Recursos Rurais n

úmer

o 10

dec

embr

o 2

014

ISS

N 1

885-

5547

revista oficial do IBADER

Servizo de Publicacións e Intercambio Científico

UNIVERSIDADE DE SANTIAGO DE COMPOSTELA

2014

Recursos RuraisRevista oficial do Instituto de Biodiversidade Agraria e Desenvolvemento Rural (IBADER)

número 10 decembro 2014 ISSN 1885-5547

2014

Servizo de Publicacións e Intercambio Científico

UNIVERSIDADE DE SANTIAGO DE COMPOSTELA

Recursos RuraisRevista oficial do Instituto de Biodiversidade Agraria e Desenvolvemento Rural (IBADER)

O Instituto de Biodiversidade Agraria e Desenvolvemento Rural (IBADER) é un instituto mixto

universitario, situado na cidade de Lugo e conformado pola Universidade de Santiago de Compostela, a

Consellería de Medio Ambiente, a Consellería de Política Agroalimentaria e Desenvolvemento Rural da

Xunta de Galicia e o Instituto Lucense de Desenvolvemento Económico e Social (INLUDES).

Unha das actividades do IBADER é a publicación e difusión de información científica e técnica sobre o

medio rural desde unha perspectiva pluridisciplinar. Con este obxectivo publícase a revista Recursos

Rurais orientada a fortalecer as sinerxías entre colectivos vinculados ao I+D+I no ámbito da conservación

e xestión da Biodiversidade e do Medio Ambiente dos espacios rurais, os Sistemas de Produción Agrícola,

Gandeira, Forestal e a Planificación do Territorio, tendentes a propiciar o Desenvolvemento Sostible dos

recursos naturais.

Recursos Rurais estructúrase en dúas series. A serie Científico-Técnica publica artigos, revisións, notas

de investigación e reseñas bibliográficas. Os artigos, revisións e notas deben ser orixinais, sendo

avaliados previamente polo Comité Editorial e o Comité Científico Asesor. A serie Cursos e Monografías

publica reunións, seminarios e xornadas técnicas e de divulgación, así como a promocionar a difusión de

Teses de Doutoramento, revisións ou á reedición de obras fundamentais.

IBADER

Instituto de Biodiversidade Agraria e Desenvolvemento Rural

Universidade de Santiago de Compostela

Campus Universitario s/n

E 27002 Lugo, Galicia (España)

Tfno 982 824500

982 824502

Fax 982 824500

ibader@usc.es

www.ibader.org

Comité de Redacción de Recursos Rurais:Carlos JoséAlvarez Lopez: In Memorian 5

Osorio Castelao, L. · Corbelle Rico, E.J. · Ónega López, F.J.:Recuperación e posta en produción de terras abandonadas: a visión dosector vacún leiteiro de Galicia como demandantes no mercado de terras 7Recovering and putting abandoned land into production: a vision for the dairyfarming sector as a petitioner in the land market

Ramil-Rego, P. · Rubinos Román, M. · Gómez-Orellana, L. · Rodríguez, P. · HinojoSánchez, B.:Eichhornia crassipes (Mart) Solms en el Parque Nacional Marítimo-Terrestredas Illas Atlánticas de Galicia como resultado de un transporte por mar a largadistancia 153Eichhornia crassipes (Mart) Solms in the Illas Atlánticas of Galicia national park asresult of long distance transport by sea

Martínez-Cordeiro, H. · Pájaro Varela, M. · García-Jares, C. · Lores, M. ·Domínguez, J.:Conversión acelerada de retama negra ( ) en unbiofertilizante de calidad mediante vermicompostaje 25

Cytisus scoparius

Rapid conversion of the common broom (Cytisus scoparius) into a high qualitybiofertilizer through vermicomposting

Recursos Ruraisnúmero 10 · decembro 2014

Sumario/Summary

Corbelle Rico, E.J. · Vila García, D. · Crecente Maseda, R. · Díaz-Fierros Viqueira,F.:Dixitalización do Mapa de capacidade produtiva dos solos de Galicia 35Digitization of the Soil capability map of Galicia

García-Villabrille, J.D. · Crecente-Campo, F. · Pérez-Cruzado, C. · Rodríguez-Soalleiro, R. · Diéguez-Aranda, U. ·Rojo-Alboreca,A.:Biomass and carbon content in Galicia (NW Spain) Labill.stands 45

Eucalyptus globulus

Contido en biomasa e carbono das masas de Eucalyptus globulus Labill. en Galicia(NO España)

© IBADER- Universidade de Santiago de Compostela 2014

ISSN 1885-5547

Recursos Rurais (2014) nº 10 : 5-5

IBADER: Instituto de Biodiversidade Agraria e Desenvolvemento Rural

Carlos José Alvarez Lopez

In Memorian

Comité de Redacción de Recursos Rurais

In Memorian

O pasado mes de agosto falecía, na cidade de A Coruña, o

noso compañeiro Carlos José Alvarez López, promotor e

membro do Instituto de Investigación Agraria e

Desenvolvemento Rural (Ibader), onde colaborara

activamente, mesmo nos últimos tempos cando a

enfermidade restáballe forzas. Carlos era un traballador

incansable e apaixonado.

Nacera en A Coruña, para posteriormente obter o título de

Enxeñeiro Agrónomo na Universidade Politécnica de

Madrid.Unha vez finalizada a súa carreira incorporouse ao

mundo empresarial como enxeñeiro de proxectos e

posteriormente formou parte do corpo de Enxeñeiros da

Xunta de Galicia. No curso 1989-1990 obtén unha praza na

Escola Politécnica Superior (EPS) do Campus de Lugo, a

partir da cal desenvolverá unha intensa e frutífera actividade

como docente e investigador, ocupando durante moitos

anos a subdirección de organización académica da EPS e a

dirección do Departamento de Enxeñaría Agroforestal da

Universidade de Santiago. Foi membro do Grupo Promotor

para a creación do Ibader, así como membro do seu Comité

Científico e do Consello de Goberno deste Instituto dende a

súa creación. En xaneiro de 2008 obtiña a primeira cátedra

de Proxectos de Enxeñaría da USC.

Ao longo da súa etapa como docente e investigador dirixiu

12 teses doutorais, publicando máis de 70 artigos e libros.

Algúns dos seus traballos aparecen recollidos na revista

Recursos Rurais, sendo codirector dunha monografía sobre

o Desevolvemento Rural de Galicia.

O Comité de Redacción da revista Recursos Rurais,

recollendo o sentir de todos os membros do Ibader, así

como de todos os colaboradores e autores da mesma,

quere adicar este número á memoria do noso compañeiro e

amigo Carlos.

