PROCEDEMENTO DE ADMINISTRACIÓN DA NUTRICIÓN … · oral pódese mellorar ofrecendo alimentos...

PROCEDEMENTO DE ADMINISTRACIOacuteN DA NUTRICIOacuteN ENTERAL POR SONDA


Procedementos de enfermeriacutea nutricioacuten

Sumario de recomendacioacutens

Rede de Sauacutede

PROCEDEMENTOS DE ENFERMERIacuteA

Conselleriacutea de SanidadeServizo Galego de Sauacutede

Direccioacuten Xeral de Asistencia Sanitaria

Santiago de Compostela 2015

Xunta de Galicia 2015 Procedementos de enfermeriacutea

Esta obra estaacute dispontildeible para a suacutea consulta e descarga na seguinte ligazoacuten httpwwwsergasesA-nosa-organizacionPublicacioacutens-da-Organizacioacuten

Esta obra distribuacuteese cunha licenza AtribucioacutenndashNon comercial-CompartirIgual 40 Internacional de Creative Commons (CC BY-NC-SA 40) Para ver una copia da licenza visite

httpscreativecommonsorglicensesby-nc-sa40deedgl

DATA DE ELABORACIOacuteN Setembro 2013

EDITA Xunta de Galicia Conselleriacutea de Sanidade Servizo Galego de Sauacutede Direccioacuten Xeral de Asistencia SanitariaLUGAR Santiago de CompostelaANO 2015

DESENtildeO E MAQUETACIOacuteN everis Spain SLU

AUTORES

Aacutelvarez Gonzaacutelez Pilar enfermeira do Servizo de UCI de adultos do H Meixoeiro

Barreiro Peacuterez Flora enfermeira do Servizo de Dieteacutetica-Nutricioacuten do H Xeral do EOXI Vigo

Duraacuten Vaacutezquez Sonia enfermeira da Unidade de Coidados Intensivos Pediaacutetricos do H Xeral do EOXI Vigo

Farintildeas Lorenzo Begontildea enfermeira da Unidade de Calidade e secretaria do Comiteacute de Plans de Coidados do EOXI Vigo

Fernaacutendez-Cid Ramos Mordf Pilar TCAE da Unidade de Coidados Intensivos Pediaacutetricos do H Xeral do EOXI Vigo

Heleno Rodriacuteguez Julia enfermeira da Unidade de Coidados Intensivos Pediaacutetricos do H Xeral do EOXI Vigo

Leiros Domiacutenguez Mordf Luz enfermeira da Unidade de Hospitalizacioacuten de Paliativos do H Nicolaacutes Pentildea do EOXI Vigo

Lugo Ramos Mordf Del Pilar supervisora da Unidade de Coidados Intensivos Pediaacutetricos do H Xeral e membro do Comiteacute de Plans de Coidados do EOXI Vigo

Marintildeo Gil Mordf Pilar TCAE da Unidade de Coidados Intensivos Pediaacutetricos do H Xeral do EOXI Vigo

Muiacutentildeos Peacuterez Dolores responsable do Aplicativo GACELA e presidenta do Comiteacute de Plans de Coidados do EOXI Vigo

Peralejo Abeleira Alicia enfermeira o servizo de urxencias do H Xeral e membro do Comiteacute de Plans de Coidados do EOXI Vigo

Pintos Rial Manuela enfermeira da Unidade de Coidados Intensivos Pediaacutetricos do H Xeral do EOXI Vigo

Rubintildeaacuten Aacutelvarez Mordf del Carmen enfermeira da Unidade de Coidados Intensivos Pediaacutetricos do H Xeral do EOXI Vigo

COLABORADORES

Comiteacute de Nutricioacuten da EOXI de Vigo

6

7

16

9

9

10

12

14

14

1 12 23 3

4 4

5 5

6 67 78 8

XUSTIFICACIOacuteN

DEFINICIOacuteNS ABREVIATURAS E PALABRAS CLAVE

OBXECTIVO Obxectivo xeral

Obxectivos especiacuteficos

AacuteMBITO DE APLICACIOacuteN Diagnoacutesticos de enfermeriacutea relacionados

Poboacioacuten diana

Profesionais aos que vai dirixido

Aacutembito asistencial de aplicacioacuten

DESENVOLVEMENTO DO PROCEDEMENTO 51 Medios materiais

52 Procedemento

53 Observacioacutens

54 Rexistros

55 Avaliacioacuten e seguimento

RESPONSABILIDADES

REFERENCIAS

BIBLIOGRAFIacuteA Bibliografiacutea referenciada

Bibliografiacutea consultada

ANEXOS

9

15

16

14

14

15

9 9

8

1 1 XUSTIFICACIOacuteNEste procedemento pretende documentar a administracioacuten de nutrientes por viacutea dixestiva a traveacutes dunha sonda nasogaacutestricanasoenteral gastrostomiacutea ou xexunostomiacutea incorporando a mellor evidencia existente A suacutea finalidade eacute a estandarizacioacuten dos criterios de actuacioacuten e reducir a variabilidade cliacutenica coa incorporacioacuten das mellores praacutecticas na actividade asistencial diaria dos profe-sionais de enfermariacutea garantindo en todo momento a seguridade confort asiacute como a continuidade asistencial do paciente en toacutedolos niveis asistenciais

A nutricioacuten enteral (NE) defiacutenese como unha teacutecnica especial de alimentacioacuten que consiste en administrar os diferentes nutrientes a traveacutes dunha sonda co-locada nun tramo do tracto dixestivo suprimindo as etapas orofariacutenxea e eso-faacutexica da degluticioacuten O resultado permitiranos adaptar a viacutea de acceso e foacutermu-la alimentaria segundo os requirimentos nutricionais e a situacioacuten do paciente Considerando o papel da enfermeira clave tanto na sondaxe e administracioacuten da dieta asiacute como na deteccioacuten e prevencioacuten dos problemas asociados aos tras-tornos da degluticioacuten

