SISTEMAS SECTORIALES DE INNOVACIÓN EN … · Sistemas Sectoriales de Innovación: 3...

39
SISTEMAS SECTORIALES DE INNOVACIÓN EN ECONOMÍAS PEQUEÑAS EN DESARROLLO Aproximación Metodológica al Sector Agroproductivo en Países de la Región Centroamericana Claudio E. Maggi Director Académico Maestría en Gestión y Emprendimiento Tecnológico U. Adolfo Ibáñez Consultor CEPAL www.inapconsultores.com Reunión de Expertos CEPAL-GIZ sobre Sistemas Regionales de Innovación, San José C.R., Julio de 2011

Transcript of SISTEMAS SECTORIALES DE INNOVACIÓN EN … · Sistemas Sectoriales de Innovación: 3...

Page 1: SISTEMAS SECTORIALES DE INNOVACIÓN EN … · Sistemas Sectoriales de Innovación: 3 “buildingblocks ” y 1 corolario (Malerba) 1. Bases de conocimientos y patrones tecnológicos

SIST

EM

AS

SECTO

RIA

LES

DE

INN

OVACIÓ

N E

N E

CO

NO

MÍA

S PEQU

AS

EN

DESA

RRO

LLO

Apr

oxim

ación

Met

odol

ógica al S

ecto

r Agr

opro

duct

ivo

en P

aíse

s de

la R

egión

Cen

troa

mer

ican

a

Cla

ud

io E

. M

ag

gi

Dir

ect

or

Aca

mic

o M

ae

strí

a e

n G

est

ión

y E

mp

ren

dim

ien

to T

ecn

oló

gic

o U

. A

do

lfo

Ib

áñ

ez

Co

nsu

lto

r C

EPA

L

ww

w.i

na

pco

nsu

lto

res.

com

Re

un

ión

de

Ex

pe

rto

s C

EP

AL-

GIZ

so

bre

Sis

tem

as

Re

gio

na

les

de

In

no

va

ció

n,

Sa

n J

osé

C.R

., J

uli

o d

e 2

01

1

Page 2: SISTEMAS SECTORIALES DE INNOVACIÓN EN … · Sistemas Sectoriales de Innovación: 3 “buildingblocks ” y 1 corolario (Malerba) 1. Bases de conocimientos y patrones tecnológicos

Con

teni

do d

e la P

rese

ntac

ión

1.

Alg

un

os

“ma

ntr

a”

vig

en

tes

en

po

líti

cas

de

CT

I:p

orq

,p

ara

qu

é,

cóm

o…

.

2.

El

en

foq

ue

de

sist

em

as

de

inn

ova

ció

n:

¿p

orq

es

rele

van

te

“co

mp

ren

de

rlo

s”…

.(d

iag

no

stic

arl

os,

yfo

rta

lece

rlo

ssi

ste

ma

s

de

inn

ova

ció

n)?

3.

ALC

:e

ld

esa

fío

de

art

icu

lar

SI

po

cop

rofu

nd

os,

fra

gm

en

tad

os

4.

Ap

roxi

ma

ció

nm

eto

do

lóg

ica

pa

raa

bo

rda

rsi

ste

ma

s

sect

ori

ale

sd

ein

no

vaci

ón

5.

Ap

roxi

ma

ció

np

reli

min

ar

aS

SI

ag

rop

rod

uct

ivo

se

nd

os

pa

íse

s

de

laR

eg

ión

:E

lS

alv

ad

or

yC

ost

aR

ica

6.

De

safí

os

yo

po

rtu

nid

ad

es

pa

raco

nfo

rma

ru

nS

SI

ag

rop

rod

uct

ivo

an

ive

lm

eso

reg

ion

al

Page 3: SISTEMAS SECTORIALES DE INNOVACIÓN EN … · Sistemas Sectoriales de Innovación: 3 “buildingblocks ” y 1 corolario (Malerba) 1. Bases de conocimientos y patrones tecnológicos

Esfue

rzo in

nova

dor e in

gres

o pe

r cá

pita

: una

co

rrelac

ión

positiv

aP

IB p

er

cáp

ita

y g

ast

o e

n i

nve

stig

aci

ón

y d

esa

rro

llo

20

00

-20

04

, va

rio

s p

aís

es

frabel

ale

denczeusa

isl

jpn

fin

sw

e

isr

kor

3.0

4.0

5.0

Gasto en I+D en porcentaje del PIB

(promedio 2000-2004)

3

ECUPRY

GTMPER

chn

tur

COL

PANrom

URU

CRIMEX

ARG

polslo

vzafCHI

BRAru

s

hng

che

gre

PRT

slo

nzl ESPita

irl

nor

aus

uk n

ldcan

aut

sin

frabel

y = 4

E-06e

1.2897x

R2 = 0

.7436

0.01.0

2.0

8.0

8.5

9.0

9.5

10.0

10.5

11.0

PIB

per cápita, LN

(pro

medio

2000-2

004)

Gasto en I+D en porcentaje del PIB

(promedio 2000-2004)

•P

atrones d

e innovació

n a

sim

étric

os

•R

ezago e

n e

l esfu

erz

o innovador de los p

aís

es d

e A

LyC

•B

aja

eficacia

de los e

sfu

erz

os p

or in

novar (n

úm

ero

de a

rtíc

ulo

s c

ientíficos, pate

nta

mie

nto

)

Baja capacidad de innovación de los países de la región

Page 4: SISTEMAS SECTORIALES DE INNOVACIÓN EN … · Sistemas Sectoriales de Innovación: 3 “buildingblocks ” y 1 corolario (Malerba) 1. Bases de conocimientos y patrones tecnológicos

Ren

tabi

lidad

Soc

ial d

e la In

vers

ión

en I+

D+i

Inve

rsió

n e

n C

T&

I¿

?C

reci

mie

nto

LP

•R

ou

vin

en

(20

02

) co

mp

ara

el

ren

dim

ien

to s

oci

al d

e l

as

inve

rsio

ne

s e

n I

+D

co

n e

l co

sto

de

op

ort

un

ida

d d

el

K;

•H

all

, M

air

ess

ey

Mo

hn

en

(20

09

): T

asa

so

cia

l d

e r

eto

rno

a l

a

inve

rsió

n e

n I

+D

en

pa

íse

s d

esa

rro

lla

do

s: 4

0%

•Le

de

rma

ny

Ma

lon

ey

(20

04

): s

pil

l-o

ve

rte

cno

lóg

ico

s ti

en

de

n a

ele

var

la t

asa

de

re

torn

o p

ara

eco

no

mía

s e

n d

esa

rro

llo

.

Est

ima

cio

ne

s: 6

0%

(M

x, C

hl)

ha

sta

10

0%

(N

ic).

4

Page 5: SISTEMAS SECTORIALES DE INNOVACIÓN EN … · Sistemas Sectoriales de Innovación: 3 “buildingblocks ” y 1 corolario (Malerba) 1. Bases de conocimientos y patrones tecnológicos

Tas

asde

Ret

orno

Com

para

dasde

la In

vers

ión

en I+

D

•Very

little investm

ent in

LA

C (0.2

of sale

s) but pote

ntially

very

hig

h retu

rns (70%

), w

hat is

hold

ing b

ack

innovation?

