PREST DAGO DENA - Berria · Erresuma Batua, Ka-nada, Brasil eta Japonia. Egutegia Lehen fasea....

PARTE HARTZAILEAKERREFUXIATUEN TALDEBAT, ESTREINAKOZ

EUSKAL KIROLARIAKZORTZI ERRUGBILARIDAUDE RION

2. ORRIALDEA 8. ORRIALDEA

RURREZKODOLUMINAKAmagoia Iban

Banderagileak

Aspaldi, oso aspaldi,Olinpiar Jokoekgerrak geldiaraztenzituzten, su-etena

izenpetzen zutelako lehiara atle-tak bidaltzen zituzten hiri-esta-tuek. Hainbeste zibilizatu garaordutik, gerrak geldiarazita ez,hamar gerra errefuxiaturi kolo-retako bost uztairen atzetik des-filarazita sentitzen gara ondo,besteren miseria eragiten duengure nagusikeria miserableare-kin bakean. Gizalege deitzen

diogu. Kirol lege ere bai, zen-baitetan. Inkontzienteak sala-tzen gaitu, baina, kirol nor-gehiagokak ere hizkeramistiko-gerlariz kontatzen.Kirola ez da gerrarekin nahastubehar, baina. Ezta politikarekinere. Horregatik eduki zuenAdolf Hitlerrek bere ametsnazia mundu osoari erakustekoplaza olinpiarra, 1936an —eske-rrak Jesse Owensen marka bel-tzek mututu zuten NOB Nazio-arteko Olinpiar Batzordeak

nazionalsozialismoari oparitu-tako bozgorailu zikin hura—.

Ezetz, kirola ez dela politikare-kin nahastu behar. Horregatikgidatu zuen NOB 1980tik2001era bitartean falangistafrankista ezagun batek: Juan An-tonio Samaranchek. Eskuinarenpolitikak inoiz ez direlako politi-ka izan, halabeharra baizik, etaSamaranchen ekarpena ere ezzelako politika izan berez, nazio-arteko kirola baizik. Etiopia,Kongoko Errepublika Demokra-

tikoa, Hego Sudan eta Siriakoiheslariak NOBren banderapeanagertzea bezain kirola. Palestina-ko, Saharako, Yemengo eta aus-kalo zenbat gerla ezkutatutakoerrefuxiatuak bandera horrekinez biltzea bezain kirola.

Israelek kirol legez eragotzi dioPalestinako olinpiar taldeko bu-ruari, Issam Qixtari, Gazatik irte-tea. Kirola ez delako politika, etabanderak trapu hutsak direlako.

Doluminak. Gezurrezkoak.Banderagileei.

PREST DAGO DENA

BERRIA OSTIRALA, 2016KO ABUZTUAREN 5A

EUSKAL HERRIKOGAUEKO HAMAIKETANHASIKO DEN EKITALDI BATEZEKINGO DIETE, GAUR, RIO DE JANEIROKO OLINPIAR JOKOEI

9. ORRIALDEA

FE

RN

AN

DO

BIZ

ER

RA

JR

/ E

FE

Arrazoi ona zela iruditzen zitzaidan![barrez]. Ikusi nuen zazpiko selek-zioan tokia izan nezakeela, Riora jo-ateko aukera, eta ez nuen bi aldizpentsatu. Esan nion: «Ama, barka-tu, baina aurten errugbian jarrikodut arreta, eta hurrengo urtean se-gituko dut ikasten».«Ama, barkatu», diozu, baina

zuen etxean errugbia zainetan

duzue.

Bai, nire aita errugbilari izanda-koa da, baitta Ordiziako eskolakoentrenatzailea ere. Besteak beste,ni entrenatu ninduen. Nire bi osa-bek pisu handia izan zuten Ordi-ziako errugbi klubean.Alegia, zuri baloia abizenarekin

batera iritsi zitzaizun.

Ez, ez... Izan nuen hauta-tzeko aukera; begira nireahizpa, bestela. Gero be-ra etorri da errugbira. Ni-re anaiak ere klubean jo-katzen du, eta harekinentrenatzen hasi nin-

tzen. Anaiaren lagunekin joka-tzen nuen 16 urte bete arte, bainahortik aurrera ezin nuen mutile-kin jokatu, eta Hernanira joannintzen, emakumezkoen taldera.Handik, Baionara, Frantziako 18urtetik beherako liga jokatzera,eta azken denboraldian INEF tal-dean, Bartzelonan; liga irabazidugu, gainera. 19 urte dituzu, bai-na zure bizitzan errugbia baino ezdago. Nire bizia nahiko bitxia da,nire adineko beste norbaitekin al-deratuta. Bizkor heldu behar izandut, bakarrik bizi, jende heldua-goarekin egon... Horrek bizia al-datzen dizu, baina oso pozik nagodudan biziarekin, eta uste dut sa-krifizioari etekina atera diodala.

Orain dela bi urte, igandean en-trenamendua bazegoen, ezin nin-tzen lagunekin parrandan irten,eta, orduan, haserretu egiten nin-tzen, eta aitari esaten nion: «Ba-da, nik festara irten nahi dut».Baina segituan konturatzen zarazenbat eman behar diozun kirolhoni, eta zenbat sakrifizio eginbehar diren. Zeelanda Berria, Frantzia eta

Kenya dituzue multzoan. Kenya

atzea uztea al da helburua?

Zeelanda Berria eta Frantzia aur-kari oso gogorrak dira, baina jo-katu egin behar da. Kenya ereezagutzen dugu, jokatu dugulakoelkarren aurka, eta ondo irabaziizan diegu. Helburua seigarrenizatea da, munduko serietan lortuizan dugulako postu hori. Bestela,diploma. Ezustekoren bat emandezakegual uste dut. Zer moduz taldean? Lotsagabe-

ena omen zara...

Ez, lotsagabea ez, aurrera egitenduena, baizik. Gazteena naiz, gaz-teenetan bigarrenak baino lauurte gutxiago ditut. Oro har, taldebeteranoa da gurea eta Ipotxadeitzen didate. Nire ahizpak dira,eta zelai barruan zein kanpoan la-guntzen naute. Oso gustura nago. Kiroletik arlotik kanpo zerbai-

tek ilusioa egiten al dizu?

2014an 18 urtetik beherakoen jo-koetan egon nintzen, Nanjinen(Txina), eta atletismoa ikustea ha-rrigarria izan zen. Brasilen, gusta-tuko litzaidake Usain Bolten las-terketa bat ikustea, edo errelebo-ak. Atletismoa ikusi nahiko nuke. Argazkirik eskatzeko asmorik?

Aukera badut, eta norbait ezagu-na bada, eskatuko diot, bai.

ANDONI CANELLADA / ARGAZKI PRESS

EMAKUMEZKOAK

Lehen fasea ligaxka sistemarekin

jokatuko dute. Lehen biak eta hiru-

garren sailkatu direnetako bi one-

nak sartuko dira final-laurdenetan.

Euskal jokalariak

Espainia. Barbara Pla (Bartzelona,

1983); Angela del Pan (Bilbo, 1985)

eta Amaia Erbina (Ordizia, 1997).

Frantzia. Lauriane Lissar (Baigo-

rri, 1992). Ordezko gisa.

Lehen faseko multzoak

A multzoa. Australia, AEB, Fiji eta

Kolonbia.

B multzoa. Zeelanda Berria, Fran-

tzia, Espainia eta Kenya.

C multzoa. Erresuma Batua, Ka-

nada, Brasil eta Japonia.

Egutegia

Lehen fasea. Abuztuak 6 eta 7.

Kanporaketak. Abuztuak 7 eta 8.

Euskal herritarren partidak.

Abuztuak 7: Frantzia-Espainia

(16:00); Frantzia-Kenya (21:00);

Zeelanda Berria-Espainia (21:30).

Abuztuak 8: Espainia-Kenya

(16:00); Frantzia-Zeelanda Berria

(11:30).

d

ERRUGBIA BERRIA

Ostirala, 2016ko abuztuaren 5a

I. Magro Eizmendi Rio de JaneiroBerriemaile berezia

Ez dago munduan Amaia Urbina-ri (Ordizia, Gipuzkoa, 1996) aur-pegiko irribarrea ezabatuko dio-nik. Pozik dago, ez du ezkutatzen:berarengatik, etxekoengatik,bere kirolarengatik... 19 urte bai-no ez ditu, eta jokoetan egoteaknerabezaroko sakrifizio guztiakgoxatu dizkio. Orain emaitza onabaino ez da falta. «Espainiakezustekoak eman ditu, eta Rionere emango dugu». Horra abisua. Urteko helburua Rioko Olinpiar

Jokoetarako sailkatzea zen?

Bai. Zalantzarik gabe. Iaztik ge-nuen argi. Ezin duzue imajinatuzer-nolako lana egin behar izandugun hona iristeko. Bagenekiensailkatzea zaila izango zela, lehenlau aukerak munduko serietanbanatzen zirelako, eta hori lortzeaoso zaila zen, besteak beste, Zee-landa Berria eta Australia taldeakariko zirelako. Azkeneko uneansailkatu ginen, baina bidea hauizan da: lana, lana eta lana.Emakumezkoen errugbiak era-

kusleihoa on bat lortu du Olin-

piar Jokoetan.

Kirol berria da Olinpiar Jokoetan,eta ikusleak harritu egingo direlauste dut. Kirol dinamikoa da, etagustura hartuko du jendeak.Emakumezko errugbiarentzat al-daketa oso handia izango delauste dut. Olinpiar Jokoak munduguztian ikusten dira, eta uste dutnabarituko dela probatzera ani-matuko diren neska kopuruan. Euskal Herrian gizonezkoen

errugbiak gora egin du. Emaku-

mezkoetan, aldiz, ez hainbeste.

Hala da. Egia esan, Euskal He-rrian errugbiak gero eta oihar-tzun handiagoa du, baina emaku-mezkoena ez hainbeste. Tamalez,talde gutxi daude. Nik uste dut jo-koei esker emakume gehiagokezagutuko dutela errugbia. Nikeredua etxean daukat, nire ahiz-pa gaztearena. Orain 15 urte ditu,eta, duela gutxira arte, saskiba-loian jokatzen zuen, eta jarraitu-ko du; baina ni jokatzen ikustea-ren poderioz, probatu egin du, etaorain pila bat gustatzen zaio. Ni-rekin, anaiarekin, aitarekin... jo-katzen du, eta probatu du 18 urte-tik beherakoen Euskadiko selek-zioarekin. Maitemindu egin daerrugbiarekin.

Nola hartu dute etxean?

Emozioa handia izan da. EtxekoakDublinera etorri ziren atariko tor-neoa ikustera. Bostak geundenhan, eta elkar besarkatuta ospatugenuen, hunkituta... Familia lor-pen bat izan da hau. Deialdian nen-goela ziurtatu genuenean ere ber-din ospatu genuen. Deialdia jasonuenean, hiru aldiz irakurri nuenmezua, eta, azkenean, ikusi nuenegia zela. Oso pozik gaude denok.Riokoa etxetik ikusiko dute, horioso urrutik dago. Errugbian jokatu besterik ez

duzu egiten?

