Profesor Euskera

36
MINISTERIO DE IGUALDAD INSTITUTO DE LA MUJER SECRETARÍA GENERAL DE POLÍTICAS DE IGUALDAD GOBIERNO DE ESPAÑA GUÍA PROFESORADO3euskera 19/2/10 14:03 Página 36

Transcript of Profesor Euskera

Page 1: Profesor Euskera

MINISTERIODE IGUALDAD

INSTITUTODE LA MUJER

SECRETARÍAGENERALDE POLÍTICASDE IGUALDADGOBIERNO

DE ESPAÑA

GUÍA PROFESORADO3euskera 19/2/10 14:03 Página 36

Page 2: Profesor Euskera

Hezten

Berdintasunean

Irakasleentzako gida

GUÍA PROFESORADO3euskera 19/2/10 14:03 Página 1

Page 3: Profesor Euskera

Berdintasunean Hezten. Irakasleentzako gida

Emakumearen Institutua eta Berdintasun Ministerioaren Laguntzaz FETE-UGTk egindako programa

Egileak:FETE-UGTEmakumearen Institutuaren lankidetzarekin

Argitalpen hauetako testuetan oinarrituta:Coeducación: dos sexos en un solo mundoGraciela Hernández Morales Mª Jesús Cerviño SaavedraITE (Berdintasun Ministerioa)Emakumearen Institutua (Berdintasun Ministerioa)Madril, 2009

Formación del profesorado. Igualdad de oportunidades entre chicas y chicosConcepción Jaramillo Guijarroa (Berdintasun Ministerioa)Madril, 2. berrinprimatzea 2007

Irudiak: Mónica CarreteroItzulpena: Roberto Casas AndrésEdizioaren Koordinatzailea: Sendra Ros Escanez

GUÍA PROFESORADO3euskera 19/2/10 14:03 Página 2

Page 4: Profesor Euskera

Aurkibidea

Hogeita hamar urtez berdintasunerantz bidaiatzen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

Hezkuntzaren muinean kokatzen gara . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

Berdintasunean heztearen esanahia ulertzen dugu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9

Heziketa mistotik hezkidetzara aurrera egiten dugu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12

1. Ezkutuko curriculuma azaleratzea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14

2. Ikastetxearen antolaketa eta parte-hartzea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17

3. Emakumeak nahiz gizonak adierazten dituen

mintzaira ez sexista erabiltzea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20

4. Eduki kurrikularrak eta baliabide didaktikoak berrikusi eta aldatzea . . . . . . . . . . . . . . 23

5. Harremanean heztea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26

6. Eskola-, bizi- eta lanbide- orientabidea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29

7. Ikastetxea bake gune eta emakumeen aurkako indarkeria

prebenitzeko gunearen moduan esperimentatzea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32

GUÍA PROFESORADO3euskera 19/2/10 14:03 Página 3

Page 5: Profesor Euskera

GUÍA PROFESORADO3euskera 19/2/10 14:03 Página 4

Page 6: Profesor Euskera

D uela hogeita hamar urte neska-mutilek eskola bereizietan gizarte-aren arabera sexu bakoitzari zegokiona ikasten zuten. Neskak, es-

parru pribatuan geraturik, zaintzaz eta arretaz arduratzeko eta etxe-koandrea izateko prestatzen ziren. Mutilen prestakuntza, aldiz, etxekoburua izatera, lan bat egitera eta arlo publikoan leku bat betetzera zu-zenduta zegoen.

Neskak eta mutilak bi espaziotan zatitzen zituen horma emakumeenmugimenduari esker eraitsi zen, demokrazia heldu eta gizon eta ema-kumeen arteko berdintasun-printzipoa onartzen duen Konstituzioa onartuzenean.

Hasiera batean pentsatzen genuen neska-mutilak ikasgela berberetanegotearekin aski izango zela erlazioak era naturalean finkatzeko, bizi-tza berdintasunean konpartitzeko modu berria sortuz.

Hala ere, bidaiaren hasieran baino ez geundela konturatu ginen askoluzatu gabe. Biztanleen ezagupenek eta beharrek eragindako hezkun-tzaren bazter guztietan utzia zuen denborak bere aztarna ezabaezina.Curriculuma, ikastetxeen antolaketa, mintzaira, aukera profesionalak...

Berdintasunean Hezten 5

Hogeita hamar urtez berdintasunerantz bidaiatzen

GUÍA PROFESORADO3euskera 19/2/10 14:03 Página 5

Page 7: Profesor Euskera

gizonezkoentzat diseinatu eta pentsatuta zeuden. Azken finean, gizo-nek esparru publikoan, ordaindutako lanean, politikan, kulturan... ze-regin nabarmena zeukaten.

Egoera horren aurrean bi soluzio besterik ez dago: sexuen arteko desber-dintasunak ukatzea, edo gizon-emakumeen beharrak, ekarpenak etaesperientziak kontuan hartzen dituen hezkuntza sistema sustatzenduen benetako elkarketa faboratzen saiatzea.

Hezkuntza ezin da portuan hondartuta geratu, lehen bezala, eta hezki-detzaren premisen ikuspuntutik ikastetxeen bizitza eraldatzen duennorabide berria zehaztu behar da, hezkuntza arloan era ikusezineanexistitzen diren diskriminazioaren egoerak aurkituz eta argiaraziz; ema-kumeen jakintza eta ezagutza eskola-curriculumera sartuz; hezkuntza-elkartean parte hartzen duten gizon-emakumeen beharrak kontuanhartuz; eta eskubide berberetan, elkar onarpenean, errespetuan, aska-tasunean eta erantzukidetasunean oinarritutako sexuen arteko harre-manak sortzeko hezkuntza estrategiak proposatuz.

Hezkidetzaren eredua definitzen duten proposamenak, berdintasuneanheztearen garrantziaren arrazoiak eta urte hauetan batu dugun espe-rientziaren emaitza diren proposamen praktikoak, aurkituko dituzueorrialde hauetan.

