Revista Escolar "O Formigueiro"

34
CEIP Nosa Sra. das Dores

description

Revista Escolar "O Formigueiro"

Transcript of Revista Escolar "O Formigueiro"

Page 1: Revista Escolar "O Formigueiro"

CCEEIIPP NNoossaa SSrraa.. ddaass DDoorreess

Page 2: Revista Escolar "O Formigueiro"

CCEEIIPP NNoossaa SSrraa.. ddaass DDoorreess

EQUIPO NORMALIZACIÓN LINGÜÍSTICA. Curso 2011_2012

““OO FFoorrmmiigguueeiirroo”” SS..LL..Fundador:

CEIP Nosa Señora das DoresDirección: Equipo de Normalización.

Maquetación y diseño: Equipo de NormalizaciónRedacción: Claustro de Profesores

Axudantes de redacción: Alumnos do CEIP Nosa Señora das Dores

Page 3: Revista Escolar "O Formigueiro"

CCEEIIPP NNoossaa SSrraa.. ddaass DDoorreess

EDITORIALOs tempos cambian, os

distintos descubrimentos e

invencións obrígannos a

evolucionar. Todos lembrarán os

primeiros números da revista en

branco e negro, encadernados con

grapas. Logo virían xa as feitas

nunha copistería e, últimamente a

toda cor.

Pero non quedou aí a cousa;

este ano e, agardemos que os

vindeiros anos, tamén, volvemos a

darlle outro xiro… ESTÁ

EDITADA EN FORMATO

DIXITAL!!!

Disfrutade un ano máis

dalgunhas das historias vividas e

das actividades desenvolvidas no

noso centro plasmadas en “O

FORMIGUEIRO”.

A DIRECCIÓN

“O FORMIGUEIRO”

Renovarse ou morrer…

Esta máxima podería aplicarse a“O FORMIGUEIRO”, a revista donoso Colexio, que todos os anos

por estas datas sae á luz.

No decorrer do tempo,

desde aló polo 1975, que botou a

andaina do Centro, houbo moitos

intentos de elaborar unha

revista, na que se resumisen as

actividades realizadas durante o

curso. Foron intentos meritorios,

pero espallados, sen unha

continuidade.

Foi no ano 1990 cando

comeza a dar os primeiros pasos,

a revista tal e como coñecemos na

actualidade: “O FORMIGUEIRO”.

Nº1 do Formigueiro

Page 4: Revista Escolar "O Formigueiro"

CCEEIIPP

ALUMNOS AULA ABALAR de 6º de E. Primaria

Neste novo formato da revista “O Formigueiro” queremos deixarvos un

pequeno resumo dos nosos traballos durante todo este curso.

Comezamos pola revista dixital " "Con raíces en Forcarei ”.

Seguimos coa mesma revista en versión presentación para mostrarlla aos máis

cativos. Para vela facede click en PRESENTACIóN.

Tamén colaboramos coa Wikianimals, cos alumnos de L'Ateneu de san Joan Despí,

que pretende ser unha wikipedia de animais para escolares de E. Primaria. Se vos

interesan as nosas colaboracións entrades aquí. WIKIANIMALS.

As nosas colaboracións son as de galego.

E traballamos os poemas de García Lorca en galego para a nosa colaboración no “

Proyecto colaborativo Libro Virtual Federico García Lorca” elaborando un wiki:

garcialorcaengalego.wikispaces.com Nel ademais de tratar de divulgar os poemas en

galego de García Lorca, que moita xente descoñece, tamén incrustamos vídeos cos poemas

musicados por grupos tan importantses como: Luar na Lubre, Amancio Prada...

A este proxecto o Ministerio de Educación otorgoulle o “ SELLO DE BUENA

PRÁCTICA” leer.es do mes de xaneiro.

Completamos un traballo que comezamos o curso pasado colaborando co wiki:

arbolesdelaescuela.wikispaces.com/ e rematamos este curso cun wiki que abrimos nós:

asnosasarboresnooutono.wikispaces.com/

Podedes coñecer algúns dos nosos contos no blog: “A nosa aula” na seguinte

dirección:

http://moitashistorias.blogspot.com.es/

CEIP Nosa Sra. das Dores

Page 5: Revista Escolar "O Formigueiro"

CCEEIIPP NNoossaa SSrraa.. ddaass DDoorreess

ALUMNOS AULA ABALAR de 6º de E. Primaria

Neste novo formato da revista “O Formigueiro” queremos deixarvos un

pequeno resumo dos nosos traballos durante todo este curso.

Comezamos pola revista dixital " "Con raíces en Forcarei ”.

Seguimos coa mesma revista en versión presentación para mostrarlla aos máis

cativos. Para vela facede click en PRESENTACIóN.

Tamén colaboramos coa Wikianimals, cos alumnos de L'Ateneu de san Joan Despí,

que pretende ser unha wikipedia de animais para escolares de E. Primaria. Se vos

interesan as nosas colaboracións entrades aquí. WIKIANIMALS.

As nosas colaboracións son as de galego.

E traballamos os poemas de García Lorca en galego para a nosa colaboración no “

Proyecto colaborativo Libro Virtual Federico García Lorca” elaborando un wiki:

garcialorcaengalego.wikispaces.com Nel ademais de tratar de divulgar os poemas en

galego de García Lorca, que moita xente descoñece, tamén incrustamos vídeos cos poemas

musicados por grupos tan importantses como: Luar na Lubre, Amancio Prada...

A este proxecto o Ministerio de Educación otorgoulle o “ SELLO DE BUENA

PRÁCTICA” leer.es do mes de xaneiro.

Completamos un traballo que comezamos o curso pasado colaborando co wiki:

arbolesdelaescuela.wikispaces.com/ e rematamos este curso cun wiki que abrimos nós:

asnosasarboresnooutono.wikispaces.com/

Podedes coñecer algúns dos nosos contos no blog: “A nosa aula” na seguinte

dirección:

http://moitashistorias.blogspot.com.es/

E se queredes visitar o noso blog de aula podedes facelo na seguintedirección:

bolboretasdemoitascores.blogspot.com

Page 6: Revista Escolar "O Formigueiro"

CCEEIIPP NNoossaa SSrraa.. ddaass DDoorreess

E pola tarde estivemos no recinto habilitado para a "ExpoCoruña de

Educación", na aula Abalar, desenvolvemos unha sesión de inglés.

tamén tivemos tempo para recorrer o resto da mostra e de ir ao karaoke...

Fomos invitados a "EXPO CORUÑADE EDUCACIÓN". Pola mañá visitamosa"CASA DAS CIENCIAS" onde nosexplicaron a posición dos astros, no ceode Forcarei, durante o mes de abril

Page 7: Revista Escolar "O Formigueiro"

CCEEIIPP NNoossaa SSrraa.. ddaass DDoorreess

Como é costume participamos nas "Xornadas Deportivas"...e como era de

esperar ... quedamos moi ben clasificados.

E como

Page 8: Revista Escolar "O Formigueiro"

CCEEIIPP NNoossaa SSrraa.. ddaass DDoorreess

Nós e a nosa productora:

Queremos despedirnos de todos vós

ATA O IES!

Page 9: Revista Escolar "O Formigueiro"

GGAALLEERRÍÍAA DDEE FFOOTTOOSS DDEE HHAALLLLOOWWEEEENN

Page 10: Revista Escolar "O Formigueiro"

CCEEIIPP NNoossaa SSrraa.. ddaass DDoorreess

TTHHEE EENNGGLLIISSHH CCOORRNNEERRUn ano de esforzo, un ano de recoñecementos.

O pasado 20 de decembro saíu publicada no BOE a resolución da Secretaría do Estado de

Educación e Formación Profesional, pola que se conceden os Premios Nacionales de Innovación

Educativa para o ano 2011 e recibimos a increíble noticia de que o noso proxecto FIFA World Cup

South Africa 2010 recibíu unha das 10 mencións honoríficas desta edición.

Con estos premios quérese recoñecer o traballo dun centro ou dun grupo de mestres,

naquelas prácticas didácticas que se consideran de especial relevancia para a mellora do ensino,

valorando especialmente a súa aplicación prácica na aula e a posibilidade de difusión noutros

contextos.

Gustaríame felicitar a todos os premiados nesta edición e, sobre todo, ós alumnos que

realizaron este proxecto o curso pasado.

Page 11: Revista Escolar "O Formigueiro"

CCEEIIPP NNoossaa SSrraa.. ddaass DDoorreess

Somos finalistas do VI Premio ESPIRAL EDUBLOG 2012!

E digo “somos” porque esto non sería posible sen o traballo, esforzo e

ilusión de todos os meus alumnos durante estes tres anos de continuo

aprendizaxe. Tampouco quero esquecerme do apoio das familias e de todos os

amigos, lectores e visitantes desta bitácora que hoxe non cabe de orgullo.

Noraboa a todos os finalistase gañadores e, sobre todo, a todos os blogs

presentados porque puxéchedes o listón moi alto nesta edicción.

Dos 168 blogs presentados na primeira edición do ano 2007 repartidos en

cinco categorías pasamos aos case 1900 deste ano.

Dende o ITE, o Instituto de Tecnologías Educativas do Ministerio de

Educación quixeron facernos o mellor agasallo deste Nadal: concedéronnos o

distintivo de Buenas PrácTICAS 2.0 polo traballo realizado dende o noso blogue.

Antes de nada darlles as gracias o ITE por considerar esta experiencia digna de

aparecer no seu blogue de Buenas PrácTICAS 2.0 e, sobre todo, agradecer a todos

os rapaces que durante estes anos fixeron posible esta magnifica experiencia.

MOITÍSIMAS GRACIAS! Vai por todos vós!!!!!!

Page 12: Revista Escolar "O Formigueiro"

CCEEIIPP NNoossaa SSrraa.. ddaass DDoorreess

A Consellería de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria organizou

a Mostra do Ensino Galicia 2012 entre os días 11 e 14 de abril no recinto feiral de

EXPOCoruña, coa finalidade de presentar á comunidade educativa e á sociedade

en xeral os cambios que se están a promover no sistema educativo de Galicia.

Entre outras, esta mostra ten como finalidade expoñer ao profesorado e á

sociedade en xeral as posibilidades que pon a Consellería de Cultura, Educación

e Ordenación Universitaria en materia de idiomas, de TIC (Proxecto Abalar,

emprendimiento, innovación educativa….), etc. Para iso no pavillón V.06, a mostra

contou cunha aula Abalar onde diversos docentes co seu grupo de alumnos

amosamos a nosa práctica educativa neste eido.

Os nosos alumnos e alumnas de 6º de primaria acompañados/as da súa

titora e Coordinadora Abalar e da mestra de Inglés , fomos convidados a

participar en dita mostra hoxe para amosar o manexo adquirido nestes dous

cursos coas ferramentas e programas instalados nos miniportátiles abalar e o

encerado dixital, nunha aula disposta en dita mostra para tal fin.

Na primeira xornada, tivemos a oportunidade de demostrar o noso bo facer

cunha sesión na que intentamos reflexar o traballo realizado na aula de inglés

coa unidade“St. Patrick’s Day”.

Page 13: Revista Escolar "O Formigueiro"

CCEEIIPP NNoossaa SSrraa.. ddaass DDoorreess

O pasado día 12 de xuño, Raúl Hidalgo, asesor na consellería de educación

e encargado da sección experiencias 2.0 no espazoAbalar, púxose en contacto

connosco despois de atopar o traballo que temos no libro virtual sobre García

Lorca . E como lle pareceu unha experiencia interesante para difuncir nesa

sección, pedíunos permiso para facer unha publicación. Coma non!!!!

