sistema eragileak windows

1

Sistema Eragilea (Erabilera)

Microsoft Windows XP (ServicePack2)

(Apunteak eta Ariketak)

Mikel Huertaren apunteak, egokituak.

2

Aurkibidea:

00.- Sarrera 01.- Leihoak eta sagua 02.- Sistema Eragilea abiatu 03.- Mahaigaina eta ataza-barra 04.- Ibilaldia Windows XP sisteman zehar 05.- Lasterbideak 06.- Ordenagailua osagaia 07.- Informazioa kudeatu 08.- Dokumentuak karpeta 09.- Zakarrontzia 10.- Programak martxan jarri 11.- Ordenagailua itzali 12.- Gehigarriak 13.- Jokoak 14.- Gauzak bilatu 15.- Programak martxan jarri sistema abiatzean 16.- hasi menua berrantolatu 17.- Pantailaren kopia 18.- Sarekoak

Bibliografia:

Microsoft Windows XP Laguntza Microsoft Corporation Windows XPk pantailan eskainitako laguntza

3

Sistema Eragilea (Windows XP Erabilera)

00.- Sarrera


Gida honen bidez ordenagailuaren Sistema Eragilea erabiltzen ikasiko dugu.

Sistema Eragilea ordenagailu guztiek duten programa da. Programa hori oso garrantzitsua da; izan ere, ordenagailua abiatzeko ezinbesteko programa dugu Sistema Eragilea. Beste era batean esanda, sistema eragile barik ordenagailua ez da martxan jarriko.

Lehen, Sistema Eragilea programa dela aipatu dugu. Baina egia esan, programatxo askok osatzen dute Sistema Eragilea. Programatxo bakoitzak ardura zehatza dauka. Adibidez, programatxo batek disko gogorrean idazteko edo diskotik irakurtzeko ardura dauka, beste programa batek pantailan marrazteko ardura, beste batek sagua mugitzeko ardura, beste batek denetariko programak martxan jartzeko ardura,…

Etxeko ordenagailuetarako lehenengo Sistema Eragileak oso oinarrizkoak ziren. Izan ere, ez ziren grafikoak erabiltzeko gai; beraz, ezinezkoa zen argazkiak edo bideoak ikustea (dena testu hutsa zen). Hori 80ko hamarkadan gertatzen zen eta sistema ezagunenak CP/M, MS-DOS, OS/DOS,... ziren.

Hala ere, 90eko hamarkadan Sistema Eragile berriak agertzen hasi ziren grafikoak erabiltzeko gai zirenak. Ezagunenak MAC/OS, OS2/WARP, Windows 95, GNU/Linux ,...

Gaur egun, gehien erabiltzen diren Sistema Eragileak Windows XP eta Windows Vista dira, Microsoft enpresakoak. Hala ere, gero eta gehiago erabiltzen ari da beste sistema bat: GNU/Linux . Windows XP (edo Vista) eta GNU/Linux sistemen arteko alderik garrantzitsuenetarikoa zera da: GNU/Linux doako sistema da eta Windows XP (edo Vista) ez.

Hurrengo ataletan Windows XP Sistema Eragilearen oinarrizko erabilera ikasiko dugu.

Oharrak: Gerta liteke dokumentu honetan agertzen diren irudiak, mezuak, eta abar, apur bat ezberdinak izatea zuen ordenagailuetan ikusten dituzuenekin alderatuta. Izan ere, Windows XP sistemak bertsio ezberdinak dauzka: Windows XP Home (bertsio hau, normalean, etxeko ordenagailuetan erabiltzen da), eta Windows XP Professional (bertsio hau, normalean, enpresetako ordenagailuetan erabiltzen da eta, batez ere, ordenagailua sare baten bidez beste ordenagailu batzuekin lotuta dagoenean).

Gainera, Windows XP Professional lantaldea motako sare batean (ordenagailu zentral barik) edo domeinua motako batean (ordenagailu zentral batekin) egon daiteke instalatuta.

Gure kasuan, Windows XP Professional daukagu domeinu batean eta egoera horri dagozkio agertzen diren irudiak, mezuak, eta abar.

01.- Leihoak eta sagua

Windows XP sistemaren ezaugarri nagusiak leihoak dira. Horrek esan nahi du sisteman martxan jarritako programak leihoetan agertzen direla. Leihoek hainbat ezaugarri dituzte:

4

Sistema Eragilea (Windows XP Erabilera) (Apunteak eta Ariketak)

Titulu-barra : progamaren izena adierazteko eta leihoa mugitu ahal izateko.

Menu-barra : programan egin daitezkeen eragiketa guztiak biltzeko.

Itxi botoia : leihoa ixteko, eta beraz, programa amaitzeko.

Maximizatu / Leheneratu botoia: leihoa pantaila osoan edo pantailaren zati batean agertzeko.

Ikonotu botoia: leihoa ezkutatzeko eta, horrela, pantailan beste leihoak ikusteko.

Tresna-barrak: gehien erabiltzen diren eragiketak eskura daude botoi hauetan, menu-barra, behin eta berriro ez erabiltzeko.

Leihoaren ingeradak: leihoaren tamaina aldatzeko Egoera-barra: programaren egoerari buruzko informazioa agertzeko.