En comparacioacuten coa nutricioacuten parenteral (a subministracioacuten de nutrientes a tra-veacutes dun cateacuteter venoso directamente no torrente sanguiacuteneo) a nutricioacuten enteral ofrece varias vantaxes incluiacutedos menores custos os efectos beneficiosos da utilizacioacuten do tracto gastrointestinal e a evitacioacuten das moitas complicacioacutens po-tenciais de nutricioacuten parenteral1 A alimentacioacuten enteral a traveacutes do estoacutemago ou duodeno permite ademais a administracioacuten de nutricioacuten hipertoacutenica e grandes volumes xa sexa de forma continua intermitente ou en bolos (Grao A)

A utilizacioacuten da NE esteacutendese como unha praacutectica de primeira eleccioacuten en pa-cientes desnutridos ou en risco de desnutricioacuten que tentildeen un intestino minima-mente funcionante e non son capaces de cubrir coa alimentacioacuten natural ou suplementacioacuten o total dos seus requirimentos caloriacutefico-proteicos

Para moitos pacientes pediaacutetricos con nutricioacuten suboacuteptima a inxestioacuten por viacutea oral poacutedese mellorar ofrecendo alimentos ricos en caloriacuteas suplementos orais ou aumentando a densidade dos nutrientes dos alimentos mediante a adicioacuten de suplementos de alta enerxiacutea tales como graxas (aceites crema ou mantei-ga) carbohidratos (azucres e suplementos en po) e proteiacutenas (leite ou pos dou-tras proteiacutenas) Os nenos que aiacutenda non poden tomar suficiente enerxiacutea a traveacutes destes meacutetodos ou aqueles que non poden tolerar a alimentacioacuten oral debido aacute enfermidade de base son candidatos aacute nutricioacuten enteral 1

A intervencioacuten nutricional por tanto pode manter e preservar o peso mellorar a resposta aos distintos tratamentos oncoloacutexicos e aumentar a calidade de vida


7

2 2 DEFINICIOacuteNS ABREVIATURAS E PALABRAS CLAVEDefinicioacutensAlimentacioacuten enteral - consiste na administracioacuten dos nutrientes a traveacutes dunha sonda un dos seus extremos quedaraacute ao exterior e o outro nun dos distintos tramos do tubo dixestivo Neste caso a alimentacioacuten salta algunhas fases do proceso dixestivo como son a fase bucal e a esofaacutexica Este tipo de alimentacioacuten utiliacutezase cando non eacute posible a alimentacioacuten voluntaria e o aparato dixestivo segue mantendo a suacutea funcionalidade 2

Nutricioacuten enteral (NE) - teacutecnica de soporte nutricional consistente na administracioacuten de mesturas nutritivas para infundir directamente no estoacutemago ou intestino a traveacutes dunha sonda ostomiacutea ou por viacutea oral 3

Gastrostomiacutea endoscoacutepica percutaacutenea (PEG) - eacute unha teacutecnica endoscoacutepica que per-mite a colocacioacuten dunha sonda flexible para crear unha comunicacioacuten temporal ou per-manente entre a parede abdominal e a cavidade gaacutestrica asegurando deste xeito a alimentacioacuten directa ao tubo dixestivo do paciente

Interaccioacuten faacutermaco-nutriente - alteracioacutens producidas nos efectos terapeacuteuticos dun medicamento en razoacuten da inxestioacuten concomitante con alimento

Sonda nasogaacutestricanasoenteral - tubo flexible que se insire polo nariz ata o estoacutemago 2

Xexunostomiacutea - traacutetase da comunicacioacuten percutaacutenea do xexuacuten co exterior Empreacutegan-se sondas similares aacutes da gastrostomiacutea con calibre lixeiramente inferior As suacuteas indi-cacioacutens son as mesmas coa vantaxe dunha menor incidencia en episodios de refluxo A complicacioacuten maacuteis grave eacute a saiacuteda de liacutequido nutricional aacute cavidade peritoneal coa peritonite conseguinte 3

pH - potencial de hidroxenioacutens Medida de acidez ou alcalinidade dunha disolucioacuten 2

Abreviaturas cc centiacutemetro cuacutebico

CHUVI Complexo Hospitalario Universitario de Vigo

cm centiacutemetro

EOXI estrutura organizativa da xestioacuten integrada

GACELA Gestioacuten Avanzada de Cuidados de Enfermeriacutea Liacutenea Abierta

GI gastrointestinal


8

IANUS historia cliacutenica electroacutenica do Servizo Galego de Sauacutede

ml miliacutemetro

NE nutricioacuten enteral

NOX NarizndashOrellandashXifoides

PEG gastrostomiacutea endoscoacutepica percutaacutenea

PI principio activo

SNG sonda nasogaacutestrica

Palabras clave Nutricioacuten enteral alimentacioacuten artificial desnutricioacuten gastrostomiacutea xexunostomiacutea ca-teacuteter de permanencia nasogaacutestrica

OBXECTIVOObxectivo xeral Describir as accioacutens que se deben seguir para unha correcta administracioacuten da alimen-tacioacuten por viacutea enteral

Obxectivos especiacuteficos 1 Previr posibles complicacioacutens derivadas da administracioacuten de nutricioacuten enteral

2 Administrar liacutequidos e nutrientes directamente no estoacutemagoxexuno cando non eacute posible cubrir as necesidades por viacutea oral

3 Conseguir un estado nutricional axeitado naqueles pacientes nos que non se pode empregar a viacutea oral

3 3


9

4 4

Di

5 5Xiringa 50-60 cc esteacuteril tipo Gulloacuten (cono ancho) en adultos

Xiringas de 2 ml a 10 ml en pacientes pediaacutetricos maacuteis adaptador

Luvas non esteacuteriles

Preparado comercial de nutricioacuten en-teral

Sistema de perfusioacuten por bomba ou gravidade de NE (se eacute preciso)

Bomba de infusioacuten

Diagnoacutesticos de enfermeriacutea relacionadosDiagnoacutestico NANDA 4

minus 00004 Risco de infeccioacuten

minus 00039 Risco de aspiracioacuten

minus 000197 Risco de motilidade gastrointestinal disfuncional

Poboacioacuten dianaEste procedemento eacute de aplicacioacuten a todos os usuarios do Servizo Galego de Sauacutede que precisen conseguir un estado nutricional axei-tado e nos que non se pode empregar a viacutea oral

