Revista Escolar "O Formigueiro"
-
Upload
maria-abilleira -
Category
Documents
-
view
226 -
download
4
description
Transcript of Revista Escolar "O Formigueiro"
CCEEIIPP NNoossaa SSrraa.. ddaass DDoorreess
CCEEIIPP NNoossaa SSrraa.. ddaass DDoorreess
EQUIPO NORMALIZACIÓN LINGÜÍSTICA. Curso 2011_2012
““OO FFoorrmmiigguueeiirroo”” SS..LL..Fundador:
CEIP Nosa Señora das DoresDirección: Equipo de Normalización.
Maquetación y diseño: Equipo de NormalizaciónRedacción: Claustro de Profesores
Axudantes de redacción: Alumnos do CEIP Nosa Señora das Dores
CCEEIIPP NNoossaa SSrraa.. ddaass DDoorreess
EDITORIALOs tempos cambian, os
distintos descubrimentos e
invencións obrígannos a
evolucionar. Todos lembrarán os
primeiros números da revista en
branco e negro, encadernados con
grapas. Logo virían xa as feitas
nunha copistería e, últimamente a
toda cor.
Pero non quedou aí a cousa;
este ano e, agardemos que os
vindeiros anos, tamén, volvemos a
darlle outro xiro… ESTÁ
EDITADA EN FORMATO
DIXITAL!!!
Disfrutade un ano máis
dalgunhas das historias vividas e
das actividades desenvolvidas no
noso centro plasmadas en “O
FORMIGUEIRO”.
A DIRECCIÓN
“O FORMIGUEIRO”
Renovarse ou morrer…
Esta máxima podería aplicarse a“O FORMIGUEIRO”, a revista donoso Colexio, que todos os anos
por estas datas sae á luz.
No decorrer do tempo,
desde aló polo 1975, que botou a
andaina do Centro, houbo moitos
intentos de elaborar unha
revista, na que se resumisen as
actividades realizadas durante o
curso. Foron intentos meritorios,
pero espallados, sen unha
continuidade.
Foi no ano 1990 cando
comeza a dar os primeiros pasos,
a revista tal e como coñecemos na
actualidade: “O FORMIGUEIRO”.
Nº1 do Formigueiro
CCEEIIPP
ALUMNOS AULA ABALAR de 6º de E. Primaria
Neste novo formato da revista “O Formigueiro” queremos deixarvos un
pequeno resumo dos nosos traballos durante todo este curso.
Comezamos pola revista dixital " "Con raíces en Forcarei ”.
Seguimos coa mesma revista en versión presentación para mostrarlla aos máis
cativos. Para vela facede click en PRESENTACIóN.
Tamén colaboramos coa Wikianimals, cos alumnos de L'Ateneu de san Joan Despí,
que pretende ser unha wikipedia de animais para escolares de E. Primaria. Se vos
interesan as nosas colaboracións entrades aquí. WIKIANIMALS.
As nosas colaboracións son as de galego.
E traballamos os poemas de García Lorca en galego para a nosa colaboración no “
Proyecto colaborativo Libro Virtual Federico García Lorca” elaborando un wiki:
garcialorcaengalego.wikispaces.com Nel ademais de tratar de divulgar os poemas en
galego de García Lorca, que moita xente descoñece, tamén incrustamos vídeos cos poemas
musicados por grupos tan importantses como: Luar na Lubre, Amancio Prada...
A este proxecto o Ministerio de Educación otorgoulle o “ SELLO DE BUENA
PRÁCTICA” leer.es do mes de xaneiro.
Completamos un traballo que comezamos o curso pasado colaborando co wiki:
arbolesdelaescuela.wikispaces.com/ e rematamos este curso cun wiki que abrimos nós:
asnosasarboresnooutono.wikispaces.com/
Podedes coñecer algúns dos nosos contos no blog: “A nosa aula” na seguinte
dirección:
http://moitashistorias.blogspot.com.es/
CEIP Nosa Sra. das Dores
CCEEIIPP NNoossaa SSrraa.. ddaass DDoorreess
ALUMNOS AULA ABALAR de 6º de E. Primaria
Neste novo formato da revista “O Formigueiro” queremos deixarvos un
pequeno resumo dos nosos traballos durante todo este curso.
Comezamos pola revista dixital " "Con raíces en Forcarei ”.
Seguimos coa mesma revista en versión presentación para mostrarlla aos máis
cativos. Para vela facede click en PRESENTACIóN.
Tamén colaboramos coa Wikianimals, cos alumnos de L'Ateneu de san Joan Despí,
que pretende ser unha wikipedia de animais para escolares de E. Primaria. Se vos
interesan as nosas colaboracións entrades aquí. WIKIANIMALS.
As nosas colaboracións son as de galego.
E traballamos os poemas de García Lorca en galego para a nosa colaboración no “
Proyecto colaborativo Libro Virtual Federico García Lorca” elaborando un wiki:
garcialorcaengalego.wikispaces.com Nel ademais de tratar de divulgar os poemas en
galego de García Lorca, que moita xente descoñece, tamén incrustamos vídeos cos poemas
musicados por grupos tan importantses como: Luar na Lubre, Amancio Prada...
A este proxecto o Ministerio de Educación otorgoulle o “ SELLO DE BUENA
PRÁCTICA” leer.es do mes de xaneiro.
Completamos un traballo que comezamos o curso pasado colaborando co wiki:
arbolesdelaescuela.wikispaces.com/ e rematamos este curso cun wiki que abrimos nós:
asnosasarboresnooutono.wikispaces.com/
Podedes coñecer algúns dos nosos contos no blog: “A nosa aula” na seguinte
dirección:
http://moitashistorias.blogspot.com.es/
E se queredes visitar o noso blog de aula podedes facelo na seguintedirección:
bolboretasdemoitascores.blogspot.com
CCEEIIPP NNoossaa SSrraa.. ddaass DDoorreess
E pola tarde estivemos no recinto habilitado para a "ExpoCoruña de
Educación", na aula Abalar, desenvolvemos unha sesión de inglés.
tamén tivemos tempo para recorrer o resto da mostra e de ir ao karaoke...
Fomos invitados a "EXPO CORUÑADE EDUCACIÓN". Pola mañá visitamosa"CASA DAS CIENCIAS" onde nosexplicaron a posición dos astros, no ceode Forcarei, durante o mes de abril
CCEEIIPP NNoossaa SSrraa.. ddaass DDoorreess
Como é costume participamos nas "Xornadas Deportivas"...e como era de
esperar ... quedamos moi ben clasificados.
E como
CCEEIIPP NNoossaa SSrraa.. ddaass DDoorreess
Nós e a nosa productora:
Queremos despedirnos de todos vós
ATA O IES!
GGAALLEERRÍÍAA DDEE FFOOTTOOSS DDEE HHAALLLLOOWWEEEENN
CCEEIIPP NNoossaa SSrraa.. ddaass DDoorreess
TTHHEE EENNGGLLIISSHH CCOORRNNEERRUn ano de esforzo, un ano de recoñecementos.
O pasado 20 de decembro saíu publicada no BOE a resolución da Secretaría do Estado de
Educación e Formación Profesional, pola que se conceden os Premios Nacionales de Innovación
Educativa para o ano 2011 e recibimos a increíble noticia de que o noso proxecto FIFA World Cup
South Africa 2010 recibíu unha das 10 mencións honoríficas desta edición.
Con estos premios quérese recoñecer o traballo dun centro ou dun grupo de mestres,
naquelas prácticas didácticas que se consideran de especial relevancia para a mellora do ensino,
valorando especialmente a súa aplicación prácica na aula e a posibilidade de difusión noutros
contextos.
Gustaríame felicitar a todos os premiados nesta edición e, sobre todo, ós alumnos que
realizaron este proxecto o curso pasado.
CCEEIIPP NNoossaa SSrraa.. ddaass DDoorreess
Somos finalistas do VI Premio ESPIRAL EDUBLOG 2012!
E digo “somos” porque esto non sería posible sen o traballo, esforzo e
ilusión de todos os meus alumnos durante estes tres anos de continuo
aprendizaxe. Tampouco quero esquecerme do apoio das familias e de todos os
amigos, lectores e visitantes desta bitácora que hoxe non cabe de orgullo.
Noraboa a todos os finalistase gañadores e, sobre todo, a todos os blogs
presentados porque puxéchedes o listón moi alto nesta edicción.
Dos 168 blogs presentados na primeira edición do ano 2007 repartidos en
cinco categorías pasamos aos case 1900 deste ano.
Dende o ITE, o Instituto de Tecnologías Educativas do Ministerio de
Educación quixeron facernos o mellor agasallo deste Nadal: concedéronnos o
distintivo de Buenas PrácTICAS 2.0 polo traballo realizado dende o noso blogue.
Antes de nada darlles as gracias o ITE por considerar esta experiencia digna de
aparecer no seu blogue de Buenas PrácTICAS 2.0 e, sobre todo, agradecer a todos
os rapaces que durante estes anos fixeron posible esta magnifica experiencia.
MOITÍSIMAS GRACIAS! Vai por todos vós!!!!!!
CCEEIIPP NNoossaa SSrraa.. ddaass DDoorreess
A Consellería de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria organizou
a Mostra do Ensino Galicia 2012 entre os días 11 e 14 de abril no recinto feiral de
EXPOCoruña, coa finalidade de presentar á comunidade educativa e á sociedade
en xeral os cambios que se están a promover no sistema educativo de Galicia.
Entre outras, esta mostra ten como finalidade expoñer ao profesorado e á
sociedade en xeral as posibilidades que pon a Consellería de Cultura, Educación
e Ordenación Universitaria en materia de idiomas, de TIC (Proxecto Abalar,
emprendimiento, innovación educativa….), etc. Para iso no pavillón V.06, a mostra
contou cunha aula Abalar onde diversos docentes co seu grupo de alumnos
amosamos a nosa práctica educativa neste eido.
Os nosos alumnos e alumnas de 6º de primaria acompañados/as da súa
titora e Coordinadora Abalar e da mestra de Inglés , fomos convidados a
participar en dita mostra hoxe para amosar o manexo adquirido nestes dous
cursos coas ferramentas e programas instalados nos miniportátiles abalar e o
encerado dixital, nunha aula disposta en dita mostra para tal fin.
Na primeira xornada, tivemos a oportunidade de demostrar o noso bo facer
cunha sesión na que intentamos reflexar o traballo realizado na aula de inglés
coa unidade“St. Patrick’s Day”.
CCEEIIPP NNoossaa SSrraa.. ddaass DDoorreess
O pasado día 12 de xuño, Raúl Hidalgo, asesor na consellería de educación
e encargado da sección experiencias 2.0 no espazoAbalar, púxose en contacto
connosco despois de atopar o traballo que temos no libro virtual sobre García
Lorca . E como lle pareceu unha experiencia interesante para difuncir nesa
sección, pedíunos permiso para facer unha publicación. Coma non!!!!
Durante o curso 2011/2012, 25 docentes de 40 centros educativos de toda España
participamos este curso no “Proxecto colaborativo Libro Virtual Federico García
Lorca” promovido por Lourdes Giraldo (galardonado co distintivo de Buena
Práctica Leer.es do Ministerio de Educación) para crear un libro virtual co que
acercar a figura de Federico García Lorca aos estudantes de todos os niveis
educativos. Utilizamos o programa OurScrapBook, un software libre para a
creación de libros virtuais moi utilizado nos centros de Andalucía.
