Ramon Azkue eta Gorostizagamarkatu zituzten baloreak: eskuzabaltasun politikoa, kristautasuna,...

8
RAMON AZKUE Kultur Elkartea. Arrankudiaga - Zollo Ramon Azkue eta Gorostizaga 1937KO URRIAREN 15EAN SANTOÑAN IZANDAKO RAMON AZKUEREN FUSILAMENDUAREN 80. URTEURRENA GOGORATZEKO EKITALDIAK EKITALDIAK OSTIRALA, HILAK 13 19:00ETAN .- IÑAKI ANASAGASTIREN HITZALDIA UDALTALDE ARETOAN LARUNBATA, HILAK 14 12:00ETAN .- ITXASO ATUTXAREKIN SOLASEAN. 13:00ETAN.- TRIKIPOTEOA 15:00ETAN.- EAJ-PNVREN BARNE KARGUDUNAK ETA HERRI KARGUDUNAK OMENTZEKO BAZKARIA. DENOK IZANGO ZARETE ONGI ETORRIAK. RAMON AZKUE Kultur Elkarteak HONEN BIDEZ GONBIDATZEN ZAITUZTE RAMON AZKUEREN 80. URTEURRENAREN KARIAZ ANTOLATU DITUEN EKITALDIETARA:

Transcript of Ramon Azkue eta Gorostizagamarkatu zituzten baloreak: eskuzabaltasun politikoa, kristautasuna,...

Page 1: Ramon Azkue eta Gorostizagamarkatu zituzten baloreak: eskuzabaltasun politikoa, kristautasuna, abertzaletasuna eta errespetua, diziplina eta fedea. Ramon Azkue arrantza egiten (Sabino

RAMON AZKUE Kultur Elkartea. Arrankudiaga - Zollo

Ramon Azkue eta Gorostizaga

1937KO URRIAREN 15EAN SANTOÑAN IZANDAKO RAMON AZKUEREN FUSILAMENDUAREN

80. URTEURRENA GOGORATZEKO EKITALDIAK

EKITALDIAK

OSTIRALA, HILAK 13

19:00ETAN .- IÑAKI ANASAGASTIREN HITZALDIA UDALTALDE ARETOAN

LARUNBATA, HILAK 14

12:00ETAN .- ITXASO ATUTXAREKIN SOLASEAN.

13:00ETAN.- TRIKIPOTEOA

15:00ETAN.- EAJ-PNVREN BARNE KARGUDUNAK ETA HERRI KARGUDUNAK OMENTZEKO BAZKARIA.

DENOK IZANGO ZARETE ONGI ETORRIAK.

RAMON AZKUE Kultur Elkarteak

HONEN BIDEZ GONBIDATZEN ZAITUZTE RAMON AZKUEREN 80. URTEURRENAREN KARIAZ

ANTOLATU DITUEN EKITALDIETARA:

Page 2: Ramon Azkue eta Gorostizagamarkatu zituzten baloreak: eskuzabaltasun politikoa, kristautasuna, abertzaletasuna eta errespetua, diziplina eta fedea. Ramon Azkue arrantza egiten (Sabino

RAMON AZKUE Kultur Elkartea. Arrankudiaga - Zollo

Erbestaldiko Eusko Jaurlaritzak urriaren 15 a aukeratu zuen Euzkadiren

defentsan hil ziren gudari eta miliziano guztiak gogoratzeko eta

omentzeko. Gudariaren eguna horixe da eta ez Ezker Abertzaleak

antolatzen duena. Benetako gudariak 36koak izan ziren, eta ez ETAko

kideak.

“Heriotza zigorrera kondenatutako gudari baten egunerokoa”

“Ruidos” ezizenarekin ezagutzen genuen Ramon Galarzak idatzi zuen

liburuaren izenburua da. Bertan azaldu zituen orain dela 80 urte

gertatutakoak. Kontakizuna EAJren ADNan itsatsita daramatzagun

horietakoa da, alderdi humanista bat garen aldetik Euzkadiren

alde bizia eman zuten pertsonak erreferente gisa gogoratzen

ditugulako, guda desorekatu,kriminal eta bidegabeak herri bat ez

ezik belaunaldi bi suntsitu eta gosetera, jazarpenera, familiaren

apurketara,bidegabekeriara eta espoliaziora kondenatu ondoren. Eta

hori dena ahaztu edo estali nahi den arren, gure eguneroko jardunean

bizirik dirauen gauza da. Hauek izan ziren orduko gazte jelkideak

markatu zituzten baloreak: eskuzabaltasun politikoa, kristautasuna,

abertzaletasuna eta errespetua, diziplina eta fedea.