6 Berdintasunean Hezten

Egoera horren aurrean bi soluzio besterik ezdago: sexuen artekodesberdintasunakukatzea, edo gizon-emakumeen beharrak,ekarpenak etaesperientziak kontuanhartzen dituen hezkuntzasistema sustatzen duenbenetako elkarketafaboratzen saiatzea

GUÍA PROFESORADO3euskera 19/2/10 14:03 Página 6

Page 8: Profesor Euskera

G ure bidaia hezkuntzaren bi-hotz berean hasten da, ikas-

tetxean alegia. Hor esperientzia,itxaropen eta behar desberdinakdituzten ikasleek euren bizitzenfuntsezko zati bat konpartitukodute.

Ikasleen prestakuntzan parte har-tzen duten pertsonok ugari gara.Zuzendaritzakoek, familiek, ira-kasleek, orientazio-taldeek, admi-nistrazioko langileek, jantokikozaindariek, mantentze langileek...denok dakigu hurrengo urteakerabakigarriak izango direla eta,horregatik, gure esku dagoen guz-tia ematen dugu ikasleek gaita-sun intelektual, fisiko, emozionaleta sozialak garatzeko. Errespetuz

Berdintasunean Hezten 7

Hezkuntzaren muinean kokatzen gara

GUÍA PROFESORADO3euskera 19/2/10 14:03 Página 7

Page 9: Profesor Euskera

eta elkarrenganako onarpenez erlazionatzen ikas dezatelanahi dugu; euren bizitzak eta bizikideenak zaintzarekinkonpromisoa har dezatela ere bai; baita ere, estereotipo se-xistarik gabe eta euren ahalmen eta gaitasunen araberaetorkizun profesionalari aurre egiteko prest egon daitezela;modu berean, era erantzungarri eta aktiboan, hiritar gisa, to-katu zaizkien gizarte eta garian parte har dezatela nahi dugu.

Badakigu leku honetan gure ikasleentzat esanahi berezi-bere-zia duten ehundaka gertaera igarotzen direla. Ikasegun guz-tietan, ordu batzuez, ikasgeletan, pasabideetan, patioan, gim-nasioan… erlazionatzen dira, ikasmahiak konpartitzendituzte, taldeka lan egiten dute, euren berdinekin identifi-katzen dira, sentimenduak miatzen dituzte, bakardadeanedo lagunduta ikasten dute eta, ahopean eta konplizitatezeta adiskidetasunez, kezkatu edo interesatzen zaiena komentatzendute. Berdintasunean erlazionatzen ikasteko denbora da.

8 Berdintasunean Hezten

Era erantzungarri etaaktiboan, hiritar gisa,tokatu zaizkien gizarte etagarian parte har dezatelanahi dugu

GUÍA PROFESORADO3euskera 19/2/10 14:03 Página 8

Page 10: Profesor Euskera

Berdintasunean Hezten 9

Benetako berdintasunakdesberdintasunabaloratzen du, bereznaturala delako.Baloratzen ez duenadesoreka da, injustizia,indarkeria eta sexu batekbestea menperatzea esannahi duelako

Berdintasunean heztearen esanahiaulertzen dugu

B atzuetan berdintasun hitza era desegokian ulertzen da, neska eta mu-tilen arteko desberdintasunak ezabatzea bailitzan, berdin-berdinak

eginez, edo neskak mutikoen antzeko bihurtzen saiatzea balitz bezala. Ino-la ere ez. Izan ere, benetako berdintasunak desberdintasuna baloratzendu, berez naturala delako. Baloratzen ez duena desoreka da, injustizia, in-darkeria eta sexu batek bestea menperatzea esan nahi duelako.

Gogora dezagun mende askotan zehar, eta oraindik gaur egun, mun-duko leku batzuetan emakumeen zoria jaiotzetik finkatuta zegoela,bere existentzia, autonomia eta askatasuna mugatuz. Berdintasun he-ziketak, alderantziz, aukera, eskubide eta esperientzia positiboen mundubat irekitzen du, eta elementu horietako batzuk sexu bati edo beste batizegozkien esklusiboki. Halaber, sexu zehatz bati lotuta zeuden ohituraeta kodeetatik gaur egun bietako batentzat ere desiragarri edota onura-garriak ez direnak berraztertuko ditugu.

Berdintasun heziketak...

✎ Ikasleek emakumea edo gizona izateko era berezi, orijinal, anitz etabaketsuak adieraztea sustatzen du.

GUÍA PROFESORADO3euskera 19/2/10 14:03 Página 9

Page 11: Profesor Euskera

✎ Elkar aitortzez, errespetuz eta erantzukizunez erlazionatzen irakas-ten du.

✎ Ikasleen garapen intelektual, emozional, fisiko eta sozial osoa era-gozten duten sexu-estereotipoak erauzten ditu.

✎ Etorkizun pertsonal eta profesionalari buruzko erabakiak hartzen la-guntzen du, gaitasun eta itxaropenen arabera, eskubideei dagokie-nez segurtasunarekin eta sexu-estereotipoek baldintzatu gabe.

✎ Feminismoaren historia irakasten die ikasleei, iraganeko eta gaureguneko diskriminazioaren esanahiaz eta gizateriaren garapen etaezagutzarako emakumeen ekarpenez jabetzeko.

✎ Etxeko esparruan erantzukidetasuna, zaintzak, besteekiko arreta etagizartean parte-hartzea sustatzen dituzten heziketa-proposamenakgaratzen ditu.

✎ Eskubide eta aukera berberak bermatzen ditu ikasten duten neska etamutil guztientzat, euren egoera eta behar espezifikoei erantzunez.

✎ Emakumeen jakintza, ezagupenak, interesak eta esperientziak sar-tzen ditu curriculumean eta heziketa praktikan.

✎ Emakumeen ezagupenak eta ekarpenak ezagutzaren arlo guztietan(artean, historian eta bizitza orokorrean...) hartzen dituen curriculu-ma garatzen du.

✎ Edozein komunikabide, teknologia berri edo giza arlotan emakume-ak baztertzen dituzten mezu edo egoeren aurrean jarrera kritikoaedukitzeko eta horien kontra egiteko prestatzen ditu ikasleak.

✎ Ikastetxearen bizitzaren kudeaketa eta antolatekan gizon-emaku-meek esku hartzeko estrategiak garatzen ditu.