Gune nagusia: programaren eginbeharra edo emaitzak ikusteko.

Desplazamendu-barra: behera, gora, eskumara edo ezkerrera mugitzeko gune nagusian zehar eta, honela, pantailan sartzen ez dena ikusi ahal izateko.

5


Windows XP sistemaren beste ezaugarri bat sagua dugu; izan ere, leihoak erabiltzeko ezinbesteko tresna da. Sagua mahaian zehar mugitzean ordenagailuko pantailan saguaren erakuslea mugitu egiten da (erakusle hori, normalean gezi itxurako irudia da). Horrela, pantailako hainbat gauzaren gainean jarri dezakegu sagua. Gauza baten gainean jarrita hainbat gauza egin ditzakegu, besteak beste, gauza hori hautatu eta ireki. Hori egiteko, saguek botoi batzuk dauzkate guk sakatzeko. Botoi bat sakatu eta askatu eragiketa egiten dugunean klik egin dugula esaten da. Saguek hainbat ezaugarri dituzte:

Ezkerreko botoia: gauzak hautatzeko eta irekitzeko. Gauzak hautatzeko klik egin behin. Gauzak irekitzeko, adibidez programak, klik bitan egin. Gainera, klik eginda gauza baten gainean, baina botoia askatu barik, mugitu egin dezakegu gauza hori.

Eskumako botoia: testuinguruko menua agertzeko. Gauza baten gainean jarrita eta klik eginda gauza horrekiko menua agertzen da (gauza horrekin egin daitezkeen eragiketak erakusten).

Desplazamendu-gurpila: besteak beste, leihoko desplazamendu-barrak ordezkatzeko.

02.- Sistema Eragilea abiatu

Sistema Eragilea abiatzeko ez da ezer berezirik egin behar; izan ere, ordenagailua piztean Sistema Eragilea automatikoki abiatu egiten da, sistemaren logotipoa erakutsiz

eta gure ordenagailua sare batean sartuta baldin badago ondoko leihotxoa agertuko zaigu Windows abiatzen ari da mezua erakusten:

6


Hurrengo leihoaren bidez, gure izena eta pasahitza sartu beharko ditugu; izan ere, honen bidez ordenagailuak nortzuk garen jakingo du eta horren arabera aukera edukiko dugu leku batzuetan sartzeko eta beste batzuetan ez (horrela, adibidez, ikasle bat ezin izango da sartu irakasle baten karpeta batean edo informatika arduradunak, nahi izanez gero, programa batzuk erabiltzea debekatu egin dezake):

Honekin batera, ordenagailuak funtzionatzeko behar diren sistemaren programatxo guztiak

martxan jartzen dira, ordenagailua prest lagata gure aginduak jasotzeko (adibidez, Word programa ireki, dokumentu bat inprimatu, Internet sarean sartu,...).

03.- Mahaigaina eta ataza-barra

Behin ordenagailuan sartuta, ikus dezakeguna mahaigaina da bere ataza-barra daukala eta irudi txiki batzuk (ikonoak) dauzkala, ondoko irudian ikus daitekeen moduan:

Lasterbideak

hasi botoia

Abiarazte bizkorra area

Programa area Jakinarazpen area

Aurreko irudian mahaigaina ikus dezakegu hainbat ikono dauzkala. Ikono horiek lasterbideak dira eta, bere izenak erakusten duen moduan, programak era azkarrean abiatzeko erabiltzen dira.

Mahaigainean ere, behealdean, ataza-barra ikus daiteke hainbat osagai dauzkala:

7


- hasi botoia:


Botoi honetan klik egin eta hasi menua irekiko da. Menu honen bidez ordenagailuko gauza guztiak ikus ditzakegu. Horien artean Programa guztiak izeneko menua; sagua aukera honen gainean jarri eta aipatutako menua irekiko da ordenagailuan instalatutako programak dauzkala:

- Abiarazte bizkorra area: Area honetan asko erabiltzen diren programak jarri ditzakegu azkar irekitzeko.

- Programa area: Area honetan irekita dauzkagun programak agertzen dira era errazean igarotzeko programa batetik bestera.

- Jakinarazpen area: Area honetan, besteak beste, erlojua agertzen da eta ordenagailua abiatzean automatikoki martxan jartzen diren hainbat programatxo (adibidez, biruskontrako programa, bozgorailuen bolumena aldatzeko programa,...).

04.- Ibilaldia Windows XP sisteman zehar

Sistemaren ikuspegi orokorra edukitzeko, ibilaldia egingo dugu sisteman zehar. Horretarako hasi menua ireki eta Programa guztiak menuko Gehigarriak azpimenuko Paseo por Windows XP hautatu. Agertuko den leihoan laga aktibatuta Reproducir la versión del paseo con animaciones, texto, música y narración por voz eta Hurrengoa botoia sakatu. Orain 30 minutuko ibilaldia egingo duzue Windows XP sistemaren ezaugarri orokorrak ezagutzeko. Ibilaldia egiteko ez sakatu teklarik eta ez erabili inoiz sagua (horrela ibilaldi osoa egingo duzue).