Profesionais aos que vai dirixidoEste procedemento eacute de aplicacioacuten para os profesionais pertencen-tes aacute rede sanitaria do Servizo Galego de Sauacutede

Aacutembito asistencial de aplicacioacutenEste procedemento eacute de aplicacioacuten na rede sanitaria do Servizo Gale-go de Sauacutede en todos os casos nos que o paciente precise a adminis-tracioacuten de nutrientes por viacutea dixestiva a traveacutes dunha sonda nasoen-teral gastrostomiacutea ou xexunostomiacutea

AacuteMBITO DE APLICACIOacuteN

DESENVOLVEMENTO DO PROCEDEMENTO51 Medios materiais


10

228

229

2210

2211

52 Procedemento - Comprobar a identidade do paciente segundo o procedemento de aplicacioacuten no Ser-vizo Galego de Sauacutede

- Respectar a intimidade do enfermo e gardar confidencialidade dos seus datos

- Informar o paciente eou o coidador principal do procedemento a realizar e solicitarlle a suacutea colaboracioacuten se eacute posible recalcar a suacutea utilidade usar unha linguaxe compren-sible e resolver as suacuteas duacutebidas e temores No caso de pacientes pediaacutetricos explicarlle o procedemento aos pais (Grao B)

- Solicitar o seu consentimento de forma verbal sempre que sexa posible

- Identificar os profesionais sanitarios que van intervir no procedemento

- Comprobar alerxias do paciente

- Verificar que temos rexistro de peso e talla No caso contrario pesar e tallar se as con-dicioacutens do paciente o permiten

- Colocar o paciente en posicioacuten axeitada incorporar a cabeceira da cama 30-45ordm (posi-cioacuten de SemiFowler) ou sentalo se a suacutea patoloxiacutea o permite (nivel I)

- Colocar unha toalla ou babeiro sobre o toacuterax ou o abdome dependendo da localiza-cioacuten da sonda

- Realizar hixiene de mans (categoriacutea IA) (nivel de evidencia I)

- Preparar o material comprobando que a foacutermula da alimentacioacuten eacute a prescrita o pa-ciente eacute o indicado a dose viacutea de administracioacuten caducidade da foacutermula e a integridade do envase

- Purgar o equipo de infusioacuten en caso de perfusioacuten por gravidade ou por bomba

- Poacuter luvas non esteacuteriles

- Comprobar a correcta colocacioacuten da sonda nasogaacutestrica gastrostomiacutea ou xexunos-tomiacuteas segundo sexa o caso 6

middot Antes de cada toma (nivel IV)

224

225

226

227

1

222

223

Gasas non esteacuteriles

Babeiro ou toalla

Auga

Tiras de medicioacuten de pH Medicioacuten do pH (proba de primeira lintildea) 5

Regra milimetrada ou fita meacutetrica

2212

2213

2214


11

2217

middot Antes da administracioacuten de medicamentos

middot Na alimentacioacuten continua polo menos unha vez cada 8 horas

A Verificar a marca da medicioacuten NOX eou medir a lonxitude externa da sonda e com-probar coincidencia co rexistrado no plan de coidados Meacutetodo de verificacioacuten secun-daria esta teacutecnica ten un valor limitado e soacute proporciona unha estimacioacuten de se o tubo se moveu pero non indica a posicioacuten da punta distal 6

B Aspirar contido gaacutestrico para avaliar as caracteriacutesticas do aspirado e medir o pH gaacutestrico con tiras reactivas A evidencia dun pH le 4 determinado con tiras reactivas confirma a correcta colocacioacuten da sonda no estoacutemago Un pH entre 4 e 55 pode ser indicativo de que a sonda se atope a nivel esofaacutexico e seriacutea necesario confirmar a posi-cioacuten correcta mediante radiografiacutea 7

C A verificacioacuten radioloacutexica tras a colocacioacuten da sonda nasogaacutestrica recomeacutendase para aqueles pacientes considerados de alto risco pacientes pediaacutetricos a unidade de coidados intensivos cardiacuteacos pacientes con alteracioacutens de nivel de conciencia e os pacientes con problemas na degluticioacuten6 e antes de iniciar a alimentacioacuten se indicacioacuten meacutedica

D No caso das gastrotomiacuteas e xexunostomiacuteas comprobar a suxeicioacuten

- Comprobar a permeabilidade da SNG ou de gastrostomiacutea irrigue a zona con auga a temperatura ambiente antes de iniciar a alimentacioacuten (nivel II)

- Comprobar a tolerancia verificando o residuo gaacutestrico (antes de cada subministracioacuten na alimentacioacuten intermitente e cada 8 horas na administracioacuten continua) 7

middot Se o residuo eacute entre 1502008 ml (nivel I) en adultos ou maior de 13 da toma en nenos reintroducir no estoacutemago para evitar que se produza un desequilibrio electro-liacutetico e esperar unha hora (duacuteas horas en pacientes criacuteticos) Volver a medir se persiste notificaraacuteselle ao meacutedico

middot Se o residuo eacute menor de 150 ml (nivel I) en adultos ou 13 da toma en nenos reintroducir no estoacutemago e administrar a alimentacioacuten segundo prescricioacuten

- Administrar a alimentacioacuten segundo o seguinte

ADMINISTRACIOacuteN INTERMITENTE

EN BOLO

A Administrar 30 ml de auga a temperatura ambiente antes de introducir a alimenta-cioacuten (nivel II) 8

B Cargar a xiringa coa NE e conectala ao extremo da sonda administrando o volume prescrito lentamente exercendo unha presioacuten constante sobre o eacutembolo

2215

2216


12

POR GRAVIDADE

A Administrar 30 ml de auga a temperatura ambiente antes de introducir a alimenta-cioacuten (nivel II)

B Colgar a bolsa ou frasco de NE a non maacuteis de 45 cm por riba da cabeza do paciente nun soporte ou pau de goteiro e conectar o extremo do equipo aacute sonda Cando o colec-tor se situacutea nunha posicioacuten excesivamente elevada aumenta a velocidade de fluxo a infusioacuten raacutepida pode provocar diarreaaspiracioacuten 8