Durante o curso 2011/2012, 25 docentes de 40 centros educativos de toda España

participamos este curso no “Proxecto colaborativo Libro Virtual Federico García

Lorca” promovido por Lourdes Giraldo (galardonado co distintivo de Buena

Práctica Leer.es do Ministerio de Educación) para crear un libro virtual co que

acercar a figura de Federico García Lorca aos estudantes de todos os niveis

educativos. Utilizamos o programa OurScrapBook, un software libre para a

creación de libros virtuais moi utilizado nos centros de Andalucía.

O resultado é un conxunto de 340 actividades realizadas nos distintos centros

participantes e recollidas nun libro virtual, onde profesorado e alumnado de

cada un dos centros escribimos un capítulo.

A comunidade galega tivo un representante neste proxecto, o CEIP Nosa

Señora das Dores de Forcarei, onde un grupo de alumnas e alumnos de inglés de

4º e 6º de primaria deixaron varios poemas recitados, as

wikis LorcaeGalicia eThepoetinnewyork e un vídeo no que contan o que

aprenderon sobre a vida de Lorca.

Á vista do resultado da enquisa final do proxecto, todas as persoas que

participamos estamos dispostas a repetir con outro tema.

Page 14: Revista Escolar "O Formigueiro"

GGAALLEERRÍÍAA DDEE IIMMAAXXEESS DDOO NNAADDAALL

Page 15: Revista Escolar "O Formigueiro"

CCEEIIPP NNoossaa SSrraa.. ddaass DDoorreess

OOSS FFEELLOOSS

AA SSÚÚAA OORRIIXXEE::

TTRRAABBAALLLLOO RREEAALLIIZZAADDOO PPOOLLOOSS AALLUUMMNNOOSS DDEE 44ºº CCUURRSSOO

Son disfraces que proveñen da época medieval. Eran persoas que se

disfrazaban para burlarse do señor feudal.

Agora esta tradición séguese mantendo nunha comarca de Ourense

chamada Maceda.

O DISFRAZ DOS FELOS:

O disfraz está composto pola:

MÁSCARA: careta de madeira cun animal feito de lata pintada..

TRAXE: cintura e medias negras. camisa blanca, pololos,chaquetilla coma a dos toreros con galóns dourados, charretas demilitar, unha colcha envolta arredor da cintura.

SO SE PODEN DISFRAZAR DE FELOS OS HOMES SOLTEIROS.

AS TRASNADAS DOS FELOS

Son rebeldes, entre as súas falcatruadas destacan:

Levantar ás saias das mulleres

Asustar aos nenos­as

Tiran á xente unha mestura formada por viño, ovos e azucre

Ameazan co seu bastón

Page 16: Revista Escolar "O Formigueiro"

CCEEIIPP NNoossaa SSrraa.. ddaass DDoorreess

OOSS FFEELLOOSS

AA SSÚÚAA OORRIIXXEE::

TTRRAABBAALLLLOO RREEAALLIIZZAADDOO PPOOLLOOSS AALLUUMMNNOOSS DDEE 44ºº CCUURRSSOO

Son disfraces que proveñen da época medieval. Eran persoas que se

disfrazaban para burlarse do señor feudal.

Agora esta tradición séguese mantendo nunha comarca de Ourense

chamada Maceda.

O DISFRAZ DOS FELOS:

O disfraz está composto pola:

MÁSCARA: careta de madeira cun animal feito de lata pintada..

TRAXE: cintura e medias negras. camisa blanca, pololos,chaquetilla coma a dos toreros con galóns dourados, charretas demilitar, unha colcha envolta arredor da cintura.

SO SE PODEN DISFRAZAR DE FELOS OS HOMES SOLTEIROS.

AS TRASNADAS DOS FELOS

Son rebeldes, entre as súas falcatruadas destacan:

Levantar ás saias das mulleres

Asustar aos nenos­as

Tiran á xente unha mestura formada por viño, ovos e azucre

Ameazan co seu bastón

Page 17: Revista Escolar "O Formigueiro"

CCEEIIPP NNoossaa SSrraa.. ddaass DDoorreess

OOSS FFEELLOOSS

AA SSÚÚAA OORRIIXXEE::

TTRRAABBAALLLLOO RREEAALLIIZZAADDOO PPOOLLOOSS AALLUUMMNNOOSS DDEE 44ºº CCUURRSSOO

Son disfraces que proveñen da época medieval. Eran persoas que se

disfrazaban para burlarse do señor feudal.

Agora esta tradición séguese mantendo nunha comarca de Ourense

chamada Maceda.

O DISFRAZ DOS FELOS:

O disfraz está composto pola:

MÁSCARA: careta de madeira cun animal feito de lata pintada..

TRAXE: cintura e medias negras. camisa blanca, pololos,chaquetilla coma a dos toreros con galóns dourados, charretas demilitar, unha colcha envolta arredor da cintura.

SO SE PODEN DISFRAZAR DE FELOS OS HOMES SOLTEIROS.

AS TRASNADAS DOS FELOS

Son rebeldes, entre as súas falcatruadas destacan:

Levantar ás saias das mulleres

Asustar aos nenos­as

Tiran á xente unha mestura formada por viño, ovos e azucre

Ameazan co seu bastón

Page 18: Revista Escolar "O Formigueiro"

UUNN AANNOO MMOOII LLAAMMBBÓÓNNOs Picariños tivemos un ano moi entretido,e sobre todo, moi lambón. As actividades que sefixeron foron moitas e moi variadas das quedemos contas no noso blogue de aulahhttttpp::////oossppiiccaarroossddeevvaannee..bbllooggssppoott..ccoomm..eess.

Sobre todo, hai varias delas das que nossentimos moi orgullosos: oo RReecceeiittaarriioo VViiaaxxeeiirroo(coa colaboración das familias), a AArraaññaa ee mmaaiisseeuu e Pequeno Azul e Pequeno Amarelo(contos traballados), CCóónnttoocchhee uunn ccoonnttiiññoo??(familia contacontos), CCoocciiññaa eenn ffaammiilliiaa (tallerde cociña coas mamás), investigacións sobreos inventos no OO MMuunnddoo ddooss IInnvveennttooss… esobre todo, durante este curso fomoscociñeiros e cociñeiras en acción, facendomadalenas disfrazadas polo Samaín, Bocadiñosde Paz en xaneiro, Doce de Amor polo SanValentín, filloas polo Entroido….. e outrastantas receitas que atoparedes no nosoReceitario:hhttttpp::////oonnoossoorreecceeiittaarriioo..bbllooggssppoott..ccoomm..eess..

Agardamos poder seguir gozando de fermosas e grandesaventuras no vindeiro curso, e sobre todo, poder seguir contandocoas nosas familias para realizar actividades tan interesantes comoas de este curso.

Page 19: Revista Escolar "O Formigueiro"

CCEEIIPP NNoossaa SSrraa.. ddaass DDoorreess

AASS TTEECCEEDDOORRAASS EE

FFIIAADDOORRAASS

DDEE

FFOORRCCAARREEII

MMuulllleerreess ffiiaannddoo eenn FFoorrccaarreeii nnooss aannooss 5500

ANOS 50

TTRRAABBAALLLLOO RREEAALLIIZZAADDOO PPOOLLOOSS AALLUUMMNNOOSS DDEE 44ºº CCUURRSSOO

IInnttrroodduucciióónnA escaseza de rendimentos económicos do campo e a influenza e guía dos frades

que vivían no Mosteiro de Aciveiro, son factores que contribuíron a que en Forcarei

prosperasen os oficios artesáns. Algúns dos máis importantes son: canteiros, borreiros,

agricultores e o das tecedoras e fiadoras.

Deste último imos falar a continuación.

Agora todos levamos roupa nova feita por empresas téxtiles.

Pero, antes como facían a roupa?

Fai falla fío que se pode obter de diferentes produtos. En Forcarei, a maior parte do

fío obtíñase da planta do liño.

Este era un traballo artesán que facían as mulleres, eran as chamadas

FFIIAADDOORRAASS..

Este oficio xurde da escaseza de ingresos económicos que proporcionaba o campo.

Deste traballo as mulleres sacaban un aporte extra de cartos ademais de cubrir as

necesidades familiares, que nos tempos de escaseza era moi importante.

OO pprroocceessoo ddee oobbtteenncciióónn

ddoo ffííoo

aa ppaarrttiirr ddoo lliiññoo

A elaboración do liño é un proceso que leva moito tempo e traballo.

PPRRIIMMEEIIRROO PPAASSOO:: OO SSEEMMEENNTTAADDOO..

O liño é unha planta que antigamente se cultivaba nos campos. Seméntase no mes

de abril ou no verán e recóllese no mes de agosto (isto depende da climatoloxía)

Hai que sementalo nunha terra de regadío onde medren poucas herbas. A terra ten

que estar previamente limpa de impurezas.

O coidado que precisa mentres medra é limpar as malas herbas (mondar)

SSEEGGUUNNDDOO PPAASSOO:: AARRRRIINNCCAADDOO EE RRIIPPAADDOO..

A finais de xullo ou principios de agosto, cando bota o “bagazo” e se pon de cor

amarela é o momento de arrincalo coa raíz, batendo a planta contra a perna para quitarlle

a terra.

A continuación xúntase en gavelas chamadas “empozadoiros” para levalos para a

casa e ripalos. Esta tarefa faise na eira onde se malla o centeo xa que nese momento está

bosteada (chea de bosta das vacas) e así é máis doado recoller as sementes. Nalgúns casos

isto tamén se facía na mesma terra onde estaba sementado.

O ripado facíase para separar a semente da planta, facendo pasar esta por entre os

dentes dun instrumento chamado “ripo”.

A semente que se lle quita ponse a secar ao sol uns días para que a bagaña abra e

poder extraer a “liñaza” que se garda para varios usos, o principal era usalo como semente

para o ano seguinte. Pero naquela época tamén tiña un uso medicinal en forma de

ungüento ou aceite (aceite de liñaza), moi útil para curar queimaduras.

RIPO

TTEERRCCEEIIRROO PPAASSOO:: EEMMPPOOZZAADDOO

Para que o liño abrande hai que mergullalo nun pozo con auga estancada e deixalo entre

oito e nove días, dependendo da calidade de liño. Para saber se xa está “cocido”, refrégase

e se sae a “tasca”, sácase do pozo. Cada persoa levaba o seu liño e facía un pequeno pozo

cunhas pedras para separalo do do veciño, compartían o mesmo río pero respectaban o

espazo de cada un.

CCUUAARRTTOO PPAASSOO:: SSEECCAADDOO

Posteriormente lávase e esténdese nun campo, onde lle dea o sol permanentemente,

dándolle a volta de vez en cando para que seque ben.

Unha vez ben seco recóllese formando “móllos” (tres gavelas ou empozadoiros

xuntos)

QQUUIINNTTOO PPAASSOO:: MMAAZZAADDOO

Para esta tarefa é imprescindible que o liño esté ben quente, para iso os “móllos”,

completamente secos, esténdense de un en un, unhas horas nun campo soleado, ata que

estean ben quentes.

Transcorrido este tempo, recóllese e ponse no “mazadoiro” para golpealo, proceso

no que se usa o “mazo”, unha peza rectangular grosa de madeira que presenta nunha das

súas caras unhas fendeduras lonxitudinais, e conta cunha parte máis estreita a modo de

mango para agarrar.

Seguidamente o liño mazado refrégase coas mans na pedra, coma se fora unha

prenda de roupa (para que lle vaian saíndo os tascos e a parte leñosa) e así separar a

palla da fibra.