10 Berdintasunean Hezten

GUÍA PROFESORADO3euskera 19/2/10 14:03 Página 10

Page 12: Profesor Euskera

✎ Ikastetxea indarkeriari edota sexu- arraza- edo homofobia- diskri-minazioari beldur izan gabe ikasleek parte hartzen duten ongizate-ko leku atsegin eta baketsua izatea bermatzen du.

Hezkidetza eskolak sortzen duen elkarbizitza-giroan gizoneknahiz emakumeek desberdintasun sexualak askatasunez inter-pretatzeko eta hiritartasun arduratsu eta demokratikorantzhazteko aukera dute. Era horretan, hiritarrak elkarbizitza ba-ketsuan erlazionatzen dira eta edozein diskriminazio mo-taren aurkako konpromisoa hartzen dute...

Berdintasunean Hezten 11

GUÍA PROFESORADO3euskera 19/2/10 14:03 Página 11

Page 13: Profesor Euskera

12 Berdintasunean Hezten

Heziketa mistotik hezkidetzara aurrera egiten dugu

Neska-mutilek ikasgela konpartitu behar dute elkar ezagutzen, el-kar errespetatzen, elkarrekin esperientziak aurkitzen, taldean lan

egiten eta kooperatzen ikasteko. Labur esanda, errespetuz eta era bake-tsu eta arduratsuan erlazionatzea. Espazio partekatu honetan hasitahezkidetza eredu bat garatzea dugu helburu. Eredu horrek ikastxeenesperientzia aberastu behar du era askotan: ezkutuko curriculumeaneragiten duten emakumeen kontrako oztopo edo diskriminaziozko ego-erak eliminatuz; sexu ezberdinetako pertsona guztiek onartuta daudelasentitu eta era arduratsu eta osoan, sexu estereotipoetatik aske, hezike-ta prozesuan parte hartzen duteneko gune maitagarri eta demokratikobilakatuz ikastetxea.

Hezkidetza eredua garatzeko hezkuntza elkartean parte hartzen dutenpertsona guztiek egindako berdintasun plana egin behar da. Honahemen plan horretako atal batzuk:

Sexu ezberdinetakopertsona guztiekonartuta daudela sentitueta era arduratsu etaosoan, sexuestereotipoetatik aske,heziketa prozesuan partehartzen duteneko gunemaitagarri etademokratiko bilakatzeaikastetxea

GUÍA PROFESORADO3euskera 19/2/10 14:03 Página 12

Page 14: Profesor Euskera

Berdintasunean Hezten 13

1. Eskutuko curriculuma azaleratzea.2. Ikastetxearen antolaketa eta parte-hartzea.3. Emakumeak nahiz gizonak adierazten dituen mintzaira ez sexista

erabiltzea.4. Eduki kurrikularrak eta baliabide didaktikoak berrikusi eta aldatzea.5. Harremanean heztea.6. Eskola-, bizi- eta lanbide- orientabidea.7. Ikastetxea bake gunearen moduan esperimentatzea.

Hezkidetza gizarte osoarentzako erronka da. Hezkidetzak, baloreberrietan heziketaren bitartez, diskriminazio egoerak ezeztatzen ditu,eskubide eta aukera definituen berdinketarantz abiatuz, sexu biakkontuan hartuz eta emakumeek sortu eta mantentzen dutenetik ikasiz.Emakumeen ekarpen hori gizakien bizitza eta bizikidetasunerakofuntsezkoa da, bereziki maitasuna. Halaber, ikasleek, neskek nahizmutilek, elkar onarpenetik harremanetan sartzen ikasi behar dute, ho-rrela emakumea edo gizona izateko modu paregabe, orijinal, anitz,baketsu eta libreak adierazi ahal izango dituzte.

GUÍA PROFESORADO3euskera 19/2/10 14:03 Página 13

Page 15: Profesor Euskera

Ikastetxeetara joaten diren ikasleen itxaropen, behar eta esperientziakbakoitzaren sexuaren araberakoak izaten dira. Ikaslego neutro eta uni-bertsala ez da existitzen. Hala ere, gaur egun ezagutzen dugun hezkuntzasistema, hasiera batean, mende askotan funtzionatzen egon zen sozia-lizazio esparru patriarkalean ikasleak prestatzeko eratuta zegoen. Espa-rru horrek gizonen zeregina arlo publikoan eta emakumeen eginbeharraketxeko espazioan definitzen zituen.

Testuinguru hau ez zen aldatu heziketa mistoa onartu zenean eta,oraindik gaur, ez du eraldatu nahi. Hori dela eta neskak beraiena ezden espazio batera sartzen dira, neurri handi batean ez dakizkitelakoemakumeen errealitate historiko eta soziala, euren beharrak, munduakematen dien berdintasuna legezkoa baino ez dela, benetakoa izatekoeragozpen ugarik existitzen jarraitzen dutela, eta egoera honetan ema-kumeek mugitzeko oztopo asko dituztela. Espazio honek ez ditu trans-mititzen sorkuntzatik amek alabei transmitituz joan diren jakintzaeta ezagupenak, ezta bizitza eta harremanen zaintza eta mantenuaere, funtsezkotzat hartzen ez dituelako. Era berean, ez ditu kontatzen

14 Berdintasunean Hezten

1.Ezkutuko curriculuma azaleratzea

GUÍA PROFESORADO3euskera 19/2/10 14:03 Página 14

Page 16: Profesor Euskera

emakumeen historia eta euren eskubideak konkistatzeko borrokarenetapak. Eta, gainera, gizateriaren garapenerako eta jakintzaren eremue-tan emakumeen ekarpenak eta izenak ezkutatzen ditu.

Nesken eta mutilen beharrak kontuan hartzen ez dituen eredu honen ja-danekotasunak, era desegokian neutroa deitutakoa, ikasleen garapenpertsonala eragozten du. Neskek estutasun handiak dituzte identifikatze-ko erreferenteak aurkitzeko, autonomiaz eta askatasunez eskolan bizitze-ko baloratuta eta baimenduta sentitzeko, edota organo erabakitzaileetanedo hezkuntza eta bizi proiektuetan berdintasunean esku hartzeko. Muti-lentzat zaila da bideak aurkitzea emozio, zaintza, erlazio eta afektuekinerlazionatutako aspektuetan garapen osoa aurkitzeko, dimentsio horiekbizitza oso eta arduratsua proiektatzeko ezinbestekoak badira ere.