Ramon Azkue arrantza egiten (Sabino Arana Fundazioa)

Ramón Galarzaren liburuak gordetzen zuen sekretuaren osagaiak

dira gertakariak, egoera larriak, heroismoa, samurtasuna,

gorrotoa,jazarpena,doilorkeria, eskuzabaltasuna, etsipena, umorea,

zintzotasuna,abertzaletasuna, fedea, lidergoa eta etorkizuna. Hori

dena eta gehiago irakurri dugu Ramonek utzi digun liburu berezi eta

garrantzitsuan, bera ere belaunaldi haren paradigmetako bat izanik,

denborarekin sepia kolorea hartu duen argazki hau utzi digularik.

Ramón Galarzak txiripaz lortu zuen bizia salbatzea. Ez zitzaion berdin

gertatu EAJren Euzko Gudarosteko Nagusia zen Ramón Azkueri. La

Habanan jaio zen baina bere arbasoak Arrankudiagakoak ziren, Jesús

Solaunen, Urrutikoetxea gudariaren eta beste hainbaten arbasoak

bezala.Teresa Azkue andrearen neba zen, Emakume Abertzale

Batzako presidentea izan zenarena. 1931ko apirilaren 14an Errepublika

aldarrikatu bezain laster, Jesús Solaunek eta Azkuek berak Ikurrina

jarri zuten Arrankudiagako udaletxeko balkoian. 1933 eta 1935 urte

bitartean Bizkai Buru Batzarreko burukidea izan zen eta nekazal

gaietarako arduraduna izateaz gain beste barne erantzukizunak

zituen, besteak beste Alderdiaren estatutuak errealitate berrira

moldatzeko lana.

Guda hasi zenean eta Azkuek taldeak antolatzeko zuen gaitasun

handia ikusita, EAJren miliziak antolatzea agindu zioten eta 1936ko

abuztuan Artxandan Echeverría Novoa gobernadorearen aurrean

indar erakustaldi bat egin zuen. Hamar mila gazte zangarrek,

mendigoizalez jantzita, Azkue eta Lauaxetarekin batera baietza eman

zioten erronkari .“Hemen gaude Euzkadi defendatzeko” aldarrikatu

zuten.

Azkueren kide batek 1977an bere bizitzaren deskribapena egin

zidan. Belaunaldi hartakoek bi ziurtasun zituzten eta haien alde bizi

eta borrokatzen ziren: Euzkadi eta Jaungoikoa. Ziurtasun bi horiek

zentzua ematen zien beren bizitzari. Agur esateko idatzi zituzten

eskutitzak, benetan hunkigarriak dira.

NAHITA AUKERATU ZITUZTEN ETA ESKARMENTUA EMATEKO ERAIL ZITUZTEN Iñaki Anasagasti

Page 3: Ramon Azkue eta Gorostizagamarkatu zituzten baloreak: eskuzabaltasun politikoa, kristautasuna, abertzaletasuna eta errespetua, diziplina eta fedea. Ramon Azkue arrantza egiten (Sabino

RAMON AZKUE Kultur Elkartea. Arrankudiaga - Zollo

“Azkue gizon lasai eta barea zen- esaten zidan-. Goitik beherako

gizon ona eta adeitsua. Ramon irribarretsua eta alaia zen eta, unerik

latzenetan ere, eta asko izan ziren halakoak, inoiz ez zen haserre

edo itxuragabetuta agertzen. Miresgarria zen egoera batzuetan

sen ona galtzen ez zuela ikustea. Hitz batez, bere ezaugarri

pertsonalak,itxuraz behitzat, ez ziren onenak gerra egin behar

zuen kargu batentzat. Horregatik, ez zen bat ere harritzekoa Euzko

Gudarosteko batailoietan denek horren estimu handitan izatea,

gudariek zein ofizialek. Baina,harrigarria bada ere, aldi berean,

errespetatua zen eta haren esana zalantza izpirik gabe betetzen zen.

