Sebastián de S. Pedro, O.S.A. · 2019. 10. 15. · Sebastián de S. Pedro, O.S.A. Obispo de...

78
Sebastián de S. Pedro, O.S.A. Obispo de Meliapor y de Cochim y arzobispo de Goa (+ 1629) DOCUMENTOS INÉDITOS PARA UNA BIOGRAFÍA Por Carlos A lonso, O.S.A. INTRODUCCIÓN Publicamos a continuación un florilegio de 77 documentos, que supone- mos inéditos, los cuales han de contribuir a un conocimiento más detallado de la personalidad y actuación pastoral en el Oriente portugués del religioso agustino Sebastián de S. Pedro, que, por espacio de casi un cuarto de siglo, gobernó sucesivamente tres de las diócesis más importantes de la India y mu- rió en Goa en 1629 siendo arzobispo de aquella ciudad. Por su calidad de obispo, el nombre de Sebastián de S. Pedro no es desco- nocido en los repertorios tanto de la Orden de S. Agustín como de las diócesis de las Indias. A algunos de los autores que tratan de él se les menciona a lo lar- go de las notas que ilustran esta colección documental, pero no están men- cionados todos ni se pretendía hacerlo. Mención de su actividad pastoral en la India se encuentra en estudios monográficos modernos que tienen como obje- to la época en que vivió este prelado. No existe, en cambio, una biografía mo- nográfica, con pretensiones de trabajo científico y amplio. Antes de que esto pueda realizarse será necesario publicar más documentos, especialmente aquellas piezas fundamentales que marcan los momentos más salientes de su actuación pública.

Transcript of Sebastián de S. Pedro, O.S.A. · 2019. 10. 15. · Sebastián de S. Pedro, O.S.A. Obispo de...

Page 1: Sebastián de S. Pedro, O.S.A. · 2019. 10. 15. · Sebastián de S. Pedro, O.S.A. Obispo de Meliapor y de Cochim y arzobispo de Goa (+ 1629) DOCUMENTOS INÉDITOS PARA UNA BIOGRAFÍA

Sebastián de S. Pedro, O.S.A.

Obispo de Meliapor y de Cochim y arzobispo de Goa (+ 1629)

DOCUMENTOS INÉDITOS PARA UNA BIOGRAFÍA

P o r

C arlos A lonso, O .S .A .

INTRODUCCIÓN

Publicamos a continuación un florilegio de 77 documentos, que supone­mos inéditos, los cuales han de contribuir a un conocimiento más detallado de la personalidad y actuación pastoral en el Oriente portugués del religioso agustino Sebastián de S. Pedro, que, por espacio de casi un cuarto de siglo, gobernó sucesivamente tres de las diócesis más importantes de la India y mu­rió en Goa en 1629 siendo arzobispo de aquella ciudad.

Por su calidad de obispo, el nombre de Sebastián de S. Pedro no es desco­nocido en los repertorios tanto de la Orden de S. Agustín como de las diócesis de las Indias. A algunos de los autores que tratan de él se les menciona a lo lar­go de las notas que ilustran esta colección documental, pero no están men­cionados todos ni se pretendía hacerlo. Mención de su actividad pastoral en la India se encuentra en estudios monográficos modernos que tienen como obje­to la época en que vivió este prelado. No existe, en cambio, una biografía mo­nográfica, con pretensiones de trabajo científico y amplio. Antes de que esto pueda realizarse será necesario publicar más documentos, especialmente aquellas piezas fundamentales que marcan los momentos más salientes de su actuación pública.

Page 2: Sebastián de S. Pedro, O.S.A. · 2019. 10. 15. · Sebastián de S. Pedro, O.S.A. Obispo de Meliapor y de Cochim y arzobispo de Goa (+ 1629) DOCUMENTOS INÉDITOS PARA UNA BIOGRAFÍA

4 CARLOS ALONSO 2

A ello pretende contribuir este florilegio que presenta piezas de archivo de primera importancia en la carrera de este religioso.

Si se exceptúan los cuatro primeros documentos (doc. 1-4), los cuales ilustran parcialmente el período en que desempeñó en Ormuz el cargo de pro­curador de la Provincia agustiniana portuguesa en Oriente, todos los demás documentos se refieren al arco de los 24 años que duró su ministerio episcopal en las tres diócesis que gobernó: Meliapor, Cochim y Goa.

Algún documento suelto relativo a la creación de la diócesis de Meliapor, de la que nuestro religioso fue el primer obispo, se encuentra editado ya en re­pertorios portugueses que tratan de las relaciones de aquella corona con la Santa Sede '. Pero aquí publicamos por primera vez una serie bastante completa de los documentos que ilustran aquel hecho histórico: creación de la diócesis, promoción de Sebastián de S. Pedro, dotación de la nueva sede etc., así como también sobre los preparativos del nuevo obispo para el viaje hacia su diócesis (doc, 6-31). En esta serie incluimos las piezas más significativas del proceso consistorial instruido para su promoción, del que nosotros hemos compilado por cuenta propia la serie de testigos que depusieron en el proceso (doc. 7), siguiendo el original, pero omitiendo las declaraciones, por su ampli­tud —a causa de la repetición de los formularios— a la que, por el contrario, corresponde un número muy escaso de datos útiles para fines biográficos.

Los despachos reales de Felipe III a su Agente en Roma, D. José de Meló, y las respuestas informativas de éste ocupan aquí una parte importante (doc. 12-17, 21), así como también los documentos de dotación de la diócesis y del primer prelado de la misma (doc. 22-31).

Ya en la India, encontramos a Sebastián de S. Pedro de camino hacia su sede en una carta del l.° de abril de 1608, escrita en la Isla de los Reyes, en­frente de Tuticorim, zona misionada por los jesuítas en la Costa de la Pescaría y controvertida por estas fechas por el obispo de Cochim, el Prelado francis­cano Fr. Andrés de Sta. María. Al tema de las difíciles relaciones entre este prelado y los jesuítas tendría que dedicar en cierta medida su atención y cuida­dos el nuevo obispo de Meliapor, entre otros motivos, por haber sido consti­tuido por Paulo V pacificador y árbitro en el caso de que la paz no se obtu­viera mediante la intervención de la S. Sede desde Roma. De este tema tratan algunos documentos de este florilegio, especialmente los recogidos en el Archivo General de la Compañía de Jesús (= ARSI) en Roma (doc. 32-33, 36, 40 etc.). Sobre la comisión pacificadora que le fue encomendada por la S. Se­de tratan los documentos recogidos en el Archivo Vaticano (doc. 35, 37, 38).

1. Corpo diplomático postuguez, vol XII, Lisboa 1902, pp. 195-196. (Breve de Paulo V a Felipe III comunicándole el traslado de Sebastián de S. Pedro de Meliapor a Cochim: Roma, 16 de febrero de 1615); Bullarium palronatus Portugalliae, t. II (1601-1700), Lisboa 1870, pp. 4-6 (Cédula consistorial, firmada por el Vice-Canciller y su secretario, para la erección de la diócesis de Meliapor: Roma, 9 de enero de 1606).

Page 3: Sebastián de S. Pedro, O.S.A. · 2019. 10. 15. · Sebastián de S. Pedro, O.S.A. Obispo de Meliapor y de Cochim y arzobispo de Goa (+ 1629) DOCUMENTOS INÉDITOS PARA UNA BIOGRAFÍA

3 SEBASTIÁN DE S. PEDRO, OSA... 5

El traslado de Sebastiañ de S. Pedro de la diócesis de Meliapor a Cochim tuvo lugar en 1614. De la documentación que ilustra este acto jurídico publi­camos algunas piezas (doc. 41-46), habiendo confeccionado nosotros, tam­bién en este caso, el elenco de los testigos que depusieron en el proceso (doc. 42), omitiendo en cambio sus declaraciones, por las mismas causas indicadas al referirnos a la promoción al obispado de Meliapor.

De los jesuítas tuvo que ocuparse Sebastián de S. Pedro también después de su traslado a Cochim. Es más, tuvo que ocuparse más directamente. Pero, él que al principio era netamente favorable a la causa de estos religiosos, como obispo de Cochim se mostró remiso a restituirles las iglesias de las zonas que ellos habían misionado, provocando una intervención autoritaria de la S. Sede casi por la época en que se trasladaba a Goa, primero como administrador del arzobispado (1622) y seguidamente como arzobispo él mismo (1624). Pero es­ta actitud del prelado agustino no obedecía a razones de resentimiento perso­nal, sino de índole administrativa: como obispo de Cochim veía ahora las co­sas de diverso modo, como las veía en cuanto obispo de Meliapor y apenas lle­gado a la India. La documentación que nosotros publicamos de estos años co­mo obispo de Cochim no se refiere tanto a los jesuítas mismos como al arzo­bispo jesuíta de Cranganor (doc. 47-48), mientas que otro documento (doc. 49) era la sanción jurídica de la adjudicación de una parte de la isla de Ceilán —campo misionero tradicional de los franciscanos— a los misioneros de la Compañía de Jesús.

La última parte de este florilegio (doc. 50-77) se refiere al tiempo en que Sebastián de S. Pedro fue arzobispo de Goa. No habiendo encontrado no­sotros el proceso consistorial de esta tercera promoción, los documentos que publicamos tienen un carácter más bien misceláneo: noticia de su designación por el Rey Católico (doc. 50), sus relaciones con Propaganda Fide (doc. 51, 60, 66-68). Precisamente el Archivo de Propaganda Fide ha proporcionado unas cuantas piezas de interés a esta colección, debidas en buena parte a la correspondencia del caballero italiano residente en Goa, Juan Antonio Arni­ca, con el mencionado organismo misional de Roma. Algunas de estas piezas nos permiten descubrir aspectos insospechados y hasta desconcertantes de la personalidad de este obispo (doc. 54,69-77).

Un grupo de documentos, procedente del Archivo General de Simancas, trata exclusivamente de ciertas intervenciones del nuevo monarca español Fe­lipe IV, mediante cartas reales a sus ministros, a propósito de algunas cues­tiones tratadas por el arzobispo de Goa en su correspondencia a la metrópoli (doc. 55-59, 61-65). Estos documentos ofrecen material fragmentario, pero dan la pista para una ulterior búsqueda en el mismo archivo.

Esta documentación viene a sumarse a otras piezas que tratan de Sebas­tián de S. Pedro en colecciones documentales portuguesas en circulación des­de hace casi un siglo, como: Documentos remitidos da India ou Livros das Monedes, ed. de Raymundo Antonio Bulhao Pato, vol. I-V, Lisboa 1880- 1915; la revista Archivo Portugués-oriental, 6 fascículos. Nova Goa 1857-

Page 4: Sebastián de S. Pedro, O.S.A. · 2019. 10. 15. · Sebastián de S. Pedro, O.S.A. Obispo de Meliapor y de Cochim y arzobispo de Goa (+ 1629) DOCUMENTOS INÉDITOS PARA UNA BIOGRAFÍA

6 CARLOS ALONSO 4

1876, especialmente los fase. 3, 5 y 6; el Boletim aa tlm oteca ultramarina portuguesa, especialmente los vol. 1-3, nn. 1-10, Lisboa 1954-58 etc.

Buena parte de este material antiguo, así como los datos contenidos en obras anteriores al siglo XIX eran conocidas y fueron usadas por: C.-CH. de n a z a r e t h , Mitras lusitanas no Oriente, 2 .a ed., Lisboa 1894-1924, vol. I-III, el cual se ocupa de nuestro personaje tres veces: vol. I, pp. 130-140 (Goa); vol II, pp. 74-76 (Cochim), 175-176 (Meliapor). El autor más reciente que ha tra­zado la semblanza biográfica de este prelado agustino ha sido: T. Ap a r ic io

Ló p e z , O.S. A., La Orden de San Agustín en la India (1572-1622), Valladolid 1977, pp. 243-253.

Cuanto acabamos de decir insinúa que, si bien hasta la fecha no se ha escrito una monografía de este prelado agustino porque el expolio de las fuen­tes todavía no lo permitía, por otra parte queda claro que entre las piezas de otros repertorios, que hemos señalado sumariamente, y los documentos que ahora se publican, dan garantía de que material para hacerlo no falta. No se trata de un obispo de la talla de un Alejo de Meneses, también agustino y arzo­bispo de Goa como él (1595-1612); pero las prelacias que ocupó y ciertos méri­tos acumulados tanto en el orden de su actuación en las cosas temporales co­mo el de la administración eclesiástica le hacen acreedor a una monografía descriptiva de su personalidad, con sus luces —indudables— y sus sombras.

C . A l o n s o , O.S.A.

Page 5: Sebastián de S. Pedro, O.S.A. · 2019. 10. 15. · Sebastián de S. Pedro, O.S.A. Obispo de Meliapor y de Cochim y arzobispo de Goa (+ 1629) DOCUMENTOS INÉDITOS PARA UNA BIOGRAFÍA

5 SEBASTIÁN DE S. PEDRO, OSA... 7

i

Fragmento del registro del Prior General Andrés Securani'.

Roma, 4 de enero de 1597.

Die 4 Januarii,- Fr. Sebastiano de Sancto Petro, procuratori generali Provinciae Lusitaniae in Congregatione Indiae Orientalis existenti, datur fa­cultad ut, expleto sui officii tempore 2, conventum aliquem in Congregatione sibi eligere et duos famulos, eidem a Patribus Provinciae concessos, secum re­tinere possit, praedicantium privilegiis frui, quibiscumque non obstantibus, officio procuratoris durante, ab obedientia priorum locorum eximitur, sed Vi­carii Provincialis nequaquam. Possit etiam auxilium praestare procuratori provinciae Lusitaniae in curia Romana residente 3 pro negotiis et magnis expen­sis sublevandis pro bono communi ab eo factis et faciendis. Eapropter hac occa­sione libenter apostólica auctoritate, qua in hac parte fungimur, dispensatur su­per decretis et statutis et faciendis, ita ut petere possit et accipere quaequmque et a quibuscumque, et ea ad eumdem procuratorem in curia transmittere. Et ad eundem iussimus ut mittat summam sex mille ducatorum ad minus, ex ea pecunia quam ad regnum mittere debet, ut dicta summa hic fructuaria redda­tur pro expensis supradictis, ipsaque principalis summa, antequam ipse procu­rator a curia et ex Italia discedat, ad regunum mittatur 4.

Arch. Gen. OSA, Dd. 50, fol. 93r.

1. Prior general de la Orden durante el seisenio 1592-98. Las actas de los capítulos generales de estos dos años están publicadas en: Analecta Augustiniana 10 (1923-24) 153-167, 275-281. Una carta suya del 9 de junio de 1592, dirigida a toda la Orden al principio de su gobierno: ibid. pp. 167-170. Acerca de este religioso es muy interesante el artículo: D. Gutiérrez, OSA, «Andrea Se­curani, OSA e la sua biblioteca nell’anno 1603», en Scientia augustiniana. Festschrift... Adolar Zumkeller, OSA, zum 60. Geburtstag, Würzburg, Augustinus-Verlag, 1975, pp. 686-708.

2. Desempeñó este cargo durante el periodo 1592-1599, con residencia en Ormuz. Cfr. A. da Silva Regó (ed.), Documentando para a história do padroado portugués do Oriente: India, vol. XI, Lisboa 1955, pp. 236-237. De esta época son las tres cartas publicadas en: An. Aug. 33 (1970) 329-341.

3'. Era el P. Alvaro de Jesús, al cual escribió el P. Sebastián de S. Pedro la carta del 25 de agosto de 1597, una de las tres mencionadas en la nota anterior. Acerca del P. Alvaro de Jesús hay numerosas referencias en los registros generalicios de estos años: B. Moral, OSA, «Catálogo de escritores agustinos españoles», en: Revista agustiniana 1 (1884) 258.

4. Las facultades que, según este texto, se concedieron al P. Sebastián de S. Pedro habían sido solicitadas por él en una carta anterior, tal vez en la del 25 de junio de 1596, que no conoce­mos pero a la que se hace referencia en el doc. 3 de esta serie que ahora publicamos. Así parece poder deducirse de la carta del 25 de agosto de 1597, mencionada en la nota precedente, de cuya lectura se infiere que para aquella fecha no habían llegado a manos del destinatario las conce­siones a que se refiere este fragmento.

Page 6: Sebastián de S. Pedro, O.S.A. · 2019. 10. 15. · Sebastián de S. Pedro, O.S.A. Obispo de Meliapor y de Cochim y arzobispo de Goa (+ 1629) DOCUMENTOS INÉDITOS PARA UNA BIOGRAFÍA

8 CARLOS ALONSO 6

2

Fragmento del registro del Prior Genera! Andrés Securani

Roma, 19 de abril de 1597

Fratri Sebastiano de Sancto Petro, procuratori generali Provinciae nostrae Lusitaniae in Congregatione nostra Indiae Oarientalis, conceditur ne ab officio procuratoris possit amoveri vel suspendi, nobis inconsultis, et ut possit sibi eligere unum conventum, quem mutare possit quoties illi videbitur, ubi tantummodo Vicario Provinciali subditus sit, sub poena excommunica­tionis latae sententiae trina canonica admonitione praemissa, et privationis cuiuscumque offici, gradus vel dignitatis et rebellionis nostrae ipso facto in- currendea, non obstantibus quibuscumque decretis, electionibus vel statutis privinciae vel congregationis et a nobis vel praedecessoribus roboratis, in quibus, si opus fuerit, de auctoritate apostólica nobis commissa hac vice dun- taxat dispensamus; et casu quo a dicto officio remotus fuisset, restitutur, quae­cumque in contrarium gesta suspenduntur, et quod harum effectus duret quousque detur necessaria occasio illas praesentandi, quibuscumque in contrarium non obstantibus5.

Arch. Gen. OSA, Dd. 50, fol. 107r.

3

Fragmento del registro del Prior Genera! Andrés Securani.

Roma, 24 de mayo de 1597

Procuratori generali et Vicario provinciali Congregationis Indiae Orien­talis, vel eorum successoribus, praecipitur ut, cum procurator generalis pro­vinciae Lusitaniae, pro sua negotiorum expeditione intendat recipere, virtute cuiusdam epistolae praedicti procuratoris generalis Indiarum, sub die 25 Junii1596................. [sic] usque ad summam duo millia ducatorum, etiam summam651 pardaorum, octo regalium pro quolibet pardao, recepit a Hieronymo Bontempillo, cuius iam ille litteras cambii dedit, sub poena privationis cuius­cumque officii etc. ac vocis activae et passivae per decennium, ut termino in litteris cambii praefixo, integre satisfaciant ex pecuniis vel ellemosinis, si ad-

5. El contenido de estas concesiones es semejante al del fragmento anterior. Tal vez se repi­tió la concesión ante una nueva instancia por parte del P. Sebastián de S. Pedro. La gran distancia entre Ormuz y Roma hacía que la correspondencia tardara varios meses en llegar a su destino y ello daba ocasión a que la petición de una misma cosa se urgiera en diversas cartas.

Page 7: Sebastián de S. Pedro, O.S.A. · 2019. 10. 15. · Sebastián de S. Pedro, O.S.A. Obispo de Meliapor y de Cochim y arzobispo de Goa (+ 1629) DOCUMENTOS INÉDITOS PARA UNA BIOGRAFÍA

7 SEBASTIÁN DE S. PEDRO, OSA... 9

fuerint, vel ex quavis pecunia et bonis ad Lusitanam provinciam spectantibus, et recipiant quietantias in forma ab illis quibus pecunias aut litteras dederint. Et his litteris non praeiudicatur aliis in quibus agitur de summa sex millium ducatorum \ directis ad eundem procuratorem generalem Fratrem Sebas- tianum.

Arch. Gen. OSA, Dd. 50, fol. 157v.

4

Fragmento del registro dei Prior General Alejandro Mancini

Roma, 22 de noviembre de 1603

Fratri Sebastiano a Sancto Petro, procuratori provinciae Lusitaniae in curia Regis Catholici 7, conceditur ut singulo die pro alimento duos tantum re­ales illius monetae solvere teneatur conventui in quo degere contigerir.

Arch. Gen. OSA, Dd. 53, fol. 87.

5

Carta de Felipe III rey de España para el Virrey de Portugal

Para o Bispo Visorei a 4 de maio de 605.

Dos subjeitos que me foráo propostos para o bispado que tenho assenta- do que se crie de novo na cidade de Miliapor com os distritos da Costa de Cha- ramandel, Sanctomé, Bengala e Pegú, ñas partes da India, ouve por bem de escolher a Frey Sebastiao de Sao Pedro, da Orden de Sancto Augustinho, por

6. Cfr. doc. 1. Este fragmento ilustra el método usado por el P. Sebastián de S. Pedro para el envío del dinero a Roma. Lo hacía por medio del mercante veneciano Jerónimo Bontempelli, del cual se conserva cierta documentación relativa a sus relaciones comerciales con los agustinos en: AOA, Aa. 42/2. Sobre este personaje véase: U. Tucci,, art. «Bontempelli, Gerolamo», en: Dizionario biográfico .degli italiani, vol. 12, Roma (1970), pp. 416-417, donde se confirma que entre 1596 y 1601 estaba en Venecia, y donde se dice que posteriormente regresó a Ormuz, donde murió antes de 1606.

7. Estuvo en Madrid desde principios de siglo, tal vez 1600 o bien 1601, hasta su nombra­miento como obispo de Meliapor en 1605. De 1603 es una relación suya entregada a los ministros del rey acerca de la oportunidad de hacer la guerra a Siam, cosa que desaconseja. Esta relación es­tá publicada en: Colección de documentos inéditos para la historia de España, vol. LII, Madrid 1868, pp. 477-478 (la relación) y pp. 476-477 (carta de acompañamiento: Valladolid, 19 de abril de 1603).

Page 8: Sebastián de S. Pedro, O.S.A. · 2019. 10. 15. · Sebastián de S. Pedro, O.S.A. Obispo de Meliapor y de Cochim y arzobispo de Goa (+ 1629) DOCUMENTOS INÉDITOS PARA UNA BIOGRAFÍA

10 CARLOS ALONSO 8

confiar de sua virtude e zello que comprirá com as obrigacióes de pastor táo inteiramente como convem ao servigo de Deus, bem das almas daquella chris- tiandade e descargo da minha consciencia. De que os quiz avizar para o saber- des e ordenardes que se fagao loguo as provangas de sua habilitagao para se enviarem a Roma com os despachos que se háo de mandar sobre a eregao do dito bispado. Escrita em Valladolid etc.

Arch. Gen. de Simancas, Secret. prov., vol. 1494, fol. 6r (registro de las cartas).

6

Testimonio sobre el P. Sebastián de S. Pedro, obispo electo de Meliapor, para aceptar el episcopado, dado por el Provincial de la provincia Portuguesa.

Lisboa, 6 de mayo de 1605

Frater Christophorus Cortereal8, Prior Provincialis Ordinis Eremitarum Sancti Augustini in reginis Portugalliae, licentiam concendimus Revdo. P. Fr. Sebastiano de Sto. Petro, eiusdem Ordinis et huius Lusitanae provinciae filio, in quantum possumus et nostrae dictionis est, uti beneficium a Rege Catholico sibi collatum possit accipere, qui eum in episcopum civitatis Meliaporensis in India Orientali eligit et designat. Declaramus deinde praedictum Patrem in sacris litteris esse eruditum, concionatorem et de nostro Ordine benemeritum, filium legitimum ex parentibus iuxta Ecclesiae ritum; quod quidem affirma­mus cum praefatum Patrem per multos annos in sacra nostra Religione cog­novissemus et eius prudentiam et integritatem in negotiis sibi commissis simus experti tam in hoc regno quam apud Indos, ubi speramus uberes fructus Ecclesiae allaturum.

Datum Ulisiponae, die sexto Maii 1605, nostri officii parvo affixo sigillo. Fr. Christophorus Cortereal, Provincialis.

Arch. Vat., Proc. consist., vol. 4, fol. 472r (copia).

8. El P. Cristóbal de Cortereal fue dos veces provincial, primero durante el bienio 1586- 1588 y después durante el bienio 1604-1606. En el primer período mandó a la India a los tres reli­giosos que formaban la 6 .a misión, y durante el segundo mandato envió a los cinco que componían la misión n.° 17 en la historia de la Congreación agustiniana de la India Oriental. Cfr. A. da S ilva Regó, Documentando..., vol. XII, Lisboa 1958, pp. 124-125 y 146-148. Otro docu­mento suyo en este florilegio: doc. 8.

Page 9: Sebastián de S. Pedro, O.S.A. · 2019. 10. 15. · Sebastián de S. Pedro, O.S.A. Obispo de Meliapor y de Cochim y arzobispo de Goa (+ 1629) DOCUMENTOS INÉDITOS PARA UNA BIOGRAFÍA

9 SEBASTIÁN DE S. PEDRO, OSA... 11

7

Elenco de los testigos del proceso consistorial9.

Lisboa, 24-27 de mayo de 1605

«Probationes qualitatum Rev. P. Fratris Sebastiani de Sancto Petro, Or­dinis Eremitarum S. Augustini, provinciae Portugalliae professi».

Fueron hechas en Lisboa, el 24-27 de mayo de 1605, «sede vacante» por muerte del Papa León XI, en el palacio del Colector Apostólico Dr. Francisco de Campos, en presencia del notario apostólico Gaspar Galletti.

Fueron oídos los siguientes testigos:

1. Dr. Fr. Manuel Cabral, OSA, de 45/46 años 10.2. Rev. Fr. Simón Countinho, OSA, de 51 años.3. Rev. Fr. Anselmo del Paraíso, OSA, de 60 años ".4. Don Fernando da Costa, caballero de 47 años.5. Dr. Mendo da Mota Valladares, de 35 años.6. Pedro Carvalho, de 38 años.7. Rev. P. Juan de Valladares, OSA, Rector del Colegio S. Agustín

de Lisboa y profesor de teología en el mismo, de 40 años l2.8. Agustín Girau Henriquez, de 40 años.9. Odoardo da Cunha Abreu, de 34 años.

10. Rev. P. Antonio Grasante, OSA, procurador general de la provin­cia portuguesa, de 45 años.

11. Rev. P. Miguel de Gouvea, OSA, profesor de teología en el Cole­gio S. Agustín de Lisboa, de 38 años.

12. Antonio de Fonseca, de 34 años.

9. En este número damos la síntesis de los elementos más importantes del proceso, el cual es muy largo y aporta pocas cosas más de utilidad. Con lo que ofrecemos aquí quedan ilustrados el lugar y época de la confección del proceso, los nombres del prelado que lo mandó hacer y del no­tario que lo compiló, los nombres de los testigos etc.

10. Natural de Lisboa, agustino desde 1575, doctor por la Universidad de Coimbra (1612), deputado de la Inquisición de Coimbray de Lisboa, falleció a los 86 años en 1641: cfr. G. de San­tiago Vela, Ensayo de una biblioteca ibero-americana de la orden de S. Agustín, vol. I, Madrid 1913, p. 478.

11. Este religioso fue uno de los primeros 12 misioneros que pasaron a la India en 1572. Co- fundador, con el P. Simón de Moraes, del convento de Ormuz (1573), fue tres veces prior del con­vento central de Goa (1576,1584, 1588), además de haber desempeñado interinamente el cargo de vicario provincial (1585-86). Regresó a Portugal (1588) y, después de haber sido prior de los con­ventos de Coimbra y Leiria, murió muy anciano. Su semblanza en síntesis en: A. da Silva Regó, DocumentafSo, vol. XI, p. 231; vol. XII, pp. 105-106.

12. Natural de Setúbal, obispo de Miranda (1621) y de Porto (1627), murió en 1635. Cfr. P. Gauchart, OFMConv, Hierarchia catholica, vol. IV, Mtlnster/W. 1935, pp. 245, 286; J. Lante- ri, OSA, Eremi sacrae Augustinianae pars altera, Roma 1874, p. 187. Fue procurador del P. Se­bastián de S. Pedro para prestar el juramento de fidelidad con ocasión de su traslado a la diócesis de Cochim en 1614: cfr. doc. 43.

Page 10: Sebastián de S. Pedro, O.S.A. · 2019. 10. 15. · Sebastián de S. Pedro, O.S.A. Obispo de Meliapor y de Cochim y arzobispo de Goa (+ 1629) DOCUMENTOS INÉDITOS PARA UNA BIOGRAFÍA

12 CARLOS ALONSO 10

Luego se añade: «Examinatisque dictis testibus, adiunctum fuit iuramen- tum fidei professionis per Rev. P. Fratrem Sebastianum de S. Pedro, promo­vendum, in manibus episcopi Vallisoletani, vigore commissionis Revmi. Collectoris, et est quod sequitur» 13.

(Sigue el juramento impreso).

Arch. Vat., Proc. consist., vol. 4, fol. 459r-469v (orig.)·

8

Certificado del Provincial de la provincia Portuguesa sobre la condición de sacerdote y cristiano viejo del P. Sebastián de S. Pedro.

Coimbra, 28 de mayo de 1605

Frater Christophorus Cortereal '4, Prior Provincialis Ordinis S. Augusti­ni in regnis Portugalliae, fidem facimus et verum esse testamur Revdum. P. Fr. Sebastianum de Sto. Petro, religiosum euisdem Ordinis professum, sacer­dotali dignitate, litteris ac concionatoris munere insignitum, ex parentibus matrimonio in facie Ecclesiae coniunctis legitime natum esse, Christianum (ut vocant) veterem nullaque maurorum aut iudeorum consanguinitatis labe in­fectum, atque adeo habilem ad agendum et administrandum episcopale mu­nus, ad quod a Catholica regis Philippi Domini nostri Maiestate destinatur, in eoque gerendo speramus fore ut tum Maiestati Catholicae tum Deo Optimo Maximo non parum inserviat. Qui quidem Pater sempre in Ordine magna cum satisfactione et sine ulla offensione versatus est, omniaque munia et negotia sibi ab eodem Ordine demandata, tum in India Orientali tum in his regnis, probe obivit ac gessit. In veritatis autem testimonium has litteras a nobis subs­criptas minorique officii nostri sigillo obsignatas praestitimus.

Datum apud Collegium Deiparae Gratiarum, urbis Conimbricensis 15, quinto Kalendas Junii anno vero salutis nostrae 1605.

Fr. Christophorus Cortereal, Provincialis.