Sit tibi terra levis

O Comité de Redacción de Recursos Rurais

Lugo, decembro 2014

Resumo Neste traballo descríbese o proceso de

preparación e posta a disposición do público da versión

dixital do Mapa de Capacidade Produtiva dos Solos de

Galicia, publicado orixinalmente en papel no ano 1984 baixo

a dirección de Francisco Díaz-Fierros Viqueira e Fernando

Gil Sotres. No momento de cumprir trinta anos desde a súa

publicación, este mapa constitúe aínda o único traballo de

avaliación da capacidade produtiva da terra con cobertura

completa do territorio de Galicia. Con todo, as limitacións

derivadas do formato en papel dificultaban

considerablemente o seu uso. Confiamos en que a versión

dixital que presentamos permita solventar parte destes

problemas e ampliar o seu coñecemento e utilización entre

a comunidade científica e técnica. Ao longo do texto trátase

de situar en contexto a importancia do mapa orixinal e as

razóns que motivaron a súa dixitalización, explicar o

proceso seguido para a preparación da versión dixital,

proporcionar información básica necesaria para futuros

usuarios non familiarizados coa fonte orixinal, e finalmente

presentar algúns datos resumo derivados do produto obtido.

Palabras clave mapa de solos, capacidade produtiva,

sistemas de información xeográfica, ordenación territorial,

Galicia

Abstract This paper describes the process of preparation

and publication of a digital version of the Map of Soil

Capability of Galicia, originally published as a book in 1984

by Francisco Díaz-Fierros Viqueira and Fernando Gil

Sotres. Although thirty years have passed since its

publication, this map still stands as the only available source

about soil capability covering the whole territory of Galicia.

Nevertheless, limitations imposed by the original publication

format (hardcopy) posed a significant obstacle for its use.

We believe that the digital version presented in this paper

will help users to overcome part of these shortcomings and

allow the map to be used by a wider cross-section of the

scientific and planning communities. This text is aimed to

place the map in context, expand on the reasons for the

preparation of a digital version, explain the procedures

followed in the process, provide basic information for its

future users, and present some summarizing data

processed from the final product.

Key words soil maps, soil capability, geographic information

systems, planning, Galicia

Introdución

O solo, a capa superficial da cortiza terrestre que sustenta

boa parte da vida no planeta, é un recurso natural limitado.

A súa taxa de renovación é suficientemente lenta como para

que poida ser considerado, na práctica, como un recurso

non renovable. Particularmente, o solo de boa calidade,

fértil e profundo, apto para o cultivo de fibras e alimentos

útiles para a humanidade, é relativamente escaso a nivel

planetario, e representa unicamente arredor dunha décima

parte da superficie de terras emerxidas (Kelley, 1990). Non

sorprende, polo tanto, que a súa conservación teña sido o

obxectivo das políticas públicas desde hai case un século -

por exemplo, desde a década de 1930 nos Estados Unidos

de América (Helms, 1992). Entre as medidas que os

organismos públicos poden aplicar destacan as de

aconsellamento aos agricultores, a cartografía das unidades

do solo e do seu estado de conservación e, particularmente,

as políticas de ordenamento territorial que aseguren un uso

da terra acorde coas súas características (Consello de

Europa, 1972; FAO, 1982). No contexto europeo, o marco

Eduardo José Corbelle Rico · David Vila García · Rafael Crecente

Maseda

Laboratorio do territorio. Departamento de Enxeñería Agroforestal,

Universidade de Santiago de Compostela

Tlf: 982 823 324

E-mail: eduardo.corbelle@usc.es.

Francisco Díaz-Fierros Viqueira

Departamento de Edafoloxía e Química Agrícola, Universidade de

Santiago de Compostela

Recibido: 16 maio 2014 / Aceptado: 18 novembro 2014© IBADER- Universidade de Santiago de Compostela 2014

ISSN 1885-5547

Recursos Rurais (2014) nº 10 : 35-43

IBADER: Instituto de Biodiversidade Agraria e Desenvolvemento Rural

Dixitalización do Mapa de capacidade produtiva dos solos

de Galicia

Eduardo José Corbelle Rico · David Vila García · Rafael Crecente Maseda ·

Francisco Díaz-Fierros Viqueira

Artigo

1: Lei 10/1995, de 23 de novembro, de Ordenación do Territorio de Galicia, DOG de 5 de decembro; Decreto 19/2011, de 10 de febrero,

por el que se aprueban definitivamente las directrices de ordenación del territorio, BOE de 23 de febrero; Lei 7/2012, de 28 de xuño, de

montes de Galicia, DOG de 23 de xullo; Lei 9/2002, de 30 de decembro, de Ordenación Urbanística e protección do medio rural de

Galicia, DOG de 31 de decembro.

2: A RAN foi declarada polo Decreto-Lei 196/89, como a suma de tódalas áreas incluídas nas tres primeiras clases (A, B, e Ch) dos

mapas de capacidade do solo a escala 1:25.000. Coa aprobación do Decreto-Lei 73-2009 unha nova cartografía do solo realizada con

criterios da FAO substitúe ás cartas de capacidade na delimitación da RAN, pero na práctica estas últimas continúan a ser a referencia

na maior parte do país onde a nova cartografía aínda non foi elaborada.

3: Por exemplo, os equipos redactores dos plans de Cervantes, Portomarín, Guitiriz ou Castroverde.

36

xeral para estas políticas é o establecido pola Estratexiatemática para a protección do solo (Comisión Europea,

2006a, 2006b, 2012).

Dentro do marco legal de Galicia son varios os textos que

fan referencia de xeito explícito á conservación do solo

como recurso limitado e non renovable. Entre estes

podemos citar, por exemplo, a Lei e as Directrices de

Ordenación do Territorio, a Lei de Montes, ou a Lei do Solo1.

Esta preocupación non carece de sentido : estímase que

arredor de 26.000 ha de terra agrícola de boa calidade foron

reemprazadas por cubertas artificiais (fundamentalmente

edificacións, vías de comunicación, e explotacións mineiras

a ceo aberto) no período 1985-2005 (Corbelle e Crecente,

2014); e case 620.000 ha (arredor do 20% da superficie da

comunidade autónoma) presentan un estado de erosión que

pode ser cualificado de “grave” ou “moi grave” (MAGRAMA,

2014), sexa como consecuencia de incendios forestais

previos (Vega e Fernández, 2010) ou a causa dun manexo

inadecuado (Taboada et al., 2010).

Por suposto, e continuando co caso galego, existen

diferentes fontes cartográficas que proporcionan

información acerca do estado de conservación ou as

características dos solos. Por exemplo, o InventarioNacional de Erosión del Suelo (MAGRAMA, 2014) informa

acerca do risco e da existencia real de procesos de erosión

hídrica, eólica, ou por movementos en masa. Os Mapas deClases Agrológicas, pola súa parte, serven como referencia

á hora de estimar a maior intensidade de uso agrario que se

podería aplicar en cada parte do territorio sen incorrer

procesos erosivos de importancia (Ministerio de Agricultura,

1974). Finalmente, o Mapa de Solos de Galicia (Xunta de

Galicia, 2014) ten o potencial de converterse na mellor e

máis detallada fonte dispoñible en Galicia pero está

limitada, no momento de escribir este texto, á cuarta parte

do territorio galego. Algúns destes produtos poderían ser

utilizados no proceso de elaboración de plans de

ordenamento territorial: por exemplo, a Reserva AgrícolaNacional (RAN) de Portugal foi establecida empregando

directamente a Carta de Capacidade do Solo portuguesa,

equivalente ao Mapa de Clases Agrolóxicas español2, e

temos constancia da utilización de algunha das fontes

mencionadas por parte dos equipos que en Galicia se

dedican á redacción de plans de ordenación municipal3.

