OINARRIZKO CURRICULUM DISEINUA

PLASTIKO ETA KAUTXUGINTZAKO

GOI-MAILAKO TEKNIKARIA

2

Aurkibidea 1. Tituluaren identifikazioa........................................................................................ 4 1.1. Izena.................................................................................................................... 4 1.2. Maila. .................................................................................................................. 4 1.3. Heziketa-zikloaren iraupena. .............................................................................. 4 2. Erreferentea (lanbide-perfila). ............................................................................... 4 2.1. Gaitasun orokorra. .............................................................................................. 4 2.1.1. Lanbide-gaitasunak. .......................................................................... 4 2.1.2. Erantzukizuna eta autonomia. ........................................................... 4 2.2. Lanbide-burutzapenak eta lanbide-portaerak. .................................................... 5 2.3. Produkzio-prozesuko kokapena. ......................................................................... 6 3. Irakaskuntzak. ........................................................................................................ 8 3.1. Heziketa-zikloaren helburu orokorrak. ............................................................... 8 3.2. Lanbide-moduluak. ............................................................................................. 8 1. Lanbide modulua: Produkzio-prozesuen antolamendua eta kontrola ..... 8 2. Lanbide modulua: Plastikoa eta kautxua erladatzeko instalazioak ......... 13 3. Lanbide modulua: Plastikoen lanketa ..................................................... 16 4. Lanbide modulua: Kautxuaren lanketa ................................................... 21 5. Lanbide modulua: Plastikoen eta kautxuaren eraldaketako kalitate- Kontrola ...................................................................................................... 26 6. Lanbide modulua: Lan-giroko harremanak ............................................ 29 7. Lanbide modulua: Lan-prestakuntza eta orientabidea ............................ 33 8. Lanbide modulua: Hizkuntza teknikoa ................................................... 37 9. Lanbide modulua: Kalitatea eta etengabeko hobekuntza ........................ 39 10. Lanbide modulua: Lantokiko pestakuntza ............................................ 40 3.3. Heziketa-zikloaren sekuentziazioa eta denboralizazioa. .................................... 42 3.3.1. Iraupenak. .......................................................................................... 42 3.3.2. Sekuentziazioa. ................................................................................. 43 4. Irakasleak. .............................................................................................................. 43 4.1. “Plastiko eta kautxugintza” heziketa-zikloko lanbide-moduluetan irakaskuntza-

atribuzioa duten irakasleen espezialitateak. ....................................................... 43 4.2. Titulazioen baliokidetasunak irakaskuntzan aritzeko. ........................................ 44 5. Irakaskuntzak emateko gutxieneko baldintzak. ..................................................... 44 5.1. Espazioak. ........................................................................................................... 44 6. Sarbideak eta/edo ibilbideak. ................................................................................. 45 6.1 Oinarrizko Lanbide Heziketa............................................................................... 45 6.2. Unibertsitate-ikasketetarako sarbidea. ................................................................ 45

3

7. Konbalidazioak eta korrespondentziak. ................................................................. 46 7.1. Lanerako Lanbide Heziketarekin konbalida daitezkeen lanbide-moduluak. ...... 46 7.2. Lan-praktikarekin korrespondentzia izan dezaketen lanbide-moduluak. ........... 46

4

1. Tituluaren identifikazioa 1.1. Izena: "Plastiko eta kautxugintza". 1.2. Maila: Goi-mailako Berariazko Lanbide Heziketa. 1.3. Iraupena: 1.400 ordu. 2. Erreferentea (lanbide-perfila) 2.1. Gaitasun orokorra Produkzio-sistemak teknikari honi ezarritako lanbide-kualifikazioaren eskakizun orokorrak ondokoak dira: • Materia polimerikoak landu eta eraldatzeko jarduerak antolatzea eta kontrolatzea,

aginduzko kalitatea betetzen duten plastiko eta kautxuzko gaiak lortzeko. 2.1.1. Lanbide-gaitasunak • Beheragoko mailako beste teknikari batzuen lana antolatu eta zuzentzea. • Produkzio-planak interpretatzea eta idatzizko jarraibideetan zehaztea (metodo, kalitate eta beste

kontzeptu batzuei buruz), plastikoak eta kautxua lantzeko eta eraldatzeko prozesuak prest jarri, produzitu eta kontrolatzeko.

• Plastikoak eta kautxua eraldatzeko prozesuen ikuspegi orokorra eta integratua izatea, prozesuan betetzen duen lanean ekipo desberdinen funtzioa, eta teknika-, antolamendu-, ekonomia- eta giza dimentsioak ulertuz.

• Bere lanbide-jardueran edo material polimerikoen eremuan eragina duten teknologia-, antolamendu-, ekonomia- eta lan-arloko aldaketetara egokitzea.

• Plastikoak eta kautxua lantzeko prozesuen eta horietarako erabilitako makina, instalazio eta antolamenduaren ikuspegi argia izatea, eraginkortasunez integratzeko edo produkzioaren optimizazio-eskakizunen arabera ordezkatzeko gai izanik.

• Material polimerikoak ondo ezagutzea, bai eta dagozkien jokabideak eta lanketa- eta eraldaketa-prozesuak ere, eta prozesuetan aldaketak sartzea material horien ezaugarrietan gerta daitezkeen desbiderapenak konpentsatu edo zuzentzeko, eraginkortasun, ekonomia eta produktibitatearen irizpideei jarraituz.

• Sartuta dagoen talde funtzionaleko edo funtzionaletako kideekin oztoporik gabeko harremanak izatea, dagozkion helburuak lortzeaz arduratuz, besteen lana errespetatuz, talde-lanak antolatuz eta zuzenduz, eta sortzen diren zailtasunak gainditzen lagunduz, betiere taldekideen eta bere menpekoen ideien aurrean tolerantziazko jarrera erakutsiz.

• Zerbitzuetako sailekin edo sekzioekin edo bere jardueraren osagarriak diren horiekin ezarritako moduan komunikatzea, horiei esku hartzea eskatuz, hala balegokio, jardueraren betearazpena ikuskatuz, eta betiere oztoporik gabeko harremanak bultzatuz.

• Bere jarduerei edo besteen jarduerei buruzko arazoak konpontzea eta erabaki indibidualak hartzea, berari dagokion eskumenaren eremuan ezarritako arauak betez, eta erabaki horiek kontsultatuz, ekonomian, antolamenduan eta segurtasunean ondorio nabarmenak izango badituzte.

2.1.2. Erantzukizuna eta autonomia Teknikari honek prozesuari buruzko informazioaren bidez jasotzen ditu aginduak, eta informazio hori dokumentuetan edo beste edozein euskarritan ager daiteke. Prozesu horiek antolatu eta burutzeko, dagozkion jarraibideak interpretatu behar ditu, bere ardurapean dagoen pertsonalari zuzendutako lan-plan batean zehaztuz, eta baliabideen eta produktibitatearen optimizazioa kontuan izanik. Teknikari hau autonomoa da ondoko funtzio edo jarduera orokorretan:

5

• Bere ardurapean dagoen pertsonalak egindako lana antolatu eta ikuskatzea. • Prozesu, baliabide edo fabrikazio-fitxa edo -orriei buruzko idatzizko argibideak ematea. • Dagokion eskumenaren eremuan, lan desberdinen koordinazioaz eta sekuentziazioaz arduratzea. • Ekipoei eta instalazioei egindako mantentze operatiboa kontrolatzea. • Oinarrizko kalitate-kontrola egitea. • Txostenak ematea, bere gainekoek edo enpresaren beste jarduera-eremu batzuek eskatuta. 2.2. Lanbide-burutzapenak eta lanbide-portaerak Ondokoak dira profesionalak burutu eta/edo azaldu behar dituen burutzapen eta portaera esanguratsuenak: 1. Plastikoen eta kautxuaren produkzioa antolatzea. • Prozesuari buruzko informazioa interpretatzea eta bertatik eratorritako lanetarako

prozedurak/jarraibideak zehaztea, ezarritako kalitatea lortuz eta baliabideen erabilera optimizatuz. • Produkzio-programa ezartzea, baliabideen aprobetxamendua optimizatuz. • Dokumentazioa eta datuen erregistroa kudeatzea eta, bere gainekoak eskatuta, txosten teknikoak

lantzea. • Beharren arabera enpresako beste sail batzuekin harremanak izatea eta, bezeroak eskatuta, salmentei

euskarri teknikoa ematea. 2. Makina eta instalazioen egoera eta funtzionamendua ikuskatzea, bai eta eraldaketa-prozesurako lan osagarriak ere. • Ezaugarri zehatzak dituen produktu bat fabrikatzeko sortu behar den moldearen edo matrizearen

zehaztapenak lantzea. • Produkziorako makinen eta instalazioen prestaketa, abiaraztea eta geldiaraztea antolatu eta ikuskatzea. • Makinen funtzionamenduan edo mantentzean detektatu diren anomaliak zuzentzeko erabakiak

hartzea. • Produkzioa kontrolatzeko aparatuen edo sistemen kalibraketa- eta mantentze-lana ikuskatzea. • Produkzio jakin baterako hornikuntza osagarrien beharrak ebaluatzea. • Instalazioa osatzen duten eragiketa osagarrietarako makinen erabilpena erabakitzea (elikadura-

makinak, automatak eta abar). • Makina eta instalazioetako segurtasun-elementuak ikuskatu eta, hala badagokio, proposatzea. 3. Plastikoen lanketa eta eraldaketa koordinatu eta kontrolatzea. • Prozesuko lan- eta kontrol-prozedurak/argibideak interpretatzea eta aplikatzea, zehaztutako

produktuak eskatu den kalitatearekin eta kopuruan lortzeko. • Bere ardurapean dagoen pertsonalari berariazko informazioa eta prestakuntza etengabe ematea,

lanaren beharren arabera. • Bere ardurapean dagoen pertsonalaren jarduera eta dagokion eskumenaren eremuan egiten diren lanak

koordinatu eta antolatzea. • Nahasteak prestatzeko lanak antolatu, ikuskatu eta, kasu berezietan, egitea. • Formak prestatzeko lanak antolatu eta/edo ikuskatzea. • Eraldaketa-prozesuaren baldintzak eraldatu beharreko polimeroaren edo nahastearen arabera ezartzea,

produktuaren lehen lotea fabrikatzen parte hartuz, dagozkion doikuntzak egiteko ahalik eta baldintza onenak zehaztearren.

• Moldeaketa-prozesuak antolatu, koordinatu eta ikuskatzea eta, zirkunstantzia berezietan, prozesuaren parte bat burutzea.

• Moldeaketa erreaktiborako prozesuak antolatu, koordinatu eta ikuskatzea eta, zirkunstantzia berezietan, prozesuaren parte bat burutzea.

• Beste material batzuen errefortzuak dituzten plastikoen prozesuak antolatu, koordinatu eta ikuskatzea eta, zirkunstantzia berezietan, prozesuaren parte bat burutzea.

6

• Akabera- edo manipulazio-prozesu osagarriak antolatu, koordinatu eta ikuskatzea gai fabrikatuetan edo produktu erdimanufakturatuetan.

• Laneko segurtasun- eta higiene-arauak betetzea eta betearaztea eta larrialdi-egoeren aurrean erantzutea.

4. Kautxuaren lanketa eta eraldaketa koordinatu eta kontrolatzea. • Prozesuko lan- eta kontrol-prozedurak/argibideak interpretatzea eta aplikatzea, zehaztutako

produktuak eskatu den kalitatearekin eta kopuruan lortzeko. • Bere ardurapean dagoen pertsonalari berariazko informazioa eta prestakuntza etengabe ematea,

lanaren beharren arabera. • Bere ardurapean dagoen pertsonalaren jarduera eta dagokion eskumenaren eremuan egiten diren lanak

koordinatu eta antolatzea. • Nahasteak antolatu, ikuskatu eta, hala badagokio, prestatzea, ondoren eraldatzeko. • Kautxuak eraldatzeko teknikak aukeratzea, fabrikatu behar den gaiaren eta eraldatu behar den

nahastearen arabera. • Produktuaren lehen lotea fabrikatzen parte hartzea, dagozkion doikuntzak egiteko ahalik eta baldintza

onenak zehazteko. • Moldeaketa- eta prentsako bulkanizazio-prozesuak koordinatu eta ikuskatzea. • Estrusio bidez eta arrabolez prentsatuz burututako eraldaketa-prozesuak koordinatu eta ikuskatzea, bai

eta estruitutako eta arrabolez prentsatutako gaien ondorengo bulkanizazioa ere. • Kautxuzko gaien estaltze- edo errefortzu-lanak koordinatu eta ikuskatzea, berariazko ezaugarriak

dituzten gai bukatuak lortzeko. • Latexa hainbat teknikaren bidez eraldatzeko lana koordinatu eta ikuskatzea. • Laneko segurtasun- eta higiene-arauak betetzea eta betearaztea eta larrialdi-egoeren aurrean

erantzutea. 5. Plastikoen eta kautxuaren kalitatea prozesuan bermatzea. • Kalitate-plana interpretatzea eta betetzen dela kontrolatzea. • Polimeroak lantzeko eta/edo eraldatzeko lehengaien harrera eta bilketa ikuskatzea, kalitate-aginduen

arabera. • Lehengaiak, produktu erdilanduak eta azken produktuak biltegiratzeko ordena eta baldintzak zehaztea. • Laginak hartzeko baldintzak definitzea eta behar bezala egiten dela ziurtatzea. • Plastikozko eta kautxuzko produktuen kalitatea kontrolatzea. • Lantze- eta eraldaketa-prozesuan egindako oinarrizko kalitate-kontrola ikuskatzea. • Egokitzapen- eta igortze-lanak antolatu eta ikuskatzea, agindutako kalitatea betetzen duten produktu

egokituak lortzeko. • Prozesuan eta laborategian, kalitateari buruzko datuak biltzea eta, eskakizunen arabera, produktuen

kalitateari buruzko txostenak igortzea. 2.3. Produkzio-prozesuko kokapena • Lanbide- eta lan-ingurunea Irudi honek plastiko eta kautxugintzako sektorean beteko du bere lana, produkzio-eremuan hain zuzen ere. Aldizka, beste sektore eta eremu batzuetan jardun ahal izango du (bulego teknikoa, entseguetarako laborategia eta abar). Bere jarduera ondoko azpisektoreetan garatu ahal izango du nagusiki: • Kautxuzko produktuak fabrikatzeko industriak: automoziorako pneumatikoen eta kautxuzko gaien

fabrikazioa, bai eta etxetresna elektriko, eraikuntza, ingeniaritza, medikuntza eta abarrerako ere. • Plastikozko produktuak fabrikatzeko industriak eta plastikozko plakak, orriak, tutuak eta profilak

fabrikatzeko industriak. Plastikozko ontziak eta bilgarriak fabrikatzeko industriak. Eraikuntzarako

7

plastikozko produktuak fabrikatzeko industriak. Plastikozko bestelako produktu batzuk fabrikatzeko industriak.

• Plastikozko eta/edo kautxuzko material konplexuak eraldatzeko industriak. • Materia plastikoak edo kautxuzko konposatuak lantzeko industriak. • Hainbat sektoretako industriak, plastikozko edo kautxuzko elementuen fabrikazio-sailak barne hartzen

dituztenak (automobila, elikagaiak, material klinikoa, jostailuak, etxetresnak eta abar). • Plastiko eta kautxuetarako makineria eta tresnen industrietako zerbitzu teknikoak. • Hainbat sektoretako industriak, dagozkien prozesuetan plastikoak eta kautxuak aplikatu behar izaten

direnekoak (ontziratze- eta paketatze-faseak, iragazgaizte- eta estaldura-faseak, produktu erdibukatuen manipulazio-faseak, eraikuntzako instalazio-faseak eta abar).

Plastiko eta Kautxugintzako Goi-mailako Teknikariak produkzio-unitate batean parte hartuko du, goragoko mailako kualifikazioa duen pertsona batek koordinatuta; izan ere, beregandik jasoko ditu argibideak eta berari emango dio informazioa. Bere ardurapean dagoen pertsonalaren lana antolatzeaz eta lan hori betetzen ote den ikuskatzeaz arduratuko da. Mantentzea, kalitate-kontrola, biltegiak, igortzea eta abar bezalako jarduerak koordinatzea eskatzen duten lanetan lankidetzan arituko da. • Ingurune funtzionala eta teknologikoa Lanbide-irudi hau batez ere plastikozko eta/edo kautxuzko materialen eta gaien produkzio-funtzioetan arituko da. Teknikek eta ezagutza teknologikoek bi mailatan bana daitezkeen eremu desberdinak hartzen dituzte beren baitan: • Berariazko ezagutzak: material polimerikoen ezagutza (izaera eta egiturak). Beren jokabideen

ezagutza. Eraldaketa-prozesu guztiei dagozkien oinarrien ezagutza. Eraldaketa-prozesu desberdinen eta horietan erabilitako makineria eta instalazioen berariazko ezagutza. Polimeroen adizioari eta formulazioari buruzko ezagutzak. Prozesu erreaktiboak. Material polimerikoen entsegu fisiko eta fisiko-mekanikoei buruzko ezagutzak.

• Zeharkako ezagutzak: Fisika eta kimika aplikatua. Matematika. Termodinamika eta erreologia. Elektrizitatea. Elektronika. Mekanika. Informatika (operadorea). Marrazketa industriala eta CAD. Ingeles teknikoa.

• Lanbideak, ereduzko lanposturik garrantzitsuenak Adibide gisa, eta bereziki lanbide-orientazioa helburu izanik, tituluaren perfilean definitutako lanbide-gaitasuna lortuz gero bete daitezkeen lan edo lanpostu batzuk adierazten dira ondoren. • Zehaztapenen kalkuluetarako laguntzailea. • Produkzio-taldearen burua. • Prozesuko teknikaria. • Fabrikazio-teknikaria. • Nahasketa-arduraduna. • Produkzio-arduraduna (estrusioa, akabera, arrabolez prentsatzea, inpregnazioak, gelifikazioa). • Profil-sailburua. • Ijezketa-ikuskatzailea. • Kalitate-kontrolaren arduraduna. • Kontrol-laborategiaren arduraduna. • Bulego teknikoko sailburua.