C Abrir o regulador a un ritmo non superior a 20 mlminuto

ADMINISTRACIOacuteN EN PERFUSIOacuteN CONTINUA

A Colgar a bolsa de alimentacioacuten no soporte

B Conectar o sistema de infusioacuten ao extremo distal da sonda e programar na bomba de infusioacuten o ritmo e volume a infundir

- Administrar auga a temperatura ambiente segundo prescricioacuten tras cada toma na ad-ministracioacuten intermitente ou cada vez que se cambie a nutricioacuten na perfusioacuten continua (nivel II)

- Manter o paciente en posicioacuten de Fowler despois da administracioacuten da nutricioacuten en-teral durante 60 minutos para evitar complicacioacutens (broncoaspiracioacuten regurxitacioacutenhellip) (nivel I) 8

- Desbotar e recoller o material utilizado

- Retirar as luvas e lavado de mans rutineiro

53 Observacioacutens - Antes de iniciar a alimentacioacuten descartar a existencia de distensioacuten abdominal naacuteu-seas ou dor e ausencia de motilidade intestinal

- Observar o aspecto cor e consistencia da dieta e cambiala se se sospeita contamina-cioacuten A contaminacioacuten bacteriana da foacutermula de alimentacioacuten pode dar lugar a sepse pneumoniacutea e infeccioacutens do tracto urinario asiacute como problemas gastrointestinais (Grao A)

- En caso de obstrucioacuten lavar a sonda con auga morna

- En pacientes con intubacioacuten endotraqueal manter o neumotaponamento a unha pre-sioacuten constante de entre 20-30cm H2O para previr a pneumoniacutea nosocomial

- Nos pacientes coa motilidade gastrointestinal dubidosa a valoracioacuten do residuo gaacutes-trico deacutebese realizar cada catro horas se este eacute superior a 200 ml a alimentacioacuten debe ser revisada (Grao C)

2218

2219

22192220

22192221


13

- Almacenar a NE en lugar seco e protexido da luz Manter o envase a temperatura am-biente mentres non se abra Unha vez aberto utilizar inmediatamente ou gardar en ne-veira non maacuteis de 24 h apuntando no frasco ou na bolsa o diacutea e a hora en que se abriu

- Axitar antes de usar

- Administrar a NE a temperatura ambiente se se daacute friacutea pode provocar diarrea e se se administra quente pode alterar o produto

- A nutricioacuten enteral continua con bomba de infusioacuten reduce as molestias gastrointes-tinais permite a administracioacuten de maior volume de alimentos e favorece a tolerancia dixestiva cando a capacidade de absorcioacuten estaacute diminuiacuteda Non obstante a infusioacuten intermitente debe iniciarse tan pronto como sexa posible para manter o ciclo normal de alimentacioacuten (Grao A) En caso de perfusioacuten continua comprobarase o residuo gaacutestrico cada 4-8 horas para valorar a tolerancia Unha vez que tolere non seraacute necesario

- A auscultacioacuten da insuflacioacuten de aire como meacutetodo de comprobacioacuten da colocacioacuten da sonda pode inducir a erros perigosos e carece de fundamento cientiacutefico Este meacuteto-do non permite distinguir a colocacioacuten da sonda no pulmoacuten no esoacutefago no estoacutemago ou no intestino delgado Tameacuten son pouco fiables outros meacutetodos como a observacioacuten de siacutentomas respiratorios (tose incapacidade de falar) ou a colocacioacuten do estremo ex-terno da sonda dentro dun vaso para detectar a saiacuteda de burbullas de aire Non se debe utilizar ningunha destas abordaxes como meacutetodo principal de valoracioacuten da colocacioacuten correcta da sonda 9

- Introducir a alimentacioacuten gradualmente en canto a volume concentracioacuten e ritmo da perfusioacuten (con iso reduacutecese o risco de diarrea e a intolerancia gaacutestrica)

- A administracioacuten por gravidade adoita ser mellor tolerada xa que a infusioacuten se fai en periacuteodos superiores a 30 minutos

- Previamente ao inicio da NE en perfusioacuten continua comprobarase a tolerancia ad-ministrando 100 ml de auga a intervalos de 2-3 horas Se tolera comezar a nutricioacuten enteral

- Administracioacuten de auga a traveacutes da sonda segundo prescricioacuten Barre os residuos de foacutermula e prevense o crecemento bacteriano

- Cambiar o preparado da nutricioacuten enteral tendo en conta os tempos indicados no Anexo

- Manter a xiringa sempre limpa e no seu envoltorio lavaacutendoa con auga despois de administrar a alimentacioacuten

- Na perfusioacuten continua cambiarase o sistema cada 24 horas

- Deter a nutricioacuten antes do aseo do paciente

- Non mesturar medicacioacuten coa NE Lavar a sonda con auga antes e despois da admi-


14

nistracioacuten de medicamentos Utilizar preferentemente formas liacutequidas

- Non engadir auga ao envase da NE salvo naqueles preparados nos que estea espe-cificado

54 Rexistros Realizaranse no aplicativo informaacutetico GACELA IANUS na folla de enfermeriacutea ou en calquera outro sistema de rexistro co que conte a unidade

Deberase anotar a realizacioacuten da teacutecnica (diacutea hora tipo de alimentacioacuten pH do aspira-do) rexistro das incidencias (no caso de presentarse)

Rexistrar no plan de coidados doda paciente as accioacutens derivadas do procedemento

55 Avaliacioacuten e seguimento O presente documento seraacute actualizado no prazo de cinco anos ou cando a evidencia cientiacutefica poida afectar ao recollido no procedemento

RESPONSABILIDADESAs accioacutens derivadas da posta en praacutectica deste procedemento son responsabilidade do persoal sanitario do Servizo Galego de Sauacutede A dispontildeibilidade do procedemento e das ferramentas necesarias para a suacutea aplicacioacuten na praacutectica asistencial son responsa-bilidade da direccioacuten do centro sanitario

REFERENCIASTomaacuteronse como referencia os procedementos do CHUVI aprobados polo Comiteacute de Planificacioacuten e Coidados de Enfermariacutea e vixentes ata a data de aprobacioacuten do presente documento

PRD0202 Colocacioacuten de sonda nasogaacutestrica (SNG) Ed 00 Aprobado o 7 de abril de 2009