Arch. Vat., Proc. consist., vol. 4, fol. 472r-v (copia).

13. Cfr. doc. 10.14. Cfr. doc. 6 y 9.15. Los agustinos estaban en el colegio de Ntra. Sra. de Gracia desde 1543, en que lo fundó

el rey D. Juan III: cfr. Tth . de H errera, Alphabetum Augustinianum, vol. I; Madrid 1644, p. 179. Acerca de tres insignes profesores agustinos de la Universidad de Coimbra durante los siglos XVI y XVII (Francisco de Cristo, Agustín de la Trinidad y Egidio de la Presentación); véase: M. A. Rodrigues, «Padres Agostinianos do séc. XVI lentes de teología da Universidade de Coimbra», en : Repertorio de Historia de las Ciencias Eclesiásticas en España, vol. VI, Salaman­ca 1977, pp. 441-519.

Page 11: Sebastián de S. Pedro, O.S.A. · 2019. 10. 15. · Sebastián de S. Pedro, O.S.A. Obispo de Meliapor y de Cochim y arzobispo de Goa (+ 1629) DOCUMENTOS INÉDITOS PARA UNA BIOGRAFÍA

11 SEBASTIÁN DE S. PEDRO, OSA... 13

9

Permiso del Colector en Portugal al P. Sebastián de S. Pedro, obispo presentado para Meliapor en la India, para hacer la profesión de fe en manos del obispo más cercano.

Lisboa, 4 de junio de 1605

Franciscus de Campos, archidiaconus de Covilham in ecclesia Egitanensi ac Portugaliae et Algabiorum regnis atque dominiis, sede vacante per deces­sum Sanctissimi Domini Leonis felicis recordationis Papae Undecimi, Colec- toris Generalis Apostolicus ‘6, auctotitate apostólica nobis concessa et qua fun­gimur hac in parte, tibi Revdo. Patri Fratri Sebastiano de Sancto Petro, Or­dinis Eremitarum S. Augustini provinciae Portugalliae professori, ad praesens in curia Regis Catholici residenti et ad epsicopatum de Meliapor in partibus Indiae Orientalis, ab eodem rege Catholico Domino Philippo tertio, nomina­to, facultatem concedimus quatenus iuramentum retroscriptae 17 fidei profes­sionis in manibus Ordinarii tibi vicinioris, coram notario et testibus et iuxta formam et consuetudinem in talibus observari consuetas, emittas, praesentes- que litteras probationum tuarum, processui adiungendas, cum notarii certitu­dine inferius apponenda, nobis remittas. In quorum fidem praesentes manu nostra subscriptas fieri ac sigilli nostri impressione communiri iussimus.

Datum Ulixbonae anno Incarnationis Dominicae millesimo sexcentesimo quinto, pridie Nonas Junii, sede vacante per decessum praedicti Sanctissimi Domini Leonis felicis recordationis Papae Undecimi.

(Autógrafo): Fr. de Campos, Collector Generalis Apostolicus.L. + S.

Arch. Vat., Proc. consist., vol. 4, fol. 471v (orig.).

10

Testimonio de haber recibido el juramento de fidelidad del obispo electo de Meliapor, Fr. Sebastián de S. Pedro, dado por el obispo de Valladolid.

Valladolid, 13 de junio de 1605

Ego D. Joannes Azevedo, Dei et Apostolicae Sedis gratia episcopus Valli-

16. Según el repertorio más autorizado, Colector en Portugal desde el 22 de diciembre de 1604 hasta el 31 de enero de 1609 fue Frabricio Caracciolo. Cfr. H. Biaudet, Les Nonciatures Apostiliques permanentes jusqu’en 1648, Helsinki 1910, pp. 179, 259. Tal vez este Francisco de Campos fue el sustituto del titular en su ausencia o bien antes de su llegada de Italia.

17. Se refiere al formulario impreso que mencionamos en la nota 19 del documento siguien­te.

Page 12: Sebastián de S. Pedro, O.S.A. · 2019. 10. 15. · Sebastián de S. Pedro, O.S.A. Obispo de Meliapor y de Cochim y arzobispo de Goa (+ 1629) DOCUMENTOS INÉDITOS PARA UNA BIOGRAFÍA

14 CARLOS ALONSO 12

soletanus et in Hispaniarum regnis et provinciis Inquisitor Generalis regiusque Consiliarius '8, fidei professionem, iuxta formam suprascriptam 19 a Revmo. Patre Fratre Sebastiano de Sto. Petro, in meis manibus ad verbum emissam, recepi et ita testor manu propria anno Incarnationis Dominicae millesimo sex­centesimo quinto, die decima tertia Junii.

(Autógrafo): Josephus, episcopus Vallisoletanus.(De otra mano): Coram me, Licentiato J. dei Valle Alvarado, secretario.L. + S.

Arch. Vat., Proc. consist., vol. 4, fol. 471v (orig.).

Et quia ego, licentiatus Joannes de Valle Alvarado, notarius apostolicus et notarius praefati Domini D. Joannis Baptistae de Azevedo, epicopi Valliso- letani, praedicto iuramento et fidei professioni una cum licentiato Isidoro de S. Vicente, Bartholomaeo de la Ma?a et Andrea Santos, familiaribus eiusdem mei episcopi, testibus ad praemissa vocatis, interfui, ideo hoc praesens publi­cum instrumentum confeci, subscripsi et signavi in praemissorum fidem roga­tus et requisitus, in civitate Vallisoletana anno Domini millesimo sexcentesimo quinto, decima tertia die mensis Junii.

(Autógrafo): Licentiatus J. de Valle AlvaradoSignum + Notarii

Arch. Vat., Proc. consist., vol. 4, fol. 470r (orig.).

11

Formalidades del proceso consistorial para el nombramiento deI P. Sebastián de S. Pedro como obispo de Meliapor

Lisboa, 18 de junio de 1605

Peractis, igitur, omnibus et singulis quae ad plenam probationen conve­nire dignoscuntur, praefactus Revmus. Doctor Franciscus de Campos, Collec­tor Apostolius, documenta omnia exhibita et praesentata, una cum testium examinatorum depositionibus fideliter lecta, collationata et correcta, in

18. Era canónigo de Toledo y capellán real cuando el 30 de abril de 1601 Clemente VIII le nombraba segundo obispo de Valladolid (diócesis erigida el 25 de septiembre de 1595). D. Juan Bautista Acevedo renunció a la diócesis el 28 de abril de 1606. Durante el quinquenio 1603-1608 fue Inquisidor general y era también patriarca de las Indias. Murió el 8 de junio de 1608. Cfr. P. Gaucaht, Hierarchia catholica, vol. IV, p. 357; Diccionario de Historia Eclesiástica de España, vol. IV, Madrid, C.S.I.C., 1972, p. 1.200.

19. El formulario impreso de la profesión de fe, firmado en dos lugares diversos por el P. Sebastián de S. Pedro, se encuentra: ibid., fol. 470v-471r.

Page 13: Sebastián de S. Pedro, O.S.A. · 2019. 10. 15. · Sebastián de S. Pedro, O.S.A. Obispo de Meliapor y de Cochim y arzobispo de Goa (+ 1629) DOCUMENTOS INÉDITOS PARA UNA BIOGRAFÍA

13 SEBASTIÁN DE S. PEDRO, OSA... 15

publicam intrumenti formam redigi fecit, eidemque instrumento decretum suum pariter et auctoritatem omni meliori modo interposuit, ut, ubicumque exhibitum fuerit et praesentantum, plena et integra fides adhibeatur, quam eisdem propriis originalibus adhiberetur, si exhibita forent ostensa. In cu.is rei fidem et testimonium praemissorum praesentes exinde fieri et per me nota­rium publicum subscribi et publicari sigillique sui, quo in talibus utitur, man­davit impresssione communiri.

Data et acta fuerunt haec Ulixbonae in palatio solito habitationis praedic­ti Revmi. Collectoris, anno Domini Nostri Jesu Christi millesimo sexcentesi­mo quinto, indictione tertia, die vero decimo octavo mensis Junii, Pontifica­tus autem Sanctissimi in Christo Patris et Domini nostri. Domini Pauli Papae quinti anno primo. Praesentibus ibidem discretis viris Francisco de Campos, Revmi. Colectoris secretario, et Matthaeo Schanonem (?), testibus ad prae­missa vocatis atque rogatis. Et ego Gaspar Galletus, notarius, quia praemissis et singulis dum, sicut praemittitur, fierent et agerentur una cum praenomina­tis testibus praesens interfui eaque sic fieri vidi et audivi ac actis meis annota­vi, ideo hoc praesens instrumentum subscripsi et publicavi signoque, nomine et cognomine meis solitis signavi anno, indictinone, die, mense et pontificatu quibus supra, rogatus etc.

(Autdgrafo): Fr. de Campos, Collector Generalis Apostolicus.L + S. Signum + Notarii

Arch. Vat., Proc. consist., vol. 4, fol. 472v-473r (orig.).

12

Carta de Felipe III a D. José de Meto, Agente en Rom a20.

Valladolid, 31 de julio de 1605

Dom Joseph de Mello, amigo, eu el Rey vos envió muito saudar. Sendome representado por cartas de Dom Frey André de Sancta Maria,

bispo da cidade de Cochim na India Oriental21, que era necessario eregirse

20. D. José de Meló desempeñó el cargo de Agente en Roma del rey de España para la coro­na de Portugal desde 1603 hasta 1608; luego fue obispo de Miranda (1610-11) y arzobispo de Evo- ra (1611-33). Cfr. Hierarchia catholica, vol. IV, pp. 181, 244. La carta (17 de julio de 1603) con que el Duque de Braganza le recomendaba al Card. Aldobrandini, con motivo de su nombramien­to como Agente en Roma, se encuentra en: Arch.Vat., Borghese, III, vol. 130-C, fól. 197.

21. Este religioso franciscano, Provincial de la Provincia de la Madre de Dios, fue obispo de Cochim durante el largo período 1588-1614, muriendo en Goa en 1618, después de haber re­nunciado a la diócesis. Una amplia información de su actuación antes y después de ser obispo, la escribió el P. Paulo da Trindade, OFM, Conquista espiritual do Oriente, ed. Félix Lopes, OFM, vol. I, Lisboa 1962, pp. 218-225; otros detalles en las páginas indicadas en el índice de nombres

Page 14: Sebastián de S. Pedro, O.S.A. · 2019. 10. 15. · Sebastián de S. Pedro, O.S.A. Obispo de Meliapor y de Cochim y arzobispo de Goa (+ 1629) DOCUMENTOS INÉDITOS PARA UNA BIOGRAFÍA

16 CARLOS ALONSO 14

nuovo bispado das costas e portos de Bengala, Charamandel, Orixá e Pegú, que ora sao do destricto do seu bispado, por estarem tao remotas e distantes delle que lhe nao he possivel vesitalas e acodilhe conforme a obrigaQáo devida e, tomadas as informagóes necessarias, com parecer dos de meu Conselho, resolví que convem ao servido de Déos e ao governo espiritual e augmento da christiandade das ditas partes criarse e eregirse de novo nellas o dito bispado, e que o destricto delle deve ser tudo o que cabe e entra ñas ditas costas e portos de ditos reynos de Bengala, Charamdel, Orixá e Pegú, desmembrandosse do bispado de Cochim, a que ategora pertenciào, e que a See cathedral se deve constituir na cidade de Meliapor, que por outro nome se chama de Sanct’Tho- mé (e cahe no reyno de Charamandel), assi por estar aly a sepultura e corpo do bemaventurado Apóstol Sanct’Thomé, como por aver nella mosteiros de reli­giosos da Orden de Sanct’Domingos, de Sanct’Agostinho e da Companhia de Jesu 22, e ficar em distancia acommodada para se poder visitar d’ahi o dito destricto. E que deve ser dotado de duzentos mil rs. de renda em cada hum an­no de moeda portuguesa, na forma em que forao dotados os bispos de Macao na China e o de Japao, sem se lhe dar cabido nem outro clero algum mais que tres sacerdotes para o acompanharem e ajudarem em seu ministerio, e outro para servir de provisor e vigairo geral, com ordenado de noventa mil rs., e quarenta mil rs. cada hum dos ditos capeMos; que tudo será pago ñas rendas do Estado da India, para que tenho mandado se passem as provisóes e des­pachos necessarios. Pelo que vos encomendó e mando que pegaes ao Sancto Padre audiencia da minha parte e lhe falléis neste negotio com a minha carta (de que com ésta vos irá a coppia 23), relatandolhe as causas e razóes que ficam ditas, para que Sua Sanctidade se sirva de eregir o dito bispado na mesma manheira dos de Macao e Japao 24; para que procurareis ver primeiro no re­gistro as bullas de suas erecgOes; e concedendo Sua Sanctidade, expediréis as lettras, que me enviareis, fazendo declarar que me pertenecerá sempre, e aos reys de Portugal, meus successores, a apresentagáo e padroado do dito bispa­do. E daréis a Sua Sanctidade outra minha carta, que tambem irá neste despacho 2S, per que lhe presento para elle a Frey Sebastiáo de Sanct’Pedro,

(p. 383); Hierarchia catholica, vol. III, Münster/W, 1910, p. 187; vol. IV, p. 155; C.-Ch . d eNa- zareth, Mitras lusitanas no Oriente, vol. II. 2.a ed. Goa 1913. pp. 69-74.

22. Los agustinos acababan de fundar casa en Meliapor poco antes de la creación de la diócesis. Véase: Félix de J esús,, OSA, «Primeira parte da chronica e re la jo do principio que te- ve a Congregafüo da Ordem de S. Augustinho ñas Indias...», ed. de A. H artmann, OSA, en: An. Aug. 30 (1967) 131-136; A. da Silva Regó, Documentado..., vol. XI, p. 210.

Los jesuítas fundaron en Meliapor en 1549: cfr. J. Wicki, SJ, Documenta Indica, vol. I, Ro­ma 1948 (=Monumenta histórica Societatis Iesus, 70), pp. 21,497,520 etc.

23. Cfr. doc. 13.24. La diócesis de Macao fue erigida canónicamente el 26 de enero de 1576 con una dote de

500 cruzados (cfr. Hierarchia cathotica, vol. III, p. 249). De ella se desmembró en 1588 la diócesis de Funay en Japón, con una dote de 400 ducados: ibid., p. 215.

25. Cfr. doc. 14.

Page 15: Sebastián de S. Pedro, O.S.A. · 2019. 10. 15. · Sebastián de S. Pedro, O.S.A. Obispo de Meliapor y de Cochim y arzobispo de Goa (+ 1629) DOCUMENTOS INÉDITOS PARA UNA BIOGRAFÍA

15 SEBASTIÁN DE S. PEDRO, OSA... 17

religioso da Ordem de sanct’Agustinho, de cuyas letras, virtudes e boas partes tenho particular informagáo, e assí constará de sua abilitagáo 26. E as bullas de sua provisáo procurareis expedir com toda brevidade e as emviareis com as da erecgáo, dirigidas a Joáo Brandáo meu secretario, e para a expedigáo d’ambas vos irá com ésta crédito do dinheiro necessario.

Escripia em Valladolid, a 31 de julho de 1605.(Autógrafo): El ReyPara o Agente de Roma - Consultada.O Conde de Villanova.(Al dorso): Por el Rey - A Dom Joseph de Mello, do seu Conselho e seu

Agente em Roma.

Arch. Vat., Proc, consist., vol. 4, fol. 451-452 (orig.).

13

Carta de Felipe III a Paulo V, sobre la erección de la diócesis de Meliapor en la India

Valladolid, 31 de julio de 1605

Muito sancto em Christo Padre e muito bemaventurado senhor, o vosso devoto e obediente filho, Dom Phelippe, por graga de Déos rey de Portugal e dos Algarves daquem e dalem mar em Africa, senhor de Guiñé e da conquista, navegagáo, comercio de Ethiopia, Arabia, Persia etc. com toda humildade emvia beijar seus sanctos pees. Muito sancto em Christo Padre e muito bem- naventurado senhor: A Dom Joseph de Mello, do meu Conselho e meu Agen­te, ordeno que de minha parte proponha e presente a Vossa Sanctidade as causas e razóes que ha de se eregir novo bispado das costas de Bengala e dos portos de Charamandel, Orixá e Pegú ñas partes da India Oriental. Pego a Vossa Sanctidade se sirva de o ouvir sobre isso e sobre a forma desta erecgao, e que, julgando Vossa Sanctidade as ditas causas e razòes por iustas e bastantes (como parecem) por serem fundadas puramente no que mais convem a servigo de Deus e bem spiritual d ’aquella christiandade, seja servido mandar passar as bullas de dita erecgáo, fazendosse espressa declaragáo nellas que será o dito bispado sempre de minha presentagào e padroado e dos reys de Portugal meus successores, por cahir no destricto da coróa daquelle reyno e ser dotado da fa­zenda delle. No que tudo receberei da Vossa Sanctidade graga e mercé, e em caso que Vossa Sanctidade aja por bem de ma conceder (como espero) por outra minha 27 presentó a Vossa Sanctidade o sugeito que ora deve ser provi-

26. Se refiere al proceso consistorial, del que ofrecemos en este florilegio documental algu­nas piezas, y del que forman parte este mismo documento y los tres siguientes.

27. Cfr. doc. 14.

Page 16: Sebastián de S. Pedro, O.S.A. · 2019. 10. 15. · Sebastián de S. Pedro, O.S.A. Obispo de Meliapor y de Cochim y arzobispo de Goa (+ 1629) DOCUMENTOS INÉDITOS PARA UNA BIOGRAFÍA

18 CARLOS ALONSO 16

do. Muito sancto em Christo Padre e muito bemaventurado senhor, Nosso Senhor por largos annos conserve Vossa Sanctidade em seu sancto servigo.

Escripia em Valladolid, a XXJ de julho de 1605.(Autógrafo): El Rey.(Al dorso): Ao muito sancto em Christo Padre e muito bemnaventurado

senhor Papa Paulo Quinto, per divina providencia ora presidente na universal Igreja de Deus.

Arch. Vat., Proc. consist., voi. 4, fol. 453 (orig.).

14

Carta de Felipe III a Paulo V presentando para obispo de Meliapor al P. Se­bastián de S. Pedro, OSA

Valladolid, 31 de julio de 1605

Muito sancto em Christo Padre e muito bemaventurado senhor; o vosso devoto e obediente filho, Dom Phelippe, por gra?a de Deos rey de Portugal e dos Algarves daquem e dalem mar em Africa, senhor de Guiñé e da conquista, navegagäo, comercio de Etiopia, Arabia, Perisa e da India etc. com toda hu- mildade emvia beijar seus sanctos pees. Muito sancto em Christo Padre e muito bemaventurado senhor: Para o bispado da cidade de Sant’ Thomé, no­vamente erecto nas partes da India Oriental, presento a Vossa Sanctidade a Frey Sebastiäo de Sant’ Pedro, religioso da Ordern de Sancto Augustinho, por ter de sua virtude, letras e bom procedimento bastante infromagö e confiar que cumprirá inteiramente com as obriga?öes de pastor, e que o saberá gover­nar como convem a servido de Deus, descargo de sua consciencia e ao bem e augmento daquella christiandade, como mais em particular se verá pelas inform ales de sua abilitafào, e dirá a Vossa Santidade de minha parte Dom Joseph de Mello, do meu Conselho e meu Agente. Peloque pe?o a Vossa Sanc­tidade o proveja do dito bispado e lhe mande passar suas letras apostólicas e fazer nellas mengäo desta minha presentalo. No que recebirei de Vossa Sanc­tidade especial gra?a e mercé. Muito sancto em Christo Padre e muito bema­venturado senhor: Nosso Senhor por largos annos conserve a Vossa Sanctida­de em seu servilo.

Escripta em Valladolid, a 31 de julho de 1605.(Autógrafo): El Rey(Al dorso): Ao muito sancto em Christo Padre e muito bemaventurado

senhor Papa Paulo Quinto, per divina providencia ora presidente na universal Igreja de Deus.

Arch. Vat., Proc. consist., voi. 4, fol. 454 (orig.).

Page 17: Sebastián de S. Pedro, O.S.A. · 2019. 10. 15. · Sebastián de S. Pedro, O.S.A. Obispo de Meliapor y de Cochim y arzobispo de Goa (+ 1629) DOCUMENTOS INÉDITOS PARA UNA BIOGRAFÍA

17 SEBASTIÁN DE S. PEDRO, OSA... 19

15

MemoriaI de D. José de Meló, Agente de la corona de Portugal en Roma, a Paulo V

S.d. [ = 12 Sept. 1605]

Beatissimo Padre.

La Maestà Cattolica spone alla Santità Vostra qualmente, essendo infor­mata per lettere del vescovo Cochinense nelle Indie Orientali ch’importava as­sai essere de novo erecto in vescovato delle coste et porti de Bengala, Chara- mandel, Orixà et Pegù, quali sono in detta sua diocesi, per essere paesi molto remoti et distanti d’essa, in maniera che dificilmente li può andare a visitare et subvennire, com’è obligato per ragione del suo pastorale officio, detta fylaestà mandò essaminare questo negotio con madura consideratione, et col voto delli suoi del Consiglio, vedendone prima l’informatione, risolse ch’era assai nec- cesario al servitio di Dio et augmento della christianità creare et erigere la San­tità Vostra detto vescovato delle coste et porti delli regni de Bengala, Chara- mandel, Orixà et Pegù, dismembrandoli et separandoli da detta diocesi Cochi­nense, et che la cathedrale doveva esser la chiesa de Sancto Thoma, sita nella cità di Meliapor, alias chiamata di Sto. Thoma nelle Indie, cosi per esser in es­sa sepelito il corpo di dito Apostolo come per esser in essa monasterii del Ordi­ne di S. Augustino et Jesuiti; et che il destricto et diocesi de detto nuovo vesco­vato sarà quello che sta et intra dentro delle coste et porti di detti regni, et che sarà dotato de ducenta (sic) mille reis moneta di Portogallo, che fanno 500 scuti di moneta, d’entrata ogni anno, com’anco furono dotati li vescovi Machaonense et Japonense; senza che havia capitolo nè altro clero più che tre preti per acompagnarlo et agiutarlo nel suo ministero, con portione ogni uno di quaranta mille reis, che fanno 100 scuti di moneta, et un altro che sia suo provisore et vicario generale, con portione di novanta mille reis, che sonno 225 scuti di moneta; il che tutto se gli pagarà dall’intrata de detta Maestà del Stato dell’India. Supplica però detta Maestà humilmente la Santtità Vostra degnarsi creare et erigere detto vescovato nel modo sodetto, come furono an­co eretti l’altri doi Machaonense et Japonense; con dichiaratione che la pre- sentatione et juspatronato de detto vescovato spetarà sempre a detta Maestà et alli regi di Portogallo suoi successori. Et lo riceverà per grafia singularissima della Santità Vostra. Quam Deus etc.

(A l dorso): Alla Santità de Nostro Signore per la Maestà Cattolica, l’Agente de Portogallo. La creazione del vescovato di Meliapor nelle Indie Orientali et eretione della chiesa de Sto. Thoma de detta cità cathadrale.

(De mano del Secretano de la Congregación Consistorial): Ego, Joannes Finalis, Congregationis rerum consistorialium secretarius, attestor qualiter die lunae XII praesentis mensis VIIbris Romae, in palatio montis Quirinalis, im-

Page 18: Sebastián de S. Pedro, O.S.A. · 2019. 10. 15. · Sebastián de S. Pedro, O.S.A. Obispo de Meliapor y de Cochim y arzobispo de Goa (+ 1629) DOCUMENTOS INÉDITOS PARA UNA BIOGRAFÍA

20 CARLOS ALONSO 18

minente consistorio secreto, Illmi. et Revmi. Domini Cardinales Pinellus 28, Piata 29, Blanchetus30 et Arigonius31, super rebus consistorialibus deputati, considerata summa litterarum Catholicae Maiestatis super erectione ecclesiae de qua in praesenti memoriali scripta, censuerunt, si Sanctissimo Domino nostro placuerit, ad huiusmodi erectionem deveniri posse.

Arch. Vat., Proc. consist., vol. 4, fol. 449r-450v (orig.).

16

Fragmento de una carta de D. José de Meló, Agente de la corona de Portugal en Roma, a Felipe III

Roma, 20 de septiembre de 1605

Outras cartas vinhao de Vossa Magestade sobre a ereipao do novo bispa- do da India e aprezentapao nella da pessoa de Fr. Sebastiao de Sao Pedro 32, e a mym me mandava Vossa Magestade que reprezentasse ao Papa as conve­niencias que avia para Sua Santidade se contentar de fazer esta ereipao na for­ma em que se fez o de Machao e Japao 33. Eu o fiz em audiencia particular e, se bem Sua Santidade deu muitas grapas a Déos por acrecentamento da fee em aquellas partes, remeteo dipois o memorial que sobre isso lhe fiz 34 a Congregapao das cousas consistoriais, como faz sempre que acontece averem se de fazer as semelhantes ereipóes, e assy nao se tem acabado de concluir ésta, a qual procurarey que estee feita para que quando se me mandar crédito para fazer a expedipao, nao aja dilapao em se fazer.

Mu je (Portugal), Biblioteca de la Marquesa de Cadeval, Ms. K-VI-22 (937), fol.60 v.

28. Creado cardenal por Sixto V el 18 de diciembre de 1585, murió en Roma el 9 de agosto de 1611: cfr. G. van Gulik - C. E ubel , OFMConv. Hierarquia catholica, voi. III, Münster/W, 1910, p. 56; G. Moroni, Dizionario, voi. 53, Venezia 1851, p. 59.

29. Flaminio Piatto o Piatto, milanés, jurista, auditor de la Rota, creado cardenal por Gre­gorio XIV el 6 de marzo de 1591, murió en Roma en 1613. Cfr. Hierarchia catholica, voi. Ili, p. 60; G. Moroni, Dizionario, voi. 53, Venezia 1851, p. 313.

30. Lorenzo Bianchetto (1545-1612), de Bolonia, jurista, cardenal desde 1596, fue cardenal de curia hasta su muerte. Cfr. Hierarchia catholica, voi. IV, p. 5; D. Caccamo, art. «Bianchetti, Lorenzo», en: Dizionario biografico degli italiani, voi. 10, Roma (1968), pp. 51-52 (amplia bibliografia).

31. Pompeo Arrigoni (1552-1616), romano, jurista, auditor de la Rota (1590), cardenal (1596). León XI durante los breves días de su pontificado le encomendó la Dataría. Cfr. G. De Caro, art. «Arigoni, Pompeo», en: Dizionario biografico degli italiani, voi. 4, Roma (1962), pp. 320-321.

32. Cfr. doc. 13-14.33. Cfr. doc. 12.34. Cfr. doc. 15.

Page 19: Sebastián de S. Pedro, O.S.A. · 2019. 10. 15. · Sebastián de S. Pedro, O.S.A. Obispo de Meliapor y de Cochim y arzobispo de Goa (+ 1629) DOCUMENTOS INÉDITOS PARA UNA BIOGRAFÍA

19 SEBASTIÁN DE S. PEDRO, OSA... 21

17

Fragmento de una carta de D. José de Meto, Agente de la corona de Portugal en Roma, a Felipe III

Roma, 18 de octubre de 1605

O bispado de Meliapor está erecto e proposto em consistorio e Sua Santi- dade o passou na mesma forma que Vossa Magestade o pedia 35, mas náo expresso as bullas porque o bispo eleito me náo proveo de credito de dinheiro, como Vossa Magestade mandava, e assy estará ate que se me mande, sem em­bargo de que no que está feito tenho gastado mais de trezentos ducados, e o fiz para que, quando viesse credito, se nào detivesse o negocio para a ereigáo, preconisa?ào e proposito ; vindome logo se experiao as bullas.

Muje (Portugal), Biblioteca de la Marquesa de Cadeval, Ms. K-VI-22 (937), fol.62 v.

18

Aprobación de! proceso consistorial para obispo de Meliapor

S.d. [=1605]

Ego, Odoardus cardinalis Fernesius, cui onus proponendi in sacro consis­torio incumbit, ex praeinsertis Catholicae Maiestatis litteris 36 et attento Ulmo­rum. et Revmorum. DD. meorum Cardinalium super rebus consistorialibus deputatorum sensu, existimo, si ita Sanctissimo Domino nostro placuerit, ad erectionem ecclesiae de qua in eisdem praeinsertis litteris et memoriali Sancti­tati Suae porrecto et similiter praeinserto 37, deveniri posse.

Existimo etiam ex praeinserto processu Revdum. Patrem Fratrem Sebas- tianum de Sancto Petro praefatum esse dignum atque idoneum de cuius perso­na provideri possit eidem ecclesiae peracta illius erectione.

(Autógrafo): Ego Dominicus, episcopus Portuensis, cardinalis Pi- nellus 38, idem censeo cum Revmo. Domino meo Relatore.

35. La erección tuvo lugar el 9 de enero de 1606, pues en este día fue aprobada en el consis­torio secreto celebrado ante el Papa (cfr. Hierarchia catholica, vol. IV, p. 336). Tal vez D. José de Meló se refiere aquí a la aprobación por parte de la Congregación Consistorial en sus sesiones normales, previas al consistorio. Cfr. doc. 19-20.

36. Cfr. doc. 12-14.37. Cfr. doc. 15.38. Cfr. nota 28.

Page 20: Sebastián de S. Pedro, O.S.A. · 2019. 10. 15. · Sebastián de S. Pedro, O.S.A. Obispo de Meliapor y de Cochim y arzobispo de Goa (+ 1629) DOCUMENTOS INÉDITOS PARA UNA BIOGRAFÍA

22 CARLOS ALONSO 20

Ego Ascanius cardinalis Columna, idem sentio cum Domino meo Re­latore 39.

Ego, F. Sfortia 40, diaconus cardinalis, idem sentio etc.

Arch. Vat., Proc. consist., voi. 4, fol. 473v.

