PDF-Zurgintza_materialak

��

��

��

��

Proiektuaren bultzatzaileak

Laguntzaileak

Hizkuntz koordinazioa

LANBIDE EKIMENA LANBIDE EKIMENA

Egilea(k):

Guía de la madera, AITIM (Asociación de investigación técnica de la madera y el corcho)

Itzultzailea(k): Di-da S.koop

Zuzenketak: Elhuyar Hizkuntz zerbitzuak

Maketa: Elhuyar Edizioak

Azalaren diseinua: Naiara Beasain

2005an itzulia eta prestatua

Zurgintzako Materialak eta Produktuak

LANBIDE EKIMENA I

Aurkibidea

II.. ZZUURRAA

11.. SSAARRRREERRAA.......................................................................................................................................................................................................................................................................................... 11

22.. ZZUURREENN AANNAATTOOMMIIAA EETTAA IIDDEENNTTIIFFIIKKAAZZIIOOAA ................................................................................................................................................................................ 66

33.. ZZUURRAARREENN EEZZAAUUGGAARRRRII FFIISSIIKKOOAAKK ...................................................................................................................................................................................................... 1166

44.. ZZUURRAARREENN PPRROOPPIIEETTAATTEE MMEEKKAANNIIKKOOAAKK .................................................................................................................................................................................... 2222

55.. ZZUURRAARREENN PPOORRTTAAEERRAA SSUUAARREEKKIIKKOO................................................................................................................................................................................................ 3333

66.. BBIIBBLLIIOOGGRRAAFFIIAA ...................................................................................................................................................................................................................................................................... 4422

IIII.. ZZUURREEZZKKOO OOHHOOLLAAKK

11.. PPRROODDUUKKTTUUAARREENN DDEEFFIINNIIZZIIOOAA.................................................................................................................................................................................................................. 4444

22.. MMOOTTAAKK .............................................................................................................................................................................................................................................................................................. 4444

33.. EERRAABBIILLEERRAAKK............................................................................................................................................................................................................................................................................ 5511

44.. BBAALLDDIINNTTZZAA--AAGGIIRRIIAA ...................................................................................................................................................................................................................................................... 5522

55.. KKAALLIITTAATTEE--MMAARRKKAAKK...................................................................................................................................................................................................................................................... 5566

66.. EESSTTAALLDDUURRAAKK ........................................................................................................................................................................................................................................................................ 5577

77.. AARRAAUUDDIIAA ........................................................................................................................................................................................................................................................................................ 6622

88.. HHOORRNNIITTZZAAIILLEEAAKK................................................................................................................................................................................................................................................................ 6633


LANBIDE EKIMENA II

IIIIII.. LLIISSTTOOII--OOHHOOLLAAKK

11.. DDEEFFIINNIIZZIIOOAA ................................................................................................................................................................................................................................................................................ 6655


33.. MMOOTTAAKK .............................................................................................................................................................................................................................................................................................. 6655

44.. MMAATTEERRIIAALLAAKK .......................................................................................................................................................................................................................................................................... 6666

55.. NNEEUURRRRIIAAKK.................................................................................................................................................................................................................................................................................... 6677

66.. PPRROOPPIIEETTAATTEEAAKK.................................................................................................................................................................................................................................................................. 6677


88.. AARRAAUUDDIIAA ........................................................................................................................................................................................................................................................................................ 6699


IIVV.. OOHHOOLL KKOONNTTRRAATTXXAAPPAATTUUAAKK



33.. MMOOTTAAKK .............................................................................................................................................................................................................................................................................................. 7733

44.. EERRAABBIILLIITTAAKKOO MMAATTEERRIIAALLAAKK.......................................................................................................................................................................................................................... 7744




88.. AARRAAUUDDIIAA ........................................................................................................................................................................................................................................................................................ 8800

99.. BBIIBBLLIIOOGGRRAAFFIIAA ...................................................................................................................................................................................................................................................................... 8811



LANBIDE EKIMENA III

VV.. PPAARRTTIIKKUULLAA--OOHHOOLLAAKK



33.. MMOOTTAAKK .............................................................................................................................................................................................................................................................................................. 9900

44.. MMAATTEERRIIAALLAAKK .......................................................................................................................................................................................................................................................................... 9922



77.. KKAALLIITTAATTEE--MMAARRKKAAKK.................................................................................................................................................................................................................................................. 110022

88.. AARRAAUUDDIIAA .................................................................................................................................................................................................................................................................................... 110033

99.. BBIIBBLLIIOOGGRRAAFFIIAA .................................................................................................................................................................................................................................................................. 110055

1100.. HHOORRNNIITTZZAAIILLEEAAKK............................................................................................................................................................................................................................................................ 110077

VVII.. TTXXIIRRBBIILL--OOHHOOLLAAKK

11.. DDEEFFIINNIIZZIIOOAA ............................................................................................................................................................................................................................................................................ 111133

22.. EERRAABBIILLEERRAAKK........................................................................................................................................................................................................................................................................ 111133

33.. MMOOTTAAKK .......................................................................................................................................................................................................................................................................................... 111133

44.. MMAATTEERRIIAALLAAKK ...................................................................................................................................................................................................................................................................... 111144

55.. NNEEUURRRRIIAAKK................................................................................................................................................................................................................................................................................ 111155

66.. PPRROOPPIIEETTAATTEEAAKK.............................................................................................................................................................................................................................................................. 111166


88.. AARRAAUUDDIIAA .................................................................................................................................................................................................................................................................................... 111177


1100.. HHOORRNNIIKKUUNNTTZZAA ................................................................................................................................................................................................................................................................ 111188


LANBIDE EKIMENA IV

VVIIII.. DDEENNTTSSIITTAATTEE EERRTTAAIINNEEKKOO ZZUUNNTTZZ--OOHHOOLLAAKK



33.. MMOOTTAAKK .......................................................................................................................................................................................................................................................................................... 112200





88.. AARRAAUUDDIIAA .................................................................................................................................................................................................................................................................................... 112299



VVIIIIII.. ZZUUNNTTZZ--OOHHOOLL GGOOGGOORRRRAAKK






66.. AARRAAUUDDIIAA .................................................................................................................................................................................................................................................................................... 113399




LANBIDE EKIMENA V

IIXX.. ZZUURREEZZKKOO ZZOOLLAADDUURRAAKK


22.. EEGGOOKKIITTZZAAPPEENNAAKK........................................................................................................................................................................................................................................................ 114466

33.. DDIISSEEIINNUUAAKK.............................................................................................................................................................................................................................................................................. 114477



66.. BBAALLDDIINNTTZZAA--AAGGIIRRIIAA .................................................................................................................................................................................................................................................. 115555


88.. AARRAAUUDDIIAA .................................................................................................................................................................................................................................................................................... 116644



XX.. ZZUURREEZZKKOO AATTEEAAKK


22.. SSAARRRREERRAA.................................................................................................................................................................................................................................................................................. 117788

33.. TTIIPPOOLLOOGGIIAAKK ........................................................................................................................................................................................................................................................................ 117799

44.. OOSSAAGGAAIIAAKK................................................................................................................................................................................................................................................................................ 118844




88.. BBAALLDDIINNTTZZAA--OORRRRIIAAKK .............................................................................................................................................................................................................................................. 119977


1100.. AARRAAUUDDIIAA .................................................................................................................................................................................................................................................................................... 220055




LANBIDE EKIMENA VI

XXII ZZUURREEZZKKOO LLEEIIHHOOAAKK


22.. OOSSAAGGAAIIAAKK................................................................................................................................................................................................................................................................................ 222211

33.. MMOOTTAAKK .......................................................................................................................................................................................................................................................................................... 222233




77.. OOSSAAGGAARRRRIIAAKK .................................................................................................................................................................................................................................................................... 224488

88.. BBAALLDDIINNTTZZAA--OORRRRIIAA.................................................................................................................................................................................................................................................... 225555


1100.. AARRAAUUDDIIAA .................................................................................................................................................................................................................................................................................... 226688



XXIIII.. SSUUKKAALLDDEEKKOO AALLTTZZAARRIIAAKK


22.. MMOOTTAAKK .......................................................................................................................................................................................................................................................................................... 227766



55.. BBAALLDDIINNTTZZAA--OORRRRIIAAKK .............................................................................................................................................................................................................................................. 227799


LANBIDE EKIMENA VII

66.. EENNTTSSEEGGUUAAKK ........................................................................................................................................................................................................................................................................ 228833


88.. AARRAAUUDDIIAA .................................................................................................................................................................................................................................................................................... 228866



XXIIIIII.. PPAATTOOLLOOGGIIAA EETTAA TTRRAATTAAMMEENNDDUUAA

11.. SSAARRRREERRAA.................................................................................................................................................................................................................................................................................. 228899

22.. SSUUNNTTSSIITTZZAAIILLEEAAKK ........................................................................................................................................................................................................................................................ 229911

33.. AARRRRIISSKKUU MMOOTTAAKK ........................................................................................................................................................................................................................................................ 229933

44.. EERRAAIIKKUUNNTTZZAAKKOO NNEEUURRRRIIAAKK .................................................................................................................................................................................................................... 229955

55.. TTRRAATTAAMMEENNDDUU MMOOTTAAKK ...................................................................................................................................................................................................................................... 229977

66.. BBAABBEESS MMOOTTAA AAUUKKEERRAATTZZEEAA.................................................................................................................................................................................................................... 330044

77.. AAZZAALLEEKKOO AAKKAABBEERRAA................................................................................................................................................................................................................................................ 330066

88.. ZZUURRAA SSEENNDDAATTZZEEKKOO TTRRAATTAAMMEENNDDUUAAKK ................................................................................................................................................................................ 330099


1100.. AARRAAUUDDIIAA .................................................................................................................................................................................................................................................................................... 331144




LANBIDE EKIMENA VIII

XXIIVV.. ZZUURREEZZKKOO EESSTTAALLDDUURRAAKK


22.. TTIIPPOOLLOOGGIIAAKK ........................................................................................................................................................................................................................................................................ 332233


44.. BBAALLDDIINNTTZZAA--OORRRRIIAA.................................................................................................................................................................................................................................................... 332255

55.. AARRAAUUDDIIAA .................................................................................................................................................................................................................................................................................... 333322



XXVV.. PPRROODDUUKKTTUU BBEERREEZZIIAAKK

11.. ZZUURR MMIIKKRROOLLAAMMIINNAATTUUAA .................................................................................................................................................................................................................................. 333388

22.. HHAABBEEXXKKAA AAUURRRREEFFAABBRRIIKKAATTUUAAKK .................................................................................................................................................................................................... 334422

33.. TTIIRRAATTAANN XXAAFFLLAATTUURRIIKKOO ZZUURRAA............................................................................................................................................................................................................ 334488

44.. SSAANNDDWWIICCHH PPAANNEELLAAKK .......................................................................................................................................................................................................................................... 335511

LANBIDE EKIMENA

1

ZZUURRAA

11 SSAARRRREERRAA

1.1 Zura: etorkizuneko materiala

Zura dugu, ziur aski, eskala handian erabiltzen den eta aprobetxamenduak ingurumenari kalterik

egiten ez dion lehengai berriztagarri bakarra.

Hirurogeiko hamarkadan, FAOko Basoen Saileko zuzendari nagusi batek BIHARKO EGUNA, ZURAREN

AROA izeneko liburua idatzi zuen.

Egia esan, ez dago Zuraren Aroa Gizateriaren epealdi luzeago edo laburrago batera mugatzerik;

izan ere, etengabe iraun izan du material honek zibilizazioen historia osoan, eta gizakiaren ia jarduera

guztietan agertu izan da.

Eboluzionatuz joan izan da, berriz, zuraren inguruko teknologia. Zuretik eratorritako produktuen

ezaugarriak hobetu egin dira, erabilera-eremua areagotu duten beste produktu batzuk sortu dira, eta

prestazioak hobetze aldera, bestelako lehengai batzuk erabili izan dira osagarri gisa.

1.2 Basoaren aprobetxamendua

Behar bezala antolaturik dagoen basoa, aldizka zuhaitzak moztu arren, ez da iraungi edo narriatuko.

Basa-masak urtebetean ekoitzi duen zur-bolumena baino ez da moztuko.

Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea

LANBIDE EKIMENA

2

Gizakiak esku hartu gabe, aske eboluzionatzen duten basoetan, ordea, oin gaixoak, zaharrak, tximistek

ebakiak, haizeak lurrera botatakoak, eta abar, ugariak izaten dira.

Baso antolatuetan, bere horretan mantentzen den edo gorantz doan ekoizpena izaten da, eta oineko

bolumena ez da txikiagotzen. Ipar hemisferioko herri askotan areagotu egin da baso-masa, aprobetxa-

mendurako programak eta planak ezarri direnetik.

Basoak garatzen eta artatzen laguntzeko, mundu mailako negoziaketari ekin zaio, NBEk sustaturik,

jasangarritasunaren aldeko irizpideen arabera kudeaturik dauden basoetatik ez datorren egurraren

merkataritza eragozteko. Garrantzi berezia dauka gertaera horrek, egundo baino handiagoa, tropiko

aldeetan, askotan egurraren industriarekin zerikusirik ez daukaten interesek bortizki erasotzen baitituzte.

Basoa, eta baso tropikala bereziki, desagertuta dagoen inguruetako birlandaketak zur-ekoizpen oparoa

bermatuko du etorkizunari begira. Hobekuntza genetikoari esker etekinetan lortu den gehikuntza lagun-

garria izango da zur-erabilgarritasuna bermaturik egon dadin bihar-etziko belaunaldientzat. Zuraren industria

da, izan, basoak artatzen eta hobetzen interesik handiena daukana, planetaren ekologia-orekaren balioei

eutsi ez ezik, lanerako darabilen lehengaiaren hornikuntzarako iturria ere badirelako basoak.

1.3 Produktu ekologikoa

Hasiak gara naturaren baliabideak jakinduriaz administratu beharreko ondasunak direla ikusten, haiek

izango baitira etorkizuneko belaunaldientzako oinordea. Garapen jasangarriak aintzat hartzen dituen

faktoreak honela laburbil litezke:

Energia aurreztea

Zura fabrikatzeko behar den energia nulua da. Eguzkiaren energia erabiltzen dute zuhaitzek

(klorofila-funtzioa).

Zuraren transformaziorako prozesuan kontsumitzen den energia oso baxua da altzairuarenarekin,

aluminioarenarekin edo porlanarenarekin alderatuz gero:

Tona 1 egur 430 kWh

Tona 1 altzairu 2.700 kWh

Tona 1 aluminio 17.000 kWh


LANBIDE EKIMENA

3

Ingurumenarekiko errespetua eta ekologia-oreka

Baso antolatuak aprobetxatzen direnean, ekoizpenaren alderdia (egurra ateratzea), ingurumenare-

kiko errespetua eta ekologia-orekaren artapena gertatzen dira aldi berean.

Garatutako teknologiari esker, produktuaren kalitatea fase guztietan eta amaieran bermatzen duten

kontrolik sofistikatuenak erantsi zaizkie fabrikazio-prozesuei; era berean, ingurumenaren narriadura ere

saihesten da.

Birziklapena eta lehengaiak aurreztea

Zuraren bizi-zikloa amaitzen denean, birziklatu egiten da, edo ongarri edo bero-energia gisa birba-

loratu, eta hori guztia ingurumena kutsatu gabe.

Industria-produktuak birziklatzeko edo desagerrarazteko kostuen kalkulua egingo bagenu, material

gutxi lirateke zurarekin lehiatu ahalko luketenak.

Fabrikazioan sartutako hobekuntzek eta produktu berriek aprobetxatu egiten dituzte beste industria

batzuen (zerrategiak, paketatzeak, paletak, eta abar) mekanizazio-hondakinak, baita baso-tratamenduetako

—kasurako, inausketak edo entresakak— eta hazkunde azkarreko espezieen landaketetako hondakinak ere.

Esan daiteke egurraren aprobetxamendua integrala dela. Ekoizpen-prozesuetara eransteko egokiak

ez diren atalak —azala kasu— ere aprobetxatu egiten dira, energia bilakaraziz.

1.4 Zura, material aurreratua teknikaren aldetik

Naturak espezializazio eta konplexutasun handiz fabrikatzen du zura. Hodi-egitura hutseko materiala

da, eta honako hauek dira osagai nagusiak:

Zelulosa, hodi-horman era helikoidalean dago bildurik, eta trakzioarekiko erresistentzia 10.000

kp/cm2–koa da (altzairuarena baino handiagoa).

Lignina hodi-hormaren masa da, eta zelulosa aglomeratzen du; konpresioarekiko erresis-

tentzia 2.400 kp/cm2-koa da (hormigoiarena baino handiagoa).

Hodi hutsez osatutako egiturari esker —benetan egitura optimizatua—, zutabe huts gatinaztatutzat

har dezakegu hodi bakoitza, zelulosa-kateen antolaketa dela-eta; egurraren erresistentziarekin alderatuz

gero, harrigarria da duen pisu-ekonomia.


LANBIDE EKIMENA

4

Gaur egun, agertu berriak diren material konposatuek antzeko estrategiak erabiltzen dituzte. Elkarrekiko

osagarri diren ezaugarri ezberdineko bi material erabiliz, emaitza hobezina lortzen dute.

Ukola zuhaitza dugu material honen bidez naturak erdiesten dituen lorpenen adibide. Oihan tropika-

letako koloso honen altuera 120 metrokoa da; haizeak astintzen du adaburua, eta sartze-sekzioa 6 metro

koadrokoa baino ez da. Trajanoren zutabearen altuera, berriz, 40 metrokoa da, eta 9 metro koadrokoa

dauka euste-azalera; Eiffel dorreak, bere aldetik, 300 metroko altuera eta 10.000 metro koadroko

oinarria ditu.

Konplexutasun eta egituraren eraginkortasun horiei transformaziorako eta lanketarako erraztasuna

eta bitartekoen ekonomia gehitu behar zaizkie. Lanabesak eta loturarako baliabideak benetan dira sinpleak.

Azkenik, ezin uka daitezke egurraren itxuraren abantaila estetikoak eta berotasuna eta, horrela, giro

guztietan gertatzen da material preziatua.

1.5 Zuraren teknologia

Zurari buruzko ezagutzak eta lehorketari eta tratamendurako eta transformaziorako teknikei dago-

kienez garatu den teknologiak erabileraren arrakasta bermatzen dute.

Egurraren izaera higroskopikoak neurrien aldaketak eragiten ditu, giroko baldintza higrotermikoen

aldaketen ondorioz. Lehortzeko teknikei esker, zurak jartzen den tokian izango duen hezetasun-maila lor

daiteke eta, horrela, mugimenduak erabat murrizten dira.

Zuraren jatorria organikoa denez gero, organismo xilofagoek andeatu egin dezakete. Hori horrela,

berez biodegradagarria den materialtzat har daiteke. Hala ere, organismo xilofago gehienek ezin dute

jardun ondo ideiaturiko eta behar diren moduko mantentze-lanak egiten zaizkien instalazioetan, ematen

zaizkien hezetasun-edukiak edo egoerak direla eta.

Beste alde batetik, zura tratatzeko teknikek eta babesteko produktuek, gaur egun, bide ematen dute

egoera zailetan ere eraso-arriskuak saihesteko. Eraikuntza-materialak inguruaren erasoen aurka babesten

(altzairuaren herdoiltzearen aurkako tratamendua, aluminioaren anodizatua, hormigoi armatuaren gutxie-

neko estaltzeak, eta abar) ikasi du gizakiak praktikarekin. Hortaz, ez litzateke bidezkoa izango zura inolako

babesik gabe erabili nahi izatea, baldin eta erabilerarako baldintzek hala eskatzen badute.

Zura erre egiten da altuak ez diren tenperaturetan. Edozeinek du horren berri, eta gehienetan behar

den bezala hausnartzen ez den mesfidantza sorrarazten du, eraikuntzan erabili ala ez erabakitzeko tenorean.


LANBIDE EKIMENA

5

Suteen zergatiak ez dautza, gehienetan, egituraren materialetan (zura barne), apainketarako erabiltzen

direnetan baizik, estalgarrietan edo altzarietan; hala ere, ez dugu mesfidantzarik erakusten instalazio

horiekiko.

Zuraren ezaugarriak direla-eta, suteak gertatzen direnean jokaera egokia izan dezakegu:

Eroankortasun termiko baxua denez gero, kanpoko tenperatura ez da azkar iristen barrura.

Azaleko ikazteak, eroankortasun termikoa baxuagoa izaki, aurreko ezaugarri hori areagotzen du.

Dilatazio termikoa aintzat hartzeko modukoa ere ez da.

Konbustioan sortzen diren gasak ez dira toxikoak.

Hala, errazagoa da egitura-elementuei suarekiko egonkortasun-denbora luzeak ematea, eraikina

husteko edo sutea itzaltzeko parada emateko.

Azkenik, gogoratu behar dugu zura transformatzeko teknologia etengabeko eboluzioan ari dela

azken hamarkadetan, eta horri esker are optimizazio handiagoa erdietsi dela ezaugarrien eta propie-

tateen aldetik.

Oholen industriak azalera handiko eraikuntza-elementuak lortu ditu, eta alderdi guztietako propie-

tateak hobetu ditu. Zur laminatua, zur mikrolaminatua eta konposizio mistoko produktu prefabrikatuak

gero eta espezializatuagoak eta optimizatuagoak dira.


LANBIDE EKIMENA

6

22 ZZUURREENN AANNAATTOOMMIIAA EETTAA IIDDEENNTTIIFFIIKKAAZZIIOOAA

2.1 Koniferoak eta hostozabalak

Munduan 16.000 mota egur dagoela kalkulatu da. Horietatik guztietatik, 2.000 inguru baino ez dira

merkaturatzen. Kopuru horretatik, 500 koniferoak dira, eta gainerako 1.500ak hostozabalak.

Espainian mundu guztitik datozen 150 espezie inguru merkaturatzen dira. Horietatik, 100 hostoza-

balak dira eta 50, berriz, koniferoak.

Bi izendapen orokor erabili ohi dira jendartean banatzeko: koniferoak eta hostozabalak.

Banaketa hori, ordea, ez da erabat zuzena edo osoa, geroago ikusiko dugunez, baina honako hau

da esanahi hurbilena:

Koniferoak: ordena koniferalari dagozkion espezieak (izeiak, laritzak, zedroak, pinuak, eta abar).

Gimnospermoen banaketara bilduta dauden gehienak.

Hostozabalak: angiospermo dikotiledoneoen taldeari dagozkion zurezko espezieak (haritzak,

pagoa, zumarra, artea, eta abar). Hurrengo atalean argituko dugu izen horien erabilera zuzena.

DIBISIOA KLASEA ORDENA FAMILIA GENEROA

Ietik XVera

XVI 1. Zikadopsidoak 7. Ginkgoaleak Ginkgoaceae Ginkgo

Gimnospermoak

2. Koniferopsidoak 2. Koniferaleak Pinaceae Abies Picea Larix Cedrus Pinus ...

Taxodiaceae Taxodium Sequoia

Podocarpaceae Podocarpus

Cephalotaxaceae Cephalotaxus

Araucariaceae Araucaria

3. Taxopsidoak Taxaleak Taxaceae Taxus Torreya

4.

XVII Monokotiledoneoak

Angiospermoak Dikotiledoneoak Hostozabalen zur guztiak biltzen ditu bere baitara

2.1. taula. Landareen sailkapena.


LANBIDE EKIMENA

7

2.2 Taxonomia botanikoa

Asko dira zuren izendapenerako erabili ohi diren genero-kalifikatzaileak (koniferoak, hostozabalak,

hostogalkorra, erretxinaduna, boreala, tropikala, eta abar). Taxonomia botanikora jo ohi da, izen horiek

argitze aldera.

Landareen sailkapena da taxonomia botanikoaren xedea, hau da, espezietan, generotan, familiatan,

ordenatan, klasetan eta dibisiotan taldekatzen ditu.

Englerren Sylabuseko azken sailkapenaren arabera, XVII dibisio daude. I eta XV. dibisioen artean

daudenak, oro har, algei, onddoei, goroldioei, hepatikoei, iratzeei, eta abarri dagozkie. XVI. dibisioa Gimnos-

permoena da, eta XVII. dibisioa, Angiospermoena (2.2 taula).

Azken bi dibisio horietan, gimnospermoetan eta angiospermoetan, baino ez daude zura ematen duten

landareak baina, hala ere, batzuen eta besteen taldean daude zurik ematen ez duten klaseak eta ordenak.

Gimnospermoak – Koniferoak

Gimnospermoak lau motatan daude sailkaturik, eta honako hauek daukate egurra ekoizteko adinako

tamaina:

1. klasea: ZIKADOPSIDOAK. Horren barruan: 7. ordena, GINKGOALEAK.

2. klasea KONIFEROPSIDOAK. Horren barruan: 2. ordena, KONIFERALEAK. Koniferak izenaz eza-

gutu ohi ditugu. Ordena honetara daude bildurik zuraren ikuspuntutik garrantzitsuen diren familiak:

− Familia: PINACEAE

*Generoak: Abies (izeiak), Picea (pizeak), Larix (laritzak), Cedrus (zedroak),

Pinus (pinuak), eta abar.

− Familia: TAXODIACEAE

*Generoak: Taxodium, Sequoia eta Seqouiadendron.

− Familia: PODOCARPACEAE

*Generoak: Podocarpus (podoak), eta Saxegothaea (mañiua).

− Familia: CEPHALOTAXACEAE

*Generoa: Cephalotaxus

− Familia: ARAUCARIACEAE

*Generoa: Araukaria

3. klasea: TAXOPSIDOAK. Horren barruan: TAXALEEN ordena baino ez. Zura ekoizteko balio

duten bi genero daude bertan: Torreya eta Taxus (haginak), garrantzizkoena.


LANBIDE EKIMENA

8

Hortaz, horrelako zurak izendatzeko koniferoak hitza erabiltzen dugunean ez gabiltza zuzen, gimnosper-

moen barruko mota bati baino ez dagokiolako. Hala ere, egokiena da, zur-kopuru handiena KONIFERALEEN

ordenara biltzen baita. Era berean, gimnospermoen egurra esatea ere ez da zuzena, egurrik ematen

ez duten motak eta ordenak daudelako multzo horretan.

Erretxinadunen egurra esatea ere ez da egokia, zerrendatu ditugun generoetara eta familietara

bildurik dauden zur guztiek ez daukatelako erretxina-kanal fisiologikorik.

Angiospermoak – Hostozabalak

Bi motatakoak izan daitezke angiospermoak: MONOKOTILEDONEOAK eta DIKOTILEDONEOAK.

DIKOTILEDONEOEN motakoek baino ez dute zura ematen. Oso kalitate urriko zurak daude mota

honetan, baina oso kalitate altukoak ere badaude (makalak, sahatsak, urkiak, pagoak, kaobak, haritzak,

ebanoak, lauanak, merantiak, eta abar).

Angiospermo dikotiledoneoen zura izendatzeko erabili ohi dugu hostozabalen zura espresioa eta ez

dugu, horrela esatean, akatsik egiten. Batzuetan erabiltzen den hostogalkorren zura izango litzateke

izendapen okerra, hosto iraunkorra daukaten dikotiledoneoak ere badirelako.

Hain anitza eta, aldi berean, kontinente guztietan hain hedatuta dagoen klasea izanik, honako hitz

hauek erabiltzen dira askotan, jatorriaren arabera:

Hostozabal borealen egurra. Habitata Kantzer tropikoaren eta zirkulu polar artikoaren artean

daukaten zuhaitzetatik datozen hostozabalen zurak izendatzeko erabili ohi da.

Hostozabal australen egurra. Izen hau gutxiago erabiltzen da, talde horretako hostozabalak ere

gutxiago direlako. Habitata Kaprikornio tropikoaren eta zirkulu polar antartikoaren artean

daukaten zuhaitzetatik datozen egurretara mugatzen da.

Hostozabal tropikalen egurra. Habitata bi tropikoen artean duten hostozabalen egur guztiak

izendatzeko erabiltzen da forma hau.

2.3 Zuraren anatomia

Ideia orokorrak Egur-landareen enborra, sustraiak eta adarrak, azala alde batera utzita, osatzen dituzten xilema-

ehunen multzoari deritzo zura. Merkataritzaren ikuspuntutik, zuhaitzen zura baino ez da aprobetxatzen,

hau da, nolabaiteko tamaina duten egur-landareenak.


LANBIDE EKIMENA

9

Honako ezaugarri hauek dituztenak hartzen dira egur-landaretzat:

Landare baskularrak dira, hau da, XILEMAN eta FLOEMAN espezializaturik dauden ehun eroaleak

dituzte. Xilema lignifikaturik dago, eta landare helduaren zura osatzen du.

Landare iraunkorrak dira, hots, jakineko urte-kopuru batez bizi dira.

Urte batetik bestera bertan dirauen zurtoin nagusia daukate. Zuhaitzen kasuan, enborra deritzo.

Zura, beraz, egur-landareei baino ez dagokien ehuna dugu eta, hori horrela, honelako landareek

bereizirik eta espezializaturik dituzte ehun eroaleak: xilema (zura) dago alde batetik, eta floema (azala),

bestetik.

Bestalde, zura ez da material homogeneoa. Landareak oinarrizko dituen hiru funtzioak beteko dituzten

ehunetan espezializaturik dauden zelula-multzoek osatzen dute. Hauek dira funtzio horiek:

Izerdia eramatea

Bizitzeko produktuak transformatzea eta biltzea

Landareari eustea

Zuraren heterogeneotasun hori, ikusiko dugunez, haren ezaugarri fisiko eta mekanikoetan islatzen

da, eta haren akatsetako eta abantailetako batzuen eragilea da. Heterogeneotasun horren zioz, egurraren anisotropia gertatzen. Beste era batera esanda, zurak, aintzat hartzen den norabidearen arabera,

ezaugarri fisiko edo mekaniko baten aurrean era batera edo beste batera erantzuten du.

Era berean, egituran ere islatzen da heterogeneotasuna, honako hauetan hain zuzen ere:

Egitura makroskopikoan, edo begi hutsez edo irudia 10 aldiz handiagotzen duen lupaz begiraturik

ikus dezakegun egituran.

Egitura mikroskopikoan, 2.000 aldiraino handiagotzen duten lenteen bidez ikus daitekeenean.

Egitura azpimikroskopikoan, edo ohiko mikroskopia-baliabideekin ikusten ez den egituran. Irudia

gutxienez 3.000 aldiz handiagotzen duten lenteak behar izaten dira.

Anatomiaren eta identifikazioaren gaineko atal honetan egitura makroskopikoaz baino ez dugu jardungo.

Egitura makroskopikoa

Begi hutsez edo irudia hamar aldiz handiagotzen duten tresnak erabilita aztertzen den egitura hartzen

da zuraren egitura makroskopikotzat.


LANBIDE EKIMENA

10

Zuraren egitura makroskopikoa aztertzeko, haren heterogeneotasuna aintzat harturik, hiru plano edo

ebakidura ezartzen dira (2.1a irudia):

Zeharkakoa, perpendikularra da adarraren edo enborraren ardatzarekiko.

Erradiala ardatzetik eta adarraren edo enborraren erradio batetik igarotzen da.

Tangentziala, paraleloa da enborrarekiko tangente den plano batekiko, edo haziera-uztaiarekiko.

2.1a irudia. Zuraren plano nagusiak

a). Zurgizena b). Zurgiharra c). Kanpoaldeko azala d). Barrualdeko azala e). Xilema f). Floema g). Udaberriko zura h). Udako zura

i). Haziera-uztaia j). Egur-erradioa k). Zeharkako ebakidura l). Ebakidura erradiala m) Ebakidura tangentziala

2.1b irudia. Zuhaitzaren enborraren egitura


LANBIDE EKIMENA

11

Zurezko enbor batean sortzen diren hiru ebaketak aztertuz gero, erraz bereiz daitezke ezaugarri-

egitura hauek ikus daitezke (2.1b irudia):

Kanpoaldeko azala edo azala bera. Zelula hilek osatzen dute.

Barrualdeko azala edo liberra. Bertan barrena dabil beheranzko izerdia..

Cambium-a. Barrurantz zura edo xilema eta kanporantz, berriz, azala sorrarazten duen ehuna.

Egurra edo egur-ehuna bera

Bihotza. Txikia da, eta ezaugarri mekaniko urriak ditu.

Ondorengo azalpenak egurrari edo egur-ehunari baino ez dagozkio. Enborraren betegarri nagusia

da, eta koniferoen eta zenbait hostozabalen artean, erraz nabarmen daitezkeen ezberdintasunak dauzka.

Haziera-uztaiak

Haziera-uztaiak sorraraziko dituzten zelula berriak osatzen dituzte cambium-aren zelulek. Honela

sailka daitezke haziera-uztaiak:

Urtekoak, inguru borealeko landareetan

Urtarokoak, urtaro klimatiko markatuak dituzten inguru tropikaletako landareetan

Haziera-uztaietan, honako hauek bereizten dira, batzuetan errazago beste batzuetan baino:

Udaberrian osatzen den zura (udaberriko zura deritzo, urteko uztaietan; lehenbiziko hazierakoa,

berriz, urtaroko uztaietan)

Udan osatzen den zura (udako zura, urteko uztaietan, eta berantiarra, berriz, urtarokoetan)

Koniferoetan, batez ere koloreak markatzen du ezberdintasuna.

Hostozabaletan, berriz, elementu anatomikoek uztaian duten multzoketa edo banaketa da adierazle

nagusia (hodiak edo parenkima terminala), porotasun ezberdinak sortzen baititu haren baitan. Dena

dela, beti izaten da kolore-ezberdintasuna, markatuagoa edo ez hain markatua, udaberriko eta udako

zuren artean.

Urtaroko haziera-uztaietan, hodien banaketak, parenkimak, edo zuntzen hormen lodierak eragindako

porotasun ezberdinak inguruko urtaro lehorrei edo euritsuei dagozkie. Urtaroak oso nabarmenak ez diren

tokietan –eta hori baso tropikaleko inguru askotan gertatzen da–, zailago bereizten dira haziera-uztaiak.


LANBIDE EKIMENA

12

Egur-erradioak

Norabide erradialean, zuhaitzaren ardatzarekiko perpendikularrean antolaturik dauden zelulek osatzen

dituzte egur-erradioak, eta luzetarako zuntzen estekadurarena egiten dute.

Garrantzitsuak dira zuraren ezaugarriei dagokienez, identifikatzeko elementu eta, zati batean, zura

uzkurtzeko propietateen arduradun diren aldetik. Beste alde batetik, irudikatzen duten ehun-haustura

markatuagoa da hostozabaletan pitzaduren aurreko erresistentzian eta arrailen aurkako erresistentzian;

izan ere, hostozabalek dituzte garatuen. Konpresioan, ordea, efektu positiboa daukate egur-erradioek,

eta egur-erradio lodiak dituzten hostozabaletan, areagotu egiten da erradio-konpresioaren aurkako erre-

sistentzia. Zabalak direnean, ispilu deritzen orban ilunak eragiten dituzte erradio-ebaketan.

Zurgiharra eta zurgizena

Bi alderdi bereiz daitezke egur-ehunaren baitan: zurgiharra, enborraren barruan, eta zurgizena,

kanpoko aldean.

Aldaketa anatomikoak eta kimikoak dira zurgiharraren osaeraren ezaugarriak.

Aldaketa anatomikoak Hostozabalek tylloak (zelulen besikula-zabalkuntza) dituzte. Hurbileko hodietan sartzen dira, eta buxatu

egiten dituzte, batzuetan gehiago, eta beste batzuetan gutxiago.

Koniferoetan, berriz, areola-poroak (zelulen arteko komunikaziorako zuloak) itxi egiten dira.

Aldaketa kimikoak Erretxina eta olioa daudenez, koniferoetan koloreztatu egiten da zurgiharra, zelula-hormaren bitar-

teetan barrena sartzen direlako. Bustidura horren eraginez, gutxiago hanpatzen eta txikitzen da, eta

likido gutxiago sartzen da. Gainera, substantzia disolbagarriak, karbohidratoak, polisakaridoak,

alkaloideak eta taninoak dituenez, oxidatu ostean, ezaugarri duten kolore iluna ematen diete.

Hostozabaletan, zurgiharraren osaerarekin batera gertatzen diren fenomeno kimikoak koniferoetan

gertatzen direnen antzekoak dira, baina konplexuagoak; hostozabaletan ere uretan disolba daitezkeen

substantziak daude, taninoak eta materia koloratzaileak kasu, eta sarritan substantzia mineralak ere bai,

kaltzio karbonatoa eta oxalatoa eta azido salizilikoa, esaterako.

Poroak eta hodiak butxaturik eta antiseptiko gisa nolabaiteko balioa daukaten substantziez ehunak

bustirik, onddoen eta intsektuen erasoen aurkako babesa ematen dio zurgiharrak zurari.


LANBIDE EKIMENA

13

Laburbilduz, zurgihar-zura ilunagoa izateaz gain, dentsoagoa eta intsektuen erasoen aurkako erre-

sistentzia handiagokoa ere bada. Enborraren kanpoko aldea (zurgizena), ordea, argiagoa da, zuri-

horixka gehienetan, porotsuagoa eta bigunagoa eta, zenbaitetan, balio txikiagokoa. Hala ere, tratamendu

fisikoen ikuspuntutik, errazago tratatu eta lantzen da zurgizena elaborazio eta desintegrazio mekani-

korako prozesu gehienetan.

Zuraren gaineko terminologia alde makroskopikoari dagokionez

Egitura

Zura osatzen duten elementu anatomikoen antolaketak eragiten du egitura eta, berehalako ondorio

gisa, irudiak edo zainak ere bai.

Koniferoen egitura sinplea da (elementu anatomiko gutxi); hostozabalen zurek, ordea, egitura konplexua

daukate (elementu anatomiko asko).

Ehundura

Udako zuraren eta haziera-uztaiaren zur guztiaren arteko erlazioari ehundura deritzo.

Alea

Zura eratzen duten elementu osatzaileen diametro erlatiboaren bidez adieraz dezakegu zein den

alea. Koniferoetan, trakeiden diametro erlatiboari dagokio alea eta hostozabaletan, berriz, hodienari.

Oso handiak eta begi hutsez erraz nabaritzeko modukoak direnean, zura ale larrikoa edo

lodikoa dela esaten dugu. Adibidez, makala.

Oso txikiak direnean, ezpela edo ebanoak esaterako, ale finekoak direla esaten dugu.

Zuraren teknologia-taldeetan, ohikoak dira kalitate horri egiten zaizkion erreferentziak.

Zur-zuntza

Zura osatzen duten zelula luzexken dimentsioak, kolokazioak, itxurak edo kalitate ikusgarriak (elementu

baskularrak eta parenkima-zelulak alde batera utzita) osatzen dute zuraren zuntza.

Osaera horretako aldaketen eraginez, hainbat modalitate ditugu: zuntz alternoa, trinkoa, diagonala,

irregularra, moketa-itxurakoa, uhinduna, pikatua, zuzena, iletsua, bihurtua, ezkeldua, zeharkatua, gelati-

natsua, eta abar.

Zura moztean zuntzaren luzetarako norabideari jarraituz gero, zuraren harian eginiko mozketa dela

esaten dugu.


LANBIDE EKIMENA

14

2.4 Zuraren osaera

Zelula deritzen diren eta elkarren artean loturik dauden hainbat eta hainbat unitate txikik osatzen

dute zura. Hodi tankerakoak dira zuraren zelulak, eta ebakidura errektangelu erakoa da, gutxi gorabehera.