8

• Ontziratze-arduraduna. • Bulkanizazio-arduraduna. 3. Irakaskuntzak 3.1. Heziketa-zikloaren helburu orokorrak I. Material polimeriko eta elastomeroen eta gehigarrien osaera kimikoa eta morfologikoa plastiko eta

kautxuzko gai erdibukatuen eta bukatuen propietateekin eta aplikazioekin erlazionatzea. II. Plastikoa eta kautxua eraldatzeko prozesuak aztertzea eta definitzea edo prestatzea, ondokoak

zehaztuz (deskribatuz) edo identifikatuz: eraldaketaren teknikak eta faseak, fabrikazioaren denbora eta kostua, materialak, ekipoak, tresnak eta lan-baldintzak; instalazio eta ekipo desberdinen produkzio-ahalbideak aztertuz, eta fabrikaziorako tresnerian aldaketa eta egokitzapen errazak eginez.

III. Plastikoa eta kautxua eraldatzeko prozesuak doitzea, prozesuari buruzko informazioa makina eta ekipoetara egokitzean planteatzen diren arazo teknologikoei irtenbidea emanez, eraldaketa- eta bulkanizazio-teknika desberdinak aztertuz, eta materialaren propietate teknologikoak teknikekin erlazionatuz, bai eta eraldaketaren aldagaiak materiaren eta gai bukatuaren propietateekin ere.

IV. Plastiko eta kautxuzko gaien eraldaketan eskatzen diren sistemen edo instalazioen beharrak ebaluatzea eta/edo zehaztea, betetzen duten funtzioa aztertuz, eta eskakizunak kalkulatuz (aire konprimatu, potentzia elektriko, hozte- eta/edo lurrun-ur eta abarri dagokienez).

V. Plastikoen eta kautxuaren produkzio-prozesuaren kalitate-kontrolean aplika daitezkeen entsegu eta analisietarako tresna eta teknika desberdinak erabiltzea, lortutako emaitzak interpretatuz, kalitatean eta eraldaketa-instalazioan sartu beharreko aldagaietan hobekuntzak edo aldaketak egiteari buruzko ondorioak lortzearren, eta prozesuko aldagaien eta produktuaren kalitatearen kausa-ondorio erlazioa ezarriz.

VI. Metodo zientifikoaren berezko estrategiak eta dagokion sektorearen berariazko prozedurak eta egiten jakitea autonomiaz erabiltzea, arazo zehatzen edo suposizio praktikoen aurrean datu edo informazio ezagunen arabera erabakiak hartzeko, bere jardunetik ondoriozta daitezkeen emaitza aurreikusgarriak baloratuz.

VII. Industria-jarduera arautzen eta baldintzatzen duen lege-, ekonomia- eta antolamendu-markoa ulertzea, lan-harremanek dakartzaten eskubideak eta betebeharrak eta lan-munduratzeko mekanismoak identifikatuz.

VIII. Bere kargura dauden profesionalak prestatzean eta trebatzean ezinbestekoa den dokumentazio teknikoa aztertu, egokitu eta, hala balegokio, sortzea.

IX. Bere lanbidearekin zerikusia duten informazio-iturri desberdinak ikuspegi kritiko batez aukeratu eta baloratzea, bere kasa ikasteko gaitasuna landu ahal izateko, bai eta dagozkion lanbide-gaitasunak garatu eta sektorearen aldaketa teknologikoetara eta antolamenduari dagozkion horietara egokitu ahal izateko ere.

X. Eremu edo sektore honetan garatu beharreko prozesuei irtenbideak ematen laguntzea eta parte hartzea, ingurumenari kalte egiten dioten inpaktuak minimizatzearren, bai eta lanbide-jardunaren bidez prozesuen kalitatea etengabe hobetzen parte hartzea ere.

3.2. Lanbide-moduluak 1. lanbide-modulua. PRODUKZIO-PROZESUEN ANTOLAMENDUA ETA

KONTROLA a) Amaierako gaitasunak Lanbide-modulu hau amaitzean ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: 1. Plastikoen eta kautxuaren oinarrizko eraldaketa-prozesuak aztertzea eta garatzea, faseak eta oinarrizko

lanak materialaren eraldaketekin edo aldaketekin erlazionatuz eta fabrikazioa erraztea ahalbidetuko duen prozesuari buruzko informazioa landuz.

2. Plastikoen eta kautxuaren eraldaketan eskatutako produkzioaren plangintza egitea, teknika egokiak aplikatuz eta plangintzari dagozkion aldagaien eta bere helburuen arteko lotura ulertuz.

9

3. Enpresan mantentze-sistema bat antolatzea. 4. Lanaren azterketa eta denboren analisia egiteko teknikak aplikatzea eta produkzio-kostuak

kalkulatzea. 5. Plastikoak eta kautxua eraldatzeko industriaren egitura funtzionala eta antolamenduari dagokiona

aztertzea. b) Ebaluazio-irizpideak 1. Plastikoen eta kautxuaren oinarrizko eraldaketa-prozesuak aztertzean eta garatzean, faseak eta oinarrizko lanak materialaren eraldaketekin edo aldaketekin erlazionatuz eta fabrikazioa erraztea ahalbidetuko duen prozesuari buruzko informazioa landuz, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: • Plastikoak eta kautxua eraldatzeko oinarrizko prozesuak deskribatzea, faseak eta lanak prozesuan esku

hartzen duten ekipo- eta instalazio-motarekin eta gaiaren eraldaketekin erlazionatuz. • Behar bezala zehaztutako balizko produkzio-prozesu batean oinarrituz, plastikozko edo kautxuzko

gaiaren balizko fabrikazioaren egingarritasuna ahalbidetuko duen prozesuari buruzko informazioa lantzea edo azaltzea, ondokoak barne hartuz: − Ekipoak identifikatzea eta fabrikazio-lanak deskribatzea. − Beharrezko tresnak eta erremintak identifikatzea. − Lan-sekuentzia deskribatzea, produkzioaren fase nagusiak identifikatuz. − Fase desberdinei dagozkien lehengaiak eta tarteko produktuak identifikatzea. − Produkzio, makina eta instalazioei dagozkien eremuen antolamenduak plantan izango duen

banaketa posible baten eskema egitea, hartutako banaketa justifikatuz eta materialen eta tarteko produktuen fluxua arrazoituz.

2. Plastikoen eta kautxuaren eraldaketan eskatutako produkzioaren plangintza egitean, teknika egokiak aplikatuz eta plangintzari dagozkion aldagaien eta bere helburuen arteko lotura ulertuz, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: • Produkzio-ziklo jakin bat bere baitan hartzen duen ereduzko fabrikazio-prozesu batean eta

bezeroentzako entrega-lote baten balizko planean oinarrituz: − Fabrikazio-sistema eta plangintza-teknika egokienak identifikatzea eta deskribatzea. − Produkzioari ekiteko beharrezkoak diren materialak, tresnak eta erremintak identifikatzea. − Produkzioari ekin eta berau kontrolatzeko beharrezko dokumentuak definitzea, ondokoak

gutxienez barne hartuz: ∗ "Eskari-puntuari" dagozkion tekniken erabilera. ∗ Hornikuntza-plana. ∗ Produktu bakarraren eta aldi anitzen kasurako programazio-metodo bat erabiltzea,

produkzioaren kostua eta entregen atzerapenaren biltegiratzeari dagokion kostua kontuan izanik, bai eta produkzio-gaitasunaren aldaketa ere.

− Informatika-aplikazio jakin bat erabiltzea programazioa definitzeko. • Just in time (JIT) delako produkzioari dagozkion tekniken eta prozeduren funtsezko alderdiak

deskribatzea. 3. Enpresan mantentze-sistema bat antolatzean, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: • Mantentze-mota desberdinak eta dagozkien funtzioak identifikatzea eta deskribatzea. • Mantentze-sistema batek sortutako informazioa kudeatzeko informatika-euskarri bat erabiltzea. 4. Lanaren azterketa eta denboren analisia egiteko teknikak aplikatzean eta produkzio-kostuak kalkulatzean, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu:

10

• Plastikoen eta kautxuaren behar bezala zehaztutako produkzio-prozesu bati dagokion lan-fase batean oinarrituta: − Fabrikazio-denbora desberdinak kalkulatzea, mota bakoitzari dagozkion teknikak aplikatuz. − "Argibideen orri" bat lantzea, aukeratutako lan-faseari dagokion fabrikaziorako.

• Plastikozko edo kautxuzko gaietarako produkzio-kostuak eta fabrikazio-kostuak zehaztea, fabrikaziorako beharrezkoak diren lanen sekuentzian oinarrituz eta produkzio-banaketaren kostu finkoak/orduko balizko datuak kontuan izanik.

5. Plastikoak eta kautxua eraldatzeko industriaren egitura funtzionala eta antolamenduari dagokiona aztertzean, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: • Prozesu- eta produktu-motaren eta enpresaren magnitudearen arabera, industria-motak bereiztea,

produktibitate, kostu eta lehiakortasunari dagozkien faktore ekonomikoekin erlazionatuz. • Plastiko eta kautxugintzako industria ertain baten eremu funtzionalak azaltzea, bai eta horien arteko

erlazio funtzionala ere. • Diagramen bidez, produkzio-eremuaren barruko erlazio funtzionalak azaltzea. • Diagramen bidez, produkzio-sailaren kanpoko erlazio funtzionalak azaltzea. c) Edukiak I. multzoa: FABRIKAZIO-SISTEMAK ETA PRODUKZIOAREN

ANTOLAMENDUA Prozedurazkoak: • Fabrikazio-prozesuen eskematizazioa. Prozesu-diagramak eta fluxu-diagramak. • Produkzio-fluxuaren adierazpen grafikoa, enpresaren plantako banaketan. • SMED metodologia aplikatzea produkzio batetik besterako tresna-aldaketan. • Plantako banaketa hobezinaren diseinua. • Dagozkion lanak ekimenez, azkartasunez eta segurtasunez egitea. Gertakariak, kontzeptuak eta printzipioak: • Polimeroen eta elastomeroen eraldaketan erabili behar diren ekipoak eta tresnak. • Faseak eta oinarrizko lanak polimeroen eta elastomeroen fabrikazioan eta eraldaketan. • Prozesuari buruzko informazioa. Edukia. Prozesuari buruzko informazioaren azterketa. • Plantako banaketa-motak, fabrikaren barruan makinak antolatuta dauden moduaren eta fabrikatutako

produktu-motaren arabera. • Plantako banaketa hobezina diseinatu eta birdiseinatzeko teknikak. • SMED metodologia produkzioaren aldaketa azkarra egiteko. Jarrerazkoak: • Lan-taldean integratzea. • Fabrikazio egokiari buruzko arauak betetzea. • Produkzioaren malgutasuna baloratzea, bezeroaren beharrei eta eskakizunei erantzuteko modu gisa. II. multzoa: LAN-SISTEMAK ETA -METODOAK Prozedurazkoak: • Fabrikazio-metodologia posibleak aztertzea. • Faseak aztertzea eta lanpostuak deskribatzea. • Lan-metodoak aztertzea eta horiek hobetzea. • Produkzio-denborak aztertzea eta kalkulatzea. Denbora-azterketen kasu praktikoak ebaztea. • Produkzio-kostuen suposizioak gauzatzea. • Plastikoen eta kautxuaren eraldaketarekin zerikusia duten lanleku eta lanpostu desberdinak aztertzea. Gertakariak, kontzeptuak eta printzipioak:

11

• Fabrikazio-metodologiak. • Lan-metodoak. Metodoen hobekuntza. • Lanaren azterketa. • Kostuaren konposizioa. • Kostuaren hobekuntzak. Balioaren azterketa. • Beste maila batzuetan lanbidearekin zerikusia duten ikasketak. Jarrerazkoak: • Lanak baloratzea, lanpostuko segurtasunaren arabera. • Une oro, garatzen den lanaren erantzukizuna hartzea. • Sistema berriak aplikatzeko interesa erakustea. • Lanbide-iguripenak eta norbere gaitasunak kontrastatzea ahalbidetzen duen informazioa lortzeko

interesa erakustea. III. multzoa: PRODUKZIOAREN PLANGINTZA ETA KONTROLA Prozedurazkoak: • Produkzioan esku hartzen duten material, aparatu, ekipo eta tresnen beharrak planifikatzea. • Pertsonal-beharra eta egin behar diren lanena planifikatzea. • Produkzioaren eta lotearen ezaugarrietarako egokiena den plangintza-teknika aztertzea eta

produkzioari ekiteko eta berau kontrolatzeko beharrezko dokumentuak lantzea. • Produkzio- eta kontrol-erregistroak tratatu eta gainbegiratzeko informatika-programak erabiltzea. • Produktibitatea hobetzeko lan-prozedura desberdinak ebaluatzea. • Produkzio-prozesuaren aldizkako bilakaera kontrolatu eta ikusteko estatistika-jarraipenak egitea.

Produktibitatearen azterketa xehekatua egitea. • Fase jakin baterako lan-prozedura normalizatuak, dagokion programazioa eta denboralizazioa lantzea. • Lanari buruzko argibideetan sekuentziazioa ezartzea, zehaztapen xehekatuak barne hartuz eta

lehentasun-ordena bat aukeratuz. • Argibide-orriak edo lan-fitxak lantzea, metodo eraginkorrak aplikatuz. • Ereduzko enpresa batean aplikatutako lan-sistema eta -metodo guztiak identifikatzea, bai eta

fabrikazioari eta produkzioaren antolamenduari dagozkienak ere. • Enpresa batean erabilitako kudeaketa-sistemak aztertzea eta optimizatzea. • Informatika-sistemak manufaktura-enpresako produkzioaren plangintzan eta kontrolean aplikatzea. • Produkzio-teknikari baten lana aztertzea. Gertakariak, kontzeptuak eta printzipioak: • Produktibitatea eta lanaren azterketa. • Fabrikazio- eta eraldaketa-prozesuen plangintza.

− Lanaren antolamendua. − Lanak aztertzea eta lanpostuak deskribatzea. − Produkziorako argibide-orriak lantzea.

• Produkzioaren kudeaketa: eskari-puntua, MRP, JIT, TOC, PBC... • Izakinen kudeaketa: kostu-kurbak. Biltegiaren kontrola. Inbentarioak. • Beharren kalkulua eta programazioa: kargen plangintza. Kanpoko hornikuntzak. • Produkzioari ekitea. Produkzioaren aurrerapena kontrolatzea. • Lanen aurreikuspena, plangintza eta prestaketa. • Informatika-aplikazioak. Produkzio-programa informatikoak. Jarrerazkoak: • Lanetan ekimena, azkartasuna eta segurtasuna baloratzea. • Produkzio-sistema kimikoaren barruan plangintzak eta antolamenduaren kudeaketak duen garrantzia

baloratzea. IV. multzoa: MANTENTZEAREN ANTOLAMENDUA Prozedurazkoak:

12

• Mantentze-plan bat egitea, produktibitatea behar bezala kontrolatzeko oinarrizko sistema gisa. • Mantentze-sistema bat antolatzea, kontzeptuzko edukietan bildutako etapak erabiliz. • Informatika-sistemak erabiltzea, mantentze-sistema bat kudeatzeko eskatzen den informazioaren

euskarri gisa aplikatuak. Gertakariak, kontzeptuak eta printzipioak: • Mantentzearen kudeaketa. • Mantentze-motak eta funtzioak. • Etapak, mantentze-sistema bat ezartzean. • Mantentzerako informazio-euskarriak eta -zirkuituak. Jarrerazkoak: • Lanetan ordena eta garbitasuna baloratzea. • Lanean segurtasun- eta higiene-arauak betetzea. V. multzoa:POLIMEROAK ETA ELASTOMEROAK ERALDATZEKO ENPRESEN

EGITURA FUNTZIONALA ETA ANTOLAMENDUARI DAGOKIONA Prozedurazkoak: • Manufaktura-enpresako sail desberdinek bete beharreko funtzioak aztertzea, bereziki plastikoen eta

kautxuaren produkzio- eta eraldaketa-saila azpimarratuz. • Produkzio-teknikariari dagozkion lanak aztertzea. • Lanak aztertzea eta lanpostuak deskribatzea, bigarren sektoreko edo eraldaketa-sektoreko industrietan. • Fabrikazioari dagozkion etapa desberdinetan dauden eremu funtzionalak ebaluatzea. • Produkzioaren eremu desberdinetako barne-erlazio funtzionalen eta antolamenduari dagozkion horien

diagramak eta organigramak egitea. • Produkzioaren eremu desberdinetako kanpo-erlazio funtzionalen diagramak egitea. • Plastikoen eta/edo kautxuaren eraldaketa-industria baten fabrikazio-prozesuetako segurtasunari

buruzko barruko nahiz kanpoko informazio-fluxua aztertzea. • Produkzio-ingurunearen ezaugarriak eta berezitasunak aztertzea. Gertakariak, kontzeptuak eta printzipioak: • Enpresa: alderdiak, elementuak eta helburuak. • Enpresaren plangintza. Lanaren plangintza eta banaketa. • Antolamenduari dagozkion printzipioak. • Egitura eta erantzukizuna:

− Egitura-mailak. − Ikuskaritza-eremuak. − Enpresaren egitura-formak.

• Enpresa baten barruan dauden sailak eta kanpoarekin dituzten erlazioak. • Produkzio-sailaren erlazio funtzionalak. • Enpresaren funtzioak. Egitura funtzionala. • Talde-lana. • Erakundeetan integratzea eta gatazken tratamendua. • Lanbide-gaitasunekin zerikusia duten lanbideak: lanpostuak, lan-baldintzak, sarbiderako baldintza

berezkoenak. • Lanbide-esperientzia eta etengabeko prestakuntza: lanbide-promoziorako ibilbidea, birziklatze

ohikoena, birziklatze-ikastaroak ematen dituzten erakundeak, unibertsitate-ikasketak eta ikasketei lotutako unibertsitateaz kanpokoak.

Jarrerazkoak: • Produkzio-sistema kimikoaren barruan antolamenduaren kudeaketak duen garrantzia baloratzea. • Giza baliabide desberdinen arteko lotura. • Sail arteko koordinazioa lanbide-jarduera behar bezala betetzeko. • Lanean segurtasun- eta higiene-arauak betetzea. • Antolamenduarekiko kezkak eragitea eta adieraztea.