11.52

GAP

Porq

Porq

no s

e

no s

e invie

rte

invie

rte

más

más

en C

T&

I en C

T&

I si

sire

port

are

port

ata

n

tan a

lta

alta

renta

bili

dad

renta

bili

dad??

0.51

Prod-GAP

01

23

I+D

/sale

s

bandw

idth

= .8

LA

C

EU

Fte

.: L

ed

erm

an

y M

alo

ne

y, c

it.

po

r G

.Cre

spi

Page 6: SISTEMAS SECTORIALES DE INNOVACIÓN EN … · Sistemas Sectoriales de Innovación: 3 “buildingblocks ” y 1 corolario (Malerba) 1. Bases de conocimientos y patrones tecnológicos

Cre

cim

ient

o y Pro

duct

ivid

ad T

otal de Fac

tore

s

•Y

=f

{K,

L}

•Y

=k

(K

,L)

* K

+ l (

K,

L) *

L+

δ(K

*,

L*,

z)

PTF

PTF

LA

PTF

PTF

PTF

PTF

CORRESPONDE

ALA

PARTE

NO

EXPLICADA

DEL

CRECIMIENTO

PORLOSINCREMENTOSDECAPITAL(INVERSION

NETA)YTRABAJO

(INCREMENTONETODEFUERZALABORAL)CON

SUSRESPECTIVASPRODUCTIVIDADES.LAPTFCORRESPONDEPOR

TANTO,A

TODO

AQUELLO

QUE

CONTRIBUYE

AUN

MAYOR

RENDIMIENTODELOSFACTORESPRODUCTIVOSK KKKYL LLL:

I+D

I+D

I+D

I+Dexplica

explica

explica

explicahasta

hasta

hasta

hastaelelelel75

75

75

75% %%%del

del

del

delcrecimiento

crecimiento

crecimiento

crecimiento

de

dede

dela lalalaPTF

PTF

PTF

PTF! !!!

Page 7: SISTEMAS SECTORIALES DE INNOVACIÓN EN … · Sistemas Sectoriales de Innovación: 3 “buildingblocks ” y 1 corolario (Malerba) 1. Bases de conocimientos y patrones tecnológicos

“Ce

rca

de

la

mita

d d

e la

s d

ife

ren

cia

s o

bse

rva

da

s e

n e

l

ing

reso

pe

r cá

pita

y e

l cre

cim

ien

to d

el P

IB d

e lo

s p

aís

es s

e

de

be

a d

isp

ari

da

de

s e

n la

Pro

du

ctivid

ad

To

tal d

e F

acto

res,

po

r lo

ge

ne

ral, r

ela

cio

na

da

s c

on

lo

s a

va

nce

s te

cn

oló

gic

os..

.”

Evi

denc

ia em

pírica

...

po

r lo

ge

ne

ral, r

ela

cio

na

da

s c

on

lo

s a

va

nce

s te

cn

oló

gic

os..

.”

Lederm

an

y M

alo

ney

(2004)

Hall

y J

ones (1999)

Page 8: SISTEMAS SECTORIALES DE INNOVACIÓN EN … · Sistemas Sectoriales de Innovación: 3 “buildingblocks ” y 1 corolario (Malerba) 1. Bases de conocimientos y patrones tecnológicos

CHILE: FASES DE CRECIMIENTO 1961-2006

456789

Annual %

Growth

% TPF Growth

8

01234

1961-1983

1984-1997

1998-2006

% TPF Growth

Desde

1998

(Crisis

Asiática)la

tasa

media

de

crecim

iento

ha

sido

significativamente

menorala

alcanzadadurante

elperiodo

1985-1997,

siendola

PTFelfactorconmayorincidenciaenla

pérdidadedinamismo.

Page 9: SISTEMAS SECTORIALES DE INNOVACIÓN EN … · Sistemas Sectoriales de Innovación: 3 “buildingblocks ” y 1 corolario (Malerba) 1. Bases de conocimientos y patrones tecnológicos

Posibl

es D

eter

min

ante

s de

la P

TF

Aum

ento

sde

Aum

ento

sde

Entrada

ysalid

ade

Pro

ductivid

ad T

ota

l de F

acto

res A

gre

gada

Aum

ento

sde

pro

ductivid

ad

en

firm

as

exis

tente

s

•In

vers

ión

en I+D

•C

ultura

innovadora

•C

apital socia

l

Aum

ento

sde

partic

ipació

nde las

más

pro

ductivas

•Fle

xib

ilidad

de los

merc

ados

•Buen

merc

ado

financie

ro

•D

ivers

ific

ació

n

Entrada

ysalid

ade

em

pre

sas

•Fin

ancia

mie

nto

en e

tapas

tem

pra

nas

•C

osto

sde

entrada

ysalid

a

Page 10: SISTEMAS SECTORIALES DE INNOVACIÓN EN … · Sistemas Sectoriales de Innovación: 3 “buildingblocks ” y 1 corolario (Malerba) 1. Bases de conocimientos y patrones tecnológicos

Apo

rtes

al c

recim

ient

o de

la P

TF (1

997-

2008

)

Page 11: SISTEMAS SECTORIALES DE INNOVACIÓN EN … · Sistemas Sectoriales de Innovación: 3 “buildingblocks ” y 1 corolario (Malerba) 1. Bases de conocimientos y patrones tecnológicos

Justifi

cacion

es prá

cticas

de Po

líticas

que

incluy

en

CT

&I

•A

pro

vech

ar

con

rap

ide

zn

ue

vas

ven

tan

as

de

op

ort

un

ida

d

(tra

tad

os

com

erc

iale

s,va

lor

de

lae

co-s

ost

en

ibil

ida

d,

etc

.)

•G

en

era

rco

nd

icio

ne

sp

ara

cre

cim

ien

toe

con

óm

ico

terr

ito

ria

lme

nte

se

qu

ilib

rad

ote

rrit

ori

alm

en

tem

ás

eq

uil

ibra

do

•D

ism

inu

irvu

lne

rab

ilid

ad

ext

ern

a,

pro

mo

vie

nd

o

div

ers

ific

aci

ón

pro

du

ctiv

ay

exp

ort

ad

ora

•P

rom

ove

rm

ejo

ras

en

dis

trib

uci

ón

de

lin

gre

so(p

or

dis

min

uci

ón

de

bre

cha

sd

ep

rod

uct

ivid

ad

=>

ing

reso

s)

Y ent

once

s…. ¿

porq

ué estam

os ta

n re

zaga

dos?