Luzera ez da 5 mm-tik gorakoa izaten (gehienetan, 3 mm koniferoetan, eta 1 mm hostozabaletan) eta

zeharka, berriz, 70 bat mikra izaten ditu. Zelulen hormak batez ere zelulosazko, hemizelulosazko eta

ligninazko zenbait geruzak osatzen dituzte, eta 1 eta 5 mikra bitarteko lodiera izaten dute. Honako hau

da gutxi gorabeherako distribuzioa:

KONIFEROAK HOSTOZABALAK

Zelulosa 50 50

Hemizelulosa 23 26

Lignina 27 24

Polimero lineala da zelulosa, eta haren molekulek katea osatzen dute. Zelulen hormen armadura

osatzen dute eta ligninak, bere aldetik, porlanarena egiten du, zelulosaren egiturako elementuak bildurik

multzoa zurruntzen baitu. Zuraren analisi kimikoa egingo bagenu, honako osaera hau adieraziko liguke,

gutxi gorabehera:

Karbonoa: % 50

Hidrogenoa % 6

Oxigenoa % 43

Beste elementu batzuk % 1

2.5 Zuraren identifikazioa

Zuraren teknologiaren baitan, zuraren identifikazioa dugu teknikarik zailenetako bat; izan ere, zuren

aniztasuna daukagu alde batetik; beste alde batetik, haren elementu anatomikoak ere oso heteroge-

neoak dira eta, horrela, hamaikatxo zailtasun daude zur jakin bat identifikatzeko tenorean.

Koniferoen zura identifikatzeko, ezinbestekoa da prestakin mikroskopikoak erabiltzea. Koniferoen

zenbait zuren usainak beste ezerk ez digu utziko genero batean edo beste batean sailkatzen. Hala

ere, mikroskopioaren bidezko azterketa beharrezkoa da, gaur egun ere, espeziea zein den zehaztu

ahal izateko.


LANBIDE EKIMENA

15

Hostozabalen zuren kasuan, berriz, bada gako makroskopikorik (irudiak 10 aldiz handiagotzen

dituzten lupak), eta ez da beharrezkoa mikroskopiora jotzea. Hala ere, hori horrela izango bada,

lehenbizi zuraren jatorria zein den jakin behar da, eta jatorrizko herrirako gakoa erabili. Jatorria zein den

jakin ezean, prestakin mikroskopikoak egin beharko dira, eta identifikaziorako gako bereziak eta

orokorrak erabili. Ez da generora iristeko zailtasunik izaten, baldin eta aztergai den zura merkataritzaren

alorrekoa bada.

Espainian zuren identifikazioa egiten duten bi zentro daude:

Zuraren Teknologiaren Katedra, Madrilgo Baso Ingeniarien GMIkoa

Nekazaritza Ikerketetarako Institutu Nazionaleko Anatomia Saila. (INIA)


LANBIDE EKIMENA

16

33 ZZUURRAARREENN EEZZAAUUGGAARRRRII FFIISSIIKKOOAAKK

3.1 Sarrera

Eraikuntzan garrantzia duten zuraren ezaugarri fisikoak azalduko ditugu kapitulu honetan.

Lehenbizi, zuraren hezetasun-edukiarekin lotuta dauden fenomeno fisikoak azpimarratuko ditugu.

Higroskopizitatea eta hanpadura eta lerma dira. Fenomeno horien gaineko ezagutza garrantzi handikoa

da materiala behar den bezala erabili nahi izanez gero. Lehorketa-teknikei esker, zuraren hezetasun-

edukia erabilerarenari egokitu ahal zaio eta, horrela, neurriak ahalik eta gutxien aldatuko dira.

Azaldutakoaz gain, pisu espezifikoari, gogortasunari eta portaera termiko eta akustikoari buruzko ideia

orokorrak ere adieraziko ditugu.

3.2 Zuraren hezetasun-edukia

Hiru eratan egon daiteke ura zurean:

Osaketa-ura: zuraren atala da, eta ur hori ezabatuz gero, materiala suntsitu egingo litzateke.

Inpregnazio-ura: zelulen hormetan bildutako ura da. Eragin handia dauka ezaugarri fisiko-

mekanikoetan. Zuraren hezetasun-mailak behera egin ahala, areagotu egiten dira propietate meka-

nikoak. Hala ere, iraunkortasuna eta talken aurkako erresistentzia, esaterako, gutxitu egiten dira.

Ur honek oreka mantentzen du zuraren inguruan dagoen ingurumenarekiko.

Zelula-horma urez saturaturik dagoenean, zelula-hormaren saturazio-puntura iritsi dela esan ohi

da (zuntzen saturazio-puntua). Ehunekoa % 30 ingurukoa denean gertatzen da.

Ur askea: zelulen barrunbeak betetzen dituena. Ur honek ez dauka zuraren ezaugarri fisikoen eta

mekanikoen gaineko eraginik, itxura batean ematen den dentsitate-gehikuntza izan ezik. Zuretik

desagerrarazten denean, uretan murgildurik baino ezin izango da berreskuratu.

Honako hau da zuraren hezetasun-edukiaren definizioa: zurak daukan ur-masa, masa anhidroaren

ehuneko gisa adierazia.

Masa zehazteko pisaldiak erabiltzen direnez gero, parekoa izango da definizioa, masa erabili ordez,

pisua erabiltzen bada.

100P

PP H

2

21 ×−

=


LANBIDE EKIMENA

17

Non:

P1 = probetaren hasierako pisua

P2 = probetaren pisu anhidroa, labean 103 ± 2 º C-ko tenperaturan lehortuz lortua.

Moztu berria den zuraren hezetasun-edukia % 50 eta 110 artekoa izaten da, eta aire zabalean lehor-

turik, % 16 eta 18 bitarteko balioetara murrizten da.

Hezetasunari dagokionez % 16-18tik beherako balioak lortzeko, metodo artifizialak erabili behar dira

zura lehortzeko.

3.3 Higroskopizitatea

Hezetasun-edukia unitate bat aldatzen denean dentsitatean gertatzen den aldaketa da zuraren

higroskopizitatea.

3.1. irudia. Oreka higroskopikoaren hezetasuna.


LANBIDE EKIMENA

18

Zura material higroskopikoa da eta, horregatik, etengabe trukatzen du ur-lurruna inguratzen duen

atmosferarekin; horrela, airearen balio higrotermikoen bikote bakoitzari (tenperatura eta airearen heze-

tasun erlatiboa) hezetasun-eduki bat dagokio. Eduki horri oreka higroskopikoaren hezetasuna deritzo.

3.1. irudian ikus daitezke zuraren hezetasun-edukiaren batez besteko balioak, hezetasun erlatibo

baterako eta jakineko tenperaturarako.

Esate baterako % 40 hezetasuna eta 20 º C-ko tenperatura dituen lokal batean ezartzen den zurak

% 8ko oreka-hezetasuna lortuko du. Balio horretara iritsi arte lehortu eta hezetasun-eduki horrekin ezarri

behar dela esan nahi du horrek. Bestela, hezetasunaren ziozko alterazioak pairatuko ditu eta, horren

ondorioz, neurriak ere aldatu egingo dira.

Hortaz, tokian tokiko baldintza higrotermikoei dagokien oreka higroskopikoaren hezetasunetik ahalik

eta hurbilen dagoen hezetasuna eduki beharko du zurak.

Espainiako probintzietako hiriburuen oreka higroskopikoaren hezetasunak bildu dira 2. Eranskinera.

Eguzkitik babesturik dauden kanpoalderako zuretarako gutxi gorabeherako baliotzat erabil daitezke.

Erabileraren arabera, zuraren hezetasun-edukiari dagokionez, gomendatzen diren balioak ditugu,

berriz, 3.1. taulan:

ERABILERA EHUNEKOA (%)

Obra hidraulikoak 30

Oso ingurune hezeak 25-30

Hezetasunaren eraginpean (estali gabe) 18-25

Obra estaliak, baina irekiak 16-20

Obra estaliak eta itxiak 13-17

Lokal itxia, berokuntzaduna 12-14

Etengabeko berokuntza daukan lokala 10-12

3.1. taula. Egoera bakoitzean egokia den zuraren hezetasun-edukia


LANBIDE EKIMENA

19

Hezetasun-edukia dela eta, zuraren egoerari dagokionez, 3.2. taulara bilduta eta UNE 56-540 arauan

definiturik dauden izendapenak erabiltzen dira:

HEZETASUNA ZURAREN EGOERA INGURUNEA

> 70 Zur blaitua Uretan sartuta

30-70 Zur berdea Zutik edo basoan moztua

30 Zur saturatua Atmosfera saturatua

23-30 Zur erdilehorra Zerratzean

18-22 Zur merkataritzarako lehorra Airean

13-17 Aire zabalean lehortutako zura Estalkipean

< 13 Oso zur lehorra Ganberan lehortua

0 Zur anhidroa Labean lehortua

3.2. taula. Zuraren hezetasun-edukiaren izendapenak

3.4 Zuraren hanpadura eta lerma

Hezetasun-edukia aldatuz gero, zuraren neurriak ere aldatu egiten dira. Eduki hori areagotzen

denean, hanpatu egiten da, eta gutxitzen denean, berriz, uzkurtu edo lermatu. Mugimendu horiek

hezetasun-puntua zuntzen saturazio-puntutik beherakoa denean baino ez dira gertatzen (hau da, ur

askerik ez dagoenean).

Zuraren anisotropiak portaera fisiko eta mekaniko ezberdinak ematen dizkio aukeratzen den norabi-

dearen arabera eta, horrela, neurrietan ematen diren aldaketak ez dira berdinak ardatzaren, erradioaren

eta tangentearen norabideetan.

Neurri-aldaketa handiena norabide tangentzialean gertatzen da.

Norabide erradialeko neurri-aldaketa norabide tangentzialekoaren % 60 izaten da, gutxi gorabehera.

Luzetarako norabideko neurri-aldaketa oso txikia da, ia kontuan ez hartzeko modukoa. Erradioaren

norabideari dagokionaren % 2 besterik ez dela esan daiteke.

Ikuspegi honetan, erabilera praktiko handiena daukan kontzeptua uzkurdura linealaren koefizientea

da (tangentziala edo erradiala). Hezetasun-edukia gradu bat aldatzen denean aintzat hartzen den

norabidean neurriek duten aldaketaren ehunekoa adierazteko balio du.

Orientaziorako datu gisa, basa pinuaren zurean, honako balio hauek dituzte koefiziente horiek:

Uzkurdura tangentzialaren koefizientea: % 0,21

Uzkurdura erradialaren koefizientea: % 0,12


LANBIDE EKIMENA

20

Zuraren hezetasunaren edukia gradu batean areagotzean, esaterako 100 cm-ko neurrietan, nora-

bide tangentzialean 0,21 cm haziko dela eta norabide erradialean, berriz, 0,12 cm haziko dela esan nahi

du horrek.

3.5 Dentsitatea Zuraren dentsitatea (masaren eta bolumenaren arteko erlazioa) hezetasun-eduki jakin batekin lotu

beharko dugu. Erreferentzia moduan erabiltzen den hezetasun-edukia % 12 izaten da gehienetan.

Espeziearen araberakoa izaten da dentsitatea, eta oso aldakorra da. Baltsetarako zuraren 300

kg/m3-etatik hasi eta guaiakoak (zur astuna) dauzkan 1.200 kg/m3-etara arte.

Eraikuntzan gehien erabili ohi diren koniferoen dentsitatea 400 eta 550 kg/m3 artekoa izaten da; hosto-

zabalena, berriz, 600 eta 700 kg/m3 artekoa.

Zuraren dentsitatearen balioa baxua da, baldin eta erresistentziarekin eta elastikotasun-moduluarekin

konparatzen badugu eta, hori horrela, bereziki egokia da material hau egituretan erabiltzeko. Egurrez

eginiko eraikuntza-irtenbide klasikoak arinagoak dira altzairuzkoak baino, eta hormigoizkoak baino

askozaz ere arinagoak.

3.6 Gogortasuna Ezaugarri fisiko eta mekanikotzat har dezakegu zuraren gogortasuna. Lanabes jakin batzuk (iltzeak,

torlojuak, eta abar), hau da, arrotz zaizkion gorputzak sartzeari jartzen dion erresistentzia da gogortasu-

naren definizioa.

Dentsitatearekin lotuta dago gogortasuna eta, horrela, dentsitaterik handiena duten zurak dira gogo-

rrenak. Garrantzi nabaria dauka bai eskuz, bai mekanikoki lantzean izan daitekeen zailtasunarekin.

UNE 56.540 arauan dator zehazturik propietate hau neurtzeko erabiltzen den saiakuntza-metodoa.

3.7 Eroankortasun termikoa Zura, zuretik eratortzen diren materialak eta beste zelulosa-material batzuk beroaren eroale txarrak

dira, urriak baitira elektroi askeak eta material porotsuak direlako. Material isolatzaile moduan erabiltzen

dira sarritan eraikuntzan. Egurra material isolatzaile termiko onenetarikoa den arren, gehienetan konbi-

naturik erabiltzen da, edo portaera termiko hobea duten beste material batzuen euskarri moduan. Koni-

feroen zurak ematen duen isolamendu termikoa lodiera konparagarriko beira-zuntzezko tapakiaren bidez

lortzen denaren herena da.


LANBIDE EKIMENA

21

Zuraren eroankortasun termiko baxuak eraikuntzan garrantzia duten bi abantaila dauzka:

Itxituretan ez du zubi termikorik eratzen.

Portaera ona dauka sutea izanez gero (suarekiko egonkortasuna), “Suarekiko portaera”

izeneko 5. Kapituluan ikusiko dugunez.

3.8 Isolamendu akustikoa

Orientaziorako datu gisa, esan dezakegu 35 cm lodi den zur baten isolamendua, gutxi gorabehera,

15-16 dbA-koa dela.

Xurgatze akustikorako daukan gaitasuna ere abantailatzat har dezakegu, eta erreberberazio-efektua

gutxituta, erabilera publikoko lokaletako baldintza akustikoak hobetzeko bide ematen du.


LANBIDE EKIMENA

22

44 ZZUURRAARREENN PPRROOPPIIEETTAATTEE MMEEKKAANNIIKKOOAAKK

4.1 Sarrera

Zuraren portaera mekanikoa ulertu ahal izateko, beharrezkoa da haren eraketa anatomikoa aintzat

hartzea. Anatomiari buruzko 2. Kapituluan adierazitakotik ondoriozta daitekeenez, zuntzarekiko paralelo

diren tentsioei eusteko bereziki diseinaturiko egitura duten hodi hutsen sortak osatutako material aniso-

tropotzat har daiteke zura.

Bere bizitzan mende hartuko duten egoerei aurre egiteko, eraginkortasun handiz ekoizten dute

zuhaitzek egitura hau. Haizearen eraginez sortzen diren flexio-esfortzuak dira nagusiak eta, gero, bigarren

maila batean, grabitatearen eraginak sorrarazten dituen konpresio-esfortzuak.

Egituraren ortotropian hiru norabide bereizten dira (luzetarakoa, erradiala eta tangentziala) eta,

horregatik, ezinbestean, gutxienez bi norabidetan hartu behar ditugu aintzat zenbait propietate meka-

niko: zuntzarekiko perpendikularra eta zuntzarekiko paraleloa. Hortxe datza, portaerari dagokionez,

egituretarako erabiltzen diren beste materialen aldean, altzairuaren eta hormigoiaren aldean esaterako,

erakusten duen ezberdintasuna.

Zuntzarekiko norabide paraleloan dituen erresistentziak eta elastikotasun-moduluak askoz handia-

goak dira norabide perpendikularrekoak baino.

Zurez egiten diren eraikuntzetan, egitura-kalkuluaren bidez lortzen den segurtasuna egituretarako

erabiltzen diren gainerako materialekin lortutakoa adinakoa da. Kalkulurako atera berria den araudian

zehaztu diren segurtasun-irizpideak berberak dira material guztietarako eta, hortaz, ez du, alde honetan,

inolako ezberdintasunik.

4.2 Propietate mekanikoak

Flexioa

Zuraren flexio-erresistentzia oso altua da, batez ere dentsitatearekin konparatzen badugu. Egiture-

tarako erabili ohi diren koniferoek flexioaren aurrean daukaten erresistentziaren ohiko balioak 140 eta

300 kp/cm2 artekoak izaten dira (14 eta 30 N/mm2).

Flexio-momentuak eragiten du flexioa, eta piezaren ebakiduran zuntzarenekiko paralelo diren konpresio-

eta trakzio-tentsioak eragiten ditu. Tentsio horien gehienezko balioak muturreko zuntzetan izaten dira eta

nuluak, berriz, zuntz neutroan (4.1. irudia).


LANBIDE EKIMENA

23

4.1. irudia. Flexioa.

Zurari buruz ari garenean, beharrezkoa da flexioarekiko erresistentziaz jardutea, trakzioaren eta kon-

presioaren arteko konbinazioak osatu arren; izan ere, bi propietate horien portaera mekanikoa ezberdina

da eta, horren ondorioz, praktikoagoa da, flexio-kasuetan, bien arteko baterako efektuaz aritzea.

Propietate hori garrantzizkoa da habeetan, forja-habexketan, estalki-pareetan, eta abar.

Zuntzarekiko paraleloa den trakzioa

Zuntzarekiko paraleloa den trakzioarekiko erresistentzia handia dauka zurak. Akatsik gabeko zurean,

flexioarenak baino balio altuxeagoak lortzen dira. Hala ere, zur sailkatuetan, 80 eta 180 kp/cm2 bitar-

tekoak izaten dira ohiko balioak. Esfortzu honetarako erabili ohi diren piezak, besteak beste, tiranteak

eta zinbrien pendoloiak ditugu.

Tentsioaren eta deformazioaren arteko erlazioa, esfortzu honetan, ia-ia lineala da, haustura gertatu

arte, 4.2. irudian ikus daitekeenez.

4.2. irudia. Tentsioaren eta deformazioaren arteko erlazioa trakzio paraleloan.


LANBIDE EKIMENA

24

Zuntzarekiko perpendikularra den trakzioa

Zuntzarekiko perpendikularra den trakzioaren aurrean zurak erakusten duen erresistentzia oso baxua

da (norabide paraleloan baino 30-70 aldiz gutxiago). Trakzio perpendikularrarekiko erresistentziaren

ohiko balioa 3 eta 4 kp/cm2 bitartekoa izaten da.

Zurak zuhaitzaren ardatzarekiko norabide perpendikularrean dauzkan zuntz urriak (egur-erradioak)

eta horren ondorioz gertatzen den luzerako zuntzen zeharkako uztardura-eza ditugu erresistentzia baxu

horren arrazoi. Baliabideen ekonomiatzat har genezake gertaera hori, eta koherentea da zuhaitzak

norabide horretan dituen erresistentzia-beharrizan urriekin.

Praktikan, eta egiturei aplikaturik, zuzentzaile kurboa duten ataletan (arkuak, haga kurboak, eta abar)

baino ez da izaten kritikoa esfortzu hori (4.3. irudia).

Trakzio-tentsio horiek zuzenak ez diren eraikuntza-irtenbideetan zurak duen zeharkako mugimendu

askearen hertsapenaren ondorioz ere gerta daitezke, eta erraz saihets daitezke, baldin eta materiala

ezagutzen bada.

4.3. irudia. Zuntzarekiko perpendikularra den trakzioa.

Zuntzarekiko paraleloa den konpresioa

Zuntzarekiko paraleloa den konpresioarekiko erresistentzia altua du zurak, eta ohiko balioak 160 eta

230 kp/cm2 bitartekoak izaten dira.

Ezaugarri hori garrantzitsua da mota askotako piezetan, kasurako, harroinetan, armazoia egiteko

muntagetan eta estalki-pareetan.

Konprimiturik dauden elementuen kalkulua egiteko, piezaren ezegonkortasuna (gilbordura) ere egiztatu

behar da, eta horretan berebiziko eragina dauka elastikotasun-moduluak. Modulu horren balioak, nahikoa

baxua izaki, pieza lerdenetan konpresioarekiko erresistentzia murrizten du praktikan.


LANBIDE EKIMENA

25

4.4. irudia. Tentsioaren eta deformazioaren arteko erlazioa zuntzarekiko paraleloa den konpresioan.

Zuntzarekiko paraleloa den konpresioan eginiko saiakuntza baten tentsio-deformazioaren grafikoan,

portaera lineala ikusten da lehenbiziko fasean, eta ez-lineala, berriz, bigarrenean (4.4. irudia). Zuntzarekiko

paraleloa den konpresioko malgutasun-modulua txikixeagoa da zuntzarekiko paraleloa den trakzioa-

renean baino.

Zuntzarekiko konpresio perpendikularra

Zuntzarekiko konpresio perpendikularrarekiko erresistentzia, zeharkako propietateetan gertatzen

den bezala, norabide paralelokoa baino askozaz txikiagoa da. Erresistentziaren ohiko balioak 43 eta

57 kp/cm2 bitartekoak izaten dira, eta hori zuntzarekiko norabide paraleloan izan ohi den erresisten-

tziaren laurdena dugu.

Zuntzarekiko konpresio perpendikularrean egindako saiakuntza bateko tentsioaren eta deforma-

zioaren erlazioa irudikatzen du 4.5. irudiak. Ikus daitekeenez, portaera lehenengo tartean baino ez da

lineala, eta zanpaketaren zioz gertatzen da akatsa. Hala ere, ez da haustura argirik ematen.

4.5. irudia. Tentsioaren eta deformazioaren arteko erlazioa zuntzarekiko perpendikularra den konpresioan.


LANBIDE EKIMENA

26

Mota horretako esfortzua ohikoa izaten da hagak bermatzeko puntuetan. Horrelakoetan, deformazio

garrantzitsurik edo zanpaketarik jasan gabe, erreakzioa transmititzeko gauza izan behar duten azalera

txikietan kontzentratzen da zama guztia (4.6. irudia).

4.6. irudia. Zuntzarekiko konpresio perpendikularra.

Ebakitzailea

Zuraren zuntzetan hainbat eratara jardungo duten tentsio tangentzialak sorrarazten ditu esfortzu

ebakitzaileak.

Esfortzuarekin lotuta, zuntzaren orientazioaren arabera zurean izan daitezkeen tentsio tangentzialen

motak ikus ditzakegu 4.7. irudian:

Ebakidurako tentsio tangentzialak: esfortzuak zeharka mozten ditu zuntzak. Nolabaiteko zanpa-

keta izango litzateke gerta litekeen akatsa.

Lerradurako tentsio tangentzialak: luzetara, zuntz batzuetan besteekiko gertatzen den lerra-

tzearen zioz gertatzen da akatsa.

Errodadurako tentsio tangentzialak: zuntz batzuk besteen gainean errodatzean gertatzen da akatsa.


LANBIDE EKIMENA

27

Flexioen eta ebakiduren mende dauden piezetan esku hartzen duten tentsioak ebakidurakoak eta lerra-

durakoak dira aldi berean. Planorik ahulenean, lerradurakoan, hausten da (arraseko tentsioak). (4.8. irudia).

4.8. irudia. Esfortzu ebakitzailearen ziozko tentsio tangentzialak.

Ebakidurarekiko (lerraduraren ziozkoa) erresistentziaren ohiko balioak 17 eta 30 kp/cm2 bitartekoak

izaten dira eraikuntzan gehienetan erabiltzen diren espezieetan eta kalitateetan.

Zuntzen errodaduraren ziozko tentsio tangentzialak oso kasu zehatzetan baino ez dira gertatzen.

Adibidez, T bikoitzeko ebakidura daukan habexka batean, arimaren eta hegalaren artean lekedaturik

dauden lotuneetan. Errodadura-erresistentzia lerradura-erresistentziaren % 20 – 30 ingurukoa da.

Elastikotasun-modulua

Zurean, zuntzarekiko norabide paraleloan, elastikotasunaren bi moduluz jardun beharko genuke:

trakzioko moduluaz, eta konpresioko moduluaz; izan ere, lehenago ere ikusi ahal izan dugunez, balio

ezberdinak dauzkate.

Praktikan, elastikotasun-moduluaren balio bakarra erabili ohi da zuntzarekiko norabide paralelorako,

eta flexioan daukan elastikotasun-moduluaren “itxurazko” balioa hartzen da (tarteko balioa, trakzioko eta

konpresioko balioen artekoa). Haren balioa 70.000 eta 120.000 kp/cm2 artekoa izan ohi da, zuraren

kalitatearen arabera.

Zuntzarekiko norabide perpendikularrean ere elastikotasun-modulu bakarra hartzen da, eta haren

balioa zuntzarekiko paraleloarena baino 30 aldiz txikiagoa da.


LANBIDE EKIMENA

28

4.3 Ezaugarri mekanikoetan eragina daukaten faktoreak

Honako faktore hauek eragin esanguratsua daukate zuraren ezaugarri mekanikoetan:

Hezetasun-edukia

Zamaren iraupena

Zuraren kalitatea

Hezetasun-edukia

Zuraren erresistentzia murriztu egiten da hezetasun-edukiak gora egiten badu (flexio dinamikoaren

aurkako erresistentzia izan ezik). Modu eskematikoan, erresistentziaren eta hezetasun-edukiaren artean

dagoen lotura irudikatzen zaigu 4.9. irudian.

Ikusten denez, hezetasun-edukia % 8 eta % 30 bitartekoa denean, lineala da erlazioa. Zuntzaren

saturazio-puntuaren (% 30) gainetik, propietate mekanikoak ez dira aldatzen.

4.9. irudia. Hezetasun-edukiaren eta erresistentziaren arteko erlazioa.

Zuraren ezaugarriak zein diren zehazteko egiten diren saiakuntza mekanikoak inguru-baldintza

normalizatuetan gauzatu ohi dira (20 ± 2º C-ko tenperatura eta % 65 ± 5eko hezetasun erlatiboa).

Horrelako baldintzetan, oreka higroskopikoa izateko hezetasun-edukia % 12 izaten da, gutxi gorabehera.

Lan-baldintzak ezberdinak direnean, zuzenketa sinplifikatuak erabili beharko dira, laneko giroak hiru

mailatan bereizten dituen sailkapen baten arabera (1, 2 eta 3 lan-motak).


LANBIDE EKIMENA

29

Zamaren iraupena

Indar batek pieza baten gainean etenik gabe (edo era intermitentean, atseden-une laburrekin) diharduen

denbora da kargaren iraupena. Garrantzi handiko efektua sorrarazten du zurezko egituren kalkulurako.

Flexio dinamikoaren saiakuntza batean (inpaktua), baldin eta zama oso azkar aplikatzen bada, zurak

lortzen dituen erresistentziak 3-5 minutuko iraupena duten flexio estatikoko saiakuntzetan lortzen direnak

halako bi baino handiagoak izango dira. Era berean, zama etengabeen pean dagoen zurezko piezak

akatsa zenbait minututan eragiteko beharrezkoa den zamaren % 60 ingurukoa den zamari eutsiko dio.

Erresistentziaren eta zamaren iraupenaren artean dagoen erlazioa irudikatzen zaigu 4.10. irudian.

Zuraren haustura-tentsioak gutxiagotu egiten dira zama-iraupena areagotzen denean.

4.10. irudia. Zuraren erresistentziaren eta zamaren iraupenaren arteko erlazioa.

Ezaugarri mekanikoak zehazteko saiakuntzak egiteko iraupena normalizaturik dago eta, horrela,

haustura 3-5 minuturen buruan gertatzen da. Egituraren lan-baldintzetan zamaren iraupena ezberdina

denean, erresistentziak zuzendu egin beharko dira, zamaren iraupenaren arabera. Bost mailatan sail-

katzen dira iraupen horiek:

Iraunkorra

Luzea

Ertaina

Laburra

Berehalakoa


LANBIDE EKIMENA

30

Faktore horrek erresistentzian daukan eraginaren zioz, eraginkortasun handiko egitura-materiala da

zura jatorri dinamikoa duten kargen aurrean (kasurako, haizeak edo ikarak). Era berean, zurezko egiturak

merkeagoak dira pisu txikiagoa duten neurrian eta, horrela, iraupen txikiagoko zametarako, erresistentzia-

gaitasun handia geratzen da libre.

Zuraren kalitatea

Zurak dauzkan akatsen arabera neurtzen da haren kalitatea. Erresistentziak murrizten dituzten akatsak

honako hauek dira, funtsean: adabegiak, zuntzaren desbideratzea, arrailak, eraztun-akatsak eta begiak

(4.11. irudia). Egia esateko, zehatzago arituko ginateke zuraren akatsez hitz egin beharrean berezitasunez

hitz egingo bagenu; izan ere, zuhaitzaren haziera-prozesuaren edo zerratzearen beraren ezaugarri ia

saihestezinak dira gehienak.

4.11. irudia. Zuraren akatsak.

Akatsok ebaluatzeko, sailkapenerako arauak erabiltzen dira, eta arau horiek ezberdinak dira herriaren

arabera. Sailkapenerako metodoak, ikusizkoak (gaur egun hauexek dira hedatuenak) edo mekanikoak

(berriagoak) izan daitezke. Azken horiei esker, erabat automatiza daiteke prozesua.

Ikusizko sailkapen-prozesuaren oinarria piezak gainazalean dauzkan akatsen neurketa da. Espezieari

esleitutako dituen kalitatea eta propietate mekanikoak zuzenean ondorioztatzen dira. Hori horrela, kanpoko

itxurari erreparatzea nahikoa da zurezko pieza baten ezaugarri mekanikoak zein diren jakiteko. Egiture-

tarako bestelako materialetan pentsaezina izango litzateke horrelakorik egin ahal izatea.


LANBIDE EKIMENA

31

Akatsek zuraren erresistentzian daukaten eragina ezabatzera begiraturik ari da gauzatzen egituretan

erabiltzeko produktu berrien garapena. Zur laminatuak, lodiera txikiko laminak erabiltzen direnez, akatsak

laminaren lodieran daukan eragina murrizten du. Zur mikrolaminatuaren bidez efektu berbera lortu nahi

da, eta laminen lodiera gutxitu egiten da, milimetro gutxi batzuetakoa izateraino. Ohol kontratxapatuari

dagokionez, akatsen ondorioak murrizteaz gain, oholaren planoan propietateak homogeneizatzen dira,

elkarren ondoko xaflen zuntzak 90º-ko angelua osatuz lekedaturik osatzen delako.

Nekea

Nekearen aurkako erresistentzia da material batek, hautsi gabe, jasaten duen tentsioa; tentsio hori

nahi beste aldiz ezartzen den magnitudeko karga batek eragindakoa da. Zamaren oszilazioa, oro har,

simetrikoa izaten da atseden-egoerarekiko; hau da, balio absolutu berbera daukaten trakzioak eta kon-

presioak tartekatu daitezke.

Kristal-egitura daukaten egitura-materialak ez bezala, zura oso erresistentea da zamen eragin zikli-

koarekiko. Horrela gertatzen da, adibidez, haizearen eraginarekin edo makinek eragiten dituzten dardarekin,

Saiakuntza bidez ondorioztatu denez, zuntzarekiko trakzio paraleloko 30 milioi tentsio-zikloren mende

ezarritako zurak bere erresistentziaren % 40 ingururi eusten dio karga estatikoen eraginaren mende

dagoenean.

Tenperatura

Oso txikia da tenperaturak zuraren erresistentzian daukan eragina. Tenperaturak 0 ºC-tik beherakoak

direnean, ohiko tenperaturan baino balio handixeagoak hartzen dituzte flexioaren eta konpresioaren

aurkako erresistentziaren ohiko balioek, baita talkaren aurkako erresistentziak ere. Oso tenperatura

altuak jasaten dituen zurak, ordea, erresistentzia-galera paira dezake, baina etengabe 37 ºC-ko tenpe-

raturetan dagoenean, erresistentzian ez da inolako eraginik gertatzen, nahiz eta lantzean behin 50º C-ra

ere iritsi. Tenperatura horretatik gora, murriztu egiten dira, nonbait, erresistentziak.

4.4 Propietate mekanikoak zehazteko saiakuntza-prozedura

Merkataritza-tamainako zurezko probetak (zurezko oholaren modukoak) erabiltzen dituzten saiakuntza

normalizatuen bidez zehazten dira propietate mekanikoak. Dagokien arauarekin bat etorrita sailkatzen

dira probetok eta, ondorioz, aztertuko den kalitatearen akatsak izaten dituzte. Tenperaturaren eta aire-

hezetasun erlatiboaren aldetik baldintza normalizatuetan gauzatzen da saiakuntza, eta iraupena ere

zehatza izaten da (3 eta 5 minutu artekoa).


LANBIDE EKIMENA

32

Hauek dira saiakuntzak gauzatzeko Europako arauak edo arau-proiektuak:

PrEN 408 Zurezko egiturak. Saiakuntza-metodoak. Egitura-zura eta zur laminatu lekedatua.

Zenbait propietate fisiko-mekanikoren zehaztapena.

EN TC 124. 105. Zurezko egiturak. Saiakuntza-metodoak. Egitura-zura eta zur laminatu leke-

datua. Propietate fisiko eta mekaniko gehigarrien zehaztapena.

Luze gabe, UNE araudi gisa hartuko da araudi hori, eta tamaina txikiko eta akatsik gabeko probetak

erabiliz zuraren propietate mekanikoak zehazteko erabiltzen zen prozeduraren ordezkoa izango da.


LANBIDE EKIMENA

33

55 ZZUURRAARREENN PPOORRTTAAEERRAA SSUUAARREEKKIIKKOO

5.1 Sarrera

Espazioan eta denboran gertatzen den kontrolik gabeko errekuntza da sutea. Material erregaien metaketa beharrezkoa zaio, eboluzionatuko badu.

Lokal edo eraikin baten egiturak oso esku-hartze urria du suaren garapenean. Lokala edo eraikina

osatzen duten materialek, ordea, eragin handiagoa dute suaren garapenean. Lokaletan edo eraikinetan

diren materialen kantitatea eta izaera mugatzera jotzen dute legeriek.

Zura nahikoa tenperatura baxuetan material suharbera den arren (suteetan izaten diren tenpera-

turekin konparatuta), ez da jendeak oro har pentsatzen duen bezain arriskutsua, batez ere egitura-

erabilerei erreparatuz gero. Honako hauek dira arrazoiak:

Eroankortasun termikoa baxua denez, zenbat eta barrurago, hainbat eta baxuagoa izango

da tenperatura.

Azalean gertatzen den ikaztearen zioz, zailagoa da, alde batetik, gasak irtetea eta, beste alde

batetik, beroa sartzea, zurak berak baino are eroankortasun baxuagoa daukalako.

Dilatazio termikoa ia kontuan ez hartzeko modukoa denez, ez da ez erortzerik ez deformazio

arriskutsurik gertatzen.

Materialei sua dagoenerako exijitu behar zaizkien ezaugarriak segurtasun-sistemari egiten zaizkion

ekarpentzat hartu behar dira; pertsonen biziak eta ondasun materialak salbatzeko dira, eta izaera oro-

korreko beste neurri batzuen bidez osatu behar dira.

Zura erre egiten da, baina suaren kontrako babesaren bidez zuzendu daiteke suarekiko erreakzio

altu hori.

Egituretarako erabili ohi diren materialetako asko ez dira erregaiak; hala ere, bat ere ez dago suaren

kontra babestua. Metalezko egiturak azkar batean dilatatu eta bihurritzen dira suteetan, eta erresistentzia

mekanikoa berehala gainbeheratzen da tenperaturak gora egin ahala. Hormigoi armatua pitzatu egiten

du beroaren eraginak, eta are gehiago sua itzaltzeko mangeren urak bustitzean berehala hozten denean.

Horrek guztiak erakusten digu, beste material batzuekin konparatuta, zura a priori ez dela egiture-

tarako material moduan arbuiatu behar, suaren aurrean duen portaera dela eta; izan ere, behar den

moduan erabiliz gero, segurtasun-baldintza egokiak eman diezazkiguke, eraikuntzan kontuan hartu

beharreko arrazoi ekonomikoen baitan.


LANBIDE EKIMENA

34

5.2 Definizioak

Sarrera

Suarekiko erreakzioa da material batek suari eta sutearen garapenari egin diezaiokeen ekarpena.

Materialak sutearen garapenaren alde daukan gaitasunaren indizea da.

Azken batean, material batek suaren aurrean daukan portaera ebaluatzen du, eta materiala erregaia

den edo ez zehazten du.

Suarekiko erreakzioa suari berari dagokion kontzeptua da.

Eraikuntzarako elementu batek suarekiko duen erresistentzia da eraikinean jartzean zuen funtzioa

betez iraun dezakeen denbora.

Suarekiko erresistentzia, suari baino, suteei dagokien kontzeptua da.

Suarekiko erreakzioa

Materialek suaren aurrean duten portaerari dagozkion exijentziak definitzeko, UNE 23.727 arauarekin

bat etorrita lortu behar dute mota finkatu behar da.

M0, M1, M2, M3 eta M4 dira mota horiek.

Mota bakoitzaren izendapenaren zenbakiek adierazten dute materialek sute baten garapenaren alde

egitean duten magnitude erlatiboa .

M0 Ez erregaia.

M1 Erregaia da, baina ez suharbera (horrek esan nahi du kanpoko fokuen bero-ekarpena amaitzen

denean konbustioak ez duela irauten).

M2 Erregaia, baina su hartzea kostatzen zaio.

M3 Erregaia eta erdizka su hartzen duena.

M4 Erregaia eta erraz su hartzen duena.


LANBIDE EKIMENA

35

Materialek suaren aurrean duten erreakzioa balioesteko saiakuntza-metodoa deskribatzen da UNE

23.102 arauan. Honako faktore eta aldagai hauek hartzen dira aintzat horretarako:

Erregaitasuna

Bero-ahalmena

Suharberatasuna

Sugarraren hedapena

Berehalako su-hartzea

Keen opakutasuna

Erregaitasuna

Sua mantentzeko daukan gaitasunaren arabera sailkatzen du materiala.

Bero-ahalmena

Erabateko konbustioan, materialak pisu-unitate bakoitzeko askatzen duen bero-kopurua da bero-

kapazitatea. Erregaiaren bero-ahalmenaren funtzioa da suaren garapena.

Suharberatasuna

Erregai batek erretzen diren gasak isurtzeko daukan erraztasuna da suharberatasuna.

Sugarraren hedatze-abiadura

Sugarrak hedatzeko abiadurak erakusten digu suak nola egiten duen aurrera materialaren gaina-

zalean, eta hau dugu, su-hartzearekin batera, kontuan hartu beharreko irizpide interesgarrienetako bat.

Berehalako su-hartzea

Berehalako su-hartzearen aldagaiak ebaluatzen du beroa irradiatzen duen iturri baten mende ezartzen

denean materialaren gainazal guztian edo zati handi batean aldi berean gertatzen den su-hartzea.

Toxikotasuna

Keen toxikotasuna eta haien opakutasuna dira bi faktorerik arriskutsuenak eta garrantzitsuenak,

eragiten dituzten biktimen kopuruari erreparatuz gero.


LANBIDE EKIMENA

36

Keen opakutasuna

Aparteko garrantzia dauka keen opakutasunak pertsonak sua dagoen tokitik ateratzeko tenorean.

Oxigenoaren kontzentrazioa murriztuta materialaren konbustioa motel dezaketen arren, keen efektu

kaltegarriak nabarmenagoak dira.

Eraikuntza-materialek duten suarekiko portaera definitzen duten ezaugarriak

Eraikuntza-elementuek suaren aurrean duten portaera ebaluatzeko, benetako baldintzetatik oso hurbil

dauden baldintzen mende ezartzen dira eta, saiakuntzarako labe batean, suteetan izaten diren tenpera-

turak hartzen dira (sute normalizatua). Dimentsio errealetan gauzatzen da elementuaren saiakuntza.

Suarekiko portaerari dagokionez, exijentzia jakin batzuk bete behar dituzte eraikuntza-elementuek,

honako baldintza hauek kontuan harturik:

Egonkortasuna edo sostengu-ahalmena

Agerian ez dagoen alderdian ez da gas suharberarik izan behar

Hermetikoak izan behar dute, sugarrak edo gas beroak igaro ez daitezen

Behar adinakoa izan beharko du erresistentzia termikoak agerian ez dagoen alderdian, UNE

23.093 arauan ezarritako tenperaturetatik gorako tenperaturarik izan ez dadin.