8


05.- Lasterbideak


Lehen esan dugun moduan, lasterbideak programak azkar irekitzeko erabiltzen dira. Beraz, asko erabiltzen diren programetarako lasterbideak sortzea komeni da. Lasterbidea sortzeko hasi menua ireki, nahi dugun programaren gainean sagua jarri, eskumako botoiaz Bidali hona aukerako Mahaigainera (sortu lasterbidea) hautatu.

1. Sortu lasterbide bana ondoko programetarako: Word, Paint, Excel, MSN Messenger, PowerPoint, Access, , FrontPage eta Kalkulagailua.

Lasterbidea ezabatzeko klik egin lasterbidearen gainean eskumako botoiaz eta Ezabatu hautatu. Kontuan hartu, honekin lasterbidea bakarrik ezabatuko dela ez programa.

2. Ezabatu Kalkulagailua lasterbidea.

Lasterbidea beste leku batera mugitzeko egin klik lasterbidearen gainean eta, botoia askatu barik arrastatu leku berrira.

Kontuan hartu mahaigainean agertzen diren ikono guztiak ez direla lasterbideak. Lasterbideak gezi bat dauka eta lehen esan dugun moduan sortzen dira (Bidali hona / Mahaigainera (sortu lasterbidea) eginez). Adibidez, hurrengo irudian bi Word dokumentu ikus daitezke; bada, lehenengoa lasterbidea dugu (gezia dauka), eta bigarrena ez. Bigarrena, Kopiatu / Itsatsi sortu da eta, kasu honetan, ezabatzen badugu dokumentua galduko dugu mahaigainean bertan (sistema- -karpeta berezi batean) gordeta dago eta. Lehenengoa ezabatzen badugu dokumentua ez dugu galduko beste karpeta batean gordeta dagoelako eta galduko duguna era azkarrean irekitzeko aukera izango da.

06.- Ordenagailua (Mi Pc) osagaia

Ordenagailua osagaia asko erabiltzen den osagaia da. Izan ere, osagai hau irekitzen badugu ordenagailuko diskoak, besteak beste, agertzen dira.

Ordenagailua irekitzen dugunean klik bitan eginez mahaigainean baldin badaukagu edo hasi menuaren bidez, ondorengo irudia (edo antzekoa) agertzen zaigu:

9



Aurreko irudian ikus daitekeenez, bi disko gogor dauzkagu, DVD/CD unitate bat eta argazki makina bateko txartel bat. Nahiz eta aurreko irudian agertu ez, oso ohikoa da 3½ disketea ere egotea. Ikusteko zer dagoen gauza bakoitzaren barruan klik egin bitan eta aukera edukiko dugu ikusteko dauden karpetak edota fitxategiak.

Aurreko irudian ere disko bakoitzak eta bestelako gailu bakoitzak bere izena daukala ikus daiteke (Sistema, Datuak, DVD/CD-RW unitatea eta XD Drive). Sistemak, ordea, normalean ez ditu izen horiek erabiltzen, baizik eta izen bakoitzaren amaieran, eta parentesi artean, agertzen den letra. Beraz, aurreko irudian bi disko gogor ikus daitezke (C: izenekoa bata eta D: izenekoa bestea), DVD/CD unitate bat (E: izenekoa) eta argazki makina bateko txartel bat (F: izenekoa).

Disko baten gainean klik egiten badugu eskumako botoiaz eta Propietateak aukera hautatzen badugu disko horren ezaugarri batzuk ikusiko ditugu:

10


Adibidez, diskoaren edukiera, erabilitako lekua eta geratzen den leku librea ikusteko aukera daukagu. Informatikan byte hitza erabiltzen da lekua neurtzeko (metroa eta kilogramoa erabiltzen diren moduan espazioa eta pisua neurtzeko).

Ikusteko zer den byte hitza hurrengo ariketak egingo ditugu:

1. Ireki hasi menuko Programa guztiak azpimenuko Gehigarriak taldeko Ohar-bloka programa.

2. Ohar-bloka testuak idazteko programa sinplea da. Orain idatzi a letra.

3. Gorde idatzitakoa zuen karpeta pertsonalean ByteOharBloka izena erabiliz.

4. Begiratu zenbat leku hartu duen ByteOharBloka dokumentuak. Horretarako, fitxategiaren gainean egin klik eskumako botoiaz eta Propietateak hautatu. Hori eginda, fitxategiaren datu asko agertzen dira, besteak beste, noiz sortu den, ezkutuko fitxategia den edo, zenbat leku hartzen duen. Tamaina atalean 1 byte ikus dezakegu.

5. Ireki ByteOharBloka dokumentua, gehitu beste a bat, gorde eta begiratu zenbat leku hartzen duen. Tamaina atalean 2 byte ikus dezakegu.

6. Ireki ByteOharBloka dokumentua, gehitu 8 a (10 a eduki arte), gorde eta begiratu zenbat leku hartzen duen. Bada, Tamaina atalean 10 byte ikus dezakegu. Horrek esan nahi du letra bakoitza gordetzeko ordenagailuak byte bat erabiltzen duela.