19

Verbal de la sesión dei consistorio ante el Papa (Congr. Consistorial)

Roma, 9 de enero de 1606

Feria 2 .a, die 9 Januarii 1606, Romae apud Sanctum Petrum, in aula pa- ramentorum fuit consistorium secretum, in quo:

...Referente Rvemo. Cardinali Farnesio 4I, ex supplicatione Serenissimi Portugalliae Regis Catholici ac Revdi. P. Andrea, Chocinensi episcopo procu­rante, Sanctitas Sua erexit in cathedralem ecclesiam Sancti Thomae, alias Me- liaporensem, in Indiis Orientalibus, sub iurepatronatus eiusdem regis, eamque suffraganeam ecclesiae metropolitanae Goensis declaravit, 500 cruciatis an­nuis monetae Portugalliae super redditibus regiis pro eius dote assignatis, eidemque ecclesiae Rev. P. Fr. Sebastianum de Sancto Petro, Ordinis Heremi- tarum Sancti Augustini, Colimbricensis diócesis presbyterum fidemque rite professum, ad praesentationem eiusdem Serenissimi Regis42 in episcopum et pastorem praefecit, cum clausulis solitis etc.

Arch. Vat., Arch. Consist., Acta Miscella., vol. 23, fol. 166.

39. Se trata, sin duda (la firma se lee difícilmente) del Card. Colonna, que aparece en el doc. 40.

40. Francisco Sforza de Santa Flora, creado cardenal por Gregorio XIII èn 12 de diciembre de 1583, murió en Roma en 1624. Cfr. Hierarchia catholica, vol. III, p. 52; G. Moroni, Diziona- rio, vol. 65, Venezia 1854, pp. 96-98.

41. Odoardo Farnese (1573-1626), creado cardenal por Gregorio XIV el 21 de febrero de 1591, murió en Roma el 21 de febrero de 1626. Cfr. Hierarchia catholica, vol. III, p. 60; R. Aubert, art. Farnese (Odoardo), en: Dictionnaire d ’Histoire et Géographie Ecclésiastiques (DH- GE), vol. 16, Paris 1967, col. 620-622 (con bibliografía actualizada).

42. La síntesis de estos mismos datos la ofrece, en nota, la Hierarchia catholica, vol. IV, p. 336.

Page 21: Sebastián de S. Pedro, O.S.A. · 2019. 10. 15. · Sebastián de S. Pedro, O.S.A. Obispo de Meliapor y de Cochim y arzobispo de Goa (+ 1629) DOCUMENTOS INÉDITOS PARA UNA BIOGRAFÍA

21 SEBASTIÁN DE S. PEDRO, OSA... 23

20

Verbal de la sesión del consistorio ante el Papa (Cámara Apostólica)

Roma, 9 de enero de 1606

Feria 2.a, die IX Januarii M.DC.VI, Romae apud Sanctum Petrum in aula paramentorum fuit consistorium secretum in quo:

Referente Revmo. D. Card. Farnesio, ex supplicatione Serenissimi Portu- galliae Regis Catholici ac Rev. P. D. Andrea, Chocinensi episcopo procuran­te, Sanctitas Sua ecclesiam S. Thomae, alias Meliaporensem, in Indiis Orien­talibus, sub iurepatronatus eiusdem Regis in cathedralem erexit, ob nimiam videlicet Chocinensis diócesis amplitudinem; eamque sufraganeam metropoli- tanae ecclesiae Goensis declaravit: quingentis cruciatis annuis monetae Portu- galliae super regiis pro eius dote assignatis; necnon totidem pro quattuor per­sonis in sacro presbyteratus ordine constitutis, donec, ad exemplum erectionis ecclesiae Machaonensis facta an. M.D.L.XXVI, dignitates et canonicatus eri­gantur. Qua dote considerata, Revmi. DD. Cardinales Camer 43, Columna44 et Sfortia, in ordine priores, necnon Revmus. D. Card. de Montelparo, Sacri Collegii Cam erarius45, et Revmus. D. Card. de M ontealto, S.R.E. Vicecancellarius46, de mandato Sanctissimi vivae vocis oraculo eis facto, pra­efatam S. Thomae seu Meliaporensem ecclesiam taxarunt ad florenos centum 47. Quam taxam in libro Camerae describi et iuxta illam posthac solvi mandarunt. Cui demum ecclesiae Sanctitas Sua in episcopum et pastorem pra- fecit Rev. P. D. Sebastianum de Sancto Petro, Ordinis Eremitarum S. Augus­tini, Colimbricensis dioecesis presbyterum fidemque rite professumt etc.

Arch. Vat., Arch. Consist., Acta Camerarii, vol. 14, fol. 28v-29r.

43. Camarlengo de la Iglesia, durante el largo período 1599-1621, fue el Card. Pedro Al- dobrandini, el influyente nepote de Clemente VIII: cfr. Hierarchia catholica, vol. IV, P. 58.

44. Menciona aquí al Card. Ascanio Colonna, creado por Sixto V el día 16 de noviembre de 1586 y muerto en Roma el 17 de mayo de 1608: ibid., vol. III, p. 57; G. Moroni, Dizionario, vol. 13, Venezia 1842, pp. 305-306.

45. Era el cardenal agustino Gregorio Petrocchini de Montelparo, ex-general de la Orden durante el período 1587-89. El 20 de diciembre de 1589, mientras regresaba de la visita a las pro­vincias de España, Sixto V le nombró cardenal, no obstante lo cual siguió gobernando la Orden todavía por algún tiempo. Acerca de el, en síntesis, véase: D. A. P erini, OSA, Bibliographia Augustiniana, vol. III, Firenze (1935), pp. 88-89. Fue Carnerario del Sacro Colegio desde el 7 de enero de 1605 hasta el 8 de enero de 1607: cfr. Hierarchia catholica, vol. IV, p. 58.

46. Vice-Canciller con funciones de Canciller de la Iglesia, durante 34 años (1589-1623) fue el Card. Alejandro Peretti, llamado Cardenal de Montalto, su patria de origen, sobrino de Sixto V: cfr. Ibid., p. 58.

47. Ibid., p. 36 nota.

Page 22: Sebastián de S. Pedro, O.S.A. · 2019. 10. 15. · Sebastián de S. Pedro, O.S.A. Obispo de Meliapor y de Cochim y arzobispo de Goa (+ 1629) DOCUMENTOS INÉDITOS PARA UNA BIOGRAFÍA

24 CARLOS ALONSO 22

21

Fragmento de una carta de D. José de Melo, Agente de la corona de Portugal en Roma, a Felipe III

Roma, 8 de febrero de 1606

... e estou devendo ja mais de quatro mil ducados, afora 900 escudos que tomey para acabar de expedir as bullas do bispo de Meliapor, para que nao deixassem de ir este anno a India, e beijarei as reais maos de Vossa Magestade fazerme mercé de madar que se satisfago as letras que dellas passey daquy a pagar em esa corte a Ruy Dias Angel; juntamente mandar que se acabe de pa­gar as outras que se devem ahy...

Muje (Portugal), Biblioteca de la Marquesa de Cadeval, Ms. K-VI-22 (937), fol.71v.

22

Carta de Felipe III rey de España al Virrey de Portugal

Valladolid, 28 de febrero de 1606

Para o Visorei em 28 de Fevreiro de 606.

Reverendo Bispo Visorey etc. Vi huma consulta do Conselho da India que me enviastes com carta vossa de 2 a de Janeiro passado sobre o eleito bispo de Melaipor, que pretende lhe fa?a mercé de lhe mandar ordinaria e gasalha- dos na nave em que ouver de ir para dos clérigos que diz tem necessidade de le­var em sua companhia para delles se servir ñas cousas que se offerecerem no dito bispado. E hei por bem que se faga neste particular o que se fez com os bispos da China e Malaca. Emcomendavos que ordenéis que assi se faga. Escrita em Valladolid etc.

Arch. Gen. de Simancas. Secret, prov., voi. 1494, fol. 62r (registro de las cartas).

23

Carta de Felipe III para el obispo capellán mayor del rey en Lisboa

Valladolid, 28 de febrero de 1606

Reverendo Bispo Capelláo Mór 48 em 28 de fevreiro de 606.

48. Ocupaba este puesto D. Jerónimo de Guovea o de Lisboa, OFM, confesor en Madrid

Page 23: Sebastián de S. Pedro, O.S.A. · 2019. 10. 15. · Sebastián de S. Pedro, O.S.A. Obispo de Meliapor y de Cochim y arzobispo de Goa (+ 1629) DOCUMENTOS INÉDITOS PARA UNA BIOGRAFÍA

23 SEBASTIÁN DE S. PEDRO, OSA... 25

Reverendo Bispo Capellán M6r etc. O eleito bispo de Meliapor, entre outras cousas necessarias para sua Igreja, me pedió lhe fizesse mercé de lhe mandar dar hum báculo pastoral e magas de pratta e algums ornamentos; e por elle náo ter por sua pobreza possibiiidade para se prover destas cousas nem as poder escusar, me parece mandarlhe dar de minha capella hum báculo velho e duas magas de pratta, havendoas nella, e hum pontifical inteiro, e hum temo de ornamentos. Por lo que vos emcomendo muito que ordenéis como se lhe dem logo sem nenhuma dillagáo, para que por estas causas se nao detenha. Escrita em Valladolid etc.

Arch. Gen. de Simancas, Secret. prov. vol. 1494, fol. 64v (registro de las cartas).

24

Carta de Felipe III a Fr. Alejo de Meneses, arzobispo de Goa

Valladolid, 28 de febrero de 1606

Para o Arcebispo de Goa, em 28 de fevreiro de 606.

Reverendo em Christo Padre Arcebispo, Primas da India etc. Eu fiz mer­cé ao eleito de Meliapor que, demaes de seus ordinarios, se lhe dem cada anno quinhentos cruzados para as despezas da visitaçâo de seu bispado, tendo res- peito ao grande destricto delle, com declaraçào que o dito bispo será obrigado ao visitar todo dentro em quatro annos, e que, demais de carregar sua cons­ciencia a falta que nisto fizer, por quanto lhe dou os ditos quinhentos cruza­dos para a visitaçâo somente, se lhe hâo de tirar o anno que deixar de visitar por sua culpa. E posto que eu confio delle que nisto e em tudo o mais cumpri- râ inteiramente corn a obrigaçâo pastoral, me pareceo encomendarvos (corno o fago) que tenhas muita conta com saber se continua a dita visita, e que o an­no que vos constar que por sua culpa deixa de o fazer, fagaes que a dita contia que para isso lhe mando dar se lhe tire. E porque o dito bispo me pedió que por ser pobre o mandasse prover das cousas necessarias a sua Igreja, e mandei que de minha capella se lhe desse hum baculo pastoral e duas magas de prata, hum pontifical inteiro e hum terno de ornamentos49, e que para os mais e outras cousas se lhe dem nessas partes dous mil cruzados, vos emcomendo muito que do dito dinheiro (cujo pagamento emcarrego ao Viso-Rei) lhe façaes comprar todas as ditas cousas e carrègalhas em recieta, para que así se faça tudo isto maes corno convem. E vendo a pretençâo que o dito bispo tem

de Dña. María de Austria, luego obispo de Ceuta y Tánger (1601-1602), diócesis a las que renun­ció retirándose a Lisboa, donde ejercía el cargo de limosnero real. Cfr. ibid., p. 313; F. de Al­meida, Historia da Igreja em Portugal, vol. III/2, Coimbra 1937, p. 985.

49. Cfr. doc. 25-26.

Page 24: Sebastián de S. Pedro, O.S.A. · 2019. 10. 15. · Sebastián de S. Pedro, O.S.A. Obispo de Meliapor y de Cochim y arzobispo de Goa (+ 1629) DOCUMENTOS INÉDITOS PARA UNA BIOGRAFÍA

26 CARLOS ALONSO 24

de lhe mandar comprar ou fazer casas em Meliapor para sua vivenda, me pa- receo remeter isto ao Viso-Rei (como faço) para que elle se informe do nisto costuma e com vosso parecer assente o que neste particular se deve fazer e o execute 50. E quanto a outra pretensäo, que tambem me apresentou, sobre lhe mandar logo nomear ordenados para os vigairos das igrejas que ha e se fi- zerem de novo em Bengala, Pegú e na Costa de Charamandel, me parece sus­pender a resoluçâo disto para a fazer depois quelle estiver em seu bispado e de lá me informar sobre isto; em que vos emcomendo que me emvieis vosso pare­cer sobre o que entenderdes que neste particular se deve fazer. Escripta em Valladolid etc.

Arch. Gen. de Simancas, Secret, prov., voi. 1494, fol. 65r-66r (registro de las car­tas).

25

Carta de Felipe III rey de España al Virrey de Portugal

Valladolid, 28 de febrero de 1606

Para o Bispo Visorei etc. em 28 de fevreiro de 606.

Vendo a consulta do Conselho da India sobre os apuntamentos que nelle se vinto do ellecto bispo de Meliapor, e por folgar de lhe fazer mercé, ouve por bem de tomar nelles a reso lu to seguinte. Que demaes de seus ordenados se lhe dem cada anno quinhentos cruzados para as despezas da visitatilo de seu bispado, com declaratáo que será obrigado ao visitar todo dentro em quatro annos, e que demaes de carregar sobre sua consciencia a falta que nisto fizer (por quanto lhe mando dar a dita contia para a visitatilo somente), terá o Ar- cebispo de Goa, seu Metropolitano, cuidado de saber se cumpre com esta obrigatào, e constandolhe que o náo faz por sua culpa, lhe tirará os ditos quinhentos cruzados o anno que náo visitar. Que os ordenados de dito bispo e mais daquelle bispado se assentem em huma das rendas da ilha de Goa que maes descarregada estiver, e que ao Visorei da India se emcarregue o paga­mento. Que havendo em mihna capella hum bacullo pastoral velho, lho dé o bispo meu Capelláo Mor, e em caso que náo aja, lhe dé Dom Esteváo de Faro do dinheiro de sua comissáo o que entender que poderá custar. Que para a fabrica de See, farinha para hostias, vinho para as Missas, azeite para os oleos e para as lamparas e para cera e outras miudesas se lhe dem cada anno oitanta mil reales e para hum organista oito mil reales. Que de minha capella lhe dé o bispo meu Capelláo Mor hum pontifical inteiro, hum terno de ornamentos e

50. Cfr. doc. 27.

Page 25: Sebastián de S. Pedro, O.S.A. · 2019. 10. 15. · Sebastián de S. Pedro, O.S.A. Obispo de Meliapor y de Cochim y arzobispo de Goa (+ 1629) DOCUMENTOS INÉDITOS PARA UNA BIOGRAFÍA

25 SEBASTIÁN DE S. PEDRO, OSA... 27

duas magas (se as ouver), e nao as hevendo lhas faga comprar Dom Estevao de Faro do dito dinheiro, e da mesma maneira hum organo, livros de canto, hum psalterio, hum antifonario, seis breviarios grandes para o choro e os missaes e baptisterios que parecer ao dito bispo meu Capallao Mor. Que para os maes pontificaes e ornamentos, graduales, prato e jarro, turibolos, castissaes, cruz, cálices, galhettas, caldeira para agoa benta e mais vestimentas e ornamentos para os altares se lhe dem na India, por huma vez, dous mil cruzados, e que o Arcebispo de Goa faga comprar estas cosas todas e emtregarlhas fazendolhe receita dellas. Que para sua embarcagáo se lhe dem mil cruzados de aiuda de costa por huma vez e hum anno adiante de seu ordenado, e que na nao em que se ouver de agasalhar se lhe dé ordenado que se deu aos bispos da China e de Malaca. E quanto a pretengao que tem de se lhe comprarem casa em que mo­re, hei por bem que o Visorei da India se informe disto e o comunique com o Arcebispo e que ambos resolvao neste particular o que lhes parecer, e que nes- ta conformidade se escreva ao Visorei. E no que toca aos ordenados que pede para os vigairos das igrejas que de presente ha nestos reinos de Bangala e Pegú e na Costa de Charamandel, e para os das que se fizerem de novo, me pareceo suspender a resolusüo disto até elle estar em seu bispado e me vir informagSo sua e do Arcebispo de Goa sobre este particular. E polo tempo estar tño adian­te, mandei que lhe fizessem aquí os despachos necessarios para a India e para o que se lhe ha de dar vos emcomendo muito que deis toda ordem necessaria para que se faga com a brevidade necessaria que convem. Escrita em Vallado- lid etc.

Arch. Gen. de Simancas, Secret. prov., vol. 1494, fol. 60v-61v (registro de las car­tas).

26

Carta de Felipe III para D. Esteban de Faro en Lisboa

Valladolid, 28 de febrero de 1606

Para Estevao de Faro em 28 de febreiro de 606.

Dom Estevao de Faro etc. Eu mando escrever ao bispo meu Capellào Mòr que faga dar de minha capella ao eleito de Meliapor hum baculo pastoral e duas magas de pratta; e porque poderia suceder que nao ouvisse nella estas pegas para se lhe poderem dar sem ali fazerem falta, hei por bem que neste ca­so Ihe deis do dinheiro do apresto das naos o que entenderdes que puderao custar, e da mesma maneira o necessario para hums orgaos, livros de canto, hum psalterio, hum antiphonario e seis breviarios grandes para o choro, e os missaes e baptisterios que parecer ao bispo meu Capellao Mòr. E vos emco­mendo muito que lhe fagaes dar este dinheiro com toda a brevidade por la que

Page 26: Sebastián de S. Pedro, O.S.A. · 2019. 10. 15. · Sebastián de S. Pedro, O.S.A. Obispo de Meliapor y de Cochim y arzobispo de Goa (+ 1629) DOCUMENTOS INÉDITOS PARA UNA BIOGRAFÍA

28 CARLOS ALONSO 26

he necessario que se proveía destas cousas para se poder embarcar nestas na­os. E que na em que ouver de ir, lhe signaleis gasalhado, como se deu aos bis- pos da China e de Malaca. Escrita em Valladolid etc.

Arch. Gen. de Simancas, Secret, prov., voi. 1494, fol. 65r (registro de las cartas).

27

Carta de Felipe III rey de España para el Virrey de la India

Valladolid, 28 de febrero de 1606

Para o Visorei da India em 28 de fevreiro de 606.

Visorei da India etc. Pelas provisóes que mandei [pasar] ao eleito de Me- liapor sobre seus ordenados e ordinarias para sua Igreja 51, vereis a mercé que ouve por bem de lhe fazer nesta parte e a em que mando que se lhe assentem; e porque elle nao tem outra renda de que se possa sustentar, vos emcomendo muito que vos aiaes por mui emcarregado de fazer que se lhe paguem com to­da puntualidade. E com a mesma vos emcomendo tambem que lhe fagaes pa­gar os dous mil pardaos de que por outra provisáo 52 lhe fiz mercé para lá se prover de ornamentos e outras cousas necessarias a sua Igreja, demás de hum báculo pastoral e duas magas de pratta e hum pontifical inteiro e hum terno de ornamentos que mandei se lhe desssem de minha capella. E porque o dito his­po me pedió lhe mandasse comprar ou fazer casas para sua vivienda em Me- liapor, vos emcomendo que vos informéis do que nisto se custuma e o comuni­quéis com o Arcebispo e fagaes que se execute o que com elle assentardes que neste particular se deve fazer com o dito bispo, e que em tudo o que ouver lu­gar o favoreces e aiudeis para poder melhor comprir com sua obrigagao.

Arch. Gen. de Simancas, Secret. prov., vol. 1494, fol. 65r-v (registro de las cartas).

28

«Carta de dote do bispado de Meliapor nas partes da India»

Valladolid, 13 de marzo de 1606

Dom Philippe etc. Faço saber aos que esta minha carta virem que, por

51. Cfr. doc. 28-29.52. .Cfr. doc. 30. Este documento está repetido al pie de la letra en otra carta real, dirigida

al virrey de la India, y fechada en Lisboa el 17 de enero de 1607: cfr. Documentos remitidos da In­dia ou Livros das monedes..., vol. I, Lisboa 1880, pp. 82-83.

Page 27: Sebastián de S. Pedro, O.S.A. · 2019. 10. 15. · Sebastián de S. Pedro, O.S.A. Obispo de Meliapor y de Cochim y arzobispo de Goa (+ 1629) DOCUMENTOS INÉDITOS PARA UNA BIOGRAFÍA

27 SEBASTIÁN DE S. PEDRO, OSA... 29

quanto o Sancto Padre, a minha instancia, mandou erigir em bispado a igreja da cidade de Meliapor ñas partes da India com quinhentos cruzados de renda cada anno de dote, que ouve por bem de lhe dar para sustentado do bispo delle, e me consedeo o padroado e presentado do dito bispado para mí e meus sucessores, hei por bem e mando que ao bispo que pelo tempo for do dito bis­pado se paguem os ditos quinhentos cruzados cada anno de minha fazenda. E porque sua Sanctidade proveo no dito bispado a Dom Frei Sebastiäo de Säo Pedro, hei por bem que se lhe paguem a elle e os comesse a vencer desde 22 de settembro passado do anno de 605 53, em que foi preconisado em consistorio o dito bispo. Pelo que mando ao meu Viso-Rei das dittas partes e a (o) veedor de minha fazenda em ellas, que ora sào e ao diante forem, que fa?äo assentar os ditos 500 cruzados em huma das rendas da minha cidade e ilha de Goa, em que caibäo, fazendolhe fazer bom pagamento delies ao ditto bispo e seus su­cessores; com declarado que näo seja ñas rendas de Salcette. E todo o con- teudo nesta minha carta lhes mando outrosí a elles e a quaesquer pessoas a que o cuidado della pertencer, que o cumpräo e guardem inteiramente come nelle se contem, sem duvida nem embargo algún, porque assi he minha mercé. E por firmesa de todo lhe mandei dar esta minha carta, por mí assinada e asellada do meu sello pendente. Dada na cidade de Valladolid em XIII dias do mez de marco. Simäo Freire o fez anno de nascimento de Nosso Senhor Jesu Christo de mil e seis centos e seis. E por quanto eu fiz mercé ao dito bispo de lhe mandar pagar neste reino o ordenado de hum anno, näo vencerá por esta carta os quinhentos cruzados nella, senäo de 22 de septembro deste presente anno em diante. E eu o senhor Joäo Brandäo Soares o fiz escrever.

Arch. Gen. de Simancas, Secret, prov., voi. 1494, fol. 71v-72r (registro de las car­

tas).

29

«Carta dos ordenados para o provisor e tres capellOes do bispado de Meliapor nova- mente erecto»

Valladolid, 13 de marzo de 1606

Dom Philippe etc. Fa?o saber aos que esta minha carta virem que, por quanto o Sancto Padre, a minha instancia, mandou eregir em bispado a igreja da cidade de Meliapor ñas partes da India, com o dotte declarado em outra minha carta que sobre isso mandei passar, e vendo eu que para o bom governo do dito bispado e autoridade delle he necessario que a pessoa que for próvida do dito bjspado tenha hum provisor, que admenistre as cousas da justicia

53. Véase lo dicho en la nota 35.

Page 28: Sebastián de S. Pedro, O.S.A. · 2019. 10. 15. · Sebastián de S. Pedro, O.S.A. Obispo de Meliapor y de Cochim y arzobispo de Goa (+ 1629) DOCUMENTOS INÉDITOS PARA UNA BIOGRAFÍA

30 CARLOS ALONSO 28

ecclesiastica delle, e tres capelläes que acompanhem a pessoa do dito bispo, os quaes he justo que tenhäo ordenado para sua comoda sustentabo, hei por bem e me praze de fazer mercé ao dito bispo, que oje he o aodiante for, que o dito seu provisor tenha e aja de minha fazenda em cada hum anno noventa mil reis, ordenados ao dito officio de provisor, e cada hum dos ditos tres capelläes quarenta mil reis cada anno. E porque Sua Sanctidade, a minha presentado, proveo no dito bispado de Meliapor a Dom Frei Sebastiäo de Sancto Pedro, hei por bem que os ordenados de que por esta minha carta fago mercé as ditas quatro pessoas se paguem as que na India elle presentar des(d)o dia em que co- messarem a servir; o que constará por certidäo que disso m ostrado do dito bispo. Pelo que mando ao meu Viso-Rei das ditas partes e ao veedor de minha fazenda em ellas, que ora säo e aodiante forem, que fad o assentar os ditos ordenados em huma das rendas da minha cidade e ilha de Goa, em que caibáo, fazendolhe fazer bom pagamento delies; com declarado Que nao seja ñas rendas de Salcette. E do conteudo nesta minha carta lhes mando outrosi a elles e qualquer pessoa ou pessoas, a que o conhecimento della per- tencer, que o cumpräo e guardem inteiramente, como nella se contem, sem duvida nem embargo algum, porque he minha mercede. E por firmesa de todo lhe mandei dar esta minha carta, por mim assinada e asellada do meu sello pendente. Dada na cidade de Valladolid, em 13 dias do mez de marco. Simäo Freire o fez anno do nascimento de Nosso Senhor Jesu Christo de mil e seis centos e seis. E eu, o senhor Joäo Brandäo Soares, o fiz escrever.

Arch. Gen. de Simancas, Secret, prov., voi. 1494, fol. 72r-73r (registro de las car­

tas).

30

«Alvará por que Sua Magestade faz mercé ao bispo de Meliapor de seis centos mil reis cada anno».

Valladolid, 13 de marzo de 1606

Eu el rei fago saber aos que este Alvará virem que, por quanto o Sancto Padre, a minha presentalo , confirmou a Dom Frei Sebastiäo de Säo Pedro no bispado de Meliapor nas partes da India com quinhentos cruzados de dote para sua sustentagäo, como mais largamente he declarado em huma minha carta de dote que lhe mandei passar. E querendo eu ora, por justos respeitos que me a isso movem, fazer mercé ao ditto Dom Frei Sebastiäo de Säo Pedro, hei por bem de lha fazer de seis centos mil reis de mercé cada anno e em quan­to estiver neste bispado, os quaes comegará a vencer desde vinte e dous do mez de setembro do anno passado de 605, em que o dito bispo foi preconisado em consistorio, pelo que mando ao meu Viso-Rei ou Governador das ditas partes

Page 29: Sebastián de S. Pedro, O.S.A. · 2019. 10. 15. · Sebastián de S. Pedro, O.S.A. Obispo de Meliapor y de Cochim y arzobispo de Goa (+ 1629) DOCUMENTOS INÉDITOS PARA UNA BIOGRAFÍA

29 SEBASTIÁN DE S. PEDRO, OSA... 31

que ora he e ao diante for e ao veedor de minha fazenda em ellas, que lhos faga assentar e pagar cada anno aos quarteis em alguma das rendas da minha cidade e ilha de Goa em que caiba e bom pagamento possa haver; com declaragáo que náo seja ñas rendas de Salsette. E todo o conteudo neste meu Alvará hei por bem que se cumpra e guarde inteiramente como nella se con­tení, sem duvida men embargo da ordenagáo do segundo Libro, titulo 44, que diz que as cousas cujo effeito ouver de durar mais de hum anno passem por cartas e passando por Alvarás nao valhao. Simao Freire o fez em Valladolid, a 13 de mar<;o de 606. E por quanto eu fiz mercó de mandar pagar ao dito bispo neste reino o ordenado de hum anno adiantado, nao vencerá por este Alvará os seis centos mil reís conteundos nelle senao de 22 de setembro desde presente anno em diante. E eu, o senhor Joao Brandao Soares o fiz escrever.

Arch. Gen. de Simancas, Secret, prov., voi. 1494, fol. 71r-v.

31

Carta de Felipe III, rey de España, al Virrey de Portugal

Ventosilla, 31 de octubre de 1606

Reverendo Bispo Viso-Rei etc. Freí Sebastiao de Sáo Pedro, bispo de Me- liapor, me enviou dizer por sua petigáo que eu tinha mandado que havendo em minha capella hum bago de pratta se lhe desse para elle o levar para a sua Igreja, e nao no havendo, que Dom Estevao de Faro do dinheiro que tinha pa­ra o apresto das naos da India lhe desse a contia que bastasse para o fazer. E porque na capella nao havia mais que hum, se lhe nao dera, nem o dinheiro para se fazer, me pedía fosse servido, visto a nescessidade que elle tinha delle, fazerlhe mercó mandar que do dinheiro do cabedal das naos que hiao para a India, se lhe comprasse o ditto bago, e juntamente as mais cousas e prata e or­namentos, para que eu lhe mandava dar na India seiscentos mil reís, posto que se acharía tudo qua no reino mais barato e se faría com mais perfeigáo, de- mais de que iría arriscado, nao ñas levando, a deterse na India hum anno sem ir para a sua Igreja por causa de esperar que se comprassem e fizessem as ditas cousas, e ficaría perdendo as mongóes do tempo. E tendo eu a tudo respeito, vos encomendó muito que do dinheiro procedido das execugóes dos cotos, por quanto nao convem bulirse no do cabedal das ditas naos, ordenéis que se lhe compre o ditto bago e os ornamentos, prata e mais cousas para a sua Igreja, ate contia dos dittos seis centos mil reis. O que tudo lhe fareis entregar pola maneira que eu tenho ordenado. Escrita em Ventossilla etc.

Arch. Gen. de Simancas, Secret, prov., voi. 1494, fol. 103v-104r (registro de las cartas).

Page 30: Sebastián de S. Pedro, O.S.A. · 2019. 10. 15. · Sebastián de S. Pedro, O.S.A. Obispo de Meliapor y de Cochim y arzobispo de Goa (+ 1629) DOCUMENTOS INÉDITOS PARA UNA BIOGRAFÍA

32 CARLOS ALONSO 30

32

Carta de Sebastián de S. Pedro, obispo de Meliapor, a Alejo de Meneses, OSA, arzo­bispo de Goa

Ilha dos reís, l.° de abril de 1608

Cheguey a esta ilha dos Reys a 30 do passado, cansado da viagem e da má companhia que de Dom Diego recebei, tam alhea da orden que V.S. Illma. lhe deu em seu regimiento. No discurso da jornada vy todas as igrejas em que resi­dan os religiosos da Companhia de Jesu, e confesso a V.S. .Illma. que venho muy edificado assy de ver estos christaos tam bem instruidos nos miste­rios da nossa sancta fee, como da aspreza em que os religiosos vivem en muitos portos de toda esta Costa. Porque atte passar o cabo náo ha mais que espinhas e abrolhos sem nenhum genero de relago, e aos que vivem do cabo pera dentro por estas costas da Pescaría achey perseguidos e mal tratados pello bispo de Cochim, que ha poucos dias alevantou o cerco a esta ilha, don­de con sua armada (deu) occasiáo a muitas mortes e maos tratamentos, que nao podem deixar de offender a Deus e aos homens. A perseguisáo foy gran­de, porque este prelado se valeo de homens facinorosos seculares a do vigairo e beneficiados que me fugirao de S. Tomé pera sua companhia, e de hum fra- de de sua Ordem, que se chama Frey Pedro de Betancor, que he nesta costa e por estas partes hum pirata publico em conto de quantos facinorosos ha na India 54. E sam nossos peccados taes que nem os prelados de sua Ordem aco- dem a tantas solturas, nem os que governao esse Estado atalháo tam grandes males, de que este frade he occasiáo, sendo de todos respectado, que valente e atrevido no habito de San Francisco é refugio de vadios e facinorosos. Convo- cou mais o bispo para esta sua empreza a Lanzarote de Seixas55, que de Ceilam con gente o veyo ajudar; e se náo fora huma carta do Geral da Con­quista e da sogei?áo que sempre os religiosos da Companhia lhe mostráo, crea V. S. Illma. que ouvera grandissimos males; mas os religiosos cercados e maltratados nunca permitiráo que os christaos desta ilha tomassem armas, vendo morrer muitos a ferro e outros a sede e a fame; que se quererem deffen- der, ja náo ouvera bispo nem cousa de sua companhia.