“Bilbo erortzean, inguratuta gintuzten Laredon eta Santoñan, eta

gure egoera militarra jasanezina zen. Amaiera iristear zegoen eta

argi zegoen gure indarrentzat tamalgarria izango zela, gure ejertzitoa

itsasotik salbatzeko saiakerak arrakastatsu irten ezean”.

“1937ko abuztuaren 15a zen, Andra Mari eguna.Gudarosteko gizonek

meza entzun zuten Laredon, gure batailoietako kapilau batek emana.

Irteeran eta gosaltzera gindoazela, erdi brometan erdi seriotan, zera

galdetu zidan: “Zer eskatu duzu gaur jauna hartzean?” Une batez,

irribarretsu begiratu nion eta galdera itzuli nion.” Eta zuk?”. Orduan

bera, serio jarririk eta begirada urrunera botata zera erantzun zidan:

“Begira, gaur Jaungoikoari eskatu diot fusilatu behar nautenean

hankak dar-dar batean izan ez ditzadala, eta argi eta sendo Gora

Euzkadi Azkatuta! Eta Tiro! Esan dezadala”.

“Harri eta lur utzi ninduten orduan erakutsitako apaltasun eta

naturaltasunak. Isilik ibili ginen… Zeinek esango zuen une hartan bere

bizitzaren amaiera dramatikoaz ohartzen hasia zela? Bihozkada bat

izango ote zen?”

Ramón Galarzak halaxe azaldu zuen bere liburuan. Duela laurogei

urte gertatu zen:

“1937ko urriaren 15a

“Diana ohi baino ordu erdi beranduago jo dute. Zerbait arraroa

dagoelako susmoa dago. Zaintzaileak serioago daude. Zer gertatzen

da?

“Jaungoikoa! 14 gizon fusilatu dituzte. Agerian dago,gainera, nahita

aukeratu dituztela. Bai aukeraketa bitxia!: Azkue, López Otamendi,

Markiegi, Ibarbia, Markaida eta Zabala

Euzko Alderdi Jeltzaleko Buru Batzarreko bi kide

EAJren Euzko Gudarosteko bi kide.

Solidaridad de Trabajadores Vascos taldeko bi kide

Alderdi Errepublikarreko bi kide

Alderdi Sozialistako bi kide

Alderdi Komunistako bi kide

C.N.T-ko bi kide

“Lepoan ematen dizuten mazo-kolpe batek ez du min handiagoa

ematen. Ahoa bete hortz utzi gaitu albisteak. Somnanbulu taldea

ematen dugu. Esan dugu gure artean”•

“Gertakari honen gainean, gainera, zorigaiztoko hodei beltza datza.

Talde bakoitzeko, alderdi bakoitzeko bi!. Grinatzeko modu bat

da,sadismoa eta inkisizioa antzematen da. Ematen du zera esan nahi

digutela:

“Abisu bat da, hasi zaitezte prestatzen!”

“Heroi gisa hil dira. Azkuek, Eusko Gudarosteko nagusi eta

antolatzaileak zera esan du bere azkenetan:

“Laster, benetako epailearen aurrean egongo gara!”

1936ko udan Artxandan izandako gudarien kontzentrazioa (Sabino Arana Fundazioa)

Sukarrietako hilerrian Sabino Aranari eskainitako omenaldia, non, besteak beste, Ramon Azkue ageri den. (Sabino Arana Fundazioa)

Page 4: Ramon Azkue eta Gorostizagamarkatu zituzten baloreak: eskuzabaltasun politikoa, kristautasuna, abertzaletasuna eta errespetua, diziplina eta fedea. Ramon Azkue arrantza egiten (Sabino

RAMON AZKUE Kultur Elkartea. Arrankudiaga - Zollo

“Adore handiz hil ziren hamalauak. Nork kondenatu zituen? Besaulki

batean eroso jesarrita zegoen epaile batek, seguruenik digestio ona

egiten ari zela, begiratu ere ez zien egin bere epaia eman zuenean,

eta lasai asko geratu zen pertsonen bizia esku artean izan ondoren”.