Page 12: SISTEMAS SECTORIALES DE INNOVACIÓN EN … · Sistemas Sectoriales de Innovación: 3 “buildingblocks ” y 1 corolario (Malerba) 1. Bases de conocimientos y patrones tecnológicos

Fallas u

obstác

ulos

que

inhi

ben

y tr

aban

las

decision

es y pro

yect

os de in

nova

ción

•In

suficie

nte

apro

pia

bili

dad

de

los

beneficio

sderivad

os

de

esfu

erz

os

en

I+D

+i

•A

rgum

ento

centralpara

elfo

rtale

cim

iento

de

los

marc

os

de

pro

tecció

na

laP

I

•In

form

ació

nin

com

ple

tay

asim

étr

ica

•¿cóm

ovalo

rar

ex

ante

los

reto

rnos

ain

vers

iones

innovadora

s?,¿cóm

ovalo

rar

•¿cóm

ovalo

rar

ex

ante

los

reto

rnos

ain

vers

iones

innovadora

s?,¿cóm

ovalo

rar

activos

inta

ngib

les

para

respald

arelfinancia

mie

nto

aem

pre

ndedore

s?

•A

lta

incert

idum

bre

,in

here

nte

alpro

ceso

innovador

•S

cella

to(2

006)

dis

tingue

3consecuencia

sdirecta

spara

el

acceso

a

financia

mie

nto

:evalu

ació

n,cola

tera

lizació

ny

liquid

ació

nde

activos

en

caso

de

fallo

.

•P

roble

mas

de

coord

inació

n

•A

ghio

netal.

(2009);

Sabel(2

010)

resaltan

lare

levancia

de

priorizarlos

en

econom

ías

en

desarrollo

Page 13: SISTEMAS SECTORIALES DE INNOVACIÓN EN … · Sistemas Sectoriales de Innovación: 3 “buildingblocks ” y 1 corolario (Malerba) 1. Bases de conocimientos y patrones tecnológicos

•C

orr

ela

ció

nentre e

scola

ridad, desarr

ollo

mdo. financie

ro, m

arc

ode

PI y m

erc

ados

com

petitivos

(baja

sbarr

era

sde e

ntrada)

01234

I+D / PIB

24

68

10

12

01234

I+D / PIB

050

100

150

200

En

la R

egió

n, h

ay o

bstá

culo

s ad

icio

nale

s, est

ruct

ural

es

•H

ay u

na

estrecha

rela

ció

nentre e

sta

svariable

s y

las

invers

iones

en

innovació

n, sin

em

barg

o los p

aís

es

de la R

egió

nse d

esem

peñan

de

manera

hete

rogénea

y, e

n g

enera

l, m

odesta

c/r a

ella

s(G

.Cre

spi)

24

68

10

12

Años d

e E

scola

ridad

050

100

150

200

Cré

dito D

om

éstico S

ecto

r Pirvado / P

IB

01234

I+D / PIB

23

45

Indic

e D

ere

chos d

e P

ropie

dad Inte

lectu

al

01234

I+D / PIB0

50

100

150

200

Barr

era

s a

la E

ntrada

Page 14: SISTEMAS SECTORIALES DE INNOVACIÓN EN … · Sistemas Sectoriales de Innovación: 3 “buildingblocks ” y 1 corolario (Malerba) 1. Bases de conocimientos y patrones tecnológicos

Los

enf

oque

s qu

e ha

n “m

arca

do” l

a fo

rmul

ació

n de

Po

líticas

CT

&I

•E

l m

od

elo

lin

ea

l (B

ern

al,

Va

nn

eva

rB

ush

): c

ien

tífi

cod

esc

ub

re�

cod

ific

a�

em

pa

qu

eta

com

o“t

ecn

olo

gía

”: I

nn

ova

ció

nco

mo

cie

nci

aa

pli

cad

a.

•E

l m

od

elo

de

cic

los

vin

cula

do

s(C

ha

in-l

inke

d,

Kli

ne

an

d R

ose

nb

erg

, 1

98

2):

•E

l p

roce

sod

e i

nn

ova

ció

nn

o e

sse

cue

nci

al,

sin

oq

ue

invo

lucr

au

na

seri

ed

e d

esa

rro

llo

sco

ncu

rre

nte

s: i

nte

racc

ion

es

y

retr

oa

lim

en

taci

on

es

no

lin

ea

les;

seri

ed

e d

esa

rro

llo

sco

ncu

rre

nte

s: i

nte

racc

ion

es

y

retr

oa

lim

en

taci

on

es

no

lin

ea

les;

•La

in

no

vaci

ón

es

asi

mil

ab

lea

un

pro

ceso

con

tín

uo

de

ap

ren

diz

aje

, co

n m

últ

iple

sin

sum

os.

•Im

po

rta

nci

ad

el

con

oci

mie

nto

“tá

cito

•C

au

sali

da

dva

fun

da

me

nta

lme

nte

de

sde

los

de

safí

os

u

op

ort

un

ida

de

sd

e m

erc

ad

o,

a l

a t

ecn

olo

gía

, a

la

cie

nci

a

•La

in

no

vaci

ón

no

su

rge

de

la

s“id

ea

s” s

ino

sb

ien

de

de

safí

os

a

reso

lve

r (o

an

tici

pa

r)

“In

no

va

tio

n is

a c

on

tin

uo

us

bu

t u

n-s

mo

oth

pro

cess

clu

ste

red

ov

er

tim

e,

ge

og

rap

hy

an

d s

ect

ors

” (

Sch

um

pe

ter)

Page 15: SISTEMAS SECTORIALES DE INNOVACIÓN EN … · Sistemas Sectoriales de Innovación: 3 “buildingblocks ” y 1 corolario (Malerba) 1. Bases de conocimientos y patrones tecnológicos

Car

acte

rsistém

ico de

la in

nova

ción

�C

on

“m

ás

de

lo

mis

mo

” n

o l

lega

rem

os

a l

a m

eta

: re

qu

eri

mo

s

ace

lera

r e

l tr

an

co a

um

en

tan

do

la

PT

F;

�La

pro

du

cció

n y

va

lori

zaci

ón

de

l co

no

cim

ien

to e

s u

n p

roce

so

sist

ém

ico

, tr

an

sdis

cip

lin

ari

o,

y m

uch

as

vece

s co

ncu

rre

nte

�N

ing

un

a in

stit

uci

ón

po

see

el

mo

no

po

lio

so

bre

el

con

oci

mie

nto

y la

cre

ati

vid

ad

. M

od

elo

dis

trib

uid

o,

con

fu

ert

es

inte

r-

de

pe

nd

en

cia

s

�R

ed

es

de

pro

du

cció

n y

dif

usi

ón

de

co

no

cim

ien

to

�M

ult

ipli

cid

ad

de

re

laci

on

es

en

tre

ag

en

tes

qu

e g

en

era

n y

ap

lica

n c

on

oci

mie

nto

pa

ra la

so

luci

ón

de

pro

ble

ma

s (m

od

elo

s d

e “

inn

ova

ció

n a

bie

rta

”)

�La

ap

rop

iaci

ón

so

cia

l im

po

rta

: p

erc

ep

ció

n d

e q

ue

la

CT

I m

ejo

ra

nu

est

ras

vid

as

y a

bre

op

ort

un

ida

de

s

Page 16: SISTEMAS SECTORIALES DE INNOVACIÓN EN … · Sistemas Sectoriales de Innovación: 3 “buildingblocks ” y 1 corolario (Malerba) 1. Bases de conocimientos y patrones tecnológicos