7. Orain ireki Word programa, idatzi a letra eta gorde zuen karpeta pertsonalean ByteWord izena erabiliz.

8. Begiratu zenbat leku hartzen duen dokumentuak. Ikus daitekeenez, dokumentuak letra bat eduki arren ez du byte bat hartzen. Hau gertatzen da Word programa Ohar-bloka baino konplexuagoa delako eta Word fitxategi batean ez da bakarrik gordetzen guk idatzitakoa, baizik eta bestelako informazioa (erabilitako letra-mota, letra-tamaina, koloreak,...).

9. Fitxategiaren Propietateak begiratuta bi tamaina agertzen dira Tamaina eta Diskoko tamaina. Tamaina hitzak benetako tamaina adierazten du. Diskoko tamaina hitzek diskoan hartutako tamaina adierazten dute. Izan ere, diskoa blokeka dago antolatuta eta gauzak gordetzeko bloke osoak erabiltzen dira. Beraz, disko baten blokeak 4096 byte baldin badauzka eta Ohar-bloka erabiltzen badugu, Diskoko tamaina berdina hartuko du letra bateko dokumentu batek edo 4096 letra dauzkan beste dokumentu batek.

Aurreko gaian azaldu genuen bezala bite ordenadorearen barne hizkuntza binarioan 0 edo 1 da. Gizakion hizkuntzako karakter bat (A, adibidez) 8 bitez osatua dago, hau da 8 zifra (0-ak edo 1-ak). Baina, gizakion hizkuntzako karakter bakoitzak Byte bat balio du. Beraz, 8 bite = 1 byte .

11


Byte oso neurri txikia da eta horrexegatik multiploak erabiltzen dira (espazioan gertatzen den moduan metro, kilometro neurriekin). Gehien erabiltzen diren multiploak honako hauek dira:

KiloByte (KB)

= 1.024 Byte MegaByte (MB) = 1.024 KB = 1.048.576 Byte GigaByte (GB) = 1.024 MB = 1.073.741.824 Byte

TeraByte (TB) = 1.024 GB = 1.099.511.627.776 Byte PetaByte (PB) = 1.024 TB

07.- Informazioa kudeatu

Ordenagailuan gauza asko eduki ditzakegu gordeta. Normalean, informazioa fitxategietan gordetzen da, baina fitxategi asko dauzkagunean fitxategi hauek ondo antolatzea komeni da. Hori egiteko karpetak erabiltzea da erarik errazena. Adibidez, etxeko ordenagailuan erabiltzaile bakoitzak bere karpeta pertsonala eduki dezake eta horren barruan hainbat azpikarpeta bakoitza gai bateko gauzak gordetzeko:

Adibidez, Koldoren karpetaren barruan honako azpikarpeta hauek egon zitezkeen:

Musika karpetaren barruan honako hauek:

Fito & Fitipaldis karpetaren barruan honako hauek:

Eta, A Puerta Cerrada karpetaren barruan honako fitxategi hauek, bakoitza abesti bat izanda:

Karpetak eta fitxategiak kudeatzeko normalean Ordenagailua osagaia erabiltzen da bakarra izan ez arren.

Lehen esan dugun moduan, informazioa karpetetan eta fitxategietan antolatzen da. Karpeta berri bat sortzeko disko bat ireki, hutsik dagoen leku batean klik egin eskumako botoiaz eta Berria

12


aukerako Karpeta hautatu. Hori egin ostean, Karpeta berria izeneko karpeta agertuko da prest guk nahi dugun izena jartzeko (Bestelakoak izena eman). Izena jarri ondoren egin klik edozein lekutan eta prest edukiko dugu aipatutako karpeta edukiak sartzeko.

1. Zuen gauzak gordetzeko irakasleak emandako lekuan Portu (sortuta ez badaude) irudian agertzen diren

karpetak agertzen diren izenak errespetatuz:

Karpeta bat ezabatu nahi izanez gero karpetaren gainean egin klik eskumako botoiaz eta hautatu Ezabatu aukera.

2. Ezabatu Bestelakoak izeneko karpeta.

3. Sortu berriro Bestelakoak izeneko karpeta.

Karpeta bati izena aldatu nahi badiogu, hautatu karpeta, egin klik karpetaren izenaren gainean eta prest edukiko dugu izena aldatzeko.

4. Aldatu izena Bestelakoak izeneko karpetari Denetarik izena jarriz.

Karpeta baten kopia bat sortu nahi badugu, hautatu karpeta, egin klik eskumako botoiaz eta Kopiatu aukera hautatu. Gero ireki kopia sortu nahi dugun lekua eta hutsik dagoen leku batean egin klik eskumako botoiaz Itsatsi aukera hautatzeko.

5. Sortu Matematika izeneko karpeta bat eta egin kopia bat Denetarik izenekoaren barruan.

Batzuetan ez dugu kopiarik sortu nahi, baizik eta karpeta bat leku batetik bestera mugitu. Hori egiteko, Kopiatu / Itsatsi egin barik Ebaki / Itsatsi egin behar da.

6. Mugitu Matematika izeneko karpeta Denetarik izenekoaren barrutik Denetarik izenekoaren parean jartzeko. Horretarako botoia eta botoia oso erabilgarriak dira.