Abendutik aurrera, bakarrik errug-bian jokatu dut. Ikasketak albo ba-tera utzi ditut, baina hil batzuetara-ko; udazkenean, ekingo diet atzera.

GIZONEZKOAK

Euskal jokalariak

Espainia. Igor Genua (Hernani,

Gipuzkoa, 1988); Ignacio Martin

(Donostia, 1983); Pablo Feijoo

(Donostia, 1982).

Frantzia. Vincent Iñigo (Baiona,

1983).


A multzoa. Fiji, AEB, Argentina eta

Brasil.

B multzoa. Hegoafrika, Australia,

Frantzia eta Espainia.

C multzoa. Zeelanda Berria, Erre-

suma Batua, Kenya eta Japonia.

Egutegia

Lehen fasea. Abuztuak 9 eta 10.

Kanporaketak. Abuztuak 10 eta

11.

Euskal Herritarren partidak.

Abuztuak 9: Australia-Frantzia

(16:00); Hegoafrika-Espainia

(16:30); Australia-Espainia (21:00)

eta Hegoafrika-Frantzia (21:30)

Abuztuak 10: Frantzia-Espainia

(16:00).

«Jokoek emakumezkoenerrugbia aldatuko dutela ustedut. Probatzera animatuko denneska kopuruan nabarituko da»

«Familialorpena izan

da hau»Amaia Erbina b Errugbi jokalaria

Etxetik datorkio errugbia, eta, 19urterekin, Olinpiar Jokoetan dago.

Ilusioa dario, eta pozik dago, Jokoekemakumezkoen errugbiari mesede

handia egingo diotela uste duelako.

2 b RIO16

RIO16 b 3BERRIA


I. M. E. Rio de JaneiroBerriemaile berezia

Sukaldari fina ez deladio Igor Genuak(Hernani, Gipuzkoa,1988), baina «mol-datzen» dela. «Za-

po a olioa errean egiteko ez da as-korik jakin behar, edo parrilan,hor hobeto moldatzen naiz. Osta-laritza esklaboa da, baina sei urte-tatik nabil hemen, eta gustukodut. Egunean 12-14 ordu egin be-har dituzu lan, baina, dena ondoirteten denean, gauza handia da.Horretan, badauka antza errug-biarekin». Ezin Genuak errugbia-rekin alderaketa egin gabe utzi.

Saretxo jatetxeko sukaldetikmintzo da Genua. Goiza da, etagarbi-garbi dago, kirofanoa diru-

di. Genuaren familiak Hernanin,Santa Barbara auzoan, duen jate-txea da. Haren bikotekideak erehan egiten du lan. Igorren ama so-lasaldia entzuten ari da, eta semeakroketa biltzen ere oso trebea delagoraipatu du. Lotsatu du semea.«Etxeko negozioan denetarikegin behar duzu: sukaldari, zerbi-tzarik garbitu, enkarguak egin...Dena den, zaila da errugbiarekinuztartzea. Azken urtean etxera biastez etortzea egokitu zaidaneanentrenamendu errutina jarraitubehar izan dut, eta zaila egiten da.Esan nezake ez dut lan egingo etakito, baina albokoak lanean ikus-ten badituzu ezin duzu utzi. Eta,alderantziz, ez bazara entrena-tzen, berriz ere selekzioarekin jo-katzen duzunean nabaritu egitenda».

Azken urtea oso gogorroa izande Genuarentzat, bolada oso luze-ak egin baititu etxetik kanpo Es-painiako zazpiko errugbi selek-zioarekin. «Etxekoei eskertu be-harrean nago. Gurasoak, bikote-kidea, hemen daude egunero, eu-ren ahaleginagatik ez balitz nikbadakit ezingo nukeela bizitzahau egin. Beti hala izan da, Madri-lera, Valentziara... Amak beti esandit: ‘Aprobetxatu orain, hamarurte barru ezingo duzu eta’».

Genuak azken urtean zazpikoeta hamabosteko errugbia uztar-tu ditu. Harro dio Hernani errugbitaldeko harrobiko fruitu dela, etahan dihardu oraindik ere. «Fami-lia bat da». Lehen taldean joka-tzen du, gazteak entrenatu izanditu, eta ezaguna da bere jeinu bi-ziarengatik. Genuak ez du ahaztujokoetarako sailkatu zenean he-rrikoek eta taldekideek egin zio-ten harrera, eta sanjoanetan he-rrian jasotako zorion guztiak.Une gozoak izan ziren, urte gogo-

rra gozatzeko, selekzioaren dizi-plina eta dedikazioa oso zorrotzabaita.

Espainiarekin munduko serie-ak jokatzen hasi zenerako maki-na bat hegazkin hartua zen, etaherrialde askotan jokatua. Ge-nuak buruz daki zerrenda: «De-buta Australian egin nuen, pen-tsa, Ingalaterraren aurka! Geroezagutu nituen Zeelanda Berria,Dubai, Hegoafrika, Txile, Uru-guai, Hong Kong, Kenya, Las Ve-gas...». Ez da gutxi, maleta egiteaasko kostatzen zaiola onartzenduen kirolari batentzat.

Zerrendari Fiji gehitu behardio, han egin baitzuten sailkatzetorneorako prestaketa. Hura ezdu erraz ahaztuko. «Hilabeteegin genuen han, eta zikloiak as-tindu gintuen. Zorionez, ez zen gugeunden tokiaren gainetik pasa-tu, baina nabaritu genuen. Zuhai-tzak bota zituen, etxeak birrin-du... Zakuak lurrez bete beharizan genituen gure hotela babes-teko». Hondamendia gertutikikusi arren, hango biztanleek ha-rritu zuten. «Harrigarria da eu-ren izaera. Etxeak ez ziren ososendoak, baina dena galdu berrieta beti baikor ziren». Torneo batjokatu zuten han kaltetuentzatsos pixka bat biltzeko, Fijiko tal-deen aurka: poliziarena, armada-rena... «Hangoak gure alde zeu-den, eta irabazi egin genuen».

Fijitik gogoan duen beste gauzaentrenamendu saio gogorrakdira: hondartzan, pisuekin...Fruitua eman zuten, Espainiaezusteko handia emanda sailkatubaitzen. Olinpiar Jokoetako atari-koa irabazi zuen, besteak beste,Irlanda, Errusia eta Samoa kan-poratuta. «Hilabete lehenagoMunduko serietako torneo batirabazi zuen Samoak. FutboleanZeelanda Berriak Espainia kan-poratzea bezalakoa litzateke. Bai-na tira, zazpiko errugbian ezuste-ak ohikoak izaten dira».

Azken segundoan irabazi zio-ten, Ignacio Martin donostiarrakeginiko entseguarekin. «Sekula-ko poza izan zen, titulu bat irabaz-tea bezala, baina garaipen hura ezzen amaiera, hasiera baizik».

Jokoetarako sailkatzeak gazi-gozoak sendatzen ditu, eta hanaurkari oso gogorrak egokituzaizkie: Hegoafrika, Australia etaFrantzia. «Frantziari irabazi izandiogu. Beste biei, berriz, inoiz ez.Baina, lehen esan dudan bezala,ezustekoak ohikoak dira kirol ho-netan». Ez dio postuari begiratunahi, jokoen esperientzia bizinahi du Genuak, eta pozik itzuli-ko da, sinetsita dagoelako jokoekmesede handia egingo diotelaerrugbiaren hazkundeari.

SUKALDEAN

IKASITAKOA

Igor Genua, Hernaniko Saretxo jatetxeko sukaldean. Han egiten du lan, familiarekin eta bikotekidearekin. A. CANELLADA / ARP

Asko zor diet gurasoei,bikotekideari... Eurenahaleginagatik ez balitz,nik ezingo nuke bizitza hau egin»

«Hilabeteko prestaketaegin genuen Fijin, etazikloiak astindu gintuen.Harrigarria da hangoenbaikortasuna»Igor GenuaErrugbi jokalaria

‘‘

I. M. E. Rio de JaneiroBerriemaile berezia

Errugbia da Rioko Olinpiar Joko-etako berritasun handienetakobat. Zazpi jokalariko modalitateaberria da olinpiar egitarauan, bai-na errugbia ez, lautan jokatu bai-ta: 1900ean Parisen, 1908an Lon-dresen, 1920ean Anberesen eta1924an Parisen. 92 urte joan dira,beraz, errugbia presen izan zenazken alditik. Horregatik, Nazio-arteko Errugbi Federazioak urte-ak egin ditu bere kirola olinpiaregitarauan sartzeko ahalegine-tan. 1960an, Erroman, eta1980an, Moskun, saialdiak eginzituen, eta 1988ko Seulgo jokoazgeroztik ekitaldi guztietan eginzuen saiakera, azkenean Nazioar-teko Olinpiar Batzordeak 2009aneskaera onartu zuen arte.

Onartu bai, baina zazpikakomodalitatean, eta hamabi selek-ziorekin bakarrik. Zazpikakoerrugbian zazpina minutuko bi za-ti jokatzen dira partidako, finale-tan izan ezik —hamar minutukoakizan ohi dira—. Horrez gain, arau-dia hamabosteko errugbiarena be-ra da. Jokoetan ari diren hamabiselekzioak hiru multzotan bana-tuta daude, eta multzo bakoitzekolehen biak eta hirugarren sailkatu-riko bi onenak igarotzen dira final-laurdenetara. Gero kanporaketakjokatuko dira hamabi taldeen sail-kapen osoa zehazteko. Txapelketahiru egunetan jokatuko da: ema-kumezkoena abuztuaren 6tik 8ra,eta gizonezkoena 9tik 11ra.

Rion zortzi euskal errugbilariariko dira, lau emakumezkoetaneta lau gizonezkoetan. Emaku-mezkoen mailan, Amaia Erbinaordiziarra, Angela del Pan bilbo-tarra, eta Barbara Pla kataluniarra—Getxon (Bizkaia) bizi da aspaldi-tik— ariko dira Espainiarekin.Lauriane Lissar baigorriarra, be-rriz, ordezko jokalaria da Fran-tzian, eta, norbaitek min hartuezean, ez luke jokatuko. Gizonez-koetan ere hiru jokalari ariko diraEspainiarekin, Ignacio Martin etaPablo Feijoo donostiarrak eta IorGenua hernaniarra. Frantziare-kin, berriz, Vincent Iñigo baiona-rra ariko da. Euskal jokalariak di-tuzten bi selekzioek elkarren aur-ka jokatuko dute ligaxkan, ema-kumezko zein gizonezkoetan.

Errugbia OlinpiarJokoetara itzulida, zortzi euskaljokalariren partehartzearekin

d

ERRUGBIA

Errugbi jarduna eta etxeko jatetxeko lanauztartu ditu Igor Genua hernaniarrakazken urteetan. Prestaketa eta sailkatzeaoso gogorra izan da, baina jokoetarairisteak komeria guztiak leundu dizkio.