Nesta tarefa era onde a xente do pobo compartía espazo e tempo.

Usábanse como “mazadoiros” pedras ou lastras que a xente utilizaba o resto do ano

para charlar, eran lugares de tertulia.

O “mazado” era unha tarefa conxunta, pois aínda que cada un mazaba o seu liño

procuraban coincidir todos para facer o traballo máis levadeiro, falando das cousas do día

a día e mesmo cantando. Se algún remataba pronto, axudaba ao outro sen ningún tipo de

interese.

MMAAZZAA

SSEEXXTTOO PPAASSOO:: EESSPPAADDEELLAADDOO OOUU TTAASSCCAARR OO LLIIÑÑOO

O seguinte paso para conseguir que o liño se vaia facendo máis fino é o espadelado

que serve para sacar os “tascos”. Para iso úsase a “fitoira” ou “espadeleiro”, que é unha

peza de madeira en forma de T invertida, e que pisamos cos dous pés para evitar que se

mova a espadela, unha especie de espada ancha e curta, tamén de madeira, coa que

golpeamos o liño que colocamos encima da “fitoira”.

Ao remate o material queda moi fino, sen casca, e debe enrolarse en “estrigas” para

que non se enrede. Logo almacénanse para restrelalas.

O espadelado facíase de forma individual ou de xeito colectivo, entre varios veciños

empregando os baixos das casas, e se facía bo tempo debaixo dos corredores.

SSÉÉTTIIMMOO PPAASSOO:: RREESSTTRREELLAADDOO

As estrigas almacenadas necesitan ser restreladas. Isto faise cun instrumento en

forma de banco que nun dos seus extremos ten uns pinchos curtos e moi xuntos. Colócase

unha pedra encima para que non se mova e pásanse as febras entre os seus dentes.

Sácanse tres febras: a primeira, máis grosa e tosca son os “cabezos”, a segunda é a

“estopa”, e a terceira e máis fina o liño. Esta operación tamén se chama asedar.

RREESSTTRREELLOO

OOCCTTAAVVOO PPAASSOO:: OO FFIIAADDOO

Rematado o restrelado, hai que fiar o liño, para isto empregamos a roca e o fuso. A

roca é unha vara, xeralmente de abeleira, a uns 25cm. do extremo superior colócaselle un

avultamento de madeira chamado “roquil”, onde logo irá colocada a madeixa de liño que

se atará co naipe, tira de coiro que está suxeita no extremo da roca. O fuso tamén é de

madeira e aseméllase a unha buxaina alongada.

Para fiar colocamos a roca na cintura. Enrolamos a estopa na parte máis grosa da

roca e colocámoslle o naipe para evitar que se mova. Suxeitamos o fuso cunha das mans,

tirando coa outra man do liño, que ao ter unha textura semellante á do algodón é doado

transformalo en fíos, que van enganchándose no fuso, quen os vai retorcendo e

elaborando totalmente grazas a pericia da persoa que o fai xirar. Cando o fuso está cheo,

quítase o fío pola parte estreita, e así queda feita unha “mazaroca”.

O fiado deixábase para ocupar as frías e longas noites de inverno. Polas noites

reuníanse uns nas casas dos outros. Xeralmente as que fiaban eran as mulleres. Estas

reunións daban lugar á tertulia, aos cantos, e mesmo a mocear.

NNOOVVEENNOO PPAASSOO:: OO EENNSSAARRIILLLLAADDOO

O seguinte paso é o ensarillado, que se fai co sarillo para darlle ao liño aforma de madeixa. Con varias “mazarocas” ensarilladas faise unha madeixa. Xúntase o fíodas mazarocas poñéndoas no sarillo, aparato de madeira composto por catro aspasxiratorias, nas que se vai enredando o fío ata formar unha madeixa.

SSAARRIILLLLOO

DDÉÉCCIIMMOO PPAASSOO:: OO CCLLAARREEOO

O penúltimo proceso é o do clareo. Colócanse as madeixas nun recipiente con auga

e póñense a ferver durante dúas horas. Despois hai que clarealas durante tres ou catro

días expoñéndoas ao sol. Cando se aprecia que a cor se vai volvendo máis clara, recóllense

e lávanse nun lavadoiro,volvendo outra vez a poñelas ao sol para que sequen.

UUNNDDÉÉCCIIMMOO PPAASSOO:: OO TTEECCIIDDOO ((FFAACCEERR NNOOVVEELLOOSS))

O último proceso polo que pasa a febra é poñela na debandoira, aparello parecido o

sarillo, pero que está en horizontal coa intención de desenvolver as madeixas, para facer

os nobelos que se levan ao tear e tranformalos en teas.

EE AAGGOORRAA TTOODDOOSS AA TTEECCEERR EE CCOOSSEERR

FFIINN

Page 20: Revista Escolar "O Formigueiro"

CCEEIIPP NNoossaa SSrraa.. ddaass DDoorreess

AASS TTEECCEEDDOORRAASS EE

FFIIAADDOORRAASS

DDEE

FFOORRCCAARREEII

MMuulllleerreess ffiiaannddoo eenn FFoorrccaarreeii nnooss aannooss 5500

ANOS 50

TTRRAABBAALLLLOO RREEAALLIIZZAADDOO PPOOLLOOSS AALLUUMMNNOOSS DDEE 44ºº CCUURRSSOO

IInnttrroodduucciióónnA escaseza de rendimentos económicos do campo e a influenza e guía dos frades

que vivían no Mosteiro de Aciveiro, son factores que contribuíron a que en Forcarei

prosperasen os oficios artesáns. Algúns dos máis importantes son: canteiros, borreiros,

agricultores e o das tecedoras e fiadoras.

Deste último imos falar a continuación.

Agora todos levamos roupa nova feita por empresas téxtiles.

Pero, antes como facían a roupa?

Fai falla fío que se pode obter de diferentes produtos. En Forcarei, a maior parte do

fío obtíñase da planta do liño.

Este era un traballo artesán que facían as mulleres, eran as chamadas

FFIIAADDOORRAASS..

Este oficio xurde da escaseza de ingresos económicos que proporcionaba o campo.

Deste traballo as mulleres sacaban un aporte extra de cartos ademais de cubrir as

necesidades familiares, que nos tempos de escaseza era moi importante.

OO pprroocceessoo ddee oobbtteenncciióónn

ddoo ffííoo

aa ppaarrttiirr ddoo lliiññoo

A elaboración do liño é un proceso que leva moito tempo e traballo.

PPRRIIMMEEIIRROO PPAASSOO:: OO SSEEMMEENNTTAADDOO..

O liño é unha planta que antigamente se cultivaba nos campos. Seméntase no mes

de abril ou no verán e recóllese no mes de agosto (isto depende da climatoloxía)

Hai que sementalo nunha terra de regadío onde medren poucas herbas. A terra ten

que estar previamente limpa de impurezas.

O coidado que precisa mentres medra é limpar as malas herbas (mondar)

SSEEGGUUNNDDOO PPAASSOO:: AARRRRIINNCCAADDOO EE RRIIPPAADDOO..

A finais de xullo ou principios de agosto, cando bota o “bagazo” e se pon de cor

amarela é o momento de arrincalo coa raíz, batendo a planta contra a perna para quitarlle

a terra.

A continuación xúntase en gavelas chamadas “empozadoiros” para levalos para a

casa e ripalos. Esta tarefa faise na eira onde se malla o centeo xa que nese momento está

bosteada (chea de bosta das vacas) e así é máis doado recoller as sementes. Nalgúns casos

isto tamén se facía na mesma terra onde estaba sementado.

O ripado facíase para separar a semente da planta, facendo pasar esta por entre os

dentes dun instrumento chamado “ripo”.

A semente que se lle quita ponse a secar ao sol uns días para que a bagaña abra e

poder extraer a “liñaza” que se garda para varios usos, o principal era usalo como semente

para o ano seguinte. Pero naquela época tamén tiña un uso medicinal en forma de

ungüento ou aceite (aceite de liñaza), moi útil para curar queimaduras.

RIPO

TTEERRCCEEIIRROO PPAASSOO:: EEMMPPOOZZAADDOO

Para que o liño abrande hai que mergullalo nun pozo con auga estancada e deixalo entre

oito e nove días, dependendo da calidade de liño. Para saber se xa está “cocido”, refrégase

e se sae a “tasca”, sácase do pozo. Cada persoa levaba o seu liño e facía un pequeno pozo

cunhas pedras para separalo do do veciño, compartían o mesmo río pero respectaban o

espazo de cada un.

CCUUAARRTTOO PPAASSOO:: SSEECCAADDOO

Posteriormente lávase e esténdese nun campo, onde lle dea o sol permanentemente,

dándolle a volta de vez en cando para que seque ben.

Unha vez ben seco recóllese formando “móllos” (tres gavelas ou empozadoiros

xuntos)

QQUUIINNTTOO PPAASSOO:: MMAAZZAADDOO

Para esta tarefa é imprescindible que o liño esté ben quente, para iso os “móllos”,

completamente secos, esténdense de un en un, unhas horas nun campo soleado, ata que

estean ben quentes.

Transcorrido este tempo, recóllese e ponse no “mazadoiro” para golpealo, proceso

no que se usa o “mazo”, unha peza rectangular grosa de madeira que presenta nunha das

súas caras unhas fendeduras lonxitudinais, e conta cunha parte máis estreita a modo de

mango para agarrar.

Seguidamente o liño mazado refrégase coas mans na pedra, coma se fora unha

prenda de roupa (para que lle vaian saíndo os tascos e a parte leñosa) e así separar a

palla da fibra.

Nesta tarefa era onde a xente do pobo compartía espazo e tempo.

Usábanse como “mazadoiros” pedras ou lastras que a xente utilizaba o resto do ano

para charlar, eran lugares de tertulia.

O “mazado” era unha tarefa conxunta, pois aínda que cada un mazaba o seu liño

procuraban coincidir todos para facer o traballo máis levadeiro, falando das cousas do día

a día e mesmo cantando. Se algún remataba pronto, axudaba ao outro sen ningún tipo de

interese.

MMAAZZAA

SSEEXXTTOO PPAASSOO:: EESSPPAADDEELLAADDOO OOUU TTAASSCCAARR OO LLIIÑÑOO

O seguinte paso para conseguir que o liño se vaia facendo máis fino é o espadelado

que serve para sacar os “tascos”. Para iso úsase a “fitoira” ou “espadeleiro”, que é unha

peza de madeira en forma de T invertida, e que pisamos cos dous pés para evitar que se

mova a espadela, unha especie de espada ancha e curta, tamén de madeira, coa que

golpeamos o liño que colocamos encima da “fitoira”.

Ao remate o material queda moi fino, sen casca, e debe enrolarse en “estrigas” para

que non se enrede. Logo almacénanse para restrelalas.

O espadelado facíase de forma individual ou de xeito colectivo, entre varios veciños

empregando os baixos das casas, e se facía bo tempo debaixo dos corredores.

SSÉÉTTIIMMOO PPAASSOO:: RREESSTTRREELLAADDOO

As estrigas almacenadas necesitan ser restreladas. Isto faise cun instrumento en

forma de banco que nun dos seus extremos ten uns pinchos curtos e moi xuntos. Colócase

unha pedra encima para que non se mova e pásanse as febras entre os seus dentes.

Sácanse tres febras: a primeira, máis grosa e tosca son os “cabezos”, a segunda é a

“estopa”, e a terceira e máis fina o liño. Esta operación tamén se chama asedar.