Ondoren, elementuen portaera eta bete behar dituzten baldintzak aintzat hartzen dituen sailkapena dator:

EF (Suarekiko egonkortasuna). a) baldintza bete beharko dute

PF (Sugarren geldiarazleak). a), b) eta c) baldintzak bete beharko dituzte

RF (Suarekiko erresistentzia). Lau baldintzak bete beharko dituzte

Honako denbora-eskala honen arabera ezartzen dira exijentziak: 15, 30, 60, 90, 120, 180 eta 240 minutu.

Egiturek eta eraikuntzarako elementuek suarekiko duten erresistentziaren saiakuntzaren gaineko

zehetasunak jasotzen dira UNE 23.093 arauan.

5.3 Zurak suarekiko duen erreakzioa

Suarekiko erreakzioaren arabera, zura material erregai gisa sailkatzen da. Zelulosa eta lignina ditu

funtsezko osagaiak, eta biak dira karbonoz aberats (zuraren % 50 inguru karbonoa dela onar daiteke).


LANBIDE EKIMENA

37

Zura eta oholak, oro har eta suaren kontra babestu gabe, M3 moduan sailkatzen dira. Suaren kontrako

tratamendua erabiliz gero, berriz, M2 eta M1 sailkapenetan sar daiteke.

Zurak suarekiko duen erreakzioa lodieraren, hezetasunaren eta zur-espeziearen araberakoa da.

Zur trinkoak eta ohol eratorriek suaren aurrean dituzten erreakzioen sailkapena dator, orientazio

moduan, 5.1.a eta b tauletan.

ZUR TRINKOA

< 18 mm M4 Koniferoak

> 18mm M3

< 14 mm M4

SUAREN KONTRA

BABESTU GABEA Hostozabalak

> 14 mm M3

< 13 mm M3 SUAREN KONTRA

MASAN BABESTUA

> 13 mm M2

5.1a. taula. Zur trinkoak suarekiko duen erreakzioaren sailkapena.

OHOLAK

< 14 mm M4 Kontratxapatua

> 14mm M3

< 14 mm M4 Partikulak

> 14 mm M3

< 18 mm M4

SUAREN KONTRA

BABESTU GABEA

Zuntzak > 18 mm M3

SUAREN KONTRA MASAN BABESTUA M1, M2 edo M3, tratamenduaren arabera

5.1b. taula. Oholek suarekiko duten erreakzioaren sailkapena.


LANBIDE EKIMENA

38

5.4 Zura suaren kontra babesteko tratamenduak

Ideia orokorrak

Zurak, suarekiko erreakzioaren zioz, sailkapen hobea izan dezan, honako hauek egin daitezke:

Obrak behar den moduan ezartzea. Adibidez, ohol meheak euskarri erregaitzen gainean leke-

datzea eta abar.

Egokiak diren suaren kontrako -tratamenduak.

Zurak suaren aurrean daukan erreakzioa zuzentze aldera, berriz, suaren kontra babesteko trata-

menduak erabil daitezke.

Zura eta haren eratorriak suaren kontra babesteko, suharberatasun gutxiagoko (M-2) edo, areago,

ez-suharberak (M-1) bihurtuko dituen tratamenduaren mende ezartzen dira.

Suaren kontra babesteko, amonio-fosfatoak eta -sulfatoak, sodio boratoak, azido borikoa, sodio- eta

potasio-silikatoak, klorodun konposatuak eta abar, oinarri dituzten produktuak erabiltzen dira gehienetan.

Zura suaren kontra babesteak funtsean ez du zurak suarekiko duen erresistentzia aldarazten.

Bai, ordea, eta oso modu mesedegarrian, zurak suarekiko duen erreakzioa. Egia esan, suaren kontrako

babesaren bidez errekuntza atzeratzen da, eta horrek aparteko denbora-tartea eransten dio suarekiko

erresistentziari.

Suaren kontrako babes sakona

Zur-masari suaren kontrako gatzen kopuru jakin bat eranstean datza suaren kontrako babes sakona.

Eraginkortasun handiko metodoa da, suaren kontrako babesak luze dirauelako, baina garestia da.

Zur trinkoa

Kasu gehienetan ez da nahikoa izaten behin murgiltzea, zurak bere baitan daukan aireak ez baitio

sartzen uzten. Zura suaren kontra sakon babestu nahi bada gero, autoklabea erabili beharko da.

Espainian ez dago zur trinkoa suaren kontra sakon babesten duen tratamendu-plantarik. Gutxi erabiltzen

da tratamendu hori.


LANBIDE EKIMENA

39

Suaren kontra babestu beharreko piezak berotuz, suaren kontra babesten duen disoluzio bero

batean murgilduz, ere lor daiteke suaren kontrako babes sakona. Behar adinako sartze-sakonera lortzen

da horrela (10 eta 20 mm bitartekoa), zuraren ikazteak, sutea bortitza izanik ere, sakondu gabe, babes

gisa jardun dezan.

Ohol kontratxapatua

Txapa bakoitza, lekedatu aurretik, blaiturik gauzatzen da gehienetan suaren kontrako babes sakona.

Partikula-oholak

Zur-partikulei, lekedatu aurretik, edo lekedan bertan, suaren kontra babestutako produktuak erans-

teko aukeran du oinarria suaren kontrako babesak.

Dentsitate ertaineko zuntzez osatutako oholak

Zura suaren kontra babesteko, nahastu egiten dira lekeda eta su-babesak

Suaren kontrako azaleko babesa Suaren kontrako babes sakonaren aldean, badu abantaila bat: zura jadanik obran jarrita dagoenean

erabili daiteke.

Lortu nahi diren helburuen arabera, bat edo beste izango da suaren kontra babesteko erabil daite-

keen produktua.

Akaberak, luzituak eta nolabaiteko lodiera daukaten estaldurak

Estaldura horien artean igeltsua da ezagunena. Zuraren gainean ezartzen den geruzaren lodieraren

araberakoa da babes-maila. Lodiera 1 cm-tik gorakoa izanez gero, eraginkorra izaten da babesa.

Zuraren gainean ezarririk, funtzio berbera betetzen duten estaldurarako bestelako materialak dira

porlan-zuntzez, beira-zuntzez, bermikulitaz, zeramika-zuntzez, eta abarrez egindako xaflak.

Pinturak eta bernizak

Aurreko prozeduren bidez zura estali egiten da eta, horregatik, agerian dauden zurezko elementuak

suaren kontra babestu behar badira, suaren kontra babestutako pintura edota bernizak erabili beharko dira.

Produktu horiek sua berandutzeko duten eragina, osaeraren araberakoa ez ezik, euskarriaren gainean

geratzen den pintura solidoaren pelikularen edo geruzaren lodieraren araberakoa ere izaten da.


LANBIDE EKIMENA

40

Jakineko lodiera-muga bat dago, eta pintura edo berniza ez-sukoia izanagatik ere, muga horretatik

behera nulua da haren eragina; horrenbestez, ez du suarengandik babesteko funtzioa betetzen.

Honelako sistemek daukaten desabantaila iraupena da; izan ere, 5 urtetik 10 urtera bitartean irauten

dute eta, epe hori igarota, berriztatu egin behar izaten dira.

Disoluzio gaziak

Materialaren gainazalean suaren kontra babestutako gatz jakin batzuk edo horien nahasteak ematean

datza zura suaren kontra azalean babesteko metodo hau. Urtean disolbatu behar dira gatz horiek, fabri-

katzaileak adierazten dituen proportzioetan. Zuraren gainean emateko, zura murgildu edo lainoztatu egiten

da. Ondoren, lehortu egiten da, nahikoa azkar lehortu ere, hezedura azalekoa baino ez baita; izan ere,

gatzak zuraren gainean geratu edo, gehien jotan, pixka bat sartzen dira.

5.5 Zurezko egiturek suaren aurrean duten egonkortasuna

Egiteko dagoen Eraikuntzari buruzko Oinarrizko Araua – Zurezko Egiturak delakoak zehaztuko du

zurezko egitura-elementuek (zutabeak, hagak, solairuak) suaren aurrean duten egonkortasuna kalkula-

tzeko metodoa. “Zurezko egiturak. Kalkulua sute-egoeran” deritzon 5 Eurokodearen 2. zatian jasotako

hondar-sekzioaren metodoa du oinarri planteamenduak.

Zuraren ikazte-abiadura konstantea (0,6 eta 0,9 mm/min ingurukoa) onartuz, denbora-tarte jakin bat

(15, 30, 60 minutu, eta abar) igaro ondoren zurezko piezaren hondar-sekzioa zehaztean datza, funtsean,

prozedura.

Zurezko egitura-elementu batek suaren aurrean daukan egonkortasuna oro har piezaren sekzioaren

araberakoa da. Metalezko elementuekin erkatuz gero, abantaila handia dauka zurak, eroankortasun

termiko baxua duelako batik bat. Altzairuak, eroankortasun termiko altua daukanez, tenperaturak gora

egiten duenean, azkar galtzen ditu erresistentzia eta zurruntasuna; eta suarekiko egonkortasun-denbora

dezenteak lortzeko modu bakarra material isolatzaileen bidezko babesa ezartzea da.

Hala ere, zuraren kasuan, nahikoa da sute-egoeretarako eskatzen den suarekiko egonkortasun-

denbora bermatuko duen gain-neurketa erabiltzea.

Su normalizatu baten kasuan zurak eta metalezko materialek suaren aurrean duten portaera

erkatzen da 5.1. irudian. Ikus daitekeenez, suarekiko egonkortasun-denbora luzatu egiten da zurezko

piezaren eskuairaldea handitu ahala.


LANBIDE EKIMENA

41

5.1. irudia. Zurezko eta metalezko hainbat egitura-elementuren erresistentzia-ahalmenaren agortzea.


LANBIDE EKIMENA

42

66 BBIIBBLLIIOOGGRRAAFFIIAA

Orain arte aztertu diren oinarrizko alderdietan sakontzeko bidea ematen digun bibliografia-bilduma

laburra aurkezten da atal honetan.

Gazteleraz dauden argitalpenak eta beste hizkuntza batzuetan idatzita dauden erreferentziako lan

klasikoak biltzea izan da liburuak aukeratzeko irizpidea.

PROPIETATE FISIKO-MEKANIKOAK ETA TEKNOLOGIA Tecnología de la madera y sus aplicaciones. F. Kollmann.

Nekazaritza Ministerioa. IFIE. Madril, 1959.

675 orr.

Tecnologia del legno. 3 liburuki (5 ale)

G. Giordano.

Unione Tipográfico-Editrice Torinese.

Torino, 1981.

Manual de diseño para maderas del Grupo Andino. Proyectos Andinos de desarrollo tecnológico en el área de los recursos forestales tropicales.

PADT-REFORT.

Junta del Acuerdo de Cartagena Argital.

Lima, 1984.

Características físico-mecánicas de las maderas españolas. A. Gutiérrez eta F. Plaza.

Nekazaritza Ministerioa. IFIE

Madril, 1967

103 orr.

Wood Handbook. Forest Products Laboratory.

U.S: Department of Agriculture.

Washington, 1974.


LANBIDE EKIMENA

43

Wood Reference Handbook. Canadian Wood Council.

Ottawa, 1991.

560 orr.

Fundamentos teóricos del secado de la madera. H. Álvarez eta J. I. Fernández-Golfín.

MAPA. Institutu Nazionala eta Nekazaritza- eta Elikadura-teknologia.

Madril, 1992.

193 orr.

Manual del Grupo Andino para el secado de maderas. Junta del Acuerdo de Cartagena.

Lima, 1989.

Atlas de maderas tropicales de América Latina. M. Chichignoud eta beste.

Zur Tropikalen Nazioarteko Erakundea. Centre Technique Forestier Tropical.

Abbeville, 1990.

218 orr.

Nomenclature générale des bois tropicaux. ATIBT.

Nogent-sur-Marne, Frantzia, 1982.

216 orr.

Atlas des bois tropicaux. Tome I-Afrique. ATIBT.

Frantzia, 1986.

LANBIDE EKIMENA

44

ZZUURREEZZKKOO OOHHOOLLAAKK

11 PPRROODDUUKKTTUUAARREENN DDEEFFIINNIIZZIIOOAA

Zurezko oholak izendapen generikoaren barruan, ohol-kopuru handia dago, eta haien ezaugarriak

eta erabilerak askotarikoak dira.

Oholen aurkezpen orokorra egingo dugu kapitulu honetan, eta egokitzapenei eta jasotze-araudiari eta

obran jartzeari dagozkien alderdi komunak ere aztertuko ditugu.

Luzera eta zabalera lodierari nagusitzen zaizkion piezak dira oholak. Egurra dute osagai nagusi.

Kapitulu hau irakurtzea interesgarria izango da erabilera jakin baterako ohol-mota aukeratzeko teno-

rean. Ondoren, informazio hori hurrengo kapituluetan handiagotu ahal izango da, sakonago aztertzen

baitituzte ohol-mota guztiak.

22 MMOOTTAAKK

Ohol-moten sailkapen orokorra dator orain eta, aurrerago, zehatzago aztertuko dira.

A.- Zur trinkozko oholak

A.1.- Ohol mihiztatuak

A.2.- Listoi-arimadun oholak

A.3.- Listoi-oholak


LANBIDE EKIMENA 45

B.- Zuretik eratorritako oholak

B.1.- Xafla-oholak

B.1.1.- Ohol kontratxapatua

B.1.2.- Ohol laminatua

B.2.- Partikula-oholak

B.2.1.- Partikula-ohola

B.2.2.- Txirbil-oholak

B.2.2.1.- Txirbil orientatuzko oholak (OSB)

B.2.2.2.- Txirbil-oholak (Waferboard)

B.3.- Zuntz-oholak

B.3.1.- Zuntz-ohol gogorrak

B.3.2.- Dentsitate ertaineko zuntz-oholak

B.4.- Zur eta porlanezko oholak B.5.- Ohol mistoak

B.5.1.- Ohol konposatuak

B.5.2.- Albeolo-oholak

A.- ZUR TRINKOZKO OHOLAK

Definizioa

Batez ere taulaz, taulatxoz edo listoiz fabrikatutakoak. Besteak beste, lekedaturik, matxinbraturik eta

xafla-estalduraz lot daitezke bata bestearekin.

Motak

Ohol mihiztatuak

Taula matxinbratuek osatzen dituzte. Lotune horiek, mihiztaturik ez ezik, lekedaturik ere egon daitezke

(1.1. irudia). Industrian, zurezko ohol deritze.


LANBIDE EKIMENA

46

1.1. irudia. Ohol mihiztatua.

Listoi-arimadun oholak

Luzera berdina edo ezberdina duten eta elkarren artean lekedaturik dauden edo ez dauden listoi-

arimek osatzen dituzte. Arima estaltzeko, xafla bat edo gehiago lekedatzen da trasmailuan arimara; xafla

horiek dira oholaren aurpegiak (1.2. irudia).

Hona hemen arima ohikoenak:

7 cm edo gutxiagoko lodiera duten listoiak

30 cm edo gutxiagoko lodiera duten listoiak

30 cm baino gehiagoko lodiera duten oholtxoak

1.2. irudia. Listoi-arimadun ohola.

Listoi-oholak

Luzera bera edo ezberdina duten eta elkarren artean lekedaturik dauden zurezko listoiek osatzen

dituzte. Ohol bereko listoien lodiera eta zabalera berdinak izaten dira (1.3. irudia).


LANBIDE EKIMENA 47

1.3. irudia. Listoi-oholak.

ZURETIK ERATORRITAKO OHOLAK

Definizioa

Zurezko xaflez edo zurezko elementu txikiz osatuta daude (zurezko partikulak, zuntzak edo txirbilak

dituzte, batik bat; batzuetan beste material lignozelulosiko batzuk ere erabiltzen dira: kalamu-zuntzen

sortak, lihoa, ahotza, eta abar).

Motak

Ohol kontratxapatuak

Lekedaturik dauden zurezko xaflek osatutakoak dira. Elkarren segidako bi xaflen zuntzek jakineko

angelu bat osatzen dute, gehienetan 90º-koa (1.4. irudia).

Oharra: Desbiribilduta edo lauan ebakita lortzen diren eta 7 mm-tik beherako lodiera duten zurezko

orri guztiak hartu ohi dira xaflatzat.

1.4. irudia. Ohol kontratxapatua.


LANBIDE EKIMENA

48

Ohol laminatuak

Aurpegiak lekedatuta dituzten zurezko xaflek osatuta daude. Geruzen zuntzen norabideak paraleloak

dira beraien artean. Zuntzaren norabideak elkarren artean paraleloak izateko moduan lekedatzen dira

xafla guztiak (1.5. irudia).


Partikula-oholak

Zurezko partikulen (ezpalak, partikulak, txirbilak eta antzekoak) edota partikula erako bestelako

material lignozelulosikoen (kalamua, lihoa, ahotza eta antzekoak) gainean presioa eta beroa emanez

fabrikatzen dira.

Partikula-oholak

Itsasgarriaren eta presioaren bidez, tenperatura egokian, elkarren artean aglomeratzen diren zurezko

edo bestelako egur-materialezko partikulez osatzen dira (1.6. irudia).

1.6. irudia. Partikula-ohola.


LANBIDE EKIMENA 49

Txirbil-oholak

Itsasgarriaren eta presioaren bidez tenperatura egokian elkarren artean aglomeratzen diren zurezko

txirbilez osatuta daude.

a) Txirbil orientatuzko oholak – OSB (Oriented Strand Board)

Honelako oholetan, alderdietako txirbilen % 70 oholaren luzerako norabidean orientatuta daude, txanda-

katuta. Horrela, oholaren propietateak areagotu egiten dira norabide horretan eta murriztu egiten dira,

ordea, norabide perpendikularrean (1.7. irudia).

1.7. irudia. Txirbil orientatuzko ohola.

b) Txirbil-oholak (Waferboard)

Honelako oholetan, txirbilak ez daude aldez aurretik zehazturiko orientazioan; hortaz, flexioaren aurkako

erresistentzia berdina da, gutxi gorabehera, oholaren noranzko guztietan (1.8. irudia).

1.8. irudia. Txirbil-ohola.


LANBIDE EKIMENA

50

Zuntz-oholak

Zuntz-ohol gogorrak

Zuraren edo bestelako egur-materialen zuntzez osaturik daude, eta horien dentsitatea 0,8 eta 1 g/cm3

bitartekoa izaten da. Itsasgarria eduki dezakete edo ez, fabrikatzeko erabiltzen den prozeduraren arabera.

Prozesua hezea bada, zuraren beraren substantzien bidez gauzatzen da. Prozesua lehorra bada, ordea,

itsasgarriak gehitzen dira. Honelako oholen lodiera ez da 5 mm-tik gorakoa izaten.

Dentsitate ertaineko zuntz-oholak

Erretxina sintetikoen edo bestelako itsasgarri egokien bidez aglomeraturik eta berotan prentsaturik

dauden zuntz lignozelulosikoek osaturik daude. Dentsitatea 600 eta 800 kg/m3 artekoa izaten da.

Zur eta porlanezko oholak

Presiopean fabrikatzen dira zuraren edo bestelako landare-materialen partikulekin, eta porlan hidrau-

likoaren bidez lotzen dira. Gehienetan gehigarriak eransten zaizkie.

Ohol mistoak

Zuretik eratorritako oholak konbinatuz lortzen dira. Erdian, gehienetan zurezkoa ez den materialez

egindako geruza edukitzen dute.

Ohol konposatua

Honako hauek ditu osagai:

Arima: beirazkoa, kortxo aglomeratuzkoa, bits sintetikozkoa edo gehienetan propietate isola-

tzaileak edota akustikoak izaten dituzten antzeko materialez egindakoa.

Aurpegiak: trasmailuan dauden xaflak, partikula-oholak edo arimari lekedaturiko zuntz-oholak.

Albeolo-ohola

Xafla uhindu edo kiribildua, taulatxoak, zuntzezko ohol mehea, papera edo kartoia dute oinarri eta

albeolo-egitura batek osaturik daude. Haien alderdiak trasmailuan eta arimari lekedaturik dauden zurezko

bi xafla izaten dira.


LANBIDE EKIMENA 51

33 EERRAABBIILLEERRAAKK

Altz

aria

k

Enko

frat

uak

Zoru

-oin

arria

k

Esta

lki-

oina

rria

k

Bar

ruko

ba

nake

tak

Esta

ldur

ak

Hab

e m

isto

en

fabr

ikaz

ioa

Egitu

rak

Ate

ak

Ohol mihiztatuak X — — — — X — — X

Listoi-arimadun oholak X — — — — X — — X

Listoi-oholak X X — — — X — — X

Ohol kontratxapatuak X X X X X X X X X

Ohol laminatuak X — — — — X X X —

Partikula-oholak X X X X X X — X X

OSB oholak — — X X X — X X —

Waferboard oholak — — X X X — — X —

Zuntz-ohol gogorrak X — — — — X — — X

MDF zuntz-oholak X — X X X X — — X

Zur eta porlanezko oholak — X X X

Ohol mistoak X


LANBIDE EKIMENA

52

44 BBAALLDDIINNTTZZAA--AAGGIIRRIIAA

4.1 Harrera obran Materiala obran hartzean, komenigarria izaten da honako egiaztapen hauek egitea:

Erabili den garraio-mota

Era trinkoan garraiatu behar dira oholak, pilatuta eta zumitzez eutsita. Ertzek kolperik ez hartzeko

moduan jarri behar dira kamioian, eta olanaz estali. Apainketa-erabileretarako badira, garraiatu bitartean

kolpeak hartu dituzten edo, apur bat bada ere, busti diren ohol guztiak atzera bota behar dira.

Neurriak eta eskuairaldeak

Neurriak eskatutakoak direla egiaztatu behar da. Ohol bakoitzerako neurri-tolerantziak dagozkien

kapituluetan daude adierazirik.

Garrantzi berezia dauka lodiera egiaztatzeak, lodieran hanpadura garrantzitsua izateak ohola estalki-

pean gordeta egon ez dela edo hezetu egin dela adieraz dezakeelako.

Oholaren izaera

Oholak eskatu diren motakoak eta barietatekoak direla egiaztatu behar da. Gainera, honako hauek

ere ikuskatu behar dira:

Kontratxapatuak

Partikulak

Zuntzak

Txirbilak

Kalitateei dagozkien markak egiaztatu behar dira:


Kanpoko erabilera estali gabea (WBP edo RAH)

Estalkipeko barruko erabilera (MR)

Barruko erabilera lehorra (INT)


LANBIDE EKIMENA 53

Ohiko partikula-oholak

Barruko erabilera lehorra: haren kolorea

Estalkipeko kanpoko erailera: berdea (hezetasunarekiko erresistente diren oholak)

Suaren kontra babestutako oholak: gorria

Zuntz-ohol gogorrak (ez da kalitaterik bereizten)

Dentsitate ertaineko zuntz-oholak:

Barruko erabilera lehorra: haren kolorea

Estalkipeko kanpoko erabilera: berdea (hezetasunarekiko erresistente diren oholak.

Suaren kontra babestutako oholak: gorria

Txirbil orientatuzko oholak

OSB/1: 25 mm zabal den zerrenda urdina

OSB/2: bi zerrenda urdin

OSB/3: 25 mm zabal den zerrenda zuria

OSB/4: bi zerrenda zuri

Itxura orokorra Onddoen erasoa dagoela adieraz dezaketen orban edo kolorazio arrarorik ez dela egiaztatu behar da.

Oholak kontratxapatuak direnean, ez aurpegietan ez ertzetan zulorik ez dela egiaztatu beharko da.

Horrelakorik izateak intsektu xilofagoen erasoa adieraziko luke.

Suaren kontra babestutako oholen kolorazioaren intentsitate-mailak (gorria) eta hezetasunarekiko

erresistente diren oholenak (berdea) ez du esan nahi tratamenduaren eraginkortasuna handiagoa edo

txikiagoa denik, kolorazioa fabrikazio-prozesuan eransten den pigmentazioaren ondoriozkoa baita. Bilte-

giratzeari buruzko daturik eman diezaguke, ordea, kolorazio horren intentsitate-graduak. Oso argiak diren

kolore gorriek edo berdeek, ohola eguzkitan biltegiraturik egon dela adieraz dezake (eguzkiaren eragina).

Hezetasuna

Zenbait erabileratan, eta zalantza izanez gero, interesgarria izaten da materiala hartzean oholek

duten hezetasuna egiaztatzea.

Azkar batean zehatz daiteke zein den hezetasun-edukia, xilohigrometroa erabilita.

Zehaztasuna handiagoa izan dadin nahi badugu, berriz, laginak bidali beharko genituzke laborategira.


LANBIDE EKIMENA

54

Dentsitatea

Oholaren propietate fisiko-mekanikoekin erabat lotuta dagoen parametroa da dentsitatea. Zalantza

izanez gero, lagina bidal daiteke laborategi espezializatu batera, dentsitatea zein den zehatz dezaten.

Dokumentazioa

Partidarekin batera doan dokumentazioan argi eta garbi jaso behar dira Proiektuaren Memorian

zehazturik dauden datuak.

Ondorengo kapituluetan, oholen deskribapenetan zehazten dira haien propietateak eta ezaugarriak.

Kalitate-zigiluak edo Markak

Nahitaezkoa ez bada ere, interesgarria izaten da oholek kalitate-zigilua edo marka izatea. Hala,

kanpoko erakunde batek bermatzen ditu oholen propietateak eta, gainera, fabrikatzaileak produkzioaren

eta fabrikazio-prozesuen autokontrola egiten duela adierazten du.

4.2 Obran jartzea

Biltegiratzea eta babesa

Oholek obran luzaroan biltegiraturik egon behar badute,

Eguzkiaren eta euriaren eraginetik babestu beharko dira.

Pila trinkoetan biltegiratu behar dira, arrastelen gainean, lurzoruarekin kontaktuan egon ez

daitezen.

Behar adina arrastel jarri behar da, oholak kopa ez daitezen.

Eguzkiaren eta euriaren eraginetik eta produktu kimikoen zipriztinetatik babestu behar dira.

EZ DA GOMENDAGARRIA OHOLAK KANPOAN BILTEGIRATZEA.

Eguraldia lehorra bada, gomendatzen da gehienez 3 egunez biltegiratzea kanpoan.

Honako hauek eragiten dituzte euriak eta eguzkiak :

Hanpadura garrantzitsuak, hiru norabideetan

Kopadurak

partikula-oholetan, zuntz-ohol gogorretan eta dentsitate ertaineko zuntz-oholetan.


LANBIDE EKIMENA 55

Obran jartzean, eguraldia euritsua bada, eta obrako sistemak oholak bustitzeko bide ematen badu

(batez ere estalkietarako erabiltzen direnean), aldi baterako babestu behar dira oholok, behin betiko estali

arte, plastikoak edo olanak erabilita. INOLA ERE EZ ZAIE AZALEKO ESTALDURARIK EMAN BEHAR

BUSTITA DAUDEN OHOLEI.

Atmosferako eragileen eragina oholen propietateen araberakoa da eta, batez ere, lekedatuaren ara-

berakoa (ohikoak, RAH edo hezetasunarekiko erresistenteak). Oro har, esan daiteke hezetasunarekiko

erresistenteak diren oholak kanpoan utz daitezkeela, inolako babesik gabe, gehien jota 8-10 orduz. RAH

ohol kontratxapatuek, obrak dirauen artean kanpoan badaude, ez dute inolako narriadurarik izango.

Ohiko gainerako oholek inoiz ere ez dute busti behar. GOMENDAGARRIA DA OHOLAK ERABILIKO

DIREN TOKIARI DAGOZKION BALDINTZETARA EGOKITZEA ALDEZ AURRETIK.


LANBIDE EKIMENA

56

55 KKAALLIITTAATTEE--MMAARRKKAAKK

Oholen AITIM kalitate-zigilua

Oholen alorrean, Espainian AITIM Kalitate-zigiluen kalitate-marka dago ezarritan. Ondoren dator

horien zerrenda.

2 zk. PARTIKULA-OHOLAK

3 zk. OHOL KONTRATXAPATUAK (RAH, I)

7 zk. OHOL BEREZIAK

7.1 zk. SUAREN KONTRA BABESTUTAKO PARTIKULA-OHOLAK

7.2 zk. HEZETASUNAREKIKO ERRESISTENTE DIREN PARTIKULA-OHOLAK

7.3 zk. SUAREN KONTRA BABESTUTAKO ZUNTZ-OHOL GOGORRAK

7.4 zk. HEZETASUNAREKIKO ERRESISTENTE DIREN DENTSITATE ERTAINEKO

ZUNTZ-OHOLAK

7.5 zk. SUAREN KONTRA BABESTUTAKO DENTSITATE ERTAINEKO ZUNTZ-OHOLAK

7.6. zk. SUAREN KONTRA BABESTUTAKO ETA HEZETASUNAREKIKO

ERRESISTENTEAK DIREN DENTSITATE ERTAINEKO ZUNTZ-OHOLAK

9 zk. ZUNTZ-OHOLAK

9.1 zk. ZUNTZ-OHOL GOGORRAK

9.2. zk. DENTSITATE ERTAINEKO ZUNTZ-OHOLAK

12 zk. OHOLEN FORMALDEHIDO-EDUKIA

12.1 zk. PARTIKULA-OHOLEN FORMALDEHIDO-EDUKIA

12.2 zk. DENTSITATE ERTAINEKO OHOLEN FORMALDEHIDO-EDUKIA

12.3 zk. HEZETASUNAREKIKO ERRESISTENTE DIREN DENTSITATE ERTAINEKO

OHOLEN FORMALDEHIDO-EDUKIA

13 zk. LISTOI-OHOLAK


LANBIDE EKIMENA 57

66 EESSTTAALLDDUURRAAKK

Partikula-oholak eta zuntz-oholak hobetzeko erabiltzen dira, gehien bat, estaldurak. Honela sailka

daitezke:

Zur naturalezko xaflak

Melaminaz blaitutako apaindura-paperak

Poliesterrezko laminatu apaingarriak

PVCzko laminatuak

Oholaren aurpegi biak estali beharko lirateke estaldura berdinarekin, oholean kopadura eragingo

luketen desorekak saihesteko.

6.1 Zur naturalezko xaflak

Desbiribilduta edo lauan ebakita lortutako eta 7 mm-tik beherako lodiera duten zurezko orri guztiak

hartzen dira zurezko xaflatzat. Printzipioz, espezie guztietatik lor daitezke zurezko xaflak.

6.2 Melaminaz blaitutako apaindura-paperak

Ohol aglomeratuen gainean honelako apaindura-paper blaituak jartzen dira, eta merkatuan ohol mela-

minatuak izenaz ezagunak dira.

Lehenbizi, papera inprimatzen da, zuraren egitura imitatuta, eta gero erretxinaz blaitzen da. Zuraren

azalean jartzen da —ohol aglomeratua izaten da gehienetan—, tartean kolarik jarri gabe; prentsatzean

izaten diren tenperatura altuek eta presioak ordezkatzen dute tarteko kola-geruza hori; izan ere, mela-

mina paperetik oholera iragazten da.

Motak

Akaberaren iraunkortasuna oso alderdi garrantzitsua da, eta sailkatzeko balio du. Euskarri gisa era-

biltzen den paperaren eta blaitzean ematen den erretxina-kopuruaren araberakoa da. Honako hauek

bereiz ditzakegu:

Melaminak

Pisu arin eta ertaineko apaindura-paperak


LANBIDE EKIMENA

58

Melaminak

Melaminen erretxinak erabiliz lortu den iraunkortasun-maila altua denez, produktu honen benetako

jatorria eta izena, papera hain zuzen, alde batera utzi dira.

Erabiltzen diren paperen pisua 80 eta 150 g/m2 bitartekoa izan ohi da. Erabil daitekeen erretxina-

kopurua, berriz, % 0 eta %60 bitartekoa.

Ohol melaminatuek azaleko erresistentzia daukate ezaugarri nagusi, eta oso erresistenteak dira irakiten

dagoen urak, likidoek, urradurek, inpaktuek eta atzaparkadek eragiten dituzten kalteekiko. Sukaldeetako,

bainugeletako eta logeletako altzarietarako eta higadura handiaren mende egongo diren altzarietarako

erabiltzen dira batik bat. Itxura laua eta hotza daukatenez, zur lakatuek ez bezalakoa, haien erabilera

mugatua da. Arazo hori, ordea, neurri batean behintzat zuzendu daiteke, zuraren egitura imitatzen duten

erliebedun ohol melaminatuak erabilita.

Pisu arin eta ertaineko paper apaingarriak

Paperen pisua 50 eta 80 g/m2 bitartekoa izaten da ertainetan, eta 50 g/m2-tik beherakoa, berriz,

arinetan.

Pisu handirik ez dutenez, malguak dira berez; horri esker, azkarrago ijezten dira. Horrezaz gain, erraz

inprimatzen direnez, oso kalitate onak lor daitezke.

Urraduraren eta atzaparkaden aurkako erresistentzia altzarien industrian erabili ahal izatekoa baino

txikiagoa da.

Oso erretxina-geruza fin batez babesten dira lehenbizi paperak eta, gero, laka-akabera ematen zaie.

Horrela, kanpoko kalte mekanikoekiko erresistentzia handitzen da. Blaitze horrek dakartzan onurak era-

biltzen den erretxina-motaren eta kopuruaren araberakoak dira neurri handi batean. Horrelako tratamen-

duen ostean, % 30 areagotzen da, gutxi gorabehera, paperaren pisua, eta errematerako tratamenduen

eraginez, berriz, 10 g/m2 inguru. Azkenean daukaten pisua 65 g/m2 izaten da, gutxi gorabehera, honela

banatuta: paperak, 40 g/m2; erretxinak, 15 g/m2; eta akaberak, 10 g/m2.

Egokitzapenak – erabilerak

Erabilera-eremuak altzarigintza guztia biltzen du bere baitara. Horrezaz gain, eraikuntzarako estal-

durak, autobusetako zoruak eta abar ere hartzen ditu.


LANBIDE EKIMENA 59

Propietateak

Ohol melaminatuaren azaleko propietateak.

Urradurarekiko eta marratzearekiko erresistentzia

Ur-lurrunarekiko erresistentzia

Tenperaturarekiko erresistentzia

Zigarrokinen brasarekiko erresistentzia

Argiaren eraginaren ziozko horitzearekiko erresistentzia

Azido eta baseekiko eta etxeetan erabili ohi diren produktu guztiekiko erresistentzia

Erraz garbitzen da

Talka gogorrekiko erresistentzia

Blaitze-panel lisoak erabil daitezke, edota zura imitatzen dutenak nahiz fantasiakoak. Alderdi bakoi-

tzeko paperen pisua oso ezberdina ez izatea komeni da, bestela desorekak gerta daitezke eta.

6.3 PVCzko laminatuak

PVCzko edo binilo poliklorurozko laminatuak honako hauen nahaste homogeneoen bidez lortzen dira:

Erretxina (PVC)

Egonkortzaileak (erretxina, transformatu bitartean, babestu egiten dute, eta azido klorhidrikoa

askatzea saihesten dute),

Lubrifikatzaileak, errazago transformatzeko,

Lamina erako produktu malguak lortu nahi direnean eransten diren plastifikatzaileak.

Bestelako hainbat produktu ere erants daiteke: kargak, pigmentuak, kolpeen eta inpaktuen

aurkako eragileak, argitarako egonkortzaileak, su-babesak, eta abar.

Erabilerak – egokitzapenak

Merkeago diren eta gaur egun nonahi erabiltzen diren estaldurak daudenez, honelako laminen era-

bilera mugatu egin da, eta sektore-erabilera zehatzagoetara eraman:

Musika-altzariak

Telebista-kutxak

Altzarien atzeko aldeak, barruko aldeak, alboak eta aurrealdeak

Moldurak eta profilak

Ertzak

Ate moldeatuak


LANBIDE EKIMENA

60

Propietateak

PVCk dituen mugen artean, honako hau nabarmentzen da: material termoplastikoa da 75 eta 85 ºC

bitartean, eta deformagarria, berriz, 140 eta 160 ºC bitartean. Horregatik, sentikorra da zigarroen

sugarrarekiko eta adierazi diren tenperaturetatik gorako tenperaturak hartzen dituzten sukalde-

aparatuekiko kontaktuan.

Solidoa eta iraunkorra da.

Ez du urarekiko eta eragile kimikoekiko sentikortasunik, ezta ura beroa denean, edo ur-lurruna

denean ere.

Erresistentzia ona dauka inpaktuekiko eta argiarekiko.

Gainazal beroa dauka.

Zaharkitzearen eta marraketaren aurkako erresistentzia ona.

Garbigarria da, eta erresistentea etxean erabili ohi diren garbiketa-produktuekiko.

6.4 Poliesterrezko laminatuak

Poliesterrezko laminatu apaingarriak zuntz-materialezko geruza batek edo gehiagok (papera, adibidez)

osatzen dituzte. Geruza horiek poliester ez-saturatuzko erretxinetan blaiturik egoten dira, eta gaineko

geruza bernizezkoa izaten dute, material berekoa. Beroaren eta katalizatzaileen bidez gogortzen dira.

Hona hemen egituraren eskema:

Berniza

Poliesterrezko erretxinaz blaituriko paper apaingarria

Poliesterrezko erretxinaz blaituriko sendotze-paperak

Atzealde lixatua

a) Poliesterrezko erretxinaz eginda dago berniza, eta gardena da. Horrela, erabat ikus daiteke hurrengo

geruzaren diseinua, paper apaingarria, alegia.

b) Kolore batekoa izan daiteke paper apaingarria edo, bestela, dekorazioa inprima dakioke, zu-

raren diseinukoa edo fantasiazkoa. Poliesterrezko erretxinaz blaituta egoten da. Pisua 60 eta

150 g/cm2 bitartekoa da.

c) Sendotzeko paperen egitekoa da lodiera nahi adina areagotzea. Paper-geruza gehiago edo

gutxiago erabiltzen da horretarako, lodiera ezberdinekoak. Pisua 80 eta 250 g/cm2 bitartekoa

izaten da. Tonua, berriz, zuritik hasi eta marroi ilunera bitartekoa izan daiteke, paper apainga-

rriaren diseinuaren arabera. Poliesterrezko erretxinaz blaituta egoten dira.

d) Apainketarako ez den alderdia lixaturik egoten da, euskarrira hobeto atxiki ahal izateko.


LANBIDE EKIMENA 61

Honako hauek dira laminatuen fabrikazioan erabiltzen diren lehengaiak: paperak eta poliesterrezko

eta estirenozko erretxinak.

Erabilerak

Gainxaflatu laua Gainazal laua duten euskarriak laminatu apaingarriarekin estaltzen dira. Partikula-oholak, zuntz-oholak

edo kontratxapatuak izan daitezke euskarriak. Zenbait prozedura erabil daiteke: hotzeko prentsaketa,

plater beroen prentsa, prentsaketa jarraitua...

Urea-lekedak, PVAC dutenak, kontaktuko lekedak eta abar erabiltzen dira.

Kopadurak saihesteko, euskarriaren alderdi biak estaltzea gomendatzen da, sandwich simetrikoa izateko.

Gainxaflatu kurboa Ertzak aldez aurretik biribildurik dituzten euskarriak laminatuez estaltzean datza postkonformazioa.

Horrela, ertzak ere laminatu berdinaz estalita geratuko dira.

Oinarrizko etapa batzuk gauzatu behar dira postkonformazioan.

Oso erraza da poliesterrezko laminatuak erabilita postkonformazioa gauzatzea. Aise lortzen da 5 mm-ko

erradioa;, 120–130 ºC-ko tenperatura gomendatzen da. PVAC motako kola (zuria) erabiltzen da, nahizko

azkarra, eta arrabolaz nahiz pistolaz eman daiteke.

Propietateak

Malgutasuna. Kurba nabarmenak dituzten diseinuak egiteko bide ematen du. Honako hauek dira

20 ºC-tan kurbatura-erradioak:

Lodiera, 0,8 mm: 80 mm.