PRD0201b Nutricioacuten enteral por sonda (SNG) Ed 00 Aprobado o 27 de xullo de 2011

6 6

7 7


15

BIBLIOGRAFIacuteABibliografiacutea referenciada

1 Sharon Collier RD MEd Christopher Duggan MD MPH Enteral nutrition in infants and children [sede Web] A Laguna Fisterracom [actualizada o 15 de febreiro de 2013 acceso o 23 de abril de 2013] Dispontildeible en httpwwwuptodatecomcontentsente-ral-nutrition-ininfantsandchildrensource=search_resultampsearch=enteral+feedingampselec-tedTitle=47E150

2 Wikipedia la enciclopedia libre [acceso o 13 de xuntildeo de 2013] Dispontildeible en httpeswikipediaorgwikiNutricioacuten_enteral

3 Entrala Bueno A Morejoacuten Bootello E Sastre Gallego A Soporte Nutricional en el paciente oncoloacutegico Capiacutetulo XI Nutricioacuten enteral [acceso o 23 de abril de 2013] Dis-pontildeible en httpwwwseomorg-seomcms-images-stories-recursos-infopublico-publica-ciones-soporteNutricional-pdf-cap_11pdf

4 NANDA Internacional Diagnoacutesticos Enfermeros Definiciones y Clasificacioacuten 2009-2011 Editado por T Heather Herdman Elsevier 2010

5 Tara Lamont Catherine Beaumont Alan Fayaz Frances Healey y Col Control del em-plazamiento de la sonda nasogaacutestrica en adultos [Actualizada o 11 de agosto de 2011 [acceso o 29 de abril de 2013] Dispontildeible en BMJ 2011342d2586

6 Longo M Anne ldquoBest evidence nasogastric tube placement verificationrdquo JOURNAL OF PEDIATRIC NURSING 2011 26 (4) 373-6

7 Hanna G Phillips L Priest O Ni Z Improving the safety of nasogastric feeding tube insertion Developing guidelines for the safe verification of feeding tube position - a deci-sion analysis approach NHS Patient Safety Research Portfolio July 2010

8 Smith S Duell D Martin B Teacutecnicas de enfermariacutea cliacutenica Vol I 7ordf ed Madrid Pear-son 2009 p 663-673

9 Meacutetodos para determinar la colocacioacuten correcta de una sonda nasogaacutestrica tras su insercioacuten en pacientes adultos Best practice information sheet Reproducido del Best Practice 2010 14 (1) 1-4 Edicioacuten 29-5-2012 [Acceso o 2 de xaneiro de 2013] Dispontildei-ble en httpwwwjoannabriggseduau

10 C Pedroacuten-Giner JM Moreno-Villares J Dalmau-Serra y Comiteacute de Nutricioacuten de la Asociacioacuten Espantildeola de Pediatriacutea Foacutermulas de nutricioacuten enteral en pediatriacutea An Pediatr Contin 2011 9(4)209-23 209 [acceso o 25 de setembro de 2013] Dispontildeible en http

8 8


16

wwwaepedessitesdefaultfiles96-_alimentacion_enteralpdf

11 Journal of Parenteral and Enteral NutritionVol 33 nordm 2 MarchApril 2009

12 Sberna N Peacuterez M Medicacioacuten oral y nutricioacuten enteral Boletiacuten del Centro de Infor-macioacuten sobre Medicamentos Aacuterea de Farmacia Ano III nordm 17 2000


- Hospital Universitario Reina Sofiacutea Manual de procedimientos generales de enfermeriacutea Alimentacioacuten por sonda nasogaacutestrica y de gastrostomiacutea [actualizada o 27 de outubro de 2010 [acceso o 29 de abril de 2013]

- McCloskey J Bulechdck G Clasificacioacuten de intervencioacutens de enfermeriacutea (CIE) 3ordf ed Madrid Elsevier 2001

- Perry Potter Guiacutea cliacutenica de enfermariacutea Teacutecnicas e procedementos baacutesicos 4ordf ed 1998

- Enfermeriacutea 21 Teacutecnicas e procedementos de enfermariacutea Dispontildeible en httpwwwetecnicascom

- Teacutecnica de administracioacuten de medicamentos por sonda en pacientes con nutricioacuten enteral Servizo de Farmacia do Hospital Meixoeiro 2008

- Yuen Huey W Administracioacuten de medicamentos por sondas de acceso enteral Patient Care News 1997

- Matarese LE Gollschlich MM Nutricioacuten cliacutenica praacutectica Madrid Elsevier 2004

- Martin Tucker S Canobbio M Vargo Paquette E Fyfe Wells M ldquoNormas de coidados do pacienterdquo Guiacutea de planificacioacuten da praacutectica asistencial conxunta 6ordf ed Madrid Har-court Brace 1997 p 67-72

ANEXOSAnexo I Condicioacutens baacutesicas do tracto dixestivo e contraindicacioacutens da nutricioacuten enteral

CONDICIOacuteNS BAacuteSICAS DO TRACTO DIXESTIVO

- Presenza de peristaltismo

9 9


17

- Ausencia de impedimento mecaacutenico distal ao xexuacuten

- Capacidade de absorcioacuten intestinal abondo

- Conservacioacuten do reflexo nauseabundo e de tose

- Capacidade axeitada de baleirado gaacutestrico

A NUTRICIOacuteN ENTERAL ESTAacute CONTRAINDICADA EN PACIEN-TES CON 3

- Obstrucioacuten intestinal completa

- Iacuteleo adinaacutemico

- Hipomotilidade intestinal

- Diarreas severas (maacuteis de 5 deposicioacutensdiacutea ou maacuteis de 2 cun volume estimado de 100 ccdiacutea)

- Fiacutestulas dixestivas proximais nas fiacutestulas de alto deacutebito estaacute contraindicada a NE por sonda endogaacutestrica pero pode ser uacutetil a sonda de xexunostomiacutea

- Paciente en choque

- Pancreatite aguda severa

Anexo II Principais complicacioacutens da nutricioacuten enteral

Aspiracioacuten pola colocacioacuten incorrecta da sonda ou sobrealimentacioacuten (Grao C)

Obstrucioacuten da sonda por non se irrigar axeitadamente despois da administracioacuten de medicamentos