Non obstante, a traslación directa entre as clases de

calquera dos produtos cartográficos mencionados e unha

ou varias categorías de ordenación non está exenta de

problemas, e require no seu caso do uso de determinados

supostos sobre que se desexa protexer e de que modo cada

mapa concreto permite aproximarse á súa identificación.

Neste traballo describiremos o proceso de preparación e

posta a disposición do público dunha versión en formato

dixital, utilizable nun sistema de información xeográfica, do

Mapa de Capacidade Produtiva dos Solos de Galicia,

coincidindo co trinta aniversario da súa publicación en

papel. A intención dos autores é facilitar que as

comunidades científica e técnica teñan acceso a este

produto que pode resultar de interese no desenvolvemento

dos seus traballos. Ao longo do texto detállase o proceso

seguido na preparación da versión dixital, e proporciónase

algunha información básica necesaria para futuros usuarios

non familiarizados coa fonte orixinal.

Materiais e método

Descrición do mapa orixinal

O Mapa de Capacidade Produtiva dos Solos de Galicia

(Díaz-Fierros e Gil, 1984) tiña como obxectivo principal a

obtención dunha cartografía a escala rexional (1:200.000)

que puidese servir como base da política de ordenación

territorial - de feito, apareceu publicado un ano antes da

aprobación da Lei 10/95 de Ordenación do Territorio de

Galicia - e tomaba como guía metodolóxica a publicación AFramework for Land Evaluation da FAO (1976). O mapa

representa as cualidades da terra como unha acumulación

progresiva de factores limitantes da produtividade. Dado

que non estaba orientado a un único cultivo ou conxunto de

cultivos posibles, senón á totalidade das especies vexetais

que tiñan ou podían ter un aproveitamento agrícola ou

forestal en Galicia, os autores consideraron inicialmente oito

características de interese: (1) posibilidade de

mecanización e rega; (2) espazo para enraizamento; (3)

resistencia á erosión; (4) duración do período vexetativo; (5)

facilidade de labor; (6) dispoñibilidade de auga; (7)

dispoñibilidade de nutrientes; e (8) ausencia de toxicidades.

Co fin de simplificar a lenda, as oito cualidades

mencionadas aparecen agrupadas en cinco categorías:

cualidades moi dificilmente modificables relacionadas co

solo (1-3); cualidades moi dificilmente modificables

relacionadas co clima (4); cualidades modificables

relacionadas coa facilidade de labor e dispoñibilidade de

auga (5-6); cualidades modificables relacionadas coa

fertilidade do solo (7); e cualidades relacionadas coa

presenza ou ausencia de toxicidade (8). Cada unha destas

cinco categorías aparece representada na lenda por unha

letra (as dúas primeiras) ou un número (as tres restantes).

Figura 1.- Unha das follas en

papel vexetal que constituíron o

material principal do traballo

37

Durante a elaboración do material orixinal, os autores

levaron a cabo un extenso traballo de campo para

establecer sobre o terreo as transicións entre os diferentes

parámetros considerados, seguido dun proceso de

interpretación visual sobre fotografías aéreas e unha

síntese final sobre as follas do mapa topográfico nacional

1:50.000 (MTN50), antes da súa publicación a escala

1:200.000. Para facilitar a consulta e utilización da versión

dixital, incluímos un resumo da interpretación da lenda no

apéndice situado ao final deste traballo.

Dixitalización e vectorización

O material de partida para o proceso de dixitalización estivo

formado na súa maior parte polas copias orixinais, en papel

vexetal, empregadas nos anos oitenta para a elaboración do

mapa orixinal (figura 1). Como xa se indicou, estas estaban

organizadas seguindo a cuadrícula do MTN50.

Desafortunadamente unha parte deste material orixinal

perdeuse co transcurso do tempo - en concreto, o

correspondente a 10 cuadrículas, o que supón

aproximadamente o 15% da superficie da comunidade

autónoma. Nestes casos recorreuse ao mapa publicado en

papel en 1989 a escala 1:200.000 (figura 2). En ámbolos

dous casos, o material foi dixitalizado cun escáner con

capacidade para aceptar documentos a tamaño A0, e cunha

resolución de 0’5 mm/píxel, suficiente para capturar

adecuadamente o grosor das liñas e ao mesmo tempo non

tan detallada como para incrementar demasiado o tamaño

dos arquivos resultantes. Para o conxunto das operacións

descritas a continuación empregamos unha combinación de

varios sistemas de información xeográfica, nomeadamente

GRASS GIS (GRASS Development Team, 2012), QGIS

(QGIS Development Team, 2013), e ArcGIS (ESRI, 2011).

Tanto as copias de papel vexetal a escala 1:50.000 como o

mapa publicado en 1989 a escala 1:200.000 presentan

vantaxes e inconvenientes para o seu procesado. En

particular, descoñecemos o sistema de proxección e

sistema de referencia das primeiras, mentres que da

segunda fonte sabemos que foi realizado en proxección

UTM, e co sistema de referencia europeo de 1950 (ED50:

elipsoide Internacional de Hayford de 1924, datum

Potsdam). A escala, pola súa parte, é máis detallada nas

primeira fonte que na segunda, pero aquela era un produto

intermedio do proceso de traballo mentres que a segunda é

un produto final.

Por outra parte, as follas a escala 1:50.000 inclúen as

marcas de referencia da cuadrícula do MTN50 (as catro

esquinas) de xeito que estas poden ser utilizadas no

proceso de xeorreferenciación, utilizando como guía a

división en cuadrículas do MTN50 dispoñible no centro de

descargas do Instituto Geográfico Nacional (IGN), en

proxección UTM e sistema de referencia ED50. En

particular, dado o tipo de distorsións que poderían estar

presentes nas copias escaneadas, escollemos para este

proceso unha transformación afín, que permite rotar,

cambiar a escala en x e y, e trasladar en x e y a imaxe

orixinal (Schowengerdt, 2007). A combinación dunha escala

máis detallada e unha xeorreferenciación máis precisa

permitía obter un produto cartográfico con mellor calidade

xeométrica que no caso do mapa a escala 1:200.000, no

que ao menor detalle da publicación se suma o feito de que

os únicos puntos útiles para a xeorreferenciación veñen

dados pola posición das principais vilas de Galicia,

representadas por un simple punto de varios milímetros de

grosor na fonte orixinal. Nos casos onde foi necesario

recorrer a esta segunda fonte, a referencia empregada foi o

centroide aproximado de cada vila no MTN50.