O resultado é un conxunto de 340 actividades realizadas nos distintos centros
participantes e recollidas nun libro virtual, onde profesorado e alumnado de
cada un dos centros escribimos un capítulo.
A comunidade galega tivo un representante neste proxecto, o CEIP Nosa
Señora das Dores de Forcarei, onde un grupo de alumnas e alumnos de inglés de
4º e 6º de primaria deixaron varios poemas recitados, as
wikis LorcaeGalicia eThepoetinnewyork e un vídeo no que contan o que
aprenderon sobre a vida de Lorca.
Á vista do resultado da enquisa final do proxecto, todas as persoas que
participamos estamos dispostas a repetir con outro tema.
GGAALLEERRÍÍAA DDEE IIMMAAXXEESS DDOO NNAADDAALL
CCEEIIPP NNoossaa SSrraa.. ddaass DDoorreess
OOSS FFEELLOOSS
AA SSÚÚAA OORRIIXXEE::
TTRRAABBAALLLLOO RREEAALLIIZZAADDOO PPOOLLOOSS AALLUUMMNNOOSS DDEE 44ºº CCUURRSSOO
Son disfraces que proveñen da época medieval. Eran persoas que se
disfrazaban para burlarse do señor feudal.
Agora esta tradición séguese mantendo nunha comarca de Ourense
chamada Maceda.
O DISFRAZ DOS FELOS:
O disfraz está composto pola:
MÁSCARA: careta de madeira cun animal feito de lata pintada..
TRAXE: cintura e medias negras. camisa blanca, pololos,chaquetilla coma a dos toreros con galóns dourados, charretas demilitar, unha colcha envolta arredor da cintura.
SO SE PODEN DISFRAZAR DE FELOS OS HOMES SOLTEIROS.
AS TRASNADAS DOS FELOS
Son rebeldes, entre as súas falcatruadas destacan:
Levantar ás saias das mulleres
Asustar aos nenosas
Tiran á xente unha mestura formada por viño, ovos e azucre
Ameazan co seu bastón
CCEEIIPP NNoossaa SSrraa.. ddaass DDoorreess
OOSS FFEELLOOSS
AA SSÚÚAA OORRIIXXEE::
TTRRAABBAALLLLOO RREEAALLIIZZAADDOO PPOOLLOOSS AALLUUMMNNOOSS DDEE 44ºº CCUURRSSOO
Son disfraces que proveñen da época medieval. Eran persoas que se
disfrazaban para burlarse do señor feudal.
Agora esta tradición séguese mantendo nunha comarca de Ourense
chamada Maceda.
O DISFRAZ DOS FELOS:
O disfraz está composto pola:
MÁSCARA: careta de madeira cun animal feito de lata pintada..
TRAXE: cintura e medias negras. camisa blanca, pololos,chaquetilla coma a dos toreros con galóns dourados, charretas demilitar, unha colcha envolta arredor da cintura.
SO SE PODEN DISFRAZAR DE FELOS OS HOMES SOLTEIROS.
AS TRASNADAS DOS FELOS
Son rebeldes, entre as súas falcatruadas destacan:
Levantar ás saias das mulleres
Asustar aos nenosas
Tiran á xente unha mestura formada por viño, ovos e azucre
Ameazan co seu bastón
CCEEIIPP NNoossaa SSrraa.. ddaass DDoorreess
OOSS FFEELLOOSS
AA SSÚÚAA OORRIIXXEE::
TTRRAABBAALLLLOO RREEAALLIIZZAADDOO PPOOLLOOSS AALLUUMMNNOOSS DDEE 44ºº CCUURRSSOO
Son disfraces que proveñen da época medieval. Eran persoas que se
disfrazaban para burlarse do señor feudal.
Agora esta tradición séguese mantendo nunha comarca de Ourense
chamada Maceda.
O DISFRAZ DOS FELOS:
O disfraz está composto pola:
MÁSCARA: careta de madeira cun animal feito de lata pintada..
TRAXE: cintura e medias negras. camisa blanca, pololos,chaquetilla coma a dos toreros con galóns dourados, charretas demilitar, unha colcha envolta arredor da cintura.
SO SE PODEN DISFRAZAR DE FELOS OS HOMES SOLTEIROS.
AS TRASNADAS DOS FELOS
Son rebeldes, entre as súas falcatruadas destacan:
Levantar ás saias das mulleres
Asustar aos nenosas
Tiran á xente unha mestura formada por viño, ovos e azucre
Ameazan co seu bastón
UUNN AANNOO MMOOII LLAAMMBBÓÓNNOs Picariños tivemos un ano moi entretido,e sobre todo, moi lambón. As actividades que sefixeron foron moitas e moi variadas das quedemos contas no noso blogue de aulahhttttpp::////oossppiiccaarroossddeevvaannee..bbllooggssppoott..ccoomm..eess.
Sobre todo, hai varias delas das que nossentimos moi orgullosos: oo RReecceeiittaarriioo VViiaaxxeeiirroo(coa colaboración das familias), a AArraaññaa ee mmaaiisseeuu e Pequeno Azul e Pequeno Amarelo(contos traballados), CCóónnttoocchhee uunn ccoonnttiiññoo??(familia contacontos), CCoocciiññaa eenn ffaammiilliiaa (tallerde cociña coas mamás), investigacións sobreos inventos no OO MMuunnddoo ddooss IInnvveennttooss… esobre todo, durante este curso fomoscociñeiros e cociñeiras en acción, facendomadalenas disfrazadas polo Samaín, Bocadiñosde Paz en xaneiro, Doce de Amor polo SanValentín, filloas polo Entroido….. e outrastantas receitas que atoparedes no nosoReceitario:hhttttpp::////oonnoossoorreecceeiittaarriioo..bbllooggssppoott..ccoomm..eess..
Agardamos poder seguir gozando de fermosas e grandesaventuras no vindeiro curso, e sobre todo, poder seguir contandocoas nosas familias para realizar actividades tan interesantes comoas de este curso.
CCEEIIPP NNoossaa SSrraa.. ddaass DDoorreess
AASS TTEECCEEDDOORRAASS EE
FFIIAADDOORRAASS
DDEE
FFOORRCCAARREEII
MMuulllleerreess ffiiaannddoo eenn FFoorrccaarreeii nnooss aannooss 5500
ANOS 50
TTRRAABBAALLLLOO RREEAALLIIZZAADDOO PPOOLLOOSS AALLUUMMNNOOSS DDEE 44ºº CCUURRSSOO
IInnttrroodduucciióónnA escaseza de rendimentos económicos do campo e a influenza e guía dos frades
que vivían no Mosteiro de Aciveiro, son factores que contribuíron a que en Forcarei
prosperasen os oficios artesáns. Algúns dos máis importantes son: canteiros, borreiros,
agricultores e o das tecedoras e fiadoras.
Deste último imos falar a continuación.
Agora todos levamos roupa nova feita por empresas téxtiles.
Pero, antes como facían a roupa?
Fai falla fío que se pode obter de diferentes produtos. En Forcarei, a maior parte do
fío obtíñase da planta do liño.
Este era un traballo artesán que facían as mulleres, eran as chamadas
FFIIAADDOORRAASS..
Este oficio xurde da escaseza de ingresos económicos que proporcionaba o campo.
Deste traballo as mulleres sacaban un aporte extra de cartos ademais de cubrir as
necesidades familiares, que nos tempos de escaseza era moi importante.
OO pprroocceessoo ddee oobbtteenncciióónn
ddoo ffííoo
aa ppaarrttiirr ddoo lliiññoo
A elaboración do liño é un proceso que leva moito tempo e traballo.
PPRRIIMMEEIIRROO PPAASSOO:: OO SSEEMMEENNTTAADDOO..
O liño é unha planta que antigamente se cultivaba nos campos. Seméntase no mes
de abril ou no verán e recóllese no mes de agosto (isto depende da climatoloxía)
Hai que sementalo nunha terra de regadío onde medren poucas herbas. A terra ten
que estar previamente limpa de impurezas.
O coidado que precisa mentres medra é limpar as malas herbas (mondar)
SSEEGGUUNNDDOO PPAASSOO:: AARRRRIINNCCAADDOO EE RRIIPPAADDOO..
A finais de xullo ou principios de agosto, cando bota o “bagazo” e se pon de cor
amarela é o momento de arrincalo coa raíz, batendo a planta contra a perna para quitarlle
a terra.
A continuación xúntase en gavelas chamadas “empozadoiros” para levalos para a
casa e ripalos. Esta tarefa faise na eira onde se malla o centeo xa que nese momento está
bosteada (chea de bosta das vacas) e así é máis doado recoller as sementes. Nalgúns casos
isto tamén se facía na mesma terra onde estaba sementado.
O ripado facíase para separar a semente da planta, facendo pasar esta por entre os
dentes dun instrumento chamado “ripo”.
A semente que se lle quita ponse a secar ao sol uns días para que a bagaña abra e
poder extraer a “liñaza” que se garda para varios usos, o principal era usalo como semente
para o ano seguinte. Pero naquela época tamén tiña un uso medicinal en forma de
ungüento ou aceite (aceite de liñaza), moi útil para curar queimaduras.
RIPO
TTEERRCCEEIIRROO PPAASSOO:: EEMMPPOOZZAADDOO
Para que o liño abrande hai que mergullalo nun pozo con auga estancada e deixalo entre
oito e nove días, dependendo da calidade de liño. Para saber se xa está “cocido”, refrégase
e se sae a “tasca”, sácase do pozo. Cada persoa levaba o seu liño e facía un pequeno pozo
cunhas pedras para separalo do do veciño, compartían o mesmo río pero respectaban o
espazo de cada un.
CCUUAARRTTOO PPAASSOO:: SSEECCAADDOO
Posteriormente lávase e esténdese nun campo, onde lle dea o sol permanentemente,
dándolle a volta de vez en cando para que seque ben.
Unha vez ben seco recóllese formando “móllos” (tres gavelas ou empozadoiros
xuntos)
QQUUIINNTTOO PPAASSOO:: MMAAZZAADDOO
Para esta tarefa é imprescindible que o liño esté ben quente, para iso os “móllos”,
completamente secos, esténdense de un en un, unhas horas nun campo soleado, ata que
estean ben quentes.
Transcorrido este tempo, recóllese e ponse no “mazadoiro” para golpealo, proceso
no que se usa o “mazo”, unha peza rectangular grosa de madeira que presenta nunha das
súas caras unhas fendeduras lonxitudinais, e conta cunha parte máis estreita a modo de
mango para agarrar.
Seguidamente o liño mazado refrégase coas mans na pedra, coma se fora unha
prenda de roupa (para que lle vaian saíndo os tascos e a parte leñosa) e así separar a
palla da fibra.
Nesta tarefa era onde a xente do pobo compartía espazo e tempo.
Usábanse como “mazadoiros” pedras ou lastras que a xente utilizaba o resto do ano
para charlar, eran lugares de tertulia.
O “mazado” era unha tarefa conxunta, pois aínda que cada un mazaba o seu liño
procuraban coincidir todos para facer o traballo máis levadeiro, falando das cousas do día
a día e mesmo cantando. Se algún remataba pronto, axudaba ao outro sen ningún tipo de
interese.