“Karitatearen krisia” José Antonio Agirre gure Lehendakari handiak

esango zuen moduan. “Kristoren erlijioak maitasuna irakasten du.

Horregatik, horiek ez dira kristauak”, “Kristauak gu gara, gure jarrera

kristauena da” esan zion Ajuriagerrak Eusko Jaurlaritzako Osasun

arduradun Arenillasi”.

“Kristau onen legez, gau hartan epaileak bere errezoak egingo zituen,

Pilarreko Ama Birjinari Salbea errezatuko zion eta bere emaztearen

besoetan lasai asko egingo zuen zurrunga”.

“Hurrengo egunean, Deban, Markiegiren emazteak, Maritxuk, honela

hasten zen eskutitza jaso zuen:

“Ordu batzuk barru zerura noa eta jakin dakit Jaungoikoak besoetan

hartuko nauela.”

Eta epaileak emaztearen ondoan lo egiten zuen bitartean, bera,

Maritxu, betiko geratu zen bakarrik.

“Jaungoikoak barka ditzala! Esan zuen Markiegik”.

Galarzak gogoratzen duenez, egun hartan hil zituzten Azkue,

Debako alkate Markiegi eta sindikatu eta alderdi bakoitzeko bina

ordezkari. Irizpide onarekin, EAJ-PNVk 1964ko urriaren 15an egun

hori “Gudari Eguna” izendatu zuen. Ondoren, Leizaola Lehendakaria

buru zuen erbestaldiko Eusko Jaurlaritzak ere berdin erabaki zuen.

Urriaren 15ean,beraz, sozialistek, ELAk, UGT-k eta komunistek,

errepublikazale, abertzale eta sindikalistekin batera erail zituzten

miliziano sozialistengatik bakarrik bada ere, gutxienez minutu bateko

isilunea gorde edo lora batzuk jarri beharko lituzkete Gudariaren

monumentuan edo, bestela, komunikatu baten bidez gogoratu

beharko lukete duela 80 urte demokraziaren kontra altxatu zen

ejertzitoak nahita aukeratutako euskal gazte batzuk erail zituela eta

eskarmentu gisa egin zuela.

Pentsatu zer gertatuko zen halako gauza bat hamalau

ingelesekin egin izan balitz. Beren izen-abizenak jakingo

genituzke, beren biografiak ezagutuko genituzke, hamar

pelikula ikusiko genituzkeen, informazio zerbitzuetan

agertuko lirateke, jaio ziren herrietako udaletan kaleak edo

plazak inauguratuko ziren, eskoletan sarraski haren berri

emango zen eta Isabel Erreginak ekitaldi ofizialean burua

makurtuko zuen eta Canterburyko obispoak Westminsterren

halakorik berriz ez gertatzea eskatuko zuen. Baina hemen ez

da halako ezer gertatu, gertakari hau herriaren nortasunaren

parte den arren.

Galarzak berak bere egunerokoan esan zuen bezala,

eskarmentua eman nahi zuten. Ez zuten lortu, baina haien

oinordekoek, behar bada, ez dugu egoerak behar zuen neurria

eman. Hau pena!

Idazki honekin eta prestatu dugun jarduera egitarau apal

honen bidez, orain arte ahaztuta izan ditugunei merezi duten

ordaina eman nahi diegu.