13

• Lankideen iritziak onartzea eta horiek esperimentatu eta gauzatzea. 2. lanbide-modulua. PLASTIKOA ETA KAUTXUA ERALDATZEKO

INSTALAZIOAK a) Amaierako gaitasunak Modulu hau amaitzean ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: 1. Molde edo matrize baten funtsezko ezaugarriak zehaztea, hain zuzen ere bere diseinurako

eskatutakoak, eta ezaugarri horiek funtzionalki egiaztatzea. 2. Produkzioa mantentzeko instalazio osagarrien oinarrizko beharrak ebaluatzea. 3. Plastiko eta kautxugintzan esku hartzen duten makina eta ekipo arrunten produkzio-ahalbideak

aztertzea. 4. Makina eta ekipoetako lan-baldintzak mantentzeko beharrezko informazioa aztertzea. b) Ebaluazio-irizpideak 1. Molde edo matrize baten funtsezko ezaugarriak zehaztean, hain zuzen ere bere diseinurako eskatutakoak, eta ezaugarri horiek funtzionalki egiaztatzean, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: • Konplexutasun-maila ertaina duen plastikozko pieza baten planoan oinarrituta:

− Molde edo matrize baten soluzio funtzionalak definitzea, moldearen ezaugarriak piezari dagokion materialaren propietateekin erlazionatuz.

− Moldearen krokis funtzional bat egitea, elikadura-kanalen forma, jarrera eta dimentsioak zehaztuz. • Moldeen eta matrizeen plano batzuetan oinarrituz (multzo-, despieze- eta muntaketa-planoetan):

− Lortuko litzatekeen piezaren krokisa egitea. − Piezaren kota kritikoak identifikatzea, kota horiek moldearen edo matrizearen barruan materiala

bete edo konformatzeko prozesuarekin erlazionatuz. − Moldearen edo matrizearen azpimultzo edo mekanismo desberdinek betetzen duten funtzioa

aztertzea. − Piezaren produkzioari dagokion kostua eta kalitatea hobetzea ahalbidetuko duten eraikuntza-

soluzio alternatiboak justifikatzea. − Planoaren gainean moldearen "muntaketa" eta "desmuntaketa" egiaztatzea.

2. Produkzioa mantentzeko instalazio osagarrien oinarrizko beharrak ebaluatzean, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: • Plastikoen eta kautxuaren eraldaketarako beharrezkoak diren instalazio osagarri desberdinek betetzen

duten funtzioa azaltzea. • Behar bezala zehaztutako eraldaketa-prozesu baten suposizio praktiko batean oinarrituz (makinen

ezaugarriak eta abar): − Beharrezko instalazio-motak eta hornikuntza-baldintzak identifikatzea. − Kalkulu sinpleen bidez ondokoen beharrak zenbatestea:

∗ Aire konprimatua. ∗ Potentzia elektrikoa. ∗ Hozte- eta/edo lurrun-ura.

3. Plastiko eta kautxugintzan esku hartzen duten makina eta ekipo arrunten produkzio-ahalbideak aztertzean, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: • Plastikoa eta kautxua eraldatzeko makinen edo ekipoen oinarrizko sistemek eta elementuek betetzen

duten funtzioa azaltzea, eta blokeen diagrama batean horiek adieraztea. • Dagokion informazio teknikoan oinarrituz:

14

− Azpimultzo desberdinen funtzionamendua eta aplikazioa definitzea, bai eta beren oinarrizko zirkuituak eta abiarazte-, geldiarazte- eta kontrol-prozedurak ere, ondokoei dagokienez: ∗ Injektoreak. ∗ Estrusio-makinak. ∗ Konpresio- eta transferentzia-prozesuetako makinak.

− Makinen eta ekipoen prestazio teknikoak eta ustiapen ekonomikorako marjinak aztertzea. − Plastikozko gai baten fabrikazio-prozesu erreal bati buruzko informazioan oinarrituz, ondokoak

proposatzea: a) prozesuari buruzko informazioa makina eta ekipoetara egokitzeko tresnen eraikuntza-soluzioak, b) hobekuntzak instalazioan.

4. Makina eta ekipoetako lan-baldintzak mantentzeko beharrezko informazioa aztertzean, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: • Mantentze-fitxa baten eta burutzapen-grafikoen edukia azaltzea. • "Makinen eta instalazioen historialaren" edukia azaltzea. • Ordezkoen stock-kudeaketaren funtzioa azaltzea. • Makina eta ekipoetako lan-baldintzei buruzko informazioa interpretatzea eta mantentze-argibideak

hortik ateratzea. c) Edukiak I. multzoa: MARRAZKETA ETA BULEGO TEKNIKOA Prozedurazkoak: • Multzo mekanikoaren azterketa funtzionala.

− Funtzionamenduaren deskribapena. − Dokumentazio teknikoan oinarrituz, pieza komertzialak eta komertzialak ez direnak identifikatzea. − Plano batean elementuak irudikatu eta akotatzea. − Dimentsio, gainazal, forma eta jarrerari dagozkien perdoiak interpretatzea.

• Plastikoa eta kautxua eraldatzeko instalazioetako multzo mekanikoen planoak eta berotze- eta hozte-sistemen, eta sistema hidrauliko, pneumatiko eta osagarrien eskemak aztertzea. − Zirkuituak interpretatzea. Sinbologia. − Muntaketa- eta desmuntaketa-estrategiak lantzea.

• Fabrikazio-tresneria diseinatzea, eta plastikoa eta kautxua eraldatzeko instalazio osagarrietan aldaketa sinpleak egitea.

Gertakariak, kontzeptuak eta printzipioak: • Formak eta dimentsioak. • Akotazio funtzionala. • Informazio teknikoa.

− Marrazketa teknikoari buruzko eskuliburuak. − Normalizazioa. − Eskemak (pneumatikoak, hidraulikoak). − Ohiko elementuen izendegia eta merkaturatze-siglak (torlojuak, erretenak, malgukiak eta abar).

• Multzo-planoak. • Berotze- eta hozte-sistemen, eta sistema hidrauliko eta pneumatikoen eskemak. • Plastikoa eta kautxua eraldatzeko instalazioak. • Higiduren transmisioa eta eraldaketa eta elementu mekanikoen lotura. Jarrerazkoak: • Ordena, garbitasuna eta industria-araudiarekin bat datorren jarrera lan-dokumentuak aurkeztean. • Aurrerapen teknologikoak positiboki baloratzea. • Lanbide-interesak eta norbere jarrerak kontrastatzea ahalbidetzen duen informazioa lortzeko interesa

erakustea. • Prozesuak hobeto ulertzea ahalbidetzen duten baliabide grafikoen eta eskemen erabilera kontuan

hartzea eta atsegin izatea.

15

II. multzoa: MOLDEAK ETA MATRIZEAK Prozedurazkoak: • Moldeen eta matrizeen azterketa funtzionala:

− Barrunbea identifikatzea. − Moldean barrunbeak banatzea. − Elikadura-sistema identifikatzea. − Hozte- eta berotze-sistemak interpretatzea. − Erauzketa-sistema identifikatzea. − Parte funtzionalen higidura simulatzea.

• Moldeen eta matrizeen planoak eta eskemak egitea. • Piezen elikadura-, hozte/berotze- eta erauzketa-sistema desberdinak dituzten abantailak eta

eragozpenak aztertzea. • Eraikuntza-formen eta gaia eraldatzeko prozesuaren arteko erlazioa. • Fabrikazio-prozesuak aztertzea. • Lantegi-plantako eskalan, moldeak instalazioan muntatzea. Gertakariak, kontzeptuak eta printzipioak: • Moldearen oinarrizko elementuak. Funtsezko motak eta ezaugarriak. Finkatze- eta elikadura-

elementuak. • Elikadura-, berotze-, hozte-, erauzketa- eta egozte-sistemak. • Eraikuntza-soluzioak. • Moldegintzan erabilitako materialak. • Moldearen diseinuak bukatutako piezaren propietateetan duen eragina. • Eraldatu behar den materialak moldearen diseinuan duen eragina. • Plastikoetarako eta kautxurako moldeen arteko desberdintasunak. • Moldeen mantentzea. • Moldeetarako elementu normalizatuak. • Moldeen eta matrizeen diseinuko teknikari batek egin behar dituen lanak deskribatzea. Jarrerazkoak: • Ordena, zorroztasuna eta garbitasuna moldeen eta matrizeen mantentzean eta

muntaketan/desmuntatzen. • Segurtasun- eta higiene-arauekin bat datorren jokabidea, lanpostuari dagozkion jardueretan. • Moldeak edo matrizeak plastikozko eta kautxuzko piezak lantzeko prozesuaren barruan duen

garrantzia baloratzea. III. multzoa: POLIMEROAK ETA ELASTOMEROAK ERALDATZEKO TEKNIKEI

DAGOZKIEN INSTALAZIOAK ETA EKIPOAK Prozedurazkoak: • Instalazio orokorraren plano batean oinarrituz, ekipoak, osagaiak eta azpimultzoak identifikatzea. • Injektoreak, estrusio-makinak eta arrabolez prentsatzeko makinak manipulatzea. • Makinen katalogoen ezaugarri teknikoak aztertzea. • Makinak eta ekipoak prestatzea. • Eraldaketa-prozesua eta instalazio osagarriak behatu eta aztertzea. • Lantegi-plantako eskalan, eraldaketa-instalazioan lehen mailako mantentze-lanak egitea, akats

posiblearen diagnosia eta kasu bakoitzerako soluziobide egokiena justifikatuz. • Dagokion ingurunean plastikoa eta kautxua eraldatzeko instalazioekin zerikusia duten lanpostuak

identifikatzea. Gertakariak, kontzeptuak eta printzipioak: • Eraldaketako instalazioen eta ekipoen funtzionamenduari dagozkion printzipioak. • Katalogo teknikoak eta komertzialak. • Makinari buruzko eskuliburuak.

16

• Erabiltzaileen liburuak. • Nahasteak prestatzeko ekipoak. • Sistema osagarriak: mantenua, biltegiratzea, garraioa, nahasteak, dosifikazioa, manipulazio-makinak

eta robotak. − Egokitzapena: labeak eta lehorgailuak. − Zerbitzu osagarriak: zirkuitu hidraulikoak eta oleohidraulikoak.

∗ Berotze- eta hozte-sistemak. ∗ Lurrun-berokuntza.

• Kontrol-sistemak: tresneria. Aginte-panela. Ordenagailu bidezko kontrola eta programazioa. • Eraldaketako instalazio eta ekipo arruntak.

− Konpresio- eta transferentzia-prozesuetako makinak. − Efektu sinple eta bikoitzeko prentsak. Presioen kalkulua zirkuitu desberdinetan. − Injektoreak. Oinarriak. Itxiera-unitateak, plastifikazio-unitatea, injekzio-unitatea eta potentzia- eta

kontrol-unitateak. − Estrusio-makinak. Estrusio-makina baten elementuak. − Kalandra. Oinarriak. − Pelikulen mantentze-instalazioa. − Mantentzea.

Jarrerazkoak: • Ordena, zorroztasuna eta garbitasuna ekipoen eta instalazioen mantentzean. • Erabakiak hartzea tarteka sortzen diren arazoen aurrean. • Ordena bat mantentzea, mekanismo hidraulikoak eta pneumatikoak muntatzean. • Zehaztasuna datuak hartzean. • Ustekabeen aurrean ekimena izatea. • Taldean integratzea. • Prozesurako, moldeen manipulaziorako eta instalazioetarako ezarritako araudia kontuan hartzea eta

betetzea. • Lanbide-iguripenak eta norbere gaitasunak kontrastatzea ahalbidetzen duen informazioa lortzeko

interesa erakustea. 3. lanbide-modulua. PLASTIKOEN LANKETA a) Amaierako gaitasunak Lanbide-modulu hau amaitzean ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: 1. Konposizio kimiko, egitura eta morfologiagatik bereizten diren polimero-mota desberdinak horien

berezko propietateekin, eraldaketa-teknikekin eta dagozkien aplikazioekin erlazionatzea. 2. Plastikoak (errefortzuarekin edo gabe) eraldatzeko prozesuaren doikuntzak aztertzea, prozesuari

buruzko informazioan oinarrituz, loteari dagokion lehenengo pieza ezarritako kalitatearekin lortzeko. 3. Plastikoak eraldatzeko makinen eta ekipoen produkzio-ahalbideak aztertzea. 4. Lantegi-laborategian, polimeroak eraldatu eta moldeatzeko ereduzko instalazio bat doitu eta

kontrolatzea, prozesuaren aldagaiak eta kontrol-parametroak zehaztuz eta informazio teknikoan zehaztutako produktuaren ezaugarriak behatuz.

5. Polimeroen eta elastomeroen eraldakinak erabiltzeak bizi-kalitatean duen eragina eta erabilitako gaiek ingurumenean duten eragina kritikoki baloratzea.

b) Ebaluazio-irizpideak 1. Konposizio kimiko, egitura eta morfologiagatik bereizten diren polimero-mota desberdinak horien berezko propietateekin, eraldaketa-teknikekin eta dagozkien aplikazioekin erlazionatzean, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: • Polimero-mota desberdinen konposizioa eta propietateak deskribatzeko formulazio eta sinbologia

egokia aplikatzea.

17

• Polimero batzuen talde funtzional berezien artean desberdintzea eta dagozkien funtsezko propietateekin (kimikoak, fisikoak eta teknologikoak) erlazionatzea.

• Polimeroen mikro eta makroegiturak beren propietateetan duten eragina deskribatzea, bai eta horien lanketan eta azken gaiari ematen dizkioten ezaugarrietan ere.

• Polimeroak eta gehigarri kimikoak manipulatzeak segurtasunean eta higienean sortzen dituen arriskuak azaltzea.

2. Plastikoak (errefortzuarekin edo gabe) eraldatzeko prozesuaren doikuntzak aztertzean, prozesuari buruzko informazioan oinarrituz, loteari dagokion lehenengo pieza ezarritako kalitatearekin lortzeko, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: • Plastikoak eraldatzeko teknika desberdinak aztertzea, eta beren oinarriak azaltzea, eraldaketaren

aldagaiak materiaren propietateekin lotuz. • Instalazioen kontrol-parametroak bukatutako gaiaren propietateekin erlazionatzea. • Bukatutako gaiaren propietateak eraldaketa-teknikekin eta -aldagaiekin eta materiaren propietateekin

erlazionatzea. • Berezitasun teknikoak direla-eta zehaztutako plastikozko gai baten fabrikazio-suposizio batean

oinarrituz: − Eraldatu behar den materialaren propietate teknologikoak aztertzea, eraldaketa-teknikarekin

erlazionatuz. − Aukeratutako teknika beteko duen instalazioaren kontrol-parametroak deskribatzea.

3. Plastikoak eraldatzeko makinen eta ekipoen produkzio-ahalbideak aztertzean, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: • Plastikoak (errefortzuarekin edo gabe) eraldatzeko berariazko makinen edo ekipoen oinarrizko

sistemek eta elementuek betetzen duten funtzioa azaltzea, eta bloke-diagramen bidez adieraztea. • Dagokion informazio teknikoan oinarrituz:

− Funtzionamendua eta aplikazioak, azpimultzo desberdinak, dagozkien funtsezko zirkuituak eta kontrol-prozedurak eta -tresneria deskribatzea, ondokoei dagokienez: ∗ Kalandrak. ∗ Plantxa-termokonformazioa. ∗ Pelikulen manipulazio-instalazioa.

4. Lantegi-laborategian, polimeroak eraldatu eta moldeatzeko ereduzko instalazio bat doitu eta kontrolatzean, prozesuaren aldagaiak eta kontrol-parametroak zehaztuz eta informazio teknikoan zehaztutako produktuaren ezaugarriak behatuz, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: • Produktuari eta prozesuari buruzko informazio teknikoa barne hartzen duen fabrikazio-suposizio

batean oinarrituz: − Produktuari buruzko informazio teknikoa interpretatzea, lortu behar diren kalitateak identifikatuz. − Moldea edo matrizea muntatzea, beharrezko doikuntza lortuz. − Ereduzko instalazioan doikuntzak egitea, neurketa-aparatuen eta kontrol-sistemen bidez

eraldaketaren aldagaiak egokituz, produktuaren kalitatea lortzearren. 5. Polimeroen eta elastomeroen eraldakinak erabiltzeak bizi-kalitatean duen eragina eta erabilitako gaiek ingurumenean duten eragina kritikoki baloratzean, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: • Plastikozko gai-motak beren degradazio- edo birziklatze-ahalmenaren arabera sailkatzea. • Plastikozko gaiak erabiltzeak dituen abantailak baloratzea, industria desberdinetan, osasun-arloan eta

kontsumo arruntean. • Eraldaketa-industrian bertan plastikozko hondakinak birziklatzeko erabilitako sistemak eta prozesuak

bereiztea.

18

• Plastikoak ezabatzean erabilitako teknika sor daitezkeen konposatuekin eta ingurumenean sor daitezkeen poluzioekin erlazionatzea.

c) Edukiak I. multzoa: MATERIAL POLIMEROEN EGITURA, PROPIETATEAK ETA

KARAKTERIZAZIOA Prozedurazkoak: • Talde funtzionalen azterketa. • Material plastikoen izendegia erabiltzea. • Ondoko teknikak aztertzea:

− Polimerizazioa. − Polikondentsazioa eta poliadizioa.

• Polimeroak zehazteko teknika arruntenak aztertzea: − Propietateak disoluzioan. − Pisu molekularra zehaztea. − Polimeroen analisiak eta entseguak.

• Polimero-mota desberdinak identifikatzea. • Karga-, gehigarri-, aldatzaile eta egonkortzaile-mota desberdinek polimeroen propietateekin eta

egiturarekin duten erlazioa. • Polimeroen osaera molekularrak beren morfologiarekin eta propietateekin duen erlazioa. • Polimeroen laborategiaz arduratzen den teknikariak egin behar duen lana aztertzea. Gertakariak, kontzeptuak eta printzipioak: • Monomero, polimero eta makromolekulen oinarrizko kontzeptuak. Nomenklatura. • Egitura molekularraren osaera:

− Homopolimeroak. − Kopolimeroak. − Polimero adarkatuak.

• Polimeroen sintesi-erreakzioak: − Polimerizazioa. − Polikondentsazioa. − Poliadizioa.

• Polimeroen egitura eta propietateak: − Egitura supermolekularra eta bero-trantsizioak:

∗ Polimero erdikristalinoak. ∗ Polimero amorfoak. ∗ Fusioa. Fusio-tartea. Beira-trantsizioak.