RREESSTTRREELLOO

OOCCTTAAVVOO PPAASSOO:: OO FFIIAADDOO

Rematado o restrelado, hai que fiar o liño, para isto empregamos a roca e o fuso. A

roca é unha vara, xeralmente de abeleira, a uns 25cm. do extremo superior colócaselle un

avultamento de madeira chamado “roquil”, onde logo irá colocada a madeixa de liño que

se atará co naipe, tira de coiro que está suxeita no extremo da roca. O fuso tamén é de

madeira e aseméllase a unha buxaina alongada.

Para fiar colocamos a roca na cintura. Enrolamos a estopa na parte máis grosa da

roca e colocámoslle o naipe para evitar que se mova. Suxeitamos o fuso cunha das mans,

tirando coa outra man do liño, que ao ter unha textura semellante á do algodón é doado

transformalo en fíos, que van enganchándose no fuso, quen os vai retorcendo e

elaborando totalmente grazas a pericia da persoa que o fai xirar. Cando o fuso está cheo,

quítase o fío pola parte estreita, e así queda feita unha “mazaroca”.

O fiado deixábase para ocupar as frías e longas noites de inverno. Polas noites

reuníanse uns nas casas dos outros. Xeralmente as que fiaban eran as mulleres. Estas

reunións daban lugar á tertulia, aos cantos, e mesmo a mocear.

NNOOVVEENNOO PPAASSOO:: OO EENNSSAARRIILLLLAADDOO

O seguinte paso é o ensarillado, que se fai co sarillo para darlle ao liño aforma de madeixa. Con varias “mazarocas” ensarilladas faise unha madeixa. Xúntase o fíodas mazarocas poñéndoas no sarillo, aparato de madeira composto por catro aspasxiratorias, nas que se vai enredando o fío ata formar unha madeixa.

SSAARRIILLLLOO

DDÉÉCCIIMMOO PPAASSOO:: OO CCLLAARREEOO

O penúltimo proceso é o do clareo. Colócanse as madeixas nun recipiente con auga

e póñense a ferver durante dúas horas. Despois hai que clarealas durante tres ou catro

días expoñéndoas ao sol. Cando se aprecia que a cor se vai volvendo máis clara, recóllense

e lávanse nun lavadoiro,volvendo outra vez a poñelas ao sol para que sequen.

UUNNDDÉÉCCIIMMOO PPAASSOO:: OO TTEECCIIDDOO ((FFAACCEERR NNOOVVEELLOOSS))

O último proceso polo que pasa a febra é poñela na debandoira, aparello parecido o

sarillo, pero que está en horizontal coa intención de desenvolver as madeixas, para facer

os nobelos que se levan ao tear e tranformalos en teas.

EE AAGGOORRAA TTOODDOOSS AA TTEECCEERR EE CCOOSSEERR

FFIINN

Page 21: Revista Escolar "O Formigueiro"

CCEEIIPP NNoossaa SSrraa.. ddaass DDoorreess

AASS TTEECCEEDDOORRAASS EE

FFIIAADDOORRAASS

DDEE

FFOORRCCAARREEII

MMuulllleerreess ffiiaannddoo eenn FFoorrccaarreeii nnooss aannooss 5500

ANOS 50

TTRRAABBAALLLLOO RREEAALLIIZZAADDOO PPOOLLOOSS AALLUUMMNNOOSS DDEE 44ºº CCUURRSSOO

IInnttrroodduucciióónnA escaseza de rendimentos económicos do campo e a influenza e guía dos frades

que vivían no Mosteiro de Aciveiro, son factores que contribuíron a que en Forcarei

prosperasen os oficios artesáns. Algúns dos máis importantes son: canteiros, borreiros,

agricultores e o das tecedoras e fiadoras.

Deste último imos falar a continuación.

Agora todos levamos roupa nova feita por empresas téxtiles.

Pero, antes como facían a roupa?

Fai falla fío que se pode obter de diferentes produtos. En Forcarei, a maior parte do

fío obtíñase da planta do liño.

Este era un traballo artesán que facían as mulleres, eran as chamadas

FFIIAADDOORRAASS..

Este oficio xurde da escaseza de ingresos económicos que proporcionaba o campo.

Deste traballo as mulleres sacaban un aporte extra de cartos ademais de cubrir as

necesidades familiares, que nos tempos de escaseza era moi importante.

OO pprroocceessoo ddee oobbtteenncciióónn

ddoo ffííoo

aa ppaarrttiirr ddoo lliiññoo

A elaboración do liño é un proceso que leva moito tempo e traballo.

PPRRIIMMEEIIRROO PPAASSOO:: OO SSEEMMEENNTTAADDOO..

O liño é unha planta que antigamente se cultivaba nos campos. Seméntase no mes

de abril ou no verán e recóllese no mes de agosto (isto depende da climatoloxía)

Hai que sementalo nunha terra de regadío onde medren poucas herbas. A terra ten

que estar previamente limpa de impurezas.

O coidado que precisa mentres medra é limpar as malas herbas (mondar)

SSEEGGUUNNDDOO PPAASSOO:: AARRRRIINNCCAADDOO EE RRIIPPAADDOO..

A finais de xullo ou principios de agosto, cando bota o “bagazo” e se pon de cor

amarela é o momento de arrincalo coa raíz, batendo a planta contra a perna para quitarlle

a terra.

A continuación xúntase en gavelas chamadas “empozadoiros” para levalos para a

casa e ripalos. Esta tarefa faise na eira onde se malla o centeo xa que nese momento está

bosteada (chea de bosta das vacas) e así é máis doado recoller as sementes. Nalgúns casos

isto tamén se facía na mesma terra onde estaba sementado.

O ripado facíase para separar a semente da planta, facendo pasar esta por entre os

dentes dun instrumento chamado “ripo”.

A semente que se lle quita ponse a secar ao sol uns días para que a bagaña abra e

poder extraer a “liñaza” que se garda para varios usos, o principal era usalo como semente

para o ano seguinte. Pero naquela época tamén tiña un uso medicinal en forma de

ungüento ou aceite (aceite de liñaza), moi útil para curar queimaduras.

RIPO

TTEERRCCEEIIRROO PPAASSOO:: EEMMPPOOZZAADDOO

Para que o liño abrande hai que mergullalo nun pozo con auga estancada e deixalo entre

oito e nove días, dependendo da calidade de liño. Para saber se xa está “cocido”, refrégase

e se sae a “tasca”, sácase do pozo. Cada persoa levaba o seu liño e facía un pequeno pozo

cunhas pedras para separalo do do veciño, compartían o mesmo río pero respectaban o

espazo de cada un.

CCUUAARRTTOO PPAASSOO:: SSEECCAADDOO

Posteriormente lávase e esténdese nun campo, onde lle dea o sol permanentemente,

dándolle a volta de vez en cando para que seque ben.

Unha vez ben seco recóllese formando “móllos” (tres gavelas ou empozadoiros

xuntos)

QQUUIINNTTOO PPAASSOO:: MMAAZZAADDOO

Para esta tarefa é imprescindible que o liño esté ben quente, para iso os “móllos”,

completamente secos, esténdense de un en un, unhas horas nun campo soleado, ata que

estean ben quentes.

Transcorrido este tempo, recóllese e ponse no “mazadoiro” para golpealo, proceso

no que se usa o “mazo”, unha peza rectangular grosa de madeira que presenta nunha das

súas caras unhas fendeduras lonxitudinais, e conta cunha parte máis estreita a modo de

mango para agarrar.

Seguidamente o liño mazado refrégase coas mans na pedra, coma se fora unha

prenda de roupa (para que lle vaian saíndo os tascos e a parte leñosa) e así separar a

palla da fibra.

Nesta tarefa era onde a xente do pobo compartía espazo e tempo.

Usábanse como “mazadoiros” pedras ou lastras que a xente utilizaba o resto do ano

para charlar, eran lugares de tertulia.

O “mazado” era unha tarefa conxunta, pois aínda que cada un mazaba o seu liño

procuraban coincidir todos para facer o traballo máis levadeiro, falando das cousas do día

a día e mesmo cantando. Se algún remataba pronto, axudaba ao outro sen ningún tipo de

interese.

MMAAZZAA

SSEEXXTTOO PPAASSOO:: EESSPPAADDEELLAADDOO OOUU TTAASSCCAARR OO LLIIÑÑOO

O seguinte paso para conseguir que o liño se vaia facendo máis fino é o espadelado

que serve para sacar os “tascos”. Para iso úsase a “fitoira” ou “espadeleiro”, que é unha

peza de madeira en forma de T invertida, e que pisamos cos dous pés para evitar que se

mova a espadela, unha especie de espada ancha e curta, tamén de madeira, coa que

golpeamos o liño que colocamos encima da “fitoira”.

Ao remate o material queda moi fino, sen casca, e debe enrolarse en “estrigas” para

que non se enrede. Logo almacénanse para restrelalas.

O espadelado facíase de forma individual ou de xeito colectivo, entre varios veciños

empregando os baixos das casas, e se facía bo tempo debaixo dos corredores.

SSÉÉTTIIMMOO PPAASSOO:: RREESSTTRREELLAADDOO

As estrigas almacenadas necesitan ser restreladas. Isto faise cun instrumento en

forma de banco que nun dos seus extremos ten uns pinchos curtos e moi xuntos. Colócase

unha pedra encima para que non se mova e pásanse as febras entre os seus dentes.

Sácanse tres febras: a primeira, máis grosa e tosca son os “cabezos”, a segunda é a

“estopa”, e a terceira e máis fina o liño. Esta operación tamén se chama asedar.

RREESSTTRREELLOO

OOCCTTAAVVOO PPAASSOO:: OO FFIIAADDOO

Rematado o restrelado, hai que fiar o liño, para isto empregamos a roca e o fuso. A

roca é unha vara, xeralmente de abeleira, a uns 25cm. do extremo superior colócaselle un

avultamento de madeira chamado “roquil”, onde logo irá colocada a madeixa de liño que

se atará co naipe, tira de coiro que está suxeita no extremo da roca. O fuso tamén é de

madeira e aseméllase a unha buxaina alongada.

Para fiar colocamos a roca na cintura. Enrolamos a estopa na parte máis grosa da

roca e colocámoslle o naipe para evitar que se mova. Suxeitamos o fuso cunha das mans,

tirando coa outra man do liño, que ao ter unha textura semellante á do algodón é doado

transformalo en fíos, que van enganchándose no fuso, quen os vai retorcendo e

elaborando totalmente grazas a pericia da persoa que o fai xirar. Cando o fuso está cheo,

quítase o fío pola parte estreita, e así queda feita unha “mazaroca”.

O fiado deixábase para ocupar as frías e longas noites de inverno. Polas noites

reuníanse uns nas casas dos outros. Xeralmente as que fiaban eran as mulleres. Estas

reunións daban lugar á tertulia, aos cantos, e mesmo a mocear.

NNOOVVEENNOO PPAASSOO:: OO EENNSSAARRIILLLLAADDOO

O seguinte paso é o ensarillado, que se fai co sarillo para darlle ao liño aforma de madeixa. Con varias “mazarocas” ensarilladas faise unha madeixa. Xúntase o fíodas mazarocas poñéndoas no sarillo, aparato de madeira composto por catro aspasxiratorias, nas que se vai enredando o fío ata formar unha madeixa.

SSAARRIILLLLOO

DDÉÉCCIIMMOO PPAASSOO:: OO CCLLAARREEOO

O penúltimo proceso é o do clareo. Colócanse as madeixas nun recipiente con auga

e póñense a ferver durante dúas horas. Despois hai que clarealas durante tres ou catro

días expoñéndoas ao sol. Cando se aprecia que a cor se vai volvendo máis clara, recóllense

e lávanse nun lavadoiro,volvendo outra vez a poñelas ao sol para que sequen.