4 b RIO16BERRIA


JorgeDueñas«Taldea gogozdago berriz erezeresanaemateko»Etxean du gordea Londresen irabazitako brontzezkodomina. Ziur da taldea podiumerako lehian egondaitekeela berriz. Azken lagunarteko partidetako emaitzakonak izan dira, baina ez du nahi gehiegizko konfiantzarik.

RIO16 b 5 BERRIA



Bideo artean murgilduta igaro di-tu azken egunak, eta hala igarokoditu Riokoak ere. Aurkariak az-tertu, norberaren partidak ikusi...San Inazio auzoan jaioa da JorgeDueñas, eta eskubaloiaren ikerla-ri bat da. Bederatzi urte darama-tza Espainiako emakumezkoeneskubaloi selekzioa zuzentzen.Halere, ez da bere ogibide baka-rra, Kirolene kirol institutuan lanegiten baitu, lanaldi murriztuan.«Nahiko nuke eskubaloitik ba-karrik bizi, baina hautatzaile sol-datarekin bakarrik ez du bizitze-ko ematen», aitortu du. Nola dago taldea? Azken bi as-

teetan Norvegiari eta Frantziari

lagunarteko partida bana iraba-

zi diezuenerako, derrigor ondo

egon behar.

Taldearen inplikazioa handia da.Azken emaitza onak ez dira ka-sualitatea, prestaketa lan onarenfruitua baizik. Emaitza horiekkonfiantza eman behar digute,baina ez dugu inozoak izan behar,eta ezin dugu pentsatu dena egin-da dagoenik. Oraindik ere zuzen-tzeko hutsak daude, eta benetangarrantzitsua dena igande hone-tan hasten da. Arazo fisiko asko izaten dituz-

ten jokalariak dituzu. Nola dau-

de guztiak?

Ondo. Jokalari batzuen jardunakudeatu dugu karga fisikoa era-gozteko. Ez dugu arriskurik har-tu, eta horregatik iritsi dira bal-dintza onetan. Zein da zure buruhauste nagu-

sia?

Asko ditut, eta gutxi, era berean.Lehenbizi, azken lagunartekoe-tako emaitza onak kudeatzen as-matu behar dut. Gero, Jokoen era-gina, arlo mediatikoa, oihartzunahandiagoa baita, eta jokalarien

kontzentrazioan eragin baiteza-ke: giroa, jarraipena, olinpiar hi-ria... Hemen kontzentrazioarieustea Europako edo MundukoTxapelketa batean baino zailagoada. Txapelketaren hasieran sordezakeen antsietatea... Arlo askodaude kontrolatu behar direnak. Zer esaten dizute jokalariek? Eu-

ren burua ezagutzen dute, lagu-

nak dituzte beste selekzioetan...

Lehiaketan erabat sartuta daude-la, eta sinesten diet. Intentsitatehandiz ari dira lanean. Multzohau talde bat da bere zentzu gore-nean, batasuna dago, feeling ona,eta, gainera, berriz ere zeresanaemateko gogoa dauka. Nik lagun-du egin behar diet harreman horijokoetan mantentzen. Talde beterano baten alde ona

da hori.

Bai, sartzen diren berriek izpirituhori xurgatzen dute. Hori urteenlana da, beteranoek landatu du-ten hazia. Gerlarien izpiritu horidira; taldearen zigilua da hori, osoborrokalariak direla, ez dutelainoiz amore ematen. Hautatzaileak meritu pixka bat

ere izango du, ezta?

Jokalariek izan behar dute prota-gonistak; nik albo batean egonbehar dut, eurak izan daitezen iz-piritu hori sakontzen dutenak. Apustuetan, Espainia seigarren

hautagai da.

Espekulazioak dira. Gure helbu-rua garbi dugu: final-laurdeneta-ko kanporaketetan egotea. Ema-kumezkoetan dagoen berdinta-suna hain da handia, jokoetangauden hamabi taldeetatik ha-marrek dute dominen lehian sar-tzeko aukera. Talde honek erakutsi du txapel-

keta garrantzitsuetan podiume-

ko lehian egon daitekeela.

Bai. Txapelketa handietan mailaonenean egon den talde bat gara,edozeini irabaz diezaiokeena eta

edozeinen aurka gal dezakeena.Ideiak hori izan behar du. Izanere, parekotasuna hain handiadenean, xehetasun txikiek eraba-ki dezakete. Multzo gogorra egokitu zaizue.

Nahiago duzu horrela, lehen

kanporaketa errazagoa izan dai-

tekeelako?

Hori esatea ez da erreala. Izenez,gure multzoa agian zailagoa da,baina beste multzoan edozeineklor dezake domina: Herbehereaketorkizun handiko taldea da;

Errusiak Munduko Txapelketanpartida bakarra galdu zuen; Sue-dia oso ondo dago; Frantziak ahalfisiko handia du; eta Hego Koreakurte eta erdi darama jokoak pres-tatzen. Uste dut gol aldeak eraba-ki dezakeela gure multzoa. Inorkez ditu irabaziko partida guztiak.Non duzu Londresko domina?

Asko begiratzen diozu?

Etxean, egongelan. Ez dago osobistan. Ez diot begiratzen; gehia-go argazkiak, txapelketaren bate-koak. Orain Hungariako Europa-ko Txapelketakoa dut. Domina irabazi zenuteneko itzu-

lipurdia asko gogoratu al dizute?

Jende askok esan dit ea berriz ereegingo dudan, eta nik esaten dietsaiatuko naizela domina bat lor-tzen, eta urrea lurreko gimnasti-kan [barrez]. Une hartan hori ir-ten zitzaidan. Jokoekin gozatzeko aukerarik

ba al duzu?

Ez. Londresko esperientziak horiesaten dit. Gozatu nuen, bainaemaitzak onak izan zirelako etagure parte hartzea luzea izan zela-ko batez ere. Baina, horrez gain,oso zaila da, txapelketan erabatmurgilduta gaudelako: bideoakikusi, entrenatu, aurkariak azter-tu... Ezin duzu atseden hartu. Bederatzi urte daramatzazu kar-

guan. Jokoak amaituta, baduzu

asmorik karguan jarraitzeko?

Izan ditut eskaintzak, eta ezetzesan diet. Selekzioarekin poziknago, eta nire jarraipena, heinhandi batean, emaitzen arabera-koa izango da. Ni lasai nago, ibil-bidea ona izan delako. Gauzakondo badoaz, jarraitu nahiko nu-ke, baina erabaki hori ez dago nireesku.

EUSKAL HERRITARRAK BANAN-BANAN.

Eli Pinedo

Amurrio, Araba, 1981.

«Berme osoko jokalaria da he-

galean, arrazoi askorengatik: ka-

litatea du, gola, trebea da kontra-

erasoan... Eta esperientzia han-

dia du txapelketa handiak

jokatzen. Oso ondo aritzen da

txapelketa handietan».

Nely Carla Alberto

Lasarte-Oria, 1983.

«Jokalari oso serioa da. Azken

urteak gogorrak izan dira haren-

tzat, arazo fisikoen ondorioz eta

egon den taldeetako bulegoko

arazoengatik, baina buruz ondo

egin du lan, eta orekatua da. Ha-

ren ezaugarri nagusia indarra

da, baina postu askotan joka

dezake».

Naiara Egozkue

Iruñea, 1983.

«Meritu osoz irabazi du hemen

egotea. Ez du gorabeherarik

bere jardunean, eta jarrera oso

ona du defentsan. Gola sartze-

ko erraztasuna ere badu».

Nerea Pena

Iruñea. 1989.

«Talentua du. Erasoan gai da

modu zuzen eta bizkorrean kon-

ponbideak aurkitzeko, gola sar-

tzeko erraztasun handia duela-

ko. Era berean, eskuzabala iza-

ten ere badaki».

Patricia Elorza

Gasteiz, 1984.

«Talde jokalari oso ona da da,

eta postu askotan jokatu deza-

ke. Defentsan berme osoko jo-

kalaria da postu askotan, eta

erasoan orekatua da. Defen-

tsan, egur pixka bat gehiago

bana dezala eskatzen diot.

Ari da horretan ere».

Ainhoa Hernandez

Barakaldo, Bizkaia, 1994.

«Talentu petoa pibote postuan.

Pibotean jokatzeko baldintza bi-

kainak dituen jokalaria da, batez

ere jokoa ikusteko duen errazta-

sunagatik. Hobetzeko tarte han-

dia du, gainera; batez ere, de-

fentsako lanean».

LEHIAKETA

Lehen fasea ligaxka moduan jo-

katuko dute. Multzo bakoitzeko

lehen laurak sailkatuko dira final-

zortzirenetako. Hortik aurrera,

kanporaketak jokatuko dituzte.

Euskal jokalariak

Espainia. Eli Pinedo, Nely Carla

Alberto, Nerea Pena, Naiara

Egozkue, Patricia Elorza eta Ain-

hoa Hernandez.


A multzoa. Norvegia, Espainia,

Errumania, Montenegro, Brasil

eta Angola.

B multzoa. Herbehereak, Erru-

sia, Suedia, Frantzia, Argentina

eta Hego Korea.

Egutegia

Lehen fasea. Abuztuaren 6tik

15era.

Final-laurdenak. Abuztuak 16.

Finalerdiak. Abuztuak 18.

Finala. Abuztuak 20.

Euskal herritarren partidak.

Abuztuak 6: Espainia-Montene-

gro (21:40); abuztuak 8: Espai-

nia-Norvegia (19:40); abuztuak

10: Brasil-Espainia (14:30);

abuztuak 12: Errumania-Espai-

nia (19:40); abuztuak 15: Espai-

nia-Angola (00:50).

Sei euskal herritar,eta faboritorik ez

REskubaloia da Riora

euskal kirolari gehien

eraman duen kirola, denak

emakumeetan, eta denak Es-

painiarekin. Jorge Dueñas bil-

botarra da hautatzaile, eta sei

euskal jokalari eraman ditu:

Eli Pinedo eta Naiara Egozkue

hegalekoak, Nely Carla Alber-

to, Nerea Pena, eta Patricia

Elorza albokoak, eta Ainhoa

Hernandez pibotea. Pinedo,

Alberto eta Elorza bigarrenez

ariko dira Olinpiar Jokoetan.

Espainiak brontzezko do-

mina lortu zuen Londresen,

eta berriz ere dominen lehian

egon daiteke. Londrestik ho-

na Europako txapeldunorde

izan da, eta 12. Munduko Txa-

pelketan. Alegia, bere maila

ematen badu, podiuma begiz

joa izan dezake, eta, partida

txar bat eginez gero, kanpoan

gelditu daiteke. Jokoetara jo-

an aurretiko azken lagunarte-

koetan ondo aritu da, eta,

besteak beste, Frantzia eta

Norvegia munduko txapeldu-

nari irabazi die.

Norvegia da faboritoa, bai-

na ez nagusitasun harrigarriz.

Herbehereek ezustea eman

zuten munduko txapeldunor-

de izanda, eta jokalari multzo-

ari eutsi diote. Frantzia indar-

tsua da, Montenegrok eraso-

an jokatzeko ahala du, Hego

Korea bizia da... Espainiak,

ondo bidean, kanporakete-

tan egon behar luke. Horra

iristea da arrakastaren eta

emaitza kaskarraren arteko

muga.