− Fluxu-propietateak: ∗ Biskositatea. ∗ Erreologiarako sarrera.

− Propietate mekanikoak, estatikoak eta dinamikoak. Jokabide biskoelastikoa. Denbora-tenperatura gainjartzea.

− Propietate termikoak. − Propietate elektrikoak. − Propietate optikoak.

• Material polimerikoen degradazioa eta egonkortzea. • Pisu molekularra. • Pisu molekularrak eraldaketa-propietateekin duen erlazioa. • Material polimero termoplastikoen eta termoegonkorren familiak; sintesia, propietateak;

prozesagarritasuna eta aplikazioak: − Erabilera orokorreko polimeroak:

∗ Poliolefinak. ∗ Poliestirenoak. ∗ Polimero binilikoak.

19

∗ Polimero akrilikoak. ∗ Poliesterrak. ∗ Polieterrak. ∗ Fenoplastoak. ∗ Aminoplastoak. ∗ Erretxina erreaktibozko plastikoak.

− Ingeniaritza-polimeroak: ∗ Silikonak. ∗ Poliamidak. ∗ Polikarbonatoak.

− Prestazio handiko polimero bereziak: ∗ Polimero fluoratuak. ∗ Poliarileterzetonak. ∗ Poliester aromatikoak. ∗ Poliimida. ∗ Polisulfonak. ∗ Fenileno-polisulfuroa. ∗ Beira likidozko polimeroak.

− Material konposatuak. Jarrerazkoak: • Plastiko eta gehigarri batzuk manipulatzeak segurtasunean eta higienean sortzen dituen arriskuak

baloratzea. • Zorroztasuna, ordena eta garbitasuna ezaugarrien entseguak egitean. • Material polimero berrien bilakaera teknologikoarekiko interesa erakustea. • Arreta prozesuko ekipamenduak eta makineria erabiltzean; duten balio ekonomikoaz jabetzea. II. multzoa: POLIMEROEN LANKETA-TEKNOLOGIA Prozedurazkoak: • Nahasteak eta formak lantzea. • Polimeroen eraldaketa-metodo desberdinen hainbat aplikazio aztertzea. • Prozesuko teknikari batek polimeroen eraldaketa-plantan betetzen duen lana aztertzea. • Lanleku desberdinak aztertzea: ontziratu eta enbalatzeko plantak, profilak fabrikatzeko plantak,

injekzio-plantak eta abar. • Polimeroak eraldatzeko ekipoen oinarrizko zatiak identifikatzea. • Polimeroak eraldatzeko ekipo desberdinen funtzionamendua aztertzea. • Polimeroak eraldatzeko prozesuak planta-lantegi eskalan burutzea:

− Polimeroak eraldatzeko teknika egokienak produktuaren zehaztapenen eta erabili beharreko polimeroaren arabera aukeratzea.

− Instalazioa prestatu, kontrolatu eta erregulatzea. − Kontrol-parametroak neurtu eta erregulatzea. − Prozesuko aldagaien kontrola justifikatzea, polimeroarekiko, erabilitako teknikarekiko eta

lortutako piezaren kalitatearekiko. Gertakariak, kontzeptuak eta printzipioak: • Eraldaketa-metodo orokorrak. Printzipioak, kontrol-sistemak eta eragiketa-parametroak, makineria,

ekipoak eta tresneria, ondokoetan: − Konpresio eta transferentzia bidezko moldeaketa. − Injekzio eta injekzio-haize bidezko moldeaketa. − Estrusioa. − Errotazio-moldeaketa. − Arrabolez prentsatzea. − Plantxen termokonformazioa. − Material plastikoen bidezko estaldura. − Material konposatuen lanketa. − Plastiko errefortzatuen lanketa.

20

Jarrerazkoak: • Eraldaketarako makineria axolagabekeriaz erabiltzeak dakartzan arrisku fisikoak baloratzea. • Eraldaketa-plantako segurtasun- eta higiene-arauen aurrean sentsibilitatea erakustea. • Zorroztasuna eta garbitasuna nahasteak eta formak lantzean. • Zorroztasuna eta ordena tresneria muntatzean. • Zorroztasun metodologikoa prozesuko parametroak egokitzean. • Zorroztasuna lanpostuaren ingurunea ordenan eta garbi mantentzearren. • Material polimeroak eraldatzeko ekipo eta teknika berrien bilakaera teknologikoarekiko interesa

erakustea. • Produkzio-ekipamenduen kostu ekonomiko handia baloratzea eta horiek ondo zaintzeak duen

garrantziaz jabetzea. III. multzoa: LAN OSAGARRIAK POLIMEROEN LANKETAN Prozedurazkoak: • Plastikoak dekoratzeko instalazioen eta prozesuaren azterketa:

− Pelikulak manipulatzeko instalazioak. − Plastikoak pintatu eta lakatzeko instalazioak. − Plastikoak inprimatzeko instalazioak. − Plastikoen metalizaziorako instalazioak. − Plastikoak leuntzeko instalazioak.

∗ Plastikozko piezak lotzeko teknika egokienak erabilitako materialaren, piezaren eta bere aplikazioaren arabera aukeratzea.

Gertakariak, kontzeptuak eta printzipioak: • Plastikozko piezak lotzea:

− Soldadura: ∗ Ultrasoinuak. ∗ Bibrazioa. ∗ Errotazio-marruskadura. ∗ Elektromagnetikoa. ∗ Erresistentzia bidez. ∗ Gas beroaren bidez. ∗ Plaka beroaren bidez.

− Eranstea: ∗ Itsasgarriak. ∗ Disolbatzaileak.

Jarrerazkoak: • Lan osagarrietan izaten diren berrikuntza teknologikoen aurrean jakin-mina erakustea. • Ekipo osagarriak arretaz erabiltzea. • Instalazio eta prozesu osagarriek segurtasunean, higienean eta ingurumenean sortzen dituzten

arriskuak baloratzea. • Zorroztasuna eta garbitasuna lan osagarriak egitean. IV. multzoa: ERALDAKIN POLIMEROAK; APLIKAZIOAK ETA BIRZIKLATZEA Prozedurazkoak: • Material plastikozko gaiak sailkatzea. • Material plastikozko gaiak eraldaketa-teknikekin erlazionatzea. • Material plastikozko gaiak beren degradazio-ahalmenaren arabera sailkatzea. Gertakariak, kontzeptuak eta printzipioak: • Material plastikoak birziklatu eta berreskuratzeko teknikak. • Plastiko degradagarriak.

21

• Plastikozko produktuak aplikatzeko industriak. Jarrerazkoak: • Plastikozko hondakinek ingurumenean duten eragina baloratzea. • Birziklatze-teknika desberdinen aurrean jarrera kritikoa izatea, bai ikuspegi ekonomikotik bai

osasunean eta ingurumenean duten eraginagatik. • Plastikozko gaiek gure eguneroko bizitzan duten garrantzia eta eragina baloratzea. 4. lanbide-modulua. KAUTXUAREN LANKETA a) Amaierako gaitasunak Lanbide-modulu hau amaitzean ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: 1. Elastomeroak beren konposizio kimikoaren eta parametro molekularren arabera bereiztea, horien

berezko propietateekin (fisikoak eta kimikoak) erlazionatuz. 2. Kautxuzko nahaste baten formulazioa osatzen duten osagaiak bereiztea, osagai horiek prozesuan,

teknikan eta kautxuzko azken produktuaren propietateetan duten eragina azalduz. 3. Kautxuzko nahaste bat prestatzeko prozesua aztertzea. 4. Kautxuzko nahasteak (errefortzuarekin edo gabe) eraldatzeko prozesuaren doikuntzak aztertzea,

prozesuari buruzko informazioan oinarrituz, loteari dagokion lehenengo pieza ezarritako kalitatearekin lortzeko.

5. Lantegi-laborategian, elastomeroak eraldatu eta mekanizatzeko ereduzko instalazio bat doitu eta kontrolatzea, prozesuaren aldagaiak eta kontrol-parametroak zehaztuz eta informazio teknikoan zehaztutako produktuaren ezaugarriak behatuz.

b) Ebaluazio-irizpideak 1. Elastomeroak beren konposizio kimikoaren eta parametro molekularren arabera bereiztean, horien berezko propietateekin (fisikoak eta kimikoak) erlazionatuz, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: • Elastomero batzuen berezko talde funtzionalak bereiztea, eta egitura horrek elastomeroari eskaintzen

dizkion propietate kimikoekin lotzea. • Nahasteak osatzen dituzten kautxuei aplikatutako sinbologia kimikoa eta sigla industrialak erabiltzea. • Elastomero desberdinen pisu molekularra eraldaketaren ezaugarriekin eta horien propietate

mekanikoekin erlazionatzea. • Sarritan erabiltzen diren elastomeroetan oinarrituz:

− Jatorrizko monomeroa identifikatzea. − Adizio eta polikondentsazio bidezko polimerizazio-erreakzioen mekanismoak aztertzea, bai eta

eragin esteroisomerikoa ere. − Kautxu sintetiko mota desberdinak polimerizazio-teknikaren arabera bereiztea. − Katalizatzaileak bezalako faktoreek polimerizazio-erreakzioaren abiaduran duten eragina

aztertzea. − Kautxu naturalak eta sintetikoak sailkatu eta bereiztea.

2. Kautxuzko nahaste baten formulazioa osatzen duten osagaiak bereiztean, osagai horiek prozesuan, teknikan eta kautxuzko azken produktuaren propietateetan duten eragina azalduz, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: • Azken produktuaren propietateak eta aplikazioak aldatzen dituzten osagaiak identifikatzea. • Eraldaketa-baldintzen aldaketan eragina duten osagaiak eta dagozkien proportzioak bereiztea. • Osagaiak eraldaketa-prozesua errazteko propietatearekin lotzea. • Osagaiak gehitzeko edo horien proportzioak aldatzeko ahalbideak zehaztea, eraldatutako produktuaren

kostuak merkatzeko, betiere zehaztutako kalitate-maila mantenduz.

22

3. Kautxuzko nahaste bat prestatzeko prozesua aztertzean, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: • Formulazio-fitxetan oinarrituz, formula jakin bateko kautxuzko nahaste-masa zehatz bat prestatzeko

beharrezkoak diren osagaien masak eta bolumenak kalkulatzea. • Nahasgailu-mota desberdinak azaltzea, beren produkzio-ahalbideen ikuspegitik:

− Multzoen eta elementuen funtzioa eta kontrol-prozedurak eta -tresneria azalduz. − Lan-ziklo batean lanen sekuentzia eta nahastearen osagaien adizio-ordena definituz.

• Produktuak eta ekipoak manipulatzetik ondorioztatzen diren arriskuak deskribatzea, arriskuak gutxitu edo ezabatuko dituzten teknikak edo prozedurak proposatuz.

4. Kautxuzko nahasteak (errefortzuarekin edo gabe) eraldatzeko prozesuaren doikuntzak aztertzean, prozesuari buruzko informazioan oinarrituz, loteari dagokion lehenengo pieza ezarritako kalitatearekin lortzeko, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: • Kautxua eraldatzeko teknika desberdinak aztertzea, eta beren oinarriak azaltzea, eraldaketaren

aldagaiak materiaren propietateekin lotuz. • Instalazioen kontrol-parametroak bukatutako gaiaren propietateekin erlazionatzea. • Bukatutako gaiaren propietateak eraldaketa-teknikekin eta -aldagaiekin eta materiaren propietateekin

erlazionatzea. • Bulkanizazio-teknikak aztertzea eta dagozkien oinarriak azaltzea, eraldaketa-teknika bakoitzean

teknika, ekipoak eta eraldaketaren prozesuko fasea (aldiberekoa edo aldez aurrekoa) erlazionatuz. • Bulkanizazioaren aldagaiak azken gaiaren propietateekin erlazionatzea. • Kautxua eraldatzeko teknikei lotutako arriskuak eta prebentzio-sistemak deskribatzea. • Berezitasun teknikoak direla-eta zehaztutako kautxuzko gai baten fabrikazio-suposizio batean

oinarrituz: − Eraldatu behar den nahastearen propietate teknologikoak aztertzea, eraldaketa-teknikarekin

erlazionatuz. − Lehenengo pieza doitzeko beharrezko lan-sekuentzia deskribatzea.

• Kautxuzko produktu komertzial batzuetan oinarrituz, beren aplikazioa materiaren propietateekin erlazionatzea.

5. Lantegi-laborategian, elastomeroak eraldatu eta mekanizatzeko ereduzko instalazio bat doitu eta kontrolatzean, prozesuaren aldagaiak eta kontrol-parametroak zehaztuz eta informazio teknikoan zehaztutako produktuaren ezaugarriak behatuz, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: • Produktuari eta prozesuari buruzko informazio teknikoa barne hartzen duen fabrikazio-suposizio

batean oinarrituz: − Produktuari buruzko informazio teknikoa interpretatzea, lortu behar diren kalitateak identifikatuz. − Moldea edo matrizea muntatzea, beharrezko doikuntza lortuz. − Ereduzko instalazioan doikuntzak egitea, neurketa-aparatuen eta kontrol-sistemen bidez

eraldaketaren aldagaiak egokituz, produktuaren kalitatea lortzearren. − Beharrezkoak diren berariazko segurtasun-arauak aplikatzea. − Lortutako produktuaren ezaugarriak ebaluatzea.

c) Edukiak I. multzoa: ELASTOMERO NATURALAK ETA SINTETIKOAK. LORPENA,

PROPIETATEAK ETA APLIKAZIOAK Prozedurazkoak: • Elastomeroak osatzen dituzten talde funtzionalak aztertzea. Jatorrizko monomeroak. • Material elastomeroen nomenklatura estandarra erabiltzea.

23

• Lorpen-teknika desberdinak aztertzea. • Elastomero-mota desberdinak identifikatzea. • Elastomeroen nahasketa. • Pisu molekularra eta osaera kimikoa azken propietateekin eta eraldaketa-propietateekin erlazionatzea. • Morfologiak eskainitako ezaugarriak aztertzea. • Egitura prozesagarritasunarekin erlazionatzea. • Propietateak azken aplikazioarekin erlazionatzea. • Elastomero desberdinak gehien erabiltzen diren tekniken bidez bereiztea. • Kautxu desberdinek industrian eta eguneroko bizitzan duten aplikazioa. Gertakariak, kontzeptuak eta printzipioak: • Monomero, polimero eta makromolekulen oinarrizko kontzeptuak. • Elastomero-mota desberdinen nomenklatura eta izendapena. Osaera kimikoa, propietateak eta

erreaktibotasuna. • Lorpen- eta prestaketa-teknikak eta mota komertzialak:

− Kautxu naturala: ∗ Zuhaitzetik kautxua erauztea. ∗ Latexa. ∗ Alternatibak.

− Kautxu sintetikoa. Polimerizazioa, ondokoen bidez: ∗ Polikondentsazioa. ∗ Poliadizioa. ∗ Elastomeroen egitura molekularra eta propietateak:

− Propietate mekanikoak. Estatikoak eta dinamikoak. ∗ Tentsio-deformazio diagrama. ∗ Epe luzerako kargapeko jokabidea. Biskoelastikotasuna. ∗ Nekea.

− Propietate fisikoak: ∗ Biskositatea. ∗ Kristalizazioa eta tentsioak eragindako kristalizazioa. ∗ Itsaspena. ∗ Iragazkortasuna.

− Propietate termikoak. Epe motz eta luzea. − Propietate elektrikoak. − Bulkanizazioa:

∗ sufrearekin. ∗ sufre-emaileekin. ∗ sufrerik gabe. ∗ peroxido organikoekin.

• Elastomeroen familiak. Sintesia, konposizioa, propietateak eta aplikazioak: − Erabilera orokorreko elastomeroak:

∗ Kautxu naturala. ∗ Poliisoprenoa. ∗ Polibutadienoa. ∗ Butilo, klorobutilo eta bromobutiloa. ∗ Nitrilikoa. ∗ Estireno-butadienoa.

− Erabilera berezietarako elastomeroak: ∗ Butilo, klorobutilo eta bromobutiloa. ∗ Etileno-propilenoa. ∗ Polikloroprenoa. ∗ Polietileno kloratua. ∗ Polietileno klorosulfonatua. ∗ Etileno-binilo azetatoa. ∗ Akrilikoa. ∗ Fluorokarbonatuak. ∗ Silikona.

24

∗ Silikona fluoratua. ∗ Epiklorhidrina. ∗ Poliuretanoa. ∗ Estireno-kopolimeroa.

− Elastomeroen nahastea. Jarrerazkoak: • Kautxu batzuk manipulatzeak segurtasunean eta higienean sortzen dituen arriskuak baloratzea. • Kautxuek bizi-kalitatean duten eraginaz jabetzea. • Material berrien bilakaera teknologikoarekiko interesa erakustea. II. multzoa: KAUTXU-NAHASTEEN FORMULAZIOA, PRESTAKETA ETA

KONTROLA Prozedurazkoak: • Nahasketa-prozesua aztertzea. • Kautxu-nahaste baten formulazioa. • Nahastearen konposizioaren eta prozesagarritasunaren arteko erlazioa. • Nahasteak prestatzeko makina desberdinak eta dagozkien funtsezko zatiak aztertzea. • Zehaztutako kalitatea duen nahaste bat lortzeko beharrezko osagai guztiekin kautxu-formulazio bat

lantzea. • Formularen osagaiak zehaztapenen, eraldaketa-metodoaren edo dagokion kostuaren arabera

justifikatzea. • Osagaien adizioaren aurreko lanak egitea:

− Oinarrizko kautxua ebakitzea. − Formulazioaren osagai desberdinak pisatzea.

• Formulazioaren osagaien eta nahastearen parametro desberdinen arteko erlazioa: − Nahasketa-tenperatura. − Osagaien adizio-ordena. − Osagai desberdinen adizioaren arteko denbora

• Nahaste gordinaren kontrola laborategiko entseguen bidez. • Instalazioak segurtasunari eta ingurumenari dagozkion alderdietara egokitzea. • Kautxu-nahaste baten formulazio praktikoa egitea eta nahaste-kopuru jakin bat lortzeko osagaiak

kalkulatzea. Gertakariak, kontzeptuak eta printzipioak: • Bulkanizazioaren oinarrizko printzipioak. • Nahasketaren oinarriak. • Kautxu-nahaste baten formulazioa. • Nahaste baten osagaiak:

− Kautxua. − Kargak:

∗ Beltzak. ∗ Argiak.