Academ

ia

Re

de

s tr

i-la

tera

les

y o

rga

niz

aci

on

es

híb

rid

as

Mod

elo

de la

T

ripl

e H

élice

Esta

do

Academ

ia

Industria

Etz

kow

itz

& L

eydesdorff

Page 17: SISTEMAS SECTORIALES DE INNOVACIÓN EN … · Sistemas Sectoriales de Innovación: 3 “buildingblocks ” y 1 corolario (Malerba) 1. Bases de conocimientos y patrones tecnológicos

EMPRESAS,

CLUSTERS,

EMPRENDEDORES

Infraestructura y

Infraestructura y

recursos habilitantes

recursos habilitantes

Marco

Marco normativo

normativo, ,

legal y político

legal y político

•Ge

ne

raci

ón

y s

um

inis

tro

de

en

erg

ía

•S

um

inis

tro

y d

isp

on

ibil

ida

d d

e

•Im

pe

rio

de

la

Le

y

•D

ere

cho

s d

e p

rop

ied

ad

•P

rop

ied

ad

In

tele

ctu

al

Sistem

a de

Inn

ovac

ión

ww

w.inapconsultore

s.c

om

Slide 17

EMPRENDEDORES

UNIVERSIDADES E

INSTITUCIONES DE

SERVICIOS FIN. Y NO

FIN. A EMPRESAS

GOBIERNO Y

SERVICIOS

PUBLICOS

SNI/sri

RECURSO

S RECURSO

S HUMANOS

HUMANOS

ACCESO A

ACCESO A

FINANCIAMIENTO Y

FINANCIAMIENTO Y

MDO. CAPITALES

MDO. CAPITALES

PREPARACIÓN Y

PREPARACIÓN Y

DISPO

SICIÓN

DISPO

SICIÓN

TECNOLÓGICA

TECNOLÓGICA

•S

um

inis

tro

y d

isp

on

ibil

ida

d d

e

ag

ua

•In

fra

est

ruct

ura

de

tra

nsp

ort

es

•Te

leco

mu

nic

aci

on

es,

con

ect

ivid

ad

dig

ita

l

•Lo

gís

tica

•P

rop

ied

ad

In

tele

ctu

al

•R

eg

ula

cio

ne

s e

fect

iva

s

•Tr

an

spa

ren

cia

en

el

sect

or

pri

vad

o y

bli

co

•P

olí

tica

s p

ro-i

nve

rsió

n y

pro

-

em

pre

sa

•R

eg

ula

ció

n l

ab

ora

l y

me

dio

am

bie

nta

l

PCT, In

cuba

doras,

Con

sorcios U-E

Plataformas

PP,

Instrumen

tos

I+D de Interés

Público

Page 18: SISTEMAS SECTORIALES DE INNOVACIÓN EN … · Sistemas Sectoriales de Innovación: 3 “buildingblocks ” y 1 corolario (Malerba) 1. Bases de conocimientos y patrones tecnológicos

¿Qué

es un

siste

ma de

inno

vación

?

�“E

su

nco

nju

nto

de

act

ore

sin

stit

uci

on

ale

sq

ue

,co

nju

nta

me

nte

,ju

ega

nu

np

ap

el

fun

da

me

nta

lin

flu

en

cia

nd

oe

ld

ese

mp

oin

no

vati

vo.

(...

)

�“S

on

lain

tera

cció

ne

ntr

ela

sca

pa

cid

ad

es

inn

ova

tiva

sd

ela

se

mp

resa

sy

un

seri

ed

ein

stit

uci

on

es

qu

ed

ete

rmin

an

laca

pa

cid

ad

de

las

inst

itu

cio

ne

sq

ue

de

term

ina

nla

cap

aci

da

dd

ela

sfi

rma

sp

ara

inn

ova

r”.(

...)

�“E

sta

sre

laci

on

es

en

tre

inst

itu

cio

ne

sso

nim

po

rta

nte

sya

qu

en

osi

em

pre

tra

ba

jan

en

lam

ism

ad

ire

cció

n,

ni

fáci

lme

nte

de

ma

ne

raco

nju

nta

”(…

.)(N

els

on

&R

ose

nb

erg

,1

99

3).

Page 19: SISTEMAS SECTORIALES DE INNOVACIÓN EN … · Sistemas Sectoriales de Innovación: 3 “buildingblocks ” y 1 corolario (Malerba) 1. Bases de conocimientos y patrones tecnológicos

La pe

rspe

ctiva “relac

iona

l”

Arn

old

y K

uh

lma

n,

20

01

Page 20: SISTEMAS SECTORIALES DE INNOVACIÓN EN … · Sistemas Sectoriales de Innovación: 3 “buildingblocks ” y 1 corolario (Malerba) 1. Bases de conocimientos y patrones tecnológicos

La pe

rspe

ctiva“fun

cion

al”

•Funcionesy Responsabilidades: 2 Ejemplos

Fu

nci

ón

Ch

ile

Fin

lan

dia

Est

rate

gia

y“c

on

sen

sus

bu

ild

ing

Co

nse

joN

aci

on

al

de

Inn

ova

ció

np

ara

la

Co

mp

eti

tivid

ad

(CN

IC)

Sci

en

cea

nd

tech

no

log

yP

oli

cy

Co

un

cil

Co

mp

eti

tivid

ad

(CN

IC)

Form

ula

ció

nd

eP

olí

tica

sG

ab

ine

ted

eM

inis

tro

sG

ove

rnm

en

tC

ab

ine

t

(Ed

uca

tio

na

nd

Ind

ust

ry)

Imp

lem

en

taci

ón

CO

NIC

YT,

CO

RFO

Aca

de

my

of

Fin

lan

d,

TE

KE

S,

SIT

RA

,F

INP

RO

.

Eva

lua

ció

nD

IPR

ES

(Min

.H

aci

en

da

),C

NIC

Pa

rla

me

nto

Cre

spi, G

. (2

010)

Page 21: SISTEMAS SECTORIALES DE INNOVACIÓN EN … · Sistemas Sectoriales de Innovación: 3 “buildingblocks ” y 1 corolario (Malerba) 1. Bases de conocimientos y patrones tecnológicos

Pre

cision

es con

cept

uales

•M

arc

oco

nce

ptu

al

sist

ém

ico

qu

ein

teg

raco

mp

on

en

tes

de

cap

ita

lh

um

an

o,

cap

ita

lso

cia

ly

act

ivo

sfí

sico

sp

úb

lico

sy

pri

vad

os

rele

van

tes

pa

raim

pu

lsa

r,ca

tali

zar

y/o

an

tici

pa

rin

no

vaci

on

es.

•P

erm

ite

en

ten

de

rla

sco

nd

icio

ne

sd

ee

nto

rno

qu

efa

cili

tan

od

ific

ult

an

el

de

sem

pe

ño

inn

ova

do

rd

ela

se

mp

resa

sy

em

pre

nd

ed

ore

s.