1937ko urriaren 15ean izandako 14 gizonen fusilamenduaren inguruan egindako oroigarrietako bat. (Sabino Arana Fundazioa)

Page 5: Ramon Azkue eta Gorostizagamarkatu zituzten baloreak: eskuzabaltasun politikoa, kristautasuna, abertzaletasuna eta errespetua, diziplina eta fedea. Ramon Azkue arrantza egiten (Sabino

Sociedad Cultural Recreativa RAMÓN de AZKUE. Arrankudiaga - Zollo

Ramón Azkue y Gorostizaga

ACTOS CONMEMORATIVOS EN EL 80 ANIVERSARIO DE SU FUSILAMIENTO EN SANTOÑA EL

15 DE OCTUBRE DE 1937

PROGRAMA DE ACTIVIDADES

VIERNES 13

19 HORAS .- CHARLA DE IÑAKI ANASAGASTI EN EL LOCAL DE UDALTALDE

SÁBADO 14

12 HORAS .- CHARLA- COLOQUIO CON ITXASO ATUTXA.

13 HORAS.- TRIKIPOTEO

15 HORAS.- COMIDA HOMENAJE A CARGOS INTERNOS Y MUNICIPALES DEL EAJ-PNV.

TODOS SERÉIS BIENVENIDOS

La Sociedad Cultural Recreativa RAMON AZKUE

INVITA A LA ASISTENICA Y PARTICIPACIÓN EN LOS DIVERSOS ACTOS QUE HA PREPARADO

EN MEMORIA DE RAMÓN AZKUE EN SU 80 ANIVERSARIO:

Page 6: Ramon Azkue eta Gorostizagamarkatu zituzten baloreak: eskuzabaltasun politikoa, kristautasuna, abertzaletasuna eta errespetua, diziplina eta fedea. Ramon Azkue arrantza egiten (Sabino

Sociedad Cultural Recreativa RAMÓN de AZKUE. Arrankudiaga - Zollo

El gobierno vasco en el exilio, eligió como fecha especial, todo 15

de octubre, para recordar con ella a todos los gudaris y milicianos

muertos defendiendo Euzkadi. El día del Gudari es el del que hablo

aquí y no el que organiza la I.A. Los gudaris fueron los del 36 y no los

miembros de ETA.

“Diario de un Gudari condenado a Muerte” es un libro escrito por

Ramón Galarza “Ruidos” donde se relata lo ocurrido hace 80 años

que va en el ADN de un partido humanista como el del PNV, que

tiene sus referencias en gentes que murieron defendiendo Euzkadi,

como fue lo ocurrido en aquella guerra desigual, criminal e injusta

que destrozó no solo a un país, sino a dos generaciones a las que

condenó al hambre, a la persecución, a la ruptura familiar, a la

injusticia y al expolio. Y eso, aunque se quiera olvidar o tapar, ocurrió

y sigue pesando en nuestro diario acontecer. Todo esto lo basaban

en los valores que marcaron una generación de jóvenes jelkides:

entrega política, moral cristiana, patriotismo respetuoso, disciplina

y religiosidad.

Ramón Azkue de pesca (Fundación Sabino Arana)

Es el secreto del libro de Ramón de Galarza. Hechos, situaciones

límite, heroísmo, ternura, odio, persecución, abyección, entrega,

resignación, humor, nobleza, abertzalismo, religión, liderazgo, futuro.

Todo esto y más lo hemos leído en esta publicación tan singular y tan

importante como fotografía en sepia de una generación de la que él

fue uno de sus paradigmas.

Ramón Galarza, salvó su vida de chiripa. No así Ramón Azkue, jefe de

Euzko Gudarostea, que eran las milicias del PNV. Había nacido en La

Habana, aunque de hondas raíces en Arrankudiaga como el burukide

Jesús Solaun o el gudari Urrutikoetxea y varios más. Azkue fue

hermano de Dña. Teresa Azkue presidenta de Emakume Abertzale

Batza. Al proclamarse la República el 14 de abril de 1931 junto a

Jesús de Solaun, colocó la ikurriña en el balcón del ayuntamiento de

Arrankudiaga. Burukide del Bizkai Buru Batzar entre 1933 y 1935, era

el enlace con la que entonces la llamaban Soli en temas agrícolas, sin

dejar de ocuparse de asuntos internos como adaptar los estatutos

del partido a la nueva realidad. Estallada la guerra y dada su

capacidad de organización le encargaron formar las milicias del PNV

que en agosto de 1936 y en Artxanda organizaron una demostración

de fuerza ante el gobernador Echeverría Novoa. Diez mil jóvenes

vestidos de mendigoizales con Azkue y Lauaxeta al frente dijeron con

su gesto: “Aquí estamos para defender Euzkadi”.