NORTASUN AGIRIA

Izen-abizenak. Jorge Dueñas Ga-

larza.

Jaioterria. Bilbo.

Jaioteguna. 1962ko urriaren 16a.

Entrenatzaile ibilbidea. Iberdue-

ro (1996); Arrate Amaña (1996-98);

Bera Bera (1998-99); Arrate (1998-

2005); Zuazo (2005-06); Espainia-

ko selekzioko hautatzailea

(2007tik).

Lorpenak. Olinpiar Jokoetako

brontzezko domina (2012); Mun-

duko Txapelketako brontzezko

domina (2011), eta bi aldiz Europa-

ko txapeldunorde (2008 eta 2011).

Bestelakoak. Hamahiru sasoiz jo-

katu zuen Ohorezko Mailan, ate-

zain postuan, 1981etik 1994ra.

Frantziakhirugarrenez jarraiannahi du urrea

RGizonezkoen lehiaketan,

Frantziak handia egin de-

zake Rio de Janeiron txapeldun

izanez gero, hirugarren aldiz ja-

rraian irabaziko bailuke urrezko

domina. Frantziarrek, hala ere,

jada ez dirudite garaiezinak.

Urte hasieran Polonian jokatu-

tako Europako Txapelketan iku-

si zen hori, bosgarren postuare-

kin konformatu behar izan bai-

tzuten. Alemania, Kroazia,

Danimarka eta Polonia dira po-

diumeko koska gorenera igo-

tzeko beste hautagaiak.

«Azken emaitzekkonfiantza eman digute,baina ezin dugu pentsatu dena eginda dagoenik»

«Uste dut gol aldeakerabaki dezakeela gure multzoa. Inork ez ditu irabazikopartida guztiak»

6b

RIO

16

BE

RR

IA

Ost

iral

a, 20

16ko

abu

ztua

ren

5a

Un

ai Z

ub

eld

ia

Tar

teka

, zor

iont

sua

izan

nai

z, b

ai»

. Gog

orra

da

Olin

-pi

ar Jo

koet

an 2

2 do

min

a ko

lkor

atu

ditu

en k

irol

ari

bati

hal

akor

ik e

ntz

utea

. Bai

na

urre

zko

hem

ezor

tzi

dom

inar

ekin

ore

ka g

altz

eko

zori

an e

gon

zen

Mic

ha-

el P

hel

ps ig

erila

ri e

stat

ubat

uarr

a (B

alti

mor

e, A

EB,

1985

). «

Kit

o, e

rret

iroa

har

tzek

o ga

raia

da.

Ez

nai

zit

zulik

o O

linpi

ar Jo

koet

ara»

. 201

2an

egin

zit

uen

adie

razp

en h

orie

k,Lo

ndre

sko

Joko

en a

tari

an, 2

7 urt

erek

in. «

Ez d

auka

t bel

durr

ik p

area

nda

ukad

an e

rron

kari

aur

re e

gite

ko»

. Phe

lps e

roso

sent

itu iz

an d

a be

tiig

erile

kuan

, bai

na

bizi

tzak

ber

ak s

ortu

izan

diz

kio

buru

hau

stea

k.Et

enga

be. D

roga

auz

i bat

ean

araz

oak

izan

zitu

en 2

009a

n —

mar

ihua

-na

erre

tzek

o ga

ilu b

atek

in h

arra

patu

zute

n—; e

ta a

lkoh

olem

ia k

ontr

olba

tean

pos

itib

o em

an z

uen

2014

an, a

utoa

n or

duko

135

kilo

met

roko

abia

dura

n zi

hoal

a —

70 z

en g

ehie

nezk

o ab

iadu

ra m

uga—

. Zig

orra

k et

aez

inak

eto

rri z

iren

atz

etik

.H

aurt

zaro

gog

orra

ren

ondo

ren,

Phe

lpse

k ai

tare

ngan

dik

urru

ndu-

ta ig

aro

ditu

azk

en u

rte

luze

ak —

bede

ratz

i urt

e ze

uzka

la b

anan

du z

i-re

n gu

raso

ak—

, bai

na, a

urre

ra b

egir

a ja

rrit

a, ir

agan

era

jauz

ia e

gite

aer

abak

i du

esta

tuba

tuar

rak.

Ben

etak

o ag

urra

beh

ar d

u. Z

alee

n au

rre-

an, e

ta b

ere

buru

arek

in. I

noi

zko

kiro

lari

rik

onen

tsue

na

da P

hel

ps,

bain

a pe

rtso

na iz

aten

ikas

i beh

ar iz

an d

u. E

ta p

auso

rik

zaile

neta

koa

izan

ohi

da

hori

sarr

itan.

Aita

izan

ber

ri d

a —

2016

ko m

aiat

zare

n 7a

n—.

«Et

a R

ioko

Joko

en o

ndo

ren

sem

eare

n o

ndo

an a

hal

ik e

ta d

enbo

rage

hie

n ig

arot

zea

da h

elbu

rua.

Ber

e bi

zitz

aren

par

te iz

an n

ahi d

ut.

Gai

nera

koa

ez z

ait i

npor

ta»

. Hel

du e

gin

da 2

000n

, 15

urte

esk

asek

in,

Sydn

eyk

o jo

koe

tara

joan

zen

mu

tik

o h

asib

erri

hu

ra —

bosg

arre

nam

aitu

zue

n tx

imel

eta

estil

oko

final

a—. U

rrez

ko se

i dom

ina

eta

bron

-tz

ezko

bi i

raba

zi z

itu

en la

u u

rte

gero

ago,

Ate

nas

en; u

rrez

ko z

ortz

i20

08an

, Pek

inen

; eta

urr

ezko

lau

eta

zila

rrez

ko b

i 201

2an,

Lon

dres

en.

22 d

omin

a gu

ztir

a; h

orie

tatik

hem

ezor

tzi,

urre

zkoa

k. B

este

inor

k ba

i-no

geh

iago

. Mar

ka b

akar

ra fa

lta

zaio

hau

stek

o: L

aris

a La

tini

na g

im-

nast

aren

a. B

akar

kako

pro

beta

n ha

mal

au d

omin

a lo

rtu

zitu

en so

bie-

tarr

ak, e

ta h

amah

iru

dauz

ka P

help

sek.

Bain

a es

tatu

batu

arra

k ez

du

izan

nah

i zen

baki

hot

z bat

. Sen

tipen

akbe

rres

kura

tuta

har

tu n

ahi d

u er

reti

roa.

Izan

zen

era

gert

urat

uta.

Ba-

daki

ez

dauk

ala

orai

n ha

mar

urt

eko

fres

kota

suni

k et

a ir

aunk

orta

su-

nik.

Eta

hor

rega

tik p

arte

har

tuko

du

Rio

n la

u pr

obat

an so

ilik,

gau

rtik

hila

ren

13ra

: txi

mel

eta

esti

loko

100

eta

200

met

roko

etan

, 200

met

roes

tilo

etan

, eta

4x1

00 m

etro

est

iloet

an. «

Urr

ezko

lau

dom

inak

nah

idi

tut»

. Agu

rra

ben

etak

oa iz

an d

adin

. Des

orek

atu

egin

zen

200

8an

,in

oizk

o ig

erila

riri

k on

ena

izen

datu

zut

enea

n. P

ekin

en k

olko

ratu

tako

urre

zko

zort

zi d

omin

ek L

ondr

eser

ako

erro

nkar

ik g

abe

utzi

zut

en ia

-ia

, eta

her

renk

a ha

si z

en k

irol

ari p

uska

. Ent

rena

men

duei

izki

n eg

inle

hene

ngo;

gau

gir

oan

nagu

si g

ero;

Bob

Bow

man

ent

rena

tzai

lear

ekin

liska

rrak

atz

etik

... U

rrez

ko la

u do

min

a et

a zi

larr

ezko

bi.

Bere

bur

uaer

e ha

rritu

egi

n zu

en L

ondr

esen

iger

i has

itako

an. B

erez

koa

dauk

ala-

ko iz

ugar

ri e

stat

ubat

uarr

ak. «

Bain

a ez

nit

uen

mer

ezi t

xim

elet

a es

ti-

loko

200

met

roko

pro

ban

eta

400

met

ro es

tiloe

tan

lort

utak

o ur

reak

».

Azk

en u

rte

gora

behe

rats

uen

ondo

ren

best

e se

i dom

inar

ekin

bet

iko

agur

esa

n zu

elak

oan,

201

3ko

udan

egi

ndak

o te

lefo

no d

ei b

atek

ald

atu

zuen

gu

ztia

. Bai

etz

esan

zio

n P

hel

psek

Bow

man

i, R

iora

irit

si n

ahi

zuel

a. A

zken

est

utu

bat b

ehar

zue

la. E

rori

zen

bid

ean

: alk

ohol

emia

kont

rol b

atea

n po

sitib

o em

an o

ndor

en n

ora

ezea

n ze

bile

la, e

rreh

abi-

lita

zio

zen

tro

bate

an s

artu

zu

ten

. Zu

loan

zeg

oen

. Bai

na

Mic

hae

lPh

elps

izar

ra h

an h

asi z

en e

zagu

tzen

Mic

hael

Phe

lps p

erts

ona.

Nor

aez

ean

ibilt

zeak

em

an z

ion

inda

rra

berr

iz e

re ig

eri h

aste

ko. K

rono

me-

troa

ri e

ta a

nalis

iei l

otut

a bi

zi iz

an d

a az

ken

hila

bete

otan

. «Et

a se

ntsa

-zi

orik

one

nak

berr

esku

ratu

ditu

t». J

okoe

tan

22 d

omin

a da

uzka

n ki

-ro

lari

bat

en e

san

a da

hor

i. B

ehar

rezk

oa d

uen

agu

rra

buru

an d

uela

,au

rkar

ien

beld

urri

k ga

be, e

stat

ubat

uarr

a be

te-b

etea

n ir

itsi d

a R

iora

.

Le

de

ck

yk

, bo

st

bu

rua

nBa

ina

Rio

ko ig

erik

eta

guzt

ia e

z da

Mic

hael

Phe

lps i

zang

o. Iz

arra

k so

r-tz

eko

mak

ina

perf

ektu

a da

AEB

etak

o se

lekz

ioa,

eta

her

rial

dean

ber

-ta

n da

ukat

e Phe

lpsi

erre

lebo

a em

atek

o ha

utag

ai a

rgia

: Kat

ie L

edec

ky.

Phel

psek

200

0n S

ydne

yn e

gin

beza

la, L

edec

kyk

ere

15 u

rte

pasa

txo-

reki

n eg

in z

uen

debu

ta Jo

koet

an, 2

012a

n, L

ondr

esen

, bai

na m

undu

aah

o za

balik

utz

i zue

n 80

0 m

etro

ko fi

nale

an e

gin

zuen

lana

reki

n. H

i-ru

garr

en d

enbo

rari

k on

enar

ekin

fina

lean

sart

u, e

ta ik

uski

zun

harr

i-ga

rria

esk

aini

zue

n un

erik

ego

kien

ean.