O estrinximento por balance negativo de liacutequidos alimentacioacuten inadecuada medica-cioacuten (Grao C)

Diarrea por alimentacioacuten inadecuada infeccioacuten e mala absorcioacuten intestinal velocidade excesiva de administracioacuten temperatura inadecuada e contaminacioacuten da alimentacioacuten (Grao A)

Desequilibrio de electroacutelitos por administracioacuten inadecuada ou por exceso ou defecto de liacutequidos e electroacutelitos (Grao C)

Hiperglicemia por diabetes ou administracioacuten da alimentacioacuten rapidamente


18

Naacuteuseas ou voacutemitos por colocacioacuten incorrecta da sonda e o posicionamento desta velocidade de infusioacuten demasiado raacutepida

O exceso de tose eou de moco

Distensioacuten abdominal maior oferta de nutrientes que capacidade de absorcioacuten Au-mento de residuo gaacutestrico gt200 signo de intolerancia gaacutestrica

Anexo III Foacutermulas de nutricioacuten enteral 10

As foacutermulas son os produtos dieteacuteticos constituiacutedos por unha mestura definida de ma-cro e micronutrientes e os moacutedulos son os preparados formados habitualmente por un soacute nutriente

Existen distintos tipos de foacutermulas para nutricioacuten enteral

Foacutermulas completas son aquelas nas que a cantidade e distribucioacuten dos seus compo-ntildeentes permiten utilizalas como uacutenica fonte nutricional Poderiacutean administrarse tameacuten como substituto parcial ou complemento da dieta do paciente As foacutermulas completas poden estar desentildeadas para aplicarse aacute poboacioacuten xeral ou ben para adecuarse aacutes al-teracioacutens metaboacutelicas e os requirimentos de nutrientes dunha enfermidade concreta Neste uacuteltimo caso contildeeacutecense como foacutermulas especiacuteficas

Foacutermulas incompletas son aquelas cuxa composicioacuten non eacute adecuada para servir de alimento exclusivo O termo habitualmente usado para denominalas eacute o de suplemen-tos e sempre deben usarse ademais da alimentacioacuten ordinaria

Moacutedulos constituiacutedos por nutrientes illados A combinacioacuten de varios moacutedulos permite obter unha dieta enteral completa Estaacuten indicados para enriquecer a dieta nun deter-minado nutriente ou para a preparacioacuten de axudas modulares Os moacutedulos poderiacutean considerarse tameacuten como un tipo de foacutermula incompleta

CLASIFICACIOacuteN DAS FOacuteRMULAS COMPLETAS

SEGUNDO A FORMA QUIacuteMICA DO COMPONtildeENTE PROTEICO

Foacutermulas polimeacutericas constituiacutedas por proteiacutenas enteiras Indicacioacuten ao estar com-posta por proteiacutenas enteiras estaacuten indicadas nos pacientes cunha funcioacuten gastroin-testinal minimamente afectada ou indemne O seu baixo contido en lactosa que as fai clinicamente libres do dito disacaacuterido permite a suacutea administracioacuten nas persoas con intolerancia racial ou tipo adulto aacute lactosa Estaacuten contraindicadas nos pacientes con galactosemia Os preparados saborizados con adicioacuten de sacarosa non deben adminis-trarse nos pacientes intolerantes aacute sacarosa-isomaltosa


19

Foacutermulas oligomeacutericas ou peptiacutedicas cuxa proteiacutena estaacute hidrolizada Indicacioacuten as foacutermulas oligomeacutericas ademais de proteiacutenas hidrolizadas incorporan no seu corpo gra-xo cantidades variables de MCT polo que se administran nos casos en que a funcioacuten dixestiva estaacute alterada e tameacuten cando existe alerxia a proteiacutenas de leite de vaca Neste uacuteltimo caso hai que asegurarse da idoneidade do hidrolizado que ha de ser extenso

Foacutermulas elementais con achega exclusiva de aminoaacutecidos Son as que contentildeen L-AMINOAacuteCIDOS de siacutentese Estaacuten indicadas nos cadros dixestivos que non responden ao uso de foacutermulas oligomeacutericas Contildeeacutecese dende hai moito tempo que a absorcioacuten dos dipeacuteptidos eacute mellor que a dos aminoaacutecidos libres equivalentes 19 e que esta capaci-dade se manteacuten nas enfermidades gastrointestinais Polo dito motivo parece razoable pensar que as foacutermulas elementais sen poder alerxeacutenico actuariacutean nestes casos con-trolando os siacutentomas derivados da sensibilizacioacuten alimentaria

SEGUNDO A CANTIDADE DE PROTEIacuteNAS

Foacutermulas normoproteicas cuxa proporcioacuten de proteiacutenas eacute igual ou inferior ao 18 do valor caloriacutefico total

Foacutermulas hiperproteicas nas que o contido proteico eacute superior ao 18 do valor calo-riacutefico total

A clasificacioacuten das foacutermulas en normo e hiperproteicas tentildeen como base os usos e definicioacutens dos adultos De feito as recomendacioacutens do contido proteico da dieta nos nenos oscila entre o 5 e o 6 do valor caloriacutefico total (VCT) da inxestioacuten nos nenos ali-mentados exclusivamente ao peito ata o 15-16 -16 maacuteis tarde

Todas as foacutermulas clasificadas como pediaacutetricas son normoproteicas Soacute en situacioacutens moi concretas de nenos maiores en estados cataboacutelicos estaraacuten indicados os prepara-dos hiperproteicos usados nos adultos

SEGUNDO A DENSIDADE CALOacuteRICA

Foacutermulas hipocaloacutericas (lt 09 kcalml) As foacutermulas de NE hipocaloacutericas (cuxo con-tido eacute lt09 kcalml) estariacutean indicadas naqueles pacientes nos que existe unha dimi-nucioacuten das necesidades enerxeacuteticas condicionadas principalmente pola limitacioacuten da actividade fiacutesica (pacientes sen deambulacioacuten) Neles a administracioacuten de foacutermulas isocaloacutericas ao volume suficiente para facer fronte aacutes suacuteas necesidades de liacutequidos micronutrientes e proteiacutenas condicionariacutea o desenvolvemento de obesidade Non existe no momento actual ningunha foacutermula pediaacutetrica comercializada que responda a este criterio