4: Este proceso, descrito en detalle no documento de traballo citado, implicou o uso dos seguintes módulos de GRASS GIS: r.mapcalc,

r.thin, e r.to.vect. A depuración manual posterior foi realizada en QGIS e ArcGIS.

5: http://www.cartociudad.es/portal/

6: Real Decreto 1071/2007, de 27 de xullo, polo que se regula o sistema xeodésico de referencia oficial en España, BOE de 29 de

agosto.

Figura 2.- Localización das cuadrículas nas que a

fonte principal foi o mapa a escala 1:200.000

(elab. propia)

38

Polo contrario, se ben o material a escala 1:50.000 permite

obter un produto final con maior precisión xeométrica, o

proceso de vectorización tivo que ser realizado de xeito

totalmente manual sobre a pantalla. Unicamente nas áreas

nas que foi necesario recorrer ao mapa en papel a escala

1:200.000 (como xa dixemos, arredor do 15% da superficie

total da comunidade) o trazado das liñas era moito máis

limpo e isto permitiu empregar unha técnica de

vectorización semiautomática. Neste caso, procedeuse a

illar os píxeles das liñas (máis escuros que o seu entorno)

mediante a utilización dun valor limiar (threshold) que os

separase do fondo. Tratándose de separar liñas negras

sobre un fondo branco, son varios os valores que poden ser

empregados con similares resultados, dado que os valores

dos niveis dixitais das liñas e do fondo están usualmente

moi separados. O valor pode depender, a maiores, do

estado de conservación da copia orixinal e dos axustes do

proceso de escaneado. As liñas separadas do fondo foron

simplificadas para a continuación convertelas de xeito

automático en liñas vectoriais e realizar finalmente unha

depuración manual do resultado que asegurase a

conectividade das liñas formadas e eliminase os segmentos

inconexos. O proceso está descrito para unha primeira

versión dixital do mapa de capacidade, realizada por

Sarmiento e Corbelle (2009)4.

Co obxectivo de asegurar a consistencia con outras fontes

cartográficas, o límite da comunidade autónoma foi

axustado para corresponder cos límites oficiais publicados a

través do proxecto CartoCiudad5. Estes comprenden

numerosas illas de pequena extensión, inexistentes nas

fontes orixinais manexadas, que foron mantidas na

xeometría do mapa dixital resultante, e codificadas na táboa

de atributos co texto “illa”.

Os códigos correspondentes á clasificación de cada un dos

polígonos vectorizados foron asignados manualmente,

tomando como fonte principal as copias en papel vexetal.

En caso de discrepancias entre os códigos asignados a un

mesmo polígono en follas contiguas, ou de dúbidas na

interpretación, empregouse o mapa publicado a escala

1:200.000 como respaldo. Os atributos de cada polígono

conteñen o código completo e o valor por separado de cada

unha das cinco variables que o compoñen. A publicación

orixinal en papel incluía unha táboa de conversión entre as

clases do mapa e a aptitude produtiva (“o grao de

adecuación da terra para un uso determinado”, Rossiter,

1996) para o cultivo de millo, prados e piñeiro bravo de

acordo en cinco categorías ordenadas de acordo co

esquema proposto pola FAO (1976): desde as máis aptas

(A1, A2, A3), ata as marxinais (N1), ou non aptas (N2) para

un uso concreto. Os valores de aptitude para estes tres

cultivos foron tamén incluídos como atributos de cada

polígono.

O mapa vectorial resultante foi sometido a diversos controis

de calidade na topoloxía para solucionar problemas de

encaixe entre os polígonos de follas veciñas, e para

asegurar que non quedaban espazos sen codificar no

produto final. Finalmente, este foi transformado ao sistema

xeodésico de referencia ETRS89, oficial en España desde

20076, con proxección UTM, fuso 29 norte,utilizando a grella

para cambio de datum en formato NTV2 distribuída polo

IGN.

7: http://sit.usc.es

Figura 3.-

Representación das

principais variables

do mapa. A lenda

de cada variable

correspóndese coa

que pode ser

consultada no

apéndice (elab.

propia)

39

Resultados e discusión

Como resultado da vectorización manual obtívose unha

capa de información en formato vectorial con 6.804

polígonos, cun total de 327 códigos de capacidade

produtiva diferentes (figuras 3 e 4). O produto ponse a

disposición do público en formatos de uso habitual nos

sistemas de información xeográfica como o shapefile e o

keyhole markup language (formato vectorial estándar

adoptado polo Open Geospatial Consortium) e poderá ser

descargado no sitio web do Sistema de Información

Territorial da Universidade de Santiago7. O sistema

xeodésico de referencia é o ETRS89, proxección UTM, fuso

29 norte.

Estimamos que as áreas do mapa procedentes da versión

1:200.000 teñen asociado un erro medio cuadrático de 150

metros na súa posición, o que aconsella precaución á hora

de empregar esta información en traballos detallados. En

todo caso este é un problema que afecta só ao 15% da área

total: no resto do mapa, o erro medio cuadrático derivado da

xeorreferenciación estímase en menos de 50 metros.

Trátase evidentemente dun erro elevado se o comparamos

co que é habitual nas fontes cartográficas máis modernas.

Por exemplo, o mapa de solos de Galicia, actualmente en

proceso de elaboración, publícase a escala 1:50.000, do

que podemos esperar un erro medio cuadrático de

aproximadamente 12,5 m. En todo caso debemos

considerar neste sentido dous aspectos fundamentais: que

se trata dun produto orixinalmente pensado para ser

empregado en papel, a escala 1:200.000, e con trinta anos

de antigüidade; e o feito de que non é infrecuente que

mapas máis modernos teñan escalas similares ou incluso

descoñecidas (Hartemik et al., 2012). Por outra parte, a

calidade da clasificación temática (é dicir, o feito de asignar

a categoría de solo correcta en cada caso) tamén é

relevante. Desafortunadamente, son moi escasos os casos

de mapas temáticos que proporcionan unha estimación

desta calidade, como é este o caso.

Desde o punto de vista da súa utilidade, entendemos que

estamos ante un produto de relevancia para as

comunidades científica e técnica, aínda que só fose pola

inexistencia de fontes de información alternativas. Cremos

que a calidade do produto final é suficiente para ser

empregada no ámbito da planificación e ordenación

territorial, particularmente no contexto dos Plans Xerais de

Ordenación Municipal, nos procesos de valoración para a

expropiación, ou nos proxectos de reforma das estruturas

agrarias (por exemplo, pero non exclusivamente, os de

concentración parcelaria). No contexto da investigación,

diferentes variantes derivadas da versión en papel deste

mapa teñen sido utilizadas para caracterizar, por exemplo,

os cambios de uso da terra nos últimos decenios (Corbelle

e Crecente, 2014), a relación entre os asentamentos

humanos e o seu entorno na Idade Media (Sánchez, 2008),

ou o uso potencial do territorio na antigüidade (Currás,

2014).