− Agente bulkanizatzailea. − Bulkanizazioaren aktibatzaileak. − Bulkanizazioaren azeleratzaileak. − Plastifikatzaileak. − Antidegradatzaileak. − Bestelako osagaiak (nahasketarako laguntzak, kautxu leheneratua eta abar).

• Osagaiek propietateetan, kostuan eta nahaste gordinaren prozesagarritasunean duten eragina. • Nahasteen prestaketa:

− Arrabol-nahasgailua. − Barne-nahasgailua. − Nahasgailu jarraitua.

• Ekipamendua erabiltzean kontuan hartu behar diren segurtasun-alderdiak.

25

• Aldez aurreko lanak. • Nahasketa-zikloak:

− Nahasketa-tenperatura. − Osagaien adizio-ordena. − Osagai desberdinen adizioaren arteko denbora.

• Nahaste gordinaren kontrol-entseguak. − Biskositatea. − Bulkanizazioa. − Bestelako entseguak.

• Ingurumenaren kontrolari dagozkion alderdiak. Jarrerazkoak: • Lanketarako makineria axolagabekeriaz erabiltzeak dakartzan arrisku fisikoak baloratzea eta

bereiztea. • Sentsibilitatea lanketa-plantako eta laborategiko segurtasun- eta higiene-arauen aurrean. • Zorroztasuna eta garbitasuna nahasteak lantzean. • Zorroztasun metodologikoa osagai desberdinen adizioaren ordenan eta denboralizazioan. • Zorroztasuna lanpostuaren ingurunea ordenan eta garbi mantentzearren. • Lanketarako ekipo eta teknika berrien bilakaera teknologikoarekiko interesa erakustea. • Lanketarako ekipamendua zaintzea eta bere balioaz jabetzea. III. multzoa: KAUTXU-NAHASTEEN ERALDAKETA ETA BULKANIZAZIOA Prozedurazkoak: • Elastomero batek jasan ditzakeen eraldaketa-prozesu desberdinak aztertzea. • Elastomeroen eraldaketa-metodo desberdinek dituzten hainbat aplikazio aztertzea. • Elastomeroen eraldaketa- eta bulkanizazio-ekipoen oinarrizko zatiak identifikatzea. • Elastomeroen eraldaketa- eta bulkanizazio-ekipo desberdinen funtzionamendua aztertzea. • Elastomeroen eraldaketa-planta batean prozesuko teknikari batek egiten duen lana aztertzea. • Lanleku desberdinak aztertzea: kautxua lantzeko plantak, metodo desberdinen bidez lantzeko plantak

eta abar. • Bere ingurunean kautxuaren lanketarekin zerikusia duten lanpostuak identifikatzea. • Elastomeroen eraldaketa-prozesuak planta-lantegi eskalan burutzea:

− Produktuari buruzko informazio teknikoa interpretatzea, lortu beharreko kalitateak identifikatuz. − Moldea edo matrizea muntatzea, beharrezko doikuntza lortuz. − Segurtasun-elementuak erabiltzea. − Elastomeroak eraldatzeko teknika egokienak aukeratzea, produktuari buruzko zehaztapenen eta

lortu beharreko kautxuaren arabera. − Instalazioa prestatu, kontrolatu eta erregulatzea. − Instalazioaren kontrol-parametroak neurtu eta erregulatzea. − Prozesuko aldagaien kontrola justifikatzea, eraldatu behar den elastomeroarekin, erabilitako

teknikarekin eta lortutako piezaren kalitatearekin erlazioan. Gertakariak, kontzeptuak eta printzipioak: • Eraldaketari buruzko oinarrizko ezagutzak. Metodo orokorrak. Printzipioak. • Moldeaketa-teknikak:

− Konpresioa. − Transferentzia. − Injekzioa.

• Moldeaketan erabilitako makineria eta tresneria. • Segurtasun-sistemak. • Elastomeroen bulkanizazioari buruzko oinarrizko printzipioak. Bulkanizazio-teknikak. • Bulkanizaziorako instalazioak eta ekipoak. • Estrusio-teknikak eta estruitutako gaien bulkanizazioa. • Arrabolez prentsatzeko teknikak eta arrabolez prentsatutako gaien bulkanizazioa. • Kontrol-sistemak eta eragiketa-parametroak.

26

Jarrerazkoak: • Eraldaketarako makineria axolagabekeriaz erabiltzeak sortzen dituen arrisku fisikoak baloratzea. • Sentsibilitatea eraldaketa-plantako segurtasun- eta higiene-arauen aurrean. • Arreta eta garbitasuna eraldatu behar den nahastea aurretik prestatzean. • Zorroztasuna eta ordena tresneria muntatzean. • Zorroztasun metodologikoa prozesuko parametroak egokitzean. • Zorroztasuna lanpostuaren ingurunea ordenan eta garbi mantentzearren. • Material polimeroak eraldatzeko ekipo eta teknika berrien bilakaera teknologikoarekiko interesa

erakustea. • Landu behar den materialak duen balioaz jabetzea. • Produkzio-ekipamenduek behar duten zaintza baloratzea eta beren balio ekonomikoaz jabetzea. IV. multzoa: KAUTXUZKO GAIAK. PROZESUEKIN ETA INGURUMENAREKIN

DUTEN ERLAZIOA Prozedurazkoak: • Kautxuzko gaiak sailkatzea. • Kautxuzko gaiak eraldaketa-teknikekin erlazionatzea. • Kautxuzko produktuen aplikazioa. • Kautxuen, eta dagokien lanketa eta eraldaketaren eragina ingurumenean. • Elastomeroak berreskuratu eta birziklatzea. Gertakariak, kontzeptuak eta printzipioak: • Kautxuzko gaien aplikazioak. • Kautxuzko gaien aplikazio bereziak eta dagozkien eraldaketa-teknikak:

− Pneumatikoak. − Kableak. − Tutuak. − Uhalak. − Garraio-uhalak. − Kautxu-metal itsasgarriak. − Latexaren aplikazioak.

• Material elastomeroak birziklatu eta berreskuratzeko teknikak. Jarrerazkoak: • Kautxuzko hondakinek ingurumenean duten eragina baloratzea. • Birziklatze-teknika desberdinen aurrean jarrera kritikoa izatea, bai ikuspegi ekonomikotik bai

osasunean eta ingurumenean duten eraginagatik. • Kautxuzko gaiek gure eguneroko bizitzan duten garrantzia eta eragina baloratzea. 5. lanbide-modulua. PLASTIKOEN ETA KAUTXUAREN ERALDAKETAKO

KALITATE-KONTROLA a) Amaierako gaitasunak Lanbide-modulu hau amaitzean ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: 1. Kalitate-sistema aztertzea, berau osatzen duten elementuak ulertuz eta ezarritako kalitate-politikarekin

erlazionatuz. 2. Lehengaien harreran eta biltegiratzean eta plastikoen eta kautxuaren eraldaketan aplika daitezkeen

kalitate-kontroleko prozesuak lantzea. 3. Plastikoen eta kautxuaren eraldaketa-prozesu baten ikuskaritza-plana aplikatzea. 4. Plastikoen eta kautxuaren eraldaketarako industrian kalitatearen ezaugarriak zehazteko erabiltzen

diren entsegu adierazgarrienak aztertzea. b) Ebaluazio-irizpideak

27

1. Kalitate-sistema aztertzean, berau osatzen duten elementuak ulertuz eta ezarritako kalitate-politikarekin erlazionatuz, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: • Kalitate-kudeaketaren funtzioa deskribatzea, dagozkion elementuak eta enpresaren eta

produktibitatearen helburuekin duen erlazioa identifikatuz. • Sektoreko enpresa baten antolamendu-egituran oinarrituz:

− Antolamendu-egituran eta produkzio-jardueran aplika daitezkeen kalitate-sistemaren elementuak identifikatzea.

− Enpresaren antolamenduan banatuta egon litezkeen berariazko kalitate-funtzioak esleitzea. − Kalitatearen antolamenduari dagozkion elementuen berariazko funtzioak azaltzea, beren arteko

lotura eta enpresaren antolamendu-egiturarekin dutena deskribatuz. 2. Lehengaien harreran eta biltegiratzean eta plastikoen eta kautxuaren eraldaketan aplika daitezkeen kalitate-kontroleko prozesuak lantzean, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: • Materialaren zehaztapen teknikoen arabera lehengaiaren harrera egokia izan dela ikuskatzea,

biltegiratzea barne dela. • Plastikoen eta kautxuaren eraldaketa-industrian kalitate-kontrolerako erabilitako tresnak eta gailuak

deskribatzea. • Plastiko eta kautxuzko gaien propietate adierazgarrienak deskribatzea. • Eraldaketa-metodo, eragiketa eta faseengatik, eta ekipo, material eta produktuengatik definitutako

plastikoen eta kautxuaren eraldaketa-prozesu batean oinarrituz: − Produktuaren kalitate-ezaugarriak identifikatzea. − "Kalitate-ezaugarrien" aldagarritasunean esku hartzen duten kausa-ondorio faktoreak

identifikatzea. − Prozesuaren kontrol- eta autokontrol-faseak definitzea. − Kontrol-prozedurak zehaztea. − Kontrol-gailuak eta -tresneria deskribatzea.

3. Plastikoen eta kautxuaren eraldaketa-prozesu baten ikuskaritza-plana aplikatzean, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: • Kalitatearen ikuskaritza-plan baten elementuak dagozkion helburuekin erlazioan azaltzea. • Eraldaketa-prozesu batean substantzia baten lagina eskuz edo automatikoki hartzeko erabilitako

metodo, ekipo eta tresna nagusiak deskribatzea. • Ezaugarri organoleptikoak identifikatzea eta materiak kanpoko agenteen aurrean hartzen duen

jokabidea deskribatzea. • Prozesuaren kalitate-gaitasuna zehazteko erabilitako kontrol estatistikoko grafikoak aztertzea,

prozesuaren joerak, egonkortasuna/ezegonkortasuna, "boladak" eta abar interpretatuz. • Materiala loteka onartzeko hornikuntzen kalitateari dagokion ebaluazio-prozedurak aztertzea, kalitate-

maila onargarriari buruzko "indiferentzia-puntuaren" esanahia deskribatuz. • Plastiko eta kautxuzko gaien kalitate-ezaugarrien neurketak eta kontrol-lanak egitea, produktuaren eta

prozesuaren kontrolean erlazionatuz. 4. Plastikoen eta kautxuaren eraldaketarako industrian kalitatearen ezaugarriak zehazteko erabiltzen diren entsegu adierazgarrienak aztertzean, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: • Entsegu mekaniko, termiko, fisikokimiko eta elektrikoen teknikak azaltzea, dagozkien oinarriak

deskribatuz eta entsegua materiaren edo produktuaren kalitate-ezaugarriekin erlazionatuz. • Entseguak egiteko laginak atera eta egokitzea, ezarritako araudiaren arabera (ASTM, DIN eta abar). • Behar bezala zehaztu eta bereizitako kontrol-fase baten deskribapenean oinarrituz:

28

− Kalitate-ezaugarriak kontrolatzeko egin behar den entseguari buruzko zehaztapenak lantzea, ondokoak gutxienez barne hartuz: ∗ Teknika identifikatzea. ∗ Entseatu behar diren parametroak zehaztea. ∗ Entseguaren emaitzak adierazten dituzten unitateak deskribatzea.

− Txostena igortzea, lortutako datuak eta beren erregistroa bertan baliozkotuz, eta kalitate-eskakizunen arabera ordenatuz, seriatuz eta landuz.

• Talde-lanean aritzea, laginak hartu eta bereizteko lanetan lankideei lagunduz. c) Edukiak I. multzoa: KALITATE-KUDEAKETA ETA -KONTROLA Prozedurazkoak: • Hornitzaileen hornikuntzetan kalitatea egiaztatzea. • Laginak hartzea. • Produkzio-prozesua aztertzea. • Prozesuetan izandako aldaketak zehaztea, analisi estatistikorako datuak bilduz. • Produkzio-lerroan kalitate-sistema bete dela egiaztatzeaz arduratzen den teknikariak egin behar duen

lana aztertzea. • Datuak biltzea eta grafiko bidez adieraztea. • Kontrol-grafikoak interpretatzea. Gertakariak, kontzeptuak eta printzipioak: • Produktu baten kalitatea: kontzeptua eta kalitatea zehazteko modua, ondokoak barne hartuz:

− Kalitatea produktuaren diseinuan. Produktuaren garapena. − Kalitatea fabrikazioan. − Kalitatea entregan eta zerbitzuan.

• Kalitatearen hobekuntza. • Automatizazioak kalitatean duen eragina. • Kalitatearen kudeaketa ekonomikoa, kalitate-kostuak. • Kalitate-eskuliburuak eta -sistemak. Homologazioa eta ziurtagiria. Auditoria eta kalitatearen

ebaluazioa. • Zehaztapenak. Espainiako eta nazioarteko arauak, kalitate-sistemari buruz. • Laginketa-teknikak, harreran, biltegiratzean, prozesuan eta bukatutako produktuan. • Datuak eta emaitzak adierazteko grafiko-motak. Kontrol-grafikoak, aldagai eta atributuenak. Jarrerazkoak: • Kalitatezko produktu bat lortzeko prozesuaren jarduera guztietan arauak betetzeak duen garrantzia

baloratzea. • Datuen tratamendu estatistikoari lotutako informatika-teknikak erabiltzeko interesa erakustea. • Ordena, zorroztasuna eta garbitasuna laginak hartzean. • Kontrol-grafikoetan oinarrituta lortutako emaitzak behar bezala aurkeztea. • Produkzio-prozesuko aldaketen aurrean soluziobide posibleak planteatzeko garaian zalantzarik gabe

jardutea. II. multzoa: ENTSEGUAK ETA TRESNA BIDEZKO TEKNIKAK PLASTIKOEN

ETA KAUTXUAREN KALITATE-KONTROLARI APLIKATUAK Prozedurazkoak: • Egin daitezkeen entsegu desberdinetarako, forma likidoan nahiz solidoan, probetak prestatu eta

egokitzeko teknikak behar bezala erabiltzea. • Aldagai fisikokimiko desberdinen zehaztapen praktikoa, entseguaren xede den substantzia identifikatu

eta bereizteko. • Aldagai baten neurketa batzuetan esperimentu bidez lortutako balioen tratamendu estatistikoa eta

grafikoa burutzea, eta kalitate-kontrolarekin erlazioan interpretatzea.

29

• Analizatutako substantzien propietateak eta ezaugarriak zehaztea. • Teknika egokienak analizatu behar den substantziaren arabera aukeratzea, aukeraketaren arrazoiak

justifikatuz. • Datuak lortzeko, kalkuluak egiteko eta emaitzak unitate bereziekin adierazteko jarraitu behar zaien

prozedurak justifikatzea. • Emaitzak interpretatzea eta txosten bat egitea, erabilitako teknikak, lortutako datuak eta beharrezko

kalkuluak bertan adieraziz. Gertakariak, kontzeptuak eta printzipioak: • Entseguak egiteko teknika-mota desberdinak. • Laborategiko kalitate-kontrolarekin eta produktu berrien garapenarekin zerikusia duten lanbideak

deskribatzea. • Oinarriak, ekipoa, propietateak, neurriak eta dagozkien unitateak, ondokoetan:

− Entsegu organoleptikoak. − Entsegu mekanikoak: trakzio, flexio eta deformazioarekiko erresistentzia, gogortasuna eta abar. − Entsegu termikoak: kargapeko deformazioa, erregaitasuna, HDT-Vicat, ekorketa-kalorimetria

diferentziala, (DSC), (DMTA), termograbimetria eta abar. − Entsegu elektrikoak: azaleko eta zeharkako erresistibitate elektrikoa, konstante dielektrikoa,

zurruntasun dielektrikoa. − Entsegu fisikokimikoak: zahartzea, gasen iragazkortasuna, masa molekularrak, entsegu

espektroskopikoak, estrusio-erreometria, erreometria mekanikoa. Jokabidea, azido, base, gatz, disolbatzaile eta abarren aurrean.

• Laborategian kontuan hartu beharreko segurtasun-neurriak. Jarrerazkoak: • Erabilera-jarraibideak eta segurtasun-arauak errespetatzea, laborategiko aparatuak, produktuak eta

laginak erabiltzean. • Zorroztasuna, metodoa, ordena eta garbitasuna kontuan hartzeko ohitura izatea, laborategiko tresnak

eta produktuak manipulatzean, arriskuak prebenitu eta emaitza fidagarriak lortzearren. • Aparatuak zaintzearen beharraz jabetzea, entseguak egiteko ahalik eta baldintza onenean egon

daitezen. • Sentsibilitatea laborategiko lan-baldintzek norbanakoaren eta taldearen osasunean nahiz

ingurumenean izan dezaketen eraginaz, eta horretarako prebentzio-neurriak eta babes egokiak erabiltzea.

• Erreakzio egokia izatea gehien gertatzen diren ezbeharren aurrean. • Sentsibilitatea analisi-metodo desberdinen aurrean, horien abantailak, ñabardurak, zailtasunak,

zehaztasunak eta abar kontuan izanik. • Oinarrizko ezaugarrien analisiak produktu batzuen kalitatea adierazteko duen garrantziaz jabetzea. 6. lanbide-modulua. LAN-GIROKO HARREMANAK (LGH) a) Amaierako gaitasunak Lanbide-modulu hau amaitzean, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: 1. Lanbide-irudiari lotutako lan-jarduerak garatzean sortzen diren komunikazio-prozesuak aztertzea. 2. Lan-jardueren garapenean eta ingurunean sortzen diren gatazka esanguratsuak saihetsi eta, hala

badagokio, dagokion mailan ebazteko prozedurak ezartzea. 3. Dagokion mailako lanbide-jarduerak garatzeko garaian, erabakiak hartzeko prozesuan eragina duten

aldagai esanguratsuak aztertzea. 4. Dagokion mailako lanbide-jarduerak normaltasunez garatzean sortzen diren egoera desberdinei

dagokienez, lidergo-estilo egokiak aztertzea. 5. Bileretan parte hartzea, horiek gidatu eta moderatuta eta/edo, betiere, beraiek garatzen eta helburuak

lortzen aktiboki lagunduta. 6. Lan-ingurunean, motibaziorako elementuak, prozesuak eta/edo teknikak aztertzea, lan-giroa

hobetzeko eta enpresaren helburuekiko konpromisoa areagotzeko.