•E

le

nto

rno

dis

tin

gu

ee

ntr

efa

cto

res

ha

bil

ita

nte

s(i

nfr

ae

stru

ctu

ra,

con

ect

ivid

ad

,se

gu

rid

ad

en

erg

éti

ca);

mo

vil

iza

do

res

(op

ort

un

ida

de

sd

em

erc

ad

o,

sost

en

ibil

ida

dd

eV

Cs)

yp

ivo

tale

s(c

om

oca

pit

al

hu

ma

no

,m

erc

ad

o,

sost

en

ibil

ida

dd

eV

Cs)

yp

ivo

tale

s(c

om

oca

pit

al

hu

ma

no

,a

cce

soa

fin

an

cia

mie

nto

,cl

ima

de

ne

go

cio

s)

•To

do

el

sist

em

aco

mo

tal

no

pu

ed

ese

re

sta

ble

cid

od

eli

be

rad

am

en

te,

solo

alg

un

os

com

po

ne

nte

so

ag

en

tes.

•A

sum

eq

ue

lain

no

vaci

ón

no

ocu

rre

de

ma

ne

rali

ne

al,

sin

oa

lco

ntr

ari

od

eu

np

roce

soa

lta

me

nte

com

ple

jo,

inci

ert

o,

acu

mu

lati

voy

evo

luci

on

ista

qu

ere

qu

iere

ap

ren

diz

aje

pe

rma

ne

nte

.

•Lo

sS

In

ov

incu

lad

os

ad

esa

fío

sco

mp

eti

tivo

s(m

ov

iliz

ad

ore

s)n

ítid

os

ni

ala

pre

sen

cia

de

esf

ue

rzo

sd

ela

rgo

pla

zoco

na

cto

res

inte

resa

do

sd

ifíc

ilm

en

tep

od

rán

sost

en

ers

ee

ne

lti

em

po

.

Page 22: SISTEMAS SECTORIALES DE INNOVACIÓN EN … · Sistemas Sectoriales de Innovación: 3 “buildingblocks ” y 1 corolario (Malerba) 1. Bases de conocimientos y patrones tecnológicos

SI en

países

des

arro

llado

s

Co

nce

pto

ex

-po

st.

•C

on

stru

ido

con

ba

see

ne

stu

dio

se

mp

íric

os

de

pa

íse

sq

ue

mo

stra

ba

np

atr

on

es

sim

ila

res.

•La

so

rga

niz

aci

on

es

de

ap

oyo

ala

inn

ova

ció

nya

exi

stía

ny

tra

ba

jab

an

con

jun

tam

en

teco

nla

se

xist

ían

ytr

ab

aja

ba

nco

nju

nta

me

nte

con

las

em

pre

sas.

•Ya

ha

bía

nre

de

sd

ein

no

vaci

ón

.

•Lo

qu

eh

izo

el

con

cep

to-t

eo

ría

fue

exp

lica

rcó

mo

fun

cio

na

ba

ne

sas

red

es.

Page 23: SISTEMAS SECTORIALES DE INNOVACIÓN EN … · Sistemas Sectoriales de Innovación: 3 “buildingblocks ” y 1 corolario (Malerba) 1. Bases de conocimientos y patrones tecnológicos

SI en

países

en

desa

rrol

lo

Co

nce

pto

ex

-an

te.

•Lo

sg

ob

iern

os

ha

ncr

ea

do

en

tid

ad

es

de

ap

oyo

en

ám

bit

os

cie

ntí

fico

sy

tecn

oló

gic

os,

ha

ntr

ata

do

de

con

stru

irre

de

s

qu

ep

rom

ue

van

lain

no

vaci

ón

an

ive

ld

ela

em

pre

sa,

tod

o

est

ob

asa

do

en

elm

arc

oco

nce

ptu

ald

eS

NI.

est

ob

asa

do

en

elm

arc

oco

nce

ptu

ald

eS

NI.

•P

arc

ialm

en

teco

nst

ruid

os

ya

rtic

ula

do

sp

or

los

go

bie

rno

s.

•P

ers

iste

nb

rech

as

de

cap

aci

da

de

s,vín

culo

sd

éb

ile

s,

dis

con

tin

uid

ad

es

qu

ee

rosi

on

an

eld

ese

mp

od

elo

sS

I

•S

eh

ate

nd

ido

aa

do

pta

re

lco

nce

pto

,si

nm

uch

a

ad

ap

taci

ón

.

Page 24: SISTEMAS SECTORIALES DE INNOVACIÓN EN … · Sistemas Sectoriales de Innovación: 3 “buildingblocks ” y 1 corolario (Malerba) 1. Bases de conocimientos y patrones tecnológicos

Sistem

as S

ecto

riales

de In

nova

ción

:3 “buildingblocks” y

1 cor

olar

io(Malerba)

1.

Ba

ses

de

con

oci

mie

nto

sy

pa

tro

ne

ste

cno

lóg

ico

s

pre

do

min

an

tes

en

el

sect

or

(pu

ed

en

coe

xist

ird

ive

rso

s,so

n

su

nif

orm

es

an

ive

ld

eca

de

na

sp

rod

uct

iva

sco

n

mo

da

lid

ad

es

de

tra

nsf

ere

nci

ay

cap

aci

da

de

sd

ea

bso

rció

n

tecn

oló

gic

ae

spe

cífi

cas)

tecn

oló

gic

ae

spe

cífi

cas)

2.

Act

ore

sd

el

sist

em

a(i

nst

itu

cio

na

les,

em

pre

sari

ale

s),

sus

rela

cio

ne

sy

los

con

ten

ido

sq

ue

las

nu

tre

n

3.

Co

nte

xto

cult

ura

l,re

gla

sd

ein

tera

cció

n(e

xplí

cita

se

imp

líci

tas)

,b

ase

sd

eca

pit

als

oci

al,

“sto

cks”

de

con

fia

nza

.

En

eco

no

mía

s e

n d

esa

rro

llo

, la

no

ció

n d

e S

SI

pu

ed

e a

po

yar

el

dis

o d

e e

stra

teg

ias

efe

ctiv

as

de

cie

rre

de

bre

cha

s d

e

pro

du

ctiv

ida

d e

n i

nd

ust

ria

s d

ete

rmin

ad

as

(“ca

tch

ing

up

”)

Page 25: SISTEMAS SECTORIALES DE INNOVACIÓN EN … · Sistemas Sectoriales de Innovación: 3 “buildingblocks ” y 1 corolario (Malerba) 1. Bases de conocimientos y patrones tecnológicos

Apr

oxim

ació

n m

etod

ológ

ica pa

ra

exam

inar

SSI

agr

opro

duct

ivos

exam

inar

SSI

agr

opro

duct

ivos

Page 26: SISTEMAS SECTORIALES DE INNOVACIÓN EN … · Sistemas Sectoriales de Innovación: 3 “buildingblocks ” y 1 corolario (Malerba) 1. Bases de conocimientos y patrones tecnológicos

Paso

s m

etod

ológ

icos

gen

erales

par

a ex

amin

ar S

SI

agro

prod

uctiv

os

1.