Inoi

zko

biga

rren

den

bora

rik

onen

a (8

.14,

63),

eta

urre

zko

dom

ina

Joko

etan

.N

azio

arte

ko le

hiak

etet

an u

rrez

ko 15

dom

ina

kolk

orat

u di

tu R

iora

bide

an, e

ta e

stilo

libr

eko

400,

800

eta

1.50

0 m

etro

ko p

robe

tako

mun

-du

ko m

arke

n ja

bea

da e

gun

. Urr

ezko

dom

ina

esku

ratz

eko

fabo

rito

argi

a da

est

ilo li

brek

o 20

0, 4

00 e

ta 8

00 m

etro

ko p

robe

tan

eta

4x20

0m

etro

koan

—lit

ekee

na d

a 4x

100

met

roko

an e

re p

arte

har

tzea

, bai

naeg

oera

ren

ara

bera

joka

tuko

luke

fin

ala—

. Rio

n p

arte

har

tuko

due

nA

EBet

ako

sele

kzio

ko ig

erila

riri

k ga

ztee

na d

a Le

deck

y.

BE

NE

TA

KO

AG

UR

RA

BE

HA

R D

UJo

koet

an 2

2 do

min

a ko

lkor

atut

a, e

ta20

12an

err

etir

oa ir

agar

rita

, Mic

hael

Phel

ps e

stat

ubat

uarr

a la

u pr

obat

anle

hiat

uko

da R

io d

e Ja

neir

on,

gaur

tik h

ilare

n 13

ra. K

irol

arl

otik

kanp

oko

hain

bat g

orab

eher

aren

ondo

ren,

ber

e bu

ruar

ekin

bak

ean

amai

tu n

ahi d

u ki

rol i

bilb

ide

opar

oa.

ZA

IND

U B

EH

AR

RE

KO

AK

:

1F

lore

nt

Ma

na

do

u.F

ran

tzia

rra

da

giz

o-

ne

zko

en

50

me

tro

ko

fin

ala

ira

ba

zte

ko

fab

ori

to b

ak

arr

a. E

gu

ng

o m

un

du

ko

, Eu

-

rop

ak

o e

ta o

linp

iar t

xap

eld

un

a d

a, e

ta a

urk

ari

zuze

na

falt

ak

o z

aio

: Ce

sar C

ielo

bra

sild

arr

a.

Etx

ek

o ig

eri

lari

ak

sa

ilka

pe

ne

an

hu

ts e

gin

da

,

mu

nd

uk

o ig

eri

lari

rik

azk

arr

en

a d

ela

be

rre

tsi

be

ha

rko

luk

e fr

an

tzia

rra

k. F

isik

o h

arr

iga

rria

da

uk

a: 1

,99

me

tro

da

luze

, eta

99

kilo

da

uzk

a.

On

do

bid

ea

n, N

ath

an

Ad

ria

n e

ta A

nth

on

y E

r-

vin

est

atu

ba

tua

rra

k iz

an

go

dit

u a

urk

ari

rik

in-

da

rtsu

en

ak

.

2C

am

pb

ell

ah

izp

ak

. Ab

iad

ura

za

ine

tan

sart

uta

da

uk

ate

Ca

te e

ta B

ron

te C

am

p-

be

ll a

hiz

pa

au

stra

liarr

ek

; 24

eta

22

urt

e

da

uzk

ate

, hu

rre

ne

z h

urr

en

. Est

ilo li

bre

ko

50

me

tro

ko

fin

ale

an

urr

ea

ira

ba

zte

ko

fab

ori

toa

da

Bro

nte

, eta

10

0e

ko

an

mu

nd

uk

o m

ark

are

n ja

-

be

a d

a C

ate

; uzt

aila

ren

7a

n lo

rtu

zu

en

(5

2 s

e-

gu

nd

o e

ta s

ei e

hu

ne

ne

ko

). H

ori

ba

i, b

ien

art

e-

ko

leh

ia e

stu

a e

spe

ro d

a a

zke

n p

rob

a h

orr

e-

tan

. 20

12a

n L

on

dre

sen

Au

stra

liak

oso

ma

ila

ba

xua

em

an

on

do

ren

—lis

ka

r art

ea

n, u

rre

zko

do

min

a b

ak

arr

a e

sku

ratu

zu

en

he

rria

lde

ak

—,

ne

urr

i ha

nd

i ba

tea

n, e

ure

n e

sku

da

go

Au

stra

-

liare

n in

da

rra

.

3S

un

Ya

ng

, hir

uk

oa

ren

bil

a.S

un

Ya

ng

txin

ata

rra

k b

eg

iz jo

ta d

au

zka

20

0, 4

00

eta

1.5

00

me

tro

ko

pro

ba

k. F

ab

ori

to a

r-

gia

da

leh

en

bie

tan

, Be

n P

rou

d b

rita

inia

rra

ren

,

eta

Ca

me

ron

Mc

Evo

y e

ta M

ac

k H

ort

on

au

stra

-

liarr

en

ba

ime

na

rek

in —

20

0 m

etr

ok

oa

n ik

usi

eg

in b

eh

ark

o d

a J

am

es

Gu

y g

ai d

en

be

re m

ai-

lari

k o

ne

ne

ra it

zult

zek

o—

. 1.5

00

me

tro

ko

an

ere

hu

ra d

a e

gu

ng

o o

linp

iar t

xap

eld

un

a. E

z

zue

n p

art

e h

art

u ia

zko

Mu

nd

uk

o T

xap

elk

eta

n,

lesi

oa

ze

la e

ta, e

ta G

reg

ori

o P

alt

rin

ieri

ita

liarr

ak

on

do

ba

liatu

zu

en

au

ke

ra. P

alt

rin

ieri

be

ra e

ta

Ho

rto

n iz

an

go

dit

u a

urk

ari

na

gu

si S

un

Ya

ng

ek

.

4B

izk

arr

a, o

nd

o z

ain

du

ta. M

itc

h L

ark

in

giz

on

ezk

oe

tan

eta

Em

ily S

ee

bo

hm

em

ak

um

ezk

oe

tan

. Au

stra

liak

be

ste

bi

ha

rrib

itxi

da

uzk

a b

izk

ar e

stilo

ko

10

0 e

ta 2

00

me

tro

ko

pro

be

tan

. Ho

ri b

ai,

giz

on

ezk

oe

n 1

00

me

tro

ko

an

Da

vid

Plu

me

r eta

Rya

n M

urp

hy

es-

tatu

ba

tua

rre

na

k d

ira

urt

ek

o b

i ma

rka

rik

on

e-

na

k. 2

00

me

tro

ko

an

, Mu

rph

yk 1

.54

min

utu

tik

jait

si d

u m

ark

a a

urt

en

. Em

ak

um

ezk

oe

tan

, 10

0

me

tro

ko

an

na

hik

oa

esk

ura

da

uk

a u

rre

a S

ee

-

bo

hm

ek

, ba

ina

20

0e

ko

an

Be

lind

a H

oc

kin

g

he

rrik

ide

ak

lort

u d

u m

ark

ari

k o

ne

na

au

rte

n.

Mis

sy F

ran

klin

est

atu

ba

tua

rra

k, e

gu

ng

o 1

00

eta

20

0 m

etr

ok

o o

linp

iar t

xap

eld

un

ak

, na

ba

r-

me

n h

uts

eg

in d

u s

ailk

atz

e p

rob

eta

n, e

ta e

z d

u

pa

rte

ha

rtu

ko

10

0 m

etr

ok

oa

n. B

i pro

ba

ho

rie

-

tan

po

diu

me

ra ig

otz

ek

o h

au

tag

ai a

rgia

da

Ka

-

tin

ka

Ho

sszu

hu

ng

ari

arr

a e

re. B

izk

ar e

stilo

ko

ga

ita

sun

a b

alia

tuta

, Ho

sszu

be

ra d

a fa

bo

rito

arg

ia e

stilo

eta

ko

20

0 e

ta 4

00

me

tro

ko

eta

n

ere

. Pro

ba

luze

an

, Lo

nd

resk

o J

ok

oa

k a

ma

itu

zire

ne

tik

4.3

0 m

inu

tuti

k ja

itsi

de

n e

ma

ku

me

z-

ko

ba

ka

rra

da

. Ha

rrig

arr

ia b

ad

a e

re, o

rain

dik

ez

du

ko

lko

ratu

olin

pia

r do

min

ari

k.

ER

IK S

. LE

SS

ER

/ E

FE

8 b RIO16BERRIA


Ainara Arratibel Gascon

Inaugurazio ekitaldiandesfilatuko duten 206ordezkaritzen artean,bada oso berezia den bat.Hamar kirolariz osatuadago, eta bizitza bera

izan da lehia bat guztientzat. Bai-na ez kirolari lotutako lehia bat,baizik eta bizirik irauteari lotuta-koa. Kilometroak egin dituzte oi-nez, igerian edo korrika, gerratik

eta gosetetik ihesi. Horixe izan dahaien benetako garaipena, urrez-ko domina. Orain, dominak ira-baztetik harago, errefuxiatuenegoera ikusarazi nahi dute, eta,aldi berean, ihes egiten jarraitzenduten milaka errefuxiatuentzakoakuilu eta itxaropena izan.

Iazko abenduan hasi zen Na-zioarteko Olinpiar Batzordea au-kera hori aztertzen, Rion partehar zezaketen hiru kirolari erre-fuxiatu zeudela jakin zutenean.

Martxoan baieztatu zuten errefu-xiatuen talde bat egongo zela.«Ohore egin nahi diegu errefu-xiatuen ausardiari eta nekaezin-tasunari, baita etorkizun hobe bateraikitzen lagundu haiei eta haienfamiliei ere», nabarmendu du Fi-lippo Grandik, Nazio Batuen Era-kundeko Errefuxiatuen Lagun-tzarako Agentziako goi ordezka-riak. Antzera mintzatu da Tho-mas Bach, Nazioarteko OlinpiarBatzordeko burua.

Istorio oso gogorrak daude ki-rolari bakoitzaren atzean. Gehie-nek umeak zirela utzi zuten sor-terria, eta askok ez dute beren fa-milien berririk. «Talde hau itxa-ropenaren ikur bihurtu da mun-duko errefuxiatu guztientzat»,esan du Bachek.

Desfilean joko dieten ereserkiaSiriako errefuxiatu batek sortudu, eta bandera laranja da, marrabeltz batekin. Itsasotik erreskata-tzen dituztenean errefuxiatueijartzen dieten txalekoa irudikatunahi dute horrekin.

Yusra Mardini igerilaria izangoda banderaduna. Mardinik duelaurtebete eskas egin zuen ihes Si-riatik, eta, hura ekarri zuen salba-mendu txalupa hondoratu oste-an, lau ordu egin zuen igerian,Greziako Lesbos uhartera iritsi ar-te. Bidean, Sarah ahizpa ere la-gundu behar izan zuen.