30

b) Ebaluazio-irizpideak 1. Lanbide-irudiari lotutako lan-jarduerak garatzean sortzen diren komunikazio-prozesuak aztertzean, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: • Komunikazio-prozesuan parte hartzen duten elementuak deskribatzea. • Enpresa bateko giza taldearen egitura formalean nahiz informalean dauden komunikazio-sareak

azaltzea. • Komunikazioa zein testuingurutan sortzen den identifikatzea, komunikazio horretan parte hartzen

dutenen gaitasun funtzionalak eta ezaugarri indibidualak adierazita. • Komunikazio eraginkorra lortzeko komunikazio-mota eta komunikazio-estrategia egokienak

aurkitzea, horiek zuzentzen direneko solaskideen arabera, hori guztia suposiziopean. • Komunikazio-estilo desberdinak erabiltzea, horiek ingurunearen egoera eta ezaugarri, mezu, solaskide

eta abarretara egokituta. • Mezua ulertzea oztopatzen duten interferentzia posibleak ebaluatzea, horiek sortarazten dituzten

arrazoiak aurkituta. • Komunikazio-prozesuan hurbilerraz izatea, harreman-mugak argi eta garbi finkatzea eta informazioa

ematean neurrigabekeria saihestea. 2. Lan-jardueren garapenean eta ingurunean sortzen diren gatazka esanguratsuak saihetsi eta, hala badagokio, dagokion mailan ebazteko prozedurak ezartzean, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: • Lan-eremuko gatazka nagusiak sortarazten dituzten faktoreak eta/edo elementuak azaltzea. • Negoziazioaren kontzeptua eta elementuak definitzea. • Lan-eremuan esanguratsuak diren frustrazio-portaera sintomatikoak sailkatzea. • Ekipoak edo enpresak osatzen dituzten kideen portaeren aurrean izaten diren jarrerazko erantzunak

erlazionatzea, balore-iritziak eta gatazkak saihestuta. • Negoziazio-egoera batean azal daitezkeen portaera-mota desberdinak eta horien eraginkortasuna eta

estrategiak identifikatzea. • Negoziazio-estrategiak enpresaren eremuan sortzen diren ohiko gatazka-egoerekin erlazionatzea. • Negoziazio-prozesu posibleak diseinatzea, informazioa jasotzeko, indar-harremanak aztertzeko eta

akordio posibleak aurreikusteko faseak kontuan hartuta, guztia suposiziopean. 3. Dagokion mailako lanbide-jarduerak garatzeko garaian, erabakiak hartzeko prozesuan eragina duten aldagai esanguratsuak aztertzean, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: • Erabakiak hartzeko prozesua azaltzea, haren garapen-faseak adierazita. • Suposizioetan, arazo baten arrazoi edo jatorri nagusia identifikatzea. • Suposiziopean, ezar daitezkeen konponbideak deskribatutako arazoekin erlazionatzea. • Arazoetarako konponbide egokiak hautatzea, horiek erabakiak hartzeko prozesuarekin lotuta. • Erabakien emaitzak eta horiek lan-jarduera garatzean duten eragina aztertzea. • Gainerakoen iritziak errespetatu eta kontuan hartzea, norberaren iritzien aurkakoak izan arren. 4. Dagokion mailako lanbide-jarduerak normaltasunez garatzean sortzen diren egoera desberdinei dagokienez, lidergo-estilo egokiak aztertzean, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: • Aginte-estiloak deskribatzea, ezaugarri eta jokabide esanguratsuenak adieraziz. • Enpresa baten antolamenduan erdi-mailako agintariaren funtzioak, eskumenak eta mugak azaltzea. • Aginte-estilo desberdinak ikasle bakoitzaren estiloarekin alderatzea. • Aginte-estilo bat norberaren ezaugarrien araberako hautaketa justifikatzea. • Lidergo-estiloak suposizio batean deskribatuta aurki daitezkeen egoera desberdinekin erlazionatzea. • Suposizioetan lan-egoeretako lidergo-estilo desberdinen eraginkortasuna ebaluatzea.

31

• Lidergoa erabiltzeko norberaren jarrerak eta komunikazio-estiloa egokitzeari dagokionez, autoebaluazioa egitea.

5. Bileretan parte hartzean, horiek gidatu eta moderatuta eta/edo, betiere, beraiek garatzen eta helburuak lortzen aktiboki lagunduta, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: • Bilera-mota desberdinak azaltzea, beren funtzioak, garapenaren etapak eta prozesu formala adieraziz. • Bilerak planifikatzeko metodoak deskribatzea, kasu simulatuen bitartez bilera baten helburuak,

dokumentazioak, gai-zerrenda, bertaratuak eta deialdia definituz. • Lan-taldeek bakarkako lanarekin alderatuta dituen abantailak aipatzea. • Talde-bileretan lortu nahi diren helbururik garrantzitsuenak azaltzea. • Partaideen tipologia identifikatzea, moderatzaileak eduki beharko dituen oinarrizko ezaugarriak

ondorioztatuz. • Bilerak gidatu edo/eta moderatzea, bilerako kideen partaidetza lortuz, guztien artean denbora berdin

banatuz. • Bileretan aurreikusitako helburuen araberako emaitzak lortzea. • Emaitzak dokumentu-euskarrian edo horren ordezko tresnan formalizatzea. • Partaidetza errespetatzea eta bilerako partaideen iritziak kontuan hartzea, jarrera moralistak, babesleak

edo deskalifikaziozkoak saihestuz. 6. Lan-ingurunean, motibaziorako elementuak, prozesuak eta/edo teknikak aztertzean, lan-giroa hobetzeko eta enpresaren helburuekiko konpromisoa areagotzeko, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: • Lan-ingurunean motibazioa zehaztea, arlo honetako teoria garrantzitsuenak azalduz. • Lan-jarduera burutu bitartean motibazio-teknikak aplikatuz lor daitezkeen oinarrizko hobekuntzak

azaltzea. • Simulazio-suposizioetan emandako egoeretarako egokiak diren motibazio-teknikak identifikatzea. • Suposizio simulatuetan motibazio-teknikak edo/eta elementuak finkatzea. • Suposizio simulatuetan motibazio-elementuak aplikatzeko teknikak lantzean izan litezkeen kostuak

eta onurak baloratzea. • Motibazio-elementuak edo/eta teknikak aplikatzearen emaitzak ebaluatzea. c) Edukiak I. multzoa: KOMUNIKAZIOA ERAKUNDEETAN Prozedurazkoak: • Lan-jardueran edo eremuan egoera desberdinei egokitutako komunikazio-mota eta estrategiak

hautatzea. • Komunikazio-estilo desberdinak erabiltzea, ingurune, mezu, solaskide, eta abarren zirkunstantzia eta

ezaugarriei egokituz. • Mezu bat ulertzea eragozten duten balizko interferentziak ebaluatzea eta hauek eragiten dituzten

arrazoiak ondorioztatzea. • Bere jardueraren eremuan gatazkak konpontzeko estilo eta estrategia batzuk erabiltzea. • Enpresan sor daitezkeen gatazka-egoera desberdinei dagokienez negoziazio-estrategia desberdinak

finkatzea. • Negoziazio-prozesuak diseinatzea, informazio-bilketa, indar-erlazioaren ebaluazioa eta balizko

akordioen aurreikuspenaren faseak kontuan hartuta. Gertakariak, kontzeptuak eta printzipioak: • Komunikazio-prozesuak: elementuak. • Komunikazio-motak. • Komunikazio-sare formalak eta informalak lan-taldeetan. • Egitura formala eta informala enpresako giza taldeetan.

32

• Nortasunaren teoria: oinarrizko kontzeptuak eta oinarrizko tipologiak. • Enpresako talde-gatazkak: lehiakortasuna, frustrazioa eta bere ondorioak lanean. • Negoziazioa, kontzeptua eta esku hartzen duten elementuak. Jarrerazkoak: • Komunikazioa eskuragarria, egokia eta errespetuzkoa izatea. II. multzoa: ENPRESAKO ERDI-MAILAKO AGINTEA: AGINTEA ETA

LIDERGOA. ERABAKIAK HARTZEA. MOTIBAZIOA LANEAN Prozedurazkoak: • Lan-inguruneko giza arazoen arrazoiak eta soluziobide-saioak ikertzea. • Erabaki posibleak hartzea, dauden baliabideak eta jasotako informazioak erabiliz. • Erabakiak hartzeko beharra eta hauen emaitzak ebaluatzea. • Hartutako erabakia kontrolatu eta bere jarraipena egitea. • Enpresako erdi-mailako agintariaren funtzioak identifikatzea. • “Lidergo-estiloa” kontzeptua interpretatzea. • Lidergo-estilo desberdinak jokabidearen igurikapenen arabera erabiltzea. • Lortutako emaitzak erabilitako lidergo-estiloaren arabera ebaluatzea. • Norberaren lidergo-estiloa ezaugarri pertsonalen arabera identifikatzea. • Lanean motibatzeko teknikak identifikatzea. • Motibatzeko teknikak hautatzea. • Motibatzeko teknikak aplikatzearen emaitzak ebaluatzea. Gertakariak, kontzeptuak eta printzipioak: • Erabakiak hartzeko prozesua eta bere faseak. • Erabakiak hartzeko estiloak. • Agintea eta lidergoa. Lidergo-estilo desberdinei buruzko teoriak, beren ezaugarriak eta

eraginkortasuna. • Enpresako erdi-mailako agintaria: eskumenak eta mugak. Enpresako organigraman duen kokapena. • Jokabidearen motibazioari buruzko teoriak. • Lanerako motibazioak enpresa-erakundeetan duen garrantzia. Jarrerazkoak: • Bere funtzioak betetzean eta dagozkion lanak egitean, norbanako eta talde, taldekide eta

erakundearekiko errespetuaz jokatzea. • Bakarka eta taldean lan egiteko gaitasuna autoebaluatzea. • Lanbidea garatzeko alderdi motibagarriak baloratzea. III. multzoa: LAN-BILERAK Prozedurazkoak: • Bilera-mota desberdinen plangintza: helburuak. Bertaratuak. Deialdia. Gai-zerrenda. Dokumentazio

osagarria. • Bilera bateko partaideen tipologia eta hauei dagokienez moderatzaileak eduki behar duen jokabiderik

egokiena. • Zereginaren inguruan antolatutako taldeek izaten dituzten talde-prozesuaren faseak eta horietako

bakoitzean gidariaren jokabide dinamizatzaile egokienak zeintzuk diren identifikatzea. • Bilerak eramatea eta moderatzea. • Emaitzak aurreikusitako helburuen arabera lortzea. • Bileretako akordioak dokumentuetan formalizatzea. • Negoziazio-bileren plangintza estrategikoa egitea. • Negoziazio-bileretako kudeaketa taktikoa egitea. Gertakariak, kontzeptuak eta printzipioak:

33

• Lan-bilerak: helburuak. Sailkapena. Garapen-etapak. • Taldeko lana: abantailak eta eragozpenak bakarkako lanarekin alderatuta. • Taldeen egitura formala eta informala. Talde-prozesua. • Bileren plangintza: helburuak. Bertaratuak. Deialdia. Gai-zerrenda. Dokumentazio osagarria, eta abar. • Negoziazioa: Plan estrategikoa eta kudeaketa taktikoa. Jarrerazkoak: • Bileretan parte hartzea, gainerako parte-hartzaileak eta beren iritziak errespetatuz. • Talde-lanaren abantailak eta eragozpenak baloratzea. • Negoziazio-prozesuan betiere adostasuna helburutzat izatea. 7. lanbide-modulua LAN-PRESTAKUNTZA ETA -ORIENTABIDEA a) Amaierako gaitasunak Lanbide-modulu hau amaitzean, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: 1. Prebentzio- eta/edo babes-ekintzak zehaztea, titulazioan aipatzen diren ekintzek sortzen dituzten

arrisku-faktoreak eta osasunarentzako eta ingurumenarentzako ondorioak txikiagotuz. 2. Egoera simulatuetan, istripuaren lekuan oinarrizko osasun-neurriak berehala aplikatzea. 3. Lan-kontratazioaren modalitateak eta norberaren konturako langile gisa lan-munduratzeko prozedurak

aztertzea. 4. Lanbide-ibilbideak ezartzea, norberaren gaitasunak eta interesak identifikatuz eta eskueran dagoen

informazio publikoa erabiliz. 5. Lanaren lege-esparrua interpretatzea eta lan-harremanetatik ondorioztatzen diren eskubideak eta

betebeharrak bereiztea. 6. Estatuko eta EAEko egitura sozioekonomikoa identifikatzea, titulazioak aipatzen duen produkzio-

sektorearen neurria, osaera eta aurreikusitako bilakaera bereziki aztertuz. 7. Sektoreko enpresa esanguratsu baten oinarrizko antolamendu-egitura identifikatzea. 8. Sektoreko ereduzko enpresa baten memoria ekonomikoaren parametro azpimarragarriak

interpretatzea. b) Ebaluazio-irizpideak 1. Prebentzio- eta/edo babes-ekintzak zehaztu eta titulazioan aipatzen diren ekintzek sortzen dituzten arrisku-faktoreak eta osasunarentzako eta ingurumenarentzako ondorioak txikiagotzean, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu:

• Sektorean garatzen diren industria-prozesuetatik eratortzen diren ingurumenarentzako ondorioak

azaltzea. • Bere lan-esparruan ohikoenak diren arrisku-egoera eta/edo -faktoreak identifikatzea. • Sektorean ohikoak diren gaixotasun profesionalak, osasunari egindako kalteak eta/edo lan-istripuak

deskribatzea. • Aipatu diren lan-jardueren burutzapenean sortzen diren ohiko gaixotasun profesionalak, osasunari

egindako kalteak eta lan-istripuak sailkatzea. • Prebentzio- eta/edo babes-jarduneko teknika orokorrak bere lan-esparruan ohikoak diren arrisku-

egoera eta/edo -faktoreekin erlazionatzea. • Bere lan-esparruan ohikoenak diren arriskuei dagozkien prebentzio- eta/edo babes-jarduerak

proposatzea. • Lehen laguntzetarako botikina egoera egokian edukitzea. • Enpresaren barruan eta kanpoan segurtasunaren alorrean eskumena duten organoak identifikatzea. • Ohiko prebentzio- eta/edo babes-elementuak egiaztatzea, ezarrita dauden arauak kontuan izanik. • Lana burutzerakoan ingurumenari egindako kalteak saihestu edo txikiagotzeko har daitezkeen

neurriak proposatzea.

34

2. Egoera simulatuetan, istripuaren lekuan oinarrizko osasun-neurriak berehala aplikatzean, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: • Lanbidearen burutzapenean ohikoak diren lesio eta/edo istripuen aurrean jarduteko prozesua edo

protokoloa azaltzea. • Lesioak bizitzarentzat duten arriskuaren arabera sailkatzea. • Lesionatu bat baino gehiago dagoenean edo pertsona batek lesio bat baino gehiago duenean, esku-

hartzean lehentasuna nork duen identifikatzea. Hau egiteko irizpidea honakoa izango da: lehendabizi bizitzarentzat arrisku handiena duen lesioari arreta eskaintzea.

• Aurreko kasuan agertzen diren lesioen arabera aplikatu behar diren neurrien sekuentzia identifikatzea. • Osasun-teknikak gauzatzea (erreanimazioa, inmobilizazioa, eramatea...), ezarrita dauden protokoloak

aplikatuz. • Bidezko organismoetara deitzea zaurituta dauden pertsonak eraman eta zaintzeko. • Istripuren bat egonez gero, azkar eta eraginkortasunez jardutea. 3. Lan-kontratazioaren modalitateak eta norberaren konturako langile gisa lan-munduratzeko prozedurak aztertzean, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu:

• Norberaren konturako langile gisa jarduteko eratze-prozesuan inplikatuta dauden erakundeak

adieraztea, burutu behar diren tramiteak azalduz. • Norberaren konturako langile gisa zergei eta Gizarte Segurantzari dagokionez dauden betebeharrak

deskribatzea. • Bere produkzio-sektorean (indarrean dagoen legeriaren arabera) dauden lan-kontrataziorako

modalitate desberdinak identifikatzea • Kontratazio-modalitate desberdinak konparatzea, bakoitzaren ezaugarriak adieraziz (iraupena, soldata

edo beste edozein aldagai azpimarragarri kontuan izanik). • Sektorean normalki egiten diren kontratuak formalizatzea, dagozkien eredu ofizialetan. • Norberaren konturako langile gisa jartzearen ondoriozko zergei eta Gizarte Segurantzari loturiko

betebeharrei buruzko dokumentazioa betetzea inprimaki ofizialetan. • Langile autonomo gisa jartzeko egon daitezkeen finantzaketa-iturriak, dirulaguntzak eta/edo bestelako

abantailak ezagutzea. • Norberaren konturako langile gisa jartzeko beharrezko dokumentazioa betetzea inprimaki ofizialetan. • Norberaren konturako lana eta besteren konturako lana alderatzea, lan-munduratzeko modu posible

gisa. 4. Lanbide-ibilbideak ezartzean, norberaren gaitasunak eta interesak identifikatuz eta eskueran dagoen informazio publikoa erabiliz, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: • Lortutako gaitasun, jarrera eta ezagutzetatik eratortzen den lanbide-balioa identifikatzea. • Bere esparruan dagoen lan-eskariaren baldintzak interpretatzea, lortutako lanbide-balioarekin

erlazionatuz. • Lan-munduratzeko aukerak izan ditzakeen zonako prestakuntza-eskaintzari eta enpresa-ehunari

buruzko informazio-iturriak erabiltzea, enplegu-eskaintzarekiko dituen iguripenei lotuta enpresaren datuak eta informazioa lortuz.

• Prestakuntza-premia osagarriak ondorioztatzea, dituen enplegu-aukerak zabaltzeko eta/edo behin enplegua lortu ondoren aberastasun profesionala lortzeko.