Ca

ract

eri

zaci

ón

de

las

pri

nci

pa

les

cad

en

as

ag

rop

rod

uct

iva

s,se

ncr

ite

rio

sta

les

com

ova

lor

de

pro

du

cció

n,

exp

ort

aci

on

es,

em

ple

o,

sup

erf

icie

ag

ríco

la,

pe

soe

ne

con

om

ías

terr

ito

ria

les.

•O

rga

niz

aci

ón

y g

ob

ern

an

za d

e la

ca

de

na

: a

cto

res

do

min

an

tes,

Org

an

iza

ció

n y

go

be

rna

nza

de

la

ca

de

na

: a

cto

res

do

min

an

tes,

co

nce

ntr

aci

ón

de

po

de

r d

e c

om

pra

a p

rod

uct

ore

s, t

ipo

s d

e c

on

tra

tos

pre

do

min

an

tes

•P

atr

on

es

tecn

oló

gic

os

pre

do

min

an

tes:

niv

el

de

te

cnif

ica

ció

n e

n l

a

pro

du

cció

n a

grí

cola

y e

n l

a t

ran

sfo

rma

ció

n,

pro

du

ctiv

ida

d m

ed

ia d

el

tra

ba

jo e

n e

sto

s e

sla

bo

ne

s

•P

lata

form

as

de

tra

nsf

ere

nci

a t

ecn

oló

gic

a:

cob

ert

ura

, ti

po

de

im

pa

cto

s.

•P

lata

form

as

ha

bil

ita

nte

s tr

an

sve

rsa

les:

en

tid

ad

es

rele

van

tes

pa

ra la

fo

rma

ció

n,

est

an

da

riza

ció

n,

con

ect

ivid

ad

, d

isp

on

ibil

ida

d d

e

info

rma

ció

n

Page 27: SISTEMAS SECTORIALES DE INNOVACIÓN EN … · Sistemas Sectoriales de Innovación: 3 “buildingblocks ” y 1 corolario (Malerba) 1. Bases de conocimientos y patrones tecnológicos

Paso

s m

etod

ológ

icos

gen

erales

par

a ex

amin

ar S

SI

agro

prod

uctiv

os

2.

Tip

ific

aci

ón

de

act

ore

s in

stit

uci

on

ale

s re

leva

nte

s p

ara

el

SS

I a

gro

pro

du

ctiv

o

•F

un

ció

n y

ofe

rta

de

va

lor

en

el

sist

em

a

•P

resu

pu

est

oa

nu

ald

e o

pe

raci

ón

;

•D

ime

nsi

on

am

ien

to d

e r

ecu

rso

s cr

ític

os

(pe

rso

na

l e

spe

cia

liza

do

, •

Dim

en

sio

na

mie

nto

de

re

curs

os

crít

ico

s (p

ers

on

al

esp

eci

ali

zad

o,

lab

ora

tori

os,

eq

uip

am

ien

to m

ayo

r);

•C

ob

ert

ura

y f

oco

de

acc

ión

a n

ive

l d

e c

ad

en

as

o s

eg

me

nto

s (n

úm

ero

de

pro

yect

os

y b

en

efi

cia

rio

s d

ire

cto

s);

•E

valu

aci

on

es

de

im

pa

cto

o r

esu

lta

do

(si

la

s h

ub

iere

) d

el tr

ab

ajo

de

cad

a in

stit

uci

ón

en

el

sect

or

Page 28: SISTEMAS SECTORIALES DE INNOVACIÓN EN … · Sistemas Sectoriales de Innovación: 3 “buildingblocks ” y 1 corolario (Malerba) 1. Bases de conocimientos y patrones tecnológicos

Paso

s m

etod

ológ

icos

gen

erales

par

a ex

amin

ar S

SI

agro

prod

uctiv

os

3.

De

scri

pci

ón

de

lo

s p

atr

on

es

pre

do

min

an

tes

de

acc

eso

a

con

oci

mie

nto

y t

ecn

oló

gic

os,

a n

ive

l d

e s

eg

me

nto

s y

ca

de

na

s re

leva

nte

s:•

Ca

na

les

y m

eca

nis

mo

s d

e a

cce

so a

co

no

cim

ien

tos

rela

tivo

s a

nu

eva

s va

rie

da

de

s, i

nsu

mo

s, m

erc

ad

os;

•C

an

ale

s y

me

can

ism

os

de

acc

eso

te

cno

log

ías

de

pre

y p

ost

–co

sech

ay

de

p

roce

sos

de

tra

nsf

orm

aci

ón

; p

roce

sos

de

tra

nsf

orm

aci

ón

;

•C

ap

aci

da

d d

e a

bso

rció

n d

e n

ue

vos

con

oci

mie

nto

s y

te

cno

log

ías

(Giu

lia

ni,

M

orr

iso

n&

Ra

be

llo

tti,

20

11

)

•P

roye

cto

s d

e i

nn

ova

ció

n “

insi

gn

ia”

en

pro

du

cto

s o

pro

ceso

s a

pa

rtir

de

o

po

rtu

nid

ad

es

o a

me

na

zas

de

me

rca

do

.

•M

od

ali

da

de

s d

e a

cce

so y

dif

usi

ón

de

l co

no

cim

ien

to y

te

cno

log

ía

(dis

tin

gu

ien

do

pro

pie

tari

os

-co

n c

ost

o d

e a

cce

so-

y l

ibre

s -d

e p

ote

nci

al

dif

usi

ón

am

pli

a-)

•E

squ

em

as

de

fid

eli

zaci

ón

pe

rma

ne

nte

co

n l

os

usu

ari

os,

po

r m

ed

io d

e

serv

icio

s d

e s

op

ort

e y

se

gu

imie

nto

pe

rió

dic

os.

Page 29: SISTEMAS SECTORIALES DE INNOVACIÓN EN … · Sistemas Sectoriales de Innovación: 3 “buildingblocks ” y 1 corolario (Malerba) 1. Bases de conocimientos y patrones tecnológicos

Paso

s m

etod

ológ

icos

gen

erales

par

a ex

amin

ar S

SI

agro

prod

uctiv

os4

.C

ara

cte

riza

ció

n d

e r

ela

cio

ne

s re

leva

nte

s e

ntr

e a

cto

res

de

l S

SI

y s

us

Mo

vil

iza

do

res;

•N

atu

rale

za:

•(i) té

cnic

o-h

abili

tante

;

•(ii) a

poyo fin

ancie

ro; o

•(iii)

desarrollo

del negocio

;

•Fase d

el cic

lo innovador en q

ue s

e s

itúan:

•Fase d

el cic

lo innovador en q

ue s

e s

itúan:

•i) c

ientífica;

•(ii) p

recom

petitiva;

•(iii)

introducció

n a

l m

erc

ado;

•Patrón d

e g

obern

anza p

redom

inante

de c

ada rela

ció

n, pudie

ndo

corr

esponder a:

•(i) m

odelo

jerá

rquic

o o

sem

i-je

rárq

uic

o (Ia

nsa

Chile

o C

eniC

afé

Colo

mbia

);

•(ii) tra

nsaccio

nale

s d

e m

erc

ado (C

onsorc

ios Tecno e

mpre

sariale

s e

n C

hile

, C

entros d

e A

T d

e B

AS

F o

Dupont en d

ifere

nte

s p

aís

es d

e la R

egió

n; y

EM

BR

APA e

n B

rasil)

; o

•(iii)

redes c

ola

bora

tivas o

de e

xte

nsio

nis

mo

tecnoló

gic

o, (IN

TI en A

rgentina).