UUNNDDÉÉCCIIMMOO PPAASSOO:: OO TTEECCIIDDOO ((FFAACCEERR NNOOVVEELLOOSS))

O último proceso polo que pasa a febra é poñela na debandoira, aparello parecido o

sarillo, pero que está en horizontal coa intención de desenvolver as madeixas, para facer

os nobelos que se levan ao tear e tranformalos en teas.

EE AAGGOORRAA TTOODDOOSS AA TTEECCEERR EE CCOOSSEERR

FFIINN

Page 22: Revista Escolar "O Formigueiro"

CCEEIIPP NNoossaa SSrraa.. ddaass DDoorreess

AASS TTEECCEEDDOORRAASS EE

FFIIAADDOORRAASS

DDEE

FFOORRCCAARREEII

MMuulllleerreess ffiiaannddoo eenn FFoorrccaarreeii nnooss aannooss 5500

ANOS 50

TTRRAABBAALLLLOO RREEAALLIIZZAADDOO PPOOLLOOSS AALLUUMMNNOOSS DDEE 44ºº CCUURRSSOO

IInnttrroodduucciióónnA escaseza de rendimentos económicos do campo e a influenza e guía dos frades

que vivían no Mosteiro de Aciveiro, son factores que contribuíron a que en Forcarei

prosperasen os oficios artesáns. Algúns dos máis importantes son: canteiros, borreiros,

agricultores e o das tecedoras e fiadoras.

Deste último imos falar a continuación.

Agora todos levamos roupa nova feita por empresas téxtiles.

Pero, antes como facían a roupa?

Fai falla fío que se pode obter de diferentes produtos. En Forcarei, a maior parte do

fío obtíñase da planta do liño.

Este era un traballo artesán que facían as mulleres, eran as chamadas

FFIIAADDOORRAASS..

Este oficio xurde da escaseza de ingresos económicos que proporcionaba o campo.

Deste traballo as mulleres sacaban un aporte extra de cartos ademais de cubrir as

necesidades familiares, que nos tempos de escaseza era moi importante.

OO pprroocceessoo ddee oobbtteenncciióónn

ddoo ffííoo

aa ppaarrttiirr ddoo lliiññoo

A elaboración do liño é un proceso que leva moito tempo e traballo.

PPRRIIMMEEIIRROO PPAASSOO:: OO SSEEMMEENNTTAADDOO..

O liño é unha planta que antigamente se cultivaba nos campos. Seméntase no mes

de abril ou no verán e recóllese no mes de agosto (isto depende da climatoloxía)

Hai que sementalo nunha terra de regadío onde medren poucas herbas. A terra ten

que estar previamente limpa de impurezas.

O coidado que precisa mentres medra é limpar as malas herbas (mondar)

SSEEGGUUNNDDOO PPAASSOO:: AARRRRIINNCCAADDOO EE RRIIPPAADDOO..

A finais de xullo ou principios de agosto, cando bota o “bagazo” e se pon de cor

amarela é o momento de arrincalo coa raíz, batendo a planta contra a perna para quitarlle

a terra.

A continuación xúntase en gavelas chamadas “empozadoiros” para levalos para a

casa e ripalos. Esta tarefa faise na eira onde se malla o centeo xa que nese momento está

bosteada (chea de bosta das vacas) e así é máis doado recoller as sementes. Nalgúns casos

isto tamén se facía na mesma terra onde estaba sementado.

O ripado facíase para separar a semente da planta, facendo pasar esta por entre os

dentes dun instrumento chamado “ripo”.

A semente que se lle quita ponse a secar ao sol uns días para que a bagaña abra e

poder extraer a “liñaza” que se garda para varios usos, o principal era usalo como semente

para o ano seguinte. Pero naquela época tamén tiña un uso medicinal en forma de

ungüento ou aceite (aceite de liñaza), moi útil para curar queimaduras.

RIPO

TTEERRCCEEIIRROO PPAASSOO:: EEMMPPOOZZAADDOO

Para que o liño abrande hai que mergullalo nun pozo con auga estancada e deixalo entre

oito e nove días, dependendo da calidade de liño. Para saber se xa está “cocido”, refrégase

e se sae a “tasca”, sácase do pozo. Cada persoa levaba o seu liño e facía un pequeno pozo

cunhas pedras para separalo do do veciño, compartían o mesmo río pero respectaban o

espazo de cada un.

CCUUAARRTTOO PPAASSOO:: SSEECCAADDOO

Posteriormente lávase e esténdese nun campo, onde lle dea o sol permanentemente,

dándolle a volta de vez en cando para que seque ben.

Unha vez ben seco recóllese formando “móllos” (tres gavelas ou empozadoiros

xuntos)

QQUUIINNTTOO PPAASSOO:: MMAAZZAADDOO

Para esta tarefa é imprescindible que o liño esté ben quente, para iso os “móllos”,

completamente secos, esténdense de un en un, unhas horas nun campo soleado, ata que

estean ben quentes.

Transcorrido este tempo, recóllese e ponse no “mazadoiro” para golpealo, proceso

no que se usa o “mazo”, unha peza rectangular grosa de madeira que presenta nunha das

súas caras unhas fendeduras lonxitudinais, e conta cunha parte máis estreita a modo de

mango para agarrar.

Seguidamente o liño mazado refrégase coas mans na pedra, coma se fora unha

prenda de roupa (para que lle vaian saíndo os tascos e a parte leñosa) e así separar a

palla da fibra.

Nesta tarefa era onde a xente do pobo compartía espazo e tempo.

Usábanse como “mazadoiros” pedras ou lastras que a xente utilizaba o resto do ano

para charlar, eran lugares de tertulia.

O “mazado” era unha tarefa conxunta, pois aínda que cada un mazaba o seu liño

procuraban coincidir todos para facer o traballo máis levadeiro, falando das cousas do día

a día e mesmo cantando. Se algún remataba pronto, axudaba ao outro sen ningún tipo de

interese.

MMAAZZAA

SSEEXXTTOO PPAASSOO:: EESSPPAADDEELLAADDOO OOUU TTAASSCCAARR OO LLIIÑÑOO

O seguinte paso para conseguir que o liño se vaia facendo máis fino é o espadelado

que serve para sacar os “tascos”. Para iso úsase a “fitoira” ou “espadeleiro”, que é unha

peza de madeira en forma de T invertida, e que pisamos cos dous pés para evitar que se

mova a espadela, unha especie de espada ancha e curta, tamén de madeira, coa que

golpeamos o liño que colocamos encima da “fitoira”.

Ao remate o material queda moi fino, sen casca, e debe enrolarse en “estrigas” para

que non se enrede. Logo almacénanse para restrelalas.

O espadelado facíase de forma individual ou de xeito colectivo, entre varios veciños

empregando os baixos das casas, e se facía bo tempo debaixo dos corredores.

SSÉÉTTIIMMOO PPAASSOO:: RREESSTTRREELLAADDOO

As estrigas almacenadas necesitan ser restreladas. Isto faise cun instrumento en

forma de banco que nun dos seus extremos ten uns pinchos curtos e moi xuntos. Colócase

unha pedra encima para que non se mova e pásanse as febras entre os seus dentes.

Sácanse tres febras: a primeira, máis grosa e tosca son os “cabezos”, a segunda é a

“estopa”, e a terceira e máis fina o liño. Esta operación tamén se chama asedar.

RREESSTTRREELLOO

OOCCTTAAVVOO PPAASSOO:: OO FFIIAADDOO

Rematado o restrelado, hai que fiar o liño, para isto empregamos a roca e o fuso. A

roca é unha vara, xeralmente de abeleira, a uns 25cm. do extremo superior colócaselle un

avultamento de madeira chamado “roquil”, onde logo irá colocada a madeixa de liño que

se atará co naipe, tira de coiro que está suxeita no extremo da roca. O fuso tamén é de

madeira e aseméllase a unha buxaina alongada.

Para fiar colocamos a roca na cintura. Enrolamos a estopa na parte máis grosa da

roca e colocámoslle o naipe para evitar que se mova. Suxeitamos o fuso cunha das mans,

tirando coa outra man do liño, que ao ter unha textura semellante á do algodón é doado

transformalo en fíos, que van enganchándose no fuso, quen os vai retorcendo e

elaborando totalmente grazas a pericia da persoa que o fai xirar. Cando o fuso está cheo,

quítase o fío pola parte estreita, e así queda feita unha “mazaroca”.

O fiado deixábase para ocupar as frías e longas noites de inverno. Polas noites

reuníanse uns nas casas dos outros. Xeralmente as que fiaban eran as mulleres. Estas

reunións daban lugar á tertulia, aos cantos, e mesmo a mocear.

NNOOVVEENNOO PPAASSOO:: OO EENNSSAARRIILLLLAADDOO

O seguinte paso é o ensarillado, que se fai co sarillo para darlle ao liño aforma de madeixa. Con varias “mazarocas” ensarilladas faise unha madeixa. Xúntase o fíodas mazarocas poñéndoas no sarillo, aparato de madeira composto por catro aspasxiratorias, nas que se vai enredando o fío ata formar unha madeixa.

SSAARRIILLLLOO

DDÉÉCCIIMMOO PPAASSOO:: OO CCLLAARREEOO

O penúltimo proceso é o do clareo. Colócanse as madeixas nun recipiente con auga

e póñense a ferver durante dúas horas. Despois hai que clarealas durante tres ou catro

días expoñéndoas ao sol. Cando se aprecia que a cor se vai volvendo máis clara, recóllense

e lávanse nun lavadoiro,volvendo outra vez a poñelas ao sol para que sequen.

UUNNDDÉÉCCIIMMOO PPAASSOO:: OO TTEECCIIDDOO ((FFAACCEERR NNOOVVEELLOOSS))

O último proceso polo que pasa a febra é poñela na debandoira, aparello parecido o

sarillo, pero que está en horizontal coa intención de desenvolver as madeixas, para facer

os nobelos que se levan ao tear e tranformalos en teas.

EE AAGGOORRAA TTOODDOOSS AA TTEECCEERR EE CCOOSSEERR

FFIINN

Page 23: Revista Escolar "O Formigueiro"

CCEEIIPP NNoossaa SSrraa.. ddaass DDoorreess

AASS TTEECCEEDDOORRAASS EE

FFIIAADDOORRAASS

DDEE

FFOORRCCAARREEII

MMuulllleerreess ffiiaannddoo eenn FFoorrccaarreeii nnooss aannooss 5500

ANOS 50

TTRRAABBAALLLLOO RREEAALLIIZZAADDOO PPOOLLOOSS AALLUUMMNNOOSS DDEE 44ºº CCUURRSSOO

IInnttrroodduucciióónnA escaseza de rendimentos económicos do campo e a influenza e guía dos frades

que vivían no Mosteiro de Aciveiro, son factores que contribuíron a que en Forcarei

prosperasen os oficios artesáns. Algúns dos máis importantes son: canteiros, borreiros,

agricultores e o das tecedoras e fiadoras.

Deste último imos falar a continuación.

Agora todos levamos roupa nova feita por empresas téxtiles.

Pero, antes como facían a roupa?

Fai falla fío que se pode obter de diferentes produtos. En Forcarei, a maior parte do

fío obtíñase da planta do liño.

Este era un traballo artesán que facían as mulleres, eran as chamadas

FFIIAADDOORRAASS..

Este oficio xurde da escaseza de ingresos económicos que proporcionaba o campo.

Deste traballo as mulleres sacaban un aporte extra de cartos ademais de cubrir as

necesidades familiares, que nos tempos de escaseza era moi importante.