Un compañero de Azkue me entregó en 1977 su semblanza. Aquella

generación tenía dos certezas en su vida por las que vivir y luchar:

Euzkadi y Jaungoikoa. Y estas dos certezas les daba sentido a su

existencia. Sus cartas de despedida, son impresionantes.

“Azkue era de un carácter sosegado y apacible –me contaba-. Todo

en él irradiaba bondad y simpatía de arriba a abajo. Ramón era

risueño y jovial, y en los momentos difíciles, que fueron muchos los

que tuvimos que soportar, jamás parecía irritado y descompuesto.

Era admirable, pues es muy difícil en algunos trances guardar la

compostura. En una palabra, sus cualidades personales no parecían

las más adecuadas para un cargo cuya misión era hacer la guerra.

Por eso no era de extrañar que dentro de las filas de los batallones de

Euzko Gudaroztea le quisieran todos: gudaris y oficiales. Pero lo más

sorprendente era que al mismo tiempo se le respetase y obedeciese

sin reservas.

LOS ELIGIERON CUIDADOSAMENTE Y LOS MATARON COMO ESCARMIENTO Iñaki Anasagasti

Page 7: Ramon Azkue eta Gorostizagamarkatu zituzten baloreak: eskuzabaltasun politikoa, kristautasuna, abertzaletasuna eta errespetua, diziplina eta fedea. Ramon Azkue arrantza egiten (Sabino

Sociedad Cultural Recreativa RAMÓN de AZKUE. Arrankudiaga - Zollo

“Caído Bilbao, estábamos ya cercados en Laredo y Santoña y nuestra

situación militar era insostenible. El fin se preveía inminente y

oneroso para nuestras fuerzas si no tenían éxitos nuestros intentos

para salvar por mar nuestro ejército.”

“Era el 15 de Agosto de 1937 festividad de la asunción de la

Virgen, Andra Mari eguna . Con este motivo se celebró una Misa

en Gudaroztea en Laredo, oficiada por un capellán de nuestros

batallones. A la salida y según íbamos a desayunar, charlando entre

bromas y veras me pregunta: “¿Qué has pedido hoy en la Comunión”?

Le miro sonriendo unos instantes y le devuelvo la pregunta. “¿Y tú?”

Entonces él, poniéndose serio y perdiéndose su mirada en la lejanía,

me responde: “Mira, hoy he pedido a Dios que cuando me vayan a

fusilar no me tiemblen las piernas; que pueda gritar con voz vibrante

¡Gora Euzkadi Azkatuta!, y dar la voz de ¡Fuego!”.

“Quedé impresionado por la sencillez y naturalidad con que lo dijo.

Caminamos en silencio... ¡Quién habría pensado en aquel momento

que estaba descubriendo exactamente cómo iba a desarrollarse el

dramático fin de su vida! ¿Era presentimiento intuitivo?”

Ramón de Galarza lo cuenta así en su libro. Sucedió hace ahora

ochenta años .

“15, octubre 1937

“Han tocado diana media hora más tarde de lo corriente. Se olfatea

algo anormal. Más seriedad en los guardianes, más disciplina. ¿Qué

ocurre?

“¡Dios mío! Han fusilado 14 hombres. Se ve, además, que han sido

bien buscados: ¡Qué selección han hecho! : Azkue, López Otamendi,

Markiegi, Ibarbia, Markaida y Zabala

Dos miembros del Consejo del Partido Nacionalista Vasco

Dos miembros del Ejercito Vasco pertenecientes al P.N.V.

Dos miembros de Solidaridad de Trabajadores Vascos

Dos miembros del Partido Republicano

Dos miembros del Partido Socialista

Dos miembros del Partido Comunista

Dos miembros de la C.N.T.

“Un mazazo en pleno cuello no produce más efecto. Nos deja

anonadados. Parecemos una banda de sonámbulos. Comentamos.

“Hay en esto, además, una sombra, una nube negra de tragedia.

¡Dos de cada grupo, de cada partido!. Es una forma de cebarse, de

sadismo, de inquisición. Parece que nos dicen:

“¡Esto es una advertencia, podéis prepararos!