MMAAZZAA
SSEEXXTTOO PPAASSOO:: EESSPPAADDEELLAADDOO OOUU TTAASSCCAARR OO LLIIÑÑOO
O seguinte paso para conseguir que o liño se vaia facendo máis fino é o espadelado
que serve para sacar os “tascos”. Para iso úsase a “fitoira” ou “espadeleiro”, que é unha
peza de madeira en forma de T invertida, e que pisamos cos dous pés para evitar que se
mova a espadela, unha especie de espada ancha e curta, tamén de madeira, coa que
golpeamos o liño que colocamos encima da “fitoira”.
Ao remate o material queda moi fino, sen casca, e debe enrolarse en “estrigas” para
que non se enrede. Logo almacénanse para restrelalas.
O espadelado facíase de forma individual ou de xeito colectivo, entre varios veciños
empregando os baixos das casas, e se facía bo tempo debaixo dos corredores.
SSÉÉTTIIMMOO PPAASSOO:: RREESSTTRREELLAADDOO
As estrigas almacenadas necesitan ser restreladas. Isto faise cun instrumento en
forma de banco que nun dos seus extremos ten uns pinchos curtos e moi xuntos. Colócase
unha pedra encima para que non se mova e pásanse as febras entre os seus dentes.
Sácanse tres febras: a primeira, máis grosa e tosca son os “cabezos”, a segunda é a
“estopa”, e a terceira e máis fina o liño. Esta operación tamén se chama asedar.
RREESSTTRREELLOO
OOCCTTAAVVOO PPAASSOO:: OO FFIIAADDOO
Rematado o restrelado, hai que fiar o liño, para isto empregamos a roca e o fuso. A
roca é unha vara, xeralmente de abeleira, a uns 25cm. do extremo superior colócaselle un
avultamento de madeira chamado “roquil”, onde logo irá colocada a madeixa de liño que
se atará co naipe, tira de coiro que está suxeita no extremo da roca. O fuso tamén é de
madeira e aseméllase a unha buxaina alongada.
Para fiar colocamos a roca na cintura. Enrolamos a estopa na parte máis grosa da
roca e colocámoslle o naipe para evitar que se mova. Suxeitamos o fuso cunha das mans,
tirando coa outra man do liño, que ao ter unha textura semellante á do algodón é doado
transformalo en fíos, que van enganchándose no fuso, quen os vai retorcendo e
elaborando totalmente grazas a pericia da persoa que o fai xirar. Cando o fuso está cheo,
quítase o fío pola parte estreita, e así queda feita unha “mazaroca”.
O fiado deixábase para ocupar as frías e longas noites de inverno. Polas noites
reuníanse uns nas casas dos outros. Xeralmente as que fiaban eran as mulleres. Estas
reunións daban lugar á tertulia, aos cantos, e mesmo a mocear.
NNOOVVEENNOO PPAASSOO:: OO EENNSSAARRIILLLLAADDOO
O seguinte paso é o ensarillado, que se fai co sarillo para darlle ao liño aforma de madeixa. Con varias “mazarocas” ensarilladas faise unha madeixa. Xúntase o fíodas mazarocas poñéndoas no sarillo, aparato de madeira composto por catro aspasxiratorias, nas que se vai enredando o fío ata formar unha madeixa.
SSAARRIILLLLOO
DDÉÉCCIIMMOO PPAASSOO:: OO CCLLAARREEOO
O penúltimo proceso é o do clareo. Colócanse as madeixas nun recipiente con auga
e póñense a ferver durante dúas horas. Despois hai que clarealas durante tres ou catro
días expoñéndoas ao sol. Cando se aprecia que a cor se vai volvendo máis clara, recóllense
e lávanse nun lavadoiro,volvendo outra vez a poñelas ao sol para que sequen.
UUNNDDÉÉCCIIMMOO PPAASSOO:: OO TTEECCIIDDOO ((FFAACCEERR NNOOVVEELLOOSS))
O último proceso polo que pasa a febra é poñela na debandoira, aparello parecido o
sarillo, pero que está en horizontal coa intención de desenvolver as madeixas, para facer
os nobelos que se levan ao tear e tranformalos en teas.
EE AAGGOORRAA TTOODDOOSS AA TTEECCEERR EE CCOOSSEERR
FFIINN
CCEEIIPP NNoossaa SSrraa.. ddaass DDoorreess
AASS TTEECCEEDDOORRAASS EE
FFIIAADDOORRAASS
DDEE
FFOORRCCAARREEII
MMuulllleerreess ffiiaannddoo eenn FFoorrccaarreeii nnooss aannooss 5500
ANOS 50
TTRRAABBAALLLLOO RREEAALLIIZZAADDOO PPOOLLOOSS AALLUUMMNNOOSS DDEE 44ºº CCUURRSSOO
IInnttrroodduucciióónnA escaseza de rendimentos económicos do campo e a influenza e guía dos frades
que vivían no Mosteiro de Aciveiro, son factores que contribuíron a que en Forcarei
prosperasen os oficios artesáns. Algúns dos máis importantes son: canteiros, borreiros,
agricultores e o das tecedoras e fiadoras.
Deste último imos falar a continuación.
Agora todos levamos roupa nova feita por empresas téxtiles.
Pero, antes como facían a roupa?
Fai falla fío que se pode obter de diferentes produtos. En Forcarei, a maior parte do
fío obtíñase da planta do liño.
Este era un traballo artesán que facían as mulleres, eran as chamadas
FFIIAADDOORRAASS..
Este oficio xurde da escaseza de ingresos económicos que proporcionaba o campo.
Deste traballo as mulleres sacaban un aporte extra de cartos ademais de cubrir as
necesidades familiares, que nos tempos de escaseza era moi importante.
OO pprroocceessoo ddee oobbtteenncciióónn
ddoo ffííoo
aa ppaarrttiirr ddoo lliiññoo
A elaboración do liño é un proceso que leva moito tempo e traballo.
PPRRIIMMEEIIRROO PPAASSOO:: OO SSEEMMEENNTTAADDOO..
O liño é unha planta que antigamente se cultivaba nos campos. Seméntase no mes
de abril ou no verán e recóllese no mes de agosto (isto depende da climatoloxía)
Hai que sementalo nunha terra de regadío onde medren poucas herbas. A terra ten
que estar previamente limpa de impurezas.
O coidado que precisa mentres medra é limpar as malas herbas (mondar)
SSEEGGUUNNDDOO PPAASSOO:: AARRRRIINNCCAADDOO EE RRIIPPAADDOO..
A finais de xullo ou principios de agosto, cando bota o “bagazo” e se pon de cor
amarela é o momento de arrincalo coa raíz, batendo a planta contra a perna para quitarlle
a terra.
A continuación xúntase en gavelas chamadas “empozadoiros” para levalos para a
casa e ripalos. Esta tarefa faise na eira onde se malla o centeo xa que nese momento está
bosteada (chea de bosta das vacas) e así é máis doado recoller as sementes. Nalgúns casos
isto tamén se facía na mesma terra onde estaba sementado.
O ripado facíase para separar a semente da planta, facendo pasar esta por entre os
dentes dun instrumento chamado “ripo”.
A semente que se lle quita ponse a secar ao sol uns días para que a bagaña abra e
poder extraer a “liñaza” que se garda para varios usos, o principal era usalo como semente
para o ano seguinte. Pero naquela época tamén tiña un uso medicinal en forma de
ungüento ou aceite (aceite de liñaza), moi útil para curar queimaduras.
RIPO
TTEERRCCEEIIRROO PPAASSOO:: EEMMPPOOZZAADDOO
Para que o liño abrande hai que mergullalo nun pozo con auga estancada e deixalo entre
oito e nove días, dependendo da calidade de liño. Para saber se xa está “cocido”, refrégase
e se sae a “tasca”, sácase do pozo. Cada persoa levaba o seu liño e facía un pequeno pozo
cunhas pedras para separalo do do veciño, compartían o mesmo río pero respectaban o
espazo de cada un.
CCUUAARRTTOO PPAASSOO:: SSEECCAADDOO
Posteriormente lávase e esténdese nun campo, onde lle dea o sol permanentemente,
dándolle a volta de vez en cando para que seque ben.
Unha vez ben seco recóllese formando “móllos” (tres gavelas ou empozadoiros
xuntos)
QQUUIINNTTOO PPAASSOO:: MMAAZZAADDOO
Para esta tarefa é imprescindible que o liño esté ben quente, para iso os “móllos”,
completamente secos, esténdense de un en un, unhas horas nun campo soleado, ata que
estean ben quentes.
Transcorrido este tempo, recóllese e ponse no “mazadoiro” para golpealo, proceso
no que se usa o “mazo”, unha peza rectangular grosa de madeira que presenta nunha das
súas caras unhas fendeduras lonxitudinais, e conta cunha parte máis estreita a modo de
mango para agarrar.
Seguidamente o liño mazado refrégase coas mans na pedra, coma se fora unha
prenda de roupa (para que lle vaian saíndo os tascos e a parte leñosa) e así separar a
palla da fibra.
Nesta tarefa era onde a xente do pobo compartía espazo e tempo.
Usábanse como “mazadoiros” pedras ou lastras que a xente utilizaba o resto do ano
para charlar, eran lugares de tertulia.
O “mazado” era unha tarefa conxunta, pois aínda que cada un mazaba o seu liño
procuraban coincidir todos para facer o traballo máis levadeiro, falando das cousas do día
a día e mesmo cantando. Se algún remataba pronto, axudaba ao outro sen ningún tipo de
interese.
MMAAZZAA
SSEEXXTTOO PPAASSOO:: EESSPPAADDEELLAADDOO OOUU TTAASSCCAARR OO LLIIÑÑOO
O seguinte paso para conseguir que o liño se vaia facendo máis fino é o espadelado
que serve para sacar os “tascos”. Para iso úsase a “fitoira” ou “espadeleiro”, que é unha
peza de madeira en forma de T invertida, e que pisamos cos dous pés para evitar que se
mova a espadela, unha especie de espada ancha e curta, tamén de madeira, coa que
golpeamos o liño que colocamos encima da “fitoira”.
Ao remate o material queda moi fino, sen casca, e debe enrolarse en “estrigas” para
que non se enrede. Logo almacénanse para restrelalas.
O espadelado facíase de forma individual ou de xeito colectivo, entre varios veciños
empregando os baixos das casas, e se facía bo tempo debaixo dos corredores.
SSÉÉTTIIMMOO PPAASSOO:: RREESSTTRREELLAADDOO
As estrigas almacenadas necesitan ser restreladas. Isto faise cun instrumento en
forma de banco que nun dos seus extremos ten uns pinchos curtos e moi xuntos. Colócase
unha pedra encima para que non se mova e pásanse as febras entre os seus dentes.
Sácanse tres febras: a primeira, máis grosa e tosca son os “cabezos”, a segunda é a
“estopa”, e a terceira e máis fina o liño. Esta operación tamén se chama asedar.
RREESSTTRREELLOO
OOCCTTAAVVOO PPAASSOO:: OO FFIIAADDOO
Rematado o restrelado, hai que fiar o liño, para isto empregamos a roca e o fuso. A
roca é unha vara, xeralmente de abeleira, a uns 25cm. do extremo superior colócaselle un
avultamento de madeira chamado “roquil”, onde logo irá colocada a madeixa de liño que
se atará co naipe, tira de coiro que está suxeita no extremo da roca. O fuso tamén é de
madeira e aseméllase a unha buxaina alongada.