Kontuan hartu aurreko gauzak egiteko asko erabili dugula eskumako botoia baina, normalean dena egin genezakeen leihoaren ezkerraldean agertzen diren aukeren bidez.

13


Sistemak, fitxategi-motaren arabera, irudi ezberdinak erabiltzen ditu fitxategiak erakusteko. Hona hemen adibide bakan batzuk:

Horrela, irudia ikusi bezain laster, zein dokumentu-mota den jakin dezakegu. Baina sistemak zelan daki fitxategi bakoitza zein motatakoa den? Bada, fitxategi bat gordetzen dugunean programa baten bidez, programa horrek guk emandako izenari luzapen bat gehitzen dio jakiteko zein programarekin egin den fitxategia. Adibidez, Microsoft Word programaren bidez gordetako fitxategiei guk emandako izenei .doc luzapena gehitzen zaie automatikoki, Microsoft Excelekoei .xls, Microsoft PowerPointekoei .ppt, irudi bati .jpg, .gif, .tif, .bmp edo .png, soinu fitxategi bati .wav, .wma edo .mp3 eta bideo fitxategi bati .avi, .mov edo .mpeg. Beraz, Microsoft Word programaren bidez fitxategi bat gordetzen badugu Matematika Apunteak izena erabiliz, berez, benetako izena Matematika Apunteak.doc izango da, nahiz eta .doc luzapena ikusi ez. Fitxategien luzapenak ikusi nahi izanez gero, ondoko irudian agertzen den moduan, fitxategiak dauden leihoan Tresnak menuko Karpeta-aukerak hautatu, Ikusi fitxa bistaratu eta Ezarpen-aurreratuak zerrendan desaktibatatu Ezkutatu fitxategi-mota ezagunen fitxategi-luzapenak aukera:

Aurrekoarekin lotuta esan badagoela luzapen berezi bat: .exe luzapena. Luzapen hori daukaten fitxategiak programak dira. Hona hemen zenbait adibide:

14


08.- Dokumentuak karpeta


Dokumentuak karpeta gure dokumentuak gordetzeko sistemak eskaintzen digun karpeta da. Karpeta horren barruan, beste azpikarpeta batzuk daude gure dokumentuak sailkatzeko (Irudiak , Musika,...).

Dena den, horrek ez du esan nahi karpeta horretan gorde behar ditugunik gure gauzak. Izan ere, gure esku dago gauzak beste leku batzuetan gordetzea eta guk nahi dugun erara antolatzea. Adibidez, enpresa askotan ordenagailu zentrala daukate eta gainerako ordenagailuak lotuta daude ordenagailu zentralarekin sare baten bidez. Horrela, edozein pertsonak, dagoen ordenagailuan dagoela, ordenagailu zentraleko bere karpeta pertsonalean gordetzen ditu bere gauzak.

09.- Zakarrontzia

Zakarrontzia sistemak daukan karpeta berezia da. Izan ere, ordenagailuko fitxategiren bat ezabatzen dugunean ezabaketa ez da erabatekoa. Gertatzen da ezabatutako fitxategia karpeta berezi horretara doala.

1. Sortu Word dokumentu berri bat, gorde Zaborra izena emanez eta ezabatu aipatutako dokumentua.

2. Ireki Zakarrontzia ea ezabatutako dokumentua hor dagoen.

Horrela, konturatu barik ezabatzen badugu fitxategi bat, aukera edukiko dugu berreskuratzeko. Hori egiteko Zakarrontzia ireki dokumentua bilatu eta eskumako botoiaz Leheneratu hautatu.

Ezabatutako dokumentuak Zakarrontzira doazenez, noizbehinka Zakarrontzia hustu egin behar dugu; izan ere ezabatutako fitxategiek disko gogorreko lekua hartzen dute eta leku libre gutxiago geratzen da ordenagailuan. Hori egiteko, Zakarrontzia ikonoaren gainean egin klik eskumako botoiaz eta Hustu zakarrontzia hautatu. Hori eginda, ezinezkoa izango da ezabatutako fitxategiak berreskuratu. Egia esanda, posible izango litzateke berreskuratzea baina programa bereziak erabili beharko genituzke edo disko gogorra eraman horretaz arduratzen den enpresa batera.

3. Hustu Zakarrontzia .

10.- Programak martxan jarri

Programa bat martxan jartzeko hasi menuko Programa guztiak azpimenuan hautatu nahi dugun programa eta klik egin.

Badago beste era batzuk aurrekoa egiteko. Adibidez, Ordenagailua ireki, programa dagoen diskoa eta karpeta ireki eta programaren fitxategian klik bitan egin. Horrek esan nahi du jakin behar dugula non dagoen martxan jarri nahi dugun programa. Beste aukera bat hasi menuko Exekutatu hautatzea da eta agertutako leihotxoan, Ireki laukian, jarri programaren izena. Horrek esan nahi du jakin behar dugula programaren barruko izena (adibidez Word programaren barruko izena winword da).