Lodiera, 0,4 mm: 16 mm.

Postkonformazio-gaitasuna berezko ezaugarri dute poliesterrezko erretxinek . Poliester gogortuak,

100 ºC inguruan berotuz gero, nolabaiteko plastikotasuna lortzen du urtu ez arren, hau da, molda-

garri samar bihurtzen da. Denbora igarota ere, poliesterrak ez du galtzen gaitasun hori.

Itxura eta ukiera beroak dira, poliester-erretxinaren eroankortasun termikoa baxua delako.

Erresistentea da orbanekiko, eta erraz garbitzen da.

Distiratsua da.

Ezaugarri horiez gain, azterlanak egiten ari dira, elastikotasun-moduluaren eta trakzioarekiko

erresistentziaren balioak finkatzeko.


LANBIDE EKIMENA

62

Ezaugarriak – Saiakuntzak

53.491/2 Arau-proiektuan definitzen dira laminatu hauek sailkatzen dituzten ezaugarriak:

Urradurekiko erresistentzia

Irakiten dagoen uretan murgiltzearekiko erresistentzia

Bero lehorrarekiko erresistentzia, 180 ºC

Neurrien egonkortasuna tenperatura altuetan

Neurrien egonkortasuna 20 ºC-an

Talkarekiko erresistentzia

Pitzadurekiko erresistentzia

Barcol gogortasuna

Orbanekiko erresistentzia

Argitasunean egotearen ziozko kolore-aldaketekiko erresistentzia

Postkonformazio-saiakuntzak

Anpuluak eratzearekiko erresistentzia

Ur-lurrunarekiko erresistentzia


Trakzioarekiko erresistentzia

Distira

77 AARRAAUUDDIIAA

UNE 56.433 plastikoak. Zurezko partikula-ohol melaminizatuak. 1. zatia: Zehaztapenak. 2. zatia:

Saiakuntza-metodoak.

UNE 56.173. Goi-presioko laminatu apaingarriak (HPL). Erretxina termo-egonkorrak oinarri dituzten

xaflak. 1. zatia: Zehaztapenak. 2. zatia: Ezaugarrien zehaztapena.

UNE 53.491 Plastikoak. Poliesterrezko laminatu apaingarriak. 2. zatia: Ezaugarrien zehaztapena.

EN 438-1, UNE 56.173 bezalakoa.


LANBIDE EKIMENA 63

88 HHOORRNNIITTZZAAIILLEEAAKK

ALBERCH, S.A. Mataroko errepidea, 27

179 Posta-kutxa

08910 Badalona. Bartzelona

Tel.: 93 3894200

Faxa: 93 3894442

Zurezko oholen biltegia eta hornikuntza. Enkofratzeko oholen fabrikazioa.

CANTISA, S.A. Maestro Serrano kalea, 11

46920 Mislata. Valentzia

Tel.: 96 3792823

Faxa: 96 3503665

Estalduren fabrikazioa:

1. mota: Zur naturalezko ertzak biribilkitan eta zerrendatan. Lodiera: 04, mm-tik 6 mm-ra. Aka-

berak: euskarriarekin, lixatuak, aurrekolatuak eta bernizatuak.

2. mota: Zur naturalezko ertzak sustrai-biribilkietan eta zaina zeharka dutela.

3. mota: PVCzko ertzak, kalandran eta estrusioan; 0,4 eta 3 mm bitarteko lodiera.

4. mota: Ertz sintetikoak geruza bakarrean eta melaminan.

CASCO NOBEL, S.A. Cap Roca Industrialdea

08100 Martorelles. Bartzelona

Tel.: 93 5706108

Faxa: 93 5706080

Ohol aglomeratuen estaldurarako paper blaituaren fabrikazioa:

1. mota: Swedorit

2. mota: Swedofoil

3. mota: Swedoedge

INTERBON, S.A. Castañares auzoa, z.g.

09199 Burgos

Tel.: 947 484900

Faxa: 947 483713

Oholen estalduren fabrikazioa:

1. mota: Laminatu apaingarria


LANBIDE EKIMENA

64

KIMMENE SCHAUMAN WOOD Comunidad de Madrid etorbidea, 35 bis

Burgo Sol eraikina. 36-37 bulegoak

28230 Las Rozas. Madril.

Tel.: 91 6377182

Faxa: 91 6372563

Zurezko oholen fabrikazioa oro har, laminatuak eta altzarietarako osagaiak

MADERAS GAMIZ ZUÑIGA, S.A. Ordezkaria: Martin Cariñana García

Los Arcos kalea, 8 eta 9 (Aireportuko pistaren ondoan)

46940 Manises. Valentzia

Tel.: 96 1544253

Xafla finen fabrikazioa eta hornikuntza: haritza, pagoa, lizarra, gaztainondoa, intxaurrondoa, gereziondoa...

RAMOS TANARRO Antonio López, 64

28019 Madril

Tel.: 91 5696660 / 91 5695639

Faxa: 91 5696660

Estalduren hornikuntza

1. mota: Zur naturalezko xaflak

2. mota: Melaminak

LANBIDE EKIMENA

65

LLIISSTTOOII--OOHHOOLLAAKK

11 DDEEFFIINNIIZZIIOOAA

Luzera berdineko nahiz ezberdineko listoiek, elkarren artean itsasgarri baten bidez lotuta, osatzen

dituzte listoi-oholak. Ohol bakoitzeko listoiek lodiera eta zabalera berdinak izaten dituzte.


Honako hauek dira listoi-oholen erabilera ohikoenak:

Enkofratuak

Altzarigintza

33 MMOOTTAAKK

Listoi-oholak hainbat irizpideren arabera sailka daitezke:

Kokalekuaren arabera

Barrurako listoi-oholak

Erdikanporako listoi-oholak

Kanporako listoi-oholak


LANBIDE EKIMENA

66

Azalaren egoeraren arabera

Adabegidunak edo adabegirik gabeak

Lixatuak edo lixatu gabeak

Estaliak edo estali gabeak

Listoien arteko elementudunak edo elementurik gabeak

Zurezko xaflak, eta abar

Listoien loturaren arabera

Buruen lotura

Buru-loturarik gabeak

Buru-loturadunak

Buru zapala edo topekakoa

Horztun lotura duen burua

Ertzen lotura

Zapala edo topekakoa

Horztun loturaduna

44 MMAATTEERRIIAALLAAKK

Honako hauek dira produktua osatzen duten materialak:

Zurezko listoiak

Itsasgarriak

Estaldurak

4.1 Zurezko listoiak

Edozein espezieren zura erabil daiteke. Espainian gehien bat saltzen diren oholak intsinis pinuaz eta

itsas pinuaz fabrikatutakoak dira.

Zur trinkoz egindako errektangelu-ebakidurako pieza prismatikoak dira zurezko listoiak. Ebakidura-

neurriak, gehienetan, 40 mm x 120 mm baino txikiagoak izaten dira. Listoiaren lodiera oholaren lodie-

raren berdina da.


LANBIDE EKIMENA 67

4.2 Itsasgarriak

Oholaren ezaugarriak eta propietateak zein diren kontuan hartuta, honako itsasgarri hauek erabil

daitezke:

Melamina-formola

Polibinil azetatoa

55 NNEEUURRRRIIAAKK

1. Honako hauek dira neurririk ohikoenak:

Luzera: 970, 1.000, 1.970 edo 2.000 mm

Zabalera: 500 mm

Lodiera: 27,22 mm

2. Neurriekiko tolerantziak:

Lodiera: ohol lixatuetan, + 0,3 eta – 0,2 mm

Luzera: ± 5 mm, oholen luzera 2.500 mm-koa edo handiagoa denean. ± 2 mm, oholen luzera

2.500 mm-tik beherakoa denean

Zabalera: ± 2 mm

66 PPRROOPPIIEETTAATTEEAAKK

6.1 Barruko listoi-oholen propietateak

Ondoren, barrurako listoi-oholen propietateak bilduko ditugu. Ohol horiek bakarrik dute UNE araudia.

Hezetasuna

Oholak, bidaltzen denean, % 12 ± 2ko hezetasuna izan dezake. Biltegiratzeko eta garraiatzeko

baldintzen arabera, aldatu egin daiteke hezetasun-edukia.

Dentsitatea

Zurezko listoiak egiteko erabili den zuraren espezieari dagokiona (hezetasun-edukia % 12 delarik

neurtuta).


LANBIDE EKIMENA

68

Neurrien egonkortasuna

Erabilitako zur-espezieari dagokiona.

Eroankortasun termikoa


Isolamendu akustikoa


Suarekiko portaera

Berotze-ahalmena

Erabilitako zur-espezieari dagokiona (4.000 kcal/kg inguru).


Erabilitako zur-espezieari dagokiona (M-3 edo M-4).

Suaren kontra babesteko tratamenduak egiteko aukera dago.

Sugarren abiadura

Erabilitako zur-espezieari dagokiona (0,36-0,55 mm/min).

Propietateak

Xurgatzea

% 20 (UNE 56.776 arauaren arabera).

Hanpadura

Hala lodieran nola itsaspen-lineekiko norabide perpendikularrean, % 3 da gehienezko balioa

(56.776 UNE).

Esfortzu ebakitzailearekiko erresistentzia

Oholaren lodiera edozein delarik ere, 8,5 N/mm2 baino handiagoa izan beharko du (lekeda-linean

hautsiz gero, gainazaleko zuraren % 50ek behintzat itsatsirik geratu beharko du) (56.777 UNE).


LANBIDE EKIMENA 69


7.1 Listoi-oholen aitim kalitate-zigilua

AITIM Kalitate-zigilu sortu berria da Espainian dagoen kalitate-marka bakarra, eta barrurako oholei

aplika dakieke.

Fabrikatzailearen autokontrolerako prozedura bat eta laborategian saiakuntzak egiteko urteko bi ikus-

kapen exijitzen ditu.

UNE arauekin bat etorrita gauzatu behar dira saiakuntzak, eta honako alderdi hauek ebaluatzen dira:

Neurriak

Dentsitatea

Hezetasun-edukia

Ur-xurgapena eta hanpadura

Itsasgarri-lineen erresistentzia

88 AARRAAUUDDIIAA

56.770 UNE. Listoi-oholak. Definizioa, sailkapena eta terminologia.

56.771 UNE. Listoi-oholak. Probeten ebaketa eta saiakuntzen emaitzen ebaluaketa.

56.772 UNE. Listoi-oholak. Probeten neurrien finkapena.

56.773 UNE. Listoi-oholak. Oholen neurrien finkapena. Lodieraren, luzeraren eta zabaleraren finkapena.

56.774 UNE. Listoi-oholak. Dentsitatearen finkapena.

56.775 UNE. Listoi-oholak. Hezetasun-edukiaren finkapena.

56.776 UNE. Listoi-oholak. Erabateko murgilketaren ziozko ur-xurgapenaren eta hanpaduraren finkapena.

56.777 (1) UNE. Listoi-oholak. Lekeda-lineen erresistentziaren finkapena. 1. zatia: Esfortzu ebakitzaileare-

kiko erresistentzia.

56.777 (2) UNE. Listoi-oholak. Lekeda-lineen erresistentziaren finkapena. 2. zatia: Uretan murgildu ondo-

rengo erresistentzia.

56.777 (3) UNE. Listoi-oholak. Lekeda-lineen erresistentziaren finkapena. 3. zatia: Zaharkitze-zikloaren

ondorengo erresistentzia.

56.779 UNE. Listoi-oholak. Zehaztapenak. 1. zatia: Barruan erabiltzeko oholak.


LANBIDE EKIMENA

70



179 Posta-kutxa


Tel.: 93 3894200

Faxa: 93 3894442

Izei-ohol lekedatuen biltegia eta hornikuntza.

ETORKI KOOP. Murga Industrialdea, 16

01479 Murga Aiara. Araba

Tel.: 945 399072

Faxa: 945 399223

Intsinis pinuaren fabrikazioa zurezko listoi-oholetarako

FINANCIERA MADERERA, S.A. A Coruña-Tuy errepidea, 57 km

15700 Santiago

A Coruña

Tel.: 981 580055

Faxa: 981 572760

Zurezko listoi-oholen fabrikazioa:

1. mota: Enkofratua

2. mota: Apaingarria

3. mota: Erretilu finkoak

4. mota: Brikolajea

KIMMENE SCHAUMAN WOOD Kontratxapatu bereziak

Comunidad de Madrid etorbidea, 35 bis



Zurezko listoi-oholen fabrikazioa.


LANBIDE EKIMENA 71

MADERAS BETANZOS, S.A. Gaztelako errepidea, z.g.

15300 Betanzos. A Coruña

Tel.: 981 770906

Faxa: 981 771812

Zurezko listoi-oholen fabrikazioa.

MADERAS SORIANO, S.A. Bayas Industrialdea. C-P 32 kalea

09200 Miranda de Ebro. Burgos

Tel.: 947 310903

Faxa: 947 330642

Zurezko listoi-oholen hornikuntza.

1. mota: Enkofratua

2. mota: Dekorazioa

3. mota: Altzariak


28019 Madril

Tel.: 91 5696660 / 91 5695639

Faxa: 91 5696660

Zurezko listoi-oholen hornikuntza

LANBIDE EKIMENA

72

OOHHOOLL

KKOONNTTRRAATTXXAAPPAATTUUAAKK


Zurezko xaflek osatzen dituzte ohol kontratxapatuak; zurezko xaflak kolatzen dira, elkarren ondoko bi

xaflen zuntzek jakineko angelu bat, 90º-koa gehienetan, osatzeko moduan.

Honako hauek definitzen dute ohol kontratxapatua:

Erabilitako zur-espeziea edo espezie-taldea

Erabilitako zurezko xaflen kalitatea. Gehienetan, aurpegiaren eta kontraaurpegiaren kalitatea

baino ez da zehazten, baina zenbait erabileratan barruko xaflen kalitatea ere zehaztu behar

izaten da

Kolatze-mota


Estalki-ohola eta diafragma

Habeartea eta solairuen diafragma

Hormen itxitura eta diafragma

Barruko banaketak, tabikeak

Habe mistoen fabrikazioa (T bikoitzeko habexkak, ohol-arimadunak)


LANBIDE EKIMENA 73

Estaldurak

Enkofratuak

Altzarigintza

Kamioien zamaketa-kaxak

Autobusen zoruak

Egitura-erabileretan, berebiziko materiala da, erresistentzia handia, propietate uniformeak eta pisu

arina dituelako.

33 MMOOTTAAKK Europan gehien erabiltzen den sailkapena (EN 314.2) erabilera-tokiari dagokio (kolatze-mota):

Estali gabeko kanpoko giroan (WBP eta BR)

Estalkipeko kanpoko giroan (erdikanpokoa, MR)

Barruko giro lehorrean (INT)

Gainera, honako hauek aintzat harturik sailka daitezke oholak:

Fabrikazioaren ezaugarriak

Propietate mekanikoak

Azalaren egoera: lixatu gabe, lixaturik, erdierremataturik, estalirik (xafla apaingarriak, estaldura

plastikoak, paper blaitua)

Errematerako gaitasuna

Iparramerikan, erabileraren arabera, honela sailkatzen dira:

Itsasokoak

Apaingarriak

Lurzoruko euskarriak

Enkofratuak

Egiturakoak

Barrurako kolatuak, kanporako itsasgarriekin

Kanporako bereziak

Estaliak

Eta gainera, hauek ere zehazten dira:

Oholaren graduazioa bi letrekin izendatzen da. Letra horiek aurpegiaren eta kontraaurpe-

giaren xaflen sailkapenei dagozkie (adibidez, N-N ohola)

Barruko xaflen gutxieneko kalitatea

Alaren itxura


LANBIDE EKIMENA

74

Finlandiako oholak sailkatzeko, aurpegian eta kontraaurpegian erabiltzen diren xaflen kalitateen konbi-

nazioa hartzen da aintzat. Honako hauek dira xaflen kalitateak, akatsen arabera:

Urkirako: A, B, BB eta WG.

Koniferoetarako: E, I II, III eta IV.

Hala, B/BB ohol batek, aurpegian B kalitateko xafla edukiko luke eta kontraaurpegian, berriz, BB

kalitatekoa. Honela sailkatzen dira Finlandiako oholak:

Urki-zurarentzat:

A/A B/B S/S BB/BB WG/WG

A/B B/S S/BB BB/WG

A/S B/BB S/WG

A/BB B/WG

A/WG

Konifero-zurarentzat:

E/E I/I II/II III/III IV/IV

E/I I/II II/III III/IV

E/II I/III II/IV

E/III I/IV

E/IV

44 EERRAABBIILLIITTAAKKOO MMAATTEERRIIAALLAAKK Honako hauek dira fabrikazioan erabiltzen diren materialak:

Zurezko xaflak

Itsasgarriak

Estaldurak

4.1 Zurezko xaflak

Espezieak

Zur-espezie gehienak zabalgarriak dira, eta ohol kontratxapatuak fabrikatzeko erabil daitezke.

Espainian ohol kontratxapatuak saldu ohi dira, espezie hauetako egur finen xaflekin birxaflatuak:

Pagoa

Intxaurrondoa


LANBIDE EKIMENA 75

Haritza

Makala

Pinu gorria

Intsinis pinua

Urkia (Finlandia)

Oregon pinua (AEB eta Kanada)

Tropikalak: okumea, enberoa, mansonia, mongoy-a, mukaly-a, perigota, samba, sapelia eta ukola.

Xaflen kalitatea

Akatsen presentziaren eta ugaritasunaren arabera sailkatzen da xaflen kalitatea (adabegiei begiratzen

zaie batez ere).

Herrialdea zein den, sailkapenerako arauak ere aldatu egiten dira. Iparramerikan, hauxe da xaflen

sailkapena: N, A, B, C eta D; Finlandian, urkientzat, honako hau: A, B, S, BB eta WG, eta koniferoentzat,

berriz, beste hau: E, I, II, II eta IV.

4.2 Itsasgarriak

Oholaren ezaugarrien eta propietateen arabera, itsasgarri hauek erabil daitezke:

Urea-formola (barruko aldeetarako)

Fenol formaldehidoa (kanpoko aldeetarako)

4.3 Estaldurak

Honako hauek erabil daitezke estaldura gisa:

Zurezko xafla apaingarriak

Estaldura plastikoak

Erretxina sintetikoetan blaituriko papera

Pintura

Beira-zuntzez sendoturikoak

Eranskin mineralak dituztenak

Metalezko xafladunak


LANBIDE EKIMENA

76

55 NNEEUURRRRIIAAKK

Sarrien erabiltzen diren neurriak 122 x 244 cm dira. Lodiera, berriz, 4 eta 30 mm bitartekoa izaten

da. Xafla-kopurua beti da bakoitia, 3tik 24ra bitartekoa.

Neurrien tolerantzia

Luzeran eta zabaleran: ± 3,5 mm

Lodieran (e lodiera izendatua)

− Lixatuak:

+ (0,2 + 0,03e) mm

(0,4 + 0,03e) mm

0,6 mm, gehien jota

− Lixatu gabeak:

± (0,8 + 0,03e) mm

1 mm gehien jota, e<= 12 mm denean)

edo 1,5 mm gehien jota, e> 12 mm denean


LANBIDE EKIMENA 77


Propietateen uniformetasuna eta pisu arina ditu ezaugarri nagusi ohol kontratxapatuak.

Zurak zuntzaren noranzkoan dituen propietateak zuntzarekiko noranzko perpendikularrean baino

askoz hobeak izaten dira. Ohol kontratxapatuan, bi noranzkoetan dauzkan propietateak berdinduz doaz,

xafla-kopurua gehitu ahala.

Kanpoko aldeko xaflen zuntzaren noranzkoaren arabera (paraleloa edo perpendikularra) zehatz

daitezke oholen propietate mekanikoak.

6.1 Hezetasun-edukia

Ohol kontratxapatuek, bidaltzen direnean, 10 ± % 2ko hezetasuna eduki behar dute. Hezetasun-

eduki hori aldatu egin daiteke, biltegiratzearen eta garraioaren baldintzen arabera.

6.2 Dentsitatea

Dentsitatea, espeziearen araberakoa bada ere, oro har 550 kg/m3-koa dela esan daiteke gutxi gora-

beherako kalkuluetarako.

Xaflak egiteko erabili den espezieari dagokiona izango da dentsitatea (% 12ko hezetasun-edukian

neurturik). Oholak osatzeko espezieak nahasten baldin badira, laborategian multzorako zehaztu den balioa

hartzen da oinarritzat, hezetasun-edukia % 12 izaki.

6.3 Neurrien egonkortasuna

Produktu hau oso egonkorra da neurriei dagokienez; izan ere, aldameneko xaflek murriztu egiten dute

zuntzarekiko noranzko perpendikularrean uzkurtzeko edo dilatatzeko joera, zuntz kontratxapatuaren

noranzkoa baitute.

Orientaziorako datu orokor gisa, ohol kontratxapatuaren hezetasun-edukia % 7tik % 20ra aldaratzen

denean, kalkulatzen da zuntzaren noranzkoan (oholaren luzera) % 0,18ko espantsioa gertatzen dela, eta

zuntzarekiko noranzko perpendikularrean (oholaren zabalera), berriz, % 0,27koa.


LANBIDE EKIMENA

78

6.4 Eroankortasun termikoa

Xaflak lortzeko erabili den espezieari dagokiona izango da eroankortasun termikoa. Oholak osatzeko

espezieak nahasten direnean, dentsitate berdina duen zurari dagokion balioa hartzen da oinarritzat.

Gutxi gorabeherako kalkuluetarako, oro har balio hauek har daitezke aintzat:

Dentsitatea 350 – 450 kg/m3 bitartekoa = 0,10 kcal/mh ºC

Dentsitatea 450 – 600 kg/m3 bitartekoa = 0,13 kcal/mh ºC


Aireko zaraten aurkako isolamendu akustikoa, 30 mm-ko lodiera duten ohol kontratxapatuetarako,

27 dbA ingurukoa izaten da.

6.6 Suarekiko portaera

Bero-ahalmena: zur trinkoarena adinakoa, 4000 kcal/kg, gutxi gorabehera.

Suarekiko erreakzioa: lodieraren arabera sailkatzen da, eta M-4 (14 mm-tik beherako lodiera)

edo M-3 (14 mm-tik gorako lodiera) izan daiteke.

Suaren kontra babesteko tratamenduak erabil daitezke.

Sugarren abiadura: ikatza egiten den lehenbiziko 3 minutuak alde batera utzita, 0,55 mm/min

ingurukoa dela kalkula daiteke.

6.7 Flexioarekiko erresistentzia eta elastikotasun-modulua

Zurak flexioarekiko erresistentzia handiagoa dauka zuntzaren noranzkoan noranzko perpendiku-

arrean baino. Ohol kontratxapatuak flexioarekiko daukan erresistentzia kontuan hartzeko modukoa da,

zuntzarekiko noranzko perpendikularrean ere (zur trinkoari dagokiona baino 2 aldiz handiagoa, gutxi

gorabehera).

Gaur egun indarrean dauden UNE arauek ez dute ohol kontratxapatuen saiakuntzarako metodorik

edo zehaztapenik aipatzen. Gabezia hori betetzeko, arau amerikarrak (ASTM), ingelesak (BS) edo

frantziarrak (AFNOR) erabili ohi dira. Hurrengo urteetan, ordea, gabezia hori desagertu egingo da,

saiakuntzarako eta zehaztapenetarako EN arau europarrak egiten ari baitira.

Parametro horien balio zehatza laborategietan lortzen da, EN 310 arauarekin bat etorrita oholaren

saiakuntzak eginez.


LANBIDE EKIMENA 79

Ondoko 1. Taulan ageri dira hainbat oholen flexioarekiko erresistentziaren eta elastikotasun-moduluaren

orientazio-balioak, hezetasun-edukia % 12 eta % 15 bitartekoa dela eta 3–5 xaflaz fabrikaturik daudenean.

Zur-espeziea Oregon Pinua

Itsas pinua

Intsinis pinua

Urkia

Flexioarekiko erresistentzia

(tentsio onargarriak)

zuntzarekiko paraleloa

zuntzarekiko perpendikularra

17

11

13

10

13

10

18

10


zuntzarekiko paraleloa

zuntzarekiko perpendikularra

12.000

7.700

7.000

4.000

8.000

5.000

10.000

4.000

Unitateak N/mm2-tan

6.1. taula. Flexioaren aurkako erresistentzia eta elastikotasun-modulua. Gutxi gorabeherako balioak.

Nahikoa kurbadura-erradio txikiaz tolesteko gaitasuna dauka ohol kontratxapatuak inolako kalterik

jasan gabe.

Ohol kontratxapatuari ertz guztietan eusten zaionean, “plaka” efektua lortzen da. Zama ia modu uni-

formean banatzen da oholaren bi noranzkoetan.

6.8 Beste propietate batzuk

Torlojuak eta iltzeak errotik ateratzen direnean erakusten dituen propietateak bikainak dira, ez baita

pitzadurarik gertatzen.

6.9 Egitura-erabilerak

Egituren kalkulua egitean, ebakidura ez-osoaren metodoa erabiltzen da. Metodo horrek oholaren

erresistentzia kalkulatzen du, esfortzuarekiko (trakzioa edo konpresioa) paraleloan antolatzen diren

xaflak edo baoarekiko paraleloan orientatzen diren xaflak (flexioa) ez besterik kontuan harturik.


LANBIDE EKIMENA

80


AITIM Kalitate-zigilua, APA zigilua (American Plywood Association).

AITIM Kalitate-zigilua edukitzeko, fabrikatzaileak autokontrolerako prozedura bat egin behar du, eta

urtean bi ikuskapen egiten dira. Ikuskapen horietan laginak biltzen dira, laborategian saiakuntzak egiteko.

UNE arauekin bat etorrita gauzatzen dira saiakuntzak, eta honako alderdi hauek ebaluatzen dira:

Neurriak

Kolatzea

AITIM Kalitate-zigilua argitaratu berria den EN europar araudiari egokituko zaio luze gabe.

APA Kalitate-zigiluak, bere aldetik, AITIM Zigiluaren antzera funtzionatzen du, baina, kasu honetan,

araudi iparamerikarra erabiltzen da.

88 AARRAAUUDDIIAA

56.703 UNE Zurezko ohol kontratxapatuak. Terminologiaren definizioa.

56.704 UNE Zurezko ohol kontratxapatuak. Alderdien araberako sailkapena.

56.705 (1) UNE Zurezko ohol kontratxapatuak. Kolatze-saiakuntzak. Laginketa. Sailkapena.

56.705 (2) UNE Zurezko ohol kontratxapatuak. Kolatze-saiakuntzak. Saiakuntza fisikoa.

56.706 UNE Zurezko ohol kontratxapatuak. Neurriak.

56.718 UNE Zurezko ohol kontratxapatuak. Itsasontzigintzaren alorreko erabilera.

310 EN Zuretik eratorritako oholak. Elastikotasun-moduluaren zehaztapena flexioan eta flexioarekiko

erresistentzia.

EN 313-1. Ohol kontratxapatuak. Sailkapena.

EN 313-2 Ohol kontratxapatuak. Terminologia.

EN 314-1 Ohol kontratxapatuak. Kolatzearen kalitatea. 1. zatia: Saiakuntza-metodoak.

EN 314-2 Ohol kontratxapatuak. Kolatzearen kalitatea. 2. zatia: Zehaztapenak.

EN 315 Ohol kontratxapatuak. Tolerantziak neurrietan.


LANBIDE EKIMENA 81


Plywood. Its manufacture and uses.

Egilea eta argitaletxea, TRADA. Londres, 1972. 44 orr.

“Ohol kontratxapatuaren propietateen, fabrikazio-prozesuaren, erabiltzen diren itsasgarrien eta merka-

turatzen diren moten deskribapena”.

Plywood. Manufacturing practices.

Egilea: Richard F. Baldwin. Miller Argital. Freeman Publications, San Francisco, 1981. 326 orr.

“Ekoizpen-prozesuaren deskribapena: xaflak lortzea, xaflak lehortzea eta oholen fabrikazioa”.

The uses and applications of finnish birch playwood, blockboard and laminboard in housing.

Egilea eta argitaletxea, Plywood Development Association. Londres, 1970. 33 orr.

“Propietateen, gainazalaren tratamenduen eta eraikuntzarako erabileren deskribapena: estaldurak,

zoruak, habeen fabrikazioa eta abar”.

U.S. Product Standard PS 1 – 83 Tableros contrachapados con la marca APA para su utilización en la construcción y en aplicaciones industriales.

Egilea eta argitaletxea, AITIM. Madril, 1990. 80 orr.

“PS 1-83 arau amerikarraren itzulpena. Iparramerikako ohol kontratxapatuen sailkapena eta mota

guztiak deskribatzen dira”.

Plywood. Properties, design and construction.

Egilea: Nelson S. Perkings. Douglas Fir Plywood Association argitaletxea. Washington, 1962. 132 orr.

“Ohol kontratxapatuen propietateen deskribapena. Egituren kalkulua eta diseinua eta teoria-adibideak”.

Le contraplaqué exterieur CTB – X dans la construction.

Egilea eta argitaletxea, CTB. Paris, 1977. 85 orr.

“Ideia orokorrak eta ohol kontratxapatuen motak, haien propietateak, obran jartzeko arau orokorrak

eta eraikuntzako erabilerak”.


LANBIDE EKIMENA

82

Documentación técnica de la APA sobre tableros contrachapados.

Egilea eta argitaletxea, APA. Washington, zenbait urtetan.

“Hainbat liburuxka tekniko Iparramerikako ohol kontratxapatuen propietateei eta erabilerei buruz”.

Curso de construcción en la madera. Estructuras mixtas, Rehabilitación, Carpintería. Capítulo 1 “Los tableros de madera en la construcción”.

Egilea: Juan Ignacio Fernández Golfín. COAM argitaletxea. Madril, 1989. 118 orr.

“Eraikuntzan erabiltzen diren ohol-moten propietateak”.

Guía práctica para el empleo del tablero contrachapado en encofrados.

Egilea: R. Puig. AITIM Argitaletxea. Madril, 1965. 45 orr.

“CTBren argitalpen frantziarraren itzulpena”.

Empleo del tablero contrachapado “exterior”.

Egilea: R. Puig. AITIM argitaletxea. Madril, 1970. 52 orr.

“CTBren argitalpen frantziarraren itzulpena”.

COFI Exterior playwood for concrete formwork. Reference and design manual.

Egilea eta argitaletxea, COFI. Vancouver, Kanada, 1989. 34 orr.

“Enkofratuetarako erabiltzen diren ohol kontratxapatuen kalkulua eta diseinua”.


LANBIDE EKIMENA 83


ALBERCH, S.A.

Mataroko errepidea, 27

179 Posta-kutxa


tel.: 93 389 42 00

faxa: 93 389 44 42

Ohol kontratxapatuen biltegia eta hornikuntza:

1. mota: Egiturak

2. mota: Apaindura

3. mota: Enkofratuak

3. mota: Karrozeriak

AMERICAN PLYWOOD ASSOCIATION-APA

Juan Alvarez Mendizabal kalea 3, 3. D

28008 MADRIL

tel.: 91 542 72 50

faxa: 91 542 61 23

Iparramerikako ohol kontratxapatuen hedapenerako bulegoa.

ANGEL DE LA ORDEN-MASOVA, S.A.

Madrilgo errepidea, z.g.

42005 SORIA

tel.: 975 22 60 61

faxa: 975 22 86 26

Ohol kontratxapatuen hornikuntza:

1. mota: Egiturak

2. mota: Apaindura



LANBIDE EKIMENA

84

COMEXVAL, S.A.

Conde Trenor kalea, 4

46003 Valentzia

tel.: 96 391 62 00

faxa: 96 391 75 55

Ohol kontratxapatuen fabrikazioa:

1. mota: Egiturak

2. mota: Apaindura



COMPAÑÍA INSULAR MERCANTIL, S.A.

Mare de Deu de la Victoria kalea, 1

07008 Palma

tel.: 971 27 18 50

faxa: 971 24 47 74

Ohol kontratxapatuen hornikuntza.

FINANCIERA MADERERA, S.A.

A Coruña - Tuy errepidea, 57 km

15700 Santiago

tel.: 981 58 00 55

faxa: 981 57 27 60


1. mota: Egiturak


3. mota: Apaindura



LANBIDE EKIMENA 85

GABARRO HERMANOS, S.A.

Torre Romeuko errepidea, z.g.

08202 Sabadell. Bartzelona

tel.: 93 726 19 11

faxa: 93 726 07 61


1. mota: Enkofratuak, aldamioak, egiturak eta apaindurak

2. mota: Karrozeriak eta itsasontziak

3. mota: Altzariak, trokelak, parketa, suaren kontra babestua, erabilera bereziak

INTERNATIONAL PAPER

(ESPAÑA), S.L.

Muntaner kalea, 200. 7. teilatupea

08036 Bartzelona

tel.: 93 209 45 22

faxa: 93 209 47 43


1. mota: Egiturak

2. mota: Apaindurak

3. mota: Enkofratua

KYMMENE SCHAUMAN WOOD

Comunidad de Madrid etorbidea, 35 bis



Tel.: 91 6377182

Faxa: 91 6372563

Ohol kontratxapatuen fabrikazioa (**):

1. mota: Enkofratua, aldamioak, egiturak eta apaindurak

2. mota: karrozeriak, itsasontziak

3. mota: altzariak, trokelak, parketa, suaren kontra babestua, erabilera bereziak


LANBIDE EKIMENA

86

MADERAS DE LLODIO, S.A.L.

Alzarrate, 1

01400 Laudio. Araba

tel.: 94 672 01 00/52 16

faxa: 94 672 05 81


1. mota: Egiturak(*)

2. mota: Enkofratuak (*)

MADERAS DEL NOROESTE, S.A.

San Pedroko errepidea, 298-300

15405 Ferrol. A Coruña

tel.: 981 31 61 00

faxa: 981 32 81 54


1. mota: Egiturak

2. mota: Apaindura


MADERAS GARNICA, S.A.

Berceoko bidea, z.g.

26320 Baños de Río Tobías. Errioxa

tel.: 941 37 44 00

faxa: 941 37 41 84

Makalezko ohol kontratxapatuen fabrikazioa:

1. mota: Barnealde ekologikoak (I) (*)

2. mota: Altzariak (*)


LANBIDE EKIMENA 87

MADERAS SORIANO, S.A.

Bayas industrialdea. C-P, 32.


tel.: 947 31 09 03

faxa: 947 33 06 42

Lodiera guztietako ohol kontratxapatuen hornikuntza:

1. mota: Apaindura


3. mota: Altzariak

PRODEMA, S.A.

San Miguel auzoa, 9

20250 Legorreta. Gipuzkoa

tel.: 943 80 62 26/47

faxa: 943 80 61 50

Erresistentzia handiko ohol kontratxapatuen fabrikazioa:

1. mota: Zoruak, hormak, sabaiak

2. mota: Estalkiak eta kanpoko aldeko fatxadak


28019 Madril

tel.: 91 569 66 60/56 39

faxa: 91 569 66 60


1. mota: Apaindura

2. mota: Barruko aldeak

3. mota: Kanpoko aldeak

4. mota: Aeronautika


6. mota: Trokelak


LANBIDE EKIMENA

88

SALENA IBERICA, S.A. - ISOROY

Constati industrialdea C/B 21 – 22 partzelak

43120 Constanti. Tarragona

tel.: 977 29 65 15

faxa: 977 29 65 16


1. mota: Egiturak (*)

2. mota: Apaindura (*)


(*) AITIM Kalitate-zigilua

(**) ISO 9002 arauaren araberako Kalitate-zigilua

LANBIDE EKIMENA

89

PPAARRTTIIKKUULLAA--OOHHOOLLAAKK


Zurezko edo bestelako egur-materialezko partikulek osatzen dituzte partikula-oholak; elkarren artean

itsasgarriaren eta presioaren bidez aglomeratzen dira.

Partikula-ohola eta ohol aglomeratua sinonimoak dira. Izendapen zuzena “zurezko partikulen ohol

aglomeratua” da, baina aurreko bi izenak ezagunagoak dira.


Ateen fabrikazioa

Altzarien fabrikazioa

Altzari banatzaileak eta manparak

Estalkien oinarria


Hormen bikoizketa

Sabai aizunak

Aurrefabrikatuak

Zoruen oinarria

Enkofratuak

Kaxa-habeak edo kasetoiak

Errodapiak, zokaloak, eta abar.


LANBIDE EKIMENA

90

33 MMOOTTAAKK

1. Partikula-oholak sailkatzeko, azalaren akaberan oinarritu gaitezke:

Partikula-ohol biluzia

Partikula-ohol estalia

Azalaren itxura hobetu zaion partikula-ohola da. Itxura hobetzeko, honako hauek erabil daitezke:

Zurezko xaflak


PVCzko laminatuak

Paper apaingarri blaituak: dentsitate arineko eta ertaineko paperak, melaminez blaituak

Lakak

Bernizak

2. Ohol biluziak, gainera, hartzen dituzten tratamendu berezien arabera ere sailka daitezke:

Hezetasunarekiko erresistenteak diren partikula-oholak

Honelako oholei lehen “hidrofugo” zeritzen, baina gaur egun, berriz, hezetasunarekiko erre-

sistenteak direla esaten da.

Partikula-ohol hauen hezetasunarekiko portaera hobetuta dago. Kolatzeak uraren eraginare-

kiko daukan erresistentzia neurtzeko, uretan murgildu ondoren, oholaren aurpegiekiko trakzio

perpendikularrarekiko erresistentzia erabiltzen da. Honelako oholetan, zaharkitze azelera-

tuaren proba egin ostean trakzioarekiko erresistentzia eta hanpadura hobeak izaten dira

ohiko partikulez osatuta dauden oholenak baino.

Oholen hezetasun-edukia % 18tik gorakoa ez izateko baldintza higrotermikoak daudenean

erabiltzen dira. Ur-zipriztinak izateko arriskua dagoenean, berriz, azala babestea gomendatzen

da (melamina-paperak, pinturak, eta abar).

Ohola hezetasunarekiko erresistentea izateak ez du esan nahi behar den moduko babes

gabe aire zabalean utz daitekeenik.

Honelako oholek tonu berdexka izaten dute.

Suaren kontra babestutako Partikula-ohola

Partikula-ohol hauen suarekiko portaera hobetuta dago. Ohiko partikula-oholen propietate

fisiko-mekaniko berdinak dituzte.

Ohiko partikula-oholek M-4 (14 mm-tik beherako lodiera) edo M-3 (14 mm-tik gorako lodiera)

sailkapena edukitzen dute.


LANBIDE EKIMENA 91

Suaren kontra masan babestutako partikula-oholek honako sailkapen hauek eduki ditzakete:

− M-1: Ez-suharberak

− M-2: Nekez suhar daitezkeenak

− M-3: Suhartzeko nolabaiteko aukera dutenak

Kolorazio gorria izaten dute honelako oholek.

Formaldehidoen jakineko edukia duten partikula-oholak

Honelako partikula-oholek, ohola erabat lehorra denean, formaldehido-eduki hau izaten

dute HCHO mg/100 g-ko proportzioan:

− E-1 <= 10

− E-2 <= 30

− E-3<= 45

− E-4<= 100

Hezetasunarekiko erresistenteak diren eta suaren kontra babestutako partikula-ohol mistoak

Honelako partikula-oholetan hobetuta izaten da hezetasunarekiko eta suarekiko portaera.

Hezetasunarekiko erresistenteak diren eta formaldehido-eduki baxua duten partikula-ohol mistoak

Honelako partikula-oholetan, hezetasunarekiko portaera hobetuta dago eta formaldehido-edukia

zehaztutako balioen artekoa da.

Eragile biologikoen aurkako tratamendua duten partikula-oholak

Honelako partikula-oholek hobetuta dute eragile biologikoekiko portaera (intsektu xilofagoak,

onddo xilofagoak, termitak, eta abar).