Para fiar colocamos a roca na cintura. Enrolamos a estopa na parte máis grosa da
roca e colocámoslle o naipe para evitar que se mova. Suxeitamos o fuso cunha das mans,
tirando coa outra man do liño, que ao ter unha textura semellante á do algodón é doado
transformalo en fíos, que van enganchándose no fuso, quen os vai retorcendo e
elaborando totalmente grazas a pericia da persoa que o fai xirar. Cando o fuso está cheo,
quítase o fío pola parte estreita, e así queda feita unha “mazaroca”.
O fiado deixábase para ocupar as frías e longas noites de inverno. Polas noites
reuníanse uns nas casas dos outros. Xeralmente as que fiaban eran as mulleres. Estas
reunións daban lugar á tertulia, aos cantos, e mesmo a mocear.
NNOOVVEENNOO PPAASSOO:: OO EENNSSAARRIILLLLAADDOO
O seguinte paso é o ensarillado, que se fai co sarillo para darlle ao liño aforma de madeixa. Con varias “mazarocas” ensarilladas faise unha madeixa. Xúntase o fíodas mazarocas poñéndoas no sarillo, aparato de madeira composto por catro aspasxiratorias, nas que se vai enredando o fío ata formar unha madeixa.
SSAARRIILLLLOO
DDÉÉCCIIMMOO PPAASSOO:: OO CCLLAARREEOO
O penúltimo proceso é o do clareo. Colócanse as madeixas nun recipiente con auga
e póñense a ferver durante dúas horas. Despois hai que clarealas durante tres ou catro
días expoñéndoas ao sol. Cando se aprecia que a cor se vai volvendo máis clara, recóllense
e lávanse nun lavadoiro,volvendo outra vez a poñelas ao sol para que sequen.
UUNNDDÉÉCCIIMMOO PPAASSOO:: OO TTEECCIIDDOO ((FFAACCEERR NNOOVVEELLOOSS))
O último proceso polo que pasa a febra é poñela na debandoira, aparello parecido o
sarillo, pero que está en horizontal coa intención de desenvolver as madeixas, para facer
os nobelos que se levan ao tear e tranformalos en teas.
EE AAGGOORRAA TTOODDOOSS AA TTEECCEERR EE CCOOSSEERR
FFIINN
CCEEIIPP NNoossaa SSrraa.. ddaass DDoorreess
AASS TTEECCEEDDOORRAASS EE
FFIIAADDOORRAASS
DDEE
FFOORRCCAARREEII
MMuulllleerreess ffiiaannddoo eenn FFoorrccaarreeii nnooss aannooss 5500
ANOS 50
TTRRAABBAALLLLOO RREEAALLIIZZAADDOO PPOOLLOOSS AALLUUMMNNOOSS DDEE 44ºº CCUURRSSOO
IInnttrroodduucciióónnA escaseza de rendimentos económicos do campo e a influenza e guía dos frades
que vivían no Mosteiro de Aciveiro, son factores que contribuíron a que en Forcarei
prosperasen os oficios artesáns. Algúns dos máis importantes son: canteiros, borreiros,
agricultores e o das tecedoras e fiadoras.
Deste último imos falar a continuación.
Agora todos levamos roupa nova feita por empresas téxtiles.
Pero, antes como facían a roupa?
Fai falla fío que se pode obter de diferentes produtos. En Forcarei, a maior parte do
fío obtíñase da planta do liño.
Este era un traballo artesán que facían as mulleres, eran as chamadas
FFIIAADDOORRAASS..
Este oficio xurde da escaseza de ingresos económicos que proporcionaba o campo.
Deste traballo as mulleres sacaban un aporte extra de cartos ademais de cubrir as
necesidades familiares, que nos tempos de escaseza era moi importante.
OO pprroocceessoo ddee oobbtteenncciióónn
ddoo ffííoo
aa ppaarrttiirr ddoo lliiññoo
A elaboración do liño é un proceso que leva moito tempo e traballo.
PPRRIIMMEEIIRROO PPAASSOO:: OO SSEEMMEENNTTAADDOO..
O liño é unha planta que antigamente se cultivaba nos campos. Seméntase no mes
de abril ou no verán e recóllese no mes de agosto (isto depende da climatoloxía)
Hai que sementalo nunha terra de regadío onde medren poucas herbas. A terra ten
que estar previamente limpa de impurezas.
O coidado que precisa mentres medra é limpar as malas herbas (mondar)
SSEEGGUUNNDDOO PPAASSOO:: AARRRRIINNCCAADDOO EE RRIIPPAADDOO..
A finais de xullo ou principios de agosto, cando bota o “bagazo” e se pon de cor
amarela é o momento de arrincalo coa raíz, batendo a planta contra a perna para quitarlle
a terra.
A continuación xúntase en gavelas chamadas “empozadoiros” para levalos para a
casa e ripalos. Esta tarefa faise na eira onde se malla o centeo xa que nese momento está
bosteada (chea de bosta das vacas) e así é máis doado recoller as sementes. Nalgúns casos
isto tamén se facía na mesma terra onde estaba sementado.
O ripado facíase para separar a semente da planta, facendo pasar esta por entre os
dentes dun instrumento chamado “ripo”.
A semente que se lle quita ponse a secar ao sol uns días para que a bagaña abra e
poder extraer a “liñaza” que se garda para varios usos, o principal era usalo como semente
para o ano seguinte. Pero naquela época tamén tiña un uso medicinal en forma de
ungüento ou aceite (aceite de liñaza), moi útil para curar queimaduras.
RIPO
TTEERRCCEEIIRROO PPAASSOO:: EEMMPPOOZZAADDOO
Para que o liño abrande hai que mergullalo nun pozo con auga estancada e deixalo entre
oito e nove días, dependendo da calidade de liño. Para saber se xa está “cocido”, refrégase
e se sae a “tasca”, sácase do pozo. Cada persoa levaba o seu liño e facía un pequeno pozo
cunhas pedras para separalo do do veciño, compartían o mesmo río pero respectaban o
espazo de cada un.
CCUUAARRTTOO PPAASSOO:: SSEECCAADDOO
Posteriormente lávase e esténdese nun campo, onde lle dea o sol permanentemente,
dándolle a volta de vez en cando para que seque ben.
Unha vez ben seco recóllese formando “móllos” (tres gavelas ou empozadoiros
xuntos)
QQUUIINNTTOO PPAASSOO:: MMAAZZAADDOO
Para esta tarefa é imprescindible que o liño esté ben quente, para iso os “móllos”,
completamente secos, esténdense de un en un, unhas horas nun campo soleado, ata que
estean ben quentes.
Transcorrido este tempo, recóllese e ponse no “mazadoiro” para golpealo, proceso
no que se usa o “mazo”, unha peza rectangular grosa de madeira que presenta nunha das
súas caras unhas fendeduras lonxitudinais, e conta cunha parte máis estreita a modo de
mango para agarrar.
Seguidamente o liño mazado refrégase coas mans na pedra, coma se fora unha
prenda de roupa (para que lle vaian saíndo os tascos e a parte leñosa) e así separar a
palla da fibra.
Nesta tarefa era onde a xente do pobo compartía espazo e tempo.
Usábanse como “mazadoiros” pedras ou lastras que a xente utilizaba o resto do ano
para charlar, eran lugares de tertulia.
O “mazado” era unha tarefa conxunta, pois aínda que cada un mazaba o seu liño
procuraban coincidir todos para facer o traballo máis levadeiro, falando das cousas do día
a día e mesmo cantando. Se algún remataba pronto, axudaba ao outro sen ningún tipo de
interese.
MMAAZZAA
SSEEXXTTOO PPAASSOO:: EESSPPAADDEELLAADDOO OOUU TTAASSCCAARR OO LLIIÑÑOO
O seguinte paso para conseguir que o liño se vaia facendo máis fino é o espadelado
que serve para sacar os “tascos”. Para iso úsase a “fitoira” ou “espadeleiro”, que é unha
peza de madeira en forma de T invertida, e que pisamos cos dous pés para evitar que se
mova a espadela, unha especie de espada ancha e curta, tamén de madeira, coa que
golpeamos o liño que colocamos encima da “fitoira”.
Ao remate o material queda moi fino, sen casca, e debe enrolarse en “estrigas” para
que non se enrede. Logo almacénanse para restrelalas.
O espadelado facíase de forma individual ou de xeito colectivo, entre varios veciños
empregando os baixos das casas, e se facía bo tempo debaixo dos corredores.
SSÉÉTTIIMMOO PPAASSOO:: RREESSTTRREELLAADDOO
As estrigas almacenadas necesitan ser restreladas. Isto faise cun instrumento en
forma de banco que nun dos seus extremos ten uns pinchos curtos e moi xuntos. Colócase
unha pedra encima para que non se mova e pásanse as febras entre os seus dentes.
Sácanse tres febras: a primeira, máis grosa e tosca son os “cabezos”, a segunda é a
“estopa”, e a terceira e máis fina o liño. Esta operación tamén se chama asedar.
RREESSTTRREELLOO
OOCCTTAAVVOO PPAASSOO:: OO FFIIAADDOO
Rematado o restrelado, hai que fiar o liño, para isto empregamos a roca e o fuso. A
roca é unha vara, xeralmente de abeleira, a uns 25cm. do extremo superior colócaselle un
avultamento de madeira chamado “roquil”, onde logo irá colocada a madeixa de liño que
se atará co naipe, tira de coiro que está suxeita no extremo da roca. O fuso tamén é de
madeira e aseméllase a unha buxaina alongada.
Para fiar colocamos a roca na cintura. Enrolamos a estopa na parte máis grosa da
roca e colocámoslle o naipe para evitar que se mova. Suxeitamos o fuso cunha das mans,
tirando coa outra man do liño, que ao ter unha textura semellante á do algodón é doado
transformalo en fíos, que van enganchándose no fuso, quen os vai retorcendo e
elaborando totalmente grazas a pericia da persoa que o fai xirar. Cando o fuso está cheo,
quítase o fío pola parte estreita, e así queda feita unha “mazaroca”.
O fiado deixábase para ocupar as frías e longas noites de inverno. Polas noites
reuníanse uns nas casas dos outros. Xeralmente as que fiaban eran as mulleres. Estas
reunións daban lugar á tertulia, aos cantos, e mesmo a mocear.
NNOOVVEENNOO PPAASSOO:: OO EENNSSAARRIILLLLAADDOO
O seguinte paso é o ensarillado, que se fai co sarillo para darlle ao liño aforma de madeixa. Con varias “mazarocas” ensarilladas faise unha madeixa. Xúntase o fíodas mazarocas poñéndoas no sarillo, aparato de madeira composto por catro aspasxiratorias, nas que se vai enredando o fío ata formar unha madeixa.
SSAARRIILLLLOO
DDÉÉCCIIMMOO PPAASSOO:: OO CCLLAARREEOO
O penúltimo proceso é o do clareo. Colócanse as madeixas nun recipiente con auga
e póñense a ferver durante dúas horas. Despois hai que clarealas durante tres ou catro
días expoñéndoas ao sol. Cando se aprecia que a cor se vai volvendo máis clara, recóllense
e lávanse nun lavadoiro,volvendo outra vez a poñelas ao sol para que sequen.