Foacutermulas normocaloacutericas (09 ndash 11 kcalml) As foacutermulas normocaloacutericas estariacutean


20

indi cadas na maioriacutea dos pacientes

Foacutermulas hipercaloacutericas (gt 11 kcalml) As foacutermulas hipercaloacutericas estariacutean indica das nos casos de aumento das necesidades ben por aumento do gasto do paciente ou pola necesidade de recuperar un estado de desnutricioacuten sendo primordial nestes casos ase-gurar a achega de liacutequidos Estes preparados tameacuten se administran naqueles enfermos que precisan restricioacuten de liacutequidos

OUTRAS CARACTERIacuteSTICAS

Osmolaridad

Isotoacutenicas lt 350mOsml de auga

Hipertoacutenicas gt 550 mOsml de auga

Adicioacuten ou non de fibra

As foacutermulas especiais pensadas para lles facer fronte aos requirimentos de pacientes con determinados tipos de enfermidades (insuficiencia respiratoria renal hepaacutetica hi-perglicemiadiabetes inmunodepresioacuten cancro) desenvolveacuteronse principalmente para o seu uso en adultos e a maioriacutea delas non demostraron con certeza que o seu uso sexa superior en efectividade aacutes foacutermulas convencionais aiacutenda que non hai estudos ben desentildeados En pediatriacutea soacute existen produtos para insuficiencia renal e hepaacutetica

Anexo IV Tempos maacuteximos recomendados de suspensioacuten das foacutermulas nos colectores aacute cabeceira do paciente 11

4

Foacutermula esteacuteril en sistema aberto (neonatos)

Foacutermula en po non esteacuteril

Aditivos non esteacuteriles

Leite materno

8 Foacutermula esteacuteril en sistema aberto

12 Foacutermula esteacuteril en sistema aberto (NE domiciliaria)

24 36 o 48 Foacutermula esteacuteril en sistema pechado (consultar indi-cacioacutens do fabricante)

Valoracioacuten de resultados da temperatura corporalHORASFOacuteRMULAS

Nutitioacuten Practice Recomendations (Aspen 2009)


21

Anexo V Administracioacuten de medicamentos por sonda en pacientes con nutricioacuten enteral 12

- Seguir as recomendacioacutens en canto a modo de administracioacuten respecto aacute nutricioacuten en-teral para evitar interaccioacutens faacutermaco-nutricioacuten Con alguacutens medicamentos eacute necesario interromper a dieta antes e despois da administracioacuten do medicamento

- Lavar a sonda con 15-30 ml (5-20 ml en nenos dependendo do peso e patoloxiacutea) de auga antes e despois da administracioacuten de cada faacutermaco para evitar incompatibilida-des previr a obstrucioacuten da sonda e asegurar que todo o faacutermaco eacute administrado (Grao C)

- No caso de ter que administrar maacuteis dun faacutermaco ao mesmo paciente non deben disolverse xuntos Cada medicamento disolverase e administrarase por separado la-vando a sonda con 10cc de auga tras cada un deles No caso de formas farmaceacuteuticas liacutequidas recomeacutendase administrar primeiro as formulacioacutens de menor viscosidade e a continuacioacuten as de maior viscosidade

- Non engadir medicacioacuten aacute bolsa de nutricioacuten enteral (Grao C)

- A auga utilizada para disolver os medicamentos debe estar a temperatura ambiente ou lixeiramente morna

- Non administrar nunca por sonda comprimidos mastigables de liberacioacuten retard de administracioacuten bucal ou sublingual con cuberta enteacuterica ou con cuberta pelicular

- Preparacioacuten da medicacioacuten

middot Comprimidos trituralos e disolvelos en 15-30 cc de auga (entre 5-20 ml en nenos dependendo do peso)

middot Caacutepsulas duras abrir e disolver o contido en 15-30 cc de auga (entre 5-20 ml en nenos dependendo do peso)

middot Caacutepsulas brandas extraer o contido cunha xiringa e mesturalo con 15-30cc de auga (entre 5-20 ml en nenos dependendo do peso)

middot Caacutepsulas que contentildean microcaacutepsulas abrir a caacutepsula e mesturar o contido con 30cc de auga (entre 5-20 ml en nenos dependendo do peso) NON TRITURAR

middot Xaropes solucioacutens e suspensioacutens diluiacuter en 30-50 cc de auga (entre 5-20 ml en nenos dependendo do peso)


22

Anexo VI Diagrama de fluxo

PREPARACIOacuteN PREVIA


23

ADMINISTRACIOacuteN DA NUTRICIOacuteN ENTERALANTES DA ADMINISTRACIOacuteN DA NUTRICIOacuteN ENTERAL

ADMINISTRACIOacuteN DA NUTRICIOacuteN ENTERAL


24

DESPOIS DA ADMINISTRACIOacuteN DA NUTRICIOacuteN ENTERAL

Procedementos

Asistencia Sanitaria

D

Servizo Galego de Sauacutede

49

PROCEDEMENTOS DE ENFERMERIacuteA

Conselleriacutea de SanidadeServizo Galego de Sauacutede

Direccioacuten Xeral de Asistencia Sanitaria

Santiago de Compostela 2015

Xunta de Galicia 2015 Procedementos de enfermeriacutea

Esta obra estaacute dispontildeible para a suacutea consulta e descarga na seguinte ligazoacuten httpwwwsergasesA-nosa-organizacionPublicacioacutens-da-Organizacioacuten