Baina Mardinirena bezain go-gorrak dira beste kirolarien isto-rioak. Haur zirela ihes egin beharizan zuten askok sorterritik. Ge-rratik, gosetik eta ume soldaduizateko patutik alde egiten zuten.Hala, apenas dituzten gogoan se-nideak, ezta haien etxeak ere. Goimailako kirolari izan eta asiloa es-katu behar izan zutenak ere badi-ra hamarreko zerrenda horretan.Asko jazarriak izan ziren berenentrenatzaileengatik.

Kanpalekuak izan dira haienbizitoki, eta han zaildu dira kiro-lari moduan: oinutsik korrika egi-nez, 40 gradutik gorako tenpera-turarekin entrenatuz, itsasoanigeri eginez, entrenatzaile eta ma-saje emailerik gabe, elikadurazaindu gabe... Baina gogor helduzbizitzak emandako aukera horri.Presiorik gabe. Baina dominare-kin amestuz.

KIROLA,ATERPERIK ONENA

Estreinakoz, errefuxiatuen talde bat ariko da OlinpiarJokoetan. Hamar kirolariz osatuko da: bi judoka, seikorrikalari eta bi igerilari. Munduko errefuxiatu guztienakuilu eta itxaropen izan nahi dute.

Errefuxiatuen taldeak Kristo Erredentoreari bisita egin zion duela egun batzuk. BERRIA

d

KIROLA

Talde berriak

RIO16 b 9BERRIA


d

KIROLATalde berriak

Ume errefuxiatuen

kanpaleku batean

hasi zen judoa egi-

ten, eta nazioarteko

txapelketetan parte

hartzera iritsi zen. Baina entrena-

tzaileak jazarri egiten zuen.

2013an, Rion bertan jokatzen ari zi-

ren Judoko Munduko Txapelketan

parte hartzen ari zela, pasaportea

kendu zion, eta jatea debekatu.

Kaiola batean sartzera ere iritsi zen

galtzeagatik. Egoera oso muturre-

koa zen, eta Brasilen babestu zen.

«Judoak ez dit sekula dirurik

eman, baina bai bihotz indartsua-

go bat».

Yolande MabikaKongoko Errepublika Demokratikoa. 28 urte. Judoa

Beste herrikide as-

kok bezala, Siriatik

alde egin zuen iaz,

gerratik ihesi. Les-

bosera iristea zuen

amets, eta beste 20 lagunekin ba-

tera salbamendurako txalupa ba-

tean igo zen —txalupak zazpi la-

gunentzako lekua zuen—. Ura sar-

tu, eta txalupa hondoratzen hasi

zen. Hala, uretara salto egin, eta,

Sarah ahizparekin batera, lau ordu

egin zituen igeri, Lesbosera aile-

gatu arte. Alemanian babestu zen,

eta han jarraitu zuen igerian. «Erre-

fuxiatu guztien inspirazio eta itxa-

ropen izan nahi dut».

Yusra MardiniSiria. 18 urte. Estilo libreko 200 metrokoa

«Zoragarria izango

da Olinpiar Jokoe-

tan parte hartzea.

Dudan energiarekin

ziur naiz emaitza one-

nak lortuko ditudala». Rami Anis

igerilaria ilusioz mintzo da. Majad

osabak erakutsi zion igerian Ale-

pon (Siria). Lehen bonbardaketak

hasi zirenean, gurasoek Istanbule-

ra bidali zuten, anaia zaharrenare-

kin bizitzera. Han asiloa eskatu, eta

igerian jarraitu zuen. Baina ez due-

nez Turkiako herritartasunik, orain

arte ezin izan du nazioarteko lehia-

ketetan parte hartu. Arantza kendu

nahi du orain.

Rami AnisSiria. 25 urte. Tximeletako 100 metrokoa

Taxi gidari moduan

egiten du lan Yonas

Kindek Luxenbur-

gon. Etiopiatik iritsi

zen hara. Autotik jaitsi,

eta korrika egitea baino ez du bu-

ruan. «Normalean, egunean behin

entrenatzen nintzen, baina, Olin-

piar Jokoetan errefuxiatu talde bat

egongo zela jakin nuenean, bi al-

diz hasi nintzen entrenatzen». Iaz,

bi ordu eta 17 minutuan egin zituen

maratoiak dituen 42 kilometroak.

«Espero dut Olinpiar Jokoetan

errefuxiatuen talde bat egoteak

egoera hobetzen laguntzea;

behintzat, gehiago ikusarazten».

Yonas Kinde Etiopia. 36 urte. Maratoia

Sei urte zituenetik ez

du gurasoekin hitz

egin. Baina egune-

ro gogoratzen da

haiekin. Nahiz eta iaz

Hego Sudanen gosetea muturre-

koa izan, ziur da gurasoak bizirik

daudela. Hori dela eta, Olinpiar Jo-

koetan emaitza on bat lortu eta

haiei laguntzea du amets. «Gura-

soei etxe bat eraiki nahiko nieke

etorkizunean, eta munduko atle-

tismo lehiaketa garrantzitsuene-

tan parte hartu». Horretarako aritu

da entrenatzen hilabete hauetan,

errefuxiatuentzako Kenyako kan-

paleku batean.

Anjelina Nadai LohalithHego Sudan. 21 urte. 1.500 metrokoa

Hego Sudanen,

matxinoek soldadu

izateko bahitzen

dituzte umeak.

Horren beldur,

Kenyara egin zuen ihes 13

urterekin. Hango eskola batean

hasi zen korrika, bera baino

mutiko helduagoekin. Distantzia

luzeak korritzen zituzten, eta

oinutsik entrenatzen zen.

«Ikaragarrizko zauriak izaten

nituen, eta oraindik badut horien

arrastoren bat». Uste du Rion

agerian geratuko dela

errefuxiatuen artean ere badirela

goi mailako kirolariak.

James Nyang ChiengjiekHego Sudan. 28 urte.800 metrokoa

Iaz arte, Rose Nathi-

ke Lokonyenek ez

zekien korrika egi-

teko halako gaitasu-

na zuenik. Baina Ken-

ya iparraldean bizileku duen kan-

palekuan lasterketa batean parte

hartzera gonbidatu zuten. «Biga-

rren geratu nintzen; ezin nuen si-

netsi». Orain gutxi arte zapatilarik

gabe entrenatzen zen, ez zegoela-

ko ohituta horiek erabiltzera. Oso

eskertuta dago Olinpiar Jokoetan

parte hartzeko emandako aukera-

rengatik. «Handik itzuli, eta laster-

keta bat antolatzea gustatuko li-

tzaidake, bakea sustatzeko».

Rose Nathike LokonyenHego Sudan. 23 urte. 800 metrokoa

Futbolean jokatzen

hasi zen, Kenyako

errefuxiatu kanpale-

ku batean. Baina ho-

rrek ez zuen betetzen.

Nahiago zuen bakarka aritu, eta

bere buruaren kontra lehiatu. Ho-

rregatik hasi zen korrika egiten.

Hezkuntza eta kirola errefuxiatuek

aurrera egiteko dituzten bi tresna

garrantzitsu direla defendatu du.

«Kanpalekuetan dauden lagunei

erakutsi nahi diet aurrera egiteko

aukerak daudela, eta itxaropena

izan behar dutela. Gazteak gara,

eta Hego Sudango egoera alda

dezakegu».

Yiech Pur BielHego Sudan. 21 urte.800 metrokoa

Kongoko Errepubli-

ka Demokratikotik

ihes egin zuenean,

bederatzi urte baino

ez zituen. Zortzi egun

eman zituen basoan galduta;

erreskatatu eta Kinshasa hiriburu-

ra eraman zuten. Hago umezurzte-

gi batean deskubritu zuen judoa.

«Kirol horrek dena eman eta era-

kutsi dit: diziplina, lasaitasuna,

konpromisoa...». Hala, judoka pro-

fesional egin zen. Baina borroka

bat galtzen zuen aldiro, entrena-

tzaileak kutxa batean sartu, eta ka-

fea eta ogia baino ez zizkion ema-

ten egun luzez. Brasilen du asiloa.

Popole MisengaKongoko Errepublika Demokratikoa. 24 urte. Judoa

«Munduko txapel-

dun izan nahi dut».

Argi mintzo da Pau-

lo Amotun Lokoro.

Duela urte batzuk arte,

artzaina zen, Hego Sudango herri

txiki batean. «Nire herria baino ez

nuen ezagutzen». Baina gerrak

Kenyara eraman zuen. Errefuxia-

tuen kanpaleku batean bizi da, eta

Tegla Loroupe kenyarrarekin en-

trenatzen da. Loroupek hainbat

munduko marka ditu, eta teknika

hobetzen lagundu dio. «Argi dau-

kat errefuxiatu guztien izenean

lehiatuko naizela. Ohore bat da

haiek ordezkatzea».

Paulo Amotun LokoroHego Sudan. 24 urte. 1.500 metrokoa

KIROLARI ERREFUXIATUAK

Kosovo eta HegoSudan estreinakozariko dira Jokoetan

RErrefuxiatuen taldetik ha-

rago, bi herrialderentzat

lehen aldia izango da Olinpiar

Joko batzuetan: Kosovorentzat

eta Hego Sudanentzat. Koso-

vok 2009an lortu zuen indepen-

dentzia, Serbiatik bereizita.

2014. urtetik da Nazioarteko

Olinpiar Batzordeko kide, eta,

lehen parte hartzean, zortzi ki-

rolarik ordezkatuko dute: bi

atletak, txirrindulari batek, tira-

tzaile batek, bi igerilarik eta bi

judokak. Hain zuzen ere, Majlin-

da Kelmendi judokak eraman-

go du herrialdearen bandera

hasierako ekitaldian. Kelmendi

Munduko eta Europako txapel-

duna da, 52 kiloko kategorian.

Beraz, urrezko domina eskura-

tzeko hautagai sendoa da.

«Erakutsi nahi dut Kosovo ez

dela soilik gerraz betetako he-

rrialde bat. Gure alde ona era-

kutsi nahi dut, gazteek kirola

egin dezaketela, eta irabaz dai-

tekeela». Harro agertu da ban-

dera eramateko aukera izatea-

gatik. «Denbora neraman une

honekin amets egiten».

Txikiagoa izango da Hego

Sudango ordezkaritza, hiru ki-

rolarik osatuko baitute, denak

atletak: Hassan Margetek, Ma-

ria Guorek eta Kenyi Santinok.

Eztabaida izan dute, atletismo

federazioak baino gehiago, Ko-

sovoko Olinpiar Batzordeak au-

keratu dituelako ordezkariak.

Iaztik da Olinpiar Batzordeko

kide Hego Sudan, eta, hori dela

eta, 2020an Tokion ordezkari

gehiago izatea espero dute.

A. A. G.

Azken egunetan entseatzen aritudiren arren, antolatzaileek sekre-tupean dituzte gaur gaueko inau-gurazio ekitaldiko xehetasunak.«Aberatsa, sofistikatua eta sen-tsoriala» izango dela. Horixe au-rreratu duten bakarra. Datugehiago jakiteko, Euskal Herrian23:00k diren arte itxaron beharkoda. Orduan hasiko da ikuskizunaMaracana futbol zelaian. 70.000ikusle espero dira bertan, eta hirumila milioi lagunek ikusiko dutetelebistan. Unerik gorena olinpiarsua pizteko unea izango da, eta

nork piztuko duen da sekreturikhandiena. Hautagai nagusia Pelefutbolari mitikoa da.

