Plaken tektonika

33
PLAKEN TEKTONIKAREN TEORIA PLAKEN TEKTONIKAREN TEORIA Litosfera zatiturik dago, eta zati edo plaka horiek Litosfera zatiturik dago, eta zati edo plaka horiek baterantz eta besterantz mugitzen dira, goiko baterantz eta besterantz mugitzen dira, goiko mantuaren gainetik, elkarrekiko kokapena aldatuz; eta mantuaren gainetik, elkarrekiko kokapena aldatuz; eta plaken arteko mugetan gertatzen dira barne prozesu plaken arteko mugetan gertatzen dira barne prozesu geologiko gehienak: lurrikarak, sumendien erupzioak… geologiko gehienak: lurrikarak, sumendien erupzioak…

description

BATX. 1

Transcript of Plaken tektonika

Page 1: Plaken tektonika

PLAKEN TEKTONIKAREN TEORIAPLAKEN TEKTONIKAREN TEORIALitosfera zatiturik dago, eta zati edo plaka horiek Litosfera zatiturik dago, eta zati edo plaka horiek baterantz eta besterantz mugitzen dira, goiko mantuaren baterantz eta besterantz mugitzen dira, goiko mantuaren gainetik, elkarrekiko kokapena aldatuz; eta plaken arteko gainetik, elkarrekiko kokapena aldatuz; eta plaken arteko mugetan gertatzen dira barne prozesu geologiko mugetan gertatzen dira barne prozesu geologiko gehienak: lurrikarak, sumendien erupzioak…gehienak: lurrikarak, sumendien erupzioak…

Page 2: Plaken tektonika

ARIKETA

Page 3: Plaken tektonika

AKZIDENTE NAGUSIAK ADIERAZTEN DIREN AKZIDENTE NAGUSIAK ADIERAZTEN DIREN ERLIEBE-MAPAERLIEBE-MAPA

Page 4: Plaken tektonika

LURRIKAREN BANAKETA MUNDUANLURRIKAREN BANAKETA MUNDUAN

Azaleko fokua (0-70 km)

Foku ertaina (70-300 km)

Foku sakona (300-700 km)

Page 5: Plaken tektonika

SUMENDIEN BANAKETA MUNDUANSUMENDIEN BANAKETA MUNDUAN

Bolkanismo basaltikoa

Bolkanismo andesitikoa

Page 6: Plaken tektonika

1) 1) DORTSAL OZEANIKOAK: ertz dibergente edo DORTSAL OZEANIKOAK: ertz dibergente edo

eraikitzaileakeraikitzaileak Dortsal ozeanikoa, plaken arteko muga bat, eta gainera Dortsal ozeanikoa, plaken arteko muga bat, eta gainera erliebe mota bat da. Haran edo erliebe mota bat da. Haran edo riftrift batek bereizten dituen batek bereizten dituen laba solidifikatutako bi gailur-zerrenda paraleloz osatuta laba solidifikatutako bi gailur-zerrenda paraleloz osatuta dago. Lerro baten gisa luzatzen dira, eta 3.000 metroko dago. Lerro baten gisa luzatzen dira, eta 3.000 metroko goratasuna izaten dute ordoki abisalen gainetik.goratasuna izaten dute ordoki abisalen gainetik.

Page 7: Plaken tektonika

Dortsala: elkarrengandik urruntzen ari diren bi plaken arteko muga daDortsala: elkarrengandik urruntzen ari diren bi plaken arteko muga da Dortsaletan, sumendi-jarduera izaten da.Dortsaletan, sumendi-jarduera izaten da. Magma horrek, hoztu eta berriro solidoturik, harri basaltikoak eratzen ditu, eta harri horiek litosfera ozeaniko berria osatzen dute.Magma horrek, hoztu eta berriro solidoturik, harri basaltikoak eratzen ditu, eta harri horiek litosfera ozeaniko berria osatzen dute.