Oholak % 18-20tik gorako hezetasun-edukia hartu badezake, honelako oholak erabiltzea

gomendatzen da.

Ohol hauen kolorazioa urdina da.

3. Europar araudi berriak —zirriborro-fasean dago— honela sailkatuko ditu oholak, erabileraren arabera:

Erabilera orokorretarako oholak

Giro lehorreko barnealdeetan erabiltzeko oholak (altzariak barne)

Eraikuntzan erabiltzeko oholak:

− Giro lehorrerako

− Giro hezerako

Ohol bereziak:

− Prestazio altuko egitura-oholak

− Eraso biologikoekiko erresistentzia hobetu zaien oholak

− Suaren kontra babestutako oholak

− Isolamendu akustikorako oholak

− Beste zenbait


LANBIDE EKIMENA

92


Honako hauek dira fabrikazioan esku hartzen duten materialak:

Zur-partikulak

Itsasgarriak

Estaldurak

Gehigarriak

4.1 Zur-partikulak

Zur-partikulen formak eta neurriek eragin handia daukate oholaren propietateetan. Erabiltzen diren

partikulen luzeraren eta lodieraren arteko erlazioa 60 eta 120 bitartekoa izaten da. Esperimentuen bidez

partikuletarako neurri onenak honako hauek direla ondorioztatu da, eta argibide gisa jasotzen dira hemen:

Kanpoko geruzak: lodiera 0,10 – 0,3 mm

luzera 10,00 – 20,0 mm

zabalera 3,00 – 6,0 mm

Barruko geruzak: lodiera 0,30 – 0,5 mm

luzera 10,00 – 20,0 mm

zabalera 3,00 – 6,0 mm

Partikulak lortzeko Espainian gehien erabiltzen diren espezieak pinuak diren arren, makala, eukaliptoa

eta abar ere erabiltzen dira.

4.2 Itsasgarriak

Oholaren ezaugarrien eta propietateen arabera, honako itsasgarri hauek erabil daitezke:

Urea – formola

Urea – melamina – formola

Fenola – formaldehidoa


LANBIDE EKIMENA 93

4.3 Gainazalen egoera

Honako gainazal hauek erabil daitezke partikula-ohola hornitzeko:

Lixatu gabeak

Lixatuak

Melamina bi aurpegietan dutenak

Melamina aurpegietako batean dutenak

Xafla sintetiko bernizagarriak

Xafla sintetiko bernizatuak

Paper lakatuak

Hainbat zuren xafla naturalez birxaflatuak

Fenol-paperak

Altzairuzko edo kobrezko xaflez birxaflatuak

4.4 Gehigarriak

Fabrikazio-prozesuan, propietateetako batzuk hobetzeko, partikula-oholei eransten zaizkien produktu

kimikoak dira. Honako hauek dira gehien erabiltzen diren gehigarriak:

Argizariak, hezetasuna gehiago aldaratzeko

Suaren kontrako babesa duten produktuak

Produktu intsektizidak

Produktu fungizidak

Gogortzaileak

Ohol-motak partikulak oholaren lodieran antolatzeko moduaren arabera:

Homogeneoa: geruza bakarra

Lodiera guztian forma eta ezaugarri berdineko partikulez osatuta daudenak (4.1a irudia).

Geruza anitzekoa = Geruza anizkunak

Partikulen forma eta ezaugarriak ezberdinak dira geruzaren arabera, baina homogeneoak geruza

bakoitzean; oholaren lodieran barrena eta lodieran egitura simetrikoa osatzen dute. Hiru geruza dituena

da ezagunena, aurpegiko bi geruzak eta arima den beste batek osatzen dutena (4.1b irudia).


LANBIDE EKIMENA

94

Partikulen banaketa jarraitua

Partikulen forma eta ezaugarriak oholaren lodieran barrena era jarraituan eta simetrikoan aldatzen

dira (4.1c irudia).

4.1. irudia. Partikula-oholen motak, partikulen banaketaren arabera.


LANBIDE EKIMENA 95

55 NNEEUURRRRIIAAKK

5.1 Luzera, zabalera eta lodiera

Barietate handia dago luzerari (2.050 mm-tik hasi eta 4.880 mm-raino), zabalerari (1.220 mm-tik

2.500 mm-raino) eta lodierari (2,5 mm-tik 40 mm-raino) dagokienez.

Luzera eta zabalera ohikoenak hauexek dira: 2,44 x 2,05; 4,88 x 2,05; 3,66 x 1,83 m; lodieretarako,

berriz, honako hauek: 16, 19, 22 eta 30 mm.

Informazio gehiago nahi izanez gero, direktorioan ageri diren fabrikatzaileei egin dakieke kontsulta.

Gaur egun merkatuan dauden zatikagailuak erabilita, edonolako zabalera eta luzera lor daiteke,

hasierako formatuaren arabera. Fabrikatzaile batzuek jadanik zatikaturik ematen dituzte oholak.

5.2 Tolerantziak (UNE 56.715)

Luzeran, ± 5 mm, luzerak 2.550 mm-koak edo handiagoak direnean, perpendikulartasun-akatsei

egozten zaizkien desbideratzeak barne. Luzerak 2.550 mm-tik beherakoak direnean, berriz, ± 2.

Zabaleran, ± 2 mm, perpendikulartasun-akatsei egozten zaizkien desbideratzeak barne.

Lodieran, ± 0,3 mm ohol lixatuak eta estaliak direnean, eta ± 0,75 mm, berriz, lixatu gabeko oholak

izanez gero.


LANBIDE EKIMENA

96



Partikula-oholen hezetasun-edukiak, bidaltzen direnean, 9 ± % 2koa izan behar du, urarekiko erre-

sistentzia duten partikula-oholak direnean salbu; horrelakoetan, 9 ± % 3koa izan behar du. Hezetasun-

eduki hori aldatu egiten da biltegiratzeko eta garraiatzeko baldintzen arabera.

6.2 Dentsitatea

Oso aldakorra izan daiteke dentsitatea, eta 250 – 280 kg/m3 bitartekoa izaten da.

Eraikuntzan erabiltzen diren partikula-oholen dentsitateak gutxienez 550 kg/m3 izan behar du.


Partikula-oholek zuraren izaera higroskopikoari eusten diote eta, horregatik, hezetasun-edukiak ingu-

runeko baldintza termikoekiko orekan irautera jotzen du. Hori horrela, neurriak aldatzen dira luzerari,

zabalerari eta lodierari dagokienez. Ohola kontrako baldintza higrotermikoen mende egongo dela aurre-

ikusten denean edo neurrien egonkortasun handiagoa behar denean, hezetasunarekiko erresistentzia

duten partikula-oholak erabiltzea gomendatzen da.

Hezetasun-edukian izan daitezkeen aldaketek eragin ditzaketen arazoak saiheste aldera, mekanizatu

egin beharko litzateke ohola, eta azken erabilerari dagokion hezetasun-edukia duela landu.


Oholaren dentsitatearen araberako eroankortasun termikoen balioak daude bildurik 4.1. taulan.

DENTSITATEA kg/m3

EROANKORTASUN TERMIKOAREN KOEFIZIENTEA kcal/mh ºC

800 – 600 0,16

600 – 500 0,13

500 – 400 0,11

400 – 300 0,09

4.1. taula. Partikula-oholen eroankortasun termikoa.


LANBIDE EKIMENA 97


Oholaren dentsitatearen araberako isolamendu akustikoen balioak daude bildurik 4.2. taulan.

LODIERA mm-tan

ISOLAMENDU AKUSTIKO NORMALIZATUA dbA

10 – 16 25

17 – 22 26

22 – 30 27

4.2. taula. Partikula-oholen isolamendu akustikoa.


Berotze-ahalmena: aldagarritzat hartzen da; M-4 ohol sailkatuentzat 4.100 kcal/kg-tik hasi

eta M-1entzako 1.900 kcal/kg-ra bitartean.

Suarekiko erreakzioa: Lodieraren arabera sailkatzen dira; M-4 (14 mm-tik beherako lodiera)

edo M-3 (14 mm-tik gorako lodiera).

Suaren kontra babesteko tratamenduak erabil daitezke.

Sugarren abiadura: ikatza sortzen den lehenbiziko 3 minutuak alde batera utzita, 0,53 mm/min.

6.7 Propietate mekanikoak

Honako ezaugarri eta propietate hauek azaltzen dira tauletan, lodieraren arabera, partikula-oholetarako

eta urarekiko erresistenteak diren partikula-oholetarako:

neurrien tolerantzia

hezetasun-edukia

neurrien aldaketak (xurgapena, hanpadura)

aurpegiekiko perpendikularra den trakzioarekiko erresistentzia

flexioarekiko erresistentzia

elastikotasun-modulua

Oharra: erresistentziaren balioak hausturaren batez besteko balioak dira.


LANBIDE EKIMENA

98

LODIERA-TARTEAK EZAUGARRIAK UNIT.

8<l<=13 13<l<=20 20<l<=25 25<l<=32 34<l<=40 40<l<=60

Lodiera izendatua

Eskuairaldea:

Luzera

Zabalera

mm

l ± 0,3 mm

± 5 mm baldin eta lu >= 2.550 mm ± 2 mm baldin eta lu >= 2.550 mm ± 2 mm-ra

Hezetasuna % % 9 ± 2

Neurrien aldaketak:

Hanpadura Xurgatzea

% %

<= % 6 <= % 35

Aurpegiekiko trakzio perpendikularra

N/cm2 >=40 >=35 >=30 >=20 >=20 —


N/mm2 >=20 >=18 >=16 >=12 >=10 —

Elastikotasun-modulua N/mm2 >=3.200 >=2.800 >=2.500 >=2.200 >=1.800 —

4.3. taula. Partikula-oholen propietateak (UNE 56.714)

LODIERA-TARTEAK EZAUGARRIAK UNIT.

8<l<=13 13<l<=16 16<l<=20 20<l<=25 25<l<=32 32<l<=40

Lodiera izendatua mm ± 0,4 mm ± 0,4 mm ± 0,4 mm ± 0,5 mm ± 0,5 mm ± 0,5 mm

Hezetasuna % % 9 ± 3

Neurrien aldaketak:

Hanpadura Xurgatzea

% %

>= 8 >= 35

>= 6 >= 35

>= 6 >= 35

>= 6 >= 35

>= 6 >= 35

>= 6 >= 35


N/cm2 >=50 >=50 >=50 >=50 >=40 >= 35


N/mm2 >=22 >=22 >=19 >=17 >=14 >= 12

Elastikotasun-modulua N/mm2 >=3.200 >=2.800 >=2.800 >=2.500 >=2.200 >= 1.800


N/cm2 >=30 >=30 >=25 >=20 >=15 >=15

Lodiera-hanpadura % < 8 < 8 < 8 < 8 < 8 < 8

4.4. taula. Urarekiko erresistente diren partikula-oholen propietateak


LANBIDE EKIMENA 99

6.8 Europako arau berriek ezarriko dituzten propietateak

Oholei buruzko Europako arauak (EN) oraindik onetsi gabe dauden arren, egoki iritzi diogu arau-

proiektuen zehaztapenak ondorengo tauletara biltzeari. Ez dugu uste aldaketa edo aldakuntza askorik

izango denik baina, hala ere, ondoren ageri diren datuak kontuz eraili behar ditugu arau horiek onartzen

ez diren bitartean:

4.5. taula: Partikula-ohol guztietarako zehaztapen orokorrak (EN 312-1)

4.6. taula: Ingurune lehorrean erabiltzekoak diren erabilera orokorreko oholen zehaztapenak

(EN 312-2)

4.7. taula: Barrualdeetan erabiltzekoak diren (altzariak barne) oholen zehaztapenak (EN 312-3)

4.8. taula: Ingurune lehorreko oholen zehaztapenak (EN 312-4)

4.9. taula: Ingurune hezeetako egituretan erabiltzekoak diren oholen zehaztapenak (EN 312-5)

4.10. taula: Egitura-erabileretarako prestazio altuko oholen zehaztapenak (EN 312-6)

EZAUGARRIA Saiakuntza-metodoa Zehaztapenak

Neurri izendatuen tolerantzia

Lodiera (lixaturik) ohol berean eta ohol artean

Lodiera (lixatu gabe) ohol berean eta ohol artean

Luzera eta zabalera

EN-324-1

± 0,3 mm

-0,3 mm +1,7 mm

± 5 mm

Ertzen zuzenaren tolerantzia EN 324-2 1,5 mm/m

Eskuairaldearen tolerantzia EN 324-2 2 mm/m

Hezetasun-edukia EN 322 % 5-13

Dentsitate-aldaketa oholaren baitan EN 323 ± % 10

Edukia formaldehidoan (zulatzailearen balioa)

1. motakoa

2. motakoa

EN 120

<= 8mg/100 g

> 8 mg/100 g

<= 30 mg/ 100 g

4.5. taula. Partikula-ohol guztietarako zehaztapen orokorrak.


LANBIDE EKIMENA

100

ZEHAZTAPENAK

Lodiera-tartea (izendatua, mm-tan) PROPIETATEA UNITATEA

3<l<=6 6<l<=13 3<l<=20 20<l<=25 25<l<=32 32<l<=40 40<l


N/mm2 14 12,5 11,5 10 8,5 7 5,5


N/mm2 0,31 0,28 0,24 0,20 0,17 0,14 0,14

4.6. taula. Ingurune lehorrerako erabilera orokorreko oholen zehaztapenak.

ZEHAZTAPENAK

Lodiera-tartea (izendatua, mm-tan) PROPIETATEA UNIT.

3<l<=4 4<l<=6 6<l<=13 13<l<=20 20<l<=25 25<l<=32 32<l<=40 40<l


N/mm2 13 15 14 13 11,5 10 8,5 7

Elastikotasun-modulua flexioan N/mm2 1.800 1.950 1.800 1.600 1.500 1.350 1.200 1.050

Trakzio perpendikularra N/mm2 0,45 0,45 0,40 0,35 0,30 0,25 0,20 0,20

Azala erauztea N/mm2 0,8 0,8 0,8 0,8 0,8 0,8 0,8 0,8

4.7. taula. Barruko aldeetarako oholentzako (altzariak barne) betekizunak ingurune lehorrerako.


LANBIDE EKIMENA 101

ZEHAZTAPENAK Lodiera-tartea (izendatua, mm-tan) PROPIETATEA UNIT. Saiakuntza-

metodoa 3-4 4<l<=6 6<l<=13 13<l<=20 20<l<=25 25<l<=32 32<l<=40 40<l

Flexioarekiko

erresistentzia N/mm2 EN 310 15 17 17 15 13 11 9 7

Elastikotasun-

modulua

flexioan N/mm2 EN310 1.950 2.200 2.300 2.150 1.900 1.700 1.500 1.200

Trakzio

perpendikularra N/m2 EN319 0,45 0,45 0,40 0,35 0,30 0,30 0,20 0,20

Hanpadura

lodieran % EN317 23 19 16 15 15 15 14 14

4.8. taula. Ingurune lehorreko egituretarako oholen zehaztapenak.

ZEHAZTAPENAK Lodiera-tartea (izendatua, mm-tan) PROPIETATEA UNIT.

3-4 4<l<=6 6<l<=13 13<l<=20 20<l<=25 25<l<=32 32<l<=40 40<l

Flexioarekiko

erresistentzia N/mm2 20 19 18 16 14 12 10 9

Elastikotasun-

modulua flexioan N/mm2 2.550 2.550 2.550 2.400 2.150 1.900 1.700 1.550

Trakzio

perpendikularra N/m2 0,50 0,50 0,45 0,45 0,40 0,35 0,30 0,25

Hanpadura

lodieran % 13 12 11 10 10 10 9 9

4.9. taula. Ingurune hezeko egituretarako oholen zehaztapenak.

ZEHAZTAPENAK

Lodiera-tartea (izendatua, mm-tan) PROPIETATEA UNITATEA

6<l<=13 13<l<=20 20<l<=25 25<l<=32 32<l<=40 40<l

Flexioarekiko

erresistentzia N/mm2 20 18 16 15 14 12


flexioan N/mm2 3.150 3.000 2.550 2.400 2.200 2.050

Trakzio

perpendikularra N/mm2 0,60 0,50 0,40 0,35 0,30 0,25

Hanpadura lodieran % 15 14 14 14 13 13

4.10. taula. Egituretan erabiltzeko prestazio handiko oholen zehaztapenak.


LANBIDE EKIMENA

102

77 KKAALLIITTAATTEE--MMAARRKKAAKK AITIM KALITATE-ZIGILUAK

Partikula-oholak

Suaren kontra babestutako partikula-oholak

Hezetasunarekiko erresistente diren partikula-oholak

Formaldehido-eduki baxua duten partikula-oholak

AITIM kalitate-zigiluak fabrikatzailearen autokontroleko prozedura bat eta laborategian saiakuntzak

egiteko urteko bi ikuskapen exijitzen ditu.

UNE arauekin bat etorrita gauzatzen dira saiakuntzak, eta honako alderdi hauek ebaluatu behar dira:

Dentsitatea

Hezetasun-edukia

Flexioarekiko erresistentzia eta elastikotasun-modulua

Aurpegiekiko perpendikularra den trakzioarekiko erresistentzia

Erabateko murgilketaren ondoriozko ur-xurgapena eta hanpadura

Formaldehido-edukia


Iltzeen eta torlojuen erauzketarekiko erresistentzia


Hezetasunarekiko erresistentzia


LANBIDE EKIMENA 103

88 AARRAAUUDDIIAA

8.1 Erabilerei buruzko araudia

UNE 56.716 Partikula-oholak. Kolatzearen erresistentzia urarekiko hainbat tenperaturatan. Sailkapena.

UNE 56.724 Partikula-oholak. Sailkapena eta kontrola formaldehido-edukiaren arabera.

UNE 56.747 Partikula-oholak. Suaren kontra babestutako partikula-oholak T-313. Ezaugarri fisiko-

mekanikoak.

UNE 56.749 Estalkien oinarri gisa erabiltzeko partikula-oholak.

UNE 56.750 Enkofratuetan erabiltzeko partikula-oholak.

UNE 56.751 Barruko banaketetan erabiltzeko partikula-oholak.

UNE 56.752 Partikula-oholak, zoruen oinarri gisa erabiltzeko zehaztapenak.

8.2 Saiakuntzen araudia

UNE 56.708 Partikula-oholak. Saiakuntzarako probetak prestatzea.

UNE 56.709 Partikula-oholak. Saiakuntzak. Pisu espezifikoaren zehaztapena.

UNE 56.710 Partikula-oholak. Saiakuntzak. Hezetasunaren zehaztapena.

UNE 56.711 Partikula-oholak. Saiakuntzak. Flexioarekiko erresistentziaren eta elastikotasun-moduluaren

zehaztapena.

UNE 56.712 Partikula-oholak. Saiakuntzak. Aurpegiekiko trakzio perpendikularrarekiko erresistentziaren

zehaztapena.

UNE 56.713 Partikula-oholak. Saiakuntzak. Uretan erabat murgiltzearen ondoriozko hanpaduraren eta

xurgatzearen zehaztapena.

UNE 56.717 Partikula-oholak. Saiakuntzak. Ur beroaren eraginaren ondoren aurpegiekiko trakzio

perpendikularrarekiko erresistentziaren zehaztapena.

UNE 56.723 Partikula-oholak. Formaldehido-edukiaren zehaztapena. “Zulatzailearena” erauzpen

bidezko metodoa.

UNE 56.725 Partikula-oholak. Formaldehido-emisioaren zehaztapena baldintza zehatzetan.

Formaldehido-emisioaren metodoa.

UNE 56.746 Partikula-oholak. Oholak duen hezetasunarekiko erresistentziaren zehaztapena. T 313

metodoaren bidez azeleratutako zaharkitze-proba.


LANBIDE EKIMENA

104

UNE 56.753 Partikula-oholak. Saiakuntzak. Neurrien egonkortasunaren zehaztapena hezetasun-

aldaketen aurrean.

UNE 56.754 Partikula-oholak. Saiakuntzak. Talkarekiko erresistentziaren zehaztapena.

UNE 56.755 Partikula-oholak. Saiakuntzak. Torlojuak erauztearekiko erresistentziaren zehaztapena.

UNE 56.756 Partikula-oholak. Saiakuntzak. Iltzeak erauztearekiko erresistentzia.

8.3 Araudi lagungarria

UNE 56.714 Partikula-oholak. Ohiko oholak. Ezaugarri fisiko-mekanikoak.

UNE 56.715 Partikula-oholak. Neurriak.

UNE 56.707 Partikula-oholak. Definizioak. Sailkapena.

UNE 56.748 Partikula-oholak. Kolorazioa.

8.4 Europako arauak EN 120 Zuretik eratorritako oholak. Formaldehido-edukiaren zehaztapena. “Zulatzailearena” erauzpen-

metodoa.

EN 309 Partikula-oholak. Definizioa eta sailkapena.

EN 310 Zuretik eratorritako oholak. Flexioko elastikotasun-moduluaren eta flexioarekiko erresistentziaren

zehaztapena.

EN 311 Partikula-oholak. Azala erauztearekiko erresistentzia. Saiakuntza--metodoa.

EN 317 Partikula-oholak eta zuntz-oholak. Lodiera-hanpaduraren zehaztapena, uretan murgildu ondoren.

EN 319 Partikula-oholak eta zuntz-oholak. Oholaren planoarekiko trakzio perpendikularrarekiko erre-

sistentziaren zehaztapena.

EN 322 Zuretik eratorritako oholak. Hezetasun-edukiaren zehaztapena.

EN 323 Zuretik eratorritako oholak. Dentsitatearen zehaztapena.

EN 324-1 Zuretik eratorritako oholak. Oholen neurrien zehaztapena. 1. zatia: Lodieraren, zabaleraren

eta luzeraren zehaztapena.

EN 324-2 Zuretik eratorritako oholak. Oholen neurrien zehaztapena. 2. zatia: Eskuairaldearen eta ertzen

zuzenaren zehaztapena.

EN 325 Zuretik eratorritako oholak. Probeten neurrien zehaztapena.


LANBIDE EKIMENA 105

99 BBIIBBLLIIOOGGRRAAFFIIAA Tecnología de tableros de partículas

Egileak: Walter Ginzel eta César Peraza

Argitaletxea: MAPA – Instituto Forestal de Investigación y Experiencias, 1966

185 orr.

“Partikula-oholen fabrikazioaren, ekoizpenaren kontrolaren eta oholen aukeraketaren eta erabileraren

deskribapena”.

El tablero aglomerado en la construcción

Egileak: J. Grau, A. Verd, Mª V. Gutiérrez Guitian.

Argitaletxea: ODITA, 1979

221 orr.

“Ohol aglomeratuaren erabilerak eraikuntzan: tabikeak, zoruak, sabaiak, estalkiak, kanpoko hormak,

prefabrikazio arina. Eraikuntzako ohol aglomeratuari buruzko informazio teknikoa”.

Estudio general de aplicaciones del tablero aglomerado de madera en la construcción

Egilea: Joaquín Grau Enguix


98 orr.

“Ohol aglomeratuaren erabilerak eraikuntzan: tabikeak, zoruak, sabaiak, estalkiak, kanpoko hormak,

prefabrikazio arina. Eraikuntzako ohol aglomeratuari buruzko eraikuntzako informazio teknikoa”.

El tablero aglomerado de madera en cerramientos

Egilea: J.I. Fdez. Golfin


32 orr.

“Ohol aglomeratuaren erabilera itxituretan”.

El tablero aglomerado de madera hidrófugo en encofrados y base de cubiertas

Egilea eta argitaletxea: ODITA, 1985

44 orr.

“Ohol aglomeratuaren erabilera enkofratuetan eta estalkien oinarri gisa”.


LANBIDE EKIMENA

106

El tablero aglomerado de madera como base de suelos

Argitaletxea: ODITA.

“Ohol aglomeratuen erabilera zoruen oinarri gisa”.

Particleboard Volume 1: Materials, Volume 2: Technology

Egilea: A. A. Moslemi

Argitaletxea: Southern Illinois University Press, 1974

1. aleak: 244 orr.

2. aleak: 244 orr.

“Partikula-oholen fabrikazioan erabiltzen diren teknologiaren eta materialen deskribapena”

Modern particleboard & Dry-process fiberboard Manufacturing

Egilea: Thomas M. Maloney

Argitaletxea: Miller Freeman Publications, 1977

672 orr.

“Ekoizpen-prozesuen, erabiltzen diren ekipoen, itsasgarrien eta gehigarrien deskribapena”.

Zurezko eraikuntzari buruzko ikastaroa. Egitura mistoak, Birgaikuntza, Zurgintza. 1. kapitulua “Zurezko oholak eraikuntzan”

Egilea: Juan Ignacio Fernandez Golfin

Argitaletxea: COAM, Madril, 1989

1. kap., 118 orr.


Comportamiento reológico del tablero de partículas. Influencia del tipo de encolado y del revestimiento superficial aplicado

Egilea: J. Ignacio Fernandez Golfin

Argitaletxea: MAPA – INIA, 1992

95 orr.

“Isurpen-saiakuntzak 19 mm-ko partikula-oholen lau moten gainean. Melamina-estaldurak erabilita,

nabarmen hobetzen dira deformazioa eta isurpena”.


LANBIDE EKIMENA 107


10.1 Fabrikatzaileak AGLOMERADOS ECAR S.A. Eladio Lorenzo etorbidea 37-43

27748 Mondoñedo. Lugo

Tel.: 982 52 18 25/50/26

Faxa: 982 52 17 24

Partikula-oholen fabrikazioa:

1. mota: Estandarra (*)

2. mota: Estalia

3. mota: Hezetasunarekiko erresistentea (*)

4. mota: Suaren kontra babestua (*)

FINANCIERA MADERERA, S.A. A Coruña-Tuy errepidea, 57. km

15700 Santiago. A Coruña

Tel.: 981 58 00 55

Faxa: 981 57 27 60



2. mota: Estalia/BKE

3. mota: Hezetasunarekiko erresistentea (*)

4. mota: Suaren kontra babestua (*)

5. mota: Hezetasunarekiko erresistentea/suaren kontra babestua

INDUSTRIAS LOSAN, S.A. Dr. Martínez Pardo kalea, z.g.

15310 Curtis. A Coruña

Tel.: 981 78 60 00

Faxa: 981 78 65 19


1. mota: Estandarra

2. mota: Estalia

3. mota: Hidrofugoa


LANBIDE EKIMENA

108

INTERBON, S.A. Castañares auzoa, z.g.

09199 Burgos

Tel.: 947 48 49 00

Faxa: 947 48 37 13


1. mota: Estandarra

2. mota: Mehe jarraitua

3. mota: Melaminatua

4. mota: Xafla berbernizgarriduna

MOSTOLES INDUSTRIAL, S.A. Granada kalea, z.g.

28935 Madril

Tel.: 91 613 02 00

Faxa: 91 614 51 08

Tren-Geltokiaren ondoan, z.g.

44370 Cella. Teruel

Tel.: 978 65 01 50

Faxa: 978 65 01 75


1. mota: Estandarra (E1, E2)

2. mota: Hezetasunarekiko erresistentea (E1, E2)

3. mota: Melaminaz estalia

4. mota: Akaberadun orriaz estalia

5. mota: Orri bernizagarriaz estalia

6. mota: Estandarra eta hezetasunarekiko erresistentea formolik gabe

TABLICIA, S.A. 27160 Nadela. Lugo

Tel.: 982 22 66 08

Faxa: 982 22 25 50


1. mota: Estandarra

2. mota: Melaminatua


LANBIDE EKIMENA 109

TAFIBRA Ronda de Poniente 6 - B

Euronova enpresa-parkea

28760 Tres Cantos. Madril

Tel.: 91 803 08 01

Faxa: 91 803 20 95

TAFISAren eta SONAEren banatzaile esklusiboa espainiar merkaturako:


2. mota: Estalia

3. mota: Hezetasunarekiko erresistentea (EB-H)

4. mota: Trinkoa (EB-C)

5. mota: Fenolikoa (EB-H-3)

TAFISA eta TRADEMA Ronda de Poniente 6 - B



Tel.: 91 803 08 01

Faxa: 91 803 20 95



2. mota: Estalia

3. mota: Hezetasunarekiko erresistentea (EB-H)

4. mota: Trinkoa (EB-C)

5. mota: Fenolikoa (EB-H-3)

TALSA Reyes Católicos 58, 1.a

103 Posta-kutxa

46700 Gandia. Valentzia

Tel.: 96 287 89 27

Faxa: 96 287 95 43

Fabrika:

N 430 errepidea. Badajoz-Valentzia, 527,5 km

02520 Chinchilla de Montearagón. Albacete

Tel.: 967 26 01 01

Faxa: 967 26 01 66


1. mota: Estandarra

2. mota: Estalia


LANBIDE EKIMENA

110

UTIEL, S.A. Passeig Sant Joan, 15

08010 Bartzelona

Tel.: 93 232 50 11

Faxa: 93 232 14 60


1. mota: Estandarra

2. mota: Giro hezeekiko erresistentea

3. mota: Melamina-paperez estalia

ANGEL DE LA ORDEN – MASOVA, S.A. Madrilgo errepidea, z.g.

42005 Soria

Tel.: 975 22 60 61

Faxa: 975 22 86 26

Partikula-oholen hornikuntza:

1. mota: Estandarra

2. mota: Estalia

3. mota: Hezetasunarekiko erresistentea

10.2 Biltegiak ALBERCH, S.A. Mataroko errepidea, 27

179 Posta-kutxa


Tel.: 93 389 42 00

Faxa: 93 389 44 42

Partikula-oholen biltegia eta hornikuntza:

1. mota: Estandarra

2. mota: Estalia


4. mota: Suaren kontra babestua


LANBIDE EKIMENA 111

COMPAÑÍA INSULAR MERCANTIL, S.A. Mare de Deu de la Victoria kalea, 1

07008 Palma

Tel.: 971 27 18 50

Faxa: 971 24 47 74

Ohol aglomeratuen biltegia eta hornikuntza

GABARRO HERMANOS Torre Romeuko errepidea zk.g.


Tel.: 93 726 19 11

Faxa: 93 726 07 61


1. mota: Estandarra

2. mota: Estalia

3. mota: Erresistentea hezetasunaren aurka


MADERAS DEL NOROESTE San Pedroko errepidea, 298 - 300


Tel.: 981 31 61 00

Faxa: 981 32 82 54


1. mota: Estandarra

2. mota: Estalia



MADERAS MEDINA, S.A. Cabañaseko errepidea, z.g.

45300 Ocaña. Toledo

Tel.: 925 12 02 29

Faxa: 925 12 07 70


1. mota: Estandarra

2. mota: Estalia



LANBIDE EKIMENA

112

MADERAS SORIANO, S.A. Bayas industrialdea


Tel.: 947 31 09 03

Faxa: 947 33 06 42


1. mota: Estandarra

2. mota: Estandarra; hezetasunarekiko erresistentea edota suaren kontra babestua

3. mota: Ohiko birxaflatua edo/eta hezetasunarekiko erresistentea

4. mota: Melaminizatua; hezetasunarekiko erresistentea edo/eta suaren kontra babestua

RAMOS TANARRO Antonio Lopez, 64

28019 Madril

Tel.: 91 569 66 60/56 39

Faxa: 91 569 66 60


1. mota: Biluzia

2. mota: Estalia

3. mota: Hidrofugoa


SALENA IBÉRICA, S.A. Constanti industrialdea


Tel.: 977 29 65 15

Faxa: 977 29 65 16


1. mota: Estandarra

2. mota: Estalia



ANFTA Ohol Aglomeratuen Fabrikatzaileen Nazio Elkartea

Segre kalea, 20

28002 Madril

Tel.: 91 564 78 04

Faxa: 91 564 78 14

(*) AITIM kalitate-zigilua

LANBIDE EKIMENA

113

TTXXIIRRBBIILL--OOHHOOLLAAKK


Elkarren artean itsasgarri baten eta presioaren bidez tenperatura egokian aglomeratu diren zurezko

txirbilek osatutakoa da txirbil-ohola.


Estalkien euskarria eta estalkien diafragma.

Zoruen habeartea(zoruen oinarria) eta zoru-diafragma.

Fatxaden itxitura eta zoru-diafragma.

Tabike banatzaileak. Barruko banaketak.

33 MMOOTTAAKK

OSB Txirbil orientatuzko oholak (Oriented Strand Board)

Honelako oholetan, gutxienez txirbilen % 70ektxandaka jarraitzen diote oholaren luzerako noranz-

koari. Hori horrela, oholaren propietateak areagotu egiten dira noranzko horretan eta noranzko perpendi-

kularrean, berriz, gutxiagotu.

Txirbil orientatuzko oholetan (OSB), kanpoko aldeko geruzetako txirbilak oholaren luzerarekiko noranzko

paraleloan orientatzen dira, eta barruko geruzetakoak, berriz, noranzko perpendikularrean; modu aleatorioan

bana daitezke.


LANBIDE EKIMENA

114

EN 300 araudiak 4 motatan sailkatzen ditu OSB oholak:

OSB/1: ingurune lehorretako (barruko aldeak) erabilera apaingarrietarako (altzariak barne)

oholak.

OSB/2: ingurune lehorretarako ohol eramaileak (barrurakoak).

OSB/3: ingurune hezeetarako ohol eramaileak (erdikanporakoak).

OSB/4: ingurune hezeetarako ohol oso eramaileak (erdikanporakoak).

Txirbil-oholak (Waferboard)

Honelako oholetan txirbilek ez dute aldez aurretik zehaztutako orientaziorik eta, horregatik, flexioa-

rekiko erresistentzia gutxi gorabehera berdina da ohol guztian. Txirbil orientatuez osatuta daudenak baino

gutxiago erabili ohi dira.


Honako material hauek erabiltzen dira:

Zur-txirbilak

Itsasgarriak

Zur-txirbilak

OSB motako oholeta, 80 mm-ko luzera daukate gutxi gorabehera, eta 1 mm-tik beherako lodiera.

Waferboard motakoetan, berriz, 30 mm-ko luzera eta 1 mm-ko lodiera dituzte.

Bi ohol-mota horietan, txirbilen zuntzaren noranzkoa ia paraleloa da haien luzerako noranzkoarekiko.

Hazkunde azkarreko eta balio baxuko espezieetatik eratortzen dira txirbilak, baso-baliabideen apro-

betxamendu hobea lortzen baita horrela.

Itsasgarriak


Urea – formola


Fenola – formaldehidoa


LANBIDE EKIMENA 115

55 NNEEUURRRRIIAAKK

Luzera, zabalera eta lodiera

Luzeraren eta zabaleraren formaturik ohikoena 2440 x 1220 mm-koa da. Lodierak 6 eta 28,5 mm

bitartekoak izaten dira.

Tolerantziak

Luzeran eta zabaleran: ± 3 mm

Lodieran, ± 0,3 mm ohol lixatuak direnean, eta ± 0,8 mm, berriz, lixatu gabeko oholak direnean.

LODIERAK mm-tan BALIOAK 300EAN

6–10 mm 10–18 mm 18–25 mm

PROPIETATEAK UNIT OSB/1 OSB/2 OSB/3 OSB/4 OSB/1 OSB/2 OSB/3 OSB/4 OSB/1 OSB/2 OSB/3 OSB/4

MOR luz N/mm2 20 22 22 30 18 20 20 26 16 18 18 26

MOR – zeh N/mm2 10 11 11 16 9 10 10 14 8 9 9 14

MOR ziklo hezearen ondoren

N/mm2 — — 9 12 — — 8 10 — — 7 10

MOE – luz N/mm2 3.000 4.000 4.000 3.500 3.000 4.000 4.000 5.500 3.000 4.000 4.000 5.500

MOE zeh N/mm2 1.400 1.700 1.700 2.200 1.400 1.700 1.700 2.200 1.400 1.700 1.700 2.200

Trak. perp. N/mm2 0,30 0,34 0,34 0,50 0,28 0,32 0,32 0,40 0,26 0,30 0,30 0,40

Trak. perp. ziklo hezearen

ondoren N/mm2 — — 0,20 0,26 — — 0,17 0,20 — — 0,15 0,30

Hanpadura % 25 20 15 14 25 20 15 14 25 20 15 14

6.1. taula. Txirbil orientatuzko oholen propietate fisiko-mekanikoak (MOR = flexioarekiko erresistentzia, MOE = elastikotasun-modulua)


LANBIDE EKIMENA

116


Hezetasun-edukia

EN 300 arauaren arabera, hezetasun-edukiak % 2 eta 12ren artekoa izan behar du ingurune lehorrerako

oholetan, eta % 9 ± 4koa, berriz, ingurune hezeetarako oholetan (erdi-kanporakoak).

Dentsitatea

Arauek ez dute gutxieneko dentsitaterik zehazten, ezta erreferentzia gisa ere. Oholaren baitako dentsitate-

aldaketa % 10etik beherakoa izan dadila da EN 300 arauak eskatzen duen gauza bakarra.

Eraikuntzan erabiltzen diren txirbil-oholen pisu espezifikoa gutxienez 650 kg/m3 izatea gomendatzen da.

Beste propietate batzuk

Neurrien egonkortasuna, eroankortasun termikoa, isolamendu akustikoa eta suarekiko portaera an-

tzekoak izaten ohol kontratxapatuekin erkatuz gero.

Txirbil orientatuzko oholen propietate fisiko-mekanikoen balioak —EN 300 arauarekin bat etorrita—

biltzen dira 6.1. taulan.


Produktu hau oraindik ez da fabrikatzen Espainian, eta AEBetatik eta Kanadatik inportatzen da. Honako

kalitate-zigilu hauek erabiltzen dira han:

APA (AEB)

COFI (Kanada)

Fabrikatzaileen autokontrola eta fabriketan egiten diren ikuskapenak dituzte oinarri Kalitate-zigilu

hauek. Ikuskapen horietan laginak biltzen dira, eta gero Amerikako Estatu Batuetako edo Kanadako arauen

araberako saiakuntzak egiten dira.


LANBIDE EKIMENA 117

88 AARRAAUUDDIIAA

EN 300 Txirbil orientatuzko oholak (OSB).

EN 310 Zuretik eratorritako oholak. Elastikotasun-moduluaren zehaztapena flexioan eta flexioarekiko

erresistentzia.

EN 317 Partikula-oholak eta zuntz-oholak. Lodieraren hanpaduraren zehaztapena uretan murgildu

ondoren.

EN 319 Partikula-oholak eta zuntz-oholak. Oholaren planoarekiko noranzko perpendikularreko trak-

zioarekiko erresistentziaren zehaztapena.

EN 321 Zuntz-oholak. Saiakuntza ziklikoa ingurune hezean.

99 BBIIBBLLIIOOGGRRAAFFIIAA Documentación técnica de la APA sobre los tableros de virutas Egilea eta argitaletxea: APA.

Washington, zenbait urte.

“Iparramerikako txirbil-oholen propietateei eta erabilerei buruzko hainbat liburuxka tekniko”.

Wood reference handbook Argitaletxea: Canadian Wood Council/Conseil Canadien du Bois.

Otawa, Kanada, 1991.

199-209 orr.

“Fabrikazio-prozesuaren eta propietateen deskribapena”.


LANBIDE EKIMENA

118

1100 HHOORRNNIIKKUUNNTTZZAA ALBERCH, S.A. Mataroko errepidea, 27

179 Posta-kutxa


Tel.: 93 389 42 00

Faxa: 93 389 44 42

Txirbil orientatuzko oholen biltegia eta hornikuntza.

AMERICAN PLYWOOD ASSOCIATION-APA Juan Alvarez Mendizabal kalea 3, 3. D

28008 Madril

Tel.: 91 542 72 50

Faxa: 91 542 61 23

Iparramerikako txirbil orientatuzko oholen zabalkuntzarako bulegoa


42005 Soria

Tel.: 975 22 60 61

Faxa: 975 22 86 26

Txirbil orientatuzko oholen hornikuntza.