Neutro eta unibertsaltzat hartuta izan zen eskola eredu honek neskeneta mutilen presentzia eta behar propioak kontuan hartzea nahi badu-gu, bere ekarpenez hezkuntza elkarte osoak etekina lortuz, neutraltasunfaltsu hori agerian jarri eta emakumeak eta neskak ikastetxeen bizitza-ko osagai guztietan eta baztertzen dituzten egoeretan zein neurritandauden presente azaleratu behar da.

Jarrian seinalatzen dira berdintasun heziketa trabatzen dituzten zen-bait aldagai: emakumeen eta historian, zientzian, artean, politikan,

Berdintasunean Hezten 15

GUÍA PROFESORADO3euskera 19/2/10 14:03 Página 15

Page 17: Profesor Euskera

16 Berdintasunean Hezten

matematikan, eta abarretan egin dituzten ekintzen ikusezintasuna be-zalako egoerak; testu liburuen eta ikasgeletako baliabideen mintzairaopakuak, itxuraz generikoa izan arren, gizateriaren erdia estaltzen due-la; irakasleek neskei ematen dien bigarren mailako trataera; irakasleekneskak neurri txikiagoan aintzat hartu eta sendotzen dituztela; eskola-ko espazioen arauak eta erabilera; afektibitate- eta sexu-heziketa ezsartzea; eskolako indarkeria prebenitzeko tratamendua genero perspek-tiba kontuan hartu gabe planteatzea; eta tradizionalki etxeko arloarizegozkion lanak eskola curriculumetatik kanpo uztea.

Ezkutuko curriculuma erakustea diskriminazioaren trikimailuak aza-leratzea eta emakume eta gizonen presentziaz eta parte-hartze oso-az aberasten den hezkuntzari bidea ematea da.

GUÍA PROFESORADO3euskera 19/2/10 14:03 Página 16

Page 18: Profesor Euskera

Eskolako testuinguruan ikasgaietan arreikusitako edukiak ikasteaz gain,elkarbizitzako guneetan ere sexuen arteko berdintasunarekin erlazio-natutako balore, jarrera eta konportamenduak ezarri eta transmititzendira. Denak hezten du. Keinu bakoitzak, erabaki bakoitzak, ikasleeimintzatzeko erak, jardueren plangintzak, espazioen erabilerak, ikas-tetxeen organigraman emakumeek betetzen duten lekuak, gutun etaabisuen bidez informatzeko erak ere bai. Labur esanda, gizon eta ema-kumeei esleitzen diegun balore eta kontzeptua transmititzen dituztenelementu eta aldagai guztiek, ikastetxean egunero elkarrekin bizi direnpertsonen arteko loturak zehazten dituztenek, hezten gaituzte.

Horregatik hezkuntza elkarteko kideak garenok askotan estereotipo etaaurreiritzietan oinarritutako usadioei dagozkien desberdintasunezko ego-erez jabetu behar dugu eta, halaber, guztiontzat onuragarria izango denaldaketa prozesuaren buruan jarri behar dugu, harreman demokratikoa-go, zuzenago eta solidarioagoak sortuz.

Berdintasunean Hezten 17

2. Ikastetxearen antolaketa eta parte-hartzea

Denak hezten du. Keinubakoitzak, erabakibakoitzak, ikasleeimintzatzeko erak,jardueren plangintzak,espazioen erabilerak,ikastetxeenorganigramanemakumeek betetzenduten lekuak, gutun eta abisuen bidezinformatzeko erak ere bai

GUÍA PROFESORADO3euskera 19/2/10 14:03 Página 17

Page 19: Profesor Euskera

18 Berdintasunean Hezten

Azpimarratu beharreko norabide batzuk hauexek izan daitezke:

✎ Ikastetxearen heziketa-, curriculum- eta elkarbizitza- proiektuetanberdintasun printzipioa sartzea.

✎ Berdintasun printzipioa sartzea ikastetxearen barne-araudian.✎ Parte-hartze espazio eta gune erabakitzaile guztietan gizon eta ema-

kumeen presentzia orekatua.✎ Ikasleek askatasun eta segurtasunez ikastetxeko espazioak erabil di-

tzatela bultzatzea.✎ Ikastetxearen komunikazioaren aspektu guztietan emakumeak aza-

leratzea. Adibidez, ikasgeletako izenetan, liburutegian, jardueretan,eskolako web orrian, ikastetxearen egunkarian...

GUÍA PROFESORADO3euskera 19/2/10 14:03 Página 18

Page 20: Profesor Euskera

✎ Hartu-eman, informazio eta amankomuneko laneko erlazioak ber-dintasunezko elkarte eta bestelako organismoekin ezartzea.

✎ Sexista ez den mintzaira inklusiboa ezartzea idatzizko eta ahozkokomunikazioetan.

✎ Ikastetxean lan egiten duten pertsonen eta familien bizitza pertso-nal, familiar eta labolarala adosteko beharretara moldatzea eskola-ordutegi eta jarduerak.

✎ Curriculuma eta baliabideak berrikustea ikasgeletan, liburutegianeta eskolaz kanpoko jardueretan emakumeen errealitatea barne har-tzeko eta estereotipo sexistarik ez edukitzeko.

✎ Bai hezkuntzako langileei bai familiei eta ikasleei zuzendutako ber-dintasun heziketaren jarduerak programatzea.

✎ Emakumeen kontrako indarkeriaren prebentzioa, etxeko esparru,zaintza, emakumeen historia eta afektibitate- eta sexu-harremane-kin erlazionatutako jakintzak bezalako edukiak eskola-curriculumeansartzea.

✎ Metodologia pedagogikoa berrikustea, neska eta mutilen artean el-kar ezagutzea eta errespetuzko erlazioak sustatzen dituzten elementupositiboak (parte-hartzea, elkarlana eta ikerketarekin erlazionatuak)sartuz.