Hasiera eta amaiera ekitaldieta-ko arduradun Leonardo Caetanokondorengo hau azaldu du ekital-diaz: «Brasilgo historia kontatukodugu, gure kultura oinarri hartu-ta. Baina estereotipoetan erorigabe, eta gure herrialdean dagoenkultur aniztasuna erakutsiz».

Ekitaldiak lau ordu iraungo du.Horietatik bi 12.000 kirolariendesfilerako izango dira. «Desfile-an zerbait ezohikoa egongo da,sorpresa bat».

Ekitaldian parte hartuko dute

Brasilgo kulturako hainbat sor-tzaile ezagunek; Gilberto Gil, Cae-tano Veloso eta Elza Soarez abes-lariek eta Fernanda Montenegroaktoreak, besteak beste. 3.000sanba dantzari ere egongo dira.Gainera, lehen aldiz, transexualbatek hitz egingo du hasiera eki-taldian: Lea T modeloak. Aurrera-tu du hitzaldian sexu, arraza etaerlijio askatasuna aldarrikatukodituela.

Fernando Meirelles zuzenda-riak gidatuko du ekitaldia, eta3.000 su artifizial eta 2.000 argikanoi erabiliko dituzte, ekitaldiaikusgarria egiteko.

Brasilgo kultura eta historiahasiera ekitaldiaren ardatza

xua da. Espero nuena baino ho-bea da hiria. Gauza onak eta txa-rrak ditu. Ona, inguruan non pa-seatu badagoela; eta txarra, en-trenamendu tokia pixka baturrun dagoela, eta oraingoz karpabatzuetan ari garela entrena-tzen». Ander Elosegi piraguistakere ez du kexarik. Hirugarren Jo-koak ditu, baina Pekinen ez zenhirian egon; bai, ordea, Londre-sen, eta alderatu ditzake. «Loge-lak Londreskoak baino gehiagogustatzen zaizkit; handiagoakdira. Bestela, dena ondo dago, be-rria da. Arazo txikiak bakarrikdaude; esaterako, garbigailu gu-txi daude, eta ilarak sortzen dira.

Baina txikikeriak dira». Eli Pine-do eskubaloi jokalariaren ustezere dena ondo dago, eta ez duulertu polemika. Pablo Carrerak,berriz, ulertzen du atleta batzukkexatu izana. «Niretzat ondodago; ez da gehiago behar. Halere,kirolari batzuek urtean 150 egu-nez etxetik kanpo lo egiten dute,eta normala da horiek gutxienekobaldintzak eskatzea».

Jantoki erraldoiaJantokia da olinpiar hiriko bestegune neuralgikoa. Rion bakarradago, 6.000 kirolarirentzat. Hanelkartzen dira, eta ezagunenen-tzat arazoa handia da, argazki es-

kaera asko izaten dutelako. Here-negun, Rafa Nadal tenislari balea-rrak hogei bat argazki atera zi-tuen bazkalorduan. Anekdotakalde batera utzita, iritzi kontraja-rriak daude euskal kirolarien ar-tean: aukera, sukaldarien trebe-zia... «Niri gustatu zait; bakoitzakjakin behar du zer eta zenbat janbehar duen. Denetarik dago; nahiduzuna jan dezakezu», zehaztudu Feijook. Tira, deigarria da,behintzat, olinpiar hirian dagoenhanburgesa jatetxean gertaturi-koa. Herenegun kamioi bat era-man eta berehala hustu zenez,atzo hiru eraman zituzten kirola-rien beharrak asetzeko.

Aparteko arazoa da garraioare-na. Olinpiar hiria kirol gune na-gusitik pare bat kilometrora dago,eta besteetatik urrun. Errugbila-riek, esaterako, egunaren araberahogei minutu edo ordu eta erdibehar izan dute entrenatzera joa-teko. Halere, pozik daude zelaiaoso egoera onean dagoelako. An-tzeko kexa dute guztiek: auto pi-laketen erruz, ezin da zehaztasu-nez kalkulatu zenbat iraungo du-ten bidaiek. «Guk sortzen duguinbidia handiena, berehala iristengarelako entrenatzeko lekura»,gehitu du Tania Calvo pistako txi-rrindulariak. Bizikleta hartuta jo-aten da belodromora, Rioko bide-gorritik. «Bizikletak non lortu di-tugun galdetzen digute besteatletek, eta nik esaten diet nireadela». Baina, tira, dena ez da per-fektua; Calvok dioenez, belodro-moan hauts asko dago pilatuta,eta egurra gogorra da. Gutxi era-bili izanaren ajeak dira horiek.

EZ DA HAINBESTERAKOGhanako kirolariak, Rio de Janeiroko olinpiar hirian, ongietorri festan, dantzan. ESTEBAN BIBA / EFE

Olinpiar hiriaren egoerak eztabaida sortu du, baina, azkenukituen ondoren, asko egin du hobera. Euskal kirolariakgustura daude; batzuen ustez, Londresen baino hobeto.

R‘CITIUS, ALTIUS,FORTIUS’Enekoitz Telleria

‘Mais veloz,mais alto, mais forte’

Duela lau urteko jardu-nean, zutabe hartaneta lau urte gazteago,azkeneko Citius, Al-

tius, Fortius txoko berean esaneta eskatutakoa da: «Citius, maisveloz esaten da han; altius, maisalto; eta fortius, mais forte. Zuta-berako izenburua badaukat. Kre-ditazioa falta».

Duela lau urteko hartan ager-tzen zen beste aipu bat. 1970ean,Buenos Airesko La Fusa estudioe-tan Vinicius de Moraes poeta etamusikariak, Toquinho haren la-gun banaezinak eta Maria Betha-niaren ahotsak taxututako diskobati buruzkoa. Zehatzago, Tardeem Itapoa izeneko abesti batetikateratakoa. Bereziki ongi islatzenduena Brasilgo pentsaera eta ji-tea. Abestia da berez ederra, bai-na are ederragoa Vinicius de Mo-raesek abestiaren jatorriari buruzahots soilez egindako sarrera.Sortu zutela zer asma zeudenarratsalde batean, «una tarde detotal vagabundaje», sortu zutela«chupando una cachaçita, a ve-ces bebiendo un agua de coco».Eta pentsakorrago jarrita hurre-na: «Y despues, con la miradaperdida en el encuentro de cielo ymar, bien despacito, parece quesentimos toda la tierra rodar...».

Duela lau urteko lehen aipuabeteta dago. Eman diot zutabearihan agindutako izenburua: Maisveloz, mais alto, mais fuerte.Duela lau urte egindako eskaerakere izan du ongi borrokatutakoerantzuna, eta paparrak badubere kreditazioa.

Duela lau urte egindako biga-rren aipua ez dugu beteko Ima-nolek eta nik arratsaldeak zerasma pasatuta, baina vagabun-daje-ra etorri gara bai, vagabun-daje erabatekora etorri gara, nahidizuegulako azaldu, Rio Jokoe-tan, zeruak eta itsasoak bat egitenduten hartara begira, oso geldoeta eztiki, sentitzen ote dugunhankapean nola ari den mundubat jiraka eta biraka.

Rio de Janeiroko olinpiar hiriko logeletako bat. YONHAP / EFE

BERRIA

Ostirala, 2016ko abuztuaren 5a10 b RIO16


Olinpiar hiria Riode Janeiroko jo-koen bilakaera-ren lagin perfek-tua da. Lanak ez

zituztela garaiz bukatuko zabalduondoren, azken egunetan errit-moa bizitu behar izan zuten ga-raiz iristeko. Eta, hori lortuta, bes-te polemika bat hasi zen, Argenti-na eta Australiako delegazioek al-de egitearekin mehatxu egin bai-tzuten. Gabezia asko zeudenhaien eraikinetan, eta arrazoizkexatu ziren. Orduan hasi zen az-ken esprinta, eta, oraingoan bai,orain dena txukundu dute. Bai,behintzat, euskal kirolarien ustez.

«Eraiki berria den etxe bateansartzean duzun sentsazioa da.Hauts pixka bat dago, txorrotakirekitzeke... Baina, hori kenduta,ondo dago», azaldu du Igor Ge-nua errugbi jokalariak. Pablo Fei-joo taldekidea ere antzeko iritzi-koa da. «Entzun dugu lehen egu-netan eraikin batzuetan ur beroa-eta falta zela, baina guk ez dugukexarik. Oheak onak dira, komu-nak-eta ere bai... Oinarrizkoa hordago».

Sugoi Uriarte judoka ere gustu-ra dago. «Azken pisuan nago; lu-


Rio de Janeiron (Brasil) jaioa etaikasia da, eta zikinduriko inguru-neak garbitzen dihardu MarioMoscatellik. Azken urtean eza-gun egin da, munduan barrenaaritu baita Rioko urmael eta ba-diaren egoerari buruzko hitzal-diak ematen. «Lan asko egin du-gu, baina fruitu gutxi jaso dugu»,dio, penatuta. Halere, ez da eror-tzen argudio errazetan, eta ez dieagintariei bakarrik botatzenerrua. Gogor mintzatu zara Rioren in-

guruan azken urtean. Errietarik-

edo jaso al duzu?

Ez. Orain arte, behintzat, ez duthalakorik jaso. Nire kritikak go-gorrak izan dira, baina egia esandut beti. Nik ez dut alderdi politi-korik; ni zientziako pertsona batnaiz. Jokoei buruz hitz egitean, «gal-

duriko aukera» moduan aipatu

dituzu maiz.

Hala izan baita. Duela zazpi urte,Riori Jokoak eman zizkiotenean,agintariek hainbat konpromisohartu zituzten: Guanabarako ba-dia, Jacarepaguako lakua eta bes-te hainbat urmael garbituko zi-tuztela. Baina beste bat izan daerrealitatea. Behin Jokoak lortu-ta, Brasilgo agintariek baztertuegin dituzte ingurumenarekinzerikusia zuten asmo guztiak.Guanabarako badia da eredurikgarbiena, hura garbitzeko asmo-rik ez baitago. Guanabarako badia da Rioko

badia. Nola deskribatuko zenu-

ke haren egoera?

Marea jaisten denean, komunzulo erraldoi bat da. Marea jais-tean, zabor pila ikus daiteke; za-bortegi bat da badia hori. Tama-

lez, agintariak ez ziren zintzoakizan gaiari buruz hitz egitean. %80 garbituko zutela esan zu-

ten, eta Jokoen ondare handie-

na izango zela. Posible al zen

hori lortzea?

Teknologikoki, bai, eta dirua ba-zegoen hori lortzeko. Baina, ta-malez, agintariek ez zuten izanbadia garbitzeko benetako inte-resik. Orain, krisiaren aitzakiadarabilte, baina ez da egia. Agin-tariek badia garbitzeko asmoaizan balute, Jokoak jaso baino le-henago hasi beharra zeukaten. Diru asko jarri zuten proiektu

horretarako.