EUROAMERICAN BUILDING SYSTEMS, S.A. – E.A.B.S., S.A. Sauce kalea, 28

28942 Fuenlabrada. Madril

Tel.: 91 607 01 70/75

Faxa: 91 607 01 70


GABARRO HERMANOS, S.A. Torre Romeuko errepidea, z.g.


Tel.: 93 726 19 11

Faxa: 93 726 07 61



LANBIDE EKIMENA 119

INTERNATIONAL PAPER (ESPAÑA), S.L. Muntaner kalea 200, 7. atikoa

08036 Bartzelona

Tel.: 93 209 45 22

Faxa: 93 209 47 43

Txirbil orientatuzko oholen fabrikazioa.



Tel.: 947 31 09 03

Faxa: 947 33 06 42

Txirbil orientatuzko oholen hornikuntza:

1. mota: Apainketa

2. mota: Eraikuntza


28019 Madril

Tel.: 91 569 66 60/56 39

Faxa: 91 569 66 60


SALENA IBÉRICA, S.A. Constanti industrialdea


Tel.: 977 29 65 15

Faxa: 977 29 65 16


LANBIDE EKIMENA

120

DDEENNTTSSIITTAATTEE

EERRTTAAIINNEEKKOO ZZUUNNTTZZ--

OOHHOOLLAAKK


Erretxina sintetikoz edo bestelako itsasgarriez aglomeratu eta berotan prentsatutako zuntz lignozelulo-

sikoz osatzen dira dentsitate ertaineko zuntz-oholak. Haien dentsitatea 600 eta 800 kg/m3 bitartekoa da.


Ateen fabrikazioa

Altzarien fabrikazioa oro har

Sukalderako eta bainugelarako altzarien fabrikazioa (batez ere erliebe-ateak)

Altzari banatzaileak

Estalkien oinarriak


Prefabrikatuak

Zoruen oinarriak

Moldurak


LANBIDE EKIMENA 121

33 MMOOTTAAKK

Dentsitate ertaineko zuntz-ohol biluziak

Dentsitate ertaineko zuntz-ohol estaliak

Elementu hauen bidez azalaren itxura hobetu zaien dentsitate ertaineko zuntz-oholak dira:

Zurezko xaflak


PVCzko laminatuak

Paper apaingarri blaituak: pisu arin eta ertaineko paperak, melaminaz blaituak

Lakak

Bernizak

Hezetasunarekiko erresistenteak diren dentsitate ertaineko zuntz-oholak

Honelako oholei “hidrofugo” zeritzen lehenago, baina gaur hezetasunarekiko erresistenteak diren ohol

esaten zaie.

Hezetasunarekiko portaera hobetu zaien dentsitate ertaineko zuntz-oholak dira. Kolatzeak uraren

eraginarekiko daukan erresistentzia neurtzeko, uraren eragina jasan ondoren oholaren bi aurpegiekiko

trakzio perpendikularrarekiko erresistentzia erabiltzen da. Honelako oholetan, trakzioarekiko erresistentzia

eta zaharkitze azeleratuaren ondorengo hanpadura hobeak dira ohiko oholetan baino.

Honelako oholak baldintza higrotermiko jakinetan erabiltzen dira, hots, oholen hezetasun-edukia ez

denean % 18tik gorakoa. Ur-zipriztinen arriskua izanez gero, gainazala babestea gomendatzen da

(melamina-paperak, pinturak, eta abar).

Oholak hezetasunarekiko erresistente izateak ez du esan nahi modu egokian babestu gabe aire

zabalean jar daitekeenik.

Ohol hauek kolorazio berdea izaten dute.

Suaren kontra babestutako dentsitate ertaineko zuntz-ohola

Suarekiko portaera hobetu zaion dentsitate ertaineko zuntz-ohola da. Dentsitate ertaineko ohiko zuntz-

oholen propietate fisiko-mekaniko berdinak ditu.


LANBIDE EKIMENA

122

Dentsitate ertaineko ohiko zuntz-oholaren sailkapena honako hau da: M-4 (14 mm-tik beherako lodierak)

edo M-3 (14 mm-tik gorako lodierak).

Suaren kontra masan babestuta dauden dentsitate ertaineko zuntz-oholak, berriz, honela sailkatzen dira:

M-1: Ez-suharberak

M-2: Nekez suharberak

M-3: Suharberatasun ertainekoak

Ohol hauek kolorazio gorria edukitzen dute.

Jakineko formaldehido-edukia duten dentsitate ertaineko zuntz-oholak

Ohol erabat lehorreko HCHO/100g-ko formaldehido-edukia balio hauen artean duten dentsitate ertaineko

zuntz-oholak dira:

E-1 <= 10

E-2 <= 30

E-3 <= 45

E-4 <= 100

Hezetasunarekiko erresistenteak eta suaren kontra babestuak diren dentsitate ertaineko zuntz-ohol mistoak

Dentsitate ertaineko zuntz-ohol hauek hobetuta dute hezetasunarekiko eta suarekiko portaera.

Hezetasunarekiko erresistenteak diren eta formaldehido-eduki baxua duten dentsitate ertai-neko zuntz-ohol mistoak

Dentsitate ertaineko zuntz-ohol hauek hobetuta dute hezetasunarekiko portaera, eta formaldehido-edukia

zehaztutako balioen artekoa da.

Eragile biologikoen aurkako tratamendua duten dentsitate ertaineko zuntz-oholak

Dentsitate ertaineko zuntz-ohol hauek hobetuta dute eragile biologikoekiko (intsektu xilofagoak, onddo

xilofagoak, termitak, eta abar) portaera.


LANBIDE EKIMENA 123


Honako hauek dira fabrikazioan erabiltzen diren materialak:

Zur-zuntzak

Itsasgarriak

Estaldurak

Gehigarriak

Zur-zuntzak

Espainian pinua eta eukaliptoa erabiltzen dira gehien zuntzak lortzeko.

Itsasgarriak


Urea – formola


Fenola –formaldehidoa

Gainazalen egoera

Honako gainazal hauek dituztela horni daitezke dentsitate ertaineko zuntz-oholak:

Biluzia

Melamina bi aurpegietan

Melamina aurpegietako batean

Xafla sintetiko bernizagarria

Xafla sintetiko bernizatua

Paper lakatua

Zenbait zuren xafla naturalez birxaflatua

Fenol-papera

Pintatua (*)

Lakatua (*)

(*) ohola pintatu edo lakatzen denean, kontuan hartu behar da ertzek gainazalek baino pintura edo laka gehiago

xurgatzen dutela. Ertzetan, produktu zigilagarri bereziak erabili behar dira, ertzotan eta gainazaletan kolore berbera

lortuko bada.


LANBIDE EKIMENA

124

Gehigarriak

Propietateetako zenbait hobetze aldera dentsitate ertaineko zuntz-oholei fabrikazio-prozesuan eransten

zaizkien produktu kimikoak dira. Honako hauek dira gehien erabiltzen diren gehigarriak:


Suaren kontrako babesa duten produktuak


Produktu fungizidak

Gogortzaileak

55 NNEEUURRRRIIAAKK


Ohiko ohol eskuairatuak 1.830 mm-ko zabalera eta 3.660 mm-ko luzera edukitzen ditu. Lodiera,

berriz, 3 mm eta 50 mm bitartekoa izan daiteke, 1 mm-ko modulua duela.

Informazio gehiago nahi izanez gero, direktorioko fabrikatzaileei kontsulta dakieke.



Tolerantziak (UNE 56.719)

Luzeran ± 5 mm-ko tolerantzia onartzen da.

Zabaleran ± 5 mm-ko tolerantzia onartzen da

Lodieran ± 0,3 mm-ko tolerantzia onartzen da.


LANBIDE EKIMENA 125


Lodiera guztiko uniformetasuna eta homogeneotasuna dute ezaugarri dentsitate ertaineko zuntz-

oholek. Ebakitzean ez dute arazorik ematen, eta erraz mekanizatzen eta molduratzen dira.

Hezetasun-edukia

Dentsitate ertaineko zuntz-oholen hezetasun-edukiak, bidaltzen direnean, % 7 eta 10 bitartekoa izan behar

du. Aldatu egin daiteke, ordea, hezetasun-edukia, biltegiratzean eta garraioan izaniko baldintzen arabera.

Dentsitatea

EN 316 arauaren arabera, 600 kg/m3 baino handiagoa izan behar du dentsitateak.


Material hau oso egonkorra da neurriei dagokienez:

Oholaren planoaren noranzkoan, % 0,05 mugitzen da hezetasun-edukia areagotzen den ehu-

neko unitate bakoitzeko (zur solidoa, gutxi gorabehera, noranzko tangentzialean % 0,5era

bitartean eta noranzko erradialean % 0,2ra bitartean mugi daiteke).

Lodiera, gutxi gorabehera, % 0,35 handiagotzen da hezetasun edukia % 1 areagotzen den

bakoitzean.

Neurrien egonkortasun handiagoa behar denean, hezetasunarekiko erresistentea den dentsitate ertai-

neko zuntz-ohola erabili beharko da.

Hezetasun-edukiaren aldaketek eragiten dituzten arazoak saihesteko, azken erabilerari dagokion

hezetasun-edukia duela mekanizatu eta landu beharko litzateke ohola.

Eroankortasun termikoa

Oholaren lodieraren arabera eroankortasun termikoak dituen balioak adierazten dira 6.1. taulan.

LODIERA mm EROANKORTASUN TERMIKOAREN KOEFIZIENTEA kcal/mh ºC

10 0,047

19 0,057

30 0,064

45 0,072

6.1. taula. Dentsitate ertaineko oholen eroankortasun termikoa.


LANBIDE EKIMENA

126


Oholaren lodieraren arabera isolamendu akustikoak izan behar dituen balioak adierazten dira 6.2. taulan.

LODIERA mm ISOLAMENDU AKUSTIKO NORMALIZATUA dbA

10 – 16 25

17 – 22 27

20 – 30 28

6.2. taula. Dentsitate ertaineko zuntz-oholen isolamendu akustikoa.

Suarekiko portaera

Berotze-ahalmena: zur trinkoarena erabil daiteke, 4.000 kcal/kg.

Suarekiko erreakzioa: M-4 gisa (lodiera < 14 mm) edo M-3 gisa (lodiera > 14 mm) sailkatzen da.

Suaren kontra babesteko tratamenduak erabil daitezke M-1 edo M-2 oholak lortzeko.

Sugarren abiadura: 0,66 mm/min.

Propietate fisiko-mekanikoak

Dentsitate ertaineko zuntz-oholek UNE 56.720 arauaren arabera eduki behar dituzten propietate

fisikoen eta mekanikoen balioak 4.3. taulara bildurik daude. Erresistentzia-balioak hausturaren batez

besteko balioei dagozkie.

LODIERAK mm-tan EZAUGARRIAK

3-6 7-14 15-23 24-50

PISU ESPEZIFIKOA kg/m3

geh. gutx.

800 700

770 670

750 650

720 620

FLEXIOAREKIKO ERRESIST. kg/cm2

geh. gutx.

320 250

300 250

280 245

250 245

ELASTIKOTASUN-MODULUA 103 kg/cm2

geh. gutx.

25 21

25 21

25 21

20 19

HANPADURA Lodieran Luzeran Ur-xurgapena (%)

<=6,0 <=0,3 <=7,0

<=4,5 <=0,3 <=6,0

<=3,0 <=0,3 <=6,0

<=2,0<=0,3<=0,6

AURPEGIEKIKO TRAKZIO PERPENDIKULARRAREKIKO ERRESISTENTZIA kg/cm2

7

6,5

6,0

5,5

TORLOJUAK ERAUZTAREKIKO ERRESISTENTZIA Aurpegian (kg) Ertzean (kg)

— —

150 —

140 115

120 100

6.3. taula. Dentsitate ertaineko zuntz-oholen propietate fisiko-mekanikoak.


LANBIDE EKIMENA 127

6.4. taulan jasotzen dira EMBk (Euro-MDF-Board) zehaztutako ezaugarri fisiko-mekanikoak:

EZAUGARRIAK LODIERA

12 – 19 mm


N/mm2

30


N/mm2

2.500

Aurpegiekiko trakzio perpendikularrarekiko erresistentzia

N/mm2

0,6

Torlojuak erauztearekiko erresistentzia

Aurpegia (N) Ertza (N)

1.000 1.000

Oharra: 1 N = 0,1 kp

1 N/mm2 = 10 kp/cm2

6.4. taula. EMBk zehaztutako dentsitate ertaineko zuntz-oholen ezaugarri mekanikoak.

Hezetasunarekiko erresistenteak diren dentsitate ertaineko zuntz-oholen propietate fisiko-mekanikoak,

UNE 56.722 arauarekin bat etorrita, 6.5. taulara bildurik daude:

LODIERAK mm-tan PROPIETATEA UNITATEAK

1,8 – 4 >4 – 6 > 6 – 12 >12 – 19 >19-35 >35

HANPADURA geh. % 8 8 7 6 6 6

TRAKZIOA daN/mm2 0,3 0,3 0,3 0,25 0,20 0,12

6.5. taula. Hezetasunarekiko erresistenteak diren dentsitate ertaineko zuntz-oholen propietate fisiko-mekanikoak, UNE 56.722 arauaren arabera.


LANBIDE EKIMENA

128


AITIM KALITATE-ZIGILUAK:


Hezetasunarekiko erresistenteak diren dentsitate ertaineko zuntz-oholak

Suaren kontra babestutako dentsitate ertaineko zuntz-oholak

Suaren kontra babestutako dentsitate ertaineko zuntz-oholak eta hezetasunarekiko erresistenteak

Formaldehido-eduki baxua duten dentsitate ertaineko zuntz-oholak

Formaldehido-eduki baxua duten eta hezetasunarekiko erresistenteak diren dentsitate ertai-

neko zuntz-oholak

AITIM kalitate-zigiluak fabrikatzailearen autokontrolerako prozedura bat eta laborategian saiakuntzak

egiteko urteko bi ikuskapen exijitzen ditu.

UNE arauekin bat etorrita gauzatu behar dira saiakuntzak, eta alderdi hauek ebaluatu behar dira:

Dentsitatea

Hezetasun-edukia

Flexioarekiko erresistentzia eta elastikotasun-modulua

Aurpegiekiko perpendikularra den trakzioarekiko erresistentzia

Erabateko murgilketaren ondoriozko ur-xurgapena eta hanpadura

Formaldehido-edukia


Iltzeen eta torlojuen erauzketarekiko erresistentzia


Hezetasunarekiko erresistentzia


LANBIDE EKIMENA 129

88 AARRAAUUDDIIAA

8.1 UNE araudia

UNE 56.719 Dentsitate ertaineko zuntz-oholak. Ezaugarriak.

UNE 56.720 Dentsitate ertaineko zuntz-oholak. Saiakuntza-prozedurak.

UNE 56.721 Dentsitate ertaineko zuntz-oholak. Elkarren segidako saiakuntzak. T- 313 metodoaren

bidezko zaharkitze azeleratuaren proba.

UNE 56.722 Dentsitate ertaineko zuntz-oholak. Kolatzeak hezetasunarekiko daukan erresistentzia.

Sailkapena.

8.2 Europako araudia

EN 120 Zuretik eratorritako oholak. Formaldehido-edukiaren zehaztapena. “Zulagailuaren” erauzpen-

metodoa.

EN 310 Zuretik eratorritako oholak. Elastikotasun-moduluaren zehaztapena flexioan eta flexioarekiko

erresistentzia.

EN 316. Zuntz-oholak. Definizioa, sailkapena eta sinboloak.

EN 317 Partikula-oholak eta zuntz-oholak. Uretan murgildu ondorengo lodiera-hanpaduraren

zehaztapena.

EN 318 Zuntz-oholak. Hezetasun erlatiboaren aldaketen ondoriozko neurri-aldakuntzen zehaztapena.

EN 319 Partikula-oholak eta zuntz-oholak, Oholaren planoarekiko trakzio perpendikularrarekiko erre-

sistentziaren zehaztapena.

EN 320. Zuntz-oholak. Torlojuak erauztearekiko erresistentziaren zehaztapena.

EN 321 Zuntz-oholak. Saiakuntza ziklikoa ingurune hezean.

EN 322 Zuretik eratorritako oholak. Hezetasun-edukiaren zehaztapena.

EN 323 Zuretik eratorritako oholak. Dentsitatearen zehaztapena.

EN 324-1 Zuretik eratorritako oholak. Oholen neurrien zehaztapena. 1. zatia: Lodieraren, zabaleraren

eta luzeraren zehaztapena.

EN 324-2 Zuretik eratorritako oholak. Oholen neurrien zehaztapena. 2. zatia: Ertzen eskuairaldearen

eta zuzentasunaren zehaztapena.

EN 325 Zuretik eratorritako oholak. Probeten neurrien zehaztapena.


LANBIDE EKIMENA

130

99 BBIIBBLLIIOOGGRRAAFFIIAA Curso de construcción en la madera. Estructuras mixtas, Rehabilitación, Carpintería. Capítulo

1 “Los tableros de madera en la construcción”.

Egilea: Juan Ignacio Fernandez Golfin.

Argitaletxea: COAM. Madril, 1989.

Kap. - 118. orr.


MDF – A users manual.

Egilea eta argitaletxea: Euro MDF Board. Alemania, 1993.

153 orr.

“Ekoizpen-prozesuaren, propietateen eta altzarien fabrikazioan, barruko aldeetarako artikuluetarako,

zurgintza-elementu gisa (moldurak, leihoak, frisoak, eta abar) eta kanpoko aldeetarako elementuetarako

dituen erabileren deskribapena”.

Medium Density Fibreboard. It’s manufature, processing and applications.

Egilea eta argitaletxea: FEROPA/FIRA. Erresuma Batua, 1985.

120 orr.

“Ekoizpen-prozesuaren, propietateen eta altzarien fabrikazioan, barruko aldeetarako artikuluetarako

eta zurgintza-elementu gisa (moldurak, leihoak, frisoak, eta abar) eta kanpoko aldeetarako elementue-

tarako dituen erabileren deskribapena”.

Modern particleboard & Dry-process fiberboard Manufacturing.

Egilea: Thomas M. Maloney

Argitaletxea: Miller Freeman Publications, 1997.

672 orr.

“Ekoizpen-prozesuen, erabilitako ekipoen, itsasgarrien eta gehigarrien deskribapena”.

Fiberboard manufacturing practices in the United States.

Egilea: Otto Suchsland eta George E. Woodson

Argitaletxea: Forest Product Research Society. Estatu Batuak, 1990.

263 orr.

“Ekoizpen-prozesuaren deskribapen osoa.


LANBIDE EKIMENA 131


179 Posta-kutxa


Tel.: 93 389 42 00

Faxa: 93 389 44 42

Dentsitate ertaineko oholen biltegia eta hornikuntza:

1. mota: Estandarra

2.mota: Estalia

3. mota: Hidrofugoa



42005 Soria

Tel.: 975 22 60 61

Faxa: 975 22 86 26

MDF oholen hornikuntza.


07008 Palma

Tel.: 971 27 18 50

Faxa: 971 24 47 74

MDF oholen hornikuntza



Tel.: 93 726 19 11

Faxa: 93 726 07 61

MDF oholen hornikuntza:

1. mota: Estandarra

2. mota: Estalia

3. mota: Hidrofugoa



LANBIDE EKIMENA

132

IBERIA AGENCIA DE MADERAS, S.L.

Pio XII etorbidea, 1

46009 Valentzia

Tel.: 96 348 25 00

Faxa: 96 348 40 04

MDF oholen agentzia eta hornikuntza:

1. mota: Hidrofugoa


3. mota: Dentsitate altukoa

4. mota: Formaldehidoak % 0

INDUSTRIAS DEL TABLERO, SA

La Fraga, z.g.

15560 San Saturnino – A Coruña

Tel.: 981 49 02 50

Faxa: 981 49 01 08

MDF oholen fabrikazioa:

1. mota: Estandarra

2. mota: Hidrofugoa

3. mota: Apaindua

MADERAS DEL NOROESTE, S.A.

San Pedroko errepidea, 298 - 300


Tel.: 981 31 61 00

Faxa: 981 32 82 54


1. mota: Estandarra

2. mota: Estalia

3. mota: Hidrofugoa



LANBIDE EKIMENA 133



Tel.: 947 31 09 03

Faxa: 947 33 06 42


1. mota: Biluziak

2. mota: Biluzi hidrofugoak edota suaren kontra babestuak

3. mota: Melaminizatu normalak edota hidrofugoak

4. mota: Birxaflatu normalak edo hidrofugoak

TAFIBRA Ronda de Poniente, 6 - B



Tel.: 91 803 08 01

Faxa: 91 803 20 95

TAFISAren eta SIAFen banatzailea Espainiako merkaturako:

1. mota: Estandarra

2. mota: Hidrofugoa

3. mota: Estalia

4. mota: E-1. Formol-eduki baxukoak

TAFISA Ronda de Poniente, 6 - B



Tel.: 91 803 08 01

Faxa: 91 803 20 95

MDF oholen fabrikazioa:

1. mota: Estandarra

2. mota: Hidrofugoa

3. mota: Estalia

4. mota: E-1. Formol-eduki baxukoak


LANBIDE EKIMENA

134

RAMOS TANARRO

Antonio Lopez, 64

28019 Madril

Tel.: 91 569 66 60/56 39

Faxa: 91 569 66 60

Dentsitate ertaineko ohol biluzien hornikuntza.

SALENA IBÉRICA, S.A.

Constanti industrialdea


Tel.: 977 29 65 15

Faxa: 977 29 65 16


1. mota: Estandarra

2. mota: Estalia

3. mota: Hidrofugoa


LANBIDE EKIMENA

135

ZZUUNNTTZZ--OOHHOOLL

GGOOGGOORRRRAAKK


Zurezko edo bestelako egur-materialezko zuntzez osatutakoak dira, eta horien dentsitatea 0,8 eta

1 g/cm3 bitartekoa da. Itsasgarria eduki dezakete edo ez, fabrikazio-prozesuaren arabera. Prozedura

hezea bada, zuraren beraren substantzien bidez gauzatzen da lotura; prozedura lehorra bada, berriz,

itsasgarriak eransten dira. Honelako oholen lodiera ez da 5 mm-tik gorakoa izaten.


Altzarien fabrikazioa (tiraderen eta aparatu elektrikoen atzeko aldeak)

Automobilen industria

Ate lauak


LANBIDE EKIMENA

136

33 NNEEUURRRRIIAAKK


Honako hauek dira ohiko neurriak:

2.440 x 1.220 mm

x 1.250 mm

x 1.500 mm

2.750 x 1.220 mm

Lodierak: 2,5 / 3,2 / 4 7 5 / 6 / 6,4 / 8 mm



Tolerantziak

Luzeran ± 5 mm-ko tolerantzia onartzen da.

Zabaleran ± 3 mm-ko tolerantzia onartzen da.

Lodieran:

± 0,3 mm, lodiera 5 mm-tik beherakoa denean

± 0,5 mm, lodiera 5 mm-tik gorakoa denean

Eskuairaldea: % 2, gehien jota.


LANBIDE EKIMENA 137


Honako hauek dira fabrikazioan erabiltzen diren materialak:

Zur-zuntzak

Gehigarriak, beharrezkoak izanez gero

Oholak prozedura lehorraren bidez fabrikatzen badira, dentsitate ertaineko zuntz-oholetan erabiltzen

den itsasgarriaren moduko itsasgarria erabiltzen da.

4.1 Zur-zuntzak

Zuntzak lortzeko, itsas pinua, intsinis pinua, eukaliptoa, makala, eta abar erabiltzen dira gehien

Espainian.

Beste elaborazio batzuen hondarrak erabiltzen dira sarri askotan, bai eta ontzienak eta bilgarrienak ere.

4.2 Gehigarriak

Propietateetako zenbait hobetze aldera zuntz-oholei fabrikazio-prozesuan eransten zaizkien produktu

kimikoak dira. Hauek dira sarrien erabiltzen diren gehigarriak:


Suaren kontra babestutako produktuak


Produktu fungizidak

Gogortzaileak


LANBIDE EKIMENA

138



Zuntz-ohol gogorren hezetasun-edukiak, bidaltzen direnean, % 6 ± 2koa izan behar du. Hezetasun-

edukia aldatu egin daiteke ordea biltegiratzean eta garraioan izaniko baldintzen arabera.

5.2 Dentsitatea

Dentsitatea 800 kg/m3-tik gorakoa izaten da.


Kalkulatzeko batez besteko balio gisa eta hezetasun erlatiboa % 30 eta 90 bitartekoa izaki, honako

balio hauek har daitezke aintzat hezetasun-gradu bakoitzerako:

Luzera eta zabalera: % 0,13–0,35

Lodiera: % 2–9


Eroankortasun termikoaren koefizientea 0,14 kcal/mhºC da.


Ez dago daturik, baina ia ez dira inoiz isolatzaile gisa erabiltzen, lodiera txikia dutelako.


Suarekiko erreakzioa: M-4 edo M-3.

Suaren kontra babesteko tratamendu egokien bidez M-1 edo M-2 oholak lor daitezke.


LANBIDE EKIMENA 139

5.7 Propietateak

Zuntz-ohol gogorren propietate fisikoak eta mekanikoak 5.1. taulan jasotzen dira:

EZAUGARRIAK BALIOAK

Dentsitatea kg/m3 >800

Flexioarekiko erresistentzia N/mm2 40

Elastikotasun-modulua N/mm2 30

Aurpegiekiko trakzio

perpendikularrarekiko erresistentzia N/mm2

7

Uraren xurgatzea % 30

Hanpadura % 17, lodiera >= 5 mm denean

20, lodiera < 5 mm denean

5.1. taula. Zuntz-ohol gogorren propietate fisikoak eta mekanikoak, dagozkien UNE arauen arabera.

66 AARRAAUUDDIIAA UNE 56.733. Zuntz-ohol gogorrak. Definizioak.

UNE 56.734. Zuntz-ohol gogorrak. Saiakuntzarako probeten prestakuntza.

UNE 56.735. Zuntz-ohol gogorrak. Dentsitatearen zehaztapena.

UNE 56.736. Zuntz-ohol gogorrak. Hezetasunaren zehaztapena.

UNE 56.737. Zuntz-ohol gogorrak. Xurgatzearen eta hanpaduraren zehaztapena uretan murgildu ondoren.

UNE 56.738. Zuntz-ohol gogorrak. Aurpegiekiko trakzio perpendikularrarekiko erresistentziaren

zehaztapena.

UNE 56.739. Zuntz-ohol gogorrak. Flexioarekiko erresistentziaren eta elastikotasun-moduluaren

zehaztapena.

UNE 56.740. Zuntz-ohol gogorrak. Ezaugarri fisiko-mekanikoak.

UNE 56.741. Zuntz-ohol gogorrak. Neurriak.

UNE 56.742. Zuntz-ohol gogorrak. Neurrien egonkortasunaren saiakuntza.

UNE 56.743. Zuntz-ohol gogorrak. Gainazalaren egoeraren zehaztapena.

UNE 56.744. Zuntz-ohol gogorrak. Harea-edukiaren zehaztapena.

UNE 56.745. Zuntz-ohol gogorrak. Pintura-xurgatzearen zehaztapena.


LANBIDE EKIMENA

140


Curso de construcción en la madera. Estructuras mixtas, Rehabilitación, Carpintería. Capítulo

1 “Los tableros de madera en la construcción”. Egilea: Juan Ignacio Fernandez Golfin.

Argitaletxea: COAM. Madril, 1989.

118. orr.


Hardboard in furniture. Egilea eta argitaletxea: FIRA, Ingalaterra, 1975

61 orr.

“Mekanizatuari, akaberei, iltzatzeari, torlojuz lotzeari eta abarri buruzko eta altzarigintzan dituen era-

bilerei buruzko informazioak”.


179 Posta-kutxa


Tel.: 93 389 42 00

Faxa: 93 389 44 42

Zuntz-ohol gogorren biltegia eta hornikuntza.


07008 Palma

Tel.: 971 27 18 50

Faxa: 971 24 47 74

Zuntz-ohol gogorren hornikuntza.



Tel.: 93 726 19 11

Faxa: 93 726 07 61

Zuntz-ohol gogorren hornikuntza.


LANBIDE EKIMENA 141



Tel.: 947 31 09 03

Faxa: 947 33 06 42

Zuntz-ohol gogorren hornikuntza:

1. mota: Biluziak

2. mota: Biluzi hidrofugoak edota suaren kontra babestuak

3. mota: Melaminizatu normalak edota hidrofugoak

4. mota: Birxaflatu normalak edo hidrofugoak

TAFIBRA Ronda de Poniente 6 - B



Tel.: 91 803 08 01

Faxa: 91 803 20 95

TAFISAren eta TRADEMAren banatzailea Espainiako merkaturako.

TAFISA eta TRADEMA Ronda de Poniente 6 - B



Tel.: 91 803 08 01

Faxa: 91 803 20 95

Zuntz-ohol gogorren fabrikazioa:

1. mota: STD tablexa

2. mota: Perfo tablexa

3. mota: Mobelpan

4. mota: Geruza anitzekoa

5. mota: Moldeagarria

LANBIDE EKIMENA

142

ZZUURREEZZKKOO

ZZOOLLAADDUURRAAKK


1.1 Oholeztaketa

Ertzetan itsatsita dauden oholek osatutako zurezko zoladura. Gehienetan, 12 cm-tik gorako zabalera

izaten dute, eta iltzez edo torlojuz lotzen zaizkio zuzenean zurezko laxkei.

9.1. irudia. Oholeztaketa.


LANBIDE EKIMENA 143

Gehienetan, zama handiei eutsi behar dieten instalazioetan eta erresistentzia apaindura baino inpor-

tanteagoa denean erabiltzen dira; esate baterako, nekazaritza-instalazioetan (9.1. irudia).

9.2. irudia. Tornadura.

1.2 Dornadura

Perimetro osoan edo gutxienez ertzetan matxinbraturik dauden eta irudi geometrikoak osatzen dituzten

oholek osatutako zurezko zoladura da. Euskarriari lotzeko, oholak iltzaturik dituzten arrastelak erabiltzen

dira. Arrastelak, beren aldetik, kolaturik, iltzaturik edo euskarriaren gainean, porlanezko edo igeltsuzko

morteroz harturik egoten dira (9.2. irudia).

Lokal handietarako zoladuretan, kirol-erabileretarakoetan gehien bat, sarri erabiltzen da dornadura

flotatzailea. Horrelakoetan, euskarrira tinkatu gabe erabiltzen dira arrastelak eta, horrela, gainazal guztian

erabil daitezke.

1.3 Mosaiko-parketa

Irudi geometrikoak osatuz elkarri atxikita baina lotu gabe dauden oholtxoek eraturiko zurezko zoladura

da. Produktu itsasgarriaren bidez lotzen zaio euskarriari. Oholtxoen neurrien arabera, titakadura edo lan-

parketa deritzo (ikus Neurriak). (9.3. irudia)

9.3. irudia. Mosaiko-parketa.


LANBIDE EKIMENA

144

1.4 Parket flotatzailea

Elkarren artean matxinbraturik eta kolaturik dauden oholek edo oholtxoek osatutako zurezko zoladura;

lamina edo feltro elastiko baten bidez antolatzen dira zolataren gainean. Euskarriarena egiten duen ohol

batek (kontratxapatua, partikula-ohola, zuntz-ohola edo zur trinkozkoa) osatzen ditu taulatxoak, eta

haren gainean dago kolaturik agerian geratzen den kalitate handiagoko zur-lamina, 2 eta 8 mm bitarteko

lodierakoa (9.4. irudia).

9.4. irudia. Parket flotatzailea.

1.5 Parket industriala

Lotu gabe aurpegietatik elkarri atxikita dauden oholtxoek osatutako zurezko zoladura. Oholtxoak

ertzetako baten gainean pausatzen dira euskarrian eta, horrela, beste ertza agerian geratzen da eta

gainazal erabilgarria osatzen du. Higadurarekiko erresistentzia bilatzen da, baina apainketa-xederik

gabe; hortaz, kalitaterik txarrenak erabil daitezke. Gehienetan, titakadurako tamainako oholtxoak era-

biltzen dira. Oso erabilera urratzailea aurreikusten denean erabiltzen da; adibidez, industria-lokaletan eta

lokal publikoetan (9.5. irudia).

9.5. irudia. Parket industriala.


LANBIDE EKIMENA 145

1.6 Parket hidraulikoa

Irudi geometrikoak osatuz asfalto-geruza batez mortero hidraulikoko lauza bati lotuta dauden taulez

edo taulatxoez eraturiko zurezko zoladura. Gaur egun ez da erabiltzen (9.6. irudia)

9.6. irudia. Parket hidraulikoa.

1.7 Mokorrezko zoladura

Kolatu gabe, elkarri atxikita eta zuntzaren noranzkoa euskarriarekiko perpendikularrean (horrela, agerian

geratzen den gainazala zuraren burua da) ezarrita dauden mokorrek (takoak) osatutako zoladura. Egokia

da urradurarekiko eta zama kontzentratuekiko erresistentzia handia behar duten lokaletarako. (9.7. irudia).

9.7. irudia. Mokorrezko zoladura.


LANBIDE EKIMENA

146

22 EEGGOOKKIITTZZAAPPEENNAAKK Erabilera orokorrak: etxebizitzetarako, bulegoetarako eta saltokietarako zoladura-mota hauek era-

biltzen dira: mosaiko-parketa, parket flotatzailea eta oholeztatua.

Kirol-zoladurak: parket eta dornadura flotatzaileak erabiltzen dira, azal handietan nolabaiteko malgu-

tasuna eta mugimendu-gaitasuna lortzeko.

Erabilera oldarkorren eraginpeko zoladurak: jende asko joaten den merkataritza-lokaletan edo

industria-lokaletan parket industriala erabiltzen da, lodiera handia izanik, maiz lixatzeko bide ematen duelako.

Lehendik dauden zoladuren gainean zurezko zoladurak ezartzea: honelakoetan, egokiak izaten

dira mosaiko-parketa eta flotatzailea, arinak eta instalatzen errazak direlako.

Landa-eraikinetako edo birgaikuntzarako zoruak: honelakoetan, habeartea zoladura ere bada.

Oholeztatua izaten da motarik egokiena.

Kanporako zoladura: oholeztatuaren moduko sistema erabili behar izaten da honelakoetan, baina

taulen artean behar adinako tarte hutsak lagata, hezetasunaren aldaketek eragiten dituzten hanpaduretarako.


LANBIDE EKIMENA 147

33 DDIISSEEIINNUUAAKK

3.1 Diseinu paraleloak

Elkarren artean paralelo ezartzen dira taula guztiak, eta dornadura erako eta parket flotatzailearen

instalazioetan erabiltzen dira batez ere. Hainbat aldaera onartzen dituzte, taulen luzeraren eta taulatxoen

arteko junturen antolaketaren arabera. Taulen luzerak ezberdinak direnean erabiltzen den juntura askekoa

da ohikoena (9.8. irudia), baita juntura erregularrekoa ere; azken hori denen luzera berdina denean

erabiltzen da (9.9. irudia). Aldaera horren baitakoa da antolaketa ingelesa: taulen junturak arrastelaren

ardatzaren gainean bat eratortzen dira (9.10. irudia). Aldeetako bat bestea baino askoz handiagoa duten

lokaletan, korridoreetan adibidez, sarri erabiltzen dira horrelako eraketak lanparketeko instalazioetan.

9.8. irudia. Juntura askeko oholeztatua.

9.9. irudia. Juntura erregularreko oholeztatua.

9.10. irudia. Ingeles erako oholeztatua.


LANBIDE EKIMENA

148

Luma edo ziri eran

Honelako eraketan, luzera berdinekoak dira taula guztiak, eta elkarren artean perpendikularrean jartzen

dira. Hainbat aldaera onartzen ditu, taulatxoaren tamainaren eta taulatxoen multzoketaren arabera (hiru

xaflako ziria, lau xaflako ziritxoa). Tarimetan eta lanparketean erabiltzen dira batez ere (9.11. irudia).

9.11. irudia. Ziri erako diseinuak, hiru xaflako ziria eta lau xaflako ziritxoa.

"Hungariako puntu" deritzona dugu ziri erako eraketa honen beste aldaera bat. Taulen muturrak angelu

aldagarriak, gehienetan 30 eta 45º bitartekoak, osatuz errematatzen dira (9.12. irudia).

9.12. irudia. Hungariako puntua.


LANBIDE EKIMENA 149

Dama eta dama-joko taularen erako diseinuak

Kasu honetan, luzera berekoak dira taula guztiak, eta luzera, bere aldetik, taulen zabaleraren anizkoitz

doi-doia da. Paraleloan multzokatzen dira, karratuak edo lauzatxoak eratuz eta, gero, elkarren ondoko bi

elementu bakoitzeko zuntzak beren artean paralelo jartzen dira.

Lanparketen eta titakaduran erabiltzen da, nahiz eta batzuetan tarimetarako ere erabiltzen den.

Takodun dama-joko taula da aldaeretako bat. Elementu bakoitzaren taulatxoak kolore-kontraste

nabarmena egiten duen beste zur-mota bateko tako lauki baten inguruan jarri ohi dira. Sarri erabiltzen

dira, esaterako, haritzaren edo eukalipto zuriaren taulatxoez eta eukalipto gorriaren takoez osatutako

konbinaketak.

Taulatxoen tamaina titakadurakoa bada, "dama" izena hartzen dute.

Hala, dama-joko taularen nola takodun dama-joko taularen antolaketetan erabil daitezkeen aldaerak

ugariak dira, taulatxoak elkarren artean edo takoarekin elkartzeko moduaren arabera.

Sarritan erabiltzen den beste aldaera batean, taula edo taulatxoak handitik txikira jartzen dira, taula-

txoen zabaleraren multiploetan, kanpoko aldean hasi eta barrurantz; elementuaren erdian tako batez edo

taulatxo txikiagoez bete daitekeen karratua uzten da (9.13. irudia).

9.13. irudia. Takodun eta takorik gabeko damen eta dama-joko taulen hainbat konbinaketa.


LANBIDE EKIMENA

150

3.2 Beste diseinu batzuk

Artisautzaren alorrean sartuko liratekeen beste hainbat irudi geometriko dago. Titakaduratik hurbil

dauden elementuak dauzkaten eraketak izaten dira gehienetan. Ohikoen arteko hiru adibide ekarri ditugu

9.14. irudira.

9.14. irudia. Artisautza-diseinuak.


LANBIDE EKIMENA 151

44 NNEEUURRRRIIAAKK

4.1 Dornadura

Lodiera: 18-23 mm.

Zabalera, 40-140 mm.

Gutxieneko luzera: 100 cm.

4.2 Mosaiko-parketa

Neurrien arabera, honako izendapen hauek ditu:

Instalazio-mota Gehienezko luzera (mm)

Gutxieneko zabalera (mm)

Gutxieneko lodiera (mm)

Titakadura 200 15 8

Lanparketa 400 40 10-12 (*)

P. Industriala 400 8 15

(*) Oro har, lanparket-taulatxoen luzera 300 mm-tik gorakoa denean, 12 mm-ko lodiera eduki behar izaten dute gutxienez.

Titakaduran gehien erabiltzen diren neurriak 120 x 24 x 8 mm izaten dira: lanparketean, berriz, 250 x

50 x 10 mm.

Parket flotatzaileari dagokionez, oraingoz ez dago neurrien gaineko araudirik, baina sarrien erabiltzen

diren oholen neurriak 2000 x 200 x 15 mm dira; ageriko oholaren geruzaren lodiera 4 mm ingurukoa

izaten da.

Tolerantziak

Instalazio-mota Lodiera (mm) Zabalera (mm) Luzera (mm)

Dornadura ± 0,3 ± 0,5 ± 0,5

Titakadura ± 0,3 ± 0,1 ±0,2

Lanparketa ± 0,4 ± 0,2

-0,3

± 0,2

-0,3


LANBIDE EKIMENA

152

Arrastelen neurriak

Tartearen araberakoa izaten da lodiera.