Berdintasunean Hezten 19

GUÍA PROFESORADO3euskera 19/2/10 14:03 Página 19

Page 21: Profesor Euskera

Hezkuntza arloan lan egiten dugun guztiok ondo dakigu mintzaira hez-kuntza praktikarako funtsezko elementua dela, hitzen bitartez erlaziona-tzen garelako ez ezik, jakinduria eraiki eta transmititzen duen baliabidehori errealitatea sinbolikoki irudikatzeko tresna delako ere bai. Lengoaiagiza harreman guztien funtsa da eta, horrenbestez, baita heziketa erlazioe-na ere. Hain inportante da ezen ikasleek soilik bereganatzen baitute eza-gutza izendatzen duten hitzak ezagutzen dituztenean, errealitate berriakinterpretatu, komunikatu, adierazi eta sortzeko erabiliz. Beste era bateraesanda, hitz berri bat oparitu edo asmatzen edota errealitatea euren hitzpropioez izendatzen laguntzen diegunean, euren ezagueran aurrera egineta euren existentzia aberasten dute.

Hizkuntzak, adierazi beharrean, itxuraz neutrala den maskulinoan ezku-tatzen denean emakume eta neskei existentzia eta errealitatea lapurtzenzaizkie, mundua bakarra izan arren munduko biztanleak bi sexu ezberdi-netakoak direla estaliz. Maskulino dena unibertsal denarekin identifikatzeaemakumeak ikusezinean uztea da.

20 Berdintasunean Hezten

3. Emakumeak nahiz gizonak adierazten dituen mintzaira ez sexista erabiltzea

GUÍA PROFESORADO3euskera 19/2/10 14:03 Página 20

Page 22: Profesor Euskera

Hezkuntza arloan mintzaira ez sexista erabiltzea oinarrizkoa da arrazoihauengatik:

✎ Emakumeek eta neskek errealitatea adierazten dituzten hitzetan eurenburua aurkitu eta besteek onartzea behar dute. Arauen araberakoa ezden behar existentziala da.

✎ Ikasleek lengoaia bereganatu behar dute beraien burua lehenengo per-tsonan adierazi ahal izateko, sakonean diren bezala azaleratzeko, etasexu biak behar, nahi eta galdera propioekin onartzeko, ingurugiroare-kin erlazionatuz eta, era horretan, ikasiz.

Berdintasunean Hezten 21

GUÍA PROFESORADO3euskera 19/2/10 14:03 Página 21

Page 23: Profesor Euskera

✎ Emakume eta nesken errealitatea ezin da ikusgai bihurtu testu liburueta eskola-edukietan femeninoa eta maskulinoa erabiltzen ez baditugu.

✎ Gizonezkoak ez ezik, emakumezkoak ere eskola-edukietan izendatzeakemakumezkoen existentzia era sinbolikoan azpimarratzea eta ikaskete-tan garrantzia ematea esan nahi ditu.

✎ Hizkuntzaren bidez errealitate berriak imajina eta gauzak egiteko edomundua interpretatzeko beste moduak antzeman ditzakegu. Adibidez,zenbait lanbidetarako femeninoa ere erabiltzen hasi ginenean tradi-zionalki sexu bati edo beste bati zegozkion lanbide askori posibilitateberriak irekitzen zitzaizkion, bide berriei ateak irekiz.

✎ Gizona edo emakumea izateko era berriak ulertzen, izendatzen eta ima-jinatzen laguntzen digu lengoaiak.

✎ Sexu biak aipatzeak gizon-emakumeok egin, sortu, sentitu, erakarri etaesperimentatzen dugunari buruz hitz egitea dakar.

Hizkuntzaren ekarpena ageri egin, bere parte-hartzea eta berdintasuneanelkarrekin bizitzea sustatu eta indarkeria eta estereotipoak ekidin nahi baditugu, gizonak eta emakumeak agertarazten dituen hizkuntza erabili be-har da, hizkuntza hori dute egoitza gizon-emakumeek.

22 Berdintasunean Hezten

Emakume eta gizonen es-perientziatik hizkuntzanbiziz bide bakarra da de-non artean eraiki nahi du-gun mundua proiektatuahal izateko.

GUÍA PROFESORADO3euskera 19/2/10 14:03 Página 22

Page 24: Profesor Euskera

Eskola-edukiak, baliabide didaktikoak eta interneten bitartez munduaeta gizartearen kontzepzio zehatz bat irakasten dugu. Gizarte eta garaiezberdinek gizon eta emakumeen esentzia eta euren zereginari buruzpentsatu dutenari dagozkion kontzeptuak, sinesmenak, baloreak etajarrerak barne hartzen ditu errealitatearen irudi horrek.

Kontzepzio hauek ez dira berberak leku eta epoka diferenteetan, histo-rikoak baitira eta, horrenbestez, aldagarriak dira. Dena den, badagokasu gehienetan elementu amankomun bat, eskola-edukien ikuspegiandrozentrikoa alegia. Perspektiba honen arabera emakumeen espe-rientzia, lana eta kultura eta jakintzarekiko ekarpenek ez dute merezi-mendu nahikorik izan batu, kontserbatu eta transmitituta izateko.

Horregatik, eskola-edukiak hautatu eta garatu behar dira, gizon-ema-kumeek giza-jakintzari ekarri dizkioten ezagupenak eta esperientziaeduki horien barne hartuz. Era berean, bai emakumezkoekin bai gizo-nezkoekin zerikusia duten irudikapen eta edukiak kontuan hartzen di-tuen irizpideaz aukeratu behar dira baliabide didaktikoak. Nola estere-otipoen erreprodukzioa hala emakumeen eta euren lan, ekintza etaekarpenen azpibalorazioa ekidin daitezke horrela.

Berdintasunean Hezten 23

4. Eduki kurrikularrak eta baliabidedidaktikoak berrikusi eta aldatzea

Eskola-edukiak hautatueta garatu behar dira,gizon-emakumeek giza-jakintzari ekarridizkioten ezagupenak eta esperientzia edukihorien barne hartuz

GUÍA PROFESORADO3euskera 19/2/10 14:03 Página 23

Page 25: Profesor Euskera

Jarraian berdintasunaren ikuspuntutik edukiak garatzekozenbait ideia eskaintzen dizkizugu:

✎ Zure ikasleei gomendatu nahi dizkiezun testu libu-ruak birpasatu, irudi, mintzaira edota eduki sexista-rik ez edukitzeko.