UUNNDDÉÉCCIIMMOO PPAASSOO:: OO TTEECCIIDDOO ((FFAACCEERR NNOOVVEELLOOSS))
O último proceso polo que pasa a febra é poñela na debandoira, aparello parecido o
sarillo, pero que está en horizontal coa intención de desenvolver as madeixas, para facer
os nobelos que se levan ao tear e tranformalos en teas.
EE AAGGOORRAA TTOODDOOSS AA TTEECCEERR EE CCOOSSEERR
FFIINN
CCEEIIPP NNoossaa SSrraa.. ddaass DDoorreess
AASS TTEECCEEDDOORRAASS EE
FFIIAADDOORRAASS
DDEE
FFOORRCCAARREEII
MMuulllleerreess ffiiaannddoo eenn FFoorrccaarreeii nnooss aannooss 5500
ANOS 50
TTRRAABBAALLLLOO RREEAALLIIZZAADDOO PPOOLLOOSS AALLUUMMNNOOSS DDEE 44ºº CCUURRSSOO
IInnttrroodduucciióónnA escaseza de rendimentos económicos do campo e a influenza e guía dos frades
que vivían no Mosteiro de Aciveiro, son factores que contribuíron a que en Forcarei
prosperasen os oficios artesáns. Algúns dos máis importantes son: canteiros, borreiros,
agricultores e o das tecedoras e fiadoras.
Deste último imos falar a continuación.
Agora todos levamos roupa nova feita por empresas téxtiles.
Pero, antes como facían a roupa?
Fai falla fío que se pode obter de diferentes produtos. En Forcarei, a maior parte do
fío obtíñase da planta do liño.
Este era un traballo artesán que facían as mulleres, eran as chamadas
FFIIAADDOORRAASS..
Este oficio xurde da escaseza de ingresos económicos que proporcionaba o campo.
Deste traballo as mulleres sacaban un aporte extra de cartos ademais de cubrir as
necesidades familiares, que nos tempos de escaseza era moi importante.
OO pprroocceessoo ddee oobbtteenncciióónn
ddoo ffííoo
aa ppaarrttiirr ddoo lliiññoo
A elaboración do liño é un proceso que leva moito tempo e traballo.
PPRRIIMMEEIIRROO PPAASSOO:: OO SSEEMMEENNTTAADDOO..
O liño é unha planta que antigamente se cultivaba nos campos. Seméntase no mes
de abril ou no verán e recóllese no mes de agosto (isto depende da climatoloxía)
Hai que sementalo nunha terra de regadío onde medren poucas herbas. A terra ten
que estar previamente limpa de impurezas.
O coidado que precisa mentres medra é limpar as malas herbas (mondar)
SSEEGGUUNNDDOO PPAASSOO:: AARRRRIINNCCAADDOO EE RRIIPPAADDOO..
A finais de xullo ou principios de agosto, cando bota o “bagazo” e se pon de cor
amarela é o momento de arrincalo coa raíz, batendo a planta contra a perna para quitarlle
a terra.
A continuación xúntase en gavelas chamadas “empozadoiros” para levalos para a
casa e ripalos. Esta tarefa faise na eira onde se malla o centeo xa que nese momento está
bosteada (chea de bosta das vacas) e así é máis doado recoller as sementes. Nalgúns casos
isto tamén se facía na mesma terra onde estaba sementado.
O ripado facíase para separar a semente da planta, facendo pasar esta por entre os
dentes dun instrumento chamado “ripo”.
A semente que se lle quita ponse a secar ao sol uns días para que a bagaña abra e
poder extraer a “liñaza” que se garda para varios usos, o principal era usalo como semente
para o ano seguinte. Pero naquela época tamén tiña un uso medicinal en forma de
ungüento ou aceite (aceite de liñaza), moi útil para curar queimaduras.
RIPO
TTEERRCCEEIIRROO PPAASSOO:: EEMMPPOOZZAADDOO
Para que o liño abrande hai que mergullalo nun pozo con auga estancada e deixalo entre
oito e nove días, dependendo da calidade de liño. Para saber se xa está “cocido”, refrégase
e se sae a “tasca”, sácase do pozo. Cada persoa levaba o seu liño e facía un pequeno pozo
cunhas pedras para separalo do do veciño, compartían o mesmo río pero respectaban o
espazo de cada un.
CCUUAARRTTOO PPAASSOO:: SSEECCAADDOO
Posteriormente lávase e esténdese nun campo, onde lle dea o sol permanentemente,
dándolle a volta de vez en cando para que seque ben.
Unha vez ben seco recóllese formando “móllos” (tres gavelas ou empozadoiros
xuntos)
QQUUIINNTTOO PPAASSOO:: MMAAZZAADDOO
Para esta tarefa é imprescindible que o liño esté ben quente, para iso os “móllos”,
completamente secos, esténdense de un en un, unhas horas nun campo soleado, ata que
estean ben quentes.
Transcorrido este tempo, recóllese e ponse no “mazadoiro” para golpealo, proceso
no que se usa o “mazo”, unha peza rectangular grosa de madeira que presenta nunha das
súas caras unhas fendeduras lonxitudinais, e conta cunha parte máis estreita a modo de
mango para agarrar.
Seguidamente o liño mazado refrégase coas mans na pedra, coma se fora unha
prenda de roupa (para que lle vaian saíndo os tascos e a parte leñosa) e así separar a
palla da fibra.
Nesta tarefa era onde a xente do pobo compartía espazo e tempo.
Usábanse como “mazadoiros” pedras ou lastras que a xente utilizaba o resto do ano
para charlar, eran lugares de tertulia.
O “mazado” era unha tarefa conxunta, pois aínda que cada un mazaba o seu liño
procuraban coincidir todos para facer o traballo máis levadeiro, falando das cousas do día
a día e mesmo cantando. Se algún remataba pronto, axudaba ao outro sen ningún tipo de
interese.
MMAAZZAA
SSEEXXTTOO PPAASSOO:: EESSPPAADDEELLAADDOO OOUU TTAASSCCAARR OO LLIIÑÑOO
O seguinte paso para conseguir que o liño se vaia facendo máis fino é o espadelado
que serve para sacar os “tascos”. Para iso úsase a “fitoira” ou “espadeleiro”, que é unha
peza de madeira en forma de T invertida, e que pisamos cos dous pés para evitar que se
mova a espadela, unha especie de espada ancha e curta, tamén de madeira, coa que
golpeamos o liño que colocamos encima da “fitoira”.
Ao remate o material queda moi fino, sen casca, e debe enrolarse en “estrigas” para
que non se enrede. Logo almacénanse para restrelalas.
O espadelado facíase de forma individual ou de xeito colectivo, entre varios veciños
empregando os baixos das casas, e se facía bo tempo debaixo dos corredores.
SSÉÉTTIIMMOO PPAASSOO:: RREESSTTRREELLAADDOO
As estrigas almacenadas necesitan ser restreladas. Isto faise cun instrumento en
forma de banco que nun dos seus extremos ten uns pinchos curtos e moi xuntos. Colócase
unha pedra encima para que non se mova e pásanse as febras entre os seus dentes.
Sácanse tres febras: a primeira, máis grosa e tosca son os “cabezos”, a segunda é a
“estopa”, e a terceira e máis fina o liño. Esta operación tamén se chama asedar.
RREESSTTRREELLOO
OOCCTTAAVVOO PPAASSOO:: OO FFIIAADDOO
Rematado o restrelado, hai que fiar o liño, para isto empregamos a roca e o fuso. A
roca é unha vara, xeralmente de abeleira, a uns 25cm. do extremo superior colócaselle un
avultamento de madeira chamado “roquil”, onde logo irá colocada a madeixa de liño que
se atará co naipe, tira de coiro que está suxeita no extremo da roca. O fuso tamén é de
madeira e aseméllase a unha buxaina alongada.
Para fiar colocamos a roca na cintura. Enrolamos a estopa na parte máis grosa da
roca e colocámoslle o naipe para evitar que se mova. Suxeitamos o fuso cunha das mans,
tirando coa outra man do liño, que ao ter unha textura semellante á do algodón é doado
transformalo en fíos, que van enganchándose no fuso, quen os vai retorcendo e
elaborando totalmente grazas a pericia da persoa que o fai xirar. Cando o fuso está cheo,
quítase o fío pola parte estreita, e así queda feita unha “mazaroca”.
O fiado deixábase para ocupar as frías e longas noites de inverno. Polas noites
reuníanse uns nas casas dos outros. Xeralmente as que fiaban eran as mulleres. Estas
reunións daban lugar á tertulia, aos cantos, e mesmo a mocear.
NNOOVVEENNOO PPAASSOO:: OO EENNSSAARRIILLLLAADDOO
O seguinte paso é o ensarillado, que se fai co sarillo para darlle ao liño aforma de madeixa. Con varias “mazarocas” ensarilladas faise unha madeixa. Xúntase o fíodas mazarocas poñéndoas no sarillo, aparato de madeira composto por catro aspasxiratorias, nas que se vai enredando o fío ata formar unha madeixa.
SSAARRIILLLLOO
DDÉÉCCIIMMOO PPAASSOO:: OO CCLLAARREEOO
O penúltimo proceso é o do clareo. Colócanse as madeixas nun recipiente con auga
e póñense a ferver durante dúas horas. Despois hai que clarealas durante tres ou catro
días expoñéndoas ao sol. Cando se aprecia que a cor se vai volvendo máis clara, recóllense
e lávanse nun lavadoiro,volvendo outra vez a poñelas ao sol para que sequen.
UUNNDDÉÉCCIIMMOO PPAASSOO:: OO TTEECCIIDDOO ((FFAACCEERR NNOOVVEELLOOSS))
O último proceso polo que pasa a febra é poñela na debandoira, aparello parecido o
sarillo, pero que está en horizontal coa intención de desenvolver as madeixas, para facer
os nobelos que se levan ao tear e tranformalos en teas.
EE AAGGOORRAA TTOODDOOSS AA TTEECCEERR EE CCOOSSEERR
FFIINN
CCEEIIPP NNoossaa SSrraa.. ddaass DDoorreess
AASS TTEECCEEDDOORRAASS EE
FFIIAADDOORRAASS
DDEE
FFOORRCCAARREEII
MMuulllleerreess ffiiaannddoo eenn FFoorrccaarreeii nnooss aannooss 5500
ANOS 50
TTRRAABBAALLLLOO RREEAALLIIZZAADDOO PPOOLLOOSS AALLUUMMNNOOSS DDEE 44ºº CCUURRSSOO
IInnttrroodduucciióónnA escaseza de rendimentos económicos do campo e a influenza e guía dos frades
que vivían no Mosteiro de Aciveiro, son factores que contribuíron a que en Forcarei
prosperasen os oficios artesáns. Algúns dos máis importantes son: canteiros, borreiros,
agricultores e o das tecedoras e fiadoras.
Deste último imos falar a continuación.
Agora todos levamos roupa nova feita por empresas téxtiles.
Pero, antes como facían a roupa?
Fai falla fío que se pode obter de diferentes produtos. En Forcarei, a maior parte do
fío obtíñase da planta do liño.
Este era un traballo artesán que facían as mulleres, eran as chamadas
FFIIAADDOORRAASS..
Este oficio xurde da escaseza de ingresos económicos que proporcionaba o campo.
Deste traballo as mulleres sacaban un aporte extra de cartos ademais de cubrir as
necesidades familiares, que nos tempos de escaseza era moi importante.
