenik b) harantzago / haruntzago

7. a) hotza / hotzak

8. a) zuen / zion

9. a) hori / horrek b) Jomuga bezala / Jomugatzat

10. a) seiretarako / seietarako

11. a) gogoratzerakoan / gogoratzean / gogoratutakoan

12. a) hobea / hobeagoa

13. a) hori / horrek

14. a) termometroez / termometroetaz

15. a) kristalduak / kristalduagatik

16. a) hori / horrek

17. a) / b) / c) ere (Zein tokitan?)

NARRAZIOA

62

KONTROL PROBA

1. Testuinguruaren laguntzaz, eman hamar hitz horien sinonimo bana.2

2. Erantzun hurrengo galderei.

1. Istorioa benetako leku batean kokaturik al dago? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ❍ ❍2. Ba al dakizu istorioa noiz gertatu zen, hots, ba al dugu data zehaztasunik? . . . . . . . . ❍ ❍3. Ageri al dira narrazioan protagonistaren datuak (izena, adina...)? . . . . . . . . . . . . . . . ❍ ❍4. Istorioa gertatzen den negualdia arrunta al zen lurralde hartan? . . . . . . . . . . . . . . . . ❍ ❍5. Bidaia goiz batez gertatzen al da? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ❍ ❍6. Bi eguneko bidaia egin beharko al du bere lagunengana iristeko? . . . . . . . . . . . . . . . . . ❍ ❍7. Husky motako txakur batek gidatzen al du gizona? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ❍ ❍8. Abentura izpiritua al da gizonaren bidaia horren arrazoia? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ❍ ❍9. Gizona trineorik gabe, oinez egiten ari al zen bidea? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ❍ ❍

10. Eguraldi haizetsuak eta elurrak oztopatzen al dute gizonaren bidaia? . . . . . . . . . . . . . . . ❍ ❍

BB EE

3. Bete hurrengo hamar hutsuneak.

1. «Oharkabean egiten zuen hori, behin eta berriro eskuak a)............................ .»

2. «Eta damu mina zuen sudur estalgarri bat a)........................................... , Budek hotzaldietanb)............................ ohi zuena c)............................ . (...) Tranpa d)........................ ziren.»

3. «...oinak bustita a)............................... arazoa eta arriskua esan nahi zuen.»

4. «Baina a).......................... ez zion ardura. b)............................... Henderson errekaren ezker adarre-ko meategi zaharra zuen...»

5. «...eta, a)......................... , St. Michaeleraino (...) mila eta bostehun milia a)............................... .»

_________________________________________________________________________________

krak «Krak zorrotz leherkari bat aditu zen eta

............................... horrek asaldatu egin zuen. Berriro bota

asaldatu zuen listua.»

...............................

listua

...............................

orpoz orpo «Gizonari orpoz orpo zakur bat zerraion

............................... trostaz, bertako husky handi bat...»

zerraion

...............................

sena «Baina abereak bere sena zeukan.

............................... Irudipen ez oso garbia baina mehatxu-

sumatzen garria sumatzen zuen.»

...............................

aldian behin «Aldian behin gogora etortzen zitzaion

............................... hotz handia zegoela eta halako hotzik

egundaino egundaino ezagutu gabea zela. Ibili

............................... zebilela, masailak eta sudurra igurzten

masailak zituen...»

...............................

1. a) aldatuaz / aldatzen

2. a) ez apailatzea / apailatu ez izanab) jantzi / janztenc) bezalakoa / bezalad) batzuk / hutsak

3. a) edukitzeak / edukitzea

4. a) hori / horrekb) Helburutzat / Helburu bezala

5. a) azkenik / azkenezb) haruntzago / harantzago

Sua piztuSua piztu - Atalak · 2015-09-26 · Ipar eta hego, begiek ikusahal guztian, etenik gabe...

Documents

Transcript of Sua piztuSua piztu - Atalak · 2015-09-26 · Ipar eta hego, begiek ikusahal guztian, etenik gabe...