15


1. Jarri martxan Word programa azaldu ditugun hiru erak erabiliz.

11.- Ordenagailua itzali

Ordenagailua itzaltzeko irekita dauzkagun programa guztiak itxi eta ordenagailuko botoia sakatu. Hori da erarik azkarrena sistema itzaltzeko. Baina, egon badago beste aukera bat hasi botoia erabiliz.

hasi botoia erabiltzen badugu Itzali aukera daukagu. Horren bidez beste leiho bat agertuko da esanez ea zer nahi dugun egin:

- Itzali : Ordenagailua erabat itzalita geratuko da.

- Berrabiarazi : Ordenagailua berrabiatuko da. Aukera hau ez da asko erabiltzen baina batzuetan ordenagailuan akats bat gertatzen da eta ondo funtzionatzeari lagatzen dio; bada, kasu hauetan, ordenagailua berrabiatzea komeni da.

- Egonean utzi: Ordenagailua ez da geratzen erabat itzalita; izan ere, kontsumo gutxiko egoeran geratzen da. Hau, askotan erabiltzen da ordenagailua itzali nahi ez dugunean gutxi barru erabiliko dugulako eta denbora galdu nahi ez dugulako berriro pizten; izan ere, egonean utzi badugu ordenagailua, gero nahikoa da sagua mugitzea edota teklaren bat sakatzea ordenagailua prest edukitzeko.

- Hibernatu : Ordenagailua erabat itzalita geratuko da. Baina piztuko dugun hurrengoan abiatze prozesua azkarra izango da oso eta gainera, ordenagailua guk laga genuen moduan agertuko da, hau da, irekita geneuzkan programak eta leihoak irekita.

Honekin lotuta beste aukera bat daukagu: Amaitu saioa izenekoa. Aukera hau sare batean baldin bagaude edota ordenagailua pertsona askok erabiltzen badute izan daiteke erabilgarri; izan ere, honen bidez ordenagailua ez da itzaltzen baina prest geratzen da beste pertsona batek bere izena eta pasahitza sartzeko eta horrela abiatze prozesua azkartzeko. Beraz, aukera hau erabiltzen da guk ordenagailua erabili ostean beste pertsona batek erabili nahi izanez gero.

1. Probatu aurreko aukera guztiak.

16


12.- Gehigarriak


Sistemak hainbat gehigarri eskaintzen dizkigu. Gehigarri hauen artean, kalkulagailua, testu- -prozesadorea, marrazketa-programa, soinuak grabatzeko programa,... Programa hauek oso sinpleak dira baina nahikoak dira gauza arruntak egiteko.

Gehigarri hauek erabiltzeko hasi botoia sakatu, Programa guztiak aukerako Gehigarriak ireki eta hor dauzkagu gehigarri guztiak.

1. Ireki Gehigarriak osagaiko WordPad testu-prozesadorea, idatzi zerbait, formateatu eta gorde WordPad izena erabiliz. Ikus dezakegunez WordPad programa Word moduko programa da baina sinpleagoa, aukera gutxiagoko programa.

2. Ireki Gehigarriak osagaiko Ohar-bloka testu-prozesadorea, idatzi zerbait, formateatu eta gorde Ohar-bloka izena erabiliz. Ikus dezakegunez Ohar-bloka programa Word moduko programa da baina izugarri sinpleagoa, aukera gutxiagoko programa.

3. Ireki Gehigarriak osagaiko Paint marrazketa-programa, marraztu zerbait ezkerraldean agertzen diren tresna guztiak erabiliz eta gorde Paint izenarekin.

4. Ireki Gehigarriak osagaiko Kalkulagailua programa eta egin eragiketa batzuk. Ikus dezakegunez, oso kalkulagailu sinplea da baina Ikusi menuko Zientifikoa aukeratuz gero kalkulagailu konplexuagoa edukiko dugu.

5. Ireki Gehigarriak osagaiko Windows esploradorea programa. Programa hau, gaur egun ez da asko erabiltzen baina bere betebeharra ordenagailuan dauden karpetak eta fitxategiak kudeatzea da. Ezkerraldeko panelean Ordenagailua osagaia agertzen da eta irekitzen badugu ordenagailuko diskoak ikusiko ditugu; disko bat irekita karpetak ikusiko ditugu eta eskumako panelean karpetak eta fitxategiak ikusteko aukera edukiko dugu.

6. Ireki Gehigarriak osagaiko Helbide-liburua programa. Programa hau beste pertsona batzuen datuak gordetzeko erabili daiteke (helbidea, telefonoa, posta elektroniko helbidea, eta abar). Sartu zuen bi lagunen datuak. Kontuan hartu sartutako datuak ordenagailuan bertan gordetzen direla automatikoki (sistema-fitxategi batean); horrek esan nahi du datuok beste ordenagailu batean erabili nahi baditugu sistema-fitxategi hori beste ordenagailura eraman behar dugula eta hori egiteko programako Archivo menuko Exportar azpimenuko Libreta de direcciones (WAB) erabili behar dugu. Beste ordenagailuan Exportar erabili barik Importar erabili behar dugu edo, zuzenean klik bitan egin gordetako fitxategian.

7. Ireki Gehigarriak osagaiko Sistema-tresnak menuko Karaktere-mapa. Honen bidez beste hizkuntza batzuetan erabiltzen diren ikurrak aurki ditzakegu, adibidez Word programara eramateko.