• Prestakuntza-ibilbideak ezartzea antzemandako beharren arabera. • Enplegua lortzeko teknikak prestatzea eta, horretarako elkarrizketak egitea, testak betetzea eta abarri

buruzko simulazioak egingo dira. • Enplegu batean aurkezteko eta/edo eskaria egiteko dokumentuak lantzea. 5. Lanaren lege-esparrua interpretatzean eta lan-harremanetatik ondorioztatzen diren eskubideak eta betebeharrak bereiztean, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu:

35

• Lan-zuzenbidearen oinarrizko iturriak azaltzea (Konstituzioa, Langileen Estatutua, Europako Batasunaren Arteztarauak, Hitzarmen Kolektiboa eta abar), dagozkion eskubideak eta betebeharrak bereiziz.

• Negoziazio kolektiboko prozesu bat, suposiziopean, deskribatzea, negoziatu ohi diren aldagai garrantzitsuenak adieraziz: soldatak, segurtasuna eta higienea, produktibitatea eta abar.

• Besteren konturako langileentzako Gizarte Segurantzari eta INEMi (edo bere funtzioak bere gain hartzen dituen EAEko organismoari) lotutako prestazioak eta betebeharrak identifikatzea, suposizio desberdinen arabera.

• Besteren konturako langile batentzako soldata-agiriak formalizatzea, suposizio desberdinetan oinarrituz.

• Hartzekoen likidazio batean agertzen diren kontzeptu desberdinak interpretatzea. • Suposizio desberdinetan oinarrituz hartzekoen likidazioak kalkulatzea. • Inprimaki ofizialetan errenta-aitorpen sinpleak betetzea, lortutako errendimendu desberdinak

identifikatuz eta zerga-zorra kalkulatuz. 6. Estatuko eta EAEko egitura sozioekonomikoa identifikatzean, titulazioak aipatzen duen produkzio-sektorearen neurria, osaera eta aurreikusitako bilakaera bereziki aztertuz, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: • Magnitude makroekonomiko nagusiak (BPG...) interpretatzea eta hauen artean dauden erlazioak

azaltzea. • Produkzio-sektore desberdinak sailkatzea, bai eta hauek euskal ekonomian duten garrantzi erlatiboa

ere. • Bere produkzio-sektorearen egituraketa deskribatzea, hau da, bere tamaina, enpresen tamaina, kopurua

eta mota, populazio aktiboa, okupazio-tasa eta abar, ezaugarri bereizgarriren bat ote dagoen adieraziz. • EAEko sektorearen informazioa eta egituraketa Estatuko gainontzekoarekin erlazionatzea, lan-

munduratze posible baterako zonei buruzko datuak lortzeko moduan. • Sektorean aurreikusten den eboluzioa, hazkundea, egon daitezkeen aldaketa teknologikoak eta abar

adieraztea. 7. Sektoreko enpresa esanguratsu baten oinarrizko antolamendu-egitura identifikatzean, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: • Sektoreko kudeaketa-eredu esanguratsuaren deskribapena egitea. • Sektoreko enpresa esanguratsu baten funtzio-arloen azalpena egitea. • Sektoreko enpresa baten oinarrizko organigrama interpretatzea, azpian dauden aginte- eta

komunikazio-erlazioak eta abar azalduz. • Suposizio baten pean, enpresa baten egituran bere lanbideari loturiko funtzioak kokatzea. • Bere lanbideari datxezkion jardueren garapen normalean enpresa bateko funtzio-arlo desberdinekin

sor daitezkeen erlazioak adieraztea. • Bere jarduerak burutzerakoan enpresako beste sekzio batzuekin sortzen diren koordinazio-beharrak

azaltzea. 8. Sektoreko ereduzko enpresa baten memoria ekonomikoaren parametro azpimarragarriak interpretatzean, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: • Sektoreko enpresa bateko balantze baten eta galdu-irabazien kontu baten partida nagusiak azaltzea. • Aztergai dugun sektoreko enpresa baten suposizio batean finantza-egoera zehazten duten oinarrizko

ratioak (finantza-autonomia, kaudimena...) kalkulatu eta interpretatzea. • Sektoreko enpresa baten oinarrizko aurrekontuen egituraren eta hauek barne hartzen dituzten

kontzeptuen deskribapena egitea. • Sektoreko enpresa baten oinarrizko aurrekontuak interpretatzea. • Aurrekontuak lantzerakoan laguntzea. • Egon daitezkeen finantzaketa-bideak bereiztea (autofinantzaketa, leasing...). c) Edukiak

36

I. multzoa: SEGURTASUNA ETA OSASUNA Prozedurazkoak: • Segurtasun eta higienearen alorrean eskuduntza duten organismoak identifikatzea. • Arriskuen prebentzioa: prozedurak. • Lehen laguntzetarako botikina edukitzea. • Lesioen arriskuaren arabera esku hartzea: lehentasunak identifikatzea eta aplikatu beharreko neurriak

sekuentziatzea. • Osasun-teknikak gauzatzea. • Zaurituen ebakuazioa eta laguntza: antolaketa • Lanbide-jardueraren ondorioz ingurumenari eragiten zaizkion kalteak gutxitzea. Gertakariak, kontzeptuak eta printzipioak: • Lanbide-gaixotasunak, osasunari egindako kalteak eta lan-istripuak: arriskuaren araberako sailkapena. • Lesioak: bizitzarentzat duten arriskuaren araberako sailkapena. • Lehen laguntzak. • Ingurumena eta industria- edo zerbitzu-prozesuak. • Lanean babes- eta/edo prebentzio-teknikak. Jarrerazkoak: • Ingurumen-kontingentzietarako erantzunak emateko ekimena. • Talde-lanean jardutea istripuen eta osasunari egindako beste kalte batzuen prebentzioan lorpenak

izateko. • Lanbidearen burutzapenean arduraz jokatzea ingurumena babesteko. • Egon daitezkeen istripuen aurrean erantzun azkarra eta eraginkorra ematea. • Segurtasun- eta higiene-arauak errespetatu eta betetzea. • Prebentzioa osasunarentzako kalteak saihesteko baliabiderik eraginkorrena bezala baloratzea. II. multzoa: LAN-ESPARRUA Prozedurazkoak: • Eskuratutako gaitasun, ezagutza eta jarreretatik eratorritako balio profesionala identifikatzea. • Bere eremuko lan-eskariaren eskakizunak interpretatzea eta prestakuntza-beharrak ezagutzea. • Enplegua lortzeko teknikak eta dokumentuak prestatu eta lantzea. • Enpresa-ehunari eta prestakuntza-ahalbideei buruzko informazio-iturriak erabiltzea. • Bere hasierako prestakuntzaren prestakuntza-ibilbide osagarriak ezartzea. • Dagozkion eredu ofizialetako kontratu-modalitate desberdinak formalizatu eta alderatzea, horien

ezaugarrien arabera. • Interpretazioa, kalkulua eta formalizazioa: hartzekoen likidazioa. Oinarrizko alokairuaren

ordainagiria. • Inprimakiak betetzea eta inplikatutako erakundeen zerrenda: norberaren konturako langile gisa ezarri

eta funtzionatzea. • Norberaren kontura ezartzeko finantzaketa-iturriak, dirulaguntzak eta/edo abantailak ezagutzea. • Norberaren konturako lana eta besteren konturakoa elkarrekin alderatzea. • Beste pertsonekiko eta erakundeekiko lan-munduratzetik eratortzen diren betebeharrak eta eskubideak

interpretatu eta betetzea. Gertakariak, kontzeptuak eta printzipioak: • Lan-zuzenbidearen oinarrizko iturriak: konstituzioa, arteztarau komunitarioak, langileen estatutua eta

hitzarmen kolektiboa. • Kontratazio-modalitateak, indarrean dagoen legeriaren arabera. • Betebehar fiskalak eta gizarte-segurantzakoak norberaren konturako lanean. • Negoziazio kolektiboa. • Gizarte-segurantzaren eta INEMen sariak eta haiekiko betebeharrak norberaren konturako lanean.

37

Jarrerazkoak: • Beste pertsonekiko eta erakundeekiko lan-munduratzetik eratortzen diren betebeharrak betetzea. • Lan-harremana erregulatzen duten arauak errespetatzea. • Behin enplegua lortu ondoren, prestakuntza osagarriaren eta/edo etengabekoaren beharra bere egitea. • Lanarekiko konpromisoa. III. multzoa: EKONOMIA-ESPARRUA Prozedurazkoak: • EAEn eta Estatuaren gainerakoan dagokion sektorea aztertu eta alderatzea. • Dagokion sektorean aurreikusitako eboluzioa balioestea. • Enpresa-egitura eta garatu beharreko jarduerei lotutako funtzioen kokapena interpretatzea. • Oinarrizko organigramak lantzea. • Lanbide-jarduera garatzean enpresaren beste sekzioekin koordinatzeko beharra antzematea. • Aurrekontuak lantzen laguntzea. • Sektoreko ereduzko enpresa baten oinarrizko ekonomia- eta finantza-ratioak kalkulatu eta

interpretatzea. • Lanbide-jardueren garapenari buruzko oinarrizko aurrekontuak interpretatzea.

Gertakariak, kontzeptuak eta printzipioak: • Magnitude makroekonomiko nagusiak eta horien arteko erlazioa. • Produkzio-sektoreak eta horien ekarpena Euskal Herriko eta Estatuaren gainerako ekonomian. • Titulazioari dagokion produkzio-sektorea: konfigurazioa eta aurreikusitako eboluzioa. • Dagokion sektoreko ereduzko enpresa baten funtzio-arloak eta horien arteko erlazioak. • Sektorearen kudeaketa-eredu adierazgarria. • Balantzearen galera- eta irabazi-kontuaren partida nagusiak sektoreko ereduzko enpresa batean. • Enpresa baten oinarrizko aurrekontuak: egitura eta kontzeptuak. • Finantzaketa-motak: oinarrizko eskemak.

Jarrerazkoak: • Laneko bileretan bat etortzeko konpromisoa eta interesa. • Enpresaren beste sekzioek garatzen duten lanarekiko errespetua. • Bestelako sailekin koordinatzeko beharra bere egitea. 8. lanbide-modulua. HIZKUNTZA TEKNIKOA a) Amaierako gaitasunak Lanbide-modulu hau amaitzean, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: 1. Aukeratutako hizkuntzan idatzitako sektoreko informazio berezia interpretatzea, ekintza eta/edo

zeregin egokiak aurrera eramateko oinarrizko datuak aztertuz. 2. Aukeratutako hizkuntzan idatzitako testu eta dokumentu profesionaletatik ateratako funtsezko

informazioa ama-hizkuntzara itzultzea, informazio hori behar bezala erabiltzeko eta/edo jakinarazteko asmoz.

3. Aukeratutako hizkuntzan, titulu honi lotutako lanbide-sektorearen berezko jarduerarekin zerikusia duten oinarrizko testu teknikoak idaztea.

4. Aukeratutako hizkuntzan ahozko mezuak sortzea, lanbide-komunikazioko berariazko egoerei aurre egin ahal izateko.

b) Ebaluazio-irizpideak

38

1. Aukeratutako hizkuntzan idatzitako sektoreko informazio berezia interpretatzean, ekintza eta/edo zeregin egokiak aurrera eramateko oinarrizko datuak aztertuz, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: • Aukeratutako hizkuntzari dagokion herrialderen bateko argitalpen profesional batean sektoreko

terminologia berezia identifikatzea. • Aukeratutako hizkuntzan idatzitako sektoreko informazio-testu baten datu garrantzitsuenak hautatzea. • Testuen interpretazioan, aukeratutako hizkuntzan idatzitako hiztegi teknologikoak eraginkortasunez

erabiltzea. 2. Aukeratutako hizkuntzan idatzitako testu eta dokumentu profesionaletatik ateratako funtsezko informazioa ama-hizkuntzara itzultzean, informazio hori behar bezala erabiltzeko eta/edo jakinarazteko asmoz, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: • Aukeratutako hizkuntzaren eta ikaslearen hizkuntzaren arteko korrelazio semantikoak identifikatzea. • Aukeratutako hizkuntzan idatzitako lanbide-sektoreari buruzko informazio-testu baten datu

garrantzitsuenak itzultzea, kontsultarako beharrezko materialaren laguntzarekin. 3. Aukeratutako hizkuntzan, titulu honi lotutako lanbide-sektorearen berezko jarduerarekin zerikusia duten oinarrizko testu teknikoak idaztean, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu:

• Merkataritzako korrespondentzian erabili ohi diren estilo-formulak aipatzea. • Prentsan irakurritako lan-eskaintza batetik abiatuta, lan-eskaera bat lantzea. • Aukeratutako hizkuntzan "curriculum vitae" laburra idaztea. • Lanbide-sektoreari buruzko ereduzko dokumentuak betetzea. • Merkataritzako gutun bat idaztea agindu zehatzetan oinarrituz, alderdi formalak aplikatuz eta

sektorean aurrez ezarritako estilo-formulak erabiliz. • Komunikazio-helburu espezifikoa eta hartzaileak ulertzeko moduko testu-antolamendu egokia izango

duen txostena egitea.

4. Aukeratutako hizkuntzan ahozko mezuak sortzean, lanbide-komunikazioko berariazko egoerei aurre egin ahal izateko, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: • Ahozko oinarrizko adierazpena lortzeko egitura linguistikoak eta beharrezko hiztegia ezagutzea. • Aukeratutako hizkuntzan audio- edo bideo-testu motz bat ahoz laburtzea. • Simulatutako telefono-deiak egitea bere burua identifikatuz, pertsona egokiarengatik galdetuz, datu

zehatzei buruzko informazioa eskatuz eta, jasotako aginduetan oinarrituz, egin diezazkioketen galderei modu argian eta errazean erantzunez.

• Elkarrizketa edo bilera profesional batean egindako galderei egitura errazeko esaldiekin erantzutea. • Elkarrizketa edo bilera profesional batean galdera errazak egitea. • Lanbidearen edo sektorearen berezko zehazpen teknikoak eta/edo komertzialak ahoz adieraztea. c) Edukiak Prozedurazkoak: • Lanbidearen berezko ahozko eta idatzizko informazioetan datu garrantzitsuak hautatzea. • Testu profesionalak (liburuak, dokumentuak, eskuliburuak, aginduak…) interpretatzea. • Ahozko eta idatzizko informazioak ama-hizkuntzara itzultzea. • Lanbide-sektorearen berezko “ereduzko” dokumentuak betetzea. • Lanbide-jarduerarekin lotutako testuak (dokumentuak, txostenak, planak…) lantzea. • Sektorearen berezko mezu eta zehazpen teknikoak/komertzialak ahoz adieraztea. • Gai profesionalei buruzko solasetan, elkarrizketetan, bileretan… parte hartzea. • Kontsultarako baliabideak (hiztegiak, liburuak…) erabiltzea.

39

Gertakariak, kontzeptuak eta printzipioak: • Lanbide-sektorearen berezko hiztegia eta terminologia. • Lanbide-jardunean erabiltzen diren ahozko komunikazioan ezarritako formulak (hasierako eta

amaierako agurrak, kortesia-trataerak…). • Lanbide-jardunean erabiltzen diren idatzizko komunikazioan ezarritako formulak (gutunen

goiburukoak, informatika-sistemetarako sarbidea, protokoloak…). • Komunikazio-egoeraren berezko portaerak. • Bibliografia. Testu profesionalak. Hiztegi teknikoak. Kontsultarako bestelako baliabideak. Kontsulta-

eta erabilera-teknikak. Jarrerazkoak: • Hizkuntza zehaztasunez erabiltzea. • Atzerriko hizkuntzaren berezko ohiturak, jarraibideak eta protokoloak errespetatu eta jarraitzea. • Informazioa interpretatu, adierazi edo itzultzeko autonomia. • Komunikazio-mota desberdinetan (presentziala, idatzizkoa…) solaskideekin tolerantzia eta errespetua

izatea. • Hizkuntza garatu eta sendotzen aurrera egiteko interesa. 9. lanbide-modulua. KALITATEA ETA ETENGABEKO HOBEKUNTZA a) Amaierako gaitasunak Lanbide-modulu hau amaitzean, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: 1. “Kalitatearen” kontzeptua, esanahia eta bilakaera historikoa aztertzea, tituluari dagokion lanbide-

sektore edo -eremuari dagokionez bereziki. 2. Kalitatea ziurtatzeko aplika daitezkeen arauak eta hauen funtzioak eta alderdirik bereizgarrienak

aztertzea, lanbide-jarduera edo -burutzapenari lotuz. 3. Lanbide-eremu edo -sektoreari lotutako prozesu edo funtzio esanguratsuetan kalitatea etengabe

hobetzeko proiektu edo ekintzetan parte hartzea. b) Ebaluazio-irizpideak 1. “Kalitatearen” kontzeptua, esanahia eta bilakaera historikoa aztertzean (tituluari dagokion lanbide-sektore edo -eremuari dagokionez bereziki), ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: • Kalitatearen kontzeptuaren bilakaera historikoa deskribatzea, tituluari dagozkion jarduera

esanguratsuei eta sektoreari lotuta. • Erabateko Kalitateko eredu baten oinarrizko funtsak eta printzipioak identifikatzea. • Europako Erabateko Kalitateko ereduaren bereizgarriak diren funtsezko alderdi eta elementuak

identifikatzea.

2. Kalitatea ziurtatzeko aplika daitezkeen arauak eta hauen funtzioak eta alderdirik bereizgarrienak aztertzean (lanbide-jarduera edo -burutzapenari lotuz), ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: • Bere lanbide-eremuari dagokionez, kalitatea ziurtatzearen helburuak identifikatzea, arauen beharrak

ondorioztatuz. • Kalitatea ziurtatzeko arauen (Europakoak bereziki) edukia interpretatzea. • Prozesuetan kalitatea ziurtatzeko aplika daitezkeen arauak bere lanbide-eremuko jarduerarik

esanguratsuenekin lotzea.