Figura 4.-

Representación da

aptitude para

diferentes cultivos,

onde A1 é a clase

máis apta e N1 e

N2 son clases non

aptas (elab. propia)

8: http://opendatacommons.org/licenses/odbl/summary/

40

Na publicación da versión dixital empregamos o concepto

de datos abertos (open data), entendendo por tales os que

poden ser libremente utilizados e redistribuídos por calquera

usuario (Open Knowledge Foundation, 2012). En particular,

seleccionamos a licencia Open Database License (ODbL),

que permite que os usuarios utilicen libremente os datos

coas únicas restricións de citar axeitadamente a fonte de

orixe e distribuír, se fora o caso, os produtos derivados

baixo unha licencia do mesmo tipo8. O paquete de

información dispoñible para descarga comprenderá o

ficheiro vectorial do mapa, un ficheiro vectorial auxiliar coa

división en cuadrículas do MTN50 para indicar a

procedencia dos datos orixinais, un resumo da metodoloxía

empregada, e un ficheiro de texto coa información básica de

licencia e formato de cita.

Conclusión

Como resultado do proceso descrito neste documento,

ponse a disposición do público a versión dixital dunha

contribución á cartografía de solos que está xa no seu

trixésimo aniversario. O esforzo investido na produción e

libre distribución desta versión paga a pena, na nosa

opinión, por tratarse dunha obra que continúa vixente a

pesar do paso do tempo e que aínda pode ser de utilidade

en aplicacións diversas, como por exemplo a elaboración de

plans de ordenación do territorio, plans xerais de

ordenación municipal, ou a valoración de terras en procesos

de expropiación ou concentración parcelaria. Agardamos,

polo tanto, que a publicación desta versión dixital sexa unha

oportunidade para aproveitar o potencial da publicación

orixinal.

Agradecementos Queremos expresar o noso agradecemento aos

autores do mapa inicial por termos facilitado o acceso ao material

orixinal, sen o que este traballo non sería posible, así como ao

Servizo de Publicacións da Universidade de Santiago de

Compostela por ter permitido o uso da versión publicada en 1984.

Tamén nos gustaría manifestar a nosa gratitude e cariño a Dori

Sarmiento, Alicia Cañizares e Fernando Miranda, por ter

colaborado no proceso en diferentes momentos.

Bibliografía

Comisión Europea (2006a). Comunicación de la Comisión alConsejo, al Parlamento Europeo, al Comité Económico ySocial Europeo y al Comité de las Regiones - Estrategiatemática para la protección del suelo. COM(2006) 231 final.

Comisión Europea (2006b). Propuesta de Directiva delParlamento Europeo y del Consejo por la que se estableceun marco para la protección del suelo y se modifica laDirectiva 2004/35/CE. COM/2006/0232 final.

41

Comisión Europea (2012). Informe de la Comisión alParlamento Europeo, al Consejo, al Comité Económico ySocial Europeo y al Comité de las Regiones. Aplicación dela Estrategia Temática para la Protección del Suelo yactividades en curso. COM/2012/046 final.

Consello de Europa (1972). Resolución (72) 19. EuropeanSoil Charter.

Corbelle Rico, E. e Crecente Maseda, R. (2014).

Urbanización, forestación e abandono: cambios recentes na

paisaxe de Galicia. Revista Galega de Economía, 23 (1), pp.

35-51.

Currás Refojos, B.X. (2014). Mapa de usos potenciales de

la tierra de Galicia. Una perspectiva arqueológica. Trabajosde Prehistoria, 71 (1), pp. 23-41.

Díaz-Fierros Viqueira, F. e Gil Sotres, F. (1984). Capacidadproductiva de los suelos de Galicia. Servizo de

Publicacións, Universidade de Santiago de Compostela.

ESRI (2011). ArcGIS Desktop: Release 10. Redlands, CA:

Environmental Systems Research Institute.

FAO (1976). A framework for land evaluation. Soils Bulletin,

nº 32. Food and Agriculture Organization of the United

Nations.

FAO (1982). World soil charter. Food and Agriculture

Organization of the United Nations.

Hartemink, A.E., Lowery, B., e Wacker, C. (2012). Soil maps

of Wisconsin. Geoderma, 189-190, pp 451-461.

Helms, D. (1992), The development of the Land Capability

Classification. En: D. Helms (ed.), Readings in the History ofthe Soil Conservation Service, Soil Conservation Service,

U.S. Dept. of Agriculture, Washington D.C.

GRASS Development Team (2012). Geographic ResourcesAnalysis Support System (GRASS) Software, Version 6.4.2.Open Source Geospatial Foundation. http://grass.osgeo.org

Kelley, H.W. (1990). Keeping the land alive. Soil erosion: itscauses and cures. Soils Bulletin, nº 50. Food and Agriculture

Organization of the United Nations.

MAGRAMA (2014). Inventario Nacional de Erosión del

Suelo. URL:

http://www.magrama.gob.es/es/biodiversidad/temas/inventa

rios-nacionales/

Ministerio de Agricultura (1974). Caracterización de lacapacidad agrológica de los suelos de España. Metodologíay normas. Madrid.

Open Knowledge Foundation (2012). Open data handbookdocumentation (release 1.0.0). Dispoñible en

http://opendatahandbook.org/.

QGIS Development Team (2013). QGIS GeographicInformation System. Open Source Geospatial Foundation

Project. http://qgis.osgeo.org

Rossiter, D.G. (1996). A theoretical framework for land

evaluation. Geoderma 72, 165-202.

Sarmiento Prieto, D.I. e Corbelle Rico, E. (2009).

Dixitalización do mapa de capacidade produtiva do solo deGalicia a escala 1:200.000. Laboratorio do Territorio,

Universidade de Santiago de Compostela. Documento de

traballo non publicado.

Sánchez Pardo, J.C. (2008). Territorio y poblamiento enGalicia entre la antigüedad y la plena Edad Media. Tese de

doutoramento, Universidade de Santiago de Compostela.

Schowengerdt, R.A. (2007). Remote sensing: models andmethods for image processing (3ª ed.), Academic Press,

Burlington, MA.

Taboada Castro, M.T., Taboada Castro, M.M., e Rodríguez

Blanco, M.L. (2010). Erosión hídrica en suelos agrícolas. En

Fra Paleo, U. (Ed.), Riesgos naturales en Galicia. Elencuentro entre naturaleza y sociedad, pp. 183-202.

Servizo de publicacións e intercambio científico,

Universidade de Santiago de Compostela.

Vega, J.A. e Fernández, C. (2010). Riesgos hidrológicos y

erosivos después de los incendios forestales. En Fra Paleo,

U. (Ed.), Riesgos naturales en Galicia. El encuentro entrenaturaleza y sociedad, pp. 79-102. Servizo de publicacións

e intercambio científico, Universidade de Santiago de

Compostela.