OO pprroocceessoo ddee oobbtteenncciióónn

ddoo ffííoo

aa ppaarrttiirr ddoo lliiññoo

A elaboración do liño é un proceso que leva moito tempo e traballo.

PPRRIIMMEEIIRROO PPAASSOO:: OO SSEEMMEENNTTAADDOO..

O liño é unha planta que antigamente se cultivaba nos campos. Seméntase no mes

de abril ou no verán e recóllese no mes de agosto (isto depende da climatoloxía)

Hai que sementalo nunha terra de regadío onde medren poucas herbas. A terra ten

que estar previamente limpa de impurezas.

O coidado que precisa mentres medra é limpar as malas herbas (mondar)

SSEEGGUUNNDDOO PPAASSOO:: AARRRRIINNCCAADDOO EE RRIIPPAADDOO..

A finais de xullo ou principios de agosto, cando bota o “bagazo” e se pon de cor

amarela é o momento de arrincalo coa raíz, batendo a planta contra a perna para quitarlle

a terra.

A continuación xúntase en gavelas chamadas “empozadoiros” para levalos para a

casa e ripalos. Esta tarefa faise na eira onde se malla o centeo xa que nese momento está

bosteada (chea de bosta das vacas) e así é máis doado recoller as sementes. Nalgúns casos

isto tamén se facía na mesma terra onde estaba sementado.

O ripado facíase para separar a semente da planta, facendo pasar esta por entre os

dentes dun instrumento chamado “ripo”.

A semente que se lle quita ponse a secar ao sol uns días para que a bagaña abra e

poder extraer a “liñaza” que se garda para varios usos, o principal era usalo como semente

para o ano seguinte. Pero naquela época tamén tiña un uso medicinal en forma de

ungüento ou aceite (aceite de liñaza), moi útil para curar queimaduras.

RIPO

TTEERRCCEEIIRROO PPAASSOO:: EEMMPPOOZZAADDOO

Para que o liño abrande hai que mergullalo nun pozo con auga estancada e deixalo entre

oito e nove días, dependendo da calidade de liño. Para saber se xa está “cocido”, refrégase

e se sae a “tasca”, sácase do pozo. Cada persoa levaba o seu liño e facía un pequeno pozo

cunhas pedras para separalo do do veciño, compartían o mesmo río pero respectaban o

espazo de cada un.

CCUUAARRTTOO PPAASSOO:: SSEECCAADDOO

Posteriormente lávase e esténdese nun campo, onde lle dea o sol permanentemente,

dándolle a volta de vez en cando para que seque ben.

Unha vez ben seco recóllese formando “móllos” (tres gavelas ou empozadoiros

xuntos)

QQUUIINNTTOO PPAASSOO:: MMAAZZAADDOO

Para esta tarefa é imprescindible que o liño esté ben quente, para iso os “móllos”,

completamente secos, esténdense de un en un, unhas horas nun campo soleado, ata que

estean ben quentes.

Transcorrido este tempo, recóllese e ponse no “mazadoiro” para golpealo, proceso

no que se usa o “mazo”, unha peza rectangular grosa de madeira que presenta nunha das

súas caras unhas fendeduras lonxitudinais, e conta cunha parte máis estreita a modo de

mango para agarrar.

Seguidamente o liño mazado refrégase coas mans na pedra, coma se fora unha

prenda de roupa (para que lle vaian saíndo os tascos e a parte leñosa) e así separar a

palla da fibra.

Nesta tarefa era onde a xente do pobo compartía espazo e tempo.

Usábanse como “mazadoiros” pedras ou lastras que a xente utilizaba o resto do ano

para charlar, eran lugares de tertulia.

O “mazado” era unha tarefa conxunta, pois aínda que cada un mazaba o seu liño

procuraban coincidir todos para facer o traballo máis levadeiro, falando das cousas do día

a día e mesmo cantando. Se algún remataba pronto, axudaba ao outro sen ningún tipo de

interese.

MMAAZZAA

SSEEXXTTOO PPAASSOO:: EESSPPAADDEELLAADDOO OOUU TTAASSCCAARR OO LLIIÑÑOO

O seguinte paso para conseguir que o liño se vaia facendo máis fino é o espadelado

que serve para sacar os “tascos”. Para iso úsase a “fitoira” ou “espadeleiro”, que é unha

peza de madeira en forma de T invertida, e que pisamos cos dous pés para evitar que se

mova a espadela, unha especie de espada ancha e curta, tamén de madeira, coa que

golpeamos o liño que colocamos encima da “fitoira”.

Ao remate o material queda moi fino, sen casca, e debe enrolarse en “estrigas” para

que non se enrede. Logo almacénanse para restrelalas.

O espadelado facíase de forma individual ou de xeito colectivo, entre varios veciños

empregando os baixos das casas, e se facía bo tempo debaixo dos corredores.

SSÉÉTTIIMMOO PPAASSOO:: RREESSTTRREELLAADDOO

As estrigas almacenadas necesitan ser restreladas. Isto faise cun instrumento en

forma de banco que nun dos seus extremos ten uns pinchos curtos e moi xuntos. Colócase

unha pedra encima para que non se mova e pásanse as febras entre os seus dentes.

Sácanse tres febras: a primeira, máis grosa e tosca son os “cabezos”, a segunda é a

“estopa”, e a terceira e máis fina o liño. Esta operación tamén se chama asedar.

RREESSTTRREELLOO

OOCCTTAAVVOO PPAASSOO:: OO FFIIAADDOO

Rematado o restrelado, hai que fiar o liño, para isto empregamos a roca e o fuso. A

roca é unha vara, xeralmente de abeleira, a uns 25cm. do extremo superior colócaselle un

avultamento de madeira chamado “roquil”, onde logo irá colocada a madeixa de liño que

se atará co naipe, tira de coiro que está suxeita no extremo da roca. O fuso tamén é de

madeira e aseméllase a unha buxaina alongada.

Para fiar colocamos a roca na cintura. Enrolamos a estopa na parte máis grosa da

roca e colocámoslle o naipe para evitar que se mova. Suxeitamos o fuso cunha das mans,

tirando coa outra man do liño, que ao ter unha textura semellante á do algodón é doado

transformalo en fíos, que van enganchándose no fuso, quen os vai retorcendo e

elaborando totalmente grazas a pericia da persoa que o fai xirar. Cando o fuso está cheo,

quítase o fío pola parte estreita, e así queda feita unha “mazaroca”.

O fiado deixábase para ocupar as frías e longas noites de inverno. Polas noites

reuníanse uns nas casas dos outros. Xeralmente as que fiaban eran as mulleres. Estas

reunións daban lugar á tertulia, aos cantos, e mesmo a mocear.

NNOOVVEENNOO PPAASSOO:: OO EENNSSAARRIILLLLAADDOO

O seguinte paso é o ensarillado, que se fai co sarillo para darlle ao liño aforma de madeixa. Con varias “mazarocas” ensarilladas faise unha madeixa. Xúntase o fíodas mazarocas poñéndoas no sarillo, aparato de madeira composto por catro aspasxiratorias, nas que se vai enredando o fío ata formar unha madeixa.

SSAARRIILLLLOO

DDÉÉCCIIMMOO PPAASSOO:: OO CCLLAARREEOO

O penúltimo proceso é o do clareo. Colócanse as madeixas nun recipiente con auga

e póñense a ferver durante dúas horas. Despois hai que clarealas durante tres ou catro

días expoñéndoas ao sol. Cando se aprecia que a cor se vai volvendo máis clara, recóllense

e lávanse nun lavadoiro,volvendo outra vez a poñelas ao sol para que sequen.

UUNNDDÉÉCCIIMMOO PPAASSOO:: OO TTEECCIIDDOO ((FFAACCEERR NNOOVVEELLOOSS))

O último proceso polo que pasa a febra é poñela na debandoira, aparello parecido o

sarillo, pero que está en horizontal coa intención de desenvolver as madeixas, para facer

os nobelos que se levan ao tear e tranformalos en teas.

EE AAGGOORRAA TTOODDOOSS AA TTEECCEERR EE CCOOSSEERR

FFIINN

Page 24: Revista Escolar "O Formigueiro"

CCEEIIPP NNoossaa SSrraa.. ddaass DDoorreess

AASS TTEECCEEDDOORRAASS EE

FFIIAADDOORRAASS

DDEE

FFOORRCCAARREEII

MMuulllleerreess ffiiaannddoo eenn FFoorrccaarreeii nnooss aannooss 5500

ANOS 50

TTRRAABBAALLLLOO RREEAALLIIZZAADDOO PPOOLLOOSS AALLUUMMNNOOSS DDEE 44ºº CCUURRSSOO

IInnttrroodduucciióónnA escaseza de rendimentos económicos do campo e a influenza e guía dos frades

que vivían no Mosteiro de Aciveiro, son factores que contribuíron a que en Forcarei

prosperasen os oficios artesáns. Algúns dos máis importantes son: canteiros, borreiros,

agricultores e o das tecedoras e fiadoras.

Deste último imos falar a continuación.

Agora todos levamos roupa nova feita por empresas téxtiles.

Pero, antes como facían a roupa?

Fai falla fío que se pode obter de diferentes produtos. En Forcarei, a maior parte do

fío obtíñase da planta do liño.

Este era un traballo artesán que facían as mulleres, eran as chamadas

FFIIAADDOORRAASS..

Este oficio xurde da escaseza de ingresos económicos que proporcionaba o campo.

Deste traballo as mulleres sacaban un aporte extra de cartos ademais de cubrir as

necesidades familiares, que nos tempos de escaseza era moi importante.

OO pprroocceessoo ddee oobbtteenncciióónn

ddoo ffííoo

aa ppaarrttiirr ddoo lliiññoo

A elaboración do liño é un proceso que leva moito tempo e traballo.

PPRRIIMMEEIIRROO PPAASSOO:: OO SSEEMMEENNTTAADDOO..

O liño é unha planta que antigamente se cultivaba nos campos. Seméntase no mes

de abril ou no verán e recóllese no mes de agosto (isto depende da climatoloxía)

Hai que sementalo nunha terra de regadío onde medren poucas herbas. A terra ten

que estar previamente limpa de impurezas.

O coidado que precisa mentres medra é limpar as malas herbas (mondar)

SSEEGGUUNNDDOO PPAASSOO:: AARRRRIINNCCAADDOO EE RRIIPPAADDOO..

A finais de xullo ou principios de agosto, cando bota o “bagazo” e se pon de cor

amarela é o momento de arrincalo coa raíz, batendo a planta contra a perna para quitarlle

a terra.

A continuación xúntase en gavelas chamadas “empozadoiros” para levalos para a

casa e ripalos. Esta tarefa faise na eira onde se malla o centeo xa que nese momento está

bosteada (chea de bosta das vacas) e así é máis doado recoller as sementes. Nalgúns casos

isto tamén se facía na mesma terra onde estaba sementado.

O ripado facíase para separar a semente da planta, facendo pasar esta por entre os

dentes dun instrumento chamado “ripo”.

A semente que se lle quita ponse a secar ao sol uns días para que a bagaña abra e

poder extraer a “liñaza” que se garda para varios usos, o principal era usalo como semente

para o ano seguinte. Pero naquela época tamén tiña un uso medicinal en forma de

ungüento ou aceite (aceite de liñaza), moi útil para curar queimaduras.

RIPO

TTEERRCCEEIIRROO PPAASSOO:: EEMMPPOOZZAADDOO

Para que o liño abrande hai que mergullalo nun pozo con auga estancada e deixalo entre

oito e nove días, dependendo da calidade de liño. Para saber se xa está “cocido”, refrégase

e se sae a “tasca”, sácase do pozo. Cada persoa levaba o seu liño e facía un pequeno pozo

cunhas pedras para separalo do do veciño, compartían o mesmo río pero respectaban o

espazo de cada un.