✎ Emakumeak eta gizonak ezagutzeko baliogarriak di-ren liburuak baino ez itzazu aukera. Ez eman ezagu-penen irudi androzentrikorik, ikasgelara eraman duzunedozein edukirako genero perspektiba azpimarratuz.

✎ Edukien artean historian zehar berdintasuna trabatudituzten oztopo guztien azterketa kritikoa ere sartu: ge-neroko aurreiritzi eta estereotipoak, berdinta-sunezkoak ez diren ideologiak, eta abar.

✎ Emakumeen historiari buruzko liburu, bio-grafia eta ikerketa-eskuliburuak barne har-tzen dituen ikasgela-liburutegia sor ezazu.

✎ Ikasleek beraiek jakintza egiten dutenmetodologia aktibo eta partizipatibo-ak erabili, lan- eta ikerketa- talde-aren bitartez. Horrela ikasleak

24 Berdintasunean Hezten

GUÍA PROFESORADO3euskera 19/2/10 14:03 Página 24

Page 26: Profesor Euskera

gida ditzakezu bai emakumeen bai gizonen errealitatea, ekarpenaketa esperientziak kontuan hartzen dituen ikuspegi inklusiboarekinikasten irakasteko.

✎ Unibertsitateetako ikerketa-mintegi eta liburutegi espezializatuetarajo ezazu. Genero-ikuspuntutik egindako emakumezko genealogiainteresgarriak eta emakumeen historia eta ikerketak aurki ditzake-zu han.

✎ Internet erabili edukiak garatzeko baliabide gisa. Emakumeen his-toria eta jakintzarako ekarpena zabaltzen ari diren web orri eta blogugari aurkituko dituzu sarean.

✎ Hiritartasunerako heziketa eta beste ikasgai batzuen edukien arteanfeminismoaren historia sar ezazu.

✎ Eguneroko jakinduria, hau da, benetako bizitzan gertatzen denare-kin eta nola emakumeek hala gizonek egin dezatelako beharrarekinlotutako ezagupenak ere sar itzazu ikasgaietan.

✎ Zure ikasleen eguneroko jakintza eta euren familia giroarena birba-loratu, amonen eta amen bitartez transmititutako ezagupenak esti-matzeko.

Berdintasunean Hezten 25

GUÍA PROFESORADO3euskera 19/2/10 14:03 Página 25

Page 27: Profesor Euskera

Irakasleok ondo dakigu gure ikasleekin ezartzen ditugun erlazioak kon-fiantzan eta laguntzan oinarrituta daudela. Ikasten ikasteko, besteekinbizitzeko, inguruarekin konpromisoa hartzeko eta nortasunaren gara-pen seguru eta orekatua lortzeko funtsezkoak izango dira harremanhoriek.

Gure autoritatea aitortuta izan dadila behar dugu hezitzaileek. Horrelaikasten irakatsi ahal izango diegu ikasleei. Halaber ikasleek jakin behardute pertsona berezi eta bakartzat, hau da, adierazteko era eta izaerapropioa duten pertsonatzat hartzen ditugula. Concepción Jaramillokesaten duenez: “Irakasteko autoritatea honetan funtsatzen da: nik haien-tzat ekarpenaren bat dudala, haiekin zerbait trukatzeko prest nagoelaeta, gainera, haiek daukatena eta ez daukatena antzemateko, haiei hitzaemateko eta jasotzeko interesatuta egoteko gaitasuna daukadala haieknigan aurkitzean”.

Hala ere, estereotipoen pisuak guk haiek gehienetan era desbideratuantratatzera eramaten gaitu. Esate baterako, arrazoigarria den bainogehiagotan, neskak ez baztertzeko asmoz, guzti-guztiok berdin-berdi-nak bailiran egiten dugu. Edota, aldrebes, sexuarekin erlazionatutakodesberdintasunak onartzen ditugu era estereotipatuan, nesken jarrera

26 Berdintasunean Hezten

5. Harremanean heztea

“Irakasteko autoritateahonetan funtsatzen da: nik haientzatekarpenaren bat dudala,haiekin zerbaittrukatzeko prest nagoelaeta, gainera, haiekdaukatena eta ezdaukatena antzemateko,haiei hitza emateko etajasotzeko interesatutaegoteko gaitasunadaukadala haiek niganaurkitzean”

GUÍA PROFESORADO3euskera 19/2/10 14:03 Página 26

Page 28: Profesor Euskera

mutikoenarekin konparatuz etaalderantziz.

Heziketa harremana benetakoaizan dadila, ikasle bakoitzarenonarpen bakarretik ezar dadila,eta ikasleek era librean adieraz de-zatela, hona hemen proposameneta hausnarketa batzuk:

✎ Ikasleak benetan nolakoak di-ren behatu behar duzu, eurenportaerari buruz aldez aurretikdituzun ideia estereotipatueta-tik aldentzen saiatuz.

✎ Ez egin nesken eta mutikoenarteko konparaketarik.

✎ Neskei entzuten diezuneanhaien errealitateri erreparatu,mutikoen arabera edo haiekinkonparatuz ikusteari utziz.

✎ Adierazteko, iritziak trukatzeko,okertzeko, egoerak interpreta-tzeko edo gatazkak konpontzekokonfiantzazko giroa sortu.

Berdintasunean Hezten 27

GUÍA PROFESORADO3euskera 19/2/10 14:03 Página 27

Page 29: Profesor Euskera

✎ Ikasle bakoitzaren sentimenduak, gogarteak eta nahiak entzun itza-zu, euren sentimendu, hausnarketa eta aurrerapenak benetan kon-tuan hartuz.

✎ Ikasle bakoitzarekiko harremana berezia izan dadila, norberarenizaera eta berezitasunetan interes handia edukiz.