Tartea (cm) Lodiera (mm)

< 35 25

35 – 50 35

50 – 60 55

Gehienezko zabalera: 65 mm.

Gutxieneko luzera: 150 mm.

Arrastelen arteko tartea, bere aldetik, dornaduraren lodieraren araberakoa izaten da.

Gehienezko tartea (cm) Dornaduraren lodiera (mm)

45 23 – 25

30 18 – 23


LANBIDE EKIMENA 153


5.1 Taulen edo taulatxoen zura Hostozabalen zurak erabiltzen dira batik bat. Honako hauek dira Espainian gehien erabiltzen diren

espezieak:

Lanparketa: Haritza, eukaliptoa, gaztainondoa, elondo-a, jatoba, teka, lapacho-a eta guatambu-a.

Dornadura: Pagoa, eukaliptoa, Oregon pinua, pinu gorria, itsas pinua eta iroko-a.

Behar bezain gogorra den edozein zur-espezie erabil daiteke. Sakonago aztertuko dugu puntu hau

baldintzen agiriaren atalean.

5.2 Arrastelak Edozein zur-espezie erabil daiteke. Muga bakarra ekonomikoa da eta, horregatik, kalitate baxuko

pinu-zura erabili ohi da.

5.3 Itsasgarriak Hainbat itsasgarri-mota dago zurezko zoladurak kolatzeko, eta binilikoak erabiltzen dira sarrien. Arau-

diari dagokionez, hutsune handia dago gaur egun. Informazio moduan, kontuan hartu beharreko eta

fabrikatzailearen dokumentazio teknikoan jaso behar diren zenbait alderdi aipatuko ditugu:

Itsasgarriaren osaera

Zein euskarri-materialekin erabil daitekeen

Erabiltzeko baldintzak: zuraren euskarriaren hezetasuna eta lokalaren egoera higrometrikoa

Irekitzeko eta kolatzeko denborak

Dosifikazioa m2-ko

Erabiltzeko modua

5.4 Bernizak Gainazalaren akaberarako produktuak dira. Ezaugarri estetikoez gain, gogortasuna, urradurarekiko

erresistentzia eta etxeetan erabili ohi diren produktu jakin batzuekiko erresistentzia dira ezaugarri nagusiak.

Konposatuan nagusi den erretxinaren arabera sailkatzen dira bernizak. Funtsean, lau dira berniz-motak:

Urea-formaldehidoa: hauek dira gehien erabiltzen direnak, eta soluzio hidro-alkoholiko edo

disolbatzaile organiko gisa etor daitezke. Akabera mateak, erresistenteak eta gogorrak izaten

dira emaitza oro har. Denbora aurrera joan ahala pitzatu ahal izatea da daukaten desabantaila.


LANBIDE EKIMENA

154

Hidro-alkohol disoluzioan datozenak oso gogorrak dira, bikain atxikitzen zaizkio zurari, baina

talkekiko eta ziztadekiko erresistentzia txikia dute. Sentikorrak dira urarekiko eta etxeko produk-

tuekiko. Zailak dira berriztatzen, eta elkarren gaineko geruzak emateko, lau ordu itxaron behar

izaten da batetik bestera.

Disolbatzaile organikokoak bigunagoak dira, baina talkekiko erresistentzia handiagoa daukate.

Urarekiko erresistentzia ere handiagoa daukate, eta denbora gutxiago itxaron behar da geruza

batetik hurrengora.

Poliuretanoa: Poliuretanozko bernizak, aitzitik, malguagoak dira, hobeto egokitzen zaizkie insta-

lazioen erregulartasunei, eta akabera distiratsuagoa ematen dute. Erresistentzia mekaniko

ona daukate, eta etxeko produktuekiko erresistentzia ere ona da. Garestiagoak dira, eta

lehortzen motelak.

Oinarri akrilikodun ur-faseko bernizak: Poliuretano akrilikoak dira, batez ere. Gutxi erabiltzen

dira oraindik, eta arazo nagusia da zuraren zuntza altxatzen dutela. Arazo hori saihesteko,

disolbatzaile organikoaren geruza bat edo lehortze azkarreko oso geruza mehe bat eman

behar da, azken geruza baino lehen.

Fabrikan emaniko bernizak: parket flotatzailearen hedapenarekin batera, fabrikako bernizak

ere gehiago erabiltzen dira. Gehienetan, poliuretanozko bernizak izaten dira, nahiz eta urea

formolezkoak eta akriliko hidrosolugarriak ere erabiltzen diren. Berniza ematean dauden

kontrola eta giroko baldintzen uniformetasuna dira sistema honen abantaila nagusia.

Produktu metalizatzaileak: zoladura lokal publikoetan badago, gomendagarria da berniza metaliza-

tzaileekin babestea. Emultsio distiratzaile espezifikoak dira, eta higadurarekiko babes-geruza sortzen dute.

Mantentze-lanak errazak dira, eta geruzak eman daitezke bata bestearen gainean.

Lekedei buruzko azalpenetan komentatu izan dugun moduan, kontuz ibili behar da bernizak ematean,

honako alderdi hauek direla eta:

Konposizioa eta katalizatzaileak

Biltegiratzeko baldintzak

Emateko denbora

Lehortzeko denbora

Zuraren hezetasuna eta lokalaren egoera higrometrikoa

Jakineko erabilerarako egokiak diren zurak

Lokalaren erabilera-mota

Berniza emateko metodoa

Dosifikazioa

Mantentze-lanak eta garbitasuna

Iraunkortasuna

Berriztapena


LANBIDE EKIMENA 155

66 BBAALLDDIINNTTZZAA--AAGGIIRRIIAA

6.1 Materialen baldintzak

Zurari dagozkion honako zehaztapen hauek bildurik eta bermaturik geratuko dira, baldin eta fabrika-

tzaileak Mosaiko-Parketaren AITIM kalitate-zigilua badauka.

Zuraren gogortasuna

UNE 56.534 arauaren arabera neurturik, 2,5eko gogortasuna edo gogortasun handiagoa daukaten

espezie guztiak onartzen dira oro har. Espezie baten gogortasuna zein den jakin ahal izateko, biblio-

grafian kontsulta daiteke, eta ez dago zertan saiakuntzen bidez zehaztu.

Dentsitatea

Koniferoen zura erabiliz gero, batez besteko dentsitatea 0,4 g/cm3-tik gorakoa izatea exijitzen da.

Datu hau jakin ahal izateko, bibliografian kontsulta daiteke, eta ez dago zertan saiakuntzen bidez zehaztu.

Zuraren egoera

Zurak libre egon behar du intsektuen edo onddo xilofagoen erasoetatik; batez ere kolore urdinxkara

koniferoen kasuan eta zenbait kolorazio, hostozabaletan.

Zurak zurgizena badu, onddoen eta intsektuen aurkako tratamendua egin dakion eska daiteke, nahiz

eta horrela, gehienetan, % 4 garestituko den, gutxi gorabehera, materialaren kostua.

Eraztunen ondoko hausturak ez dira onartzen.

Esandako guztia baliagarria da arrastelen, falken, zokaloen edo instalazioan erabiltzen den zurezko

beste edozein elementuren kasuan ere.

Hezetasuna

UNE 56.808 arauak gomendatzen duenaren arabera, zuraren hezetasun-edukiak % 7 eta 11 bitar-

tekoa izan behar du (barrualdeetan % 7-9, eta kostaldean, berriz, % 9-11).

Onar daiteke erlo bateko piezen % 5ek hezetasuna altuxeagoa izatea (% 13), baina inola ere ez du

proportzio horretatik gorakoa izan behar.


LANBIDE EKIMENA

156

Arrastelen hezetasuna % 15 eta 18 bitartekoa izan daiteke.

Hezetasun-eduki horiek guztiak orientazio moduan erabiliko ditugu baina, egia esan, aurrerago ikusiko

dugunez, instalazioari ekiteko taulatxoen hezetasun egokia hauen araberakoa da neurri handi batean:

lokalaren hezetasun erlatiboa, kokapen geografikoa, eta lokalean berogailua izatea edo ez izatea eta

erabiltzen den berokuntza-sistema.

Porlan-morterozko zolata

Zoladuraren euskarri izango den zolata porlan-morterozkoa izaten da, 350 kg/m3-ko dosifikaziokoa,

eta uraren eta porlanaren arteko 0,5eko erlazioa duena (lur hezearen trinkotasuna). Ibaiko harea gar-

bitua erabiltzen da, 0,8 eta 2 mm bitarteko granulometriakoa.

Zorua garbi dagoela zabaltzen da morteroa. Hormetako eta sabaietako igeltsuek eta komunetako eta

sukaldeetako igeltsu eta zolatuek amaituta egon behar dute morteroa erabiltzen denerako.

Erregelaz zabaltzen da morteroa, eta paletaz berdindu (eta ez plantxaz). Plantxa bidezko berdinketa

azkarrago egiten da, baina eragozpen bat dauka: porlan-esnea gainazalera igoarazten duenez, iragan-

gaitzegi uzten du. Honelakoetan, hidrosolugarria ez den itsasgarri berezia erabili beharko litzateke.

6.2 Eraikuntza-diseinurako baldintzak

Zoru erradiatzaileen bidezko berokuntza-instalazioak

Oro har, ez da gomendatzen zoru erradiatzailearen bidezko berokuntza-sistemak dituzten zoruen

gainean zurezko zoladurak instalatzea. Zura, berez, isolatzaile termiko ona da, eta beroak nekez zehar-

katzen du; azken batean, ez da hedatzen, eta hori da horrelako sistemen oinarria.

Mosaiko-parketa eta dornadura flotatzailea dauzkaten instalazioetarako erabil daiteke, baina ohiko

tarimetarako ez da gomendatzen. Azken horietan, zolataren eta zoladuraren eta arrastelen arteko tarteek

oso banatze kaltegarriak eragiten dituzte; alde batetik, berokuntza-sistemak ez dihardu behar bezala

(airea isolatzaile termikoa da, eta atzeratu egiten du beroaren erradiazioa zoruan barrena) eta, bestetik,

zoladuraren azpian metatzen den beroak zura berotzen du, eta lermatu eta gakotu egiten dute.

Ahaleginak egin behar dira hodiak kontzentra ez daitezen, banaketarako errakoretik hurbil gertatzen

den bezala; horretarako aukerarik ez badago, sakonago jarri behar dira hodiok.

Berokuntza-probak zorua ezarri baino lehen egin behar dira, eta pizturik eduki behar da 2 edo 3

astez, zolata lehor dadin.


LANBIDE EKIMENA 157

Eskailera-buruak lixatzea Zurezko zorua jarri baino lehen lixatu behar dira eskailera-buruak.

Hainbat altuera dituzten etxebizitza-blokeetan zoladura hidraulikoak erabiltzen direnean, eskailera-

buruak lixatzean, sarri askotan etxebizitzen sarrako ateen bidez iragazketa-arazoak gertatzen dira, ur-

kopuru handia behar izaten baita lixatze-lan horietan. Zoladuragileek hori gerta ez dadin neurriak jartzen

badituzte ere, azkenean, ia beti ura sartzen da, gehiago edo gutxiago, eta, ondorioz, kalteak eragiten

zaizkio instalazioari.

Instalazio handiak: kiroldegiak Honelako instalazioetan, gehienetan ez da berogailu indartsurik izaten eta, horregatik, hartu beharreko

lehenbiziko neurria izaten da hezetasun handixeagoa daukan materiala erabiltzea, % 12 eta 14 bitar-

tekoa, hain zuzen.

Bestalde, honelako gainazaletan erraz gertatzen dira 15 eta 20 cm bitarteko hanpadurak, eta horiek

xurga ditzakeen juntura-sistemaren bat prestatu beharko da. Taulatxoak 5 edo 6 elementuz osatutako

moduluetan eta elkarren artean 3 edo 4 mm-ko junturekin antolatzea ere neurri gomendagarria da,

hanpadura orokorra absorbitzeko modu egokia izan baitaiteke. Halaber, egitura flotatzaileak hobesten

dira tarimen aurretik, zoru erradiatzailearen bidezko berokuntza-sistemak dituzten instalazioetarako

azaldu ditugun arrazoi berdinengatik.

Azkenik, lokalaren aireztapen egokiak berebiziko garrantzia dauka. Gogora dezagun, kirol-ikuskizun

baten ondoren, berehalako batean lagun asko irtetearen ondorioz, giroa bat-batean hoztu eta ur-lurruna

kondentsatu egingo dela; horrela, instalazioan erabateko edo zati bateko bustidurak gertatuko liratekeela.

Perimetro-junturak Etxebizitzetan ohikoak izaten diren neurrietako geletan, zurezko zorua jartzean, gutxienez 8 mm-ko

perimetro-juntura uztea gomendatzen da. Zurezko zoruan izan daitezkeen hanpadurak xurgatzea da

neurri horren helburua.

Lokal handiagoak direnean, perimetro-junturek ere handiagoak izan behar dute. Orientazio gisara,

metroko 2 edo 3mm-koak.

Tratamendu egonkortzaileak Batzuetan benetan zaila izan daiteke instalazioa egiteko zuraren hezetasun egokia zein den aurkitzea.

Bereziki zaila izaten da kostaldean. Toki horietan, parketa lehorregi ezartzen bada, taulatxoak hanpatu

egiten dira giroko hezetasuna xurgatuta; eta hezetasun-eduki handiaz ezartzen badira (% 11 – 12), ordea,

eguraldi lehorra iristen denean edo berogailua martxan jartzean, taulek hezetasuna galduko dute eta,

ondorioz, lermatu egingo dira.


LANBIDE EKIMENA

158

Mota horretako zailtasun bereziak aurreikusten direnean edo, esate baterako, nerbio askoko zura

ezartzeko asmoa dagoenean, eraginkorra izaten da autoklabean egiten den tratamendu egonkortzailea

(hutsa-hutsa). Horrela eginez gero, materialaren guztirako kostuan % 5 eta % 10 bitarteko gehikuntza

izango dela kontuan hartu da.

Zoruaren azpiko ganbera ez-aireztatuetatik datozen hezetasunak

Beheko solairuetako zoruen azpian dauden ganberek aireztaturik egon beharko dute. Bestela, heze-

tasunaren metaketa zoladurara irits daiteke zoruan eta zolatan barrena, eta taulatxoak hanparazi eta

konkortuko ditu. Arazo hau dela eta, gomendatzen da gainazalean solairuaren azaleraren 1/300i dagokion

aireztapena uztea.

6.3 Instalaziorako baldintzak

Ideia orokorrak

UNE 56.810 “Zurezko zoruak. Ezarpena. Zehaztapenak” arauan ezartzen dira zurezko zorua jartzeari

ekin aurretik kontuan hartu beharreko oinarrizko gomendio batzuk. Lokalaren egoerari eta hura ematen

denean zurak bete behar dituen ezaugarri geometrikoei dagozkio gomendio horiek.

Zurezko zoruetako arazoak, sarri askotan, obra eman eta handik zenbait hilabetetara hasten dira

agertzen. Eguraldi lehorra heltzen denean edo berogailua piztu eta egun gutxira gertatzen da maiz.

Azken batean, erabilera jarraituarekin eta, ondorioz, erreklamaziorik egiteko aukerarik ez dagoenean.

Arauak lantzen dituen eta eraikuntzan ematen diren bestelako gomendioak aztertuko ditugu orain:

Zuraren hezetasuna

Zuraren hezetasuna kokapen geografikoaren arabera

Kantauriko, Galiziako eta Mediterraneoko kostaldeko inguruetan zuraren hezetasun-edukia % 9 eta

11 bitartekoa izan dadin, eta barruko aldeetan, berriz, % 7 eta 9 bitartekoa izan dadin gomendatzen du

UNE 56.810 arauak.

Zuraren hezetasuna lokaleko berokuntzaren arabera

Aireko hezetasun erlatiboa % 60tik jaisten ez den lokalak

Hori gertatzen da nabe handietan, kiroldegietan eta abarretan, berogailurik ez dagoenean, edo

oso indartsua ez denean. Zuraren hezetasunak, instalazioaren hasieran, % 10 eta 12 bitar-

tekoa izan behar du.


LANBIDE EKIMENA 159

Hezetasun erlatiboa % 40 eta 60 bitartekoa izaten den lokalak

Adibidez, bulegoetan, erakusketa-aretoetan, lokal publikoetan, urtean gutxitan erabili eta bero-

gailua gutxitan jartzen den aisialdirako familia bakarreko etxebizitzak. Zuraren hezetasun-

edukiak % 9 eta 11 bitartekoa izan behar du.

Hezetasun erlatiboa %40tik beherakoa izan daitekeen lokalak

Oso berogailu indartsua duten lokalen eta biztanleak etengabe dituzten etxebizitzen kasua

da. Honelakoetan, zuraren hezetasunak, instalazioari ekin baino lehen, % 7 eta 10 bitartekoa

izan behar du.

Pentsatzekoa denez, arestian aipatu ditugun kondizioei kanpoko klimak (kostaldea izan edo

barrualdea izan) ere eragingo die.

Zolata Zolataren hezetasuna

Berebiziko garrantzia dauka zolataren hezetasunak instalazioan. Gehienetan, % 2,5etik beherakoa

izatea gomendatzen da.

Kopuru horren gainetiko gradu bakoitzeko, orientazio moduan, zurezko zoruak beste 5 edo 6 areagotu

lezake bere hezetasuna. Adibidez, zolatak, ezartzen amaitzen denean, % 3,5eko hezetasuna badauka,

hasiera batean % 9ko hezetasunaz instalatzen hasitako zoruaren hezetasun-edukia % 14 edo 15 izatera

irits liteke.

Zolataren lautasuna

Parket kolatua hartu behar duten zolatek ez dute izan behar metro linealeko 3 mm baino malda

handiagorik.

Zolataren lautasuna behar den modukoa ez denean, berdintzeko oreak erabil daitezke. Gehienetan,

egokiak izaten dira 1 cm-tik gorakoak ez diren maldak dituzten gainazalak hobetzeko, eta zuloak edo

berdinketa-akatsak desagerrarazteko erabili ohi dira batez ere.

Tarima-zoladuren euskarri diren zolaten lautasunerako baldintzak ez dira zoru itsatsietarakoak bezain

zorrotzak izaten, arrastelei esker absorbitu egiten direlako irregulartasun txikiak. Instalazio handietan

tarima flotatzailea dagoenean, gimnasioetan kasu, sarritan erabiltzen da kareaz egonkorturiko ibai-

hareazko geruza (metro kuboko 200 kg-z dosifikatua), eta horren gainean geruza isolatzaile bituminosoa

zabaltzen da, arrastel flotatzaileak gainean ezartzeko.


LANBIDE EKIMENA

160

Kolatzea eta lixatzea

Parketa kolatzen denean, lokalak itxita eta kristalak jarrita egon behar du.

Kolatu aurretik, euskarriak garbi egon behar du, elementu arrotzik gabe (hautsa, igeltsu-hondarrak,

pintura, eta abar).

Zolataren porotasun-kondizioak ohikoak direnean, binilo-itsasgarri hidrosolugarriak erabiltzen dira.

Zolataren gainazala iragazgaitza bada, azkar (15 bat minutu) gogortzen diren binilo-itsasgarrietara jo

behar da. Horrela, zolatak xurgatu ez duen ura zurera iristea eta hanpadura eragitea saihestuko da.

Tenperatura 10 ºC-tik beherakoa denean ez kolatzea gomendatzen da, eta 6 edo 7 ºC-tik beherakoa

denean, berriz, ez da sekula kolatu behar. Kolatu ondoren, gomendagarria da 48 ordu pasatu arte etxera

ez sartzea, eta lixatu aurretik 15 egun itxarotea. Nolanahi ere, balio horiek itsasgarriaren fabrikatzaileak

ematen dituen gomendioen araberakoak izan behar dute.

Lehenagoko zoladuren gainean ezartzea

Parketa lehendik dagoen zoladura baten gainean ezarri baino lehen, prestatu egin behar da gainazala.

Mosaiko-parketa lehenagoko terrazoaren edo baldosen gainean kolatzeko, loka dauden piezak porla-

nezko morteroz lotu beharko dira, eta piezaren bat falta izanez gero ere, morteroa erabili behar da

berdintzeko. Ez da karezko morterorik erabili behar. Lehenagoko zoladura leunduta badago, lixa lakarrez

(30 zenbakiduna) lixatuko dugu, edo akuafortea eman, gainazalean nolabaiteko zimurtasuna lortzeko.

Horrelako euskarrietan, azkar gogortzen diren itsasgarriak erabili behar dira.

Parket flotatzailea jartzeko, lehenago zolaketa konpondu besterik ez da egin behar, eta horren

gainean, batzuetan, asfalto-geruza ezartzen da, instalazioa gauzatu aurretik.

Lehenagoko euskarria zurezkoa izanez gero, loka dauden atalak tinkatu eta gainazala lixatu behar da,

mosaiko-parketari lekeda eman aurretik. Lehendik zegoen zolaketako bitarteak betetzeko, ore berdin-

tzailea erabil dezakegu.

Pinturak eta igeltsuak

Zurezko zoladura zarpiatu edo pintatu ondoren ezartzen da eta, oro har, giroan hezetasuna sor

dezaketen eragiketa guztien ostean. Ziurtatu beharra baldin badago, igeltsuen eta pinturen hezetasun-

edukia neurtuko da; % 5 baino txikiagoa izan beharko du.


LANBIDE EKIMENA 161

Aireztapena

Instalazioa amaitzen denean, behar den moduan aireztatu beharko da lokala. Lokal itxietan, hezetasun-

ekarpen txikienak ere, nabarmen igoarazten du giroaren hezetasun erlatiboa eta zurak xurgatuko du heze-

tasun horren zati bat.

Eguzkia

Eguzkiak ez du zuzenean jo behar ateetan, leihoetan, balkoietan edo eraikinaren bestelako tarteetan

barrena.

Instalazioak probatzea

Zurezko zorua ezarri baino lehen probatu behar dira berogailuak eta aparatu sanitarioak.

6.4 Akabera-baldintzak

Junturen zabalera

UNE 56.810 arauaren arabera, junturen zabalerak, batez beste, ez du izan behar taularen edo

taulatxoaren zabaleraren % 2,5 baino handiagoa. Juntura isolatuetako batek ere ez du taularen zaba-

leraren % 4tik gorakoa izan behar. Oso alderdi agerikoetan, bertatik pasatzeko diren tokietan edo atee-

tatik hurbil, esaterako, junturek beti izan behar dute 1 mm-tik beherakoak, taularen zabalera dena delarik

ere. Erraz ikustekoak ez diren tokietan, berriz, hodien atzean adibidez, 5 mm-ra bitarteko junturak

onartuko dira.

Esate baterako, tarimaz egindako instalazio batean, taulen zabalera 70 mm-koa izaki, 1,75 mm-ko

juntura onartuko litzateke batez beste, eta juntura lokalizatuetarako gehienezko zabalera, berriz, 2,8 mm-

koa izango litzateke.

Arauan ezarritako mugak zabalegiak dira, batez ere taulen zabalera 70 mm-tik gorakoa denerako.

Irizpide murriztaileago hau erabil daiteke orientazio gisa:

Junturen batez besteko zabalerak ez du izan behar taularen zabaleraren % 1,5etik gorakoa. Juntura

isolatu baten zabalerak, berriz, ez du izan behar taularen zabaleraren % 2,5 baino handiagoa. Erraz

ikusten ez diren tokietan (50 cm-ko zabalerako perimetro-ingurua) edo berogailuetatik hurbil, 3 mm zabal

diren junturak onartuko dira. Oso agerikoak diren alderdietan (bertatik pasatzeko diren tokiak), ordea,

junturen zabalera 1 mm-tik beherakoa izango da.

Galga sorta erabil daiteke junturak neurtzeko.


LANBIDE EKIMENA

162

Lautasuna

Lixatu eta bernizatu ondoren, laua izan behar du zoruaren gainazalak. Lautasuna egiaztatzeko, bi

erregela erabili beharko dira, 2 metrokoa bata, eta 20 cm-koa bestea. Lehenbizikoa lautasun orokorra

neurtzeko erabiliko dugu, eta bigarrena, berriz, tokiko lautasuna neurtzeko. Lehenbiziko erregelak, edozein

tokitan eta noranzkotan jarrita, 5 mm-ko geziak emango dizkigu gehien jota. Bigarrenak, 1 mm-tik

beherako geziak (9.15. irudia).

9.15. irudia. Lautasun orokorraren eta tokikoaren egiaztapena.

Horizontaltasuna

Zoruaren gainazalak horizontala izan behar du. Hori egiaztatzeko ere 2 metroko erregela erabiliko

dugu, eta haren gainean nibela ezarriko dugu. Mailen arteko desberdintasunek ez dute izan behar

metroko 5 mm-tik gorakoak. Zurezko zorua lehendik dagoen zurezko beste estaldura baten gainean

ezarri zein ezarri ez, metroko 5 mm-koak malda lokalizatuak onartuko dira lehenago ere mailen arteko

desberdintasuna zegoen puntuetan (9.16. irudia).

9.16. irudia.Horizontaltasuna egiaztatzea.


LANBIDE EKIMENA 163


AITIM KALITATE ZIGILUA MOSAIKO PARKETERAKO

AITIM Kalitate-zigilua da mosaiko-parketerako dagoen bakarra. Zigilu hori ezartzeko, kontuan hartzen

dira UNE 56.808 “Zurezko zoruak. Materialak. Zehaztapenak" arauaren eta UNE 56.809 (2) “Zurezko

zoruak. Sailkapena itxuraren arabera. Mosaiko-parketa” arauaren zehaztapenak. Zurak ezarri baino lehen

dituen ezaugarriei dagokio zigilua.

AITIM Kalitate-zigilua ematean, hezetasun-edukia eta fabrikatzaileak produktuan markatzen dituen

perdoi izendatuekiko neurrien kontrola hartzen dira kontuan. Gainera, fabrikazio-akatsak ere aztertzen

dira, eta horietako batzuk ez dira onartzen: zerratze-markak aurpegietan edo ertzetan, zuntz okerrak,

behar den moduan definiturik ez dauden ertzak, zur faltak, adabegiak, ez-ohiko kolorazioak, punta

hautsiak eta abar.

Garrantzi berezia dauka zurgizena izateak edo ez izateak, eta zurgizena izanez gero, taulatxoek zein

proportziotan daukaten.


LANBIDE EKIMENA

164

88 AARRAAUUDDIIAA

8.1 UNE arauak

Orokorrak

UNE 56.806 Zurezko zoruak. Terminologia eta definizioak.

UNE 56.807 Zurezko zoruak. Diseinuak eta neurriak.

UNE 56.808 Zurezko zoruak. Materialak. Zehaztapenak.

UNE 56.809 (1) Zurezko zoruak. Sailkapena itxuraren arabera. Tarimatua.

UNE 56.809 (2) Zurezko zoruak. Sailkapena itxuraren arabera. Mosaiko-parketa.

Instalazioa

UNE 56.810 Zurezko zoruak. Ezartzea. Zehaztapenak.

Entsegu-metodoak

UNE 56.811 Zurezko zoruak. Neurrien egonkortasunaren entseguak.

UNE 56.812 Zurezko zoruak. Kolatzearen kontrola. Entseguak.

UNE 56.813 Zurezko zoruak. Gainazalaren akaberaren kontrola. Mugimendurik gabeko zama

kontzentratuarekiko erresistentziaren entsegua.

UNE 56.814 Zurezko zoruak. Gainazalaren akaberaren kontrola. Mugimendudun zama


UNE 56.815 Zurezko zoruak. Gainazalaren akaberaren kontrola. Zama biratzailearekiko

erresistentziaren entsegua.

UNE 56.816 Zurezko zoruak. Gainazalaren akaberaren kontrola. Herrestan eramandako zama


UNE 56.817 Zurezko zoruak. Gainazalaren akaberaren kontrola. Talkekiko erresistentziaren

entsegua.

UNE 56.818 Zurezko zoruak. Gainazalaren akaberaren kontrola. Urradurarekiko erresistentziaren

entsegua.

UNE 56.819 Zurezko zoruak. Gainazalaren akaberaren kontrola. Etxeko produktu jakin batzuekiko

erresistentziaren entsegua.


LANBIDE EKIMENA 165

Zuraren entsegu-metodo orokorrak

UNE 56.529 Zuraren ezaugarri fisiko-mekanikoak. Hezetasun-edukiaren zehaztapena anhidro-

egoerara arteko lehorketa bidez.

UNE 56.530 Zuraren ezaugarri fisiko-mekanikoak. Hezetasun-edukiaren zehaztapena erresistentzia-

higrometroaren bidez.

UNE 56.534 Zuraren ezaugarri fisiko-mekanikoak. Gogortasunaren zehaztapena.

8.2 ISO arauak

Taulatxoak edo taulen erloak obran hartzeko kontrolari dagokionez, ez dago UNE araurik, baina bai,

ordea, nazioarteko arauak (ISO). Inportatzaileek zenbaitetan erabiltzen dituzte arau horiek, erreferentziako

dokumentu gisa, auzirik gertatuz gero. Erloaren tamainaren araberako laginketa-maila eta akats onar-

garrien kopurua eta nolakotasuna definitzen dituzte arau horiek, hostozabal-zuren edo erretxindun zuren

talde bakoitzerako, eta instalazio, parket edo tarima bakoitzerako. Honako hauek dira garrantzitsuenak:

ISO 631 – 1977 Mosaic parquet panels. General characteristics.

ISO 3397 – 1977 Broadleaved wood raw parquet blocks.General characteristics.

ISO 5321 – 1977 Coniferous wood raw parquet blocks. General characteristics.

ISO 1072 - 1975 Solid wood parquet. General characteristics.

8.3 Eraikuntzaren teknologia arauak

NTE – RSR Zoruen eta eskaileren estaldurak. Pieza zurrunak.

Zurezko zoruei (parket hidraulikoa, mosaikoa eta tarima) dagozkion zenbait alderdi biltzen ditu arau

honek, zoruetarako erabiltzen diren pieza zurrunen gama orokorraren barruan. UNE arauak oinarritzat

hartzen dituzten ezarpenerako zehaztapenak ere jasotzen dira.


LANBIDE EKIMENA

166


Carpintería de madera

Egilea: J. Ortiz Gutiérrez

Argitaletxea: Fundación Escuela de la Edificación. Madril, 1993.

“Batik bat ateen, leihoen, estalduren eta eskaileren zurgintza lantzen dituen argitalpena. Zurari buruzko

ideia orokorrak, babesa eta kalitatezko markak ere biltzen ditu. Araudiaren edukiari nabarmen errepa-

ratzen dio, eta instalazioarekin lotutako alderdiak eta hainbat irudi ere badauzka”.

Curso de construcción en madera. Estructuras mixtas. Rehabilitación y Carpintería.

Egilea: Zenbait

Argitaletxea: Colegio Oficial de Arquitectos de Madrid. Madril, 1989.

“Zurezko zoruak aztertzen diren zurgintzari buruzko kapitulua dauka”.

Carpintería de recubrimientos

Egilea: Martín Fernández

Argitaletxea: INIA – ANCOP.

Eraikuntzako Zurari buruzko Bigarren Jardunaldiak.

Madril, 1986ko maiatzaren 20-22. Hirugarren ponentziako komunikazioa: “Carpintería de Madera”.

79 orr.

“Zurezko zoru kolatuen eta ohiko tarimen eta tarima flotatzaileen instalazioaren alderdi teknikoak eta

praktikoak. Sabaien eta hormen estaldura ere biltzen du”.


LANBIDE EKIMENA 167


ALBERCH, S.A. Mataroko errepidea 27

179 posta-kutxa


Tel.: 93 389 42 00

Faxa: 93 389 44 42

Zurezko zoladuren fabrikazioa eta hornikuntza:

1. mota: Parketa

2. mota: Flotatzailea

ANGEL DE LA ORDEN- MASOVA, S.A. Madrilgo errepidea, z.g.

42005 Soria

Tel.: 975 22 60 61

Faxa: 975 22 86 26


1. mota: Parketa


ARGUIBIDE, S.A. Larrainak 5, beheko solairua

31620 Uharte. Nafarroa

Tel.: 948 33 08 62

Faxa: 948 33 18 07


1. mota: Mosaiko-parketa (*) 2. mota: Flotatzailea

BMC MADERAS, S.A. Aluminio kalea, 230 park.

47012 Valladolid

Tel.: 983 29 18 18/29 29 29

Faxa: 983 29 81 00


1. mota: Flotatzailea 2. mota: Tarima 3. mota: Kirol-zoladurak


LANBIDE EKIMENA

168

CODEPARQ Cavanilles kalea, 16

28007 Madril

Tel.: 91 552 96 04

Faxa: 91 552 31 94


1. mota: Mosaiko-parketa

2. mota: Tarima


4. mota: Kirol-zoladurak

COMEXVAL, S.L. Conde Trenor kalea, 4

46003 Valentzia

Tel.: 96 391 62 00

Faxa: 96 391 75 55

Zurezko zoladuren fabrikazioa:


2. mota: Tarima

Zurezko zoruen hornikuntza:


DANS, RODRÍGUEZ Y CIA, S.A. Chile kalea, 19-21

15008 A Coruña

Tel.: 981 24 23 54/24 27 56


1. mota: Tarima

FERMAR-PAVYLUX, S.A. Zaida kalea, 99, eta Toboso kalea 123, A lokala

28019 Madril

Tel.: 91 466 71 59/69

Faxa: 91 525 55 36

Zurezko zoladuren salmenta eta instalazioa:

1. mota: Tarima flotatzailea

2. mota: Lanparketa

3. mota: Mosaikoa


LANBIDE EKIMENA 169

IBERIA AGENCIA DE MADERAS, S.L.

Pio XII etorbidea, 1

46009 Valentzia

Tel.: 96 348 25 00

Faxa: 96 348 40 04

Zurezko zoladuren hornikuntza:


2. mota: Tarima

INDUSTRIAS J. ESTEBA, S.A.

Gironako errepidea, zk.g.

17180 Angles. Girona

Tel.: 972 42 10 00

Faxa: 972 42 06 16


1. mota: Kanpoko zoladurak

2. mota: Tarima

3. mota: Taulatxoa

IMA, S.A.

Madril-Irun errepidea, 322 km

01213 Rivabellosa. Araba

Tel.: 947 535 50 38

Faxa: 947 35 50 93



INDUSTRIAS PARSAN, S.L.

Huescako errepidea, 12 km

50830 Villanueva de Gallego. Zaragoza

Tel.: 976 18 61 75

Faxa: 976 18 53 12

Zurezko zoruen fabrikazioa:

1. mota: Tarima trinkoak


LANBIDE EKIMENA

170

JUNCKERS IBERICA, S.A.

Pinzón zeharbidea, 7

28025 Madril

Tel.: 91 462 03 20

Faxa: 91 461 85 81


1. mota: Tarima


ERAIKUNTZA KALITATEAREN KONTROLERAKO LABORATEGIA

Agirrelanda kalea, 10

01013 Gasteiz

Tel.: 945 26 89 33

Faxa: 945 28 99 21

Zoladuren kalitate-kontrola. Ezaugarrien zehaztapena hainbat entseguren bidez.

LAPEYRE ESPAÑA, S.A.

152 Errepide Nazionala, 24,900 km

08400 Granollers. Bartzelona.

Tel.: 93 846 32 27

Faxa: 93 846 35 51



2. mota: Tarima


LYSSOLEN, S.L.

Hierro kalea, 49

28850 Torrejón de Ardoz. Madril

Tel.: 91 675 32 28/675 76 57

Faxa: 91 675 76 57

Parketerako lekeda berezien fabrikazioa:

1. mota: Super-berezia

2. mota: HV Biskositate handia



LANBIDE EKIMENA 171

Parketerako berniz berezien fabrikazioa:

1. mota: Distira fina, erdimatea eta matea

2. mota: Distira handia

3. mota: Ur-berniza

Parketaren mantentze-lanetarako produktuen fabrikazioa:

1. mota: Distira-emailea

2. mota: Garbitzailea

3. mota: Koloretako tinduak

MADERAS DEL NOROESTE San Pedro errepidea 280-300


Tel.: 981 31 61 00

Faxa: 981 32 81 54



2. mota: Tarima


MADERAS GAMIZ, S.A. Gasteiz-Lizarra errepidea, zk.g.

01110 Kanpetzu. Araba.

Tel.: 945 40 54 25

Faxa: 945 41 53 47

Haritz- eta lizar-zurez egindako zoladuren fabrikazioa:

1. mota: Mosaiko-parketa (*)

2. mota: Tarimak

MADERAS PETEIRO, S.A. Los Fuertes-Los Rosales errepidea

15011 A Coruña

Tel.: 981 27 21 00

Faxa: 981 27 24 66

Zurezko zoladuren biltegia eta instalazioa:


2. mota: Tarima


LANBIDE EKIMENA

172

MADERAS SIERO, S.A. Los Cuetos-Argüelles

33188 Siero. Asturias

Tel.: 985 74 18 21

Faxa: 985 74 34 07



MADERAS SORIANO, S.A. Bayas industrialdea, C-P 32 kalea


Tel.: 947 31 09 03

Faxa: 947 33 06 42



2. mota: Tarima


MARIANO HERVAS, S.A. Alcolea del Pinar errepidea

19250 Sigüenza. Guadalajara

Tel.: 949 39 07 50

Faxa: 949 39 13 44


1. mota: Parketa (*)

2. mota: Tarima


ORCH, S.A. Torrent Vallmajor z.g. 16 nabea


Tel.: 93 464 14 32

Faxa: 93 464 10 69

Zurezko zoladurak instalatzeko produktuen fabrikazioa:

1. mota: Makineria. Arrabol- eta zerrenda-lixagailuak, bibragailuak eta ertzak leuntzekoak.

2. mota: Produktu kimikoak. Binilo-lekedak eta poliuretanozkoak, zolatak konpontzeko inprima-

zioak, ore berdintzaileak, bernizak eta hondoak.

3. mota: Zerrenda-parketa lixatzeko urragarriak, biribilkia, diskoa eta saretak.

4. mota: Instalaziorako aholkularitza teknikoa.


LANBIDE EKIMENA 173

PARQUELITE INSTALACIONES, S.A. Doce de Octubre, 1

28009 Madril

Tel.: 91 573 64 83

Faxa: 91 573 34 26

Zurezko zoladuren hornikuntza eta instalazioa:


2. mota: Tarimak


PARQUETS HERNANDEZ, S.A. Salto kalea, z.g.

15380 Oza de los Ríos. A Coruña

Tel.: 981 79 20 50

Faxa: 981 78 55 64



2. mota: Tarima

PARQUETS LORENZO, S.A. Eladio Lorenzo etorbidea, 16

27784 Modoñedo. Lugo

Tel.: 982 52 10 28

Faxa: 982 52 17 24



2. mota: Tarima

PARQUET LOGAR, S.L. Eusebio Morán kalea, 14. 28019 Madril

N. Sra. De la Soledad, 12. 28044 Madril

Tel.: 91 508 38 86 /569 55 48 / 565 02 40

Faxa: 91 569 55 48


1. mota: Tarimak


3. mota: Zokaloak, bernizak eta lekeda


LANBIDE EKIMENA

174

PARQUET NOVA, S.L. Fray Diego Ruiz, 5

28904 Getafe. Madril

Tel.: 91 681 62 72

Faxa: 91 681 62 84

Zurezko zoladuren biltegia eta instalazioa:

1. mota: Parket flotatzailea

2. mota: Tarimak


PARQUETS PAVISUELOS, S.A. Primavera kalea 4, behe solairua

18006 Granada

Tel.: 958 12 29 11

Faxa: 958 13 16 29

Zurezko zoladuren instalazioa:

1. mota: Marketeriaz apainduak

2. mota: Lanparketa

3. mota: Tarima flotatzailea

4. mota: Tarima iltzatua

PARQUETS TROPICALES, S.A. Julián Camarillo, 13. 28037 Madril

Tel.: 91 327 01 06

Faxa: 91 327 01 63

Telexa: 64717 MTVA



2. mota: Tarima


PARQUETS Y PAVIMENTOS, S.A. El Toboso kalea 123, atzeko aldea. 28019 Madril

Tel.: 91 465 26 19

Faxa: 91 465 14 81



2. mota: Tarima



LANBIDE EKIMENA 175

PAVIMENTOS ARRONDO, S.A. Camino Cruce, z.g.