OO pprroocceessoo ddee oobbtteenncciióónn
ddoo ffííoo
aa ppaarrttiirr ddoo lliiññoo
A elaboración do liño é un proceso que leva moito tempo e traballo.
PPRRIIMMEEIIRROO PPAASSOO:: OO SSEEMMEENNTTAADDOO..
O liño é unha planta que antigamente se cultivaba nos campos. Seméntase no mes
de abril ou no verán e recóllese no mes de agosto (isto depende da climatoloxía)
Hai que sementalo nunha terra de regadío onde medren poucas herbas. A terra ten
que estar previamente limpa de impurezas.
O coidado que precisa mentres medra é limpar as malas herbas (mondar)
SSEEGGUUNNDDOO PPAASSOO:: AARRRRIINNCCAADDOO EE RRIIPPAADDOO..
A finais de xullo ou principios de agosto, cando bota o “bagazo” e se pon de cor
amarela é o momento de arrincalo coa raíz, batendo a planta contra a perna para quitarlle
a terra.
A continuación xúntase en gavelas chamadas “empozadoiros” para levalos para a
casa e ripalos. Esta tarefa faise na eira onde se malla o centeo xa que nese momento está
bosteada (chea de bosta das vacas) e así é máis doado recoller as sementes. Nalgúns casos
isto tamén se facía na mesma terra onde estaba sementado.
O ripado facíase para separar a semente da planta, facendo pasar esta por entre os
dentes dun instrumento chamado “ripo”.
A semente que se lle quita ponse a secar ao sol uns días para que a bagaña abra e
poder extraer a “liñaza” que se garda para varios usos, o principal era usalo como semente
para o ano seguinte. Pero naquela época tamén tiña un uso medicinal en forma de
ungüento ou aceite (aceite de liñaza), moi útil para curar queimaduras.
RIPO
TTEERRCCEEIIRROO PPAASSOO:: EEMMPPOOZZAADDOO
Para que o liño abrande hai que mergullalo nun pozo con auga estancada e deixalo entre
oito e nove días, dependendo da calidade de liño. Para saber se xa está “cocido”, refrégase
e se sae a “tasca”, sácase do pozo. Cada persoa levaba o seu liño e facía un pequeno pozo
cunhas pedras para separalo do do veciño, compartían o mesmo río pero respectaban o
espazo de cada un.
CCUUAARRTTOO PPAASSOO:: SSEECCAADDOO
Posteriormente lávase e esténdese nun campo, onde lle dea o sol permanentemente,
dándolle a volta de vez en cando para que seque ben.
Unha vez ben seco recóllese formando “móllos” (tres gavelas ou empozadoiros
xuntos)
QQUUIINNTTOO PPAASSOO:: MMAAZZAADDOO
Para esta tarefa é imprescindible que o liño esté ben quente, para iso os “móllos”,
completamente secos, esténdense de un en un, unhas horas nun campo soleado, ata que
estean ben quentes.
Transcorrido este tempo, recóllese e ponse no “mazadoiro” para golpealo, proceso
no que se usa o “mazo”, unha peza rectangular grosa de madeira que presenta nunha das
súas caras unhas fendeduras lonxitudinais, e conta cunha parte máis estreita a modo de
mango para agarrar.
Seguidamente o liño mazado refrégase coas mans na pedra, coma se fora unha
prenda de roupa (para que lle vaian saíndo os tascos e a parte leñosa) e así separar a
palla da fibra.
Nesta tarefa era onde a xente do pobo compartía espazo e tempo.
Usábanse como “mazadoiros” pedras ou lastras que a xente utilizaba o resto do ano
para charlar, eran lugares de tertulia.
O “mazado” era unha tarefa conxunta, pois aínda que cada un mazaba o seu liño
procuraban coincidir todos para facer o traballo máis levadeiro, falando das cousas do día
a día e mesmo cantando. Se algún remataba pronto, axudaba ao outro sen ningún tipo de
interese.
MMAAZZAA
SSEEXXTTOO PPAASSOO:: EESSPPAADDEELLAADDOO OOUU TTAASSCCAARR OO LLIIÑÑOO
O seguinte paso para conseguir que o liño se vaia facendo máis fino é o espadelado
que serve para sacar os “tascos”. Para iso úsase a “fitoira” ou “espadeleiro”, que é unha
peza de madeira en forma de T invertida, e que pisamos cos dous pés para evitar que se
mova a espadela, unha especie de espada ancha e curta, tamén de madeira, coa que
golpeamos o liño que colocamos encima da “fitoira”.
Ao remate o material queda moi fino, sen casca, e debe enrolarse en “estrigas” para
que non se enrede. Logo almacénanse para restrelalas.
O espadelado facíase de forma individual ou de xeito colectivo, entre varios veciños
empregando os baixos das casas, e se facía bo tempo debaixo dos corredores.
SSÉÉTTIIMMOO PPAASSOO:: RREESSTTRREELLAADDOO
As estrigas almacenadas necesitan ser restreladas. Isto faise cun instrumento en
forma de banco que nun dos seus extremos ten uns pinchos curtos e moi xuntos. Colócase
unha pedra encima para que non se mova e pásanse as febras entre os seus dentes.
Sácanse tres febras: a primeira, máis grosa e tosca son os “cabezos”, a segunda é a
“estopa”, e a terceira e máis fina o liño. Esta operación tamén se chama asedar.
RREESSTTRREELLOO
OOCCTTAAVVOO PPAASSOO:: OO FFIIAADDOO
Rematado o restrelado, hai que fiar o liño, para isto empregamos a roca e o fuso. A
roca é unha vara, xeralmente de abeleira, a uns 25cm. do extremo superior colócaselle un
avultamento de madeira chamado “roquil”, onde logo irá colocada a madeixa de liño que
se atará co naipe, tira de coiro que está suxeita no extremo da roca. O fuso tamén é de
madeira e aseméllase a unha buxaina alongada.
Para fiar colocamos a roca na cintura. Enrolamos a estopa na parte máis grosa da
roca e colocámoslle o naipe para evitar que se mova. Suxeitamos o fuso cunha das mans,
tirando coa outra man do liño, que ao ter unha textura semellante á do algodón é doado
transformalo en fíos, que van enganchándose no fuso, quen os vai retorcendo e
elaborando totalmente grazas a pericia da persoa que o fai xirar. Cando o fuso está cheo,
quítase o fío pola parte estreita, e así queda feita unha “mazaroca”.
O fiado deixábase para ocupar as frías e longas noites de inverno. Polas noites
reuníanse uns nas casas dos outros. Xeralmente as que fiaban eran as mulleres. Estas
reunións daban lugar á tertulia, aos cantos, e mesmo a mocear.
NNOOVVEENNOO PPAASSOO:: OO EENNSSAARRIILLLLAADDOO
O seguinte paso é o ensarillado, que se fai co sarillo para darlle ao liño aforma de madeixa. Con varias “mazarocas” ensarilladas faise unha madeixa. Xúntase o fíodas mazarocas poñéndoas no sarillo, aparato de madeira composto por catro aspasxiratorias, nas que se vai enredando o fío ata formar unha madeixa.
SSAARRIILLLLOO
DDÉÉCCIIMMOO PPAASSOO:: OO CCLLAARREEOO
O penúltimo proceso é o do clareo. Colócanse as madeixas nun recipiente con auga
e póñense a ferver durante dúas horas. Despois hai que clarealas durante tres ou catro
días expoñéndoas ao sol. Cando se aprecia que a cor se vai volvendo máis clara, recóllense
e lávanse nun lavadoiro,volvendo outra vez a poñelas ao sol para que sequen.
UUNNDDÉÉCCIIMMOO PPAASSOO:: OO TTEECCIIDDOO ((FFAACCEERR NNOOVVEELLOOSS))
O último proceso polo que pasa a febra é poñela na debandoira, aparello parecido o
sarillo, pero que está en horizontal coa intención de desenvolver as madeixas, para facer
os nobelos que se levan ao tear e tranformalos en teas.
EE AAGGOORRAA TTOODDOOSS AA TTEECCEERR EE CCOOSSEERR
FFIINN
CCEEIIPP NNoossaa SSrraa.. ddaass DDoorreess
AASS TTEECCEEDDOORRAASS EE
FFIIAADDOORRAASS
DDEE
FFOORRCCAARREEII
MMuulllleerreess ffiiaannddoo eenn FFoorrccaarreeii nnooss aannooss 5500
ANOS 50
TTRRAABBAALLLLOO RREEAALLIIZZAADDOO PPOOLLOOSS AALLUUMMNNOOSS DDEE 44ºº CCUURRSSOO
IInnttrroodduucciióónnA escaseza de rendimentos económicos do campo e a influenza e guía dos frades
que vivían no Mosteiro de Aciveiro, son factores que contribuíron a que en Forcarei
prosperasen os oficios artesáns. Algúns dos máis importantes son: canteiros, borreiros,
agricultores e o das tecedoras e fiadoras.
Deste último imos falar a continuación.
Agora todos levamos roupa nova feita por empresas téxtiles.
Pero, antes como facían a roupa?
Fai falla fío que se pode obter de diferentes produtos. En Forcarei, a maior parte do
fío obtíñase da planta do liño.
Este era un traballo artesán que facían as mulleres, eran as chamadas
FFIIAADDOORRAASS..
Este oficio xurde da escaseza de ingresos económicos que proporcionaba o campo.
Deste traballo as mulleres sacaban un aporte extra de cartos ademais de cubrir as
necesidades familiares, que nos tempos de escaseza era moi importante.
OO pprroocceessoo ddee oobbtteenncciióónn
ddoo ffííoo
aa ppaarrttiirr ddoo lliiññoo
A elaboración do liño é un proceso que leva moito tempo e traballo.
PPRRIIMMEEIIRROO PPAASSOO:: OO SSEEMMEENNTTAADDOO..
O liño é unha planta que antigamente se cultivaba nos campos. Seméntase no mes
de abril ou no verán e recóllese no mes de agosto (isto depende da climatoloxía)
Hai que sementalo nunha terra de regadío onde medren poucas herbas. A terra ten
que estar previamente limpa de impurezas.
O coidado que precisa mentres medra é limpar as malas herbas (mondar)
SSEEGGUUNNDDOO PPAASSOO:: AARRRRIINNCCAADDOO EE RRIIPPAADDOO..
A finais de xullo ou principios de agosto, cando bota o “bagazo” e se pon de cor
amarela é o momento de arrincalo coa raíz, batendo a planta contra a perna para quitarlle
a terra.
A continuación xúntase en gavelas chamadas “empozadoiros” para levalos para a
casa e ripalos. Esta tarefa faise na eira onde se malla o centeo xa que nese momento está
bosteada (chea de bosta das vacas) e así é máis doado recoller as sementes. Nalgúns casos
isto tamén se facía na mesma terra onde estaba sementado.
O ripado facíase para separar a semente da planta, facendo pasar esta por entre os
dentes dun instrumento chamado “ripo”.
A semente que se lle quita ponse a secar ao sol uns días para que a bagaña abra e
poder extraer a “liñaza” que se garda para varios usos, o principal era usalo como semente
para o ano seguinte. Pero naquela época tamén tiña un uso medicinal en forma de
ungüento ou aceite (aceite de liñaza), moi útil para curar queimaduras.