Xunta de Galicia (2014). Mapa de Solos de Galicia 1:50.000.

Dispoñible en: http://siam.cmati.xunta.es/mapa-de-solos

Apéndice

Reproducimos a continuación unha breve descrición das

clases consideradas no mapa co fin de facilitar a súa

interpretación por parte dos usuarios. A información

presentada é simplemente unha versión reducida da contida

na publicación orixinal, polo que pode ser necesaria a

consulta desta última.

As características contempladas na lenda aparecen

agrupadas en cinco categorías: cualidades moi dificilmente

modificables relacionadas co solo (cadro 1), cualidades moi

dificilmente modificables relacionadas co clima (cadro 2),

cualidades modificables relacionadas coa facilidade de

labor e dispoñibilidade de auga (cadro 3), cualidades

modificables relacionadas coa fertilidade do solo (cadro 4);

e cualidades relacionadas coa presenza ou ausencia de

toxicidade (cadro 5).

No caso particular das cualidades relacionadas co solo,

Díaz-Fierros e Gil (1984) consideraron necesario ter en

conta os cambios da profundidade e a pendente do solo

introducidos pola acción humana despois de moitos anos de

cultivo. Así, cando unha clase resulta mellorada para o

cultivo (por exemplo se se incrementa da profundidade e

suaviza a pendente mediante a construción de bancais)

pasa a ser representada pola clase superior, se ben

matizada por unha barra superior que indica a súa orixe

antrópica: por exemplo, un solo de clase E mellorada pola

acción do cultivo aparece representado como clase D. Esta

regla ten como excepción ás clases A, B e C, xa que se

considera que teñen suficiente profundidade e escasa

pendente como para ser melloradas polo cultivo. Estas

Clase Descrición

ASolos que permiten todo tipo de mecanización e con profundidade suficiente para calquera tipo de

vexetación. Admiten rega superfic ial sen limitacións. Sen ningún risco ou co risco lixeiro de erosión.

B

Solos sen limitacións para a mecanización, pero con moderadas limitacións por profundidade para

os cultivos de enraizamento profundo. Rega superfic ial con poucas limitacións. Ou ben de

suficiente profundidade para calquera tipo de cultivo pero con limitacións para a rega superfic ial de

gravidade. Risco de erosión de nulo a moderado.

C

Solos sen limitacións para a mecanización pero con limitacións para a rega superficial por

gravidade e para cultivos de enraizamento profundo. Ou ben solos con limitacións para a

maquinaria pesada pola existencia de afloramentos e con lixeiros problemas en canto a

profundidade e/ou posibilidades de rega superfic ial por gravidade. Riscos de erosión de nulos a

moderados.

D

Solos nos que se pode empregar maquinaria pesada pero con risco de erosión graves. Solos nos

que está impedida a util ización de maquinaria pesada na maior parte dos casos pola existencia de

afloramentos rochosos e/ou por exceso de pendente. En xeral con profundidades intermedias que

limitan o crecemento de plantas de enraizamento profundo. Risco de erosión moderado.

E

Solos que só permiten a util ización de maquinaria manual ou de tracción animal e con

profundidades que varían de superficiais a profundas. Ou ben solos que admiten aplicación de

maquinaria lixeira pero que o seu aproveitamento está limitado ou ben por pendentes ou

afloramentos excesivos, ou riscos de erosión graves. Ou ben solos que admiten a aplicación de

maquinaria pesada pero que están fortemente limitados por unha escasa profundidade, sendo o

risco de erosión de nulo a grave. Solos de tipo marsh costeiros.

F

Solos que só admitirían a utilización de maquinaria manual ou forestal. As limitacións virían dadas

ou pola gran abundancia de afloramentos rochosos e/ou por pendentes demasiado abruptas.

Normalmente con risco grave de erosión.

GSolos que non soportarían ningún tipo de mecanización ou ben solos cunha profundidade que

dificultaría o enraizamento de calquera especie vexetal. Risco de erosión variable.

Cadro 1: Características edáficas dificilmente modificables (clases de solo e sitio)

Clase Descrición Risco de xeadas

L Limoeiro < 3 meses

M Millo 3-6 meses

P Pataca 6-7,5 meses

T Trigo 7,5-9 meses

N Nardus > 9 meses

Cadro 2: Duración do período de risco de xeadas

Clase Descrición

1 Solos somerxidos o con submersión case permanente. Solos tipo marsh.

2 Solos con capa freática alta, case permanente ou solos fortemente arxilososcon baixa condutividade hidráulica. Solos gley.

3 Solos con capa f reática alta pero que desaparece en verán. Solos seudogley,anmoor ou pelosol.

4 Solos con capa freática en superficie ocasional con condicións de boa drenaxenatural. Solos típicos de terrazas fluviais actuais.

5 Solos ben drenados e con menos de 30 días de déficit de precipitación.

6 Solos ben drenados e con déficit de precipitación de 30 a 60 días.

7 Solos ben drenados e con déficit de precipitación de 60 a 90 días.

8 Solos ben drenados e con déficits de precipitación de 90 a 120 días.

9 Solos ben drenados e con máis de 120 días con déficit de precipitación.

Cadro 3: Réxime hídrico

42

clases melloradas aparecen codificadas na versión dixital

cunha letra minúscula.

No caso do réxime hídrico, algúns dos polígonos do mapa

aparecen na lenda con dous números simultaneamente (por

exemplo EP3/84): trátase dos solos tipo pelosol, localizados

fundamentalmente na Terra Chá e outras depresións

terciarias de Galicia, nos que coexisten circunstancias de

exceso de auga no inverno e de déficit no verán, motivo

polo cal aparecen representados mediante a clase mixta 3/8

(clase 3 de exceso de auga e clase 8 de déficit).

Clase Descrición

1 Solos con unha dispoñibilidade potencial de nutrientes óptima. En xeral consaturacións superiores ó 75% e pH máis altos que 6,5. Practicamente nonexisten en Galicia.

2 Dispoñibilidade po tencial de nutrientes boa. En xeral con saturación docomplexo de cambio superior ó 50% e pH maiores de 5,5. Solos marsh esapropel.

3 Dispoñibilidade potencial de nutrientes moderada. Saturación do 50 ó 15% epH en xeral superiores a 5. Solos sobre caliza s, rocas básicas e xistos docomplexo de Ordes.

4 Dispoñibilidade potencial de nutrientes mala. Saturación do 25 ó 7% e pH de4,5 a 5,0. Solos derivados de rochas graníticas e xistos que non pertenzan ócomplexo anterior. Solos derivados de materiais sedim entarios arxilosos oulimosos.

5 Dispoñibilidade potencial de nutrientes moi mala. Saturación inferior ó 7% epH menores de 4,5. Solos derivados de areniscas, cuarcitas e materiaissedimentarios con forte predominio de areas ou coluvios de cuarzo.