Os religiosos da Companhia tem recebido do bispo grandes afrontas por­que chegaráo alguns da companhia do bispo a porlhe máos violentas e os retratos do Padre M estre Francisco, prim eiro institu idor desta

54. A Pedro de Betancor, OFM, de la custodia de S. Tomé de Malabar (+ 1619) le descri­ben como un misionero eminente las crónicas franciscanas contemporáneas: cfr. Paulo da T rin- dade, OFM, Conquista espiritual do Oriente, ed. de Félix Lopes, OFM, Lisboa, III Parte, 1967, pp. 187, 188-189, 192-193, 194-197, 231, 241, 251, 260-262.

55. Lanzarote de Seixas era por estas fechas «veedor da fazenda» en Ceilán: Cfr. ibid., pp. 192, 262.

Page 31: Sebastián de S. Pedro, O.S.A. · 2019. 10. 15. · Sebastián de S. Pedro, O.S.A. Obispo de Meliapor y de Cochim y arzobispo de Goa (+ 1629) DOCUMENTOS INÉDITOS PARA UNA BIOGRAFÍA

31 SEBASTIÁN DE S. PEDRO, OSA... 33

christiandade 56, forao com grande de&prezo tirados de seus lugares, as igrejas e o collegio de Tutocorim 57 destruidos, de sorte que foy esta perseguido outra quasi asemelhada a dos Vándalos, e esteve esta christiandade arriscada a se perder, sendo a mayor e mais bem cultivada que ha oje no mundo; e bem se prova ser ésta, pois sendo tanta gente e bem armada, sofreo esta perseguido com tantos danos de suas fazendas e vidas somente por nSo perderem o res- peito ao bispo, que nao como pay vinha remedealos, senáo como conquista­dor a tiranízalos. Neste estado achey esta ilha, Tutucurim. e Panicale 58 e outras igrejas desta costa, que agora ficao entregues a mercenarios. Achey os christaos com esta perseguido muy oprimidos e com minha vinda combrartlo novo alentó, cuidando que de V. S. Illma. lhe trazia algún remedio, com o qual se V. S. tivera acudido, nunca o bispo de Cochim se atreverá a atropelar a razao e a modestia com que os bispos temos obrigado de proceder e dar exemplo, cortando a ocassiao a escándalos tam grandes como es os que nesta occasiao o bispo ten dado; que quando soarem em Roma e diante de Sua Ma- gestade, sempre ficará lugar de culpa a V. S. Illma., pois estando neste lugar e conhesendo a naturaleza do bispo de Cochim, n3o acodió a atalhar seu inten­to; mais aínda agora poderá V. S. Illma. remedear os males passados e atalhar os futuros, emparando esta christiandade e os menistros della com o brapo real, que quando os Viso-Reys querem e entendem, e mais quando as occasib- es sao tam pias e tam justas e da parte dos christaos e dos religiosos tem proce­dido tanto respeito, tanta segeipao e tanto sofrimento.

O bispo de Cochim tem ordenado hum modo do governo que só basta pa­ra esta chriatiandade se perder de todo, e he meter o governo delha ñas máos dos franciscanos 59, que tem em Tutocorim com poderes de vigairos geraes pe­ra esta costa, e juntamente tem em Tutocorim e Punicale, que sam as princi- paes, pelo que V. S. Illma. deve de mandar restituir outra ves aos religiosos da Companhia estas igrejas, pois ha sessenta annos que estam em posse dellas por aprezentapóes dos reyis que cá os mandarSo, e sam tao arezoados, que di- zem que estao nellas na forma que o bispo quizer. V. S. Illma. deve acodir com provisbes muy rigurosas e juntamente mandar huma excomunháo do

56. Se refiere a S. Francisco Javier, que, como es sabido, trabajó en estas costas de Pescaría y Travancor durante el trienio 1542-45, siendo el fundador de estas cristiandades.

57. Tuticorim o Tutucorim es todavía hoy una de las poblaciones más importantes de la costa de la Pescaría: Cfr. J. Wicki, SJ, Documenta Indica, vol. XI, Roma 1970, p. 5 nota 11; tal como era a principios del siglo XVII la describe: Paulo da Trindade, Conquista, vol III, pp, 321- 322 al hablar de los franciscanos en Tuticorim.

58. Panicali = PunnaikSyal es una población pequeña, que en 1969 tenía 4.000 habitantes: cfr. J. W icki, Documenta Indica, vol. XIII, Roma 1975, p. 184, nota 12. En esta población tenían ya los jesuítas una escuela de tamil por los años 1577-80 con 4 religiosos (Ibid., vol XI, p. 8*. Se había fundado en 1567: cfr. L. Besse, SJ, La Mission de Maduré, Trichinopoli 1914, p. 393.

59. Los franciscanos se establecieron en Tuticorim en 1595, aceptando la rectoría de manos del obispo franciscanoD. Fr. Andrés de Sta. María: cfr. Paulo da T rindade, Conquista, vol. III, p. 325, nota 6.

Page 32: Sebastián de S. Pedro, O.S.A. · 2019. 10. 15. · Sebastián de S. Pedro, O.S.A. Obispo de Meliapor y de Cochim y arzobispo de Goa (+ 1629) DOCUMENTOS INÉDITOS PARA UNA BIOGRAFÍA

34 CARLOS ALONSO 32

Custodio pera que nenhum frade se possa asseitar nem usar de poderes e co- missóes do bispo de Cochim em Tutucorim e nesta costa, e V. S. tambem prohibir o mesmo aos clérigos por sua provisao, porque se assy o nao fizer e ouver mais cabegas que a Companhia, ha esta christiandade de perderse.

Aquy achey o capitam de Manar 60, que enfermo se veyo meter nesta ilha, pera dar a execuigáo huma provisao de V. S. Illma; porem, senhor, o seu po­der he muito pouco, porque nao tem armada, como os passados ouverao. De- mais disto ve cometer ao bispo de Cochim cousas tao alheas de seu estado, sem aver quem lhas reprove, e isto o dezanima para nao dar a execuigáo o que se lhe mandava, com o calor que estas materias pedem. Porque para vir aquy ha de ser de manheira que possa castigar aos rebeldes e que favoressem des- concertos, e como V. S. Illma. lhe nao der aiuda, nao fará mais que desautori­zar seu cargo. Elle está aquy e faz tudo quanto pode porque a provisao se exe- cute e as cousas qua se aquietem; mas como lhe falta poder e o bispo está em Manar com sua armada, poderá por hora fazer pouco o nada, porque náo aja occasiao para o bispo voltar e acabar de por tudo a ferro e a fogo, ou acabar na empreza; e quando V. S. Illma. acodir, estará elle ja em Ceiláo e entáo ave­rá occasiáo de as cousas se remedearem e os religiosos serem restituidos as suas igrejas e collegios, e os christáos ficaram com esperangas de quietagáo e remedio.

Hum navio holandés andou estes dias na costa de Negapatáo 61 e ally queymou huma náo de Phelippe de Britto e outra de Tanacarim 62 e algumas tones e champañas que ja estaváo descarregadas. Eu me fago prestes pera me partir amanhá em chalatones para Negapatáo. Querira Déos que ja este ladráo seja recolhido, e depois de minha chegada irey avizando a V. S. Illma. de tudo o que se offerecer por aquellas partes, e se nellas se offerecer alguma cousa de seu servigo, estimarey sempre toda a ocasiáo. Nosso Senhor goarde a V. S. Illma. por muitos annos como pode e eu desejo.

Desta ilha dos Reys, ao primeiro de abril de 1608.D. Fr. Sebastiáo, bispo de Meliapor.

O Padre Francisco Travagos Prego Ouj/.° com alagada por Sua Maestade nes­ta cidade de Santa Cruz de Cochim etc. fago saber aos que esta minha certidáo de justificagáo virem e o conhecimento della com direito pertencer, que o sinal

' que está ao pee da carta acima, he de Dom Fr. Sebastiáo, bispo de Meliapor,

60. En la isla de Manar, que está al norte de Ceilán, estaban jesuítas y franciscanos desde el año 1561, en que el virrey D. Constantino de Braganza conquistó esta isla. Desde aquellos mismos años había en ella una fortaleza con su capitán: cfr. ibid., pp. 174-175, 266-269.

61. Negapatáo era una población cercana a Chilao, en la costa de la Pescaría, una de las primeras habitadas por los portugueses. En ella tuvieron convento los franciscanos desde antes de 1585 y los agustinos durante el período 1625-1658. Cfr. P aulo d a T rindade , Conquista, vol. III, p. 317-320; A. da S ilva R eg ó , Documentado, vol. XI, p. 220.

62. Tanacarim era un puerto y un reino en Siam: P aulo da T rindade , Conquista, vol. III, p. 370, 459-460, 504.

Page 33: Sebastián de S. Pedro, O.S.A. · 2019. 10. 15. · Sebastián de S. Pedro, O.S.A. Obispo de Meliapor y de Cochim y arzobispo de Goa (+ 1629) DOCUMENTOS INÉDITOS PARA UNA BIOGRAFÍA

33 SEBASTIÁN DE S. PEDRO, OSA... 35

que ora está no seu bispado, como me constou pella fee do escriváo que está sobrescrito, por lhe constar por duas testemunhas contestes jurados, huma aos sanctos Evangelhos, e outra pello habito de sua religiáo de Sto. Agos- tinho, frade pregador, diserem ser seu, pello que o vy por justificado, por me ser pedido. Mandei passar a presente, por my assinada e sellada do sello das armas reais da coroa de Portugal que neste juizo serve, oje, 25 dias do mes de novembro de 608 annos. E pagou desta nada e dasinar nada. Joáo Cesar, escriváo o fiz escrever e o escrevy por licenga que tenho.

Francisco Travagos Prego.

Valha sem sello. Executada pad. X.(De otra mano): Eu acontestei polla propria que em meu poder fica ver­

dadera e fielmente, na forma que da India veio testificada pollos officiais sobreditos. Em Lisboa, 27 de julho de 609.

Luis Pereira.

(Al dorso): 608. Do bispo de Meliapor Fr. Sebastiáo, frate de S. Agos- tinho, para Dom Aleixo, arcebispo de Goa e governador de India 63, sobre as desordens e excesos com que o bispo de Cochim trata a Companhia.

ARSI, Goa-Mal., vol. 16, fol. 147-148 (copia autenticada).

33

Carta del P. Sebastián de S. Pedro, OSA, obispo de Meliapor, a un Padre SJ

Meliapor, 23 de octubre de 1608

Com muita razáo se pode V. P. queixar de my por ateegora lhe náo tenho escrito, devendo fazerlho muitas vezes, mas como sabe que sou filho da Com- pahia, ficâo meus descuidos mais facilitados para o perdáo. Estimerey que és­ta se lhe (?) a V. P. com saude e gosto, como desejo.

Se esta terra tenho em paz e muy quieta he verdade que foy necessario pa­ra a trazer ao jugo da Igreja e da obediencia del rey usar de terrores, que bem se deixáo entender o fim pera que sam, e assy fazem bem mal os senhores Bacharen que la estranháo nel modo que bem parece que náo viráo o que eu vy e hum capitam del rey fúgido a minha casa e eu entree 600 espingardas e duas mil langas, com o meu meirinho a aquietando e prendendo rebeldes, e

63. Alejo de Meneses gobernó el Estado de la India por espacio de tres aflos y un mes du­rante la ausencia primero y la muerte después del virrey D. Martím Affonso de Castro; anterior­mente había sustituido temporalmente también al virrey Ayres de Saldanha. Cfr. C.-Ch . d e N aza- r eth . Mitras lusitanas no Oriente, vol. I, 2 .a ed., p. 101, donde indica varias obras en las que se ilustra este argumento.

Page 34: Sebastián de S. Pedro, O.S.A. · 2019. 10. 15. · Sebastián de S. Pedro, O.S.A. Obispo de Meliapor y de Cochim y arzobispo de Goa (+ 1629) DOCUMENTOS INÉDITOS PARA UNA BIOGRAFÍA

36 CARLOS ALONSO 34

tenho neste particular feito devinidades que ninguem pode negar, como lá ouviria V. P. M.

A Companhia padece perseguigóes notaveis pellos religiosos de Sam Francisco, a que convem accudir e eu escrivo aos senhores Inquisidores e o fa- rey ao Viso-Rey depois que souber quem he M. Eu fago por ella quanto posso e o menos que farey será por por elle a vida. Pedece, como digo, mil tormen­tas, sendo os chuveiros ordenados por ediotas. Desejo ya que venha Viso-Rey, que qualquer que for, deve ser meu amigo, e deve de me trazer por el rey e seus menistros muy encomendado. A elles escrevirey, o que agora náo fago.

O bispo de Cochim vay com seu intento avante, muy alheo da modestia que os prelados consagrados devemos mostrar. Tenho escrito a el Rey. Se bas- tarem meus beados com elles, pois com o Senhor Arcebispo náo bastarao 66, podendo elle ter atalhado estas perseguigóes, e lembrame que tem a Com­panhia hum santo velho, que he o Padre Duroes 67, na Ilha, que tratando comigo, me pareceo homem do ceo e o que dizia era inspirado por Deus. Padece a Companhia: olhos no ceo, quia igne probatur argentum et aurum camino. E na crónica de S. Francisco, 2 .a parte, se verá que huma reli- giáo nova avia de ser perseguida pellos seus religiosos. Isto se verifica oje. Seja Deus louvado; olhos no ceo e confianga em Deus, que pode mais que os ho- mens e ve melhor que todos. V.P. veja se ha em que o sirva e mándeme com a confianga damigo.

Ao Padre Provincial68 e Padre Prepósito e ao meu velho santo Francisco Cabral69 mil reccados, que náo tenho hora para elhes escrever. Deus me goar- de a V. P. por muitos annos, como desejo.

Dom Fr. Sebastiáo, bispo de Meliapor.

64. Alude a su actuación, como jefe de los soldados portugueses en el asalto a los holande­ses de Peleacate, una hazaña que le hizo famoso y por la que mereció el reconocimiento del rey. Cfr. doc. 39.

65. Esta carta está escrita en el período que va desde la muerte del virrey D. Martim Affon- so de Castro en Malaca, el 3 de junio de 1607 y la llegada del sustituto, que se hizo cargo del go­bierno el 27 de mayo de 1609: por marzo de 1608 había sido ya nombrado D. Ruy Lourenço de Tavora, que fue quien se hizo cargo del gobierno efectivamente en 1609. Cfr. Documentos remiti­dos da India..., vol 1, pp. 222, 225, 253.

66. Cfr. doc. 32.67. Se trata con toda probabilidad del P. Francisco Duráo, que murió en Cochim en 1612 a

los 84 años, de los caules 62 como jesuíta. Este religioso trabajó primero en Ormuz y Travancor y luego pasó 50 años en la costa de la Pescaría. Había conocido a S. Francisco Javier etc. Cfr. L. Besse, SJ, La Mission de Maduré, Trichinopoly 1914, p. 422; J. W icki. Documenta Indica, vol. XIII, p. 643.

68. Por estos años era Provincial de la provincia de Malabar el italiano P. Alberto Laerzio (1557-1630), acerca del cual véase en síntesis: C. Sommervogel, Bibliothèque, vol. IV, Bruxelles- Paris 1893, col. 1358-1359.

69. El P. Cabral (1528-1609), natural de Covilhan, era compoblano del obispo agustino, le cual explica su amistad con él. Era jesuíta desde 1554. Para otros detalles biográficos y cargos en la Compañía hasta 1584, cfr.: J. W cki, Documento Indica, vol. XIII, p. 648; véase también: C. Sommervogel, Bibliothèque, vol. II, Bruxelles-Paris 1891, col. 489-494.

Page 35: Sebastián de S. Pedro, O.S.A. · 2019. 10. 15. · Sebastián de S. Pedro, O.S.A. Obispo de Meliapor y de Cochim y arzobispo de Goa (+ 1629) DOCUMENTOS INÉDITOS PARA UNA BIOGRAFÍA

35 SEBASTIÁN DE S. PEDRO, OSA... 37

Senhor Juliáo de Campos Barreto, do Desembargo del rey nosso Senhor e seu desembargador do paco e da Relagáo de Goa e ouvidor geral do seu Con- selho, com aleada e juiz das justificagOes em estas partes da India etc. Fago sa­ber a quantos esta minha certid&o da justificagáo virem, que a letra e sinal da carta atraz he (de) Dom Frey Sebastiam, bispo de Meliapor, segundo me cons- tou da fee do escriváo que está sobreescrito, pelo que dey por justificada; e pe­ra certeza dello mandey passar a presente, dada em Goa por mim, assinada e asellada com o sellos das armas reais, aos 20 de dezembro de 1608.

pagou 20 ...(?) dasinar etc.

Juliáo de Campos Barreto.

Por nada. Valha sem sello executada.(De otra mano): Joam Freire Damdrade.Eu concertei polla propria que em meu poder fica verdadeira, e fielmente

na forma que da India veio justificada pollos officiaes del rey, que ñas ditas partes residem para este effeito. Em Lisboa, 27 de julho de 609.

Luis Pereira

(AI dorso, de otra mano): 608.- Do bispo de Meliapor, para hum da Companhia sobre os excesos e desordens com que o bispo de Cochim trata aos da Companhia na Pescaría.

ARSI, Goa-Mal., vol. 16, fol. 157-158 (copia autenticada)

34

Verbal del Consejo de Portugal, sobre algunas cosas pedidas por el obispo de Meliapor, Sebastián de San Pedro, OSA

Madrid, 3 de marzo de 1609

Senhor.

O bispo de Meliapor pede por sua petigáo e carta (que se viráo no Con- selho da India) algumas cousas, as quais e o que sobre ellas pareceo ao dito Conselho da India e ao Márquez Viso-Rey e a este Conselho se contem nos ca­pítulos seguintes:

1. Pede lhe mande V.M. acrecentar em seu ordenado seis mil cruzados cada anno para poder suprir os gastos que ha de fazer em visitar todo seu distrito, em que diz que ha mais de quatro centas legas, e que ao bispo de Cochim, de cujo bispado aquelle se desmenbrou, fez V.M. mercé de mil quinhentos cruzados cada anno para ajuda da dita visita.

O Conselho da India diz que a este bispo mandou V.M. acrecentar em seus ordenados (que sáo dous mil cruzados cada anno) quinhentos cruzados mais, para as despezas da visita de seu bispado, com declaragáo que seria obri-

Page 36: Sebastián de S. Pedro, O.S.A. · 2019. 10. 15. · Sebastián de S. Pedro, O.S.A. Obispo de Meliapor y de Cochim y arzobispo de Goa (+ 1629) DOCUMENTOS INÉDITOS PARA UNA BIOGRAFÍA

38 CARLOSALONSO 36

gado a visitalo todo dentro de quatro annos, e que demais de carregar sobre sua consciencia a falta que nisto fizesse, por quanto sômente por respeito da visita lhe fazia V.M. mercé destes quinhentos cruzados, tería o Arcebispo de Goa, seu metropolitano, cuidado de saber se cumpria corn esta obrigaçâo, e costandolhe que o deixava de fazer por culpa sua, lhe tiraria os ditos quinhen­tos cruzados o anno que näo visitasse; e he de parecer o Conselho que se lhe näo deve acreçentar nenhuma cousa ao que tem, nem alterarse na condiçâo com que lhe foi dado.

O Marqués Viso-Rey e este Conselho sao do mesmo pareçer.

2. Pede que, por quanto da cappella de V.M. se lhe näo proviräo os or­namentos e outras cousas de prata que V.M. lhe mandou dar para serviço da sé que novamente fase?) de fundar na dita çidade de Meliapor, mande V.M. em Portugal se lhe dé dinheiro para hun ornamento branco com capas e tudo o mais necessario para os actos pontificáis, e que por quanto na India fez bago por ser peça mais necessaria, se lhe dé dinheiro para sette castiçâes de prata e para as maças, e huma cruz pequeña de altar, por quanto outra, que se lhe fi- cou facendo, se perdeo na nao Nossa Senhora de Loreto, que tomarâo os ho- landezes.

O Conselho da India he de pareçer que polo dinheiro que o dito bispo despendeo na India no bago, que V.M. mandava se lhe desse, e para huma cruz em lugar da que se perdeo, e para as mais peças que diz, lhe deve V.M. mandar dar quinhentos cruzados em Portugal.

O Marquez Viso-Rey he de pareçer que o pagamento do dinheiro que des­pendeo no bago que fez e para huma (cruz?) se lhe faça na India por ordern do Arcebispo de Goa.

Este Conselho se conforma corn o pareçer do marquez.

3. Pede lhe faça V.M. mercé de aver por bem que na sé de Meliapor ha- ja numero de conegos, meyos conegos e cappelläes, assy como em Malaca e Cochim e com os mesmos ordenados, por quanto sômente se lhe tem dado tres cappelläes para assitirem con elle aos pontificaes, e conforme ao ce­remonial romano reformado sâo para ellos necessarios dez clérigos, allem dos que ficäo no choro, tendose tambem respeito a que está ally o corpo do Apos­tolo Säo Thomé, e que he devido que esté aquella Igreja mais authorizada que as outras, pois em Santiago, por respeito do corpo deste Santo, que ally está, ha quatro cappellaäes que asistem ao arcebispo.

Ao Conselho da India pareçe que näo está aquelle Estado para se lhe acreçentarem gastos, e que assy se lhe deve responder, e que faça a despeza necessaria, môrmente näo havendo em Meliapor rendimiento de que se possâo ajudar, como Malaca e Cochim.

O Marquez Viso-Rey he de pareçer que se lhe responda em conformidade do que está ordenado.

O mesmo pareçe a este Conselho.

Page 37: Sebastián de S. Pedro, O.S.A. · 2019. 10. 15. · Sebastián de S. Pedro, O.S.A. Obispo de Meliapor y de Cochim y arzobispo de Goa (+ 1629) DOCUMENTOS INÉDITOS PARA UNA BIOGRAFÍA

37 SEBASTIÁN DE S. PEDRO, OSA... 39

4. Pede que, por quanto as térras de seu bispado sao de reyes e maiques mouros e gentíos, e elles pagao os ordenados dos vigairos e cappelláes, posto que he quando o querem fazer e conforme aos presentes que cada vigario lhes faz e a seus rendeiros, e com tudo se deixao muitas vezes de celebrar os offi- cios divinos e de dizer Missa por falta de vinho, hostias, sera e outras cousas negessarias, lhe faga V.M. mercé de mandar que de sua fazenda se dem ordi­narias cada anno as igrejas de seu distrito, e que se pagarem aonde se lhe pa­gao seus ordenados, e que para cada igreja bastarao quinze mil reis.

Diz o Conselho da India que V.M. mandou dar a este bispo para a fabri­ca da sua sé e para farinha e para hostias, vinho, azeite, sera e outras meude- zas oitenta mil reis cada anno, e que se deve pedir informagáo ao Viso-Rey da India do que se costumou fazer attegora com as mais igrejas daquelle distrito e com as dos outros bispados, e responderselhe conforme a isso.

O mesmo parece ao Viso-Rey.Este Conselho he de pareger que se deve encomendar ao Viso-Rey da In­

dia que ordene se lhe faga bom pagamento dos ditos oitenta mil reis, e que sobre o mais que pede informe.

5. Que a sé de Meliapor está muy pobre e náo tem retabolos nem a igre­ja esta acabada, e pede que pera tudo isto se pode fazer lhe mande V.M. dar naquellas partes tres mil cruzados ou lhe faga mercé de huma viajem de China para esta obra e para a gidade se fortificar, como se conce(deo) a sé de Goa e ao hospital, e a Ceilao e Cochim, porque com isso ficará a gidade segura dos olandezes e dos reis e maique vezinhos.

Parege ao Conselho da India que se lhe responda que busque algum al- vitre que náo saya da fazenda de V.M. nem seja em prejuizo de tergeiro.

O Márquez Viso-Rey he do mesmo pareger.A este Conselho parege o retabolo deve V.M. mandar que se lhe dé em al­

gum alvitre, o que parecer ao Viso-Rey da India, e que náo o havendo, se lhe dé fazenda real, por isto ser obrigagáo de V.M.

6. Pede que, por quanto V.M. lhe congedeo por sua provisáo que os seus ordenados e ordinarias do dito bispado se assentem em huma renda da ilha de Goa(, e conforme a isto o Argebispo que estava naquelle governo lhos assentou nos foros da dita ilha, lhe faga V.M. mercé de mandar que sem con- sentimento do dito bispo se lhe náo tirem dally seus ordenados e lhe conceda que elle se possa pagar nos foros das aldeas que mihlor le pareger, e possa para este effeito pór hum regebedor, como o Argebispo faz, ñas térras de Bardez, e que por seus escritos se lhe paghe e se leve em conta aos rendeiros, como se congedeo ao bispo de Cochim.

Parege ao Conselho da India que se deve escrever ao Viso-Rey della isto que o ditto bispo pede e que veja se ha algum inconveniente em ter o pagamen­to adonde o governador lho assentou, e náo o havendo, lhe fique ally asenta­do, e havendoo avise delle.

O Márquez Viso-Rey se conforma con este pareger do Conselho da India.

Page 38: Sebastián de S. Pedro, O.S.A. · 2019. 10. 15. · Sebastián de S. Pedro, O.S.A. Obispo de Meliapor y de Cochim y arzobispo de Goa (+ 1629) DOCUMENTOS INÉDITOS PARA UNA BIOGRAFÍA

40 CARLOS ALONSO 38

Este Conselho he do mesmo parecer, com declarado que nao havendo inconveniente em ter o ditto bispo assentados seus ordenados na parte em que estáo, se lhe náo possáo tirar dally.

7. Pede, em nome da ?idade de Meliapor, lhe faca V.M. mercé, para ajuda de se fortificar, das parias que paga el rey da Masulipatam, que empor- táo pouco, e se náo arrecadáo nunqua, e por este rey ser vezinho daquella íidade as poderá elle cobrar milhor.

Parece ao Conselho da India que se escreva ao Viso-Rey que informe se será bem aplicaremse estas pareas para pagamento do ditto bispo e da sua sé, e avisse quanto he o que este rey paga.

O mesmo parece ao Márquez e a este Conselho.

8. Pede lhe faca V.M. mercé de mandar que se lhe envíe de Portugal hum Psalterio, Libro de Misas das Domingas e dos Sanctos, e Antiphonarios e hum Gradual.

Parece ao Conselho da India que se lhe deve fazer mercé destes livros por a necessidade que tem delles e nao serem de muito custo.

O Márquez se conformou com este parecer.O mesmo parece a este Conselho e que se lhe deven enviar ñas naos que

hora hño de partir.

9. Diz que naquellas partes ha muitos pobres, assy portugueses como naturais, e muitas orfaas qué por náo terem o medio perdem muitas vezes sua honestidade, a que elle tem obrigacáo de acudir em seu bispado, e para isto pede lhe faca V.M. mercé (como faz aos demais bispos ultramarinos) que se lhe dem quinhentos pardáos.

O Conselho da India h¿ de parecer que náo está por hora a fazenda de V.M. em estado para que se lhe conceder o que pede.

O Márquez Viso-Rey se conforma com este parecer.O mesmo parece a este Conselho e que se peca informacáo sobre isto ao

Viso-Rey da India e ao Arcebispo de Goa ou a quem estiver no governo da­quella igreja.

10. Pede que V.M, por lhe fazer mercé mandou que se suplicasse aoSanto Padre que concedesse por seu breve aos que visitarem a sé de Meliapor (onde está o corpo do Apostoló Sáo Thomé) os jubileos, gracas e indulgencias concedidas aos que visitáo a igreja de Santiago em Compostella; e pede que mande V.M. lhe vá este breve, porque será particular mercé para aquelle (his­pa) do e redundará em grande veneracáo deste santo.

Parece ao Conselho da India que deve V.M. mandar que se alcance este breve na forma que pede.

O mesmo parece ao Márquez Viso-Rey e a este Conselho.

11. A Camera de Meliapor escreve a V.M. em carta de novembro de607... (sobre la fortificación aludida arriba).

Page 39: Sebastián de S. Pedro, O.S.A. · 2019. 10. 15. · Sebastián de S. Pedro, O.S.A. Obispo de Meliapor y de Cochim y arzobispo de Goa (+ 1629) DOCUMENTOS INÉDITOS PARA UNA BIOGRAFÍA

39 SEBASTIÁN DE S. PEDRO, OSA... 41

Vossa Magestade mandará em tudo o que for servido.

Em Madrid a 3 de marzo de 1609.

(Siguen 5 rúbricas)(Título dorsal): «3 de margo 609.- Conselho de Portugal.- Sobre cosas

que escrive y pide el obispo de Meliapor en la India.- India.- Para luego.- (Respuesta, en el margen del fol. 378 r, arriba): Pues en casi todos los

puntos ay conformidad, hágase lo que parece y assí se ordene.(Sigue una rúbrica).

Arch. Gen. de Simancas, Secret. prov., vol. 1479, fól. 378 r-381v (orig.).