8. Ireki Gehigarriak osagaiko Sistema-tresnak menuko Babeskopia eta egin zuen karpeta pertsonaleko fitxategi batzuen eta ezarpenen babeskopi bat mahaigainean eta gaurko data (adibidez, 2008-02-25) izena jarriz babeskopiari. Zuen karpeta pertsonalean ezabatu babeskopian sartutako fitxategiak. Saiatu berreskuratzen ezabatutako fitxategiak babeskopiatik. Babeskopiak, normalean kanpoko euskarri batean egiten dira (adibidez CD/DVD batean); izan ere, ordenagailua hondatzen baldin bada beti edukiko dugu aukera gure fitxategiak eta ezarpenak berreskuratzeko beste ordenagailu batean.

17


9. Ireki Gehigarriak osagaiko Denbora-pasa menuko Soinu-grabagailua eta grabatu fitxategi bat zuen izenak dauzkala. Fitxategia gorde Soinu-grabagailua izena jarriz.

13.- Jokoak

Sistemak hainbat joko eskaintzen dizkigu. hasi botoia sakatu, Programa guztiak menuko Jokoak ireki eta barruan aurki ditzakegu.

1. Ireki Pinball izeneko jokoa eta jokatu saio bat pantaila osoan.

14.- Gauzak bilatu

Ordenagailuan dokumentu asko eduki ditzakegu. Batzuetan dokumentu horiek ez dauzkagu ondo antolatuta eta zaila egiten zaigu dokumentu jakin bat aurkitzea. Horretarako, sistemak tresna bat eskaintzen digu hasi botoia sakatu eta Bilatu aukera hautatuz. Hori eginda, ondoko leihoa agertuko da:

Leihoaren ezkerraldean hainbat aukera dauzkagu nahi duguna bilatzeko. Adibidez Fitxategi eta karpeta guztiak aukeratuz gero ondokoa agertuko da:

18


Aurrekoaren bidez bilatu nahi dugun fitxategiaren izena zehaztu dezakegu lehenengo laukian, edo, izena gogoratzen ez badugu baina fitxategiko hitz edo esaldi bat bai, bigarren laukia dugu. Gainera, hirugarren laukian non burutu bilaketa jarri dezakegu.

1. Sortu Word dokumentu bat, idatzi zuen izenak eta gorde edozein lekutan Bilaketa izena erabiliz.

2. Orain hasi menuko Bilatu aukera erabiliz bilatu Bilaketa fitxategia.

3. Eman dezagun ez dakigula fitxategiaren izena, baina gogoratzen dugula idatzi genuela gure izenak. Bilatu fitxategia.

Beste aukera bat honako hau da: eman dezagun Microsoft Word dokumentu guztiak bilatu nahi ditugula; bada, aurreko atal batean ikusi dugu programa honen bidez gordetako dokumentu guztiei .doc luzapena gehitzen zaiela automatikoki eta, beraz, lehenengo laukian .doc jartzen badugu sistema Microsoft Word dokumentu guztiak bilatzen hasiko da.

15.- Programak martxan jarri sistema abiatzean

Sistema abiatzean aukera daukagu automatikoki guk nahi dugun programa martxan jartzeko, hasi menuko Programa guztiak azpimenuko Abioa aukeraren bidez. Horretarako, programarako lasterbidea sortu, arrastatu lasterbidea hasi botoira, itxaron menua ireki arte, arrastatu Programa guztiak aukerara, itxaron menua ireki arte, arrastatu Abioa aukerara, itxaron menua ireki arte eta askatu menuaren barruan. Ordenagailua pizten dugun bakoitzean programa hori automatikoki abiatuko da.

1. Egin beharrezkoak diren urratsak Internet Explorer programa martxan jartzeko ordenagailua abiatzen dugun bakoitzean. Gero egin proba ordenagailua itzaltzen eta berriro pizten.

16.- hasi menua berrantolatu

hasi menuko aukerak atal ezberdinetan daude antolatuta, guk erraz topatzeko nahi duguna ondoko irudian ikus daitekeenez:

19


Atal honetan Internet eta Posta elektronikoa programak agertzen dira. Atal honetan asko erabiltzen diren programak sartzen dira.

Atal honetan gehien erabilitako programak agertzen dira.

Eskuinean dagoen atalean denetariko aukerak dauzkagu, besteak beste, Kontrol-panela, Ordenagailua, Laguntza,... Atal honetan ordenagailuan instalatutako programak agertzen dira.

Baina guk gauza asko berrantolatu dezakegu. Horretarako, nahi dugun programa hautatu eta atal batetik beste batera arrastatu (nahiz eta kasu batzuetan ezin den egin). Zerbait ezabatu nahi badugu, jarri gainean eta eskumako botoiaz Kendu zerrendatik hautatu (nahiz eta kasu batzuetan ezin den egin). Egin dezakegun beste gauza bat ordena aldatzea da (horretarako arrastatu gora edo behera nahi dugun aukera, edo eskumako botoiaz Ordenatu izenez erabili).