✎ Ikasle bakoitzak bere buruari galderak egiteko, bere barnean duenonena ateratzeko, bere prestakuntza eta ezagupenak hobetzeko, beregaitasunaz fidatzeko eta gaitasun horiek garatzeko era onena bilatze-ko gaitasuna daukala sinets ezazu.

✎ Parte-hartzea eta lan-taldea faboratzen dituzten metodologiak ezaritzazu, elkar entzuten ikasten, elkarri laguntzen, errespetuz eta bes-teak onartuz elkarrengandik ikasten ikasi ahal izateko.

Genero-estereotipoak ez dira desagertuko ikasleekiko harremanaelkarrenganako entzute eta errespetuz egiten ez bada.

28 Berdintasunean Hezten

GUÍA PROFESORADO3euskera 19/2/10 14:03 Página 28

Page 30: Profesor Euskera

Berdintasunean Hezten 29

6. Eskola-, bizi- eta lanbide- orientabidea

Eskolatzearen lehenengo urteetatik bai neskatoak bai mutikoak na-gusitan nola izango diren, zein lanbide izango duten eta norekineta nola bizi izango diren imajinatzen hasten dira. Izan ere, lehe-nengo kurtsoetatik laguntza-lana egin dezakegu, nahi sakonakadierazten, gaitasunak ezagutzen, trebetasunak garatzen etahaietan entrenatzen eta etapa desberdinetan duten auke-rak aske eta estereotipo sexistarik gabe interpretatzen la-guntzeko.

Horren ondorioz, hezkuntza prozesu osoan zehar egi-ten den etengabeko prozesua da orientabidea eta berehelburua ikasleen gaitasunak prestakuntza-, lanbi-de- eta bizi- aukera desberdinei dagokienez era osoangaratzea da.

Neskek egoera askotan lanbide-bizitzaren eta erla-zio eta afektuen bizitza pribatuarekiko bateragarri-tasunaren ikuspuntutik definitzen dute euren bizi-proiektua. Mutilek, aitzitik, lanbide-arloari baino ez

GUÍA PROFESORADO3euskera 19/2/10 14:03 Página 29

Page 31: Profesor Euskera

diote garrantzirik ematen, erlazio eta zaintzarekin zerikusia duten au-kerak ahaztuz. Neska-mutilen gainean euren aukera aske, arduratsueta osoak mugatzen dituzten estereotipoak existitzen dira. Bizitzaren di-mentsio guztiei erantzuteko pentsamendu-, emozio-, zaintza-, harre-man- eta afektu- ahalmenak garatu behar dituztela argi edukitzea osoinportantea da. Nola lagundu ahal diegu askatasunez eta onarpenezbenetan nahi dutena eta euren gaitasunei egokitzen zaiena aukera-tzen? Nola irakatsiko diegu baloratzen bizitzaren aukera ezberdinak?Hauexek dira proposatzen dizkizugun gomendio eta ideia batzuk...

✎ Lehenengo kurtsoetatik, euren aukera guztiak aztertzera anima itza-zu, egoera laboral, pertsonal eta sozial desberdinetan zer egingo zu-ten imajinatuz, baloratuz eta proiektatuz.

✎ Bizitza pribatu eta publikoak ezartzen dituen sozializazio-eredu este-reotipatuak indargabetzeko tradizionalak ez diren lanbideetan edotaeguneroko bizitzan emakume eta gizonek eduki dituzten esperien-tziak erakutsi eta ezagutzen lagundu.

✎ Ikasle bakoitzaren garapen orijinala sustatu, zer nolako kontuetangogo handiz interesatuta dauden kontuan hartuz.

✎ Kontuz ibili bereziki bai neskek bai mutilek era guztietako lanak egi-teko, sexu baterako edo beste baterako “naturaltzat” hartuta dau-den jardueretan gelditu gabe.

30 Berdintasunean Hezten

Bizitzaren dimentsioguztiei erantzutekopentsamendu-, emozio-,zaintza-, harreman- etaafektu- ahalmenakgaratu behar dituztelaargi edukitzea osoinportantea da

GUÍA PROFESORADO3euskera 19/2/10 14:03 Página 30

Page 32: Profesor Euskera

Berdintasunean Hezten 31

✎ Pertsona bakoitzaren bizi-proiekturako eguneroko bizitzak nolako ga-rrantzia duen azpimarra ezazu. Eguneroko bizitzak behar dituen la-nak bizitzarako eta elarrekin bizitzeko beharrezkoak direla ikasleeiirakastea oso garrantzitsua da. Hori dela eta, bai gizonek bai emaku-meek egin behar dituzte lan horiek, erantzukidetuz, behar propioez ar-duratzen ikasiz eta hurbil bizi direnenak kontuan hartuz.

✎ Denbora eta bere inbertsioa eta erabilera bizitzaren dimentsio ezberdi-netarako baloratzen irakatsi: besteei arreta, autozaintza, atsedena, es-kolako lanak, esperimentatzen duten guztian pentsatzeko denbora...eta besteen denbora errespetatzen ere irakatsi behar zaie ikasleei.

Orientazio zerbitzuek berdintasunerako ekarpen inportanteak eginditzakete, lanbide-aukera desberdinen artean era arduratsu eta li-brez aukeratzen, nahi duten bizi-eredua proiektatzen eta, halaber,

erantzukidetasunak bizitza pribatuan, norberaren zaintzan etaelkartearekiko konpromiso aktiboan duen garrantziaz jabe-tzen lagunduz.

GUÍA PROFESORADO3euskera 19/2/10 14:03 Página 31

Page 33: Profesor Euskera

32 Berdintasunean Hezten

7. Ikastetxea bake gune eta emakumeenaurkako indarkeria prebenitzeko gunearenmoduan esperimentatzea

Errespetuzko jarrera baketsuez erlazionatzen ikasteko inguru pribilegia-tuak dira ikastetxeak, gatazkak modu baketsuz eta aberasgarriz kon-ponduz.