DORTSAL OZEANIKOAK: ertz dibergente edo DORTSAL OZEANIKOAK: ertz dibergente edo

eraikitzaileakeraikitzaileak

Page 8: Plaken tektonika

DORTSAL OZEANIKOAREN ERAKETADORTSAL OZEANIKOAREN ERAKETA

a) Litosfera kontinentala sabeldu egiten da lehendabizi, a) Litosfera kontinentala sabeldu egiten da lehendabizi, ondoren zartatu egiten delarik. Harri horietako batzuk urtu ondoren zartatu egiten delarik. Harri horietako batzuk urtu egiten dira.egiten dira.

b) Sabeldutako eta zartatutako litosfera kontinentala b) Sabeldutako eta zartatutako litosfera kontinentala hondoratu egiten da, hondoratu egiten da, rift valleyrift valley deitzen zaion deitzen zaion sakonune edo sakonune edo fosafosa bat eratuz. bat eratuz.

c) Magmaren goratze- eta trinkotze-prozesuaren eraginez, c) Magmaren goratze- eta trinkotze-prozesuaren eraginez, azkenean, kontinente-blokeak bereizi egiten dira, eta litosfera azkenean, kontinente-blokeak bereizi egiten dira, eta litosfera ozeanikoa sortzen da litosfera kontinentalari atxikirik.ozeanikoa sortzen da litosfera kontinentalari atxikirik.

d) Dortsalen bidez magma etengabe goratzen eta trinkotzen d) Dortsalen bidez magma etengabe goratzen eta trinkotzen denez, litosfera ozeanikoa sortuz jarraitzen da, ozeanoaren denez, litosfera ozeanikoa sortuz jarraitzen da, ozeanoaren hondoa zabalduz eta kontinenteak elkarrengandik urrunduz.hondoa zabalduz eta kontinenteak elkarrengandik urrunduz.DORTSALETAN DORTSALETAN AZALEKO FOKUKO AZALEKO FOKUKO LURRIKARAK IZATEN DIRA.LURRIKARAK IZATEN DIRA.OSATZEN DIREN HARRI BATZUEK OSATZEN DIREN HARRI BATZUEK METAMORFISMOAMETAMORFISMOA JASATEN JASATEN DUTE; HAU DA ERALDATU, ETA BESTE HARRITAN BILAKATZEN DUTE; HAU DA ERALDATU, ETA BESTE HARRITAN BILAKATZEN DIRA.DIRA.

Page 9: Plaken tektonika

DORTSAL OZEANIKOAREN ERAKETADORTSAL OZEANIKOAREN ERAKETA

Page 10: Plaken tektonika

AFRIKAKO AFRIKAKO RIFT VALLEYRIFT VALLEY

Page 11: Plaken tektonika

ARIKETAK

Page 12: Plaken tektonika

2)2) SUBDUKZIO ZONAK: ertz konbergente SUBDUKZIO ZONAK: ertz konbergente edo suntsitzaileakedo suntsitzaileak

Subdukzio zonetanSubdukzio zonetan bi plakek elkar jotzen dute, eta haieteko bi plakek elkar jotzen dute, eta haieteko bat tolestu eta bestearen azpian sartzen da subdukzio bat bat tolestu eta bestearen azpian sartzen da subdukzio bat gertatzen da, eta mantuan hondoratzen da.gertatzen da, eta mantuan hondoratzen da.

Page 13: Plaken tektonika

SUBDUKZIO ZONAKSUBDUKZIO ZONAK

Litosfera ozeanikoaren toleste eta hondoratze horren ondorioz, Litosfera ozeanikoaren toleste eta hondoratze horren ondorioz, sakonune handi bat eratzen da ozeanoaren azpian, bi plakek elkar sakonune handi bat eratzen da ozeanoaren azpian, bi plakek elkar jotzen duten aldean; erliebe-akzidente berezi horri jotzen duten aldean; erliebe-akzidente berezi horri sakonune edo sakonune edo fosa ozeanikoafosa ozeanikoa esaten zaio. Sakonuneak “V” asimetriko baten esaten zaio. Sakonuneak “V” asimetriko baten itxura izaten dute, eta 10 km eta gehiagoko sakonera izan itxura izaten dute, eta 10 km eta gehiagoko sakonera izan dezakete.dezakete.