“Han muerto como héroes. Azkue, organizador jefe de Eusko

Gudarostea (Ejército vasco) ha dicho en los últimos momentos:

“¡Ahora nos veremos ante el verdadero juez!

“Los catorce murieron con valentía. ¿Quién les condenó?. Un juez

cómodamente sentado en un sillón y probablemente haciendo una

buena digestión, que ni siquiera se fijó en ellos a la hora de dictar la

sentencia y que se quedó tan campante después de haber jugado

con vidas humanas.

Concentración de gudaris en Artxanda, verano de 1936 (Fundación Sabino Arana)

Homenaje realizado en el cementerio de Sukarrieta a Sabino Arana, donde aparece, entre otros, Ramón Azkue (Fundación Sabino Arana)

Page 8: Ramon Azkue eta Gorostizagamarkatu zituzten baloreak: eskuzabaltasun politikoa, kristautasuna, abertzaletasuna eta errespetua, diziplina eta fedea. Ramon Azkue arrantza egiten (Sabino

Sociedad Cultural Recreativa RAMÓN de AZKUE. Arrankudiaga - Zollo

“Crisis de la caridad”, que diría nuestro gran Lehendakari, José

Antonio de Aguirre. “La Religión de Cristo es una Religión de Amor.

Por lo mismo esos no son cristianos... los cristianos somos nosotros,

nuestra postura es la postura cristiana”, que diría Ajuriaguerra

acompañando en capilla al doctor Arenillas, autoridad de Sanidad en

el Gobierno de Euzkadi.

“Como buen cristiano, aquella misma noche el juez no dejaría de

hacer sus oraciones, de rezar una Salve a la Virgen del Pilar y entre

los brazos de su esposa roncaría plácidamente.

“Al día siguiente, en Deba, recibiría Maritxu la esposa de Markiegi, el

alcalde, la carta y que comienza:

“Dentro de pocas horas voy al cielo con la absoluta seguridad de que

Dios me recibirá”...

Y mientras el juez dormía junto a su esposa, ella, Maritxu, para

siempre quedaría sola.

“¡Que Dios les perdone!...” dijo Markiegi.

Como dice Galarza, mataron a Azkue, al alcalde de Deba, Markiegi

y a una doble representación de cada sindicato y de cada partido.

Con buen criterio el 15 de octubre de 1964 el PNV lo instituyó

internamente como su “Gudari Eguna” para ser luego asumido por

el Gobierno Vasco en el exilio presidido por el Lehendakari Leizaola.

Este 15 de octubre, los socialistas, ELA, UGT, comunistas , aunque no

fuera más que por los dos milicianos socialistas que fusilaron junto

a republicanos, nacionalistas y sindicalistas, debería guardar aunque

sea un minuto de silencio o poner unas flores en el monumento al

Gudari o recordar en un comunicado que hace 80 años, un ejército

sublevado asesinó a un ramillete de jóvenes vascos elegidos

cuidadosamente como escarmiento.

Imagínense si un hecho así hubiera ocurrido con catorce ingleses.

Sabríamos sus nombres, conoceríamos sus biografías, habríamos

visto diez películas, se abrirían los informativos, los ayuntamientos

donde nacieron inaugurarían una calle o una plaza, en las escuelas se

explicaría lo que fue aquel asesinato colectivo y hasta la Reina Isabel

bajaría la cabeza en la ceremonia oficial y el obispo de Canterbury

en Westminster pediría que una barbaridad de esa dimensión no

volviera a ocurrir. Pero nada de esto se hará aquí, siendo como es

parte de la identidad de un pueblo.

Como cuenta Galarza en su diario, quisieron dar un escarmiento. No

lo lograron, pero sus herederos quizás no hemos estado a la altura

de su recuerdo. ¡Qué pena!.

Con este escrito y el modesto programa de actividades que hemos

preparado intentamos compensar el olvido que se haya podido

producir.

Uno de los recordatorios que se hicieron por el fusilamiento de los 14 hombres el día 15 de octubre de 1937 (Fundación Sabino Arana)