CCUUAARRTTOO PPAASSOO:: SSEECCAADDOO

Posteriormente lávase e esténdese nun campo, onde lle dea o sol permanentemente,

dándolle a volta de vez en cando para que seque ben.

Unha vez ben seco recóllese formando “móllos” (tres gavelas ou empozadoiros

xuntos)

QQUUIINNTTOO PPAASSOO:: MMAAZZAADDOO

Para esta tarefa é imprescindible que o liño esté ben quente, para iso os “móllos”,

completamente secos, esténdense de un en un, unhas horas nun campo soleado, ata que

estean ben quentes.

Transcorrido este tempo, recóllese e ponse no “mazadoiro” para golpealo, proceso

no que se usa o “mazo”, unha peza rectangular grosa de madeira que presenta nunha das

súas caras unhas fendeduras lonxitudinais, e conta cunha parte máis estreita a modo de

mango para agarrar.

Seguidamente o liño mazado refrégase coas mans na pedra, coma se fora unha

prenda de roupa (para que lle vaian saíndo os tascos e a parte leñosa) e así separar a

palla da fibra.

Nesta tarefa era onde a xente do pobo compartía espazo e tempo.

Usábanse como “mazadoiros” pedras ou lastras que a xente utilizaba o resto do ano

para charlar, eran lugares de tertulia.

O “mazado” era unha tarefa conxunta, pois aínda que cada un mazaba o seu liño

procuraban coincidir todos para facer o traballo máis levadeiro, falando das cousas do día

a día e mesmo cantando. Se algún remataba pronto, axudaba ao outro sen ningún tipo de

interese.

MMAAZZAA

SSEEXXTTOO PPAASSOO:: EESSPPAADDEELLAADDOO OOUU TTAASSCCAARR OO LLIIÑÑOO

O seguinte paso para conseguir que o liño se vaia facendo máis fino é o espadelado

que serve para sacar os “tascos”. Para iso úsase a “fitoira” ou “espadeleiro”, que é unha

peza de madeira en forma de T invertida, e que pisamos cos dous pés para evitar que se

mova a espadela, unha especie de espada ancha e curta, tamén de madeira, coa que

golpeamos o liño que colocamos encima da “fitoira”.

Ao remate o material queda moi fino, sen casca, e debe enrolarse en “estrigas” para

que non se enrede. Logo almacénanse para restrelalas.

O espadelado facíase de forma individual ou de xeito colectivo, entre varios veciños

empregando os baixos das casas, e se facía bo tempo debaixo dos corredores.

SSÉÉTTIIMMOO PPAASSOO:: RREESSTTRREELLAADDOO

As estrigas almacenadas necesitan ser restreladas. Isto faise cun instrumento en

forma de banco que nun dos seus extremos ten uns pinchos curtos e moi xuntos. Colócase

unha pedra encima para que non se mova e pásanse as febras entre os seus dentes.

Sácanse tres febras: a primeira, máis grosa e tosca son os “cabezos”, a segunda é a

“estopa”, e a terceira e máis fina o liño. Esta operación tamén se chama asedar.

RREESSTTRREELLOO

OOCCTTAAVVOO PPAASSOO:: OO FFIIAADDOO

Rematado o restrelado, hai que fiar o liño, para isto empregamos a roca e o fuso. A

roca é unha vara, xeralmente de abeleira, a uns 25cm. do extremo superior colócaselle un

avultamento de madeira chamado “roquil”, onde logo irá colocada a madeixa de liño que

se atará co naipe, tira de coiro que está suxeita no extremo da roca. O fuso tamén é de

madeira e aseméllase a unha buxaina alongada.

Para fiar colocamos a roca na cintura. Enrolamos a estopa na parte máis grosa da

roca e colocámoslle o naipe para evitar que se mova. Suxeitamos o fuso cunha das mans,

tirando coa outra man do liño, que ao ter unha textura semellante á do algodón é doado

transformalo en fíos, que van enganchándose no fuso, quen os vai retorcendo e

elaborando totalmente grazas a pericia da persoa que o fai xirar. Cando o fuso está cheo,

quítase o fío pola parte estreita, e así queda feita unha “mazaroca”.

O fiado deixábase para ocupar as frías e longas noites de inverno. Polas noites

reuníanse uns nas casas dos outros. Xeralmente as que fiaban eran as mulleres. Estas

reunións daban lugar á tertulia, aos cantos, e mesmo a mocear.

NNOOVVEENNOO PPAASSOO:: OO EENNSSAARRIILLLLAADDOO

O seguinte paso é o ensarillado, que se fai co sarillo para darlle ao liño aforma de madeixa. Con varias “mazarocas” ensarilladas faise unha madeixa. Xúntase o fíodas mazarocas poñéndoas no sarillo, aparato de madeira composto por catro aspasxiratorias, nas que se vai enredando o fío ata formar unha madeixa.

SSAARRIILLLLOO

DDÉÉCCIIMMOO PPAASSOO:: OO CCLLAARREEOO

O penúltimo proceso é o do clareo. Colócanse as madeixas nun recipiente con auga

e póñense a ferver durante dúas horas. Despois hai que clarealas durante tres ou catro

días expoñéndoas ao sol. Cando se aprecia que a cor se vai volvendo máis clara, recóllense

e lávanse nun lavadoiro,volvendo outra vez a poñelas ao sol para que sequen.

UUNNDDÉÉCCIIMMOO PPAASSOO:: OO TTEECCIIDDOO ((FFAACCEERR NNOOVVEELLOOSS))

O último proceso polo que pasa a febra é poñela na debandoira, aparello parecido o

sarillo, pero que está en horizontal coa intención de desenvolver as madeixas, para facer

os nobelos que se levan ao tear e tranformalos en teas.

EE AAGGOORRAA TTOODDOOSS AA TTEECCEERR EE CCOOSSEERR

FFIINN

Page 25: Revista Escolar "O Formigueiro"

CCEEIIPP NNoossaa SSrraa.. ddaass DDoorreess

AASS TTEECCEEDDOORRAASS EE

FFIIAADDOORRAASS

DDEE

FFOORRCCAARREEII

MMuulllleerreess ffiiaannddoo eenn FFoorrccaarreeii nnooss aannooss 5500

ANOS 50

TTRRAABBAALLLLOO RREEAALLIIZZAADDOO PPOOLLOOSS AALLUUMMNNOOSS DDEE 44ºº CCUURRSSOO

IInnttrroodduucciióónnA escaseza de rendimentos económicos do campo e a influenza e guía dos frades

que vivían no Mosteiro de Aciveiro, son factores que contribuíron a que en Forcarei

prosperasen os oficios artesáns. Algúns dos máis importantes son: canteiros, borreiros,

agricultores e o das tecedoras e fiadoras.

Deste último imos falar a continuación.

Agora todos levamos roupa nova feita por empresas téxtiles.

Pero, antes como facían a roupa?

Fai falla fío que se pode obter de diferentes produtos. En Forcarei, a maior parte do

fío obtíñase da planta do liño.

Este era un traballo artesán que facían as mulleres, eran as chamadas

FFIIAADDOORRAASS..

Este oficio xurde da escaseza de ingresos económicos que proporcionaba o campo.

Deste traballo as mulleres sacaban un aporte extra de cartos ademais de cubrir as

necesidades familiares, que nos tempos de escaseza era moi importante.

OO pprroocceessoo ddee oobbtteenncciióónn

ddoo ffííoo

aa ppaarrttiirr ddoo lliiññoo

A elaboración do liño é un proceso que leva moito tempo e traballo.

PPRRIIMMEEIIRROO PPAASSOO:: OO SSEEMMEENNTTAADDOO..

O liño é unha planta que antigamente se cultivaba nos campos. Seméntase no mes

de abril ou no verán e recóllese no mes de agosto (isto depende da climatoloxía)

Hai que sementalo nunha terra de regadío onde medren poucas herbas. A terra ten

que estar previamente limpa de impurezas.

O coidado que precisa mentres medra é limpar as malas herbas (mondar)

SSEEGGUUNNDDOO PPAASSOO:: AARRRRIINNCCAADDOO EE RRIIPPAADDOO..

A finais de xullo ou principios de agosto, cando bota o “bagazo” e se pon de cor

amarela é o momento de arrincalo coa raíz, batendo a planta contra a perna para quitarlle

a terra.

A continuación xúntase en gavelas chamadas “empozadoiros” para levalos para a

casa e ripalos. Esta tarefa faise na eira onde se malla o centeo xa que nese momento está

bosteada (chea de bosta das vacas) e así é máis doado recoller as sementes. Nalgúns casos

isto tamén se facía na mesma terra onde estaba sementado.

O ripado facíase para separar a semente da planta, facendo pasar esta por entre os

dentes dun instrumento chamado “ripo”.

A semente que se lle quita ponse a secar ao sol uns días para que a bagaña abra e

poder extraer a “liñaza” que se garda para varios usos, o principal era usalo como semente

para o ano seguinte. Pero naquela época tamén tiña un uso medicinal en forma de

ungüento ou aceite (aceite de liñaza), moi útil para curar queimaduras.

RIPO

TTEERRCCEEIIRROO PPAASSOO:: EEMMPPOOZZAADDOO

Para que o liño abrande hai que mergullalo nun pozo con auga estancada e deixalo entre

oito e nove días, dependendo da calidade de liño. Para saber se xa está “cocido”, refrégase

e se sae a “tasca”, sácase do pozo. Cada persoa levaba o seu liño e facía un pequeno pozo

cunhas pedras para separalo do do veciño, compartían o mesmo río pero respectaban o

espazo de cada un.

CCUUAARRTTOO PPAASSOO:: SSEECCAADDOO

Posteriormente lávase e esténdese nun campo, onde lle dea o sol permanentemente,

dándolle a volta de vez en cando para que seque ben.

Unha vez ben seco recóllese formando “móllos” (tres gavelas ou empozadoiros

xuntos)

QQUUIINNTTOO PPAASSOO:: MMAAZZAADDOO

Para esta tarefa é imprescindible que o liño esté ben quente, para iso os “móllos”,

completamente secos, esténdense de un en un, unhas horas nun campo soleado, ata que

estean ben quentes.

Transcorrido este tempo, recóllese e ponse no “mazadoiro” para golpealo, proceso

no que se usa o “mazo”, unha peza rectangular grosa de madeira que presenta nunha das

súas caras unhas fendeduras lonxitudinais, e conta cunha parte máis estreita a modo de

mango para agarrar.

Seguidamente o liño mazado refrégase coas mans na pedra, coma se fora unha

prenda de roupa (para que lle vaian saíndo os tascos e a parte leñosa) e así separar a

palla da fibra.

Nesta tarefa era onde a xente do pobo compartía espazo e tempo.

Usábanse como “mazadoiros” pedras ou lastras que a xente utilizaba o resto do ano

para charlar, eran lugares de tertulia.

O “mazado” era unha tarefa conxunta, pois aínda que cada un mazaba o seu liño

procuraban coincidir todos para facer o traballo máis levadeiro, falando das cousas do día

a día e mesmo cantando. Se algún remataba pronto, axudaba ao outro sen ningún tipo de

interese.