Cadro 4: Dispoñibilidade potencial de nutrientes

DescriciónClase

s Solos con toxicidades por salinidade. Zonas de solos marsh que presentan enxeral unha condutividade do extracto de saturación superior a 8 mmhos/cm exeralmente superior a 16 mmhos/cm nas zonas máis influídas p olas mareas(sapropel).

n Solos con toxicidades por níquel. Solos derivados de serpentinitas, nos quexeralmente se encontran cantidades de níquel asimilable (en ácido acético 2,5% pH 2,5) superiores a 11 ppm.

Cadro 5: Toxicidade ou salinidade

43

Declaración de Transferencia de copyrigth

Título do artigo

Autor(s)

Sinatura do Autor

Data

Declaración de

Transferencia de copyrigth

Proceso de selección e avaliación de orixinais

Os traballos presentados a Recursos Rurais serán sometidos áavaliación confidencial de dous expertos alleos ao equipoeditorial, seguindo criterios internacionais. Caso dos avaliadorespropoñeren modificacións na redacción do orixinal, será deresponsabilidade do equipo editorial -unha vez informado o autor-o seguimento do proceso de reelaboración do traballo. Caso denon ser aceptado para a súa edición, o orixinal será devolto aoseu autor, xunto cos ditames emitidos polos avaliadores.En calquera caso, os orixinais que non se suxeiten ás seguintesnormas técnicas serán devoltos aos seus autores para a súacorrección, antes do seu envío aos avaliadores.

Normas para a presentación de orixinais

Procedemento editorial A Revista Recursos Rurais aceptará para a súa revisión artigos,revisións e notas vinculados á investigación e desenvolvementotecnolóxico no ámbito da conservación e xestión dabiodiversidade e do medio ambiente, dos sistemas de produciónagrícola, gandeira, forestal e referidos á planificación do territorio,tendentes a propiciar o desenvolvemento sostíbel dos recursosnaturais do espazo rural.Os artigos que non se axusten ásnormas da revista, serán devoltos aos seus autores.

Preparación do manuscrito

Comentarios xeraisOs manuscritos non deben exceder de 20 páxinas impresas entamaño A4, incluíndo figuras, táboas, ilustracións e a lista dereferencias. Todas as páxinas deberán ir numeradas, aínda queno texto non se incluirán referencias ao número de páxina. Osartigos poden presentarse nos seguintes idiomas: galego,castelán, portugués, francés ou inglés. Os orixinais debenprepararse nun procesador compatíbel con Microsoft Word ®, adobre espazo nunha cara e con 2,5 cm de marxe. Empregarase afonte tipográfica "arial" a tamaño 11 e non se incluirán tabulaciónsnin sangrías, tanto no texto como na lista de referenciasbibliográficas. Os parágrafos non deben ir separados porespazos. Non se admitiran notas ao pe.Os nomes de xéneros e especies deben escribirse en cursiva enon abreviados a primera vez que se mencionen. Posteriormenteo epíteto xenérico poderá abreviarse a unha soa letra. Debeutilizarse o Sistema Internacional (SI) de unidades. Para o usocorrecto dos símbolos e observacións máis comúns podeconsultarse a última edición do CBE (Council of Biology Editors)Style manual.

Páxina de TítuloA páxina de título incluirá un título conciso e informativo (na linguaorixinal e en ingés), o nome(s) do autor(es), a afiliación(s) e adirección(s) do autor(es), así como a dirección de correoelectrónico, número de teléfono e de fax do autor co que semanterá a comunicación.

ResumoCada artigo debe estar precedido por un resumo que presente osprincipais resultados e as conclusións máis importantes, cunhaextensión máxima de 200 palabras. Ademais do idioma orixinal noque se escriba o artigo, presentarase tamén un resumo en inglés.

Palabras claveDeben incluírse ata 5 palabras clave situadas despois de cadaresumo distintas das incluídas no título.

Organización do textoA estructura do artigo debe axustarse na medida do posíbel áseguinte distribución de apartados: Introdución, Material emétodos, Resultados e discusión, Agradecementos e Bibliografía.Os apartados irán resaltados en negriña e tamaño de letra 12. Sese necesita a inclusión de subapartados estes non estaránnumerados e tipografiaranse en tamaño de letra 11.

IntroduciónA introdución debe indicar o propósito da investigación e proverunha revisión curta da literatura pertinente.4

Material e métodosEste apartado debe ser breve, pero proporcionar suficienteinformación como para poder reproducir o traballo experimentalou entender a metodoloxía empregada no traballo.

Resultados e Discusión

Neste apartado exporanse os resultados obtidos. Os datos debenpresentarse tan claros e concisos como sexa posíbel, se éapropiado na forma de táboas ou de figuras, aínda que as táboasmoi grandes deben evitarse. Os datos non deben repetirse entáboas e figuras. A discusión debe consistir na interpretación dosresultados e da súa significación en relación ao traballo doutrosautores. Pode incluírse unha conclusión curta, no caso de que osresultados e a discusión o propicien.

AgradecementosDeben ser tan breves como sexa posíbel. Calquera concesiónque requira o agradecemento debe ser mencionada. Os nomesde organizacións financiadoras deben escribirse de formacompleta.

BibliografíaA lista de referencias debe incluír unicamente os traballos que secitan no texto e que se publicaron ou que foron aceptados para asúa publicación. As comunicacións persoais deben mencionarsesoamente no texto. No texto, as referencias deben citarse poloautor e o ano e enumerar en orde alfabética na lista dereferencias bibliográficas. Exemplos de citación no texto: Descricións similares danse noutros traballos (Fernández 2005a,b; Rodrigo et al. 1992). Andrade (1949) indica como....Segundo Mario & Tineti (1989) os factores principais están....Moore et al. (1991) suxiren iso... Exemplos de lista de referencias bibliográficas: Artigo de revista:Mahaney, W.M.M., Wardrop, D.H. & Brooks, P. (2005). Impacts ofsedimentation and nitrogen enrichment on wetland plantcommunity development. Plant Ecology. 175, 2: 227-243.Capítulo nun libro:Campbell, J.G. (1981). The use of Landsat MSS data forecological mapping. En: Campbell J.G. (Ed.) Matching RemoteSensing Technologies and Their Applications. Remote SensingSociety. London.Lowel, E.M. & Nelson, J. (2003). Structure and morphology ofGrasses. En: R.F. Barnes et al. (Eds.). Forrages. An introductionto grassland agriculture. Iowa State University Press. Vol. 1. 25-50Libro completo:Jensen, W (1996). Remote Sensing of the Environment: An Earth

Resource Perspective. Prentice-Hall, Inc. Saddle River, NewJersey.Unha serie estándar: Tutin, T.G. et al. (1964-80). Flora Europaea, Vol. 1 (1964); Vol. 2(1968); Vol. 3 (1972); Vol. 4 (1976); Vol. 5 (1980). CambridgeUniversity Press, Cambridge.Obra institucional:MAPYA (2000). Anuario de estadística agraria. Servicio dePublicaciones del MAPYA (Ministerio de Agricultura, Pesca yAlimentación), Madrid, España.Documentos legais:BOE (2004). Real Decreto 1310/2004, de 15 de enero, quemodifica la Ley de aprovechamiento de residuos ganaderos. BOE(Boletín Oficial del Estado), nº 8, 15/1/04. Madrid, España.Publicacións electrónicas:Collins, D.C. (2005). Scientific style and format. Dispoñíbel en:http://www.councilscience.org/publications.cfm [5 xaneiro, 2005]Os artigos que fosen aceptados para a súa publicaciónincluiranse na lista de referencias bibliográficas co nome darevista e o epíteto "en prensa" en lugar do ano de publicación.