35

Breve Pauli Papae V pro Fr. Sebastiano de S. Pedro, episc. Meliaporensi

Frascati, 12 de octubre de 1609

Venerabili Fratri episcopo Meliaporensi Paulus Papa quintus;

Venarabilis frater, salutem et apostolicam benedictionem. Mandamus Venerabili espicopo Coccinensi ut qua decet caritate tractet dilectos filios sa­cerdotes Societatis Jesu, qui se varie di vexatos fuisse ab eo conquesti sunt apud nos, utque in posterum ab illis perturbandis abstineat. Speramus quod mandatis nostris obediet, ut par est; verum si aliquo praetextu id exequi distu­lerit, volumus, ut informationem de hoc sumas et quamprium ad nos illam transmittas, et interim dissidia inter eos orta componere et dirimere procures. Sed te imprimis monemus, ut cum charitate et moderation»-et'sacerdotali pru­dentia cuncta exequaris, ut vetera tollantur et non nova scandala excitentur. Ita enim facturum esse te nobis polliciti sumus, in tua religione atque virtute confisi. Deus incremento suae sanctae gratiae labores tuos pastorales adjuvet, et nos benedictionem nostram apostolicam Fraternitati tuae cum omni chari- tatis affectu impartimur. Datum Tusculi, sub annulo Piscatoris, quarto Idus Octobris M.D.IX, pontificatus nosti anno quinto.

Arch. Vat., Arm. XLV, vol. 5, fol. 64; Epist. ad prine., vol. 246, fol. 45.

36

Carta de Sebastián de San Pedro, OSA, obispo de Meliapor, al Prepósito General de la Compañía de Jesús

Meliapor, 28 de noviembre de 1610

Mui iusto he que neste lugar em que estou manifesté a V. P. Reverendissi-

Page 40: Sebastián de S. Pedro, O.S.A. · 2019. 10. 15. · Sebastián de S. Pedro, O.S.A. Obispo de Meliapor y de Cochim y arzobispo de Goa (+ 1629) DOCUMENTOS INÉDITOS PARA UNA BIOGRAFÍA

42 CARLOS ALONSO 40

ma as obrigagóes que tenho a sagrada religiáo da Companhia de Jesús; nella aprendí, e com a doutrina de seus religiosos acquirí este lugar que indigna­mente poseuo. Nelle deseiarei que V. P. Revma. me mande sempre em todas as occasides que de seu servido se offerecerem, porque a todas dcudirei, como mínimo filho que V. P. Revma. tem nestas partes.

Recebí un breve de Sua Sanctidade 70 sobre as materias do Senhor Bispo de Cochim e molestias que a Companhia delle recébia 71, e com as lembrangas que Sua Sanctidade lhe faz, espero que náo será necessario usar eu com elle o que pello dito breve se me ordena. E V. P. Revma. fie de mim, que nesta occa- siáo servirei a Companhia táo avantajadámente com o fis em outras occasides que o tempo me offereceo, porque mui iusto he que aiudadores táo solícitos, ministros da fee táo vigilantes, seiáo sempre tratados dos bispos com amor e cuidado. Os que neste bispado rezidem procedem em todas as materias com grande exemplo, e V. P. Revma. qua o deve assí agradecer, para que anima­dos cOm seu favor, possáo mais suavemente levar os travalhos e a cruz que trazem as costas. Nosso Senhor guarde a V. P. Revma. como pode e eu de- seio.

Meliapor e novembro 28, 1610.

(Autógrafo): D. Fr. Sebastiáo, bispo de Meliapor.(Al dorso): Ao Revmo. P. Prepósito Oeral da Companhia de Jesús em

Roma 72.- 2 .a via.- Do bispo de Meliapor.

ARSI, Goa-Mal., vol. 17, fol. 14-15 (orig.).

37

Carta del Nuncio en España, Dedo Carafa, al Card. Borghese

Madrid, 12 de febrero de 1611

Illustrissimo e Reverendissimo Signore padrone colendissimo.

S’è parlato qua molto delle differenze nate tra il vescovo di Cocino e i Padri della Compagnia di Jesù, ognium dei quali s’è doluto con Sua Maestà e con i Consiglieri di Portogallo, dal quale è stata fatta consulta alla Maestà Sua

70. Cfr. doc. 35.71. Sobre la situación general de las relaciones entre el obispo de Cochim y los jesuítas en

1608, por la época en que el obispo Sebastián de S. Pedro llegaba a la isla de los Reyes (enfrente de Tuticorim), camino de su diócesis, véase: L. Besse, La Mission de Maduré, pp. 416-419.

72. El conocido P. Claudio Aquaviva o Acquaviva (1542-1615), que gobernó la Compañía por espacio de 33 años, hasta su muerte. Cfr: C. Sommervogel, Bibliothéque, vol. I. col. 480- 491; una presentación sintética moderna en: M. Rosa , art. «Acquaviva, Claudio», en: Dizionario biográfico degli italiani, vol. I, Roma (1960), p. 168-178.

Page 41: Sebastián de S. Pedro, O.S.A. · 2019. 10. 15. · Sebastián de S. Pedro, O.S.A. Obispo de Meliapor y de Cochim y arzobispo de Goa (+ 1629) DOCUMENTOS INÉDITOS PARA UNA BIOGRAFÍA

41 SEBASTIÁN DE S. PEDRO, OSA... 43

di quel che convegni risolvere, ed ogni giorno si sta aspettando ch’eschi, per quanto m’ha fatto sapere il Padre Procuratore della Compagnia ch’attende a questi negotii, dei quali m’ha parlato poco fa con l’aviso c’ha tenuto di Roma, ché sopra questa materia io habbi havuto gli ordini ricevuti, con che s’attende ad haver la maggiore e più certa informatione del fatto, la qual havuta, gionta con la facoltà che se me da con lettera di Vostra Signoria Illustrissima de 4 del passato, manderò commissione al vescovo di Meliapor con le prime navi che partiranno per l’Indie Orientali, acciò procuri sedar quei rumori e porre le parti d’accordo senza strepito nè figura di giuditio, come son commandato; ed havuta l’informatione bastante, si manderà anche, come ordina, a Vostra Sig­noria Illustrissima, alla quale faccio humilissima riverenza.Di Madrid, a 12 de febrero 1611.

Di Vostra Signoria Illustrissima e Reverendissima (autògrafo): humilissi- mo et obligatissimo servitore

Decio, Arcivescovo di Damasco 73 Illustrissimo Signor Cardinal Borghese.

Bibl. Vai., Barò. lat. 8273, fol. 88r (orig.).

38

Carta de Felipe III a Sebastián de S. Pedro, obispo de Meliapor

Lisboa, 7 de marzo de 1612

«Copia della lettera che Sua Maestà mi scrisse a me essendo io vescovo di Meliapor».

Reverendo vescovo, amico, io il re vi saluto assai. Il Santo Padre, ad ins­tanza mia si compiacque commettervi (insieme col primo e secondo inquisito- re della città di Goa, o qualsivoglia di voi altri solo, essendo l’altri imbarcati verso Portogallo overo morti) l’essamine delli disturbi successi nella costa di Pescaria tra il vescovo di Cochim e li religiosi della Compagnia, nella forma del breve che commando se n’invii al Vice-Re di cotesto Stato con l’ordine di che luì vi darà parte, del che mi piace si proceda in questa materia. Vi racco­mando che nella conformità di quella vi darà detto Vice-Re, vi congreg(i)ate

73. Decio Carata (1556-1624) estuvo muchos años al servicio de la diplomacia pontificia. Su carrera comprende estas etapas: Colector de Portugal (1598-1604), Nuncio en Flandes (1606- 07), arzobispo titular de Damasco (1606-13) y contemporáneamente Nuncio en España (1607-11), cardenal en 1611 y finalmente arzobispo de Nápoles (1613-24). Cfr: H. B iaudet, Les Nonciatures apostoliques permanentes jusqu’en 1648, Helsinki 1910, pp. 177, 259; G. Lutz , art. «Carafa, De- zio», en: Dizionario biografico degli italiani, vol. 19, Roma (1976), pp. 521-524 (con amplísima bibliografia.

Page 42: Sebastián de S. Pedro, O.S.A. · 2019. 10. 15. · Sebastián de S. Pedro, O.S.A. Obispo de Meliapor y de Cochim y arzobispo de Goa (+ 1629) DOCUMENTOS INÉDITOS PARA UNA BIOGRAFÍA

44 CARLOS ALONSO 42

con detti inquisitori e procediate nell’essecutione di detto breve senza dilatione alcuna et con ogni giustificatione et integrità che da voi spero; intendendo che oltre che farete l’obligo vostro, mi servirete anco a me.

Scritta a Lisbona, a di 7 marzo 1612.

Il vescovo Don Pietro 74.

Arch. Prop. Fide, SOCG, voi. 194, fol. 436v y 441r (copia). Bibl. Vai., Vai. lai. 6424, fol. 24r (copia).

39

A visos de la India

Ormuz, 7 de enero de 1613

•«Copia dell’avisi portati dal corriere venuto d’Ormuzzo per terra manda­ti dal capitano don Giorgio di Castelbranco al Re, nostro Signore, che li man­dò communicare al Consiglio d’india» 75.

... L’Olandesi havevano fatto una fortezza nella spiaggia di Choroman- del nel porto di Peleacate, nel regno di Bisnegà, sei leghe della città di S. To­maso o Melaipor, acciò ivi habbino tratto delle Nupe di quelle parti, che sono mercantie che se portano verso mezzo giorno per pigliare le droghe con che fa- cino grandi utilità sua, et le levano dalli Portughesi: ma li nostri della città di Meliapor elessero per capo il suo vescovo dal quale furono essortati et andaro­no con tutta la forza che potetero sopra l’Olandesi ch’eran sesanta, quali sta­vano nella fortezza con molti huomini chiamati Giavi, portati da Sunda, et as­saltandoli, guadagnarono la fortalezza et li amazzarono tutti et pigliarono tut­te le mercantie ch’ivi tenevano messe insieme per caricare le sue navi, che spet­tavano. Quale botino importarla seicento mille scudi. Et doppo in breve arri­varono tre navi Olandesi, che trovarono li nostri già in possesso di detta forta­lezza con le robbe in suo poter. Il che sapendo il Vice-Re, subito mandò tre vascelli di soccorso per assicurare quello porto et fortezza...

Bibl. Vai., Barb. lai., 8542, fol. 76r (copia).

74. Virrey de Portugal por estos años era D. Pedro del Castillo, obispo de Angra (1578-83) y de Leiría (1583-1604), que murió en 1613: Cfr. F. de A lm eida , História da Igreja em Portugal, vol. III/2, Coimbra 1915, pp. 523, 838, 960-961.

75. Sobre el contenido de este documento véase: doc. 33 y nota 64. Remitió este documento a Roma el Colector en Portugal, Gaspar Paoluzzi Albertoni, con sus despachos del 12 de octubre de 1613 al Card. Borghese.

Page 43: Sebastián de S. Pedro, O.S.A. · 2019. 10. 15. · Sebastián de S. Pedro, O.S.A. Obispo de Meliapor y de Cochim y arzobispo de Goa (+ 1629) DOCUMENTOS INÉDITOS PARA UNA BIOGRAFÍA

43 SEBASTIÁN DE S. PEDRO, OSA... 45

40

Certificación sobre la iglesia de los PP. Jesuítas de Meiiapor

Meliapor, 10 de mayo de 1613

Dom Frei Sebastiao de S. Pedro, por mercé de Déos e sancta Igreja de Roma bispo desta cidade de Meliapor, do Conselho de Sua Megestade etc. Aos que esta nossa carta de declarado e dona?áo virem fazemos saber que, considerando nos o bom procedimento dos religiosos da Companhia de Jesús e a obrigagao que temos de os aiudar, favorecer, emparar e deffender em tudo o que se offerecer, assí polla profissáo de seu estado como pello grande fruito que cada dia fazem na Igreja de Déos na conversao dal almas, com seu bom procesimento, edificagáo, doctrina, pregado e bom exemplo, de que neste nostro bispado temos assás conhecimento e experiencia larga de muitos an- nos, e por termos entendido que algumas pessoas mal informadas duvidáo se a igreja da Madre de Déos76, que está fora desta cidade, he dos ditos religiosos da Companhia, por nella se sacramentarem os christáos que elles baptizao, convertem e doctrinam, nos pereceo conveniente declarar, como pella presente declaramos, que a dita igreja da Madre de Déos he dos ditos re­ligiosos da Companhia, feita e fabricada por elles em chaos seus, comprados com o seu dinheiro e com suas expensas, havidas com sua industria, como nos constou por papéis que tem en seu poder. E tirando o Senhor Bispo D. Frei André as christiandades aos ditos religiosos da Companhia e muitas igrejas em que elles estaváo, nunca bolió nesta da Madre de Déos, ordenando que os ditos christáos da Madre de Déos se sacramentassem nesta see, ficando os di­tos religiosos da Companhia com a sua igreja; e neste estado [a] achamos quando viemos tomar posse deste bispado, e entáo, por servido de Déos, nos- so Senhor, e descargo de nossa consciencia e bem daquella christiandade, pe­dimos com muita instancia ao Padre Nicolao Levanto 77, Reitor que era da- quelle Colegio da Companhia desta cidade, quisesse, por servido de Déos o por nos fazer mercé, mandar outra vez correr com os ditos christáos na dita igreja da Madre de Déos, o que elle aceitou pellos respeitos declarados. E por tirarnos todas as duvidas quando ouvesse quem duvidasse da dita igreja da Madre de Déos ser sua, nos, pella presente, escrita e assinada da nossa máo, facemos doagáo perpetua da dita igreja da Madre de Déos aos ditos religiosos da Companhia e lha damos livremente e desambargada, com tudo o a ella an- nexo e adherente, de nossa propria e livre vontade, pera que a tenháo e pos-

76. Los PP. Jesuítas habían comenzado la construcción de esta iglesia en 1575 y su inaugu­ración tuvo lugar el 8 de septiembre de 1576 con la celebración de la primera Misa en ella. Cfr. J. Wicki, Documenta Indica, vol. X, Roma 1968, p. 762.

77. Este religioso, italiano, aparece como rector del colegio de la ciudad de Sto. Thomé en 1610: cfr. L. Besse, La Mission de Maduré, p. 201.

Page 44: Sebastián de S. Pedro, O.S.A. · 2019. 10. 15. · Sebastián de S. Pedro, O.S.A. Obispo de Meliapor y de Cochim y arzobispo de Goa (+ 1629) DOCUMENTOS INÉDITOS PARA UNA BIOGRAFÍA

46 CARLOSALONSO 44

suâo quieta e pacificamente; e que nella possáo fazer todas as obras que quize- rem e o que mais conveniente for pera suo instituto e recolhimento, sem que ninguem os possa molestar nem inquietar, nem perturbar sobre a posse e propriedade da dita igreja e reedificaçâo delle e de suas obras. E em confirmaçào de tudo o nesta carta conteudo, lhe mandamos passar a presente, a qual mandamos que inviolavilmente se guarde e tenha força e vigor.

Dada nesta cidade de Meliapor, escrita de nossa mâo e confirmada de nosso sinal acustumado e sellada com o sello de nossa chancellaría, ao dez de Mayo de 1613 annos.

Dom Fr. Sebastiáo, Bispo de Meliapor.

ARSI, Goa-Mal., vol. 17, fol. 115 (copia).

41

Preámbulo del Proceso consistorial para el traslado a Cochim de Sebastián de S. Pedro

Lisboa, 13 de octubre de 1614

«Probationes Reverensissimi Domini Sebastiani de Sancto Petro, episco­pi de Meliapor, ad effectum ut ad ecclesiam Cochinensem transferatur».

Anno a nativitate Domini nostri Iesu Christi millesimo sexcentesimo deci­mo quarto, indictione duodecima, die vero decima tertia mensis octobris, gia Maiestas Catholica D. Philippi, Portugalliae et Algarbiorum regis tertii, Pauli divina providentia Papae quinti anno eius decimo, in hac regia et metro­politana civitate Ulixbonensi et in palatio solitae habitationis ac residentiae Illustrissimi ac Reverendissimi Dimini Octavii Accoramboni 78, Dei et Aposto- licae Sedis gratia episcopi Forosempronensis ac eiusdem Sanctissimi Domini nostri Papae Sanctaeque Sedis Apostolicae in Portugalliae et Algarbiorum regnis atque dominiis Colletor Generalis Apostolicus, ipse Illustrissimus Colletor una mecum notario publico infrascripto et Collecturiae Portugalliae abbreviatore, testes fidedignos, religiosos, viros graves et prudentes, qui de contentis in interrogatoriis infrascriptis rectum iuditium ac fidele testimonium perhibere valerent ad se vocatos diligenter examinavit: An idoneus existeret Reverendissimus Sebastianus de Sancto Petro, episcopus de Meliapor, ad translationem ecclesiae et episcopatus Cochinensis, ad quem Serenissima Re-

78. Este prelado romano (1549-1625) fue obispo de Fossombrone (1579-1610), Colector en Portugal (1614-1622), obispo de Urbino (1621-1623) y murió en Roma en 1625. Aunque en 1610 renunció a la sede de Fossombrone, siguió firmando con ese título durante el tiempo de su misión diplomática en Portugal hasta el nombramiento de obispo de Urbino. Véase la reciente semblanza biográfica que ofrece el Dizionario biográfico degli italiani, vol. I, Roma (1960), pp. 113-114.

Page 45: Sebastián de S. Pedro, O.S.A. · 2019. 10. 15. · Sebastián de S. Pedro, O.S.A. Obispo de Meliapor y de Cochim y arzobispo de Goa (+ 1629) DOCUMENTOS INÉDITOS PARA UNA BIOGRAFÍA

45 SEBASTIÁN DE S. PEDRO, OSA... 47

gia Maiestas Catholica D. Philippi, Portugalliae et Algarbiorum regis tertii, est nominatus, eorumque dicta et depositiones sunt quae sequuntur statim post dicta interrogatoria.

Gaspar Gallettus, notarius.

Arch. Vat., Proc. consist., vol. 2, fol. 631r-v (orig.).

42

Elenco de los testigos que depusieron en el proceso para la traslación del P. Sebastián de S. Pedro de Meliapor a Cochim

Lisboa, 13-17 de octubre de 1614

Die 13 Octobris

1. R.P.Fr. Emmanuel d’Oliveira, OSA, praedicator ............ an. 372. R.P.Fr. Franciscus de Purificatione, OSA, concionator,

Vicarius provincialis in insula Tertia et toto epis­copatu Angrensi ..................................................... an. 55

3. R.P.Fr. Hieronymus de Matos, OSA 79, concionator, olimin partibus Indiae Orientalis Deffinitor, Visitator et Prior ........................................................................ an. 40

4. R.P.Fr. Berbardus de Azevedo, OSA 80, concionator . . . an. 40

Die 14 Octobris

5. R.P.Fr. Hieronymus de Regibus, OSA, praedicator etDeffinitor ................................................................. an. 57

6. R.P.Fr. Antonius de Sanctis, OSA, olim monasterii dePenna Firme OSA Prior ......................................... an. 44

7. Ferdinandus Paez da Gama, eques auratus ........................ an. 34

8. Ioannes Antonius Antica 81, eques auratus ........................ an. 46

79. Acerca de este religioso, que viajó a la India en 1599 y regresó de allí antes de octubre de 1612 después de haber desempeñado varios cargos en la Congregación agustiniana de la India Oriental, cfr: A. da Silva Regó, Documentagao, vol. IX, pp. 257-259.

80. Sobre este religioso, un benemérito misionero en Persía, de donde vino a Europa un par de veces en misión oficial, véase: ibid., pp. 267: Archivo Agustiniano 45(1951) 261-275.

81. 'Era un notario apostólico en Goa. Le llevó consigo a la India en 1595 el arzobispo Alejo de Meneses. Allí permaneció por espacio de más de 30 años, con la única interrupción de un viaje a Europa por losiaños 1613-1614. Estaba en Lisboa, como se ve por este documento, cuando se instruía el proceso consistorial del P. Sebastián de S. Pedro para el traslado a la diócesis de Cochim. En 1628 el mismo prelado, entonces arzobispo de Goa, le privó del oficio de notario, suscitando su indignación, como se indicará más tarde.

Page 46: Sebastián de S. Pedro, O.S.A. · 2019. 10. 15. · Sebastián de S. Pedro, O.S.A. Obispo de Meliapor y de Cochim y arzobispo de Goa (+ 1629) DOCUMENTOS INÉDITOS PARA UNA BIOGRAFÍA

48 CARLOS ALONSO 46

Die 15 Octobris

9. R. Emmanuel Barreto, presbyter olim in ecclesia Goensi,canonicus ..............................................................., an. 35

10. Franciscus Teixeira Leitäo, eques ....................................... an. 2711. R.P.Fr. Adeodatus de Trinitate, OSA, concionator . . . . an. 60 circa

12. R.P.Fr. Christophorus de Mello, OSA, concionator . . . . an. 44

«Sequitur informatio de statu ecclesiae»

Die 17 Octobris

1. R.P.Fr. Franciscus de Purificatione, OSA (cfr. supra)...2. R .P .F r. H ieronym us de M atos, OSA, Vicarius provincialis

electus in India Orientali, [qui nunc dicitur anno­rum 42] (cfr. supra).

„ , . i fol. 632v-644r = Pro persona SebastianeArch. Vat., Proc. consist., vol. 2, {

I fol. 64r-649v = Pro statu dioecesis

43

Testimonio del Colector en Portugal sobre la emisión de la profesión de fe

S.d. [= Lisboa, octubre de 1614]

Ego, Octavius Accurambonus, episcopus Forosempronensis, Collector, fidei professionem iuxta retroscriptam formam 82 a R. P. Ioanne de Valladares83, Reverendissimi transferendi procuratore, in manibus meis ad verbum emissam recepi et ita testor manu propria.

O. Accurambonus, episcopus et Collector.

Quam quidem fidei professionem R. P. Fr. Joannes da Valladares, Reve­rendissimi transferendi procurator, flexis genibus emisit in manibus Illustrissi­mi Domini Collectoris praefati de verbo ad verbum spondendo, vovendo ac turando, et in fine ambobus manibus sacrosancta Dei Evangelia tangendo illa- que reverenter deosculando, eam idem Illustrissimus Dominus Collector in manibus suis emissam recepit, praesentibus ibidem me notario infrascripto, et

82. El formulario impreso de la profesión de fe, firmado por el P. Juan Valladares, ocupa los fol. 650v-651r.

83. Véase la nota 13.

Page 47: Sebastián de S. Pedro, O.S.A. · 2019. 10. 15. · Sebastián de S. Pedro, O.S.A. Obispo de Meliapor y de Cochim y arzobispo de Goa (+ 1629) DOCUMENTOS INÉDITOS PARA UNA BIOGRAFÍA

47 SEBASTIÁN DE S. PEDRO, OSA... 49

Silvio Passeri, ac Angelo Gentil, eiusdem Illustrissimi Domini Collectoris fa­miliaribus, testibus ad praemissa vocatis atque rogatis.

Gaspar Gallettus, notarius.

Arch. Vat., Proc. consist.,voi. 2, fol. 65lv.

44

Formalidades del proceso consistorial para el traslado de Sebastián de San Pedro de la diócesis de Meliapor a la de Cochim

Lisboa, 20 de octubre de 1614

Confecto itaque processu dictarum probationum, Illustrissimus et Reve­rendissimus D. Collector dictum processum transumi et exemplari et in publi­cam instrumenti formam redigi mandavit, eidemque instrumento suam apos- tolocam auctoritatem pariter atque decretum interposuit, ut ibicumque exhi­bitum fuerit et praesentantum, fidem faciat in iuditio et extra, eique tribuatur in omnibus et per omnia, plenariaque fides adhibeatur quod adhiberetur eidem originali processui si exhibitus fuerit et ostensus. In cuius rei fidem ac testimonium praemissorum praesens publicum instrumentum confici, suscribi et publicari sigillique sui impressione communiri iussit et fecit, ac manu propria subsignavit. Acta fuerunt haec Ulisiponae in palatio solitae habita­tionis ac residentiae Illustrissimi Domini Collectoris tertio Kalendas No­vembris anno a nativitate Domini millesimo sexcentesimo quartodecimo, in­dictione duodecima, pontificatus autem Sanctissimi in Christo Patris ac Do­mini nostri, Domini Pauli Papae quinti, anno eius decimo, praesentibus ibi­dem Silvio Passeri et Angelo Gentil, presbyteris, eiusdem Illustrissimi Collec­toris familiaribus, testibus ad praemissa vocatis atque rogatis. Et quia ego, Gaspar Gallettus, publicus auctoritate apostolicanotarius et Collectoriae Por- tugalliae abbreviator, praemissis interfui ac testes supradictos examinavi una cum Illustrissimo D. Collectore praedicto, ideo hoc praesens instrumentum aliena, mihi tamen fida manu fideliter extractum, subscripsi et publicavi sig­noque, nomine et cognomine meis solitis signavi in fidem rogatus; continetur- que foliis viginti duobus, et ad illorum uniuscuiusque pagine calcem per me ip­sum notarium subscripsi.

(Autdgrafo): O. Accorambonus, episcopus Forosempronensis, Colector.

Signum + notarii

Arch. Vat., Proc. consist., voi. 2, fol. 652r (orig.).

Page 48: Sebastián de S. Pedro, O.S.A. · 2019. 10. 15. · Sebastián de S. Pedro, O.S.A. Obispo de Meliapor y de Cochim y arzobispo de Goa (+ 1629) DOCUMENTOS INÉDITOS PARA UNA BIOGRAFÍA

50 CARLOS ALONSO 48

45

Carta de Felipe III al Papa Paulo V

Madrid, 11 de diciembre de 1614

. Muito sancto em Christo Padre e muito bemaventurado senhor: o vosso dovoto e obediente fihlo Dom Phelippe, por graça de Déos rey de Portugal e dos Algarbes de aquem e d’alem mar, em Africa, senhor de Guiñe e da con­quista, navegaçâo e comercio d’Ethiopia, Arabia, Persia e da India etc., com toda humildade envió beijar seus sanctos pes. Muito sancto em Christo Padre e muito bemaventurado senhor: o bispo de Cochim Dom Frey André ha muitos annos que serve naquella igreja, comprindo inteiramente com sua obrigaçào e officio pastoral, e por ser ja muy velho e nâo ter forças para conti­nuar no exercicio delle, dezeja de renunciar e me pedió com instancia o repre- zentasse assy a Vossa Sanctidade e lhe pedisse que fosse servido de lhe aceitar sua renunciaçâo, peço a Vossa Sanctidade por mercé que sej a servido de lhe aceitar livremente a renunciaçâo por nâo ser o bispado capaz de se lhe reservar nelle pensáo, pello que para seu sustento lhe tenho mandado sinalar de minha fazenda mil e quinhentos xerafins de tença cada anno em sua vida, que impor- táo o valor de mil escudos de ouro, que he porçâo competente e lhe será bem paga, e com sua pessoa se terá muita conta, como merece por sua virtude, reli- giâo e bom procedimento que sempre teve no governo daquella igreja, para a qual, por ser de meu padroado e nomeaçâo, nomeo a Vossa Sanctidade o bis­po de Meliapor Don Frey Sebastiâo de Sáo Pedro, que he tambem prelado de muita vertude e tem procedido com a mesma satisfaçâo no governo do seu bis­pado, e pera elle nomearei outra pessoa que tenha as partes e qualidades ne- cessarias. Peço por mercé a Vossa Sanctidade tenha por bem transferir o dito bispo de Meliapor ao bispado de Cochim, declarando ñas bullas de sua provi- sâo que elle consente em se desmembrar daquella diócesi a ilha de Ceiláo, que lhe fica muy distante e he capaz de nella eregir outro bispado quando assy pa­recer necessario 84, pello muito crescimento em que vai a conversáo do gentío délia, e tudo será serviço de Déos e eu receberei nisso de Vossa Sanctidade graça e mercé. Muito sancto em Christo Padre e muito bemaventurado senhor: Nosso Senhor por largos tempos conserve a Vossa Sanctidade a seu sancto serviço.

Escritta em Madrid (aos) 11 de Dezembro de 614.

(Autógrafo): El Rey.

84. Esta petición fue tenida en cuenta efectivamente, y con estas mismas cláusulas se expi­dieron los documentos relativos a la traslación de Sebastián de S. Pedro a Cochim: cfr. Hierarchia catholica, vol. IV, p. 155, «Cochinensis» nota 2,- Por lo demás, por entonces no se creó ninguna diócesis nueva en la isla de Ceilán, cuyas misiones quedaron arruinadas cuando en 1658 la isla cayó enteramente en manos de los holandeses.

Page 49: Sebastián de S. Pedro, O.S.A. · 2019. 10. 15. · Sebastián de S. Pedro, O.S.A. Obispo de Meliapor y de Cochim y arzobispo de Goa (+ 1629) DOCUMENTOS INÉDITOS PARA UNA BIOGRAFÍA

49 SEBASTIÁN DE S. PEDRO, OSA... 51

(Al dorso): Ao muito sancto em Christo Padre e muito bemaventurado senhor Pappa (sic) Paulo Quinto, por divina providencia hora prezidente na universal Igreja de Déos.

Arch. Vat., Proc: consist., vol. 2, fol. 629 (orig.).

46

Verbal de la S. Congregación Consistorial para la traslación de Sebastián de S. Pedro de la diócesis de Meliapor a la de Cochim

Roma, 9 de febrero de 1615

Romae, in monte Quirinali, die lunae 9 Februarii 1615, fuit consistorium secretum, in quo Sanctissimus Dominus noster:

... Refrente eodem Revmo. Domino Cardinali (Zapata) 85, absolvit Rev. P. D. Sebastianum, episcopum S. Thomae, a vinculo quo dictae ecclesiae te­nebatur, eumque, ad presentationem Regis Catholici, transtulit ad ecclesiam Cochinensem in Indiis Orientalibus, vacantem per liberam cessionem Rev. P. D. Andreae, eius ultimi episcopi, dictumque Rev. P. D. Sebastianum dictae ecclesiae Cocchinensi in episcopum praefecit et pastorem, curam etc. commit­tens, cum decreto quod antequam possessionem illius ecclesiae adipiscat, pro­fessionem fidei emittere et ad curiam illius publicum documentum transmitte­re teneatur; necnon quod si eidem Sanctissimo vel pro tempore existente Ro­mano Pontifice, ad supplicationem supradicti regis, videbitur, expedire insu­lam Ceilao propter eius a dicta ecclesia Cocchinensi distantiam et diocesis amplitudinem dismembrare et aliam cathedralem erigere, quod absque ipsius Sebastiani et pro tempore existentis episcopi Cocchinensis ac ipsis invitis, dis- menbratio et eretio etiam in ipsorum praeiuditio fieri possit86. Absolvens et cum clausulis etc.