MMAAZZAA

SSEEXXTTOO PPAASSOO:: EESSPPAADDEELLAADDOO OOUU TTAASSCCAARR OO LLIIÑÑOO

O seguinte paso para conseguir que o liño se vaia facendo máis fino é o espadelado

que serve para sacar os “tascos”. Para iso úsase a “fitoira” ou “espadeleiro”, que é unha

peza de madeira en forma de T invertida, e que pisamos cos dous pés para evitar que se

mova a espadela, unha especie de espada ancha e curta, tamén de madeira, coa que

golpeamos o liño que colocamos encima da “fitoira”.

Ao remate o material queda moi fino, sen casca, e debe enrolarse en “estrigas” para

que non se enrede. Logo almacénanse para restrelalas.

O espadelado facíase de forma individual ou de xeito colectivo, entre varios veciños

empregando os baixos das casas, e se facía bo tempo debaixo dos corredores.

SSÉÉTTIIMMOO PPAASSOO:: RREESSTTRREELLAADDOO

As estrigas almacenadas necesitan ser restreladas. Isto faise cun instrumento en

forma de banco que nun dos seus extremos ten uns pinchos curtos e moi xuntos. Colócase

unha pedra encima para que non se mova e pásanse as febras entre os seus dentes.

Sácanse tres febras: a primeira, máis grosa e tosca son os “cabezos”, a segunda é a

“estopa”, e a terceira e máis fina o liño. Esta operación tamén se chama asedar.

RREESSTTRREELLOO

OOCCTTAAVVOO PPAASSOO:: OO FFIIAADDOO

Rematado o restrelado, hai que fiar o liño, para isto empregamos a roca e o fuso. A

roca é unha vara, xeralmente de abeleira, a uns 25cm. do extremo superior colócaselle un

avultamento de madeira chamado “roquil”, onde logo irá colocada a madeixa de liño que

se atará co naipe, tira de coiro que está suxeita no extremo da roca. O fuso tamén é de

madeira e aseméllase a unha buxaina alongada.

Para fiar colocamos a roca na cintura. Enrolamos a estopa na parte máis grosa da

roca e colocámoslle o naipe para evitar que se mova. Suxeitamos o fuso cunha das mans,

tirando coa outra man do liño, que ao ter unha textura semellante á do algodón é doado

transformalo en fíos, que van enganchándose no fuso, quen os vai retorcendo e

elaborando totalmente grazas a pericia da persoa que o fai xirar. Cando o fuso está cheo,

quítase o fío pola parte estreita, e así queda feita unha “mazaroca”.

O fiado deixábase para ocupar as frías e longas noites de inverno. Polas noites

reuníanse uns nas casas dos outros. Xeralmente as que fiaban eran as mulleres. Estas

reunións daban lugar á tertulia, aos cantos, e mesmo a mocear.

NNOOVVEENNOO PPAASSOO:: OO EENNSSAARRIILLLLAADDOO

O seguinte paso é o ensarillado, que se fai co sarillo para darlle ao liño aforma de madeixa. Con varias “mazarocas” ensarilladas faise unha madeixa. Xúntase o fíodas mazarocas poñéndoas no sarillo, aparato de madeira composto por catro aspasxiratorias, nas que se vai enredando o fío ata formar unha madeixa.

SSAARRIILLLLOO

DDÉÉCCIIMMOO PPAASSOO:: OO CCLLAARREEOO

O penúltimo proceso é o do clareo. Colócanse as madeixas nun recipiente con auga

e póñense a ferver durante dúas horas. Despois hai que clarealas durante tres ou catro

días expoñéndoas ao sol. Cando se aprecia que a cor se vai volvendo máis clara, recóllense

e lávanse nun lavadoiro,volvendo outra vez a poñelas ao sol para que sequen.

UUNNDDÉÉCCIIMMOO PPAASSOO:: OO TTEECCIIDDOO ((FFAACCEERR NNOOVVEELLOOSS))

O último proceso polo que pasa a febra é poñela na debandoira, aparello parecido o

sarillo, pero que está en horizontal coa intención de desenvolver as madeixas, para facer

os nobelos que se levan ao tear e tranformalos en teas.

EE AAGGOORRAA TTOODDOOSS AA TTEECCEERR EE CCOOSSEERR

FFIINN

Page 26: Revista Escolar "O Formigueiro"

CCEEIIPP NNoossaa SSrraa.. ddaass DDoorreess

AS PARROQUIAS DE FORCAREI

Nós, os máis cativos do colexio aprendemos este ano asparroquias do noso concello. Pero non de calquera xeito, senón quefixemos un crebacabezas extraordinario, e xoga que te xoga, xasabemos que Forcarei ten 13 parroquias!!!

MIRADE QUE CHULI NOS QUEDOUAOS CATIVOS DE 3 ANOS

O NOSO

CREBACABEZAS

Page 27: Revista Escolar "O Formigueiro"

O ARXINA E O FELOCo gallo do Día do Libro, dende Normalización, trouxemosa Forcarei un libro escrito polo noso veciño “Rochi” erepresentado pola compañía Viravolta de Lalín quetivo a deferencia de representar en primicia a montaxe““OO AArrxxiinnaa ee oo FFeelloo”” nos colexios de Forcarei e Soutelo.

Garabullo e Mangarrias, dous afamados e gurróns canteiros,entre picar e filosofar, filosofar e picar cantan unha cantinela:

escurria purruncho!purruncho escurria!

E asi apréndenlle o segredo do verbo dos arxinas ao seu morrón Fuxurdín.Un demo burlón que escoitou o cantar para facerse coas súas volandinasencoméndalles a construcción dunha fermosa ponte...SE QUEREDES SABER MÁIS SOBRE ESTA MONTAXE ENTRADE NO NOSOBLOGUE “arxineando.blogspot.es”.O espectáculo, cos seus protagonistas principais, os arxinas, fixeron as lediciasde pequenos e grandes.

Page 28: Revista Escolar "O Formigueiro"

UUNN PPAASSEEOO PPOORR SSEEGGUUNNDDOO

Este curso que remata fixemos, coma sempre, unhainfinidade de tarefas : aprender contidos amontóns,traballos por un tubo, proxectos integrados,ditados, lecturas.......... unha chea de cousas!

OO cceerrttoo éé qquuee ffooii iinntteennssoo

ppeerroo ttaamméénn ddiivveerrttiiddoo..

Para que vexades unha mostra do feito,deixámosvos un enlace ao noso blogue dende a revistado cole, ““OO FFoorrmmiigguueeiirroo””; que este ano púxose modernae converteuse en dixital.

Como o blogue é de recente creación non aparecetodo o que fixemos pero algunha cousiña interesante,se cadra , podédela atopar.

Disfrutade destas páxinas virtuais e .....bbooaass vvaaccaacciióónnss!!!!!!

Page 29: Revista Escolar "O Formigueiro"

DDEEPPOORRTTEE EESSCCOOLLAARRComa todos os anos, participamos cos colexios da Agrupación

Deportiva Terra de Montes nas competicións deportivas do PPrrooggrraammaaXXooggaaddee..

Disfrutamos do deporte e, o máis importante, non se mancouninguén.

FFeelliicciiddaaddeess!!!!!!!!!!!!!!!!!!Como complemento ás actividades deportivas realizadas no

centro, disfrutamos dunha serie de propostas diferentes relacinadasco bbaaddmmiinnttoonn,, bbaasseebbaallll ee eessccaallaaddaa promocionadas pola Dirección Xeralde Deportes.

Ademais, ao longo do curso os rapaces puideron coñecer epracticar distintos xxooggooss ppooppuullaarreess ggaalleeggooss..

Page 30: Revista Escolar "O Formigueiro"

EEssttaammppaass ddaa mmeemmoorriiaaO salón de actos do colexio converteuse durante unhas semanas

nunha pequena galería fotográfica . Gracias á aportación de todas asfamilias, así como do fondo fotográfico co que conta o nosocentro, montamos unha exposición que trata de recoller a vida nonoso concello nos últimos 50 anos.

A través desas estampas, os maiores recordaron retazos do seupasado e os máis cativos, descubriron fermosas historias dos seusmaiores.

Page 31: Revista Escolar "O Formigueiro"

BBIIBBLLOO SSEEGGUUEE AA SSÚÚAA AANNDDAAIINNAAEste curso, Biblo, a mascota da nosa biblioteca, permitiunosgozar dos e cos libros, e para iso desenvolvemos, coa axuda,tanto de alumnos e alumnas como de mestres e mestras,traballos ben interesantes como CCaalliiggrraammaass eenn OOuuttoonnoo,,CCoorraazzóónnss MMeennssaaxxeeiirrooss,, MMuulllleerreess TTrraabbaallllaaddoorraass GGaalleeggaass,, OOmmeeuu lliibbrroo pprreeffeerriiddoo…. agora ben, a actividade central destecurso foi o PPrrooxxeeccttoo DDooccuummeennttaall IInntteeggrraaddoo ssoobbrreeFFoorrccaarreeii:: OOnnddee vviivviimmooss??..

Dende Educación Infantil ata 6ºde Educación Primaria, todos oscursos, ao seu nivel, levaron acabo unha investigación,procurando información sobrediferentes aspectos de Forcarei:parroquias, gastronomía, festas,costumes, as pontes do Lérez,pintores e artistas……..Se queredes ver o traballo realizadocon máis detemento só tedes queentrar na casa de Biblo,o blogue dabiblioteca,hhttttpp::////bbiibbllooeennffoorrccaarreeii..bbllooggssppoott..ccoomm..eess e gozar co que alíatoparedes.

EEssppeerráámmoossvvooss!!!!!!

Page 32: Revista Escolar "O Formigueiro"

OOSS NNOOSSOOSS BBLLOOGGUUEESSPero todo o que está recollido nesta revista é unha pequena

escolma do que se fixo no colexio ao longo do curso. O traballoreflexado nesta páxinas é soamente a punta do iceberg.

Se queredes coñecer e descubrir outras marabillosas cousas quese agochan tralas paredes no noso centro, botádelle unha ollada aosnosos bloques que atoparedes a través da páxina web do noso cole.

http://www.edu.xunta.es/centros/ceipnosasenoradores/

http://bibloenforcarei.blogspot.com.es/ http://arxineando.wordpress.com/

http://orecunchodasfadas.blogspot.com.es/ http://ospicarosdevane.blogspot.com.es/

http://bolboretasdemoitascores.blogspot.com.es/ http://thisisourenglishcorner.wordpress.com/

Page 33: Revista Escolar "O Formigueiro"

BBooaa mmeerreecciiddaa xxuubbiillaacciióónnXa levamos algúns anos cunhas cantas despedidas ao final

de curso. Despedidas merecidas despois de moitos anosadicados a esta nosa profesión e ao noso centro. Todas asdespedidas teñen un sabor agre pois son moitas horas deconvivencia e traballo compartidas. Pero, aínda que un nonimaxina nunca o momento de recoller as cousas das clases ecruzar a porta do colexio como mestre por última vez, temossempre a esperanza de que algo do que puideramos facer aolongo da nosa vida profesional quede apegado na memoria detodos aqueles, rapaces e compañeiros, que compartiron tantosanos de ricas experiencias.

Os mestres son coma osviños. Os malos avinágranse cotempo. Os bos melloran.

Esta é a lección que nosdeixou Laura.

Aínda estando na recta finalda súa vida profesional, Laurasoubo subirse ao tren das novastecnoloxías e implicouse dunhamaneira exemplar sacándolle horasao día para deixarnos todopreparado para que poidamosseguir traballando e mellorando.Ensinounos que con constancia,sacrificio, empeño, ganas desuperación e amor ao seu traballotodo é posible.

DDiissffrruuttaa ddeessttee mmeerreecciiddoo ddeessccaannssoo!!!!!!

Page 34: Revista Escolar "O Formigueiro"