RIPO
TTEERRCCEEIIRROO PPAASSOO:: EEMMPPOOZZAADDOO
Para que o liño abrande hai que mergullalo nun pozo con auga estancada e deixalo entre
oito e nove días, dependendo da calidade de liño. Para saber se xa está “cocido”, refrégase
e se sae a “tasca”, sácase do pozo. Cada persoa levaba o seu liño e facía un pequeno pozo
cunhas pedras para separalo do do veciño, compartían o mesmo río pero respectaban o
espazo de cada un.
CCUUAARRTTOO PPAASSOO:: SSEECCAADDOO
Posteriormente lávase e esténdese nun campo, onde lle dea o sol permanentemente,
dándolle a volta de vez en cando para que seque ben.
Unha vez ben seco recóllese formando “móllos” (tres gavelas ou empozadoiros
xuntos)
QQUUIINNTTOO PPAASSOO:: MMAAZZAADDOO
Para esta tarefa é imprescindible que o liño esté ben quente, para iso os “móllos”,
completamente secos, esténdense de un en un, unhas horas nun campo soleado, ata que
estean ben quentes.
Transcorrido este tempo, recóllese e ponse no “mazadoiro” para golpealo, proceso
no que se usa o “mazo”, unha peza rectangular grosa de madeira que presenta nunha das
súas caras unhas fendeduras lonxitudinais, e conta cunha parte máis estreita a modo de
mango para agarrar.
Seguidamente o liño mazado refrégase coas mans na pedra, coma se fora unha
prenda de roupa (para que lle vaian saíndo os tascos e a parte leñosa) e así separar a
palla da fibra.
Nesta tarefa era onde a xente do pobo compartía espazo e tempo.
Usábanse como “mazadoiros” pedras ou lastras que a xente utilizaba o resto do ano
para charlar, eran lugares de tertulia.
O “mazado” era unha tarefa conxunta, pois aínda que cada un mazaba o seu liño
procuraban coincidir todos para facer o traballo máis levadeiro, falando das cousas do día
a día e mesmo cantando. Se algún remataba pronto, axudaba ao outro sen ningún tipo de
interese.
MMAAZZAA
SSEEXXTTOO PPAASSOO:: EESSPPAADDEELLAADDOO OOUU TTAASSCCAARR OO LLIIÑÑOO
O seguinte paso para conseguir que o liño se vaia facendo máis fino é o espadelado
que serve para sacar os “tascos”. Para iso úsase a “fitoira” ou “espadeleiro”, que é unha
peza de madeira en forma de T invertida, e que pisamos cos dous pés para evitar que se
mova a espadela, unha especie de espada ancha e curta, tamén de madeira, coa que
golpeamos o liño que colocamos encima da “fitoira”.
Ao remate o material queda moi fino, sen casca, e debe enrolarse en “estrigas” para
que non se enrede. Logo almacénanse para restrelalas.
O espadelado facíase de forma individual ou de xeito colectivo, entre varios veciños
empregando os baixos das casas, e se facía bo tempo debaixo dos corredores.
SSÉÉTTIIMMOO PPAASSOO:: RREESSTTRREELLAADDOO
As estrigas almacenadas necesitan ser restreladas. Isto faise cun instrumento en
forma de banco que nun dos seus extremos ten uns pinchos curtos e moi xuntos. Colócase
unha pedra encima para que non se mova e pásanse as febras entre os seus dentes.
Sácanse tres febras: a primeira, máis grosa e tosca son os “cabezos”, a segunda é a
“estopa”, e a terceira e máis fina o liño. Esta operación tamén se chama asedar.
RREESSTTRREELLOO
OOCCTTAAVVOO PPAASSOO:: OO FFIIAADDOO
Rematado o restrelado, hai que fiar o liño, para isto empregamos a roca e o fuso. A
roca é unha vara, xeralmente de abeleira, a uns 25cm. do extremo superior colócaselle un
avultamento de madeira chamado “roquil”, onde logo irá colocada a madeixa de liño que
se atará co naipe, tira de coiro que está suxeita no extremo da roca. O fuso tamén é de
madeira e aseméllase a unha buxaina alongada.
Para fiar colocamos a roca na cintura. Enrolamos a estopa na parte máis grosa da
roca e colocámoslle o naipe para evitar que se mova. Suxeitamos o fuso cunha das mans,
tirando coa outra man do liño, que ao ter unha textura semellante á do algodón é doado
transformalo en fíos, que van enganchándose no fuso, quen os vai retorcendo e
elaborando totalmente grazas a pericia da persoa que o fai xirar. Cando o fuso está cheo,
quítase o fío pola parte estreita, e así queda feita unha “mazaroca”.
O fiado deixábase para ocupar as frías e longas noites de inverno. Polas noites
reuníanse uns nas casas dos outros. Xeralmente as que fiaban eran as mulleres. Estas
reunións daban lugar á tertulia, aos cantos, e mesmo a mocear.
NNOOVVEENNOO PPAASSOO:: OO EENNSSAARRIILLLLAADDOO
O seguinte paso é o ensarillado, que se fai co sarillo para darlle ao liño aforma de madeixa. Con varias “mazarocas” ensarilladas faise unha madeixa. Xúntase o fíodas mazarocas poñéndoas no sarillo, aparato de madeira composto por catro aspasxiratorias, nas que se vai enredando o fío ata formar unha madeixa.
SSAARRIILLLLOO
DDÉÉCCIIMMOO PPAASSOO:: OO CCLLAARREEOO
O penúltimo proceso é o do clareo. Colócanse as madeixas nun recipiente con auga
e póñense a ferver durante dúas horas. Despois hai que clarealas durante tres ou catro
días expoñéndoas ao sol. Cando se aprecia que a cor se vai volvendo máis clara, recóllense
e lávanse nun lavadoiro,volvendo outra vez a poñelas ao sol para que sequen.
UUNNDDÉÉCCIIMMOO PPAASSOO:: OO TTEECCIIDDOO ((FFAACCEERR NNOOVVEELLOOSS))
O último proceso polo que pasa a febra é poñela na debandoira, aparello parecido o
sarillo, pero que está en horizontal coa intención de desenvolver as madeixas, para facer
os nobelos que se levan ao tear e tranformalos en teas.
EE AAGGOORRAA TTOODDOOSS AA TTEECCEERR EE CCOOSSEERR
FFIINN
CCEEIIPP NNoossaa SSrraa.. ddaass DDoorreess
AASS TTEECCEEDDOORRAASS EE
FFIIAADDOORRAASS
DDEE
FFOORRCCAARREEII
MMuulllleerreess ffiiaannddoo eenn FFoorrccaarreeii nnooss aannooss 5500
ANOS 50
TTRRAABBAALLLLOO RREEAALLIIZZAADDOO PPOOLLOOSS AALLUUMMNNOOSS DDEE 44ºº CCUURRSSOO
IInnttrroodduucciióónnA escaseza de rendimentos económicos do campo e a influenza e guía dos frades
que vivían no Mosteiro de Aciveiro, son factores que contribuíron a que en Forcarei
prosperasen os oficios artesáns. Algúns dos máis importantes son: canteiros, borreiros,
agricultores e o das tecedoras e fiadoras.
Deste último imos falar a continuación.
Agora todos levamos roupa nova feita por empresas téxtiles.
Pero, antes como facían a roupa?
Fai falla fío que se pode obter de diferentes produtos. En Forcarei, a maior parte do
fío obtíñase da planta do liño.
Este era un traballo artesán que facían as mulleres, eran as chamadas
FFIIAADDOORRAASS..
Este oficio xurde da escaseza de ingresos económicos que proporcionaba o campo.
Deste traballo as mulleres sacaban un aporte extra de cartos ademais de cubrir as
necesidades familiares, que nos tempos de escaseza era moi importante.
OO pprroocceessoo ddee oobbtteenncciióónn
ddoo ffííoo
aa ppaarrttiirr ddoo lliiññoo
A elaboración do liño é un proceso que leva moito tempo e traballo.
PPRRIIMMEEIIRROO PPAASSOO:: OO SSEEMMEENNTTAADDOO..
O liño é unha planta que antigamente se cultivaba nos campos. Seméntase no mes
de abril ou no verán e recóllese no mes de agosto (isto depende da climatoloxía)
Hai que sementalo nunha terra de regadío onde medren poucas herbas. A terra ten
que estar previamente limpa de impurezas.
O coidado que precisa mentres medra é limpar as malas herbas (mondar)
SSEEGGUUNNDDOO PPAASSOO:: AARRRRIINNCCAADDOO EE RRIIPPAADDOO..
A finais de xullo ou principios de agosto, cando bota o “bagazo” e se pon de cor
amarela é o momento de arrincalo coa raíz, batendo a planta contra a perna para quitarlle
a terra.
A continuación xúntase en gavelas chamadas “empozadoiros” para levalos para a
casa e ripalos. Esta tarefa faise na eira onde se malla o centeo xa que nese momento está
bosteada (chea de bosta das vacas) e así é máis doado recoller as sementes. Nalgúns casos
isto tamén se facía na mesma terra onde estaba sementado.
O ripado facíase para separar a semente da planta, facendo pasar esta por entre os
dentes dun instrumento chamado “ripo”.
A semente que se lle quita ponse a secar ao sol uns días para que a bagaña abra e
poder extraer a “liñaza” que se garda para varios usos, o principal era usalo como semente
para o ano seguinte. Pero naquela época tamén tiña un uso medicinal en forma de
ungüento ou aceite (aceite de liñaza), moi útil para curar queimaduras.
RIPO
TTEERRCCEEIIRROO PPAASSOO:: EEMMPPOOZZAADDOO
Para que o liño abrande hai que mergullalo nun pozo con auga estancada e deixalo entre
oito e nove días, dependendo da calidade de liño. Para saber se xa está “cocido”, refrégase
e se sae a “tasca”, sácase do pozo. Cada persoa levaba o seu liño e facía un pequeno pozo
cunhas pedras para separalo do do veciño, compartían o mesmo río pero respectaban o
espazo de cada un.
CCUUAARRTTOO PPAASSOO:: SSEECCAADDOO
Posteriormente lávase e esténdese nun campo, onde lle dea o sol permanentemente,
dándolle a volta de vez en cando para que seque ben.
Unha vez ben seco recóllese formando “móllos” (tres gavelas ou empozadoiros
xuntos)
QQUUIINNTTOO PPAASSOO:: MMAAZZAADDOO
Para esta tarefa é imprescindible que o liño esté ben quente, para iso os “móllos”,
completamente secos, esténdense de un en un, unhas horas nun campo soleado, ata que
estean ben quentes.
Transcorrido este tempo, recóllese e ponse no “mazadoiro” para golpealo, proceso
no que se usa o “mazo”, unha peza rectangular grosa de madeira que presenta nunha das
súas caras unhas fendeduras lonxitudinais, e conta cunha parte máis estreita a modo de
mango para agarrar.
Seguidamente o liño mazado refrégase coas mans na pedra, coma se fora unha
prenda de roupa (para que lle vaian saíndo os tascos e a parte leñosa) e así separar a
palla da fibra.
Nesta tarefa era onde a xente do pobo compartía espazo e tempo.
Usábanse como “mazadoiros” pedras ou lastras que a xente utilizaba o resto do ano
para charlar, eran lugares de tertulia.
O “mazado” era unha tarefa conxunta, pois aínda que cada un mazaba o seu liño
procuraban coincidir todos para facer o traballo máis levadeiro, falando das cousas do día
a día e mesmo cantando. Se algún remataba pronto, axudaba ao outro sen ningún tipo de
interese.