Arch. Vat., Arch. Consist., Acta Miscellanea, vol. 25, fol. 107v.

85. Al Card. Antonio Zapata, de noble familia (Condes de Barajas) y de gran influjo en las vicisitudes eclesiásticas y políticas de su tiempo, pues fue obispo, inquisidor general, cardenal, embajador español en Roma, virrey de Nápoles etc., dedica una detallada y concienzuda semblanza biográfica: J. Goñi, art. «Zapata, Antonio», en: Diccionario de Historia Eclesiástica de España, vol. IV, Madrid, C.S.I.C., 1973, pp. 2802-2805.

86. Cfr. doc. 45.

Page 50: Sebastián de S. Pedro, O.S.A. · 2019. 10. 15. · Sebastián de S. Pedro, O.S.A. Obispo de Meliapor y de Cochim y arzobispo de Goa (+ 1629) DOCUMENTOS INÉDITOS PARA UNA BIOGRAFÍA

52 CARLOS ALONSO 50

47

Carta de Sebastián de S. Pedro, obispo de Cochim, a Felipe III

[Goa], 14 de febrero de 1619

«Copia de huma carta do bispo de Cochim de 14 de fevreiro de 619 sobre o Arcebispo de Cranganor»

Vossa Magestade, se nao quer perder a fortaleza de Cranganor e com ella a cidade de Cochim, deve ordenar que o Arcebispo, a che chamáo de Cranganor 87, ia residir na sua igreja catedral de Angamale, donde está a christiande de S. Thomé, de que elle he prelado, e que em nenhuma forma re­sida em Cranganor, aonde nao ha cristaos de S. Thomé, que ésta he a causa total daquelles cristaos e o seu arcediago andarem inquietos e desobedientes; querem aquelles christaos que o seu prelado viva entre elles na sua igreja de Angamale e nao em Cranganor, quatro legas de Cochim 88.

Cranganor he urna aldea de 20 ate 30 vezinhos, entre brancos e pretos, e sempre foi do bispado de Cochim, e se nao desmembrara de Cochim e o arce­bispo de Angamale nao fizera alí sua residencia nunca o Samirim ali viera nem a fortaleza de Vossa Magestade correrá tantos riscos, nem os christaos de S. Thomé se inquietarao, nem Vossa Magestade gastara cada anno doze mil par- daos no presidio de Cranganor, de que dará conta a Déos quem he occasiáo de tantos males; e Déos perdOe tambem a quem por respeitos humanos enfor- mou mal ao Papa e a Vossa Magestade, que se o arcebispo de Angamale nao possara ali a cadeira, nunca aquella fortaleza estivera em tormenta perpetua de trabalhos, nem a christiandade da Serra a risco de se perder.

Vossa Magestade deve por esta materia em consideragáo, emformando melhor a Sua Sanctidade e suplicandolhe que obrigue o arcebispo de Cranga­nor que se chame de Angamale e que vS residir com os seus christaos, e que Cranganor se torne a encorporar no bispado de Cochim, cuio sempre foi e donde se desmembrou por enforma?5es e sem verdadeiro consentimento do bispo e de seu cabido; e desta manheira aquitarse-ao os christaos de S. Thomé e o seu arcediago, e o arcebispo fará seu officio, porque depois que se chama de Cranganor nunca foi a Angamale nem a Serra, nem lá o hao de receber se- nao se elle se chamar arcebispo daquella igreja e residir nella, e com isto se aquietará aquella christiandade e o seu arcediago, e a fortaleza de Cranganor

87. Era el P. Francisco Ros (Rodríguez), SJ. acerca del cual remitimos a la biografía de: A Santos, SJ., «Francisco Ros, SJ, Arzobispo de Cranganor, primer obispo jesuíta de la India (1557-1624)», en: Missionalia Hispánica 5 (1948) 325-393, 6 (1949) 79-142.

88. La traslación de la sede nuevamente a Angamale, que aquí se pedía, no llegó a efec- tuiarse formalmente. Una síntesis de la historia de la diócesis de Cranganor-Angamale, especial­mente durante los primeros decenios del siglo XVII, la ofrece: A. Santos, SJ, Las misiones bajo el patronato portugués (1), Madrid 1977, pp. 189-234.

Page 51: Sebastián de S. Pedro, O.S.A. · 2019. 10. 15. · Sebastián de S. Pedro, O.S.A. Obispo de Meliapor y de Cochim y arzobispo de Goa (+ 1629) DOCUMENTOS INÉDITOS PARA UNA BIOGRAFÍA

51 SEBASTIÁN DE S. PEDRO, OSA... 53

e a cidade de Cochim nao se porná em risco de se perder se se vizindar com ella o Samorim e con elle os ingrezes. Hoje que o arcebispb de Cranganor fica nes- ta cidade cegó de todo e inábil pera tornar lá, avendo de proverse o seu lugar, tem Vossa Magestade occasiao de fazer o que nesta carta tenho dito. E lembro a Vossa Magestade que sempre ñas materias deste Estado lhe tratei verdade, sem respeitos, e que agora escrevo ésta movido da honra de Deus e da chris- tiandade e do servido de Vossa Magestade, que como Rei Catholico deve pro­ver tudo.

Frei SebastiSo, bispo de Cochim.

Vi outra carta do mesmo bispo em que trata sobre as igrejas dos distric­tos, e em particular da de Poliporto, dizendo que os Padres de Campanhia pretendem, a sombra do arcebispo, as ditas igrejas por respeito de suas mer­cancías e pera em Poliporto desemcaminharem a pimenta e mandarem em pa­guéis perá fora, e afirma que a esse respeito estáo tres Padres em Calecut sem fazerem hum s6 christáo.

O Viso-Rei enforma acerca da christiandade muito bem de nos e toca al- guns pontos bons; agardegase.

O arcebispo queixase acerca dos dijunos e dis sobre isto mil cousas a el Rei.

Os da misericordia de Goa afrimüo numa carta que devagamos as freirás, e pedem a el Rei que acuda a isto.

ARSI, Goa-Mal., vol. 17, fol. 251-252 (copia).

48

Dos cartas sobre los jesuítas de la costa de la Pescarla y sobre el arzobispo de Cranga­nor

I

Goa, 16 de febrero de 1619

«Treslado da carta do bispo de Cochim»

Vossa Magestade por carta sua de 20 de fevreiro passado me manda que da minha parte nao ponha impedimento algum aos religiosos da Companhia irem para aquellas igrejas da costa da Pescaría e Travancor 89, as quaes Vossa

89. El obispo Sebastián de S. Pedro, que como obispo de Meliapor.se mostró favorable a los jesuítas, después de su traslado a Cochim, cambió de actitud. Sobre sus relaciones con ellos durante este época, sus promesas no cumplidas de devolverles las iglesias de la Pescaría etc., cfr.: L. Besse , La Mission de Maduré, pp. 424-428.

Page 52: Sebastián de S. Pedro, O.S.A. · 2019. 10. 15. · Sebastián de S. Pedro, O.S.A. Obispo de Meliapor y de Cochim y arzobispo de Goa (+ 1629) DOCUMENTOS INÉDITOS PARA UNA BIOGRAFÍA

54 CARLOS ALONSO 52

Magestade diz que tem mandado que se lhes dem, por assí convir ao servido de Déos e seu, sem respeito a estarem confirmados em clérigos com aprenzentagáo de Vossa Magestade e conformado do prelado passado, que he ponto sobre que escreví a Vossa Magestade ha dous annos, a que era ne- cessario que Vossa Magestade differir para aquietado dos vigairos confirma­dos.

E posto que sobre esta materia das igrejas daquella costa podera infor­mar eu melhor a Vossa Magestade 90 e advertilo do que lhe convinha a sua consciencia e seguranza da ilha de C edo , todavía como Vossa Magestade com tanta resolugáo me escreve que os náo impida, eu cortando por minha honra e pella obrigado que tenho de deffender minha jurisdido, por obede­cer a Vossa Magestade fis petido ao Viso-Rei em que lhe requería que, con­forme as ordens que tivesse de Vossa Magestade mandasse meter ñas igrejas da costa da Pescaría e Travancor os religiosos da Companhia, que eu da minha parte lhe náo avia de pór impedimento algum. E deste meu requerimen- to requerí ao secretario do Estado que me passasse certidáo por vias, as quaes mando a Vossa Magestade com ésta, porque veia como em tudo obedecí a sua carta; e acrecentei mais na petido que eu desistía de quaesquer embargos que por minha parte estivessem na chancellaría. Tudo isto fis antes de eu vir de Cochim, donde mandei a petigao tanto que tive a primeira carta de Vossa Ma­gestade.

Chegando a esta cidade fis o mésmo requerimento oa Viso-rei, o qual cá lhes tinha mandado passar provisto pera irem para as igrejas, e nella esta- va incorporada a minha petigao e o meu requerimento. Pediráome estes reli­giosos a jurisdigáo e varas; respondilhes que os metesse de posse das igrejas e desapossasse os confirmados, que logo que lá fosse lhes daría a jurisdigao de varas daquellas minhas ovelhas de boa vontade. Insistirao que lhes avia tam­ban de dar a jurisdigao oridinaria da vara. Disselhes que eu poria lá vigairo da vara que com elles se desse bem, e que depois pello tempo em diante poderia ser que iria largandolhe a jurisdigao, mas que por hora nao convinha darlhe sedo.

E como estes religiosos sao mimosos do tempo, achao favor, dándose por agravados de eu lhes nao dar a vara, e escrevem a Vossa Magestade que eu lhe impido a hida aquellas igrejas e elles tem ja a provisao na mao; e porque os embargos antigos que eu tinha na chancellaría, de que ia em auto publico tinha desistido por petigao assinada por mim, estavao na chancellaría, t i r á r ­onnos e mandarao os treslados a Vossa Magestade ou a seus agentes para jus-

90. De Sebastián de S. Pedro se conoce una amplia relación sobre las supuestos malos tra­tos de los jesuítas a los cristianos de las costas de la Pescaría. Se señalan varias copias de dicha re­lación, todavía manuscrita: B1BL. Va t ., Vat. lat., 6424, fol. lr-28r: A r ch . P r o p . F ide , SOCG, vol. 194, fol. 423-441; ibid., vol. 230, fol. 159-176; Veroli, B ibl. G iovardiana, M s. 128; Zarago­za, B ibl . del Sem inario de S. C arlos, Est. 86, tab. 3 núm. 8884; cfr. R. Str eit , Bibliotheca Mis­sionum, vol. V, Aachen 1929, p.

Page 53: Sebastián de S. Pedro, O.S.A. · 2019. 10. 15. · Sebastián de S. Pedro, O.S.A. Obispo de Meliapor y de Cochim y arzobispo de Goa (+ 1629) DOCUMENTOS INÉDITOS PARA UNA BIOGRAFÍA

53 SEBASTIÁN DES. PEDRO, OSA... 55

tificarem que eu íhe impido a hida. Vossa Magestade verá a verdade ñas certi- dóes do secretario, que mando com ésta, em que se justifica bem o que tem procedido; mas como lhes nao dou a vara, atrevem a colar a verdade e escre- ver lá falsidades.

Os clérigos confirmados requerem sua justiga e eu lhes náo posso tolher que a procurem; assás fa?o em dar o que he meu e em náo impedir a entrada naquellas igrejas a estes religiosos. Em fin, senhor, o Viso-rei lhes passou pro- visáo e eu publicamente lhe requerí que confome as ordems de Vossa Magesta­de os metesse ñas igrejas. Querem que lhes dé vara e jurisdigao ordinaria, e es­to he o impedimento que tem pera se queixarem, mas náo se acabáo de decla­rar, porque se correm de dizer que por lhes náo darem a vara, se detem em sua hida; e porque estes religiosos persiguem muito aos clérigos daquellas igrejas e os vigairos da vara que lá ouve ate agora, ó anno passado ordenado dous ale-' vantamentos contra dous vigairos da vara, de que recresseráo mortes, porque as espingardas e as bombardas mos botaráo fora com seus parciais e de conti­nuo trazem aquella gente embrulhada contra o prelado. Náo achei clérigo que se atreva ir por lá por vigairo da vara estando elles lá, e assí será forjado darlhe tudo, e eu lhe daría a vara se comigo uzaráo outros termos. Em fim, eu tenho feito mais do que Vossa Magestade me pedió, mas he tal este mundo que, morrendo estos religiosos pellos intereses que tem nesta costa, fazemse de rogar e pedem o que o Estado náo he bem que lhe dé. Agraváose de lhes náo dar a vara, como elles a querem sem dependencia nenhuma de mim, e que so hide (?) crismar, e que o mais elles o háo de fazer, e isto sem perigo nenhum.

Ceiláo náo he conquista, e os gerais della com a hida destos religiosos a costa da Pescaría háo de chorar lagrimas de sangue, e as desordens que desta provisáo se háo de seguir náo ha Vossa Magestade em tempos tam infelices de remedíalos con facilidade. E se este agravo que se me fas por termos rigurosos me tomara com cabedal pera pagar o que devo, que em servido de Vossa Ma­gestade gastei, ouverame de ir pera Portugal. Em fim, Vossa Magestade de minha parte está servido e o Viso-Rei lhes tem dado provisáo e fará o mais que elles quiserem, e eu chorarei a desgrafa que tive em servir bem a Vossa Mages­tade e melhor que muitos nestes tempos, de qual espero que Déos Nosso Senhor me dé o premio e satisfagáo e paciencia pera sofrer as semresóes destes religiosos, que por ricos e favorecidos querem atropelar toda a rezáo e justi?a.

Lembro a Vossa Magestade que posto que tenho feito mais do que se me manda e desistido de tudo o que podera alegar, que todavía os clérigos confir­mados naquellas igrejas com aprezentafáo de Vossa Magestade e confirmado do prelado, que devem alegar de seu dereito e que Vossa Magestade devia de diferir a este ponto com huma provisáo, porque como he periuizo de 3.°, náo basta carta missiva, que em fim, he dessapossar a quem está em boa posse com bom titolo, e se o náo he, declareo Vossa Magestade pera que cessem as rezóes doquiera que de forjado as ha de haver da parte dos vigairos; que eu tudo o que era meu atropelei por obedecer a carta de Vossa Magestade e tam- bem, se pretendem o bispado, tudo o largarei com muito gosto. Porque veio,

Page 54: Sebastián de S. Pedro, O.S.A. · 2019. 10. 15. · Sebastián de S. Pedro, O.S.A. Obispo de Meliapor y de Cochim y arzobispo de Goa (+ 1629) DOCUMENTOS INÉDITOS PARA UNA BIOGRAFÍA

56 CARLOS ALONSO 54

senhor, que quem serve com satisfago em honradas occasióes (em tempos em’ que na India ha tantos trabalhos e falta de homens e de governo) náo tem pre­mio, e quem por tantas vias adultera o servido de Vossa Magestade, nada em boangas e favores. Porem, de mim nao ha Vossa Magestade de ter nunca quiexas, senáo que o sirvo fidelissimamente a minha custa, e dos favorecidos achará tribunais cheos de queixas contra a fazenda de Vossa Magestade e contra tudo o mais qua na India. Déos goarde a Vossa Magestade muitos an- nos com acrecentamento e quitagáo em seus estados.

De Goa, 16 de fevreiro de 619.

II

«Treslado da carta do arcebispo de Goa e bispo de Cochim sobre o arce- bispo de Cranganor» 91.

A christiandade da Serra de que he prelado o arcebispo de Cranganor pa­dece muitas inquietados e está arriscada a se perder, porque como o seu arce­bispo passou a cadeira para Cranganor e meteo no governo daquellas ovelhas religiosos da Companhia, inquietaráose de maneira aquelles christáos e o seu arcediago, que andáo quasi todos fora de sua obediencia e está aquella chris­tiandade arriscada a grandes scismas, porque o seu arcebispo náo vai a Anga- male, nem a Serra, nem fas lá residencia, nem o arcediago vem aonde elle está, e assí tudo he confusáo.

Querem aquelles christáos e o seu arcediago que o seu prelado se chame arcebispo de Anagamale e que lá resida, entre elles, e náo em Cranganor, onde náo ha christáos de S. Thomé, nem querem ser governados e visitados por reli­giosos da Companhia; e porque Vossa Magestade tenha verdadeira infor­m ado e acuda com o remedio aquella christiandade, nos pareceo que ambos em conformidade, pella obriga?áo que temos, deviamos avisar a Vossa Ma­gestade pera nesta occasiáo em que o arcebispo de Cangranor fica cegó de tu­do nesta cidade e pede succesor, proveía Vossa Magestade aquella christianda­de com hum arcebispo clérigo ou religioso que náo seia da Companhia, com titulo de arcebispo de Anagamale, e que lá resida, e náo em Cranganor, por­que desta maneira ganhará Vossa Magestade aquella christiandade e náo fica- rá como está arriscada a se perder, e seu arcediago aquietarseha e todos vive- ráo em paz e obediencia com seu prelado.

Pedemos mais a Vossa Magestade que, pois se ha de proveer prelado que assista em Angamale, que seia servido mandar restituir Cranganor ao bispado

91. El contenido de esta carta, firmada por Sebastián de S. Pedro conjuntamente con el ar- zobispp de Goa, es sustancialmente idéntico al del doc. 47.

Page 55: Sebastián de S. Pedro, O.S.A. · 2019. 10. 15. · Sebastián de S. Pedro, O.S.A. Obispo de Meliapor y de Cochim y arzobispo de Goa (+ 1629) DOCUMENTOS INÉDITOS PARA UNA BIOGRAFÍA

55 SEBASTIÁN DE S. PEDRO, OSA... 57

de Cochim, para quietaçâo da christiandade da Serra. Goarde Déos por muitos annos etc.

Em 16 de fevreiro de 619... · J·

Frei Christoväo, arcebispo Primas. Fr. Sebastiäo de S. Pedro.

ARSI, Goa-Mal., vol. 17, fol. 255r-256r (copia).

49

Carta de Sebastián de S. Pedro, obispo de Cochim, ai P. G. Fernández, SJ.

Cochim, 11 de noviembre de 1622

Dom Frei Sebastiáo de S. Pedro, por mercé de Déos e da Santa Igreja de Roma bispo de Cochim, do Conselho del Rei nosso Senhor etc. Aos que esta nossa provisao virem ou della noticia tiverem saude em Christo nosso Senhor. Fazemos saber que considerando nos a grande necessidade que ha no reino de Japhanapatao 92 de obreiros e pregadores evangélicos pera a conversad dos in­fléis, que hoje sao todos vasallos de Sua Magestade, e conhecendo bem (como temos experimentado e visto) o cuidado e celo e asistencia com que os reli­giosos da Companhia de Jesús se empregao na conversao dos infieis, a curiosi- dade com que se aplicam a saber a lingua das térras em que estao, o calor com que tratao de cathechizar os christaos que a su cargo estao, e que neste parti­cular excedem com grande excesso a todos os mais religiosos destas partes, e considerando mais a obriga?ao que nos temos de desencarregar a consciencia de Sua Magestade e a nossa, pondo mais diante dos olhos o fructo que se pode seguir na conversao dos infieis daquelle reino e dos mais que com elle comuni- cam, ouvemos por bem e por grande servido de Déos nosso Senhor e de Sua Magestade e augmento de nossa sancta fe catholica de pedir ao R. Padre Gas­par Fernandez 93, Provincial da Companhia de Jesús desta Provincia do Sul, nos desse religiosos para poderem empregarse na conversao dos infieis e pregado da ley evangélica no dito reino de Japhanapatao e mais partes alí iunctas da ilha de Ceilao; e elle, considerando o grande servido que se fazia a Déos nosso Senhor e a Sua Magestade, ouve por bem de nos nomear pera ¡Jri- meira cabera e obreiro desta missao o P. Pedro Rebello, lente de Prima de Theologia neste Collegio de Cochim, por ser pessoa qualificada em virtude e

92. Señalan algunas cartas de este P. Provincial: C. Sommervogel, Bibliothèque, vol. III, col. 651; vol. IX, col. 325; y R. Streit, Bibliotheca missionum, vol. V, pp. 45-46, 74,75,76,78.

93. Este documento supone la aprobación jurídica del Ordinario para el comienzo del apos­tolado de los jesuítas en la península septentrional de Ceilán, llamada Jaffna, o —como escribían entonces— Jafanapatáo. Lo resume; A. Santos, Las misiones bajo el patronato portugués (I), pp. 400-401, con indicación de estudios monográficos.

Page 56: Sebastián de S. Pedro, O.S.A. · 2019. 10. 15. · Sebastián de S. Pedro, O.S.A. Obispo de Meliapor y de Cochim y arzobispo de Goa (+ 1629) DOCUMENTOS INÉDITOS PARA UNA BIOGRAFÍA

58 CARLOS ALONSO 56

em letras eminente e muito exemplar. Pello que ouvemos por bem que o dito P. Pedro Rebello e todos os mais religiosos que agora pello tempo em diante o dito Padre Provincial e seus succesores mandarem pera o dito reino de Japha- napatüo e Ponta das Pedras94, Triquemale, e térras de Batecalon 95, possao ñas ditas partes levantar igrejas de novo e nellas administrar os sacramentos a todos os christáos, e que possáo pregar e converter almas e fazer o officio de nossos vigairos assí e da manheira que nos o fizeramos se prezentes estivera- mos, que para isso concedemos nossos poderes e autoridade ao dito P. Pedro Rebello e a todos os mais Padres que por elle e pelos Padres Provinciais e mais prelados da Companhia de Jesús forem postos em as ditas igrejas, e manda­mos ao exercicio da pregagáo evangélica, aos quais todos e cada hum por sí nestes prezentes escritos de agora pera entao e de entao pera agora concede­mos toda nossa autoridade no spiritual e que possao absolver de quaisquer censuras a nos reservadas postas a iure et ab homine e dos casos reservados; e no temporal poderao castigar e reprehender, apenar e prender os que lhe pa­recer que tem a culpa, usando sempre com elles mais de misericordia que de ri­gor. E poderao alevantar igrejas na Ponta das Pedras e seu distrito, e Trin- quellemale e térras de Batecalon, e na povoagao e fortaleza da Japhanapatúo e em todo o reino, em os lugares, destrito e territorio que lhe asinar o capitúo mor Phelipe Doliveira 96, porque o destrito e lugar que lhe asinar ao dito P. Pedro Rebello e aos mais da Companhia de Jesús para fazerem igrejas e se empregarem no ministerio da conversáo, esses mesmos lugares e destrito lhe nomeamos e ouvemos por nomeado e asinado, para que nelle nao possao entrar qualisquer outros religiosos senao somente os da Companhia de Jesús; e nos tambem lhe asinamos o porto de Poregaro no dito reino, e queremos que allí faga o dito P. Pedro Rebello igreja e a mande fazer ñas ilhas adiacentes e vizinhas a Japhanapatáo, porque para isso lhe concedemos todos os nossos poderes e autoridade. Notificamolo assí ao dito senhor Phelipe Doliveira, ca- pitáo mor da fortaeza e reino da Japahanapatao, e ao nosso vigairo da igreja matris Baltazar Leitúo, e aos mais que lhe socederem, e lhe mandamos que ao dito P. Pedro Rebello e aos mais Padres da Companhia receba e agasalhe com amor e caridada e com elles tenha toda boa correspondencia de amor e amiza- de, porque demais de ser a isto obrigado, levaremos nos particular gosto e contentamento com ver que com os ditos Padres corre como fiel e verdadeiro amigo. Dada nesta cidade de Cochim, sob nosso sinal e selho de nossa chan-

94. En Ponta das Pedras tuvieron residencia los franciscanos; cfr. P aulo da T rindade,

Conquista, vol. III, pp. 192, 246.95. Trinquemale y Batecalon, respectivamente Trincomalie y Batticaloa, eran dos lugares

en la costa oriental de Ceilán, donde los portugueses construyeron sendas fortalezas por estos años; pero ya en 1639 habían caído en manos de los holandeses: Cfr. A. Santos, Las misiones..., pp. 400-401.

96. Sobre Felipe de Oliveira, capitán de Jaffna, hay algunas noticias en: P aulo da T rinda-

de , Conquista..., vol. III, pp. 189,195,207 etc. (véase índice de nombres, p. 599).

Page 57: Sebastián de S. Pedro, O.S.A. · 2019. 10. 15. · Sebastián de S. Pedro, O.S.A. Obispo de Meliapor y de Cochim y arzobispo de Goa (+ 1629) DOCUMENTOS INÉDITOS PARA UNA BIOGRAFÍA

57 SEBASTIÁN DE S. PEDRO, OSA... 59

cellaria, aos onze de novembro. O Padre Conego Antonio Teixeira a fes escre- ver anno de 622.

ARSI, Goa-Mal., voi. 18, fot. 59r-v (copia).

50

Carta de Antonio Albergati, Colector Apostólico en Portugal, el Card. Secretario de

Estado.

Lisboa, 9 de marzo de 1624

Illustrissimo e Reverendissimo Signore e padrone mio colendissimo.

Sono da tre mesi che non ho veduto lettere di V. S. Illma...Sua Maestà ha fatto arcivescovo di Goa e primate dell’Indie un frate di

Sto. Agostino, che era prima vescovo di Cochim; e se bene egli è huomo da be­ne e buon prelato e merita questo carico per asser’anco delli più vecchi che siano nell’India, tuttavia santa cosa sarebbe se si potesse ottenere da Sua Ma­està che per l’avvenire non si facessero frati vescovi in quelle parti, sì per Pemulatione con l’altre religioni tra di loro, come ancho perché l’esperienza ha mostrato questo non esser’espediente per altri gravi rispetti. Per tanto, se parrà espediente a Sua Beatitudine, negli altri negotiati che si faranno in Madrid, questo punto si potrebbe proporre con maniera a Sua Maestà, mostrandosile gl’inconvenienti che seguono da far questi religioni vescovi et maggiore servitio di quei regni facendosi vescovi preti secolari. Rimettendomi però alla molta prudenza di Vostra Signoria Illustrissima, alla quale per fine bacio humildemente le mani.

Di Lisbona, li 9 di marzo 1624.Di Vostra Signoria Illustrissima e Reverendissima (autógrafo): obligatis­

simo e devotissimo servitore.Antonio Albergati97, vescovo.

Arch. Vat., Portogallo, voi. 15, fol. 9r-v (orig.).

97. Una síntesis moderna de la biografia de Antonio Albergati (1566-1634), que, después de ser Nuncio en Colonia (1610-1621), fue también Colector en Portugal (1621-24) y murió en Ro­ma, véase: M. Rosa , art. «Albergati, Antonio», en: Dizionario biografico degli italiani, voi. I. pp. 615-617.

Page 58: Sebastián de S. Pedro, O.S.A. · 2019. 10. 15. · Sebastián de S. Pedro, O.S.A. Obispo de Meliapor y de Cochim y arzobispo de Goa (+ 1629) DOCUMENTOS INÉDITOS PARA UNA BIOGRAFÍA

60 CARLOS ALONSO 58

51

Carta de ¡a S. Congregación de Propaganda Fide al arzobispo de Goa

Roma, 19 de junio de 1624

All’Arcivescovo di Goa.

Per aiuto spirituale dei popoli dell’Indie Orientali e particolarmente di quelli dell’isole di Solor e dei regni di Sian, la Santità di Nostro Signore e la Sacra Congregatione di Propaganda Fide rimandano il Padre Fr. Michel Rangel98 con alcuni compagni, tutti domenicani, havéndo Sua Beatitudine havuto molto buone relationi della loro sufficenza e bontà. Dai medesimi Padri Vostra Signoria riceverà questa lettera, colla quale d’ordine di Sua San­tità le raccomando questi religiossi, accioché si compiaccia di favorirli dovum- que potrà. Assicuro Vostra Signoria Illustrissima che piaceranno a Sua Beati­tudine le cortesi dimostrationi ch’ella farà loro. Et per fine le bacio le mani.

Roma, 19 giugno 1624 " .

Arch. Prop. Fide, Lettere, voi. 3 (1623-24), fol. 108v (registro).

52

Verbal de las actas de la Congregación Consistorial.

Roma, 7 de octubre de 1624

Feria 2 .“, die 7 Octobris, Romae in aula palatii Quirinalis fuit consisto­rium secretum, in quo

98. Este religioso fue obispo de Cochim (1631-46): cfr. Hierarchia catholica, vol. IV, 155; C.-Ch. de Nazareth, Mitras lusitanas, vol. H; pp. 77-81. A partir del 16 de marzo de 1634 y por espacio de año y medio gobernó la archidiócesis de Goa en sede vacante: ibid., yol. I, 2.a ed., pp. 141-144. Un memorial suyo lo señala: R. Streit, Bibliotheca, vol. V, pp. 100-101, y una relación de 1623 (publicada en 1635): ibid., p. 122. Sobre la presentación de esta relación a Propaganda Fi­de, la cual dio origen a la carta de que ahora nos ocupamos, cfr.: J. Metzler, OMI, «Orienta­tion, programme et premières décisions (1622-1649)», en: Sacrae Congregationis de Propaganda Fide memoria rerum, 1622-1972, Rom-Freiburg-Wien, ed. Herder, vol. 1/1, pp. 146-196, espe­cialmente en la p. 153; ibid., p. 552.

99. En 1624 Propaganda Fide escribió otras tres cartas al arzobispo de Goa: a) el 3 de febre­ro, en recomendación de los carmelitas descalzos (fol. 49r); b) el 18 de julio, en recomendación del arzobispo dominico Ángel María Cittadini, destinado a Armenia, pero que murió en 1629, en Méjico, en un viaje para recoger limosnas con destino a Armenia (fol. 127v): c) el 28 de di­ciembre, en recomendación de una misión de agustinos a Arabia Feliz. Esta última carta la publicamos nosotros en un artículo sobre la proyectada misión a Arabia en: Augustiniana 10 (1960) 68-69. No publicamos aquí las otras dos cartas, pues cuando fueron escritas Sebastián de S. Pedro no era todavía arzobispo de Goa, aunque gobernaba la diócesis. Él nunca acusó recibo de ellas.