Esta obra distribuacuteese cunha licenza AtribucioacutenndashNon comercial-CompartirIgual 40 Internacional de Creative Commons (CC BY-NC-SA 40) Para ver una copia da licenza visite

httpscreativecommonsorglicensesby-nc-sa40deedgl




AUTORES














COLABORADORES


6

7

16

9

9

10

12

14

14

1 12 23 3

4 4

5 5

6 67 78 8

XUSTIFICACIOacuteN









52 Procedemento


54 Rexistros


RESPONSABILIDADES

REFERENCIAS



ANEXOS

9

15

16

14

14

15

9 9

8








7










cm centiacutemetro



GI gastrointestinal


8


ml miliacutemetro




PI principio activo







3 3


9

4 4

Di

















10

228

229

2210

2211
















224

225

226

227

1

222

223


Babeiro ou toalla

Auga



2212

2213

2214


11

2217













EN BOLO



2215

2216


12

POR GRAVIDADE
















2218

2219

22192220

22192221


13
















14











6 6

7 7


15












8 8


16
















9 9


17





















18














19












20




Osmolaridad






4




Leite materno







21















22




23




24


Procedementos


D


49




AUTORES














COLABORADORES


6

7

16

9

9

10

12

14

14

1 12 23 3

4 4

5 5

6 67 78 8

XUSTIFICACIOacuteN









52 Procedemento


54 Rexistros


RESPONSABILIDADES

REFERENCIAS



ANEXOS

9

15

16

14

14

15

9 9

8








7










cm centiacutemetro



GI gastrointestinal


8


ml miliacutemetro




PI principio activo







3 3


9

4 4

Di

















10

228

229

2210

2211
















224

225

226

227

1

222

223


Babeiro ou toalla

Auga



2212

2213

2214


11

2217













EN BOLO



2215

2216


12

POR GRAVIDADE
















2218

2219

22192220

22192221


13
















14











6 6

7 7


15












8 8


16
















9 9


17





















18














19












20




Osmolaridad






4




Leite materno







21















22




23




24


Procedementos


D


49

6

7

16

9

9

10

12

14

14

1 12 23 3

4 4

5 5

6 67 78 8

XUSTIFICACIOacuteN









52 Procedemento


54 Rexistros


RESPONSABILIDADES

REFERENCIAS



ANEXOS

9

15

16

14

14

15

9 9

8








7










cm centiacutemetro



GI gastrointestinal


8


ml miliacutemetro




PI principio activo







3 3


9

4 4

Di

















10

228

229

2210

2211
















224

225

226

227

1

222

223


Babeiro ou toalla

Auga



2212

2213

2214


11

2217













EN BOLO



2215

2216


12

POR GRAVIDADE
















2218

2219

22192220

22192221


13
















14











6 6

7 7


15












8 8


16
















9 9


17





















18














19












20




Osmolaridad






4




Leite materno







21















22




23




24


Procedementos


D


49








7










cm centiacutemetro



GI gastrointestinal


8


ml miliacutemetro




PI principio activo







3 3


9

4 4

Di

















10

228

229

2210

2211
















224

225

226

227

1

222

223


Babeiro ou toalla

Auga



2212

2213

2214


11

2217













EN BOLO



2215

2216


12

POR GRAVIDADE
















2218

2219

22192220

22192221


13
















14











6 6

7 7


15












8 8


16
















9 9


17





















18














19












20




Osmolaridad






4




Leite materno







21















22




23




24


Procedementos


D


49


8


ml miliacutemetro




PI principio activo







3 3


9

4 4

Di

















10

228

229

2210

2211
















224

225

226

227

1

222

223


Babeiro ou toalla

Auga



2212

2213

2214


11

2217













EN BOLO



2215

2216


12

POR GRAVIDADE
















2218

2219

22192220

22192221


13
















14











6 6

7 7


15












8 8


16
















9 9


17





















18














19












20




Osmolaridad






4




Leite materno







21















22




23




24


Procedementos


D


49


9

4 4

Di

















10

228

229

2210

2211
















224

225

226

227

1

222

223


Babeiro ou toalla

Auga



2212

2213

2214


11

2217













EN BOLO



2215

2216


12

POR GRAVIDADE
















2218

2219

22192220

22192221


13
















14











6 6

7 7


15












8 8


16
















9 9


17





















18














19












20




Osmolaridad






4




Leite materno







21















22




23




24


Procedementos


D


49


10

228

229

2210

2211
















224

225

226

227

1

222

223


Babeiro ou toalla

Auga



2212

2213

2214


11

2217













EN BOLO



2215

2216


12

POR GRAVIDADE
















2218

2219

22192220

22192221


13
















14











6 6

7 7


15












8 8


16
















9 9


17





















18














19












20




Osmolaridad






4




Leite materno







21















22




23




24


Procedementos


D


49


11

2217













EN BOLO



2215

2216


12

POR GRAVIDADE
















2218

2219

22192220

22192221


13
















14











6 6

7 7


15












8 8


16
















9 9


17





















18














19












20




Osmolaridad






4




Leite materno







21















22




23




24


Procedementos


D


49


12

POR GRAVIDADE
















2218

2219

22192220

22192221


13
















14











6 6

7 7


15












8 8


16
















9 9


17





















18














19












20




Osmolaridad






4




Leite materno







21















22




23




24


Procedementos


D


49


13
















14











6 6

7 7


15












8 8


16
















9 9


17





















18














19












20




Osmolaridad






4




Leite materno







21















22




23




24


Procedementos


D


49


14











6 6

7 7


15












8 8


16
















9 9


17





















18














19












20




Osmolaridad






4




Leite materno







21















22




23




24


Procedementos


D


49


15












8 8


16
















9 9


17





















18














19












20




Osmolaridad






4




Leite materno







21















22




23




24


Procedementos


D


49


16
















9 9


17





















18














19












20




Osmolaridad






4




Leite materno







21















22




23




24


Procedementos


D


49


17





















18














19












20




Osmolaridad






4




Leite materno







21















22




23




24


Procedementos


D


49


18














19












20




Osmolaridad






4




Leite materno







21















22




23




24


Procedementos


D


49


19












20




Osmolaridad






4




Leite materno







21















22




23




24


Procedementos


D


49


20




Osmolaridad






4




Leite materno







21















22




23




24


Procedementos


D


49


21















22




23




24


Procedementos


D


49


22




23




24


Procedementos


D


49


23




24


Procedementos


D


49


24


Procedementos


D


49

Procedementos


D


49

PROCEDEMENTO DE ADMINISTRACIÓN DA NUTRICIÓN … · oral pódese mellorar ofrecendo alimentos...

Documents

Transcript of PROCEDEMENTO DE ADMINISTRACIÓN DA NUTRICIÓN … · oral pódese mellorar ofrecendo alimentos...