Garrantzizkoa da gogoratzea emakumeekiko indarkeria jokabide asko-ren bidez erakusten dela eta irainak edo kolpeak bezalako begi-bistakoerasoak baino askoz gehiago dela. Beraz, emakumeek, soilik emaku-meak izateagatik, egunerokotzat eta normalizatutzat hartuta daudentrataerak pairatu behar dituzte baina sakonean egoera horiek bazter-tzaile eta diskriminatzaileak dira. Egoera horietako asko tradizio, usadioedo umeen joko edo kontutzat hartuta izateagatik toleratzen dira. Egoe-ra horiek ekiditeko nesken edo emakumeen aurka hala edo nola jotzenduten jokabideak azaleratu eta izendatzea funtsezkoa da.

Hezkuntza elkarteak gatazkak era baketsu eta ez sexistan konpontzenhezi nahi badu, indarkeri matxista aurreikusten irakatsiz, biolentziarik

GUÍA PROFESORADO3euskera 19/2/10 14:03 Página 32

Page 34: Profesor Euskera

gabeko gunea eraikitzeko eta bakerako hezteko konpromisoa hartubehar du. Jarraian zehazten dira horretarako har daitezkeen neurribatzuk:

✎ Hezkuntza elkartean emakumeen kontrako indarkeriazko egoerakazaleratu eta izendatzea. Horretarako garrantzizkoa da ikasleek etahezkuntza elkarte osoak indarkeriazko eta eraso matxistazko egoe-rak zeintzuk diren seinalatu eta definitzea; horrela ekidin, salatu etatratatu ahal izango dira.

✎ Elkarbizitzako arazoen trataerarako prebentzio, detekzio eta inter-bentzioko proposamenak ikastetxearen Elkarbizitzarako Osoko Pla-nean sartzea, bereziki indarkeria sexistari dagokionez (psikologikoa,ahozkoa eta fisikoa).

✎ Oinarrizkoa da zentroak indarkeria sexista gertatzen denean jardu-keta-programa edukitzea: pintaketak, irainak, diskriminazioak, ho-mofobia, eta abar, jeneralizatu gabe kasuz kasu jokatu behar badaere.

✎ Bai bizitza pribatuko arloetan, bai telebista, zinea, publizitatea, bi-deojokoak, internet, komikiak eta aisiaren beste moduen bitartezikasleengan eragiteko mezu sexistak zalantzan jartzea.

Berdintasunean Hezten 33

Biolentziarik gabekogunea eraikitzeko etabakerako heztekokonpromisoa hartubehar du hezkuntzaelkarteak

GUÍA PROFESORADO3euskera 19/2/10 14:03 Página 33

Page 35: Profesor Euskera

✎ Emakumeei esleitzen zaizkien balore positiboak, zaintzak, enpatia,lankidetasuna, afektibitatea eta esparru pribatua besteak beste, etagizonezkoen baloretzat hartuta daudenak, adibidez baiezkotasuna,espazio publikoa eta autonomia curriculumean sartzea, ikasleak au-keren mundu batera irekiz eta tradizionalki sexu bati edo beste batizegozkion konpetentziak bereganatuz.

✎ Konfliktoak era positiboan konpontzen irakastea, pertsonen egunerokobizitzaren barruan dauden gatazkak modu ez bortitzean konpontzeajakintzaren eta aurrerapen pertsonalaren iturri izan daitekeela ulertuz.

✎ “Desberdintasuna” eta “desoreka”-ren artean desberdintzen jakitea,horien artean nahasteak menperatze/sumisioaren egoerak, gataz-kak eta enfrentamenduak sortzen dituelako.

Emakumeen aurkako indarkeria prebenitzea ahozko edo gorputz-biolentziazko keinu eta jarrera sexistak saihestea baino askoz gehiagoda. Sentimenduak baloratu, entzuten jakin eta era zuzenean xan-taiarik gabe adieraztea hartzen ditu barne, gatazkak pertsonalki etakolektiboki hazteko aukeratzat onartuz.

34 Berdintasunean Hezten

GUÍA PROFESORADO3euskera 19/2/10 14:03 Página 34

Page 36: Profesor Euskera

Berdintasunean HeztenEmakumearen Institutua eta Berdintasun Ministerioaren laguntzaz FETE-UGTk egindako programa

Zergatik egin kanpaina bat berdintasunean hezteko?

Dudarik gabe, berdintasunean erlazionatzen ikasteko leku pribilegiatutako bat ikastetxeak dira. Elkar hobeto ezagutu, besteenaitorpenean oinarritutako harremanak eduki edo konplizitatetik komunikatu eta emakume edo gizon gisa ditugun eskubideakezagutzera eramaten gaituzten esperientzia berriak konpartitzen ditugu ordu batzuez egunero. Giden, tailerren eta web orria-ren bitartez (www.educandoenigualdad.com), bizitza berdintasunean konpartitzeak zer esan nahi duen hausnartu eta ikertzenlagundu nahi dizuegu kanpaina honetan.

Non gehi ditzaket gidaren edukiak?

www.educandoenigualdad.com web orrian gai bakoitzari buruzko bibliografía komentatua aurkituko duzu. Gainera beste atalinteresgarri asko ere aurkituko dituzu: gelan berdintasuna lantzeko gida didaktikoak, bideoak, hezkidetza-hiztegiak, hizkuntzaez sexistaren gida bat eta on-line baliabideak.

Zertan datza ‘Berdintasunean Hezten’ kanpaina?

Hizkuntza ofizial guztiez egindako bost gida argitaratu ditugu kanpainarako. Gida hauek dohain banatuko dira. Horretaz gain,Lehen eta Bigarren Hezkuntzako ikasleei zuzendutako prestakuntza-tailerrak ere egingo ditugu ikastetxeetan. Irakasleentzathezkidetzako ikastaroak egingo ditugu. www.educandoenigualdad.com web orriaren bitartez jarrai dezakezue kanpaina.

Eta zalantzak argitu edo iformazioa eskatu behar badut?

Berdintasuna eta hezkidetzari buruzko aholkularitza bat duzue zuen eskura www.educandoenigualdad.com web orrian zuengaldera eta eskakizun guztiei erantzuteko. Kanpainaren baliabideei buruzko galderak helbide elektroniko honi bidal diezazkio-kezue: [email protected]

GUÍA PROFESORADO3euskera 19/2/10 14:03 Página 35