Page 14: Plaken tektonika

SUBDUKZIO ZONAK: sismikotasunaSUBDUKZIO ZONAK: sismikotasunaLitosfera zurruna Litosfera zurruna denez, tolestean denez, tolestean zartatu egiten da; fokua zartatu egiten da; fokua azaletik hurbil duen azaletik hurbil duen sismikotasuna sortzen sismikotasuna sortzen da.da.Litosfera ozeanikoa Litosfera ozeanikoa mantuan barrena 600 mantuan barrena 600 km eta gehiagoko km eta gehiagoko sakoneraraino sakoneraraino hondoratzen denez, hondoratzen denez, foku ertaineko eta foku ertaineko eta sakoneko sakoneko sismikotasuna sismikotasuna gertatzen da.gertatzen da.MetamorfismoaMetamorfismoa eta eta magmatismoamagmatismoa gertatzen diragertatzen dira

Lurrikaren fokuak elkarrekin lotzen dituen plano

makurtuari Bennioffen planoa esaten zaio

Page 15: Plaken tektonika

SUBDUKZIO ZONAK MOTAKSUBDUKZIO ZONAK MOTAK

Bi eratako subdukzio zonak daude, Bi eratako subdukzio zonak daude, elkarrekin talka egiten duen litosfera elkarrekin talka egiten duen litosfera moten arabera:moten arabera:

Bi plaken ertz ozeanikoen artekoa.Bi plaken ertz ozeanikoen artekoa. Plaka baten ertz ozeanikoaren eta Plaka baten ertz ozeanikoaren eta

bestearen ertz kontinentalaren artekoa.bestearen ertz kontinentalaren artekoa.

Page 16: Plaken tektonika

BI PLAKEN ERTZ OZEANIKOEN BI PLAKEN ERTZ OZEANIKOEN ARTEKO SUBDUKZIO ZONAARTEKO SUBDUKZIO ZONA

Bi plaken litosfera ozeanikoek talka egiten dutenean, Bi plaken litosfera ozeanikoek talka egiten dutenean, magmak sortzen dira. Magma horiek hondoratzen ez den magmak sortzen dira. Magma horiek hondoratzen ez den plakan sortutako arrakaletatik gora egitean, sumendiak era plakan sortutako arrakaletatik gora egitean, sumendiak era ditzakete. Sumendi horiek itsas mailatik gora igotzen badira, ditzakete. Sumendi horiek itsas mailatik gora igotzen badira, sumendi-uhartezsumendi-uhartez osatutako osatutako arkuarku bat eratzen dute. bat eratzen dute.

Page 17: Plaken tektonika

UHARTE-ARKUAK: AntillakUHARTE-ARKUAK: Antillak

Page 18: Plaken tektonika

UHARTE-ARKUAK: Aleutiar uharteakUHARTE-ARKUAK: Aleutiar uharteak

Page 19: Plaken tektonika

UHARTE-ARKUAK: Kuril uharteakUHARTE-ARKUAK: Kuril uharteak

Page 20: Plaken tektonika

PLAKA BATEN ERTZ OZEANIKOAREN ETA PLAKA BATEN ERTZ OZEANIKOAREN ETA BESTEAREN ERTZ KONTINENTALAREN BESTEAREN ERTZ KONTINENTALAREN

ARTEKO SUBDUKZIO ZONAARTEKO SUBDUKZIO ZONAPlaka ozeanikoa, bestea baino trinkoagoa eta meheagoa denez, Plaka ozeanikoa, bestea baino trinkoagoa eta meheagoa denez, plaka kontinental arinago eta lodiagoaren azpian hondoratzen da.plaka kontinental arinago eta lodiagoaren azpian hondoratzen da.

Page 21: Plaken tektonika

Mendikate perikontinentala, bolkanismoa eta Mendikate perikontinentala, bolkanismoa eta metamorfismoametamorfismoa

Magmen zati bat azaleratu egiten da, eta Magmen zati bat azaleratu egiten da, eta bolkanismoabolkanismoa eragiten eragiten du. Magma hori bizkor solidotzen da lurrazalean, edo beste zati bat du. Magma hori bizkor solidotzen da lurrazalean, edo beste zati bat ez da azalera iristen, eta harri plutonikoak eratzen ditu.ez da azalera iristen, eta harri plutonikoak eratzen ditu.