1. Ireki hasi menuko Programa guztiak azpimenua eta jarri Word programa zerrendaren lehenengo postuan.

2. Ordenatu Programa guztiak azpimenuko programak izenaren arabera.

Bestela, guk nahi ditugun programa-karpetak sortu ditzakegu. Horretarako, hasi botoia sakatu eskumako botoiaz eta Ireki hautatu; eskumako panelean Programak karpeta ireki eta hor sortu karpeta berri bat. hasi menuko Programa guztiak azpimenua irekiz gero, sortutako karpeta agertuko da eta, lehen ikusi dugun moduan, nahi ditugun programak sar ditzakegu karpetaren barruan. Kontuan hartu horrela sortutako karpeta une honetan sisteman sartutako erabiltzaileak bakarrik ikusiko duela; izan ere, beste pertsona bati, sisteman sartzen denean bere erabiltzaile-izena eta pasahitza erabiliz, ez zaio agertuko aipatutako karpeta. Sortutako karpeta erabiltzaile guztiei agertzeko Ireki erabili barik Ireki erabiltzaile guztiak erabili behar dugu.

3. Sortu, baina bakarrik zuentzat, Programa guztiak azpimenuan beste aukera bat Microsoft Office 2000 izenekoa eta horren barruan sartu Word, Excel, Access, FrontPage eta Publisher programak.

17.- Pantailaren kopia

Batzuetan Word dokumentu batean, ordenagailuko pantailaren kopia bat sartu nahi dugu. Hori egiteko tekla bat daukagu:

20


Teklatu gehienetan hor aurki dezakegu aipatutako tekla. Teklatuaren arabera PrintScreen edo Impr pant hitzak ager daitezke teklaren gainean.

Tekla hori sakatuta pantailaren argazki moduko bat egingo da (nahiz eta tekla sakatu ostean ezer gertatu ez balitz bezala gertatu). Gero, Word programaren barruan itsatsi egin eta hor edukiko dugu pantailaren irudia.

Pantaila osoaren irudia nahi ez badugu beste aukera batzuk dauzkagu. Leiho baten irudia nahi badugu, aktibatu leiho hori eta aurreko tekla Alt teklarekin batera sakatu behar da. Beste aukera bat zera da: pantaila osoaren kopia egin, marrazketa-programa batean itsatsi eta hortik hartu behar den zatia.

Batzuetan, Internet sarean gaudela argazki bat ikusten dugu eta ezin kopiatu aukera hori desaktibatuta dagoelako (horrek esan nahi du web orrialdeko argazkia babestuta dagoela inork ez kopiatzeko). Bada, aurreko trikimailua erabiliz argazkiaren kopia lortu dezakegu.

18.- Sarekoak

Sarekoak osagaia gure ordenagailua beste ordenagailu batzuekin lotuta baldin badago erabiltzen den osagaia da. Osagai honen bidez, ordenagailu batean gordeta dauzkagun gauzak beste ordenagailu batetik erabili ditzakegu.

Horretarako, Ordenagailua osagaia ireki eta ezkerreko panelean Sarekoak hautatu. Osagai hau, aldez aurretik, erabili badugu, liteke hor agertzea beste ordenagailu batzuetan dauzkagun karpetak gure gauzak gordetzeko edo hortik berreskuratzeko. Bestela, ezer agertzen ez bada, ezkerreko panelean Sare osoa hautatu, eta gero Red de Microsoft Windows. Orduan gure sarearen izena agertuko da (sare bakarra edukiz gero), eta irekiz gero sarean dauden ordenagailuak agertuko dira. Ordenagailu bat aukeratu eta ordenagailu horretan partekatutako karpetak agertuko dira.

Aurrekoa egiteko, hau da, ordenagailu batetik beste ordenagailu bateko karpeta batean sartzeko, aldez aurretik, bigarren ordenagailuan karpeta hori konfiguratu behar izan dugu. Karpeta hori konfiguratzeko egin klik eskumako botoiaz, Partekatzea eta segurtasuna hautatu eta Partekatu fitxa ireki. Orduan aukera edukiko dugu karpeta hori partekatzeko eta, nahi izanez gero, zehazteko nortzuek edukiko dute baimena karpeta horretan sartzeko eta nola (gauzak irakurtzeko bakarrik, gauzak gehitzeko, gauzak aldatzeko, gauzak ezabatzeko,...).

1. Zuen ordenagailuan sortu karpeta bat Musika izenekoa eta partekatu Irakurri baimenak emanda gainerakoei.

2. Soinu-grabagailua ireki, zerbait grabatu eta gorde Musika karpetan.

3. Esan aldameneko ikaskideei Sarekoak erabiltzeko zuen ordenagailuan sartzeko eta entzuteko zuek grabatutakoa. Horretarako zuen ordenagailuaren izena esan behar diezue eta

21


hori jakiteko Ordenagailua osagaian egin klik eskumako botoiaz, Propietateak hautatu eta Ordenagailuaren izena fitxa ireki.

4. Esan aldameneko ikaskideei haiek zerbait grabatzeko eta zuen karpeta gordetzen saiatzeko.

5. Aldatu karpetari emandako baimenak Erabateko kontrola emanez.

6. Esan aldameneko ikaskideei haiek zerbait grabatzeko eta zuen karpeta gordetzen saiatzeko.

sistema eragileak windows

Documents

Transcript of sistema eragileak windows