Dirua ez zen arazoa, interes falta

baizik. Guanabarako badiarengarbiketa egitasmoak dirua lor-tzeko fabrika bat dira hiriaren-tzat. Badia zikina edukitzeaerrentagarria da. Azken hogei ur-teetan, funts asko jaso dira badiagarbitzeko, gobernutik eta na-zioarteko erakundeetatik: Mun-duko Bankua, Nazioarteko DiruFuntsa… Baina erabatekoa izanda eraginkortasunik eza eta in-punitatea. Funts horiek balizkoerrekuperazioa batentzat ziren,eta ez da halakorik gertatu.Zein da ur kutsatuen iturria?

Oinarria hirigunearen hazkundedesordenatua da. Hiria bere aha-len gainetik hazi da. Brasilen,

utopia bat dira hiri hazkundepolitika orekatuak. Arazo histo-riko bat da, eta, hazkunde horre-tan, zaborrak beti ibaietan buka-tzen du, eta, handik, badia etalakuetara. Begira, olinpiar hiriaJakarepaguako lakutik gertudago, eta hura komun zulo batda. Alegia, arazo bakarra ez delabadia. Eta ibaiak… ibaiak hildadaude; oxigenoa behar duenezerk ezin du han bizirik iraun. Badu konponbiderik?

Zaila; hezkuntza kontua da. Izanere, ez da arazo sozioekonomi-koa bakarrik, kulturala baizik.Ingurumena ez da lehentasunbat Brasilen. Ez agintarientzateta ez gizartearentzat. Aginta-riak gizartearen botoek jartzendituzte hor, eta, ingurumenakarduratuko balitu, ez lieketebotua emango. Riorena larria da,hiri turistikoa delako, ederra...Eta ez du bere diru iturri nagusiazaintzen; ingurumena, alegia. Jokoek zerbait aldatu dute?

Ez, okerrera ez du egin. Kontuada orain mundu guztia hona be-gira dagoela, 5.000 milioi begihona begira, kazetari pila bat eto-rriko dira, eta haiek euren begie-kin ikusten dutena kontatukodute. Mundu guztiko hedabidee-tan agertuko da Rioko zikinkeria.Esaterako, ezin da alderatu ga-rraioan inbertitu duten dirua in-gurumena zaintzeko erabili du-tenarekin.Txertoa hartzea gomendatu ze-

nien belako kirolariei. Neguan

ere bai?

Neguan ere bai. Nik txertoa hartudut, eta nire familia guztiak erebai. Kirolari guztiek saihestu eginbehar dute badia, eta urmaelekoura irenstea. Bela proban euriaegiten badu, batek baino gehia-gok hepatitisa har dezake.

MARCELO SAYAO / EFE

«Badia zikin

edukitzea

diru fabrika

bat da

udalarentzat»

Marco Moscatelli b Biologoa

Rio de Janeiroko badia eta lakuak ikertuditu, eta atsekabez mintzo da. Jokoenharira haiek garbitzeko emaniko hitza ezda bete, eta oso zikin daude oraindik.

«Arazoa ez da bakarrikekonomikoa, kulturalaere bai. Ingurugiroa ez dalehentasuna Brasilen»

«Rioko badia komun zulo handi bat da.Marea jaisten denean,zabor pila ikus daiteke»

RIO16 b 11 BERRIA


RIPANEMAKOMUTILAImanol MagroEizmendi

Rio ez daLondres

Ez dakit inkestarik eginden gaiaren inguruan,baina ziur nago Rio deJaneiro dela kalean da-

bilela abesten doan jende batezbesteko handiena duen mundu-ko hiria. Ez naiz kaleko kantariprofesional edo amateurrei buruzari, baizik eta euren burua goxa-tu, penak uxatu edo aspertzen di-relako abesten duten zoro maita-garri horiei buruz. Riokoa, izanere, abesten duen herri bat da,eta, agian, gure begirada okzi-dentalekin, ez dugu abestekoarrazoirik ikusten.

Olinpiar Joko hauek nire biga-rren Jokoak dira, eta oraindik ni-nian tatuatua dut Londresen iadena ondo irten zela. Hain izanziren zuzen eta txintxoak, asepsiagertu izan zuten; alegia, jende as-kori inolako sentimendurik ezzieten eragin. Han, inor gutxikabesten du kalean. Hori bai, au-toa ez hartzeko agindu edo ilarakzuzen egiteko esaten badiete,bete egiten dute.

Baina Rio beste gauza bat da...Beste planeta bat Londresen alde-an. Politikoki zuzenak izanda,onerako eta txarrerako. Rion, ga-rraioa eromena da; polizia eta mi-litarrak, matoiak, eta Jokoek utzi-ko duten ondarea, zalantzazkoa.Hiritarrek badakite oturuntza ga-resti irtengo dela, eta ez direla ga-rai onenak horrelako zerbait har-tzeko. Halere, jendea adeitsua daJokoen aitzakian eta kreditazioaeskegita metroaren lerro berria iaesklusiboki okupatu dugunokin.Londresen baino abegikorragoak.Rioko jendeak txarrean ere mol-datzen daki; iraupena da, eta eu-ria egitean inork ez du korrikaegiten. Euria ezin da eragotzi, eta,aterperik ezean, bustitzen jakinbehar. Bada, Jokoekin antzera;onartuak daude, eta aurrera egi-tea da aukera bakarra. Amorruaazaleratzen bada, manifestazioradeituko dute, edo, eraginkorragoaizan daitekeena, kalean abestukodute, jendeak bere buruari galdediezaion zergatik demontre ari di-ren kantuan.

12 b RIO16BERRIA


RHARTU ETA PASA

Unai Zubeldia

Sakelakoaitzalita

Gaizkile bat iritsi da Riode Janeirora. 27 urtebesterik ez dauka, etabritainiarra da. Txi-

rrindularia. Elizabeth Mary daharen izena. Lizzie Armitsteadere esaten diotena. Delitua? Urte-betean hiru dopin kontroli izkinegin izana. 2015eko abuztuan etaurrian, eta joan den ekainean.Azalpenik gabe gelditu dira azkenbi kasuak, baina Armitsteadekberak argibideak eman zituen le-

Errepideko egungo mundukotxapeldunak sutan jarri ditu aur-kariak, baina, txirrindulariarenazalpenak aintzat hartuta, KirolaArbitratzeko Epaitegiak (TAS)errugabetzat jo du britainiarra.Tropelean izango da etzi. Horibai, aste guztian erasoka ari zaiz-kio aurkariak. Grumari, GrotaFunda eta Vista Chinesa, errepi-deko probako hiru igoerak bainogogorragoa izaten ari da aste guz-tiko sesioa.

henengo delituaazaltzeko: «Sa-kelakoa isilik neukan, eta kontro-latzaileak ez zuen egin nahikoaahalegin ni aurkitzeko».

Eta hori da tristeena. Iraganekohanka sartzeen babesean, kirola-riak gaizkileen pare jarri ditu le-geak, eta kirolariak eurak saka-banatzea lortu du. Kontrol askoeta zorrotzak egitearen aldekoakdira gehienak, baina kontrolakbeti dauka zirrikitua, eta dopinkontuek ere gehiegitan begira-tzen diote patrikari. Ezin ulertuz-koa da, bestela, errusiarrekin ger-tatu dena. McLaren txostena etaDopinaren Aurkako Mundu

Agentziaren (WADA) epaia bare-tuta, Nazioarteko Olinpiar Ba-tzordeak (NOB) Errusia selekziogisa ez zigortzea erabaki du.

Eztabaida daiteke legeak legez-koak diren edo kirolariak gaizki-letzat hartzeko sortuak diren.Baina legeak onartu aurrekoaizan beharra dauka eztabaida ho-rrek. Behin legea onartuta, ezinda egin salbuespenik, multzo iza-teari utzi eta elkarren etsai bihur-tzen direlako kirolariak bestela.

Irudia b Rio de Janeiro

Orekaren mugan dago arrakastaren gakoaGaur iluntzean hasiko dira Rio de Janeiroko Olinpiar Jokoak, eta, bihartik aurrera, kirol festa handia izango da bertan. Baina kirolariakegurrean dabiltza dagoeneko. Entrenamendu saioak egiten ari dira diziplina guztietan, eta, besteak beste, Belgikako gimnasten txandaizan zen atzo. Oreka jokoa muga-mugara eramanda, jauzi ikusgarriak egin zituzten horietako askok. Zalerik eta epailerik gabe, hori bai.Bihartik aurrera berretsi beharko dute orain arteko entrenamenduetan egindakoa, orduan hasiko baita benetako lehia. LI XIN / EFE

%80SALDUTAKO SARREREN

BATEZ BESTEKOA

Rio de Janeiroko Olinpiar Jokoeta-

ko antolatzaileak gustura daude

saldutako sarrera kopuruarekin.

6,1 milioi sarrera jarri zituzten sal-

gai, eta horietatik 4,9 saldu dituzte

dagoeneko, %80. Atzerritarrek

erosi dituzte sarrera horietatik 1,2

milioi, %25 inguru. Paralinpiar Jo-

koetarako %29 bakarrik saldu di-

tuzte oraingoz.

NOBren oniritziajaso du ErrusiakRion lehiatzeko

ERRUSIA b«Bai, jaso dugu oniri-tzia. 270 kirolari errusiar inguruizango dira Rio de Janeiron».Alexandr Zhukov ErrusiakoOlinpiar Batzordeko presidente-aren baieztapena da hori. Azkenhilabeteotako dopin auzien on-doren, Nazioarteko Olinpiar Ba-tzordearen (NOB) oniritzia jasozuen atzo herrialdeak. «Diziplinagehienetan osorik lehiatuko dirataldeak».

«Arazoa ez dagoRioko uretan, aireanbaizik. Ez gaudebehartuta Guanabarabadiako ura edatera,baina bai bertakoairea arnastera»Paulo Saldiva

Medikua eta unibertsitateko irakaslea

Philippe Bergerooaulkian zela, 4-0irabazi du Frantziak

FUTBOLA bFrantziako emaku-mezkoen futbol selekzioak 4-0irabazi zion atzo goizaldean Ko-lonbiari, Belo Horizonten (Brasil),Olinpiar Jokoetako G multzokolehen jardunaldiko azken parti-dan. Multzo berean, AEBek 2-0irabazi zioten Zeelanda Berriari.AEBek eta Frantziak, lehen jar-dunaldiko bi irabazleek, bihar jo-katuko dute bigarren lehia, Eus-kal Herrian 22:00ak direnean.

Garbitzaile bat, Rion, sarreren gunea

garbitzen. ANTONIO LACERDA / EFE

PREST DAGO DENA - Berria · Erresuma Batua, Ka-nada, Brasil eta Japonia. Egutegia Lehen fasea....

Documents

Transcript of PREST DAGO DENA - Berria · Erresuma Batua, Ka-nada, Brasil eta Japonia. Egutegia Lehen fasea....