Page 30: SISTEMAS SECTORIALES DE INNOVACIÓN EN … · Sistemas Sectoriales de Innovación: 3 “buildingblocks ” y 1 corolario (Malerba) 1. Bases de conocimientos y patrones tecnológicos

Paso

s m

etod

ológ

icos

gen

erales

par

a ex

amin

ar S

SI

agro

prod

uctiv

os

1.

Se

lecc

ión

yse

gu

imie

nto

de

ind

ica

do

res

de

de

sem

pe

ño

de

l

SS

I

•B

ala

nce

en

tre

in

dic

ad

ore

s d

e e

sfu

erz

o y

de

re

sult

ad

o

•U

na

ve

z co

nve

nid

os

los

ind

ica

do

res

a m

on

ito

rea

r co

rre

spo

nd

e

est

ab

lece

r la

lín

ea

de

ba

se d

e c

ad

a p

aís

, a

fin

de

: e

sta

ble

cer

la l

íne

a d

e b

ase

de

ca

da

pa

ís,

a f

in d

e:

•E

sta

ble

cer

un

a p

lata

form

a r

eg

ion

al si

ste

tica

de

be

nch

ma

rkin

g,

pa

ra

ide

nti

fica

r fo

rta

leza

s y

re

zag

os

rela

tivo

s d

e lo

s d

ife

ren

tes

pa

íse

s, y

ori

en

tar

de

est

as

ma

ne

ras

los

én

fasi

s d

e la

s p

olí

tica

s y

acc

ion

es

inst

itu

cio

na

les;

y

•M

on

ito

rea

r e

n e

l ti

em

po

lo

s im

pa

cto

s d

e la

s p

olí

tica

s e

in

stru

me

nto

s

en

el

fort

ale

cim

ien

to d

el S

SI

en

rmin

os

de

su

de

sem

pe

ño

in

no

vad

or

y

de

act

ua

liza

ció

n t

ecn

oló

gic

a.

Page 31: SISTEMAS SECTORIALES DE INNOVACIÓN EN … · Sistemas Sectoriales de Innovación: 3 “buildingblocks ” y 1 corolario (Malerba) 1. Bases de conocimientos y patrones tecnológicos

Ejem

plo de

Siste

mas

de In

dica

dore

s de

des

empe

ño

SSI:

Pro

gram

as T

EKES

(Fin

land

ia)

Page 32: SISTEMAS SECTORIALES DE INNOVACIÓN EN … · Sistemas Sectoriales de Innovación: 3 “buildingblocks ” y 1 corolario (Malerba) 1. Bases de conocimientos y patrones tecnológicos

Exa

men

pre

limin

ar en

SSI

agr

opro

duct

ivos

de

países

de la R

egió

n

•Eje

rcic

io p

relim

inar de v

alid

ació

n m

eto

doló

gic

a;

•N

o e

xhaustivo

•Basado e

n info

rmació

n d

e 2

da fuente

(bib

liogra

fía,

websites)

websites)

•M

ala

noticia

: el auto

r no e

s e

xperto e

n s

ecto

r

agro

pecuario-a

gro

industria

l

•�

¡¡Alto rie

sgo d

e im

pre

cis

ión y

desactu

aliz

ació

n!!

Page 33: SISTEMAS SECTORIALES DE INNOVACIÓN EN … · Sistemas Sectoriales de Innovación: 3 “buildingblocks ” y 1 corolario (Malerba) 1. Bases de conocimientos y patrones tecnológicos

El S

alva

dor

(apr

oxim

ación pr

elim

inar, n

o ex

haus

tiva)

•café; caña de azúcar; lácteos;

•aves; hortofrutícola baja extensión; maíz

Cadenas A

gro

pro

ductivas

Rele

vante

s

•Estrategia y diseño de políticas: M

AG

, M

INE

C, M

INE

D (V

MC

T);

•Financiamiento para I+D: S

INA

LIT

, C

ON

AC

YT;

•Financiamiento para TT: B

FA

, B

HE

S, B

MI, S

INA

LIT

, FO

ND

EP

RO

•Interm

ediación para TT e Innovación: D

IDT, FIA

GR

O, C

AM

AG

RO

, P

RO

CA

FE

, C

ON

AP

YM

E, C

TI (v

arias a

gencia

s)

•Desempeño I+D

: C

EN

TA

, U

ES

, P

RO

CA

FE

•Desempeño TT e innovación: C

EN

TA

, P

RO

LE

CH

E, P

RO

CA

FE

, P

RO

INN

OVA

Acto

res Institu

cio

nale

s d

el

SSI

•Habilitantes: E

NA

, D

IGE

STYC

, Lab. M

etrolo

gía

UE

S

•Difusión y TT: R

ed IN

VE

NTA

, R

ed R

AIC

ES

, C

EN

TA

Acceso a

Conocim

iento

y

Tecnolo

gía

s. Pla

tafo

rmas

Habilita

nte

s y

de T

T

•Ejemplo

: A

lianza C

EN

TA

-PR

OLE

CH

E: Técnico Habilitante

con foco en TT (con a

poyo d

e M

AS

HAV-Isra

el y U

SA

ID.

Rela

cio

nes d

esta

cable

s

•Fortale

cer in

sta

ncia

estraté

gic

a c

om

ún (trip

le h

élic

e) y fortale

cer

coord

inació

n e

n d

iseño d

e p

olíticas (M

INE

C+M

INE

D+M

AG

)

•S

oste

nib

ilidad y

consis

tencia

en labore

s h

abilita

nte

s: fo

rmació

n y

capacitació

n K

H, in

fraestructu

ra tecnoló

gic

a

•Fortale

cer capacid

ades inte

rmedia

ció

n e

instrum

ento

s p

ara

fin

. I+

D, TT

e innovació

n

•Fortale

cer re

des d

e a

cceso a

conocim

iento

y tecnolo

gía

por cadena;

Desafios

Page 34: SISTEMAS SECTORIALES DE INNOVACIÓN EN … · Sistemas Sectoriales de Innovación: 3 “buildingblocks ” y 1 corolario (Malerba) 1. Bases de conocimientos y patrones tecnológicos

Cos

ta R

ica

(apr

oxim

ación pr

elim

inar

y n

o ex

haus

tiva)