40

3. Lanbide-eremu edo -sektoreari lotutako prozesu edo funtzio esanguratsuetan kalitatea etengabe hobetzeko proiektu edo ekintzetan parte hartzean, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: • Suposizio erreal edo simulatuetan:

− Esku-hartze eta hobekuntzarako aukera-arloak identifikatzea. − Oinarrizko kalitate-erremintak erabiltzea. − Lanbide-harremanen hobekuntzan eta jardueren garapenean inplikatzeko azturak hartzea. − Etengabeko hobekuntzan oinarritutako soluzioetan esku hartzea. − Etengabeko hobekuntzan oinarritutako eta bere lanbide-eremu edo -sektoreari lotutako soluzio edo

planak ezartzearen emaitzak ebaluatzea. c) Edukiak • Kalitatearen kontzeptuaren bilakaera historikoa aztertzea, tituluari dagozkion jarduera esanguratsuei

eta sektoreari lotuta. • Erabateko Kalitateko eredu baten oinarrizko funtsak eta printzipioak identifikatzea. • Europako Erabateko Kalitateko ereduaren bereizgarriak diren funtsezko alderdiak eta elementuak

identifikatzea. • Bere lanbide-eremuari dagokionez, kalitatea ziurtatzearen helburuak identifikatzea, arauen beharrak

ondorioztatuz. • Kalitatea ziurtatzeko arauak (Europakoak bereziki) interpretatzea. • Kalitatea ziurtatzeko aplika daitezkeen arauak eta kimika-sektoreko prozesu eta jarduerarik

esanguratsuenekiko loturak identifikatzea. • Tituluari dagokion lanbide-gaitasunaren prozesu edo jarduera esanguratsu baten edo batzuen

datuetatik eta gainerako aldagai deskribatzaileetatik abiatuta eta guztia sektoreko balizko enpresa batean kokatuta: − Esku-hartze eta hobekuntzarako aukera-arloak identifikatzea. − Oinarrizko kalitate-erremintak erabiltzea. − Harremanetan eta jardueren garapenean hobekuntza pertsonaleko jarrerak eta azturak hartu eta

ezartzea. − Bere mailan, etengabeko hobekuntzan oinarritutako soluzioetan esku hartzea. − Etengabeko hobekuntzan oinarritutako eta bere lanbide-eremuari lotutako soluzio edo planak

ezartzearen emaitzak ebaluatzea. 10. lanbide-modulua. LANTOKIKO PRESTAKUNTZA a) Amaierako gaitasunak Lanbide-modulu hau amaitzean ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: 1. Konplexutasun-maila ertaineko plastiko edo kautxuzko gai baten eraldaketa-prozesuari buruzko

informazioa lantzea, fabrikazioaren egingarritasuna lortuz. 2. Plastiko edo kautxuzko gai baten fabrikazioa prestatzea, prozesuari buruzko informazioa plastikoen

edo kautxuaren eraldaketa-lerro baten fabrikazio-ahalbideetara egokituz eta lote baten produkzioa planifikatuz.

3. Plastikoen edo kautxuaren eraldaketa-prozesu baten doikuntzak egitea prozesuari buruzko informazioan oinarrituta, lotearen lehenengo pieza ezarritako kalitatearekin lortuz.

4. Plastiko edo kautxuzko gaien kalitateari dagozkion ezaugarriak zehazteko entseguak egitea (lantokiak dituen ahalbideen esparruan).

5. Lantokian erantzukizunez jokatzea eta enpresaren erlazio tekniko-sozialen sisteman integratzea. b) Ebaluazio-irizpideak

41

1. Konplexutasun-maila ertaineko plastiko edo kautxuzko gai baten eraldaketa-prozesuari buruzko informazioa lantzean, fabrikazioaren egingarritasuna lortuz, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: • Prozesuari buruzko informazioak ondokoak barne hartu behar ditu:

− Fabrikazioan esku hartzen duten ekipoak, erremintak eta tresnak identifikatzea. − Lan-sekuentzia eta eragiketak deskribatzea. − Fabrikazio-denborak kalkulatzea. − Pieza fabrikatzeko "argibideen orriak" lantzea. − Produktuaren "kalitate-ezaugarriak" deskribatzea. − Prozesuaren kontrol- eta autokontrol-faseak definitzea. − Kontrol-prozedurak zehaztea. − Kontrol-gailuak eta -tresnak deskribatzea.

2. Plastiko edo kautxuzko gai baten fabrikazioa prestatzean, prozesuari buruzko informazioa plastikoen edo kautxuaren eraldaketa-lerro baten fabrikazio-ahalbideetara egokituz eta lote baten produkzioa planifikatuz, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: • Prozesuari buruzko informazioan eta plastiko edo kautxuzko gai jakin baten produkzio-planean

oinarrituta: − Moldea edo matrizea fabrikatzeko zehaztapenak definitzea, eta krokis bat egitea ondokoak barne

hartuz: elikadura-kanalen forma, jarrera eta dimentsioen zehaztapena eta piezaren kota kritikoak materiala moldean edo matrizean betetzeko edo konformatzeko prozesuaren ikuspegitik.

− Definitutako zehaztapenak moldearen edo matrizearen diseinua edo fabrikazioa ahalbidetu behar du.

− Moldearen edo matrizearen egiaztapen funtzionala. − Fabrikazio-tresneria produktu berrira egokitzea ahalbidetzen duen informazio teknikoa definitu eta

lantzea. − Hala badagokio, aire konprimatu, potentzia elektriko, hozte- eta/edo lurrun-ur eta prozesuko

gainerako zerbitzu osagarriak bezalako beharrak kalkulatzea. − Material, tresna eta erreminten beharrak ebaluatzea, kontrol-tresnak eta -gailuak barne direla. − Produkzioari ekiteko eta berau kontrolatzeko beharrezko dokumentuak definitzea.

3. Plastikoen edo kautxuaren eraldaketa-prozesu baten doikuntzak egitean prozesuari buruzko informazioan oinarrituta, lotearen lehenengo pieza ezarritako kalitatearekin lortuz, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: • Fabrikazio-prozesuari buruzko informazioan eta plastiko edo kautxuzko gai jakin baten fabrikazioan

esku hartzen duten osagaiek "makinan bertan" duten antolamenduan oinarrituz: − Ezarritako kalitatea lortzen duten prozesuko aldagaien balioak zehaztea (informazioan ezarritako

marjinan). − Moldea edo matrizea muntatu eta doitzea (beharrezko laguntzarekin). − Fabrikazio-tresneria muntatu eta doitzea. − Instalazioa prestatzea, azpimultzo, zirkuitu eta gailu osagarri desberdinek hutsean behar bezala

funtzionatzen dutela ziurtatuz. − Hala badagokio, instalazioaren mantentze zuzentzailea burutzeko beharrak identifikatzea. − Produktuaren berariazko kalitatea lortzea. − Prozesuari buruzko informazioan adierazitako aldaketak proposatzea.

4. Plastiko edo kautxuzko gaien kalitateari dagozkion ezaugarriak zehazteko entseguak egitean (lantokiak dituen ahalbideen esparruan), ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: • Entseguen zehaztapenean oinarrituz:

42

− Lagina prestatu eta egokitzea. − Entseguak dagozkion ekipoak eta tresnak trebetasunez eta arretaz erabiliz egitea. − Txosten bat erredaktatzea ezarritako prozeduren arabera, entseguaren emaitzak adieraziz eta horiei

buruzko ondorio egokiak atereaz. 5. Lantokian erantzukizunez jokatzean eta enpresaren erlazio tekniko-sozialen sisteman integratzean, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: • Ematen zaizkion argibideak interpretatzea eta arretaz betetzea, eta garatzen duen lanaren

erantzukizuna hartzea, une oro pertsona egokiekin eraginkortasunez komunikatuz. • Lantokian ezarritako lan-harremanei buruzko prozedurak eta barne-arauak betetzea, eta une oro

enpresaren aginte-egiturarekiko errespetuzko jarrera erakustea. • Bere jarduerak produkzio-sisteman eta enpresaren helburuen lorpenean dituen ondorioak aztertzea. • Arau eta prozedura teknikoetan ezarritakora egokitzea (prozesuari buruzko informazioa, kalitate-

arauak, segurtasun-arauak), produktibitatearen eta kalitatearen hobekuntzan parte hartuz. • Ondo egindako lanaren aldeko jarrera erakustea eta helburuak eta esleitu zaizkion lanak betetzea,

betiere produktibitatearen eta laneko eraginkortasunaren irizpideei lehentasuna emanez. c) Edukiak Ikastetxeak “lan-egoeretan” kokatutako jarduera gisa finkatuko ditu edukiak, Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak argitaratutako Lantokiko prestakuntza lanbide-modulua diseinatzeko curriculum-esparruaren arabera. 3.3. Heziketa-zikloaren sekuentziazioa eta denboralizazioa 3.3.1. Iraupenak Lanbide-modulua Oinarrizko

iraupena Iraupen finkoa

Produkzio-prozesuen antolamendua eta kontrola 114 ordu 140 ordu Plastikoa eta kautxua eraldatzeko instalazioak 150 ordu 170 ordu Plastikoen lanketa 150 ordu 175 ordu Kautxuaren lanketa 150 ordu 175 ordu Plastikoen eta kautxuaren eraldaketako kalitate-kontrola 90 ordu 120 ordu Lan-giroko harremanak (LGH) 60 ordu 60 ordu Lan-prestakuntza eta -orientabidea (LPO) 60 ordu 60 ordu Hizkuntza teknikoa 40 ordu 60 ordu Kalitatea eta etengabeko hobekuntza (KEH) 40 ordu 40 ordu Lantokiko prestakuntza (LP) 336 ordu 400 ordu GUZTIRA 1.190 ordu 1.400 ordu 1. Ikastetxe bakoitzak curriculum-proiektua bere gizarte- eta ekonomia-ingurunera eta

ikasleen ezaugarrietara egokitzeko, ikastetxeek beren esku izango dute guztizko ordutegiaren %15 ─kasu honetan 210 ordu─ eta ordu-kopuru hau lanbide-modulu desberdinetan banatu ahal izango dute, baldin eta irakaskuntza desberdinak eskaintza oso baten parte badira.

Horrenbestez, modulu bakoitzerako ezarritako oinarrizko iraupena errespetatu egin

beharko da eta aurrerago azalduko diren irizpideen arabera gehitu ahal izango da. 2. Irakaskuntzak eskaintza partzial bateko parte badira, iraupen finkoa ezarri da

modulu bakoitzerako eta ezin izango da aldatu.

43

3. Moduluen behin betiko iraupenek, hau da, ikastetxeak berak esleitu behar duen

denbora banatu ondoren, heziketa-zikloak irauten dituen 1.400 orduak osatu beharko dituzte guztira.

4. Ikastetxeetako curriculum-proiektu desberdinetan oreka egokia gordetzeko asmoz,

eskaintza osoko modalitatea jarraitzen duten irakaskuntzek ondoko zehaztapena errespetatu beharko dute: lanbide-moduluek ezin izango dute oinarrizko iraupena 64 ordu baino gehiagotan gehitu, Plastikoa eta kautxua eraldatzeko instalazioak, Plastikoen lanketa eta Kautxuaren lanketa moduluek izan ezik, hauek, bidezko hartzen bada, 96 ordutan gehitu ahal izango dira-eta.

5. Ikastetxean bertan garatu beharreko Lantokiko prestakuntza lanbide-moduluko fase

desberdinen iraupenek ez dute ikastetxeak modulu honetarako ezartzen duen behin betiko iraupenaren %10 gainditu behar.

3.3.2. Sekuentziazioa Heziketa-zikloaren sekuentziazioan 1. Eskaintza osoan: • Lantokiko prestakuntza moduluaren iraupenaren %80 gaitasun-atalei loturiko modulu

guztien irakaskuntzak amaitu ondoren eman beharko da. • Ikastetxe bakoitzak heziketa-ziklo honi hasiera emateko aukeratzen dituen moduluak

kontuan izan gabe, modulu horien artean honako hauek egon beharko dute: Plastikoa eta kautxua eraldatzeko instalazioak, Plastikoen lanketa eta Kautxuaren lanketa.

2. Eskaintza partzialean: • Produkzio-prozesuen antolamendua eta kontrola eta Plastikoen eta kautxuaren

eraldaketako kalitate-kontrola moduluak egin aurretik, Plastikoa eta kautxua eraldatzeko instalazioak, Plastikoen lanketa eta Kautxuaren lanketa moduluak ikasi behar dira edo, hala badagokio, lan-praktikarekiko korrespondentzia egiaztatu behar da.

• Lantokiko prestakuntza modulua heziketa-zikloa osatzen duten gainerako moduluak

egiaztatu direnean (ondorio horretarako finkatutako bide desberdinen bidez) soilik eman beharko da.

4. Irakasleak 4.1. “Plastiko eta kautxugintza” heziketa-zikloko lanbide-moduluetan irakaskuntza-atribuzioa duten irakasleen espezialitateak a) Lanbide Heziketako irakasle teknikoen kidegoan “Prozesu-lanak” espezialitatea duten irakasleek ondoko lanbide-modulu hauek irakats ditzakete: • Plastikoa eta kautxua eraldatzeko instalazioak.

44

b) Bigarren Irakaskuntzako irakasleen kidegoan “Analisia eta industria-kimika” espezialitatea duten irakasleek ondoko lanbide-modulu hauek irakats ditzakete: • Produkzio-prozesuen antolamendua eta kontrola. • Plastikoen lanketa. • Kautxuaren lanketa. • Plastikoen eta kautxuaren eraldaketako kalitate-kontrola. c) Bigarren Irakaskuntzako irakasleen kidegoan “Euskal hizkuntza eta literatura”, “Alemana”, “Frantsesa”, “Ingelesa”, “Italiera” edo “Portugesa” espezialitatea duten irakasleek ondoko modulu hauek irakats ditzakete, hautatutako hizkuntzaren arabera: • Hizkuntza teknikoa. d) Bigarren Irakaskuntzako irakasleen kidegoan “Lan-prestakuntza eta -orientabidea” espezialitatea duten irakasleek ondoko modulu hauek irakats ditzakete: • Lan-giroko harremanak. • Lan-prestakuntza eta -orientabidea. • Kalitatea eta etengabeko hobekuntza. e) Heziketa-ziklo bereko beste lanbide-moduluren bat irakasten duten a) eta b) ataletan adierazitako espezialitatea duten irakasleek ondoko modulua ere irakats dezakete: • Lantokiko prestakuntza. 4.2. Titulazioen baliokidetasunak irakaskuntzan aritzeko 4.2.1. "Analisia eta industria-kimika" espezialitateari dagozkion lanbide-moduluak irakasteko, doktore-, ingeniari-, arkitekto- edo lizentziatu-tituluen eta ondoko tituluen arteko baliokidetasuna ezartzen da irakaskuntzan aritzeko: • Industria-ingeniari teknikoa, industria-kimikako espezialitatea. • Baso-ingeniari teknikoa, baso-industrietako espezialitatea. 4.2.2. “Lan-prestakuntza eta -orientabidea” espezialitateari dagozkion lanbide-moduluak irakasteko, doktore-, ingeniari-, arkitekto- edo lizentziatu-tituluen eta ondoko tituluen arteko baliokidetasuna ezartzen da irakaskuntzan aritzeko: • Enpresa-zientzietan diplomatua. • Lan-harremanetan diplomatua. • Gizarte-lanean diplomatua. • Gizarte-hezkuntzan diplomatua. • Kudeaketa eta administrazio publikoan diplomatua. 5. Irakaskuntza hauek emateko gutxieneko baldintzak 5.1. Espazioak

45

Apirilaren 30eko 777/1998 Errege Dekretuko 19. artikuluaren arabera, “Plastiko eta kautxugintza” goi-mailako Lanbide Heziketako heziketa-zikloak ondoren adierazitako gutxieneko espazioak eskatzen ditu dekretu honek definitzen dituen irakaskuntzak emateko. Prestakuntza-espazioa Azalera

20 ikasle (m2) Erabilera-maila

(%) Analisi-laborategia ................................................................ 60 15 Industria-kimikako lantegia ................................................... 150 40 Entsegu-laborategia ............................................................... 60 15 Gela balioanitza ..................................................................... 40 30 “Erabilera-mailak” ikasle-talde batek oinarrizko irakaskuntzak irakasteko espazioa zenbat orduz okupatzea aurreikusten den adierazten du; alabaina irakaskuntza hauen guztizko iraupenarekiko ehunekoetan adierazten da. Horrenbestez, ikastetxeek curriculumaren guztizkoa ezartzeko definitzen dutenerako orientagarria da. “Erabilera-mailak” onartutako marjinan, heziketa-ziklo bereko edo beste ziklo batzuetako edo beste hezkuntza-etapa batzuetako beste ikasle-talde batzuek okupatu ahal izango dituzte ezarritako prestakuntza-espazioak. Dena dela, prestakuntza-espazioei lotutako ikaskuntza-jarduerak (erabilera-mailak adierazitako okupazioarekin) antzeko beste prestakuntza-jarduera batzuetarako erabilitako azaleretan ere burutu ahal izango dira. Identifikatutako prestakuntza-espazio desberdinak ez dira zertan itxitura bidez bereizi behar. 6. Sarbideak eta/edo ibilbideak Heziketa-ziklo honetan onartua izateko, batxilergoko ondoko modalitate hauek izango dute lehentasuna: • Natur eta Osasun Zientziak. • Teknologia. 6.1. Oinarrizko Lanbide Heziketa Heziketa-ziklo honetan lantzen den Berariazko Lanbide Heziketaren oinarri den Oinarrizko Lanbide Heziketa osatzen duten edukiak batxilergoko ondoko jakintzagaietan aurki ditzakegu: • Industria-teknologia II. • Kimika. • Marrazketa teknikoa. Gainera, eskaeren kopuruak eskainitako ikaspostuena gaindituz gero, Kimika jakintzagaia onarpenerako kontuan hartuko da. 6.2. Unibertsitate-ikasketetarako sarbidea: • Erizaintzan diplomatua.

46

• Fisioterapian diplomatua. • Logopedian diplomatua. • Podologian diplomatua. • Lanerako terapian diplomatua. • Aeronautika-injineru teknikoa (espezialitate guztiak). • Nekazaritza-injineru teknikoa (espezialitate guztiak). • Baso-injineru teknikoa (espezialitate guztiak). • Industria-injineru teknikoa (espezialitate guztiak). • Meatze-injineru teknikoa (espezialitate guztiak). 7. Konbalidazioak eta korrespondentzia 7.1. Lanerako Lanbide Heziketarekin konbalida daitezkeen lanbide-moduluak • Plastikoen eta kautxuaren eraldaketako kalitate-kontrola. • Plastikoen lanketa. • Kautxuaren lanketa. • Hizkuntza teknikoa. 7.2. Lan-praktikarekin korrespondentzia izan dezaketen lanbide-moduluak • Plastikoen eta kautxuaren eraldaketako kalitate-kontrola. • Plastikoen lanketa. • Kautxuaren lanketa. • Hizkuntza teknikoa. • Lantokiko prestakuntza. • Lan-prestakuntza eta -orientabidea.