Plaka kontinentalak jasaten duen presioaren ondorioz desitxuratu Plaka kontinentalak jasaten duen presioaren ondorioz desitxuratu egiten da, lodituz. Desitxuratze eta magma-intrusio horien egiten da, lodituz. Desitxuratze eta magma-intrusio horien ondorioz plakaren ertz kontinentala loditzeak eta bertan eratzen ondorioz plakaren ertz kontinentala loditzeak eta bertan eratzen diren sumendiek diren sumendiek mendikatemendikate perikontinentalaperikontinentala eratzen dute. eratzen dute.

•Zona hauetan metamorfismoa ere nabarmena da tenperaturaren erginez.

Page 22: Plaken tektonika

Mendikate perikontinentala, bolkanismoa eta Mendikate perikontinentala, bolkanismoa eta metamorfismoametamorfismoa

Page 23: Plaken tektonika

3) 3) KONTINENTEEN ARTEKO TALKA -ZONAKONTINENTEEN ARTEKO TALKA -ZONA

Bi litosfera-plakaren ertz kontinentalek elkar jotzen Bi litosfera-plakaren ertz kontinentalek elkar jotzen dutenean, ez da hondoratzerik gertatzen, biak arinak dutenean, ez da hondoratzerik gertatzen, biak arinak eta lodiak direlako.eta lodiak direlako.Bi plaken ertzak tolestu eta zartatu egiten dira elkar Bi plaken ertzak tolestu eta zartatu egiten dira elkar jotzen duten eremuan, eta litosfera lodiarazten dute, jotzen duten eremuan, eta litosfera lodiarazten dute, mendikate interkontinentala edo kontinente mendikate interkontinentala edo kontinente arteko mendikateaarteko mendikatea eratuz. eratuz.

Page 24: Plaken tektonika

3) KONTINENTEEN ARTEKO TALKA-3) KONTINENTEEN ARTEKO TALKA-ZONAZONA

Talkak eragindako presioaren poderioz, hausturak Talkak eragindako presioaren poderioz, hausturak gertatzen dira litosferan, eta haustura horiek gertatzen dira litosferan, eta haustura horiek lurrikaraklurrikarak eragin ohi dituzte; foku sakonera txiki eta ertainekoak.eragin ohi dituzte; foku sakonera txiki eta ertainekoak.Magmak ere sortzen dira litosferako harriak urtuz, baina Magmak ere sortzen dira litosferako harriak urtuz, baina magma horiek ez dira azaleratzen eta, beraz, magma horiek ez dira azaleratzen eta, beraz, ez dute ez dute jarduera bolkanikorikjarduera bolkanikorik eragiten. eragiten. Metamorfismoa Metamorfismoa ere ere gertatzen da.gertatzen da.

Page 25: Plaken tektonika

MENDIKATE MENDIKATE INTERKONTINENTALAINTERKONTINENTALA

HIMALAIAHIMALAIA

Page 26: Plaken tektonika

ARIKETAK

Page 27: Plaken tektonika

4)4) ERALDAKETA- edo URRATZE-FAILAK: ERALDAKETA- edo URRATZE-FAILAK: ertz pasiboakertz pasiboak

Bi litosfera-plaka elkarren Bi litosfera-plaka elkarren alboz albo mugitzen diren alboz albo mugitzen diren mugari, mugari, eraldaketa-faila edo eraldaketa-faila edo urratze-failaurratze-faila deitzen zaio. deitzen zaio.Horrelako mugak dortsalen Horrelako mugak dortsalen haustura-zonetan gertatzen haustura-zonetan gertatzen dira gehienbat.dira gehienbat.Bi subdukzio zonen artean Bi subdukzio zonen artean ere izaten dira, baina ere izaten dira, baina gutxiago dira halakoakgutxiago dira halakoak..

Page 28: Plaken tektonika

ERALDAKETA-FAILAKERALDAKETA-FAILAKGehienak ozeanoaren Gehienak ozeanoaren hondoan daude, baina hondoan daude, baina badira kontinentean badira kontinentean daudenak, Kaliforniako San daudenak, Kaliforniako San Andres faila, adibidez.Andres faila, adibidez.Bi litosfera-plaken artean, Bi litosfera-plaken artean, mugitu ahala, gertatzen mugitu ahala, gertatzen diren tentsioek diren tentsioek lurrikaraklurrikarak eragiten dituzte, eta eragiten dituzte, eta litosferak muga horretan litosferak muga horretan duen loditasuna txikia duen loditasuna txikia denez, lurrikara horien fokua denez, lurrikara horien fokua azaletik hurbil egon ohi da.azaletik hurbil egon ohi da.MetamorfismoaMetamorfismoa gertatzen gertatzen da, albokako mugimenduak da, albokako mugimenduak eragiten duen presio eragiten duen presio ikaragarriaren ondorioz, ikaragarriaren ondorioz, baina baina magmarik ezmagmarik ez da da eratzen.eratzen.Gehienak ozeanoaren Gehienak ozeanoaren hondoan daude.hondoan daude.