Page 59: Sebastián de S. Pedro, O.S.A. · 2019. 10. 15. · Sebastián de S. Pedro, O.S.A. Obispo de Meliapor y de Cochim y arzobispo de Goa (+ 1629) DOCUMENTOS INÉDITOS PARA UNA BIOGRAFÍA

59 SEBASTIÁN DE S. PEDRO, OSA... 61

... Eodem referente (scii., Card. Borgia), absolvit Sebastianum de S. Petro ab vinculo quo tenebatur ecclesiae Cochinensi, et transtulit ad ecclesiam metropolitanam Gaonam in Indiis Orintalibus, vacantem per obitum Chris- tophori de Sa, ultimi archiepiscopi l0°, cum retentione compatibilium et cum decreto quod antequam possessionem adipiscat, fidei professionem per seip- sum emittere et ad Urbem quam primum transmittere teneatur».

Arch. Vat., Arch. Consist., Acta Camer., vol. 15, fol. 241v; Acta Miscell., vol.

27, fol. 45v.

53

Concesión del palio como arzobispo de Goa a Sebastián de S. Pedro.

Roma, 16 de octubre de 1624

Romae in palatio montis Quirinalis, feria V, die XVI Octobris M.DC.XXIV fuit consistorium secretum in quo Sanctissimus Dominus noster ... Concessit moderno archipiescopo Goano pallium de corpore beati Petri sumptum, quo in sua ecclesia utatur, cum facultatibus et caeremoniis et cum decreto quod infra biennium trasmittat ad curiam satisfactionem opportunam mandati pro petendo pallio et quod ante illius susceptionem quam primum te­neatur fidei professionis instrumentum ad eadem curiam pariter transmittere.

Arch. Vat., Arch. Consist., Acta Miscell., vol. 27, fol. 48v.

54

Fragmento de una carta del caballero Giovanni Antonio Antica al Papa

Goa, 20 de febrero de 1625

Santissimo et beatissimo Signore.

Doppo de bacciar humilissimamente 101... Questo prelato che hoggi è di Goa per la guerra di Peleacati meritò al re, perché pigliò la fortezza agl’Olan- desi a forza d’armi l02, ma il capitano che gli-sucesse la lasciò perdere. Lui è

100. Cristóbal de Sa o de Lisboa, OSH, después de haber sido obispo de Malaca (1604- 1612), fue arzobispo de Goa durante el período 1612-1622. Cfr. Hierarchia catholica, vol. IV, pp. 195, 228; C.-Ch. de Nazareth, Mitras lusitanas, vol. II, pp. 231-232; vol. I, pp. 117-130.

101. Sobre Juan Antonio Antica véase nota 81 y doc. 71.102. Cfr. doc. 39. Con carta del 31 de enero de 1614 el rey agradecía a este obispo los servi-

Page 60: Sebastián de S. Pedro, O.S.A. · 2019. 10. 15. · Sebastián de S. Pedro, O.S.A. Obispo de Meliapor y de Cochim y arzobispo de Goa (+ 1629) DOCUMENTOS INÉDITOS PARA UNA BIOGRAFÍA

62 CARLOS ALONSO 60

persona benemerita et molto valoroso capitano nel servitio del re; he persona del quale sempre si hebbe buon saggio di buona et santa vita, e ben volsuto da questo clero, sacerdoti et populo, et odiato da cativi, perché è risoluto corno un’altro Sisto Quinto di buona memoria. Perché contra preti vitiosi non tiene niuna misericordia; amico dei poveri, ha posto il suo pontificai con grande pompa et richi ormaneti et tiene due mittre adornate di pietre finissime et di prezo et con molte perle Im, et va ordinando il servitio come il stato suo richiede; del quale ne aspetto dar degni raguagli a Vostra Beatitudine, come faceva in tempo dell’arcivescovo mio patrone D. Alessio de Menesse. Et con questo fine prostrato alli santissimi piede di Vostra Beatitudine eli baccio et gli chiedo la santa beneditione per me et miei figli et figlie et famiglia.

Di Goa, li 20 de febrero 1625.

ARch. Prop. Fide, SOCG, voi. 189, fol. 334r y 339r (autògrafa).

55

Carta de Felipe IV a los Gobernadores de Portugal

Barbastro, 5 de febrero de 1626

Governadores amigos etc. Vi huma consulta do Conselho de minha fa- zenda sobre o escriptorio que o Arcebispo de Goa diz que mandava ao Conde Duque de Sanct Lúcar l(M, que me enviastes com vossa carta de 10 de janeiro passado; e ordenareis que quando vir o escriptorio, se cobre e abra a faga em elhe a mais diligencia que tenho mandado pella minha carta de dez de de- zembro. Escripta em Balvastro a 5 de fevreiro de 1626.

Arch. Gen. de Simancas, Secret. prov., vol. 1520, fol. 7r (registro de las cartas).

cios prestados al Estado de la India en Peleacate: Documentos remitidos da India, vol. III, p. 31; ver también pp. 190, 302.

103. «Na sé de Goa se conservam muitas pegas de prata e de seda, donativo deste arceb».: C.—Ch. de Nazareth, Mitras lusitanas, vol. 1, 2.a ed., p. 131.

104. Era el duque de Olivares, D. Gaspar de Guzmán. La Enciclopedia Universal Ilustrada (Espasa) en la biografía del duque de Olivares escribe que era duque dé Sanlúcar de Barrameda (vol. 27, pp. 402-404), mientras que en el artículo dedicado a esta villa no dice que fuera ella titu­lar de un título nobiliario, que, en cambio atribuye a Sanlúcar la Mayor (Sevilla): ibid., vol. 53, p. 1418, aunque añade —creemos que equivocadamente— que dicho título es dado al duque de Oli­vares en 1635, mientras que el documento que aquí publicamos y demás que le siguen son de 1626.

Page 61: Sebastián de S. Pedro, O.S.A. · 2019. 10. 15. · Sebastián de S. Pedro, O.S.A. Obispo de Meliapor y de Cochim y arzobispo de Goa (+ 1629) DOCUMENTOS INÉDITOS PARA UNA BIOGRAFÍA

61 SEBASTIÁN DE S. PEDRO, OSA... 63

56

Carta de Felipe IV a los Gobernadores de Portugal

Barbastro, 13 de febrero de 1626

Governadores amigos etc. Do Arcebispo de Goa se receberáo as tres car­tas que se os enviao neste despacho: huma sobre os depósitos secretos de dinheiro e pegas que ministros meus daquelle Estado fazem em conventos de religiosos; o qual ordenareis que se veja na Mesa de consciencia e Ordens e que faga consulta do que na materia lhe parecer e depois de a verdes em gover- no, ma enviareis avisándome do vosso. Outra em que avisa cómo mandou re­formar a Irmandade de Sanct Pedro e que ordenou no compromisso della al- gumas cousas convenientes para os clérigos pobres serem milhor curados e lhes nao faltar o necessario. E escreverselhe-a agradecendoselhe o que nisto fiz, e que assí nestas obras como em outras semelhantes, tocantes a seu offi- cio, espero que procederá como convem. Outra sobre as freirás do convento de Sancta Monica l05, e emcomendarselhe-a que favorega estas religiosas em tudo, como delle confío que o fará, porque receberei disso prazer. E ao Viso- Rei da India se escreverá tambem o mesmo ñas vias das naos deste anno e que tenha particular conta com estas religiosas. Escripia em Balvastro, a 13 de fevreiro de 1626.

Arch. Gen. de Simancas, Secret. Prov., vol. 1529, fol. 12v-13r, (registro de las car­tas).

57

Carta de Felipe IV, rey de España, a los Gobernadores de Portugal.

Barbastro, 13 de febrero de 1626

Governadores amigos etc. Com esta vai outra carta do Arcebispo de Goa em que pede huma viagem da China para a obra que se faz na igreja da See 106 e alguns livros de coro, e que os Viso-Reis náo se servSo dos capitulares della

105. Sobre el convento de monjas agustinas de Goa, fundado por Alejo de Meneses en 1606, y del cual se conoce la lista completa de las superioras hasta la supresión del mismo en el siglo pasado (cfr. A. da Silva Reco, Documentando, vol. IX, pp. 127-141), escribió una monografía a finales del siglo XVII el agustino descalzo portugués: Agustín de Santa María, História da fundando do real convento de Santa Mónica da cidade de Goa..., Lisboa 1699.

106. Como es sabido, este arzobispo construyó el crucero y el ábside de la catedral de Goa, como recuerda su lápida sepulcral, que publican: C.-Ch. de Nazareth, Mitras lusitanas, vol. I, p. 137 y G. de Santiago Vela, Ensayo, vol Vil, p. 254.

Page 62: Sebastián de S. Pedro, O.S.A. · 2019. 10. 15. · Sebastián de S. Pedro, O.S.A. Obispo de Meliapor y de Cochim y arzobispo de Goa (+ 1629) DOCUMENTOS INÉDITOS PARA UNA BIOGRAFÍA

64 CARLOS ALONSO 62

ñas petacas de seus capelláes, nem apressentem para conegos e vigairos aos que os servem naquellas pravas, e se declare se os capitulares que sao deputa- dos do Sancto Officio háo de vencer ordenados de conegos sem servir. E lembra juntamente que aos vigairos das parroquias e ilha de Goa se nao paga com pontualidade seus ordenados. Emcomendovos que a remitíais a Mesa da consciencia com ordem que depois que se haver comunicado com o bispo in­quisidor geral o particular dos salarios dos deputados da Inquisi^ao, me con­sulte o que parecer, que me enviareis com o vosso.

Escripia em Balvastro, a 13 de fevreiro de 1626.

Arch. Gen. de Simancas, Secret. prov., vol. 1520, fol. 13r (registro de las cartas).

58

Carta de Felipe IV, rey de España, a los Gobernadores de Portugal

Basbastro, 13 de febrero de 1626

Governadores amigos etc. HirSo com ésta duas cartas do Arcebispo de Goa, vindas ñas naos do anno passado, huma sobre os clérigos que pretendem ser próvidos de beneficios, em particular a quaes dos que nSo tem as partes ne- cessarias e estando criminosos se derao beneficios. Outra sobre a pretensao que tem de prover o officio de recevedor de Bardes, assí como o fizerao os Ar- cebispos seus antecessores; e ordenareis que ésta se veja na Mesa da conscien­cia e depois no Conselho da minha fazenda, com as provisbis que se passarao aos mais Arcebispos de Goa porem recebedores em Bardes. E do que lhes pa­recer farao consultas, que me mandareis, avisándome do vosso. Escripia em Balvastro, a 13 de fevreiro de 1626.

Arch. Gen. de Simancas, Secret. prov., vol. 1520, fol. 13v.

59

Carta de Felipe IV, rey de España, para los Gobernadores de Portugal

Barbastro, 13 de febrero de 1626

Gobernadores amigos etc. Neste despacho se vos remettem duas cartas do Arcebispo de Goa, vindas ñas naos do anno passado, huma sobre a diligencia que se lhe cometeo tocante aos dinheiros das alfandegas e outros pertencentes a minha fazenda, que Dom Jeromino de Acevedo arrecadou no tempo que foi

Page 63: Sebastián de S. Pedro, O.S.A. · 2019. 10. 15. · Sebastián de S. Pedro, O.S.A. Obispo de Meliapor y de Cochim y arzobispo de Goa (+ 1629) DOCUMENTOS INÉDITOS PARA UNA BIOGRAFÍA

63 SEBASTIÁN DES. PEDRO, OSA... 65

General da Conquista de Ceilao 107. E a materia desta, com o que se deve pro­ver nella, fareis ver no Conselho de minha fazenda e despois de se dar vista de tudo ao meu procurador, me consultará o que se lhe offerecer. Outra em que me da conta de cómo sagrou o Arcebispo de Cranganor 108 e que mandou reli­giosos da Companhia a conversáo do reino de Jafanapatáo 109; e que tambem os religiosos de Sao Francisco que alí residem vao obrando no mesmo effeito no. E que entregará o bispado de Cochim a quem lhe succeder nelle mais quieto e sossegado do que o achou e a See melhorada e próvida de tudo, com a pratta della e das igrejas, que desempenhou. E responderselhe a que folguei de entender isto e que lho agradego e espero que na See de Goa fa?a o mesmo que deixou feito na de Cochim. Escripta em Balvastro, a 13 de fevreiro de 1626.

Arch. Gen. de Simancas. Secret. prov., vol. 1520, fol. 13v-14r (registro de las car­tas).

60

Carta de Sebastián de S. Pedro, arzobispo de Goa, al Card. Bandini, Prefecto de la S. Congregación de Propaganda Fide

Goa, 20 de febrero de 1626

Illustrissime et Reverendissime Domine.

Recepi litteras Vestrae Illustrissimae et Reverendissimae Dominationis, in quibus ex parte Domini nostri et Illustrissimorum Cardinalium S. Congrega­tionis de Propaganda Fide mihi iniungebat ut, religiosos S. Augustini commo­rantes in conventu de Mascate in Arabia Felice in multis bono animo adiuva- rem ad hoc ut possint per dictam Arabiam munus praedicationis evangelicae exercere et barbaros illos, Mahometicae sectae professores, ad nostram catho­licam fidem convertere 111. Ubi primum accepi litteras Vestrae Illustrissimae

107. D. Jerónimo de Azevedo fue capitán general de Ceilán durante el periodo 1594-1612. Sobre este cargo militar y una lista de los capitanes generales de aquella isla, véase: Paulo da Trindade, Conquista, vol. III, pp. 12-16; otros detalles acerca de D. Jerónimo de Azevedo están señalados en el índice de nombres (p. 582).

108. Esteban de Brito, SJ, arzobispo de Cranganor (1624-1641), acerca de cuya actuación véase en síntesis: A. Santos, Las misiones, pp. 198-206, 220-223.

109. Cfr. doc. 80.110. Los franciscanos fueron los primeros misioneros de Ceilán y los únicos hasta 1602, en

que empezaron a llegar jesuítas. Más tarde (1606) llegaron también los agustinos. Sobre la activi­dad de los franciscanos hay abundantísimos datos en la obra de Paulo da Trindade, Conquista en los tres volúmenes. Consúltense los respectivos índices de nombres: vol. I, p. 400; vol. II, p. 443; vol. III, p. 592.

111. Cfr. nota 99, letra c.

Page 64: Sebastián de S. Pedro, O.S.A. · 2019. 10. 15. · Sebastián de S. Pedro, O.S.A. Obispo de Meliapor y de Cochim y arzobispo de Goa (+ 1629) DOCUMENTOS INÉDITOS PARA UNA BIOGRAFÍA

66 CARLOS ALONSO 64

Dominationis, vocari feci Vicarium Provincialem Ordinis Eremitarum S. Augustini in istis partibus orientalibus 112 et libentissimo animo ei obtuli pecu­niam et omnia necessaria ad sustentationem et victum ordinariorum religioso­rum in dicta Arabia commorantium. Sed, cum rex Persarum in illis partibus adhuc obdurato animo bellum contra Lusitanos prosequatur et Arabes insec­tetur ut securius possit arcem de Mascate et Arabiam pro illa parte suo impe­rio subiugare, non possunt religiosi praedicti dictam missionem in Arabia pro­sequi. Sed, ubi primum tempus obtulerit occasionem qua possint in illis parti­bus Evangelium promulgare, eos qua potuero liberalitate hilarique vultu et bono animo adiuvabo.

Alias accepi litteras Illustrissimae Dominationis Vestrae per manus Fratris Michaelis Rangel, Ordinis S. Dominici professoris, super favore et auxilio praestando dicto Michaeli et fratribus Dominicanis ad praedicandum Iesu Christi Evangelium in insulis de Solor u3. Sed cum in illis partibus omnia fere sint sub ditione haereticorum et chriatiani sint dispersi et non habeant cer­tum vivendi locum, non est ausus dictus Frater Michael Rangel proficisci in dictas insulas de Solor. Et licet illae insulae sint in destrictu et dioecesi episco­patus Malaquensis, ego tamen quando tempus praebuerit occasionem eundi in dictas insulas ad praedicandum Christi Evangelium cum sociis, adeo adiuva­bo, quod Deus noster et Illustrissimi Domini Cardinales S. Congregationis de Propaganda Fide et Vestra Illustrissima Dominatio de meo favore et servitio circa dictos fratres Dominicanos se satisfactos ostendant. Velim tamen ad le­vandam laborum a me quotidie perpesorum in Orientali plaga, ut Dominatio Vestra Illustrissima in aliquibus occasionibus sui gustus et servitii de me tam­quam de suo familiarissimo disponat et me amicum et summopere obligatum recognoscat. Deus Optimus Maximus Vestram Illustrissimam Dominationem per multos annos salvum et incolumen conservet.

Datum Goae, metropolis Indiae Orientalis, die vigessima (sic) mensis Februarii anni Domini 1626.

Dominationis Vestrae Illustrissimae.Sebastianus archiepiscopus Goensis, Indiae Orientalis Primas.Illustrissimo Cardinali Bandini "4.

Arch. Prop. Fide, SOCG, vol. 129, fol. 200r-v (autógrafa).

112. Era el P. Juan de Rocha (+ 1636), cuya semblanza biográfica ofrece: A. da Silva Re­gó, Documentando, vol. XI, pp. 259-261; vol. XII, pp. 141-142.

113. Cfr. doc. 51.114. Aunque el Prefecto de Propaganda Fide era el Card. Ludovisi, Sebastián de S. Pedro

escribe al Card. Bandini porque él era quien había firmado la carta de Propaganda Fide del mes de diciembre de 1624. Como más antiguo de los cardenales miembros de la Congregación sustituía con frecuencia al prefecto, en sus ausencias, nada raras en esta época: cfr. J. Grisar, SJ, Maria Wards Institut vor römischen Kongregationen, Roma 1966, pp. 335 nota 134,403,407 etc. Una semblanza biográfica sintética del Card. Bandini en: A. Merola, art. «Bandini, Ottavio», en: Dizionario biográfico degli italiani, vol. 5, Roma (1963), pp. 718-719.

Page 65: Sebastián de S. Pedro, O.S.A. · 2019. 10. 15. · Sebastián de S. Pedro, O.S.A. Obispo de Meliapor y de Cochim y arzobispo de Goa (+ 1629) DOCUMENTOS INÉDITOS PARA UNA BIOGRAFÍA

65 SEBASTIÁN DE S. PEDRO, OSA... 67

61

Carta de Felipe IV, rey de España, al Virrey de la India

Monzón, 26 de marzo de 1626

Conde Viso-Rei da India, amigo etc. Representousseme que nas illias de Salsette fizerào de novo seis igrejas por ordem do Arcebispo de Goa, em que se puzerào seis religiosos da Compañhia de Jesus. E porque por sua parte se pretende o necessario para sua sustentado nas rendas dos pagodes, como se da aos vigairos das igrejas mais antigas das mesmas ilhas, e para a fabrica dellas, me pareceo emcomendarvos me informéis qué causa ouve para o Arce­bispo eregir de novo estas igrejas e se he necessario avelas naquelas ilhas ou se bastào para administrado dos sacramentos as que nellas ha antigas, e o que se da de sustento a cada hum dos vigairos. E tudo me avisareis particularmente com vosso parecer. Escripta em M ondo, a 26 de margo de 1626.

Arch. Gen. de Simancas, Secret, prov., voi. 1520, fol. 33r (registro de las cartas).

62

Carta real para los gobernadores de Portugal

Barcelona, 31 de marzo de 1626

Governadores amigos etc. Por las naos do anno passado enviou o arce­bispo de Goa algumas cousas, entreguas a Joào Pereira Cortereal, para o mar­quez de Castel Rodrigo meu gentilhomem de camara e veedor de minha fa- zenda, e para o Doutor Mendo da Mota de Valadares, do meu Conselho e meu desembargador do pago. E porque elles fizerào donativo dellas ao hospi­tal de Sancto Antonio dos Portugueses da villa de Madrid, vos encomendó que as mandéis cobrar logo de Joào Pereira Cortereal e remételas dahy com brevidade na forma em que vieráo da India, dirigidas ao provedor e officiaes do mesmo hospital.

Escritpta em Barcelona, a 31 de margo de 1626.

Arch. Gen. de Simancas, Secret, prov., voi. 1520, fol. 36v (registro).

115. Marqués de Castel-Rodrigo en 1626 era D. Manuel de Moura, hijo del primer marqués D. Cristóbal de Moura, gran favorito de los reyes Felipe II y Felipe III, y de Dfta. Margarita de Cortereal. D. Manuel fue más tarde embajador español en Roma (1631-41) y desempeñó varios otros cargos de alta responsabilidad política. Murió en Madrid el 28 de enero de 1652: cfr. En­ciclopedia Universa! Ilustrada (Espasa), vol. 12, p. 244.

Page 66: Sebastián de S. Pedro, O.S.A. · 2019. 10. 15. · Sebastián de S. Pedro, O.S.A. Obispo de Meliapor y de Cochim y arzobispo de Goa (+ 1629) DOCUMENTOS INÉDITOS PARA UNA BIOGRAFÍA

68 CARLOS ALONSO 66

63

Carta real para el virrey de Portugal

Madrid, 27 de agosto de 1626

Conde amigo etc. Por cartas de 25 de fevreiro e 31 de margo deste anno mandei que quando visse o escritorio que o arcebispo de Goa dizia que man­dava ao Conde Duque de Sanct Lúcar, se cobrasse e abrisse e fazesse nelle a mais diligencia que eu tinha ordenado pella minha carta de 3 de dezembro do anno passado, e que as cousas que pellas naos della o arcebispo avia enviado para o marqués de Castel Rodrigo e Mendo da Motta, de quelles tinháo feito donativo ao hospital de Sanct Antonio dos Portuguezes desta villa de Madrid, se cobrassem logo de Joao Pereira Cortereal, que as trouxe, e remetessem aquí com brevidade, na forma que vierao da India, dirigidas ao provedor e officia- es do hospital. E porque quero saber se vos veo o escritorio e se fez nelle a dili­gencia referida, vos encomendó mo aviséis e que com todo o effecto e sem dilagao fagaes enviar ao hospital as cousas que vierao para o marqués de Cas­tel Rodrigo e Mendo da Motta e que assi o ordenéis logo.

Escritpta em Madrid a 27 de agosto de 1026.

Ardi. Gen. de Simancas, Secret, prov., voi. 1520, fol. lOlr (registro).

64

Carta real para el virrey de Portugal

Madrid, 23 de septiembre de 1626

Conde governador amigo etc. No despacho de cinquo do presente envias- tes huma consulta do Conselho da minha fazenda sobre o escritorio que o Ar­cebispo de Goa mandou ao Conde de Sanct Lúcar, e cousas que tambem en- viou ñas naos do anno passado para o Márquez de Castel Rodrigo e Dr. Men­do da Motta, que ambos tem applicado ao hospital de Sancto Antonio dos Portugueses desta corte. E avendoa visto, me pareceo dizervos que o Con- sehlo de minha fazenda, em consulta sua de 10 de janeiro deste anno, me fez relagao que fazendosse diligencia pelo escritorio com Antonio Sánchez, a quem vinha na nao Concepgáo, que ficou na ilha de Sancta llena, e que, sup­posto isto, ordenéis se pessa a Antonio Sánchez conta de este escritorio e do que se fez delle, fazendosse toda a mais diligencia que tiverdes por necessaria para que aparega, e do que resultar della me aviséis. E por quanto Joáo Pe­reira Cortereal escrevendo a Mendo da Motta que o ambar que trouxe para elle do Arcebispo de Goa entregou a Christovào Dalmada, e o mesmo parece

Page 67: Sebastián de S. Pedro, O.S.A. · 2019. 10. 15. · Sebastián de S. Pedro, O.S.A. Obispo de Meliapor y de Cochim y arzobispo de Goa (+ 1629) DOCUMENTOS INÉDITOS PARA UNA BIOGRAFÍA

67 SEBASTIÁN DE S. PEDRO, OSA... 69

que terá feito do que mais trazia para o Marques de Castel Rodrigo, daréis or- dem que tudo se remeta com effecito ao provedor e officiaes do hospital de Sancto Antonio, com toda brevidade, como tenho mandado, e me daréis con­ta do que nisso se tem feito.

Escripia en Madrid, a 23 de setembro de 1626.

Ardí. Gen. de Simancas, Secret, prov., vol. 1520, fol. 112r (registro).

65

Carta real para los gobernadores de Portugal

Madrid, 6 de noviembre de 1626

Governadores amigos etc. Vi huma consulta do Conselho da minha fa- zenda, que enviastes no despacho de 17 de mes passado de outubro, sobre a ordem que dei acerca do escriptorio que o Arcebispo de Goa mandou pelas naos do anno passado de 1625 ao Conde Duque de Sanct Lúcar e outras cousas que enviou para o Márquez de Castel Rodrigo e Mendo da Motta, de que tem feito donativo ao hospital de Sancto Antonio dos Portugueses desta villa de Madrid. E porque quero saber se estas cousas se tem remettido ja dahy, como mandei, ao provedor e officiaes do mismo hospital, e o que resul- tou da diligencia que se fez no ditto escritorio, me avizareis disso com o pri- meiro correo.

Escripta em Madrid, a 6 de novembro de 1626.

Arch. Gen. de Simancas, Secret, prov., voi. 1520, fol. 129v (registro).

66

Carta de la S. Congregación de Propaganda Fide a Sebastián de S. Pedro

Roma, 11 de junio de 1627

All’arcivescovo di Goa.

La lettera 116 de V. S. delli 20 di febbraio 1622 è arrivata alla S. Congrega­zione nel mese di maggio prossimo passato et è stata riferita agl’Itimi. Signori Cardinali di essa Congregazione "7, i quali, dopo haver grandemente com-

116. Cfr.doc. 60.117. Fue referida en la congregación general del 5 de junio de 1627. Hemos publicado el

Page 68: Sebastián de S. Pedro, O.S.A. · 2019. 10. 15. · Sebastián de S. Pedro, O.S.A. Obispo de Meliapor y de Cochim y arzobispo de Goa (+ 1629) DOCUMENTOS INÉDITOS PARA UNA BIOGRAFÍA

70 CARLOS ALONSO 68

mendata la sua pietà e’1 suo zelo nell’agiutare le missioni dell’Arabia Felice e dell’isole di Solor, racommandate alla protettione di V. S., et insieme lodata la prontezza della ubbidienza sua verso questa S. Sede, m’hanno ordinato che le renda, come faccio colla presente, le dovute grazie, e che le assicuri che li fa­vori che farà e gl’agiuti che darà alli missionarii delle sudette missioni, saran­no accettissimi a Nostro Signore et alla medesima S. Congregazione, la quale all’incontro offerisce a V. S. la sua protettione et agiuto in tutte le occorrenze di suo servitio. Se all’arrivo di questa V. S. haverà da significar cos’alcuna in materia delle sudette missioni e dei progressi loro, farà alla medesima S. Congregazione cosa gratissima, la quale anche intenderebbe volentieri da lei il fruto che si fa dai religiosi nell’Indie Orientali e particolarmente da Fr. Basi­lio, carmelitano scalzo, nella nuova missione fatta dalla S. Congregatione in Bassarà di Babilonia a quei christiani di S. Giovanni " 8. E per fine etc.

Roma, li 11 giugno 1627

Arch. Pro. Fide, Lettere, voi. 6, fol. 78r-v (registro).

67

Carta de la S. Congregación de Propaganda Fide a Sebastián de S. Pedro

Roma, 8 de agosto de 1627

Alli vescovi di Cochim, di San Tomasso in Meliapor, di Malacha et della China. All’arcivescovo di Goa et inquisitori et vice-re dell’Indie etc.

Partendosi da questa corte il P. Fr. Antonio di San Giacomo, priore della provincia della Madre de Dio nellTndie Orientali, con ispeditioni concer­nenti lo stabilimento di certe discordie che verteano fra i religiosi di coteste parti, questa S. Congregatione de Propaganda Fide, che sommamente deside­ra che si conservi quella pace et unione che si conviene allo stato loro et all’obligo che hanno tutti d’affatigarsi senza impedir l’un l’altro per la salute delle anime e per la propagatione della nostra santa fede, ha voluto con la pre­sente raccommandar a V. S. con ogni caldezza non solo la persona e gl’inte­ressi del detto Padre, ma anche pregarla a compiacersi di cooperar che col mezzo della sua protettione si manteghi la detta pace et unione fra li sudetti re­ligiosi e s’esseguischino li mandati apostolici e gl’ordini della medesima S. Congregatione e di quella dei Regolari, acciò si conseguiscano quei fini che si

texto del verbal de las actas de dicha congregación en: Augsutiniana 10 (1960) p. 72, donde decíamos, en nota, no haber podido localizar, después de afanosa búsqueda, la carta del arzobis­po que ahora publicamos.

118. Sobre este tema véase: C. A lonso, Los mándeos y las misiones católicas en la primera mitad de!siglo X V II,Roma 1967, pp. 56-91 (= Orientalia christiana analecta, 179).

Page 69: Sebastián de S. Pedro, O.S.A. · 2019. 10. 15. · Sebastián de S. Pedro, O.S.A. Obispo de Meliapor y de Cochim y arzobispo de Goa (+ 1629) DOCUMENTOS INÉDITOS PARA UNA BIOGRAFÍA

69 SEBASTIÁN DE S. PEDRO, OSA... 71

pretendono per maggior gloria di Dio e per salute delle anime, le quali quanto più sono lontane dal grembo di questa santa Chiesa, loro madre, tanto mag­gior bisogno hanno degl’agiuti dei pari a V. S., alla quale perciò la medesima S. Congregatione terrà sempre obligo di corrispondere con ogni dovuta pron­tezza e gratitudine. Che per fine etc.

Roma, li 8 agosto 1627.

Arch. Prop. Fide, Lettere, voi. 6, fol. 119r-v (registro).

68

Carta de la S. Congregación de Propaganda Fide a Sebastián de S. Pedro

Roma, 4 de septiembre de 1627

All’arcivescovo di Goa.