Ilustracións e táboas

Todas as figuras (fotografías, gráficos ou diagramas) e astáboas deben citarse no texto, e cada unha deberá irnumerada consecutivamente. As figuras e táboas debenincluírse ao final do artigo, cada unha nunha folla separadana que se indicará o número de táboa ou figura, para a súaidentificación. Para o envío de figuras en forma electrónicavexa máis adiante.Debuxos lineais. Por favor envíe impresións de boa calidade.As inscricións deben ser claramente lexíbeis. O mínimogrosor de liña será de 0,2 mm en relación co tamaño final.Ilustracións en tons medios (escala de grises): Envíe porfavor as impresións ben contrastadas. A ampliación débeseindicar por barras de escala. Non se publicarán figuras encolor.

Tamaño das figurasAs figuras deben axustarse á anchura da columna (8.5centímetros) ou ter 17.5 centímetros de ancho. A lonxitudemáxima é 23 centímetros. Deseñe as súas ilustracións pensando

no tamaño final, procurando non deixar grandes espazos enbranco. Todas as táboas e figuras deberán ir acompañadas dunhalenda. As lendas deben consistir en explicacións breves,suficientes para a comprensión das ilustracións por si mesmas.Nas mesmas incluirase unha explicación de cada unha dasabreviaturas incluídas na figura ou táboa. As lendas débenseincluír ao final do texto, tras as referencias bibliográficas e debenestar identificadas (ex: Táboa 1 Características...). Os mapasincluirán siempre o Norte, a latitude e a lonxitude.

Preparación do manuscrito para o seu envío

TextoGrave o seu arquivo de texto nun formato compatíbel conMicrosoft Word.

Táboas e FigurasCada táboa e figura gardarase nun arquivo distinto co número datáboa e/ou figura. Os formatos preferidos para os gráficos son:Para os vectores, formato EPS, exportados desde o programa dedebuxo empregado (en todo caso, incluirán unha cabeceira dafigura en formato TIFF) e para as ilustracións en tons de grises oufotografías, formato TIFF, sen comprimir cunha resolución mínimade 300 ppp. En caso de enviar os gráficos nos seus arquivosorixinais (Excel, Corel Draw, Adobe Ilustrator, etc.) estesacompañaranse das fontes utilizadas. O nome do arquivo dafigura (un arquivo diferente por cada figura) incluirá o número dailustración. En ningún caso se incluirá no arquivo da táboa oufigura a lenda, que debe figurar correctamente identificada ao finaldo texto. O material gráfico escaneado deberá aterse aosseguintes parámetros: Debuxos de liñas: o escaneado realizaraseen liña ou mapa de bits (nunca escala de grises) cunha resoluciónmínima de 800 ppp e recomendada de entre 1200 e 1600 ppp.Figuras de medios tons e fotografías: escanearanse en escala degrises cunha resolución mínima de 300 ppp e recomendada entre600 e 1200 ppp.

Recepción do manuscritoOs autores enviarán un orixinal e dúas copias do artigo completoao comité editorial, xunto cunha copia dixital, acompañadosdunha carta de presentación na que ademais dos datos do autor,figuren a súa dirección de correo electrónico e o seu número defax, á seguinte dirección:

IBADERComité Editorial da revista Recursos RuraisUniversidade de Santiago.Campus Universitario s/nE-27002 LUGO - Spain

Enviar o texto e cada unha das ilustracións en arquivosdiferentes, nalgún dos seguintes soportes: CD-ROM ou DVD paraWindows, que irán convenientemente rotulados indicando o seucontido. Os nomes dos arquivos non superarán os 8 caracteres enon incluirán acentos ou caracteres especiais. O arquivo de textodenominarase polo nome do autor.

Cos arquivos inclúa sempre información sobre o sistemaoperativo, o procesador de texto, así como sobre os programasde debuxo empregados nas figuras.

Copyright: Unha vez aceptado o artigo para a publicación narevista, o autor(es) debe asinar o copyright correspondente.

Decembro 2006

Recursos RuraisRevista oficial do Instituto de Biodiversidade Agrariae Desenvolvemento Rural (IBADER)

Comité de Redacción de Recursos Rurais:Carlos José Alvarez Lopez: In Memorian 5

Osorio Castelao, L. · Corbelle Rico, E.J. · Ónega López, F.J.:Recuperación e posta en produción de terras abandonadas: a visión do sector vacún leiteiro de Galicia como demandantes no mercado de terras 7Recovering and putting abandoned land into production: a vision for the dairy farming sector as a petitioner in the land market

Ramil-Rego, P. · Rubinos Román, M. · Gómez-Orellana, L. · Rodríguez, P. · Hinojo Sánchez, B.: Eichhornia crassipes (Mart) Solms en el Parque Nacional Marítimo-Terrestre das Illas Atlánticas de Galicia como resultado de un transporte por mar a larga distancia 153Eichhornia crassipes (Mart) Solms in the Illas Atlánticas of Galicia national park as result of long distance transport by sea

Martínez-Cordeiro, H. · Pájaro Varela, M. · García-Jares, C. · Lores, M. · Domínguez, J.:Conversión acelerada de retama negra (Cytisus scoparius) en un biofertilizante de calidad mediante vermicompostaje 25Rapid conversion of the common broom (Cytisus scoparius) into a high quality biofertilizer through vermicomposting

Recursos Rurais número 10 · decembro 2014

IBADERInstituto de BiodiversidadeAgraria e Desenvolvemento Rural

Sumario/Summary

Corbelle Rico, E.J. · Vila García, D. · Crecente Maseda, R. · Díaz-Fierros Viqueira, F.:Dixitalización do Mapa de capacidade produtiva dos solos de Galicia 35Digitization of the Soil capability map of Galicia

García-Villabrille, J.D. · Crecente-Campo, F. · Pérez-Cruzado, C. · Rodríguez-Soalleiro, R. · Diéguez-Aranda, U. ·Rojo-Alboreca, A.:Biomass and carbon content in Galicia (NW Spain) Eucalyptus globulus Labill. stands 45Contido en biomasa e carbono das masas de Eucalyptus globulus Labill. en Galicia (NO España)