Badira kontinentean daudenak, Kaliforniako San Andres faila, esaterako.

Page 29: Plaken tektonika

San Andres San Andres failafaila

Page 30: Plaken tektonika

PLAKEN ARTEKO MUGA-ZONAKPLAKEN ARTEKO MUGA-ZONAKLeku batzuetan plaken arteko mugak ez dira zehatzak, plaken Leku batzuetan plaken arteko mugak ez dira zehatzak, plaken mugimenduak oso desberdinak baitira. Eremu honi mugimenduak oso desberdinak baitira. Eremu honi plaken arteko plaken arteko mugamuga eremua esaten zaio. Adib: eremua esaten zaio. Adib: Alpe eta Mediterraneo lurraldeaAlpe eta Mediterraneo lurraldea..Eremu horretan plaka-zati txikiagoak Eremu horretan plaka-zati txikiagoak ((mikroplakakmikroplakak)) bereizi dira, bereizi dira, egitura geologiko konplexuak.egitura geologiko konplexuak.

1. Adriatikoa 2. Egeokoa 3. Turkiakoa

Page 31: Plaken tektonika

ANTZINAKO KONTINENTEAKANTZINAKO KONTINENTEAK

PANGEA III orain dela 200 milioi urtePANGEA III orain dela 200 milioi urte

Page 32: Plaken tektonika

LITOSFERAKO PLAKEN MUGIMENDUAREN LITOSFERAKO PLAKEN MUGIMENDUAREN JATORRIA: JATORRIA: KONBEKZIO KORRONTEAKKONBEKZIO KORRONTEAK

Mantuko materialak egoera solidoan badaude ere, leku batzuetan ez Mantuko materialak egoera solidoan badaude ere, leku batzuetan ez dira horren zurrunak eta mugitu egiten dira. Nukleoari darion dira horren zurrunak eta mugitu egiten dira. Nukleoari darion beroaren eta isotopo erradiaktiboen desintegrazioan aske geratzen beroaren eta isotopo erradiaktiboen desintegrazioan aske geratzen den beroaren eraginez, mantuaren behe aldeko materialak berotu den beroaren eraginez, mantuaren behe aldeko materialak berotu egiten dira. Berotzean, dentsitatea gutxitu egiten da, eta gorantz egiten dira. Berotzean, dentsitatea gutxitu egiten da, eta gorantz egiteko joera dute. Mantuko materialak gorantz doazen heinean egiteko joera dute. Mantuko materialak gorantz doazen heinean hoztu egiten dira, litosferaren azpian batez ere, eta, horren ondorioz, hoztu egiten dira, litosferaren azpian batez ere, eta, horren ondorioz, haien dentsitatea handitu egiten da, eta beherantz egiten dute haien dentsitatea handitu egiten da, eta beherantz egiten dute berriro.berriro.

Page 33: Plaken tektonika

LITOSFERAKO PLAKEN MUGIMENDUAREN LITOSFERAKO PLAKEN MUGIMENDUAREN

JATORRIA: JATORRIA: KONBEKZIO KORRONTEAKKONBEKZIO KORRONTEAK Dortsalen azpian, adibidez, oso bizkor handitzen da tenperatura Dortsalen azpian, adibidez, oso bizkor handitzen da tenperatura (gradiente geotermiko handia dago); subdukzio zonetan, aldiz, (gradiente geotermiko handia dago); subdukzio zonetan, aldiz, batez besteko gradiente geotermikoak sakonera horietarako batez besteko gradiente geotermikoak sakonera horietarako eskatuko lukeena baino apalagoa da tenperatura.eskatuko lukeena baino apalagoa da tenperatura.

Kolore-graduazioak mantu barruko tenperaturak adierazten ditu