Matteo di Castro, figliol del già Pietro e Maria di Castro, bracmani di Goa, detti di Gancharis di Navelin, della frighesia ovvero parocchia di Nostra Signora della Pietà, si trova qui in Roma, ove, coll’agiuto del Signor Cardinal Barberini, attende agli studii e fa progessi tali che si piò sperare che sia per riuscire un buono operario ecclesiastico; ma perche non ha nè tede del battesi­mo, nè della confirmazione, nè legitimi natali, questa S. Congregatione desi­dera che V. S., dopo aver fatte le debite diligenze, faccia le sudette fedi e gliele mandi, et insieme con esse la dimissoria a tutti gli ordini sino al presbiterato inclusivamente. Si compiacerà V. S. eseguir ciò quanto prima e di fare li dupli­cati di esse fedi e dimissorie e d’inviarli per diverse vie, accioché uno di essi qui capiti e se ne possi valere il sudetto Matteo "9. Che etc.

Roma, li 4 settembre 1627.

Arch. Prop. Fide, Lettere, voi. 6, fol. 142v-143r (registro).

69

Carta del caballero Juan Antonio Antica a los Cardenales de Propaganda Fide

Goa, 17 de marzo de 1629

Illustrissimo e Reverendissimo Signore.

Con un altra mia do relatione di quello ch’io ho fatto in torno al Motu

119. Mateo de Castro Mahalo se ordenó, probablemente en Roma en 1629, con dispensa de los documentos pedidos en esta carta, en virtud de un breve papal del 27 de noviembre de 1629: cfr. T. G hesquière, OSB, Mathieu de Castro, premier vicaire apostolique aux Indes. Une créa­tion de la Propagande à ses débuts. Louvain 1937, pp. 38-39. El autor no conoce la carta de Pro­paganda Fide que aquí publicamos.

Page 70: Sebastián de S. Pedro, O.S.A. · 2019. 10. 15. · Sebastián de S. Pedro, O.S.A. Obispo de Meliapor y de Cochim y arzobispo de Goa (+ 1629) DOCUMENTOS INÉDITOS PARA UNA BIOGRAFÍA

72 CARLOS ALONSO 70

proprio di Sua Santità et duoi altri Monitorii Apostolici in favore della pro­vincia dei Recoleti Discalzi della Madre di Dio a quel tempo et di altre nove; hora vengo con questa avisando di quello che di presente pasa, e è che l’arci­vescovo ha puoco respetto e è contumace in tutto quanto fa. Mons. Collettor di Potogalo 120 inviò per sub-colettor a queste parti il Dottor Gaspar de Melo de Zampaio, che de presente resta per Inquisidor, persona molto virtuoso et desideroso di servir alla Santa Sede Apostolica et molto necessario e impor­tante nell’India, nella quale comettono molte violencie et force, et sono di grande pregiudicio al progresso e iurisdicione apostolica; et incontra sua intra­ta, havendo in particolare molti apostati e altre cose che gli pertiene. Non vol­se l’arcivescovo porli il compresse et subito fece ch’el Conte Vice Re l2‘ man­dasse che tal non havesse e ché instampa ha N. jurisconsulto, che deffende che non possa haver subcolletore nell’India et che la persona che ciò procurasse sarebbe privato et severamente castigato. Et io dico che è necessario haver subcolettor, con facoltà di Noncio, o vero Nuncio. E è tanto così, che ogni volta ch’l arcivescovo vole et li piace dis: eu sou o Papa na India, e ciò usa molte inguiticie. Io li ho fatto parlare per Mons. Governatore 122 et io nella See in presencia del capitolo et canonici il giorno della festa della cadera de S. Pietro gli parlari in latino, chiedendo mi tirasse et solevasse da quella sententia dolosa, o concedesse o che guiridicamente mi mostrasse libero. Respose che fosse a Roma. Paride il vicario generale dicendogli che estava sentiato et che faria termine desistentia. Non volse. Parlole Fr. Antonio de Morais, provin- cial de Sto. Agostino l2\ Fr. Diogo de Sta, Anna, protetor del monastero delle monache l24; parlole Fra Christofalo, castilhano, compagno del mio arcives­covo, religioso che nella Persia santamente in quella missione ha molti anni

120. Era D. Miguel de Noronha, conde de Linares, marqués de Gijón y grande de España, político español de origen portugués. En el período 1624-28 fue gobernador de Tánger, luego virrey de la India (1629-35), regresando luego a España, donde fue miembro del Consejo de Por­tugal en Madrid etc. Murió en Madrid en 1649. Cfr. Enciclopedia Universal Ilustrada (Espasa), vol. 38, p. 1114.

121. Era Mons. Lorenzo Tramaglio, obispo de Gerace (+ 1649). Acerca de él véase: Hierarchia catholica, vol. IV, p. 202; H. Biaudet, Les Nonciatures Apostoliques permanentes, pp. 208,220,290.

122. Luis de Brito, OSA, vicario provincial de los agustinos en la India (1610-16), obispo de Meliapor desde 1615, sucesor de Sebastián de S. Pedro, le sucedió de nuevo como obispo de Cochim en 1628. Pero habiendo sido designado Gobernador del Estado de la India en ese mismo año, no pudo salir de Goa para tomar posesión de su diócesis, muriendo en Goa el 29 de julio de 1629. Cfr. A. da silva Regó, Documéntaselo, vol XI, pp. 270-271; C.-Ch. de Nazareth, Mitras lusitanas no Oriente, vol. I, pp. 131-132.

123. Provincial durante dos periodos: 1619-20 y 1628-29, en ambos casos como sustituto del titular, conoció bien los sucesos de los primeros decenios de la vida de la Congregación y dejó una crónica, publicada recientemente: ibid., pp. 98, 264-265 (biografía), vol. XII, pp. 99-233 (la crónica).

124. Su semblanza biográfica: ibid., vol. XI, pp. 250-252.

Page 71: Sebastián de S. Pedro, O.S.A. · 2019. 10. 15. · Sebastián de S. Pedro, O.S.A. Obispo de Meliapor y de Cochim y arzobispo de Goa (+ 1629) DOCUMENTOS INÉDITOS PARA UNA BIOGRAFÍA

71 SEBASTIÁN DE S. PEDRO, OSA... 73

travagliato et fatto grande christianità l25. Parlole Fra Emmanuele del Populo l26, procuratore che con questa nave se parte a supplicar licenza per aiutar a moltiplicar li christiani della Serra di Santo Tomé, che l’arcivescovo mio patrone reddusse alla verità e suggetione alla Santa Sede Apostolica, che ancor io l’aiutai et liberai di molti homicidi che li furono armati, come si vede per fede del coronista reale Diogo de Couto et la Maestà del Re, padre di questo, mi ch(i)amava il cabalier dittoso che saivara la vita all’arcivescovo santo di Braga. In fine l’arcivescovo non voi disistere di tal contumacia; ma- anci, non perderà occasion em ma far quanto mal puder, perché inveglisce nella malignità e ingiusticia, e perciò è odiato da tutti e ingratissimo vecchio, et lo congnosce Sua Maestà per huomo mallo et, oltre di passar di settanta an­ni, sempre tene la boca sporca et desonesta etiam in pontificalibus. Et perché non sia reputato per busardo, ne damandino con gioramento a questo Fr. Ma- noel del Populo, alli giesuitti che di qua furono, a Fr. Raimondo, che fu nella caravella, Frate Domenicho, a Mons. Gonzalo de Silva, vescovo di Malaca 127, al Dottor Francesco Borges de Suoza, Inquisidor l28, et a quanti vanno in questa nave, et sappino di una devaca que fece tirar Antào Vaz Freire, veador da fazenda che fu na India.

Quest’anno delle parti do Sul sono gionte duue (sic) galeotte d’armata... in fine il povero Governatore tiene puoca forza ma grande animo e spirito di gran capitano...

Dicono certi religiosi, et in particolare uno italiano giesuita, che saria bene, non havendo nell’India Nuncio, venisse potere al vescovo di Cochim, che di presente è il Signor Governatore, acciò le cause di questo arcivescovo primàs fossino per appellatione al de Cochim; e con molta ragione. Commandò l’ar­civescovo che niun giesuita predicassi fuori dei loro conventi nel suo arcives­covato. Dicono perché si lamentorno perché fecce publicar il vescovo di Jappon 129 per scomunicato per tutti li pulpiti. Non è adonque molto mandar a publicar la sentenza che dette contra mi nelli pulpiti et parochie di Goa.

Li Irati Carmelitani ... e si ricordi che ha 34 aani che venni all’India con

125. Era el P. Cristóbal del Espíritu Santo, cuyos rasgos biográficos se leen: ¡bid., pp. 249- 250.

126. Ibid., pp. 275-276: en esta biografía se alude a su viaje a Portugal en 1629. En el archi­vo de Propaganda Fide existen algunos documentos sobre el viaje de este religioso a Europa y sus gestiones en Roma: A rch . P r o p . F ide’ SOCG, Vol. 98, fol. 82,118,159-169; vol. 99; vol. 224,105.164-165.

127. Obispo de Malaca durante el período: 1610-1636, luego fue trasladado a la diócesis de Ceuta: cfr. A. Santos, Las misiones, pp. 487,493-494; M. Teixeira, Macau e a sua diocese, vol IV, pp. 231-244.

128. Hemos visto una carta suya (Goa, 17 de octubre de 1627) a Propaganda Fide, en la que sugería nombres de diversos religiosos de las distintas Órdenes, residentes en Goa, como even­tuales informadores de la Congregación acerca de las cosas religiosas de la India: A r ch . P ro . F i­de, SOCG, vol. 98, fol. 149r.

129. Era Diego Valente, SJ, obispo de Funay en el Japón (1618-1633). Fue el último obispo de aquella diócesis. A las tensiones entre este obispo y el arzobispo de Goa alude la síntesis que

Page 72: Sebastián de S. Pedro, O.S.A. · 2019. 10. 15. · Sebastián de S. Pedro, O.S.A. Obispo de Meliapor y de Cochim y arzobispo de Goa (+ 1629) DOCUMENTOS INÉDITOS PARA UNA BIOGRAFÍA

74 CARLOS ALONSO 72

Mons. Aleixo de Meneses, che sempre servii in sua compagnia nell’augmento di questi christiani d’india et che, poiché adesso non mi è concesso altra forza che questa di scrivere et mostrar buona volontà, per esser di più di 60 anni di età et povero, mi levino la persecutione di questo arcivescovo et faccino con che Sua Maestà mi dia in vita la scrivania della recebedoria in ordenato con questo officio di notano apostolico, che ha molti anni che servo a tutte le reli­gioni, che non mi pagano senon con orationi; et questo è carrgo che rende puoco e non arriva a 300 xarafines, che farano 150 ducati; et perché questa atione non conviene alla grandezza loro occuparsi, sia dar questa agenzia al Signor Pietro Della Valle l3°, perché me lo procuri per via dell’ambasciator di Spagna, che lo farà di buona mente, per io essere fattura dell’arcivescovo di Braga, tanto amato da tutti. Et postrado humilissimamente faccio reverentia alFIllustrissime et Reverendissime persone sue, chiedendole d’iddio il pieno cumulo delle sue divine grafie para bem della christianità et augmento d’essa come far puole.

Di Goa, a 17 di manpo, mil e seicento e vintinove.Dippoi di haver scritto, voglio anco dire, per essere cosa che in tanti anni

di corte giamai ho veduto, si è ben o non, la causa he di Sua Beatitudine indi­carla. Quest’arcivescovo leva croce patriarcale a questa guisa avanti et un’altra nel petto più piccola, et anco la cadera non è come quelle di Europpa. Dice che gl’altri suoi predecessori non sapiao essere arcivescovi, che lui solo lo sa essere. In fine, non (sic) in ciò non mi meto. Solo dico con verità perfetta che per sua pessima natura tutti preti, frati et secolari li vogliono male. Iddio lo incamini.

Indegno et humilissimo servitore

Gio. Ant. Antica 131.

Arch. Prop. Fide, SOCG, voi. 98, fol. 153r-155v (autògrafo).

ofrece: A. Santos, Las misiones, pp. 606-608. Véase también: M. L. Pedot, OSM, La S. C. de Propaganda Fide e le Missioni del Giappone (1622-1838), Vicenza 1946, pp. 102-107.

130. El célebre patricio romano y viajero en Oriente residió en la India desde febrero de 1623 hasta diciembre de 1624 y en este tiempo debió de conocer a su connacional J. A. Antica, aunque no le mencione expresamente en sus relaciones: cfr. P ietroDella Valle, Viaggi..., Parte terza. Roma 1663. En esta misma obra cita P. Della Valle al arzobispo Sebastián de S. Pedro con ocasión de la visita que le hizo; el testimonio es conocido y lo transcribió ya C.-Ch. de Nazareth, Mitras lusitanas, vol. I, p. 133.

131. El 24 de mayo de 1628 el arzobispo de Goa dictaminó una sentencia contra J. A. Anti­ca y en favor de los franciscanos del convento de la Madre de Dios de Goa. Ello explica el mal­humor del caballero italiano contra el arzobispo: cfr. ibid., p. 132. La documentación sobre esta sentencia está en: Arch. Prop. Fide, SOCG, vol. 189, fol. 408-429.

Page 73: Sebastián de S. Pedro, O.S.A. · 2019. 10. 15. · Sebastián de S. Pedro, O.S.A. Obispo de Meliapor y de Cochim y arzobispo de Goa (+ 1629) DOCUMENTOS INÉDITOS PARA UNA BIOGRAFÍA

73 SEBASTIÁN DE S. PEDRO, OSA... 75

70

Copia de una carta del P. Matías de Leyva, SJ, al P. Antonio de Moraes, SJ. donde se habla de la muerte del arzobispo de Goa, Sebastián de San Pedro

Cochim, 22 de diciembre de 1629

«Copia di una lettera scritta dal P. Mattia di Leyva al P. Antonio di Moraes 132, tradotta di protoghese in italiano».

Si fanno gran progressi nelle christianità di queste parti...

Morì l’arcivescovo di Goa quasi ripentinamente et fu absoluto sub condi­tione. La morte si attribuisce al disgusto preso per la riprensione fattagli dal Vice-Re d’ordine di Sua Maestà per li mali termini usati al vescovo di Giappone 133. Et alcuni frati poco timorati di Dio non restano di affermare che i Padri habbino ucciso l’arcivescovo per governare essi l’India, poiché i prelati che in essa stanno sono della Compagnia ,34.

Il Vice-Re ha ordinato...

Di Cochim, 22 di dicembre 1629.

Arch. Vat., Portogallo, voi. 18, fol. 234r-v (copia).

71

Verbal de las actas de Propaganda Fide

Roma, 19 de marzo de 1630

Die 19 Martii 1630

Fuit congregatio in palatio Quirinali, coram Sanctissimo, cui interfuerunt novem cardinales, videlicet... (fol. 31r).

... 47. Referente eodem Reverendissimo Torniello litteras Joannis Anto-

132. Un breve curriculum vitae con indicación de algunos escritos suyos, pueden verse en: C. Somm frvogfi . BibHothéque. vol. V, Bruxelles-Paris 1894. col. 1277.

133. Cfr. doc. 69. Otros atribuyen el disgusto del arzobispo, no a la causa indicada en este documento, sino a su oposición a que se impusieran al pueblo nuevas tasas, como se tentaba de hacer en una reunión del Consejo de Estado, circunstancia que le llevó a enfrentarse con el virrey: C.-Ch . d e N azareth , Mitras lusitanas, vol. 1, p. 133. En esta ocasión debieron de dirigirse uno a otro ambos personajes palabras pesadas, a las que tal vez aludia J. A. Antica en su carta (doc. 69).

134. Esta carta fue remitida desde Lisboa a Roma por el Colector en Portugal, como lo dice expresamente una nota escrita en el fol. 235v. Sobre los obispos jesuítas en estas fechas en la In­dia, véase doc. 74.

Page 74: Sebastián de S. Pedro, O.S.A. · 2019. 10. 15. · Sebastián de S. Pedro, O.S.A. Obispo de Meliapor y de Cochim y arzobispo de Goa (+ 1629) DOCUMENTOS INÉDITOS PARA UNA BIOGRAFÍA

76 CARLOS ALONSO 74

nii Anticae l35, datas Goae 17 Martii 1629, de archiepiscopo Goensi, qui cruce patriarchali et ornamentis utitur diversis ab illis quibus utuntur praelati Italiae, et de impedimentis quae habent missiones Carmelitanorum Discalce­atorum ab eorum superioribus, Sacra Congretio quoad primum mandavit scribi Collectori Lusitaniae ut secretas assumat informationes a religiosis et saecularibus qui a Goa de recenti venerint. Quoad secundum...

Arch. Prop. Fide, Acta, vol. 7 (1630-31), fol. 42r, n. 47r.

72

Carta de la S. Congregación de Propaganda Fide al Colector en Portugal

Roma, 26 de marzo de 1630

Al Collettore di Portogallo l36.Essendo stata data relatione a questa Sacra Congregatione, come Vostra

Signoria vedrà dall’inchiusa nota, che l’arcivescovo di Goa da poco tempo in qua ha introdotto l’uso della croce patriarcale con altri ormanenti diversi da quelli che portano li prelati d’itali, desidera che Vostra Signoria segretamente s’informi da religiosi e secolari che di recente venghino da quella città della ve­rità della sudetta relatione e delle cause ch’hanno mosso il detto arcivescovo ad introdurre le sudette novità, affinché coll’informatione ch’ella ne darà, si possi far quella provisione che da Sua Santità sarà stimata opportuna.

Roma, 26 marzo 1630.

Arch. Prop. Fide, Lettere, voi. 10(1630), fol. 36v-37r (registro).

73

Carta de Lorenzo Tramaglio, obispo de Gerace, Colector Apostólico en Portugal, al Card. Ludovisi, Prefecto de Propaganda Fide

Lisboa, 8 de junio de 1630

Illmo. e Revino. Signore padrone mio colendissimo 137.

Non ho ancora potuto haver sicuro testimonio se Mons. Arcivescovo di

135. Cfr. doc. 69.136. Mons. Lorenzo Tramaglio: cfr. nota 120.137. E1 Card. Ludovisi, nombrado prefecto de Propaganda Fide por su tío el papa Grego­

rio XV el 12 de noviembre de 1622, dirigió la Congregación hasta 1632, en que se retiró a Bolonia, donde murió a finales del mismo año: cfr. Sacrae Congregationis... memoria rerum, voi. 1/1, p. .9Q-

Page 75: Sebastián de S. Pedro, O.S.A. · 2019. 10. 15. · Sebastián de S. Pedro, O.S.A. Obispo de Meliapor y de Cochim y arzobispo de Goa (+ 1629) DOCUMENTOS INÉDITOS PARA UNA BIOGRAFÍA

75 SEBASTIÁN DE S. PEDRO, OSA... 77

Goa usi al presente croce patriarcale, dicendomi quelli con chi ho fin’hora parlato che non l’hanno più che tanto osservato; questo he ben certo, che pri­ma non l’usava et che se l’havesse introdutta, sarebbe stata manifesta novità, et atta, a parer mio, a remediarsi, con qualsivoglia ordine che se gli mandasse, non essendo persona da non ubidire con ogni riverenza; spero fra pochi giorni di sapere il certo et l’avviserò a Vostra Signoria Illustrissima, alla quale non dirò altro del commissario degli spogli perché è mal vecchio e comune non dei vescovi ma dei ministri regii, ai quali però non riesce di fare tutto quello che intentano. Et a Vostra Signoria Illustrissima faccio humilissima riverenza.

Di Lisbona, 8 giugno 1630.Di Vostra Signoria Illustrissima et Reverendissima (autògrafo): humilissi-

mo et obligatissimo servitore.

Lorenzo, vescovo di Gerace.

Arch. Prop. Fide, SOCG, voi. 98, fol. 56r (orig.).

74

Carta de Lorenzo Tramaglio, obispo de Gerace y Colector Apostòlico en Portugal, al Card. Barberini

Lisboa, 22 de junio de 1630

Illustrissimo e Reverendissimo Signore padrone mio colendissimo.

Con la navetta d’india giunta all’Isole Terzere s’è havuto avviso della morte dell’arcivescovo di Goa e del vescovo di Cochim l3s, con che restano quasi finiti tutti i vescovi di quelle Indie Orientali, restando solo quello della Serra di S. Thomaso e quello del Giappone... 139.

Di Lisboa, ai 22 de giugno 1630Di Vostra Signoria Illustrissima e Reverendissima (autògrafo): humilissi-

mo et obligatissimo servitoreLorenzo, vescovo di Gerace.

Arch. Vai., Portogallo, voi. 18, fol. 130r (orig.).

138. Luis de Brito, OSA, murió el 29 de julio de 1629, como se lee en la inscripción se­pulcral, que transcribe: C.—Ch. de Nazareth, Mitras lusitanas no Oriente, vol. I, p. 132.

139. Esteban de Brito y Diego Valente, ambos jesuítas, de quienes hemos hecho mención en las notas 108 y 129 respectivamente.

Page 76: Sebastián de S. Pedro, O.S.A. · 2019. 10. 15. · Sebastián de S. Pedro, O.S.A. Obispo de Meliapor y de Cochim y arzobispo de Goa (+ 1629) DOCUMENTOS INÉDITOS PARA UNA BIOGRAFÍA

78 CARLOS ALONSO 76

75

Carta de Lorenzo Tramaglio, obispo de Gerace, Colector Apostólico en Portugal, ai Card. Ludovisi, Prefecto de Propaganda Fide

Lisboa, 6 de julio de 1630

Illustrissimo e Reverendissimo Signore padrone mio colendissimo

Havendo con quattro altre mie lettere scrito a Vostra Signoria Illustris­sima et la S. Congregatione deirinformatione et relationi che mi ordinò che le mandassi, devo con questa supplir solo a quello che mi restava intorno alla forma della croce che faceva portare manzi a se Mons. Arcivescovo di Goa, che si chiama communemente Primate dell’Indie Orientali , con dire a Vostra Signoria Illustrissima che mi sono chiarito da persone religiose esser vero che faceva portare la croce patriarcale con due traverse a questo modo. Ma ha- vendolo hora il Signore Iddio chiamato a se l4", serà più facile il remedio nella persona del successore. Tanto più se haverà luogo la nuova dignità che si trat­ta di erigere di Patriarca d’india nella persona di Don Francesco di Braganza 141. Et a Vostra Signoria Illustrissima faccio humilissima riverenza.

Di Lisbona, 6 luglio 1630.Di Vostra Signoria Illustrissima e Reverendissima (autògrafo): humilissi-

mo et obligatissimo servitore

Lorenzo, vescovo di Gerace.

Arch. Pro. Fide, SOCG, voi. 98, fol. 61 r (orig.).

140. El Colector de Portugal hacía algunas semanas que tenia noticia de la muerte de los dos prelados agustinos. Con despacho suyo del 22 de junio de 1630 a la Secretaría de Estado co­municaba que se había sabido la noticia por una nave de la India que había llegado a la isla Terce­ra: cfr. Arch. Vat., Portogallo, vol. 18, fol. 133v-134r. Que el arzobispo estaba gravemente en­fermo se supo en Lisboa el 24 de octubre de 1629 por un correo expreso, como lo comunicaba a Roma el mismo Colector con despachos del 3 de noviembre: ibid., vol. 17, fol. 538r-v.

141. Que por los meses de agosto y septiembre de 1630 el monarca español pretendía obte­ner de la S. Sede la concesión de un Patriarca de las Indias Orientales, a imitación del que había ya para las Indias Occidentales, y que para tal dignidad tenia presentado a D. Teodoro de Bragan­za, lo confirma: C.-Ch. de Nazareth, Mitras lusitanas, vol. 1, p. 138, donde se explica que el plan no llegó a realizarse entonces por la oposición del episcopado portugués y del mismo arzobis­po de Goa, sucesor del difunto Sebastián de S. Pedro. Tal dignidad se ha creado más tarde.

Page 77: Sebastián de S. Pedro, O.S.A. · 2019. 10. 15. · Sebastián de S. Pedro, O.S.A. Obispo de Meliapor y de Cochim y arzobispo de Goa (+ 1629) DOCUMENTOS INÉDITOS PARA UNA BIOGRAFÍA

77 SEBASTIÁN DES. PEDRO, OSA... 79

76

Verbal de las actas de Propaganda Fide

Roma, 6 de septiembre de 1630

Die 6 Septembris 1630.

Fuit congregatio in Quirinali, coram Sanctissimo, cui interfuerunt octo cardinales, videlicet ... (fol. 124v)

... 23. Referente Eminentissimo Domino Cardinali Tribultio 142 litteras Collectoris Lusitaniae de cruce patriarchali quam ante se deferri faciebat archiepiscopus Goenensis, nuper defunctus, et Eminentissimo Domino Cardi­nali Borgia 143 addente idem consuevisse facere archiepiscopus Hispalensis seu de Siviglia, Sanctissimus Dominus noster mandavit scribi Nuntio Hispa- niarum ut provideat ne novus archiepiscopus Goenensis eandem crucem patriarchalem ante se deferri faciat eave quomodocumque utatur, cum sacro­rum rituum canones id prohibeant et huiusmodi actus fieri non posssint sine praegiuditio (sic) dignitatis patriarchalis et antiquorum privilegiorum Patriarcharum...

Arch. Pro. Fide, Acta, voi. 7 (1630-31), fol. 130r, n. 23.

77

Carta de Lorenzo Tramaglio, obispo de Gerace y Colector Apostòlico en Portugal, al Card. Barberini

Lisboa, 26 de octubre de 1630

Eminentissimo et Reverendissimo Signore e padrone mio colentissimo. Ho inteso che al defonto arcivescovo di Goa sono stati trovati più di cen­

to mila scudi, da lui cumulati nel tempo che fu vescovo di Cochim et poi arci-

142. El Card. Trivulzio (+ 1657), de noble familia milanesa, cardenal desde 1629, fue virrey en Aragón, Sicilia, Cerdeña, capitán general del Milanesado y -ocupó otros gravísimos car­gos en la monarquía. Véase: G. Moroni, Dizionario, vol. 81, Venezia 1856, pp. 83-84.

143. Garpar de Borja y Velasco, de la familia de los duques de Gandía, nieto de S. Francis­co de Borja, tuvo una carrera brillantísima como eclesiástico y como diplomático al servicio de España. Es famoso el episodio de su choque con Urbano VIII en pleno consistorio (8.3.1632) que describe: L. von Pastor, Storia dei Papi, vol. XIII, Roma 1961 nova ristampa, pp. 141-143. Durante su misión como embajador español en Roma tuvo como secretario al literato y hombre político Diego Saavedra y Fajardo (cfr. Manuel Fraga Iribarne, Don Diego de Saavedra y Fa­jardo y la diplomacia de su época, Madrid 1956, pp. 161-165). Una biografía en síntesis la presen­ta: Q. A ldea, SJ, art. «Borja y Velasco», en: Diccionario de Historia Eclesiástica de España, vol. I, Madrid, C.S.I.C., 1972, pp. 279-280.

Page 78: Sebastián de S. Pedro, O.S.A. · 2019. 10. 15. · Sebastián de S. Pedro, O.S.A. Obispo de Meliapor y de Cochim y arzobispo de Goa (+ 1629) DOCUMENTOS INÉDITOS PARA UNA BIOGRAFÍA

80 CARLOS ALONSO 78

vescovo di Goa, senza haver disposto di niente per essersi la sera posto sano a letto et la notte morto alPimproviso, senza poter esser soccorso d’alcuno aiuto spirituale né temporale. Lo scandalo che questa cosa possa haver cagionato in tutti potrà Vostra Eminenza raccoglierlo senza ch’io ne scriba. Poiché veder in un prelato, non solamente religioso dell’Ordine di Sto. Agostino, ma di bassa nascita, di età quasi nonagenario, et in parti ove per mancamento di cento scu­di si lasciano di battezzare le magliai di anime, apparechiate a ricever il santo battesimo se havessero chi le instruisse, eccita a santo sdegno, ancorché non a dire, come fanno alcuni, che sia male dare i talenti ai buoni servi, perché uno sotterrò quello che ricevè senza farne fruto. Certamente che sì mal’essempio meritarebbe essemplar dimostratione, et se Goa fosse in parte dove con pres­tezza havessi potuto dar qualche ordine et provisione, ben che que si sia quasi persa di vista la facoltà di far spoglio, credo che non mi sarei potuto contene­re di non mettervi le mani et farmi in sì giusta causa sentire, al meno per cava­re qualche somma in servitio della propagatione della fede, come sono per ten­tarlo qui col miglior modo di negotiatione che mi sarà possibile, et di comuni­carlo a Mons. Nuntio, per veder se di là potesse aiutare il negotio; raccordado- mi che in tempo di Pilippo 2°, quando morì qualche arcivescovo di Toledo l44, che lasciò tante ricchezze, ancorché con facoltà di testare, si fece un reparti- mento tra il Papa, Re et poveri; et li cento mila scudi di questo, in buona por­tione, non si devono stimar meno delli millioni di Toledo, che era tanto più ricco, cardinale et in parte ove la santa fede non ne haveva il bisogno che ne ha colà. Ma caso che di qua non si potesse far cosa alcuna, metto in considera­tione a Vostra Eminenza, se le parerà, di riferire a Nostro Signore che oblighi il successore, al quale si pretende che spettino questi avvanzi, a non disporre se non in servitio della propagatione della fede, con oblighi et modi che pareran­no alla somma pietà et prudentia della Santità Sua. Poiché con questi, essendo bene dispensati, si potrebbe fare notabilissimo benefitio a tutto que’Oriente. Et a Vostra Eminenza facio humilissima riverenza.

Di Lisbona, ai 26 di ottobre 1630.

Di Vostra Eminenza (autògrafo): humilissimo et obligatissimo servitore.Lorenzo, vescovo di Gerace.

Arch. Vai., Portogallo, voi. 18, fol. 180r-v (orig.).

144. Creemos que se trata del Card. Quiroga, muerto el 12 de noviembre de 1594. Para una semblanza sintética: A. O rive, art. «Quiroga y Vela, Gaspar de» ibid., vol. III, Madrid, C.S.I.C., 1973, pp. 2041-2042. Sobre el dinero que este prelado dejó a su muerte (1.400.000 escu­dos) y detalles sobre su distribución entre pobres, obras de caridad etc., cfr. G. M o roni, Diziona- rio,vol. 56, Venezia 1852, pp. 144-145.