•Piña; Banano; Café; Lácteos; Flores

•Naranjas y derivados; Aves; Vacunos; Melones y otras frutas

exportables

Cadenas A

gro

pro

ductivas

Rele

vante

s

•Estrategia y diseño de políticas: M

ICIT

, M

AG

•Financiamiento para I+D: C

ON

ICIT

, C

ON

AR

E, C

EN

IBio

t

•Financiamiento para TT e Innovación: M

AG

-SN

ITTA, BPD

C-F

OD

EM

IPYM

E,

CO

NIC

IT-P

RO

PYM

E

•Interm

ediación para I+D

: C

EN

IBio

t; S

NIT

TA

•Interm

ediación para TT e Innovación: C

ON

ICIT

-GiT

EC

, F. FIT

TAC

OR

I, M

AG

-D

SO

REA, C

AC

IA

•Desempeño I+D

: IN

TA, C

ITA-U

CR

, FU

ND

ATEC

, U

NA, C

ICAFE

•Desempeño TT e innovación: IN

TA, PR

OIN

NO

VA, U

NA, C

OR

BAN

A,

CO

NAR

RO

Z, D

IEC

A, C

ICAFE

Acto

res Institu

cio

nale

s d

el

SSI

CO

NAR

RO

Z, D

IEC

A, C

ICAFE

•Habilitantes:C

ON

AR

E, C

ATIE

, U

NA, TEC

, C

NAA, IN

CIE

NSA, IN

TEC

O, LAN

ASEVE

•Difusión y TT: TEC

-FU

ND

ATEC

, IN

TA, C

OR

BAN

A, C

ON

AR

RO

Z, D

IEC

A

Acceso a

Conocim

iento

y

Tecnolo

gía

s. Pla

tafo

rmas

Habilita

nte

s y

de T

T

•CIT

A: re

lacio

nes tra

nsaccio

nale

s té

cnic

o-h

abilita

nte

s(lic

encia

s y

contrato

s d

e a

cceso

y u

so e

xclu

siv

o)

•PIT

TA: R

edes técnic

o-h

abilita

nte

s

•CEN

IBio

t: R

edes pre

com

petitivas

Rela

cio

nes d

esta

cable

s

•Confo

rmar un e

spacio

estraté

gic

o “trip

le h

élic

e” para

el SSI agro

pro

ductivo

•Fortale

cer una m

ayor artic

ula

ció

n e

ntre a

cto

res, re

vertir a

ctu

al fragm

enta

ció

n

•Mejo

rar la

cobertura

de los incentivos e

xis

tente

s a

las e

mpre

sas

•Esta

ble

cer sis

tem

a d

e indic

adore

s d

e d

esem

peño S

SI hom

olo

gados a

escala

m

esore

gio

nal

Desafios

Page 35: SISTEMAS SECTORIALES DE INNOVACIÓN EN … · Sistemas Sectoriales de Innovación: 3 “buildingblocks ” y 1 corolario (Malerba) 1. Bases de conocimientos y patrones tecnológicos

Opo

rtun

idad

es de in

tegr

ació

n de

SSI

agr

prod

uctiv

osa ni

vel m

esor

egiona

l•Estrate

gia

:

•Espacio

de d

iálo

go “trip

le h

élic

e” m

eso regio

nal;

•In

telig

encia

com

petitiva y

pro

spectiva tecnoló

gic

a: fo

rtale

cer

capacid

ad m

eso regio

nal (¿

IIC

A?)

•In

term

edia

ció

n y

desem

peño:

•In

term

edia

ció

n y

desem

peño:

•Fortale

cer e incentivar R

edes e

ntre p

lata

form

as h

abilita

nte

s

transvers

ale

s (Form

ació

n, esta

ndarizació

n, gestión d

e info

rmació

n)

•Evalu

ació

n y

apre

ndiz

aje

:

•G

estión d

el conocim

iento

, apre

ndiz

aje

cru

zado e

ntre e

xperiencia

s,

•Sis

tem

a d

e indic

adore

s S

SI hom

olo

gado, con p

rocesos

esta

ndarizados y

com

partid

os (se s

ugie

re recopila

r experiencia

s

exitosas c

on m

étric

as tip

o P

rogra

mas T

EKES

Page 36: SISTEMAS SECTORIALES DE INNOVACIÓN EN … · Sistemas Sectoriales de Innovación: 3 “buildingblocks ” y 1 corolario (Malerba) 1. Bases de conocimientos y patrones tecnológicos

GRACIA

S

Cla

ud

io E

. M

ag

gi

Dir

ect

or

Aca

mic

o M

ae

strí

a e

n G

est

ión

y E

mp

ren

dim

ien

to T

ecn

oló

gic

o U

. A

do

lfo

Ib

áñ

ez

Co

nsu

lto

r C

EPA

L

ww

w.i

na

pco

nsu

lto

res.

com

Re

un

ión

de

Ex

pe

rto

s C

EP

AL-

GIZ

so

bre

Sis

tem

as

Re

gio

na

les

de

In

no

va

ció

n,

Sa

n J

osé

C.R

., J

uli

o d

e 2

01

1

Page 37: SISTEMAS SECTORIALES DE INNOVACIÓN EN … · Sistemas Sectoriales de Innovación: 3 “buildingblocks ” y 1 corolario (Malerba) 1. Bases de conocimientos y patrones tecnológicos

Indu

stria

Elab

orad

ora

Prod

uctos

Merca

do Final:

Expo

rtac

ión/ In

terno

INTE

RACCIÓN

MED

IO

AMBIENTE

ASP

ECTO

S REG

ULA

TORIOS Y

NORMAT

IVOS

POLÍTICAS DE

GOBIERNO

CONDICIONES

DE

COMER

CIO

REN

TABILIDAD

DE LA

INDUST

RIA

GLO

BAL

Cad

ena Agr

opro

duct

ivaCom

pleja

Agricultores

Agroind

ustria

Prod

uctos

finales

Prod. Primario

o M.Prima

Ingredientes y/o

Productos

Producto

Final

INVE

STIGACIÓN &

DES

ARROLL

O

CONOCIMIENTO

Y PR

OPIED

AD

INTE

LECTU

AL

Page 38: SISTEMAS SECTORIALES DE INNOVACIÓN EN … · Sistemas Sectoriales de Innovación: 3 “buildingblocks ” y 1 corolario (Malerba) 1. Bases de conocimientos y patrones tecnológicos

Cultivos

específicos

Mercados de –

Diversos

Recursos

Diversos Productos

Desarrollo

Farm

aceútico

Nutracéutico

Tecnologías

Tecnologías

Convencionales

Eje

mpl

o de

Cad

ena

Agro

proc

esad

ora

con

base

en

múl

tipl

es

recu

rsos

Subproductos

agroindustriales

a + valor

Plantas

medicinales

y nativas

Cosmético

Alimentación

Anim

al

Bioenergía

Alimentos Gourm

et

Productos agro-

industriales

intermedios

Convencionales

y Biotecnologías

•Molienda

•Prensado

•Separación

•Extracción

•Fermentación

•Biocatálisis

•Biomanufactura

•Otras Tecnologías

Page 39: SISTEMAS SECTORIALES DE INNOVACIÓN EN … · Sistemas Sectoriales de Innovación: 3 “buildingblocks ” y 1 corolario (Malerba) 1. Bases de conocimientos y patrones tecnológicos