MMAAZZAA
SSEEXXTTOO PPAASSOO:: EESSPPAADDEELLAADDOO OOUU TTAASSCCAARR OO LLIIÑÑOO
O seguinte paso para conseguir que o liño se vaia facendo máis fino é o espadelado
que serve para sacar os “tascos”. Para iso úsase a “fitoira” ou “espadeleiro”, que é unha
peza de madeira en forma de T invertida, e que pisamos cos dous pés para evitar que se
mova a espadela, unha especie de espada ancha e curta, tamén de madeira, coa que
golpeamos o liño que colocamos encima da “fitoira”.
Ao remate o material queda moi fino, sen casca, e debe enrolarse en “estrigas” para
que non se enrede. Logo almacénanse para restrelalas.
O espadelado facíase de forma individual ou de xeito colectivo, entre varios veciños
empregando os baixos das casas, e se facía bo tempo debaixo dos corredores.
SSÉÉTTIIMMOO PPAASSOO:: RREESSTTRREELLAADDOO
As estrigas almacenadas necesitan ser restreladas. Isto faise cun instrumento en
forma de banco que nun dos seus extremos ten uns pinchos curtos e moi xuntos. Colócase
unha pedra encima para que non se mova e pásanse as febras entre os seus dentes.
Sácanse tres febras: a primeira, máis grosa e tosca son os “cabezos”, a segunda é a
“estopa”, e a terceira e máis fina o liño. Esta operación tamén se chama asedar.
RREESSTTRREELLOO
OOCCTTAAVVOO PPAASSOO:: OO FFIIAADDOO
Rematado o restrelado, hai que fiar o liño, para isto empregamos a roca e o fuso. A
roca é unha vara, xeralmente de abeleira, a uns 25cm. do extremo superior colócaselle un
avultamento de madeira chamado “roquil”, onde logo irá colocada a madeixa de liño que
se atará co naipe, tira de coiro que está suxeita no extremo da roca. O fuso tamén é de
madeira e aseméllase a unha buxaina alongada.
Para fiar colocamos a roca na cintura. Enrolamos a estopa na parte máis grosa da
roca e colocámoslle o naipe para evitar que se mova. Suxeitamos o fuso cunha das mans,
tirando coa outra man do liño, que ao ter unha textura semellante á do algodón é doado
transformalo en fíos, que van enganchándose no fuso, quen os vai retorcendo e
elaborando totalmente grazas a pericia da persoa que o fai xirar. Cando o fuso está cheo,
quítase o fío pola parte estreita, e así queda feita unha “mazaroca”.
O fiado deixábase para ocupar as frías e longas noites de inverno. Polas noites
reuníanse uns nas casas dos outros. Xeralmente as que fiaban eran as mulleres. Estas
reunións daban lugar á tertulia, aos cantos, e mesmo a mocear.
NNOOVVEENNOO PPAASSOO:: OO EENNSSAARRIILLLLAADDOO
O seguinte paso é o ensarillado, que se fai co sarillo para darlle ao liño aforma de madeixa. Con varias “mazarocas” ensarilladas faise unha madeixa. Xúntase o fíodas mazarocas poñéndoas no sarillo, aparato de madeira composto por catro aspasxiratorias, nas que se vai enredando o fío ata formar unha madeixa.
SSAARRIILLLLOO
DDÉÉCCIIMMOO PPAASSOO:: OO CCLLAARREEOO
O penúltimo proceso é o do clareo. Colócanse as madeixas nun recipiente con auga
e póñense a ferver durante dúas horas. Despois hai que clarealas durante tres ou catro
días expoñéndoas ao sol. Cando se aprecia que a cor se vai volvendo máis clara, recóllense
e lávanse nun lavadoiro,volvendo outra vez a poñelas ao sol para que sequen.
UUNNDDÉÉCCIIMMOO PPAASSOO:: OO TTEECCIIDDOO ((FFAACCEERR NNOOVVEELLOOSS))
O último proceso polo que pasa a febra é poñela na debandoira, aparello parecido o
sarillo, pero que está en horizontal coa intención de desenvolver as madeixas, para facer
os nobelos que se levan ao tear e tranformalos en teas.
EE AAGGOORRAA TTOODDOOSS AA TTEECCEERR EE CCOOSSEERR
FFIINN
CCEEIIPP NNoossaa SSrraa.. ddaass DDoorreess
AS PARROQUIAS DE FORCAREI
Nós, os máis cativos do colexio aprendemos este ano asparroquias do noso concello. Pero non de calquera xeito, senón quefixemos un crebacabezas extraordinario, e xoga que te xoga, xasabemos que Forcarei ten 13 parroquias!!!
MIRADE QUE CHULI NOS QUEDOUAOS CATIVOS DE 3 ANOS
O NOSO
CREBACABEZAS
O ARXINA E O FELOCo gallo do Día do Libro, dende Normalización, trouxemosa Forcarei un libro escrito polo noso veciño “Rochi” erepresentado pola compañía Viravolta de Lalín quetivo a deferencia de representar en primicia a montaxe““OO AArrxxiinnaa ee oo FFeelloo”” nos colexios de Forcarei e Soutelo.
Garabullo e Mangarrias, dous afamados e gurróns canteiros,entre picar e filosofar, filosofar e picar cantan unha cantinela:
escurria purruncho!purruncho escurria!
E asi apréndenlle o segredo do verbo dos arxinas ao seu morrón Fuxurdín.Un demo burlón que escoitou o cantar para facerse coas súas volandinasencoméndalles a construcción dunha fermosa ponte...SE QUEREDES SABER MÁIS SOBRE ESTA MONTAXE ENTRADE NO NOSOBLOGUE “arxineando.blogspot.es”.O espectáculo, cos seus protagonistas principais, os arxinas, fixeron as lediciasde pequenos e grandes.
UUNN PPAASSEEOO PPOORR SSEEGGUUNNDDOO
Este curso que remata fixemos, coma sempre, unhainfinidade de tarefas : aprender contidos amontóns,traballos por un tubo, proxectos integrados,ditados, lecturas.......... unha chea de cousas!
OO cceerrttoo éé qquuee ffooii iinntteennssoo
ppeerroo ttaamméénn ddiivveerrttiiddoo..
Para que vexades unha mostra do feito,deixámosvos un enlace ao noso blogue dende a revistado cole, ““OO FFoorrmmiigguueeiirroo””; que este ano púxose modernae converteuse en dixital.
Como o blogue é de recente creación non aparecetodo o que fixemos pero algunha cousiña interesante,se cadra , podédela atopar.
Disfrutade destas páxinas virtuais e .....bbooaass vvaaccaacciióónnss!!!!!!
DDEEPPOORRTTEE EESSCCOOLLAARRComa todos os anos, participamos cos colexios da Agrupación
Deportiva Terra de Montes nas competicións deportivas do PPrrooggrraammaaXXooggaaddee..
Disfrutamos do deporte e, o máis importante, non se mancouninguén.
FFeelliicciiddaaddeess!!!!!!!!!!!!!!!!!!Como complemento ás actividades deportivas realizadas no
centro, disfrutamos dunha serie de propostas diferentes relacinadasco bbaaddmmiinnttoonn,, bbaasseebbaallll ee eessccaallaaddaa promocionadas pola Dirección Xeralde Deportes.
Ademais, ao longo do curso os rapaces puideron coñecer epracticar distintos xxooggooss ppooppuullaarreess ggaalleeggooss..
EEssttaammppaass ddaa mmeemmoorriiaaO salón de actos do colexio converteuse durante unhas semanas
nunha pequena galería fotográfica . Gracias á aportación de todas asfamilias, así como do fondo fotográfico co que conta o nosocentro, montamos unha exposición que trata de recoller a vida nonoso concello nos últimos 50 anos.
A través desas estampas, os maiores recordaron retazos do seupasado e os máis cativos, descubriron fermosas historias dos seusmaiores.
BBIIBBLLOO SSEEGGUUEE AA SSÚÚAA AANNDDAAIINNAAEste curso, Biblo, a mascota da nosa biblioteca, permitiunosgozar dos e cos libros, e para iso desenvolvemos, coa axuda,tanto de alumnos e alumnas como de mestres e mestras,traballos ben interesantes como CCaalliiggrraammaass eenn OOuuttoonnoo,,CCoorraazzóónnss MMeennssaaxxeeiirrooss,, MMuulllleerreess TTrraabbaallllaaddoorraass GGaalleeggaass,, OOmmeeuu lliibbrroo pprreeffeerriiddoo…. agora ben, a actividade central destecurso foi o PPrrooxxeeccttoo DDooccuummeennttaall IInntteeggrraaddoo ssoobbrreeFFoorrccaarreeii:: OOnnddee vviivviimmooss??..
Dende Educación Infantil ata 6ºde Educación Primaria, todos oscursos, ao seu nivel, levaron acabo unha investigación,procurando información sobrediferentes aspectos de Forcarei:parroquias, gastronomía, festas,costumes, as pontes do Lérez,pintores e artistas……..Se queredes ver o traballo realizadocon máis detemento só tedes queentrar na casa de Biblo,o blogue dabiblioteca,hhttttpp::////bbiibbllooeennffoorrccaarreeii..bbllooggssppoott..ccoomm..eess e gozar co que alíatoparedes.
EEssppeerráámmoossvvooss!!!!!!
OOSS NNOOSSOOSS BBLLOOGGUUEESSPero todo o que está recollido nesta revista é unha pequena
escolma do que se fixo no colexio ao longo do curso. O traballoreflexado nesta páxinas é soamente a punta do iceberg.
Se queredes coñecer e descubrir outras marabillosas cousas quese agochan tralas paredes no noso centro, botádelle unha ollada aosnosos bloques que atoparedes a través da páxina web do noso cole.
http://www.edu.xunta.es/centros/ceipnosasenoradores/
http://bibloenforcarei.blogspot.com.es/ http://arxineando.wordpress.com/
http://orecunchodasfadas.blogspot.com.es/ http://ospicarosdevane.blogspot.com.es/
http://bolboretasdemoitascores.blogspot.com.es/ http://thisisourenglishcorner.wordpress.com/
BBooaa mmeerreecciiddaa xxuubbiillaacciióónnXa levamos algúns anos cunhas cantas despedidas ao final
de curso. Despedidas merecidas despois de moitos anosadicados a esta nosa profesión e ao noso centro. Todas asdespedidas teñen un sabor agre pois son moitas horas deconvivencia e traballo compartidas. Pero, aínda que un nonimaxina nunca o momento de recoller as cousas das clases ecruzar a porta do colexio como mestre por última vez, temossempre a esperanza de que algo do que puideramos facer aolongo da nosa vida profesional quede apegado na memoria detodos aqueles, rapaces e compañeiros, que compartiron tantosanos de ricas experiencias.
Os mestres son coma osviños. Os malos avinágranse cotempo. Os bos melloran.
Esta é a lección que nosdeixou Laura.
Aínda estando na recta finalda súa vida profesional, Laurasoubo subirse ao tren das novastecnoloxías e implicouse dunhamaneira exemplar sacándolle horasao día para deixarnos todopreparado para que poidamosseguir traballando e mellorando.Ensinounos que con constancia,sacrificio, empeño, ganas desuperación e amor ao seu traballotodo é posible.
DDiissffrruuttaa ddeessttee mmeerreecciiddoo ddeessccaannssoo!!!!!!