20217 Gabiria. Gipuzkoa

Tel.: 943 88 59 50

Faxa: 943 88 59 50



2. mota: Tarima

POLYMER CHEMIE, S.A. Monforte de Lemos etorbidea, 103

28029 Madril

Tel.: 91 739 03 90 / 09 78 / 59 24

Faxa: 91 738 41 85

Sonsoles industrialdea

Toledoko errepidea, 17,700 km

Cesio kalea, 3


Tel.: 91 690 60 09

Faxa: 91 606 69 31


1. mota: Urea-formolezko bernizak (Sirvalux eta Sirvacil)

2. mota: Poliuretanozko bernizak (Polydex, Polyresin, Polyfond eta Polyacril)

3. mota: Lekedak (Resikol: Superra, Espresa eta Flotatzailea)

4. mota: Beste produktu batzuk: disolbatzaileak, koloratzaileak

QUIDE, S.A. Algaba 5 eta 7, atzeko aldea

28019 Madril

Tel.: 91 466 23 00 / 32 00

Faxa: 91 465 42 39


1. mota: Bernizak: Ur-poliuretanoak eta disolbatzaile-poliuretanoak, akrilikoak, suaren kontr-

akoak, kiroldegietarakoak.

2. mota: Itsasgarriak eta plasteak: Bereziak 25 x 5 x 1 tauletarako, neurri bereziak, flota-

tzailea eta zurgintza.

3. mota: Zoruetarako makineria: Zerrenda- eta arrabol-lixagailuak, ertzak leuntzekoak,

bibragailuak.

4. mota: Parketaren mantentze-lanak eta brikolajea. Distira-emailea, garbigarria eta brikola-

jerako bernizak.


LANBIDE EKIMENA

176


28019 Madril

Tel.: 91 569 66 60 / 56 39

Faxa: 91 569 66 60


1. mota: Tarima


ROSTALA, S.A. Berlin kalea, 5

28028 Madril

Tel.: 91 725 15 17

Faxa: 91 725 10 30

Zurezko zoladuren hornikuntza eta instalazioa.


LANBIDE EKIMENA

177

ZZUURREEZZKKOO AATTEEAAKK


Eraikin baten barruko aldera sartzeko edo eraikin bereko gelen arteko komunikaziorako bide ematen

duen eraikuntza-elementua.

Etxebizitzen eraikuntzan eta bertan bizitzekoak ez diren eraikinetan erabiltzen diren ateei buruzkoa

da kapitulu hau, eta ez gara arituko nabeetarako edo garajeetarako industria-ateez. Armairuen aurre-

aldeko ateak ere aztertuko ditugu kapitulu honetan.


LANBIDE EKIMENA

178

22 SSAARRRREERRAA

Berrogeita hamarreko hamarkadaren erdialdera arte, ohiko zurgintzako produktuetako bat besterik

ez ziren ateak. Zur trinkoa bakarrik erabiltzen zen, kaxa eta mihi bidez lotzen ziren piezak, eta animalia-

jatorriko lekedak erabiltzen ziren. Eredu-ateak armazoi batek eratutakoak ziren, eta armazoi hori osatzen

zuten bi langaluzek, bi aurrealdek eta bitarteko hainbat zeharragak, hala horizontalak nola bertikalak.

Armazoiaren elementuen artean geratzen ziren tarteetan, panelak, plafoiak, kasetoiak, eta abar sartzen

ziren, gutxi-asko molduratuak.

Sasoi hartatik aurrera, ohol kontratxapatua agertu zenez, zerratutako zurarekin baino azalera handiagoa

erabiltzeko aukera azaldu zen. Horrela, ate “lau edo leuneranzko” eboluzioa gertatu zen. Armazoi eta

arima baten gainean ohol kontratxapatua kolatuta egiten ziren ate horiek.

Ate lauen arimek ere bilakaera garrantzitsua izan zuten. Hasieran, zurezko zerrendez egiten ziren,

saretak, zurezko, lastozko eta abarrezko listoiak osatuta. Gaur egun, berriz, albeolo-arimak fabrikatzeko,

ia papera edo kartoia baino ez dira erabiltzen, muntatze-fasean esku-lana merkeago ateratzen delako

horrela.

Ate lauari esker, produktua industrializatu zen, eta neurriak normalizatu ziren.

Hogei bat urtez ate industrializatu bakarra ate laua izan zen, eta gero zur trinkozko zurgintza-ateetan

ere antzeko industrializazio-prozesua gertatu zen. Hala, material berriz osaturiko zurgintza-ateak edo plafoi-

dunak azaldu ziren, material eta fabrikazio-teknika berriez eginak, eta antzinako diseinuak berreskuratu ziren.

Zurgintza-ateetan, zuretik eratorritako oholak (batez ere partikula-oholak eta dentsitate ertaineko zuntz-

oholak) oinarrizko osagai bihurtu ziren; kanpoko ateetarako izan ezik, zur trinkoa baztertu zen.

Alor honetako azken aurrerapena Ate Hutsuneen Unitatea produktua da (batzuetan izen frantsesaz da

ezaguna: block-porte). Beste aurrerapauso bat da eraikuntzaren aurrefabrikazioan. Fabrikatik amaituta etor-

tzen da atearen multzoa. Orria uztarrian instalaturik dago, burdineria eta guzti, eta erabat amaiturik dago.


LANBIDE EKIMENA 179

33 TTIIPPOOLLOOGGIIAAKK

UNE 56.801 arauan ezarrita dagoenez, sailkapenerako 5 irizpide daude. Atearen orria da elementu

bereizlea:

Osaeraren arabera

Aurpegien itxuraren arabera

Orriaren ertzaren arabera

Atearen kokapenaren arabera

Irekitzeko moduaren arabera

Armairuen aurrealdeko ateak eta maletatokiak ere atal honetara bildurik daude, eta modu indepen-

dentean aztertuko ditugu bukaeran.

3.1 Osaeraren arabera (10.1. irudia)

Ate laua

Erliebeko arotz-lanarekiko atea

Beira-atea

Ate laua: Bi paramentu lau eta paralelok osatzen dute atearen orria. Paramentu horiek arma-

zoiak barruan daukan arimari kolaturik daude. Zura, zuraren eratorriak edo egur- eta zelulosa-

elementuak ditu osagai nagusi.

Erliebeko arotz-lanarekiko atea: Orriaren paramentuetan zenbait gainazal lauz eta molduratuz

osaturiko apaindura-konbinazioak daude. Zura edo zuretik eratorritako oholak ditu osagai nagusiak.

10.1. irudia. Ate motak, osaeraren arabera.

Beira-atea: Beira jartzeko tarteak ditu.


LANBIDE EKIMENA

180

3.2 Aurpegien itxuraren arabera

Bernizatzeko atea

Pintatzeko atea

Ate estalia

Bernizatzeko atea: bernizatzea gomendatzen den ateak.

Pintatzeko atea: mota honetako ateak direnean, pintatzea da gomendagarriena. Zuntzezko oholez

osatutako paramentuak dituen ate laua izan liteke adibidea.

Ate estalia: honelako ateen paramentuak zura ez den material batez estalita egoten dira. Mela-

minaz estalitako partikula-oholezko paramentua daukan ate laua izan liteke adibide bat.

3.3 Orriaren ertzaren arabera

Bi irizpide daude: ertzaren forma eta ertzaren itxura.

Orriaren ertzaren formaren arabera (10.2. irudia).

Ate berdindua: orriaren ertz guztia markoaren zirrituaren barruan geratzen da eta, horrela,

orriaren aurpegia markoaren aurpegiarekin berdindurik geratuko da.

10.2. irudia. Ate motak, ertzaren formaren arabera.


LANBIDE EKIMENA 181

Ate gainjarria: markoaren gainean jartzeko irtengunea dauka (orriaren zirritua) orriaren ertzak

Ate nabarmendua edo sasigainjarria

Ate mihiztatua edo ahokatua (berdindua edo nabarmendua izan daiteke)

Ate higatua

10.3. irudia: Ate motak, ertzaren itxuraren arabera.

Ertzaren itxuraren arabera (10.3. irudia)

Ertz ezkutukoa: paramentuaren kanpoko aldeko xaflak ertz gainjarria ezkutatzen du.

Ageriko ertzekoa: paramentuaren kanpoko aldeko xaflak ez du ezkutatzen ertz gainjarria.

3.4 Atearen kokapenaren arabera

Barruko atea

Pisura sartzeko atea

Kanpoko atea

Ate berezia

Barruko atea: eraikin bateko barruko lokalak banantzen dituena.

Pisura sartzeko atea: etxebizitza edo jabegoa eraikinaren barruko gune komunetatik banantzen

duena.

Kanpoko atea: etxebizitza edo lokala kanpoko aldetik banantzen duena.


LANBIDE EKIMENA

182

Ate berezia: instalatuta dagoen tokiaren betekizun bereziak betetzeaz gain, bestelako ezaugarri

bereziak dituena.

Adibidez, honako ate hauek aipa daitezke:

Suarekiko erresistenteak

Segurtasunekoak

Uhin-luzera txikiko erradiazioekiko isolatzaileak (X izpiak)

Isolatzaile termikoak

UNE 56.802 arauan definituta dagoenari egokitzen ez zaizkion neurriak (altuera eta zabalera)

dituztenak

Ate suarekiko erresistenteak: suarekiko portaera hobetuta daukaten ateak dira.

Ate suarekiko erresistenteek barne hartzen dituzte:

Atearen orria

Markoa

Burdineria

Ate-orria baino ez bada suarekiko erresistentea, ezin da esan atea suarekiko erresistentea denik.

Segurtasuneko ateak: Arrotzen erasoen aurka seguruago izateko xedeaz; atea irekitzeko denbora

atzeratzen dute, edota behartzeko gailu sofistikatuagoak erabiltzera bultzatzen dute, eta, horreta-

rako, sistema sendogarri jakinak dauzkate.

Zenbait izendapen dituzte honelako produktuek merkatuan: ate blindatuak, ate korazatuak, eta abar.

Izendapenak ezberdinak izanagatik, ordea, portaera bera dute.

3.5 Irekitzeko moduaren arabera

Ohiko moduan irekitzen den atea edo zabukaria

Joan-etorriko atea

Gidaridun atea

Ate tolesgarria

(10.4. irudia)

Ohiko moduan irekitzen den atea edo zabukaria: orri zurrun bat edo zenbait dituen atea da.

Zentzu bakarrean irekitzen da, langaluzeetako batean dagoen ardatz baten inguruko errotazioan.


LANBIDE EKIMENA 183

10.4. irudia: Ate motak, irekitzeko sistemaren arabera.

Eskuinetarantz edo ezkerretarantz ireki daiteke, erlojuaren orratzen noranzkoan edo kontrakoan, bira

egiten duen moduaren arabera.

Joan-etorriko atea: orri zurrun bat edo zenbait dauzka, eta edozein noranzkotan ireki daiteke,

langaluzeetako batean kokaturik dagoen ardatz bertikalaren inguruko errotazioan.

Gidaridun atea: orri zurrun bat edo zenbait dauzka, eta planoko translazio horizontalez irekitzen

da. Tabike artean joan daiteke, edo tabikeetara edo hormetara atxikirik.

Ate tolesgarria: orri zurrun bat edo zenbait dauzka, eta tolestuta irekitzen da.

3.6 Armairuen aurrealdeko ateak eta maletatokiak

Horma-armairua ixten duten eta obrarekin bat egindako markoa eta ate-orria dira armairuaren aurreko

aldea.

Armairuen aurrealdeetarako orrien sailkapena:

Irekitzeko sistemaren arabera

Orri zabukaridunak

Gidaridun orridunak

Orri tolesgarridunak

Eraketaren arabera

Maletatoki erantsia dutenak

Maletatoki independentea dutenak


LANBIDE EKIMENA

184

44 OOSSAAGGAAIIAAKK

Atearen multzorako elementu orokorrak definituko dira lehenbizi atal honetan eta, ondoren, elemen-

tuetako bakoitzean esku hartzen duten osagai guztiak:

Ate lauaren orria

Erliebeko zurgintza-atearen orria

Ate suarekiko erresistenteak

Segurtasuneko ateak

4.1 Ate multzoaren elementuak

Honako hauek dira atea osatzen duten elementuak (10.5. irudia):

Aurremarkoa (baldin eta halakorik bada): bi langaluzek eta aurrealde batek osatutako zurezko

profila, markoaren euskarriaren lana egiten duena eta tartearentzako txantiloi gisa obran

jartzen dena.

Markoa: obrako atal finkoa da, eta haren gainean eutsiko zaie orriaren mugimendurako bide

ematen duten mekanismoei. Bi langaluze eta aurrealde bat ditu. Zuzenean edo aurremarkoaren

bidez lot dakioke markoa obrari.

Atearen orria: atearen atal higikorra da, eta lokalerako sarbidea ematen du.

Zirritua: atearen orria hartzeko eta tope egiteko, markoaren profilean egiten den behera-

gunea da.

Juntura-estalkia: gehienetan molduraturik dauden eta zurgintza-lanaren eta obraren arteko

lotunea estaltzeko diren piezak dira.

Burdineria: mugimendurakoak izan daitezke (gontzak), edo ixtekoak (sarrailak).

10.5. irudia: Atea osatzen duten elementuak.


LANBIDE EKIMENA 185

4.2 Ate lauaren orrien osagaiak:

Bi paramentu lau eta paralelok osatzen dituzte ate lauaren orriak. Paramentu horiek armazoiaren barruan

kokatuta dagoen arimari kolaturik daude (10.6. irudia).

Honako hauek ditu osagai nagusi:

Arima: atearen orriaren barruko aldea da. Haren gainean kolatzen dira paramentuak. Honako

arima mota hauek bereiz ditzakegu:

− Arima betea: eraketa homogeneoa dauka, eta paramentuekin kolatzeko planoan gaina-

zal jarraitua du. Nahiko ugariak dira partikula-oholek osatutakoak.

− Albeolodun arima: hainbat motatako eta formatako albeoloek edo gelaxkek osatzen

dutena. Kartoiz, zurez edo bestelako materialez fabrikatzen da. Arima motarik arrun-

tena 0,3 mm-ko lodiera eta 28 mm-ko argia dituzten paperezko albeoloek osatzen dute.

− Listoi-arima: listoi-oholaren moduan osatzen da. Zurezko listoiak antolatzen dira, eta

bi paramentuak osatzen dituzten oholei kolatzen.

Armazoia: arima kokatuta dagoen orriaren perimetroa osatzen duen zurezko markoa da.

Zurezko lau piezak osatzen dute; bi handiagoak dira, eta langaluzeak deritze; beste biak,

txikiagoak, aurrealdeak dira. Armazoiaren zabalerak, gutxienez, 30 mm-koa izan behar du,

erresistentzia mekanikoa bermatu ahal izateko (UNE 56.803-90).

Paramentua: arimaren eta armazoiaren gainean kolatzen diren elementuen multzoa da. Ele-

mentu horiek, gehienetan, zurezko xaflak eta oholak izaten dira. Paramentuaren aurpegia esaten

zaio kanpoko aldeko gainazalari.

Honako hauek dira, orientazio gisa, albeolo-arima duten ateen orrien paramentuetarako

gutxieneko lodierak. Erabiltzen den ohol motaren arabera, hauexek izango dira:

− Ohol kontratxapatuak >= 3,0 mm

− Partikula-oholak >= 5,0 mm

− Zuntz-ohol gogorrak >= 3,2 mm

− Dentsitate ertaineko zuntz-oholak >= 5,0 mm

Ertza: paramentuekiko perpendikularra den orriaren aurpegi estua da. Albo deritze neurririk

handienarekiko paralelo diren ertzei.

Sarrailarentzako indargarria: langaluzearen zabalgunea osatzen duten eta sarraila eta haren

osagaiak finkatzea ahalbidetzen duten piezak. Pieza horiek, gehienetan, langaluzeari atxiki-

tzen zaizkio eta 300 mm-ko luzera eduki behar dute gutxienez. Zabalerak, berriz, 90 mm-koa

edo hortik gorakoa izan behar du (UNE 56.803-90).


LANBIDE EKIMENA

186

10.6. irudia. Ate lauen orria.

4.3 Erliebeko arotzeria duten ateen orriaren osagaiak

Zenbait gainazal lau eta molduratu dituzten apainketa-konbinazioak dauzkaten paramentuak dituzte

erliebeko arotzeria duten ateen orriak (10.7. irudia).

Honelako orrietan, funtsezko bi atal bereizten dira:

Armazoia: orriaren egitura nagusia da, eta bi langaluzek eta bi aurrealdek osatzen dute. Langa-

luzeen egituraren antzeko egitura daukan zeharraga eransten zaie gehienetan, erdialdean.

Zur trinkozkoak izan daitezke, edo listoi-oholez, partikula-oholez, dentsitate ertaineko zuntz-

oholez eginak, edo ate lauen orriek daukaten albeolo-egituraren modukoa izan dezakete

(10.8. irudia).

Langaluzeen, aurrealdeen eta zeharragen arteko mihiztadurak fabrikatzeko erabiltzen den

materialaren araberakoak izango dira. Partikula-oholez eta dentsitate ertaineko zuntz-oholez

eginda dauden armazoietan, sasizirien bidezko loturak nagusitzen dira; zur trinkozko arma-

zoiak direnean, berriz, kaxa- eta ziri-loturak; albeolo-egitura duten armazoietan, azkenik, huste

soila erabili ohi da.

Armazoia partikula-oholez edo dentsitate ertaineko zuntz-oholez osatuta dagoenean, kanpoko

aldeko perimetroa berriz inguratu behar da, erdialdearen apaindura-xafla gisa erabilitako zur-

espezie bereko listoia erabilita.


LANBIDE EKIMENA 187

Erdialdea: langaluzeak zeharkatzen dituzten listoiek eta zurezko panelek osatzen dute (partikula-

oholetan edo dentsitate ertaineko zuntz-oholetan). Kaxaratuz atxikitzen zaizkio armazoiari edo,

bestela, molduren bidez eusten zaion topera kolatuz.

10.7. irudia. Erliebeko arotzeria daukan atearen orria.

10.8. irudia. Erliebeko arotzeria daukaten ateen orrietarako zenbait armazoi mota.


LANBIDE EKIMENA

188

4.4 Ate suarekiko erresistenteen osagaiak

RF 60’ ate suarekiko erresistentearen orriaren osaera tipikoa ikus dezakegu 10.9. irudian. Oro har,

horrelako ateek, orrian edota inguruan, beroaren eraginez bolumena handituko zaien produktu puzgarriak

edukitzen dituzte. Orriaren eta inguruaren arteko bitartea zigilatu egingo da, sugarrak eta keak igaro ez

daitezen.

10.9. irudia. Ate-orri suarekiko erresistentearen osaera.

4.5 Segurtasun-ateen osagaiak

Indartze-sistema jakin batzuk dauzkate segurtasun-ateek, arrotzek erasoz gero seguruagoak izateko.

Oro har, tabikearen lodierekin bat datorren zur trinkozko inguru zuzenak osatzen ditu honelako ateak.

Obrak eusten dion inguruaren aldean, gomendagarria da, perimetro guztian, metalezko pletina finkatzea.

Hortik aterako dira obrarekin lotzeko besoak edo galandak. Markoaren zirrituaren zabalera ere indartu egin

behar da, sarrailaren lerragailuen altueraren parean zulaturik egongo den metalezko pletina erabilita.

Atearen planoarekiko indar perpendikularrekin lerragailuen kaxen markoetan eragin litezkeen zanpa-

keten aurka indartuko dute zura horrelako pletinek. Gainera, zailagoa izango da, bihurkinak edo ahuntz-

hanka erako barrak erabilita, palanka eginez irekitzea, ez baitute tresna horiek zurean iltzatzeko biderik

ematen (10.10. irudia).


LANBIDE EKIMENA 189

Honako hauek osatzen dituzte gehienetan segurtasun-ateetako orriak: zur trinkoko bastidorea, partikula-

oholez beteriko arima edo listoia, gutxi gorabehera milimetro bateko lodierako metalezko xaflak eta ohol

kontratxapatuzko bi paramentu, partikula finekoak, dentsitate ertaineko zuntzekoak edo apaingarriko zurezko

xafla batekin estalitako zuntz gogorrekoak.

Metalezko bi xaflen arteko tartea halako moldekoa izango da non burdineria jartzeko orri-ertzak meka-

nizatzeko modua emango baitu. Perimetroko zurezko bastidorearen eta arimaren arteko lotuneak kola

asko izan behar du. Bastidorearen zabalerak aukera eman behar du metalezko xaflak, perimetro osoan,

bastidorearen gainetik 10 mm-ra egoteko. Azken ezaugarri horrek berebiziko garrantzia du. Izan ere, hala-

korik gabe, oso erraz biratu liteke langaluzea orriaren planoarekiko perpendikularra den indarra erabil-

tzen denean. Segurtasun-ateen burdineriak, oro har, honako gomendio hauek bete beharko ditu:

Gontzek palankaren kontra egitekoak izan behar dute

Leiho-barrek markoko langaluzean sartzen diren hiru sarraila-moko izan behar dituzte gutxi-

enez. Hala eta guztiz ere, nahikoa arrunta da bost ainguraketa-toki izatea: hiru sarraila-moko

langaluzearen gainean eta beste bi puntu: bata markoaren aurrealdean eta bestea lurrean.

Sarrailako bonbilloetako ezkutuak orriaren kanpoko aldearekin berdindu behar dira, eta hori

egitea posiblea ez balitz, trabarik gabe biratu beharko lukete bonbilloa behartu gabe, edo

bestela bonbillo bikoitza izan beharko lukete. Azken ezaugarri horrek berebiziko garrantzia

du; izan ere, poliziak emandako datuen arabera, etxeetan izaten diren lapurreten % 75 baino

gehiago sarrailako bonbilloari erasoa eginda gertatzen baita.


LANBIDE EKIMENA

190

55 NNEEUURRRRIIAAKK

Ondoren, ateen osagai nagusien neurriak emango ditugu, hau da, orrien, markoen eta aurre-markoen

neurriak. Ateen guztizko neurriak ere erreferentziatzat hartzen dira igeltserotzan, baoa aurreikusteko.

Azkenean, armairuen aurrealdeko ateen neurriak bildu dira.

Gaur egun, ia ateen ekoizpen osoa neurri normalizatuetan egiten da (UNE). Birjartze lanetan baizik

ez dira neurri bereziak eskatzen.

ORRIEN NEURRIAK

ATE MOTA ZABALERA mm GARAIERA mm LODIERA mm

Barruko ateak 625 725 825 2.030

35 40 45

Pisuan sartzeko kanpoko ateak 825 2.030 40 45

Perdoiak ± 1 ± 2 ± 1

5.1. taula. Orrien neurriak.

Markoen eta aurremarkoen neurri izendatuak

MARKOEN ETA AURREMARKOEN NEURRI IZENDATUAK

ZABALERA mm LODIERA mm

Zuzeneko markoa (aurremarkorik ez dagoenean)

45, 58

Tabikea 60 70

Tabikoia 110 Oin-erdia 145

Gainjarritako orrirako Gutxienez 40

Markoa (aurremarkoa dagoenean) Gainjarri gabeko

orrirako Gutxienez 30

40 45

Markoaren perdoiak ± 1 ± 2

Aurremarkoa Gutxienez 30 Markoen berdina -3 mm

Aurremarkoaren perdoiak ± 2

(*) Banaketako fabrika-obraren lodieraren arabera ezartzen da markoen lodiera (tabikea, tabikoia edo oin-erdi apainduak eta luzituak alde bietatik). Alde batetik alikatatuta badaude, markoaren lodiera 15 mm handiagoa izango da.

5.2. taula. Markoen eta aurremarkoen neurri izendatuak.


LANBIDE EKIMENA 191

Ateen guztizko neurriak.

Honako kontzeptu hauek bereizi behar ditugu ateen guztizko neurrietan:

Orriaren baoa: orria dagoen tokia da. Baoaren garaiera aurrealdeko zirrituaren eta lurraren

arteko argia da. Baoaren zabalera, berriz, markoko langaluzeen zirrituen arteko argia da.

Atearen argi librea: pasatzeko gune erabilgarria da, markoak mugaturiko zabalera eta altuera

dituena.

Atearen guztizko neurriak. Ateak estaltzen duen obrako paramentuaren azalera da, hots,

atearen inguruaren neurriak, juntura-estalkiak barne, eta guztizko neurriak ematen ditu. Hortaz,

atearen guztizko garaiera juntura-estalkiaren eta goiko ertzaren eta lurraren arteko distantzia

izango da. Zabalera, berriz, alboko juntura-estalkien muturreko ertzen arteko distantzia

(10.11. irudia).

5.3. taulan atearen guztizko neurriak agertzen dira.

ATEAREN GUZTIZKO NEURRIAK

GUZTIZKO ZABALERA

GUZTIZKO GARAIERA

Zuzeneko markoa duen orri bateko atea

625eko atea

725eko atea

825eko atea

770

870

970

2.103

Aurremarkoa duen orri bateko atea

625eko atea

725eko atea

825eko atea

770

870

970

2.113

Zuzeneko markoa duen bi orriko atea

625eko 2 ate

725eko 2 ate

825eko 2 ate

1405

1605

1805

2.103

Aurremarkoa duen bi orriko atea

625eko 2 ate

725eko 2 ate

825eko 2 ate

1405

1605

1805

2.113

5.3. Taula. Atearen guztizko neurriak.


LANBIDE EKIMENA

192

10.11. irudia. Atearen neurriak.

Armairuen aurrealdeetako ateak

Ondoko tauletan, orrien (5.4. taula), markoen eta aurremarkoen (5.5. taula) neurriak agertzen dira,

baita armairuen eta maleta-tokien aurrealdeen guztizko neurriak ere (5.6. taula).

ARMAIRUAREN AURREALDEETAKO ORRIEN NEURRIAK

ZABALERA mm GARAIERA mm LODIERA mm

Armairuaren orria

1.800 1.948 2.030 2.228

Maleta-tokiaren orria

400 500 600

400

16 20 30 35

ORRI FINKO ZABUKARIAK

Perdoia ± 1 ± 2 ± 1

Armairuaren orria 1.800 1.926 2.206

Maleta-tokiaren orria

520 620 720 820 356

16 20 30 35

GIADUN ORRIAK

Perdoia ± 1 ± 2 ± 1

Armairuaren orria (*)

250 300 350 400

1.914 2.194

16 20 30 35

ORRI TOLESGARRIAK

Perdoia ± 1 ± 2 ± 1

(*)Ez da aparteko maleta-tokitzat hartzen 5.4. Taula. Armairuaren aurrealdeetako orrien neurriak.


LANBIDE EKIMENA 193

HORMA ARMAIRUETAKO MARKOEN ETA AURREMARKOEN NEURRIAK

ZABALERA mm LODIERA mm (tabike bakuna)

ZUZENEKO MARKOA 45 ± 1 58 ± 1

MARKOA (Aurremarkoa dagoenean) Gutxienez 30 ± 1

70 ± 2

AURRE MARKOA Gutxienez 30 ± 2 67 ± 2

JUNTURA ESTALKIA 45 ± 3 68 ± 3

5.5. Taula. Horma-armairuetako markoen eta aurremarkoen neurriak.

ARMAIRUEN AURREALDEETAKO GUZTIZKO NEURRIAK

ZABALERA mm GARAIERA mm

Orri zabukari

bateko aurrealdea

400eko orria

500eko orria

600eko orria

545

645

745

Bi orri zabukariko

aurrealdea

400eko orria

500eko orria

600eko orria

955

1.155

1.355

Bi orri

gidariduneko

aurrealdea

520ko orria

620ko orria

720ko orria

820ko orria

1.155

1.355

1.555

1.755

Bi orri tolesgarriko

aurrealdea

250eko orria

300eko orria

350eko orria

400eko orria

645

745

845

945

ZUZENEKO

MARKOA

Lau orri

tolesgarriko

aurrealdea

250eko orria

300eko orria

350eko orria

400eko orria

1.155

1.355

1.555

1.755

2.039

2.373

MARKOA (Aurremarkoa dagoenean) Zuzeneko markoaren berdina + 20 mm 2.133

2.393

5.6. Taula. Armairuen aurrealdeen guztizko neurriak.


LANBIDE EKIMENA

194


Hauexek dira zurezko ateen osagaietarako erabil daitezkeen materialak:

Aurremarkoak: zur trinkoa.

Markoak: zur trinkoa eta dentsitate ertaineko zuntz-ohola.

Bastidoreak: zur trinkoa eta zuretik eratorritako oholak. Zur trinkokoak badira, langaluze eta

aurrealdeek pieza bakarrekoak izan behar dute edo luzetara lotutako hainbat piezarekin osa

daiteke; horretarako, hozka anitzak edo zur laminatua kolatuko dira.

Bastidoreetan intsinis pinua erabiltzen da gehien. Zurgintza-ateetan gehien erabiltzen diren

bastidoreak ohol xaflatuz eta ertzak eginda dituzten oholez daude osatuta perimetro osoan;

aldeekin bat datorren zur trinkokoak dira.

Paramentuak: gehienbat zuretik eratorritako oholak.

Hormatalak edo plafoiak: zur trinkoa eta zuretik eratorritako ohol xaflatuak. Ohikoenak 10

mm-ko lodierako partikula-ohol xaflatuak dira.

Burdineria: altzairua, letoia edo aluminioa.

Erabilitako zur-espezieei dagokienez, tropikoko hostozabal gorriak izan dira nagusi merkatuan (sapelly

zen gehien erabiltzen zen espeziea). Gaur egun, kolore ilunekin pixka bat nekatu ondoren, kolore argie-

tara jotzen da berriz ere (koniferoak, haritzak edo zuntz-ohol lakatuak edo tonu argietako melaminazko

partikula-oholak ere bai).

Nahikoa maiz ikus daitezkeen zur-espezieen artean, honako hauek daude: kaoba, gereziondoa, enberoa,

irokoa, hegoaldeko pinu horiak, Galiziako pinua, larizio pinua, Oregoiko pinua, mansonia, merantia,

mongoya, intxaurrondoa, palisandroa, madariondoa, ukola etab.


LANBIDE EKIMENA 195

77 EEGGOOKKIITTZZAAPPEENNAAKK

Atal honetan, ate mota bakoitzerako, ateak jartzeko tokiak eta gomendatutako motak edo material

egokiak biltzen dira.

7.1 Barneko ateak

Ateak jartzeko tokiaren kondizioak: giro uniformea jasaten dute alde bietan. Ez dute erresis-

tentzia mekanikoko kondizio berezirik behar.

Gomendatzen diren ate motak: egitura albeolarreko ate lauak, arinak eta egonkorrak baitira.

Zurgintzako erliebekoak, oholekoak edo zur trinkokoak.

7.2 Pisuan sartzeko ateak

Ateak jartzeko tokiaren kondizioak: segurtasuna lehenesten da beste faktore batzuen aurretik.

Giro ezberdinetan egoten dira alde bakoitzetik, baina inoiz ez eguzkiaren edo euriaren eragin zuze-

naren pean.

Gomendatzen diren ate motak: oholezko edo zurezko ate trinkoak, orrietan eta markoetan meta-

lezko indargarriak dituztela.

Hainbat ainguraketa-puntu dituzten ate-barrak eta palankaren kontrako gontzak.

7.3 Kanpoko ateak

Ateak jartzeko tokiaren kondizioak: pisuan sartzeko ateek dituzten segurtasun-kondizio ber-

dinak dituzte.

Giro ezberdinak dituzte alde bakoitzetik; kanpoko aldetik aldaketa handiak daude giro-kondizioei

dagokienez, eta noizean behin uraren eta eguzkiaren eraginpean egoten dira.

Gomendatzen diren ate motak: zur trinkoko ateak soilik.


LANBIDE EKIMENA

196

7.4 Ate suarekiko erresistenteak

Ateak jartzeko tokiaren kondizioak: NBE-CPI91 Arauan ezarritakoak (Eraikuntzaren Oinarrizko

Araua. Suteen kontrako Babesaren Kondizioak. 1991).

Gomendatzen diren ate motak: ate suarekiko erresistentearen ezaugarriak entsegu-txostena

aurkeztuta frogatu beharko dira.

Ate suarekiko erresistentea erostean edo jartzean, entseguari buruzko txostenean atearen orriaren,

markoaren eta burdineriaren zehaztapenak agertzen direla egiaztatu behar da.

Kokapenaren arabera ate suarekiko erresistenteari eskatu beharreko jokamoldea arau honetan zehazten

da: Eraikuntzaren Oinarrizko Araua. Suteen kontrako Babesaren Kondizioak (3. atala “Eraikuntzako

elementu eta materialen jokamoldea suarekiko”. 15.5. artikulua, “Ixteko ateak eta erregistro-estalkiak”).


LANBIDE EKIMENA 197

88 BBAALLDDIINNTTZZAA--OORRRRIIAAKK

8.1 Produktuaren zehaztapenak

Barruko ateak

Proiektuaren zehaztapenak

Neurriak

Mota

Zur-espeziea

KALITATE ZIGILUA EDO KALITATE MARKA

Pisuan sartzeko ateak

Neurriak

Zur-espeziea


KANPOKO ATEAK

Gomendatzen diren ate motak: zur trinkoko ateak soilik.


Neurriak

Mota

Zur-espeziea

Zuraren babes-maila


Ate bereziak: ate suarekiko erresistenteak


Neurriak

Zur-espeziea

KALITATE ZIGILUA EDO KALITATE MARKA, edo bestela, entseguari buruzko txostena aurkeztea

eta obrako zuzendaritza teknikoak ezaugarriak egiaztatzea.


LANBIDE EKIMENA

198

8.2 Materialen zehaztapenak

Ateak Kalitate-zigilurik edo Kalitate-markarik ez duenean, materialen kalitatea zehaztu beharko da.

Produktuak Kalitate-zigilua edo Kalitate-marka badu, ordea, materialen zehaztapenak ez dira beharrez-

koak, zeren Kalitate-zigiluak edo Kalitate-markak zehaztapenak betetzen dituela adierazten baitu.

Aurremarkoak

Edozein espezietako zur trinkoa; edozein tamainatako hutsuneak eta adabegiak onartzen dira, betiere

piezaren sendotasunari eusten bazaio eta aurremarkoari ezarritako eginkizuna bete badezake.

Ez da onartuko xilofagoek edo usteltze-onddoek hartuta dagoen zurik.

Zur urdinxka edo onddo kromogenoek eragindako kolorazioak onartuko dira.

Markoak

Edozein zur-espezie edo dentsitate ertaineko zuntz-ohol xaflatu onartuko da, baldin eta ate motak

onartzen badu jasan beharreko giro-kondizioak eta segurtasun-baldintzak kontuan izanda.

Markoaren hezetasunak honako balioen artekoa izan behar du markoa jartzeko unean:

Barruko ateak eta pisuan sartzeko ateak: % 7tik % 11ra.

Kanpoko ateak: % 10etik % 15era.

Zuraren hezetasuna % 12koa izanik, dentsitatea 450 kg/m3 baino handiagoa izango da koniferoetan

eta 530 kg/m3 baino handiagoa hostozabaletan.

Markoak dentsitate ertaineko zuntz-oholekoak badira, produktu horri dagozkion arauak bete beharko

dituzte.

Zur trinkokoak direnean, berriz, honako baldintza hauek bete beharko dituzte:

Bernizatzeko zur trinkoa: Ez da onartzen osasuntsua ez den adabegirik. Adabegien diametroak

gehienez 10 mm-koa izan behar du ikusten diren aldeetan, eta metro lineal bakoitzeko ada-

begien diametroen baturak 20 mm-koa izan behar du gehienez. Ezkutuko aldeetan (obra edo

aurremarkoa dela-eta), adabegien zabalera zura agerian den aldeko zabaleraren erdirai-

nokoa izan daiteke. Onartu egingo da xaflez estalitako zura. Onartu egingo dira hezetasunen

aldaketa iragankorren ondoriozko azaleko arrailak. Ez dira onartuko pitzadurak, organismo

xilofagoen erasoak edo eraso-hondarrak edo usteltze-onddoak edo onddo kromogeneoak.


LANBIDE EKIMENA 199

Margotzeko zur trinkoa: Adabegi osasuntsuak eta itsasgarriak onartuko dira, haien diametroa

zura agerian dagoen aldeko zabaleraren bi herenak baino txikiagoa denean. Onartuta dago

adabegi labainkorren ordez zurezko piezak jartzea, betiere adabegiaren diametroa aurpe-

giaren zabaleraren erdia baino txikiagoa bada. Testa bidez akastutako loturak eta xaflez

estalitako zura onartuko dira. Hezetasun-aldaketa iragankorren ondoriozko azaleko arrailak

onartuko dira, baldin eta haien luzera piezaren luzeraren % 5 baino txikiagoa bada. Ez dira

pitzadurak, organismo xilofagoen erasoak edo eraso-hondarrak edo usteltze-onddoak edo

onddo kromogeneoak onartuko. Zur urdinxka onartzen da, betiere azalera urdinxka piezaren

guztizko azaleraren % 20 baino txikiagoa bada.

Orriak

Zuretik eratorritako oholak:


Partikula-oholak

Zuntz-ohol gogorrak


Produktu bakoitzari dagozkion zehaztapenak bete beharko dituzte.

Zur trinkoa: markoetarako ezarritako zehaztapen berdinak.

Zuraren hezetasunak honako balioen artekoa izan behar du hura jartzen den unean:

Barruko ateak: % 7tik % 11ra

Pisuan sartzeko ateak: % 7tik % 11ra

Kanpoko ateak: % 10etik % 15era

8.3 Ateak jartzeko zehaztapenak

Barruko ateak

Segurtasun-baldintzek ez dute eraginik ate mota honetan. Hortaz, ateko markoa aurremarkoan josi

edo torlojuekin lotuko da, aldez aurretik jarri bada (10.12. irudia).

Markoaren edo aurremakoaren makurdura 6 mm-koa baino txikiagoa izango da.

Markoaren edo aurremarkoaren deformazioak (planimetriarik eza) 6 mm-tik beherako gezia izan

behar du.


LANBIDE EKIMENA

200

10.12. irudia. Barruko ateak jartzea.

Langaluzeen eta markoko aurrealdearen arteko perpendikulartasunik ezak, bi diagonalen arteko

diferentziak ezarria, 6 mm-koa baino txikiagoa izan behar du.

Markoaren eta orriaren arteko lasaierak 3 mm baino txikiagoa izan behar du.

Ez da zati finkoen eta mugikorren arteko marruskadurarik onartuko.

Pisuan sartzeko ateak

Segurtasuna lehenesten da beste edozein ezaugarriren aurretik. Aurremarkoa erabiltzen bada, aurre-

markoak ez du erresistentzia-funtziorik betetzen, hots, markoa finkatzeko elementuek aurremarkoak

gainditu eta obran ainguratu behar dira (10.13. irudia). Markoa finkatzeko, torlojuak, pletinak edo apar

itsasgarri sintetikoak erabil daitezke.

Markoaren edo aurremakoaren makurguneak 6 mm baino txikiagoa izan behar du.


behar du.




LANBIDE EKIMENA 201

10.13. irudia. Pisuan sartzeko ateak jartzea.

Kanpoko ateak

Segurtasuna lehenesten da atearen beste edozein ezaugarriren aurretik.

Aurremarkoa erabiltzen bada, aurremarkoak ez du erresistentzia-funtziorik betetzen, hots, markoa

finkatzeko elementuek aurremarkoak gainditu eta obran ainguratu behar dira (10.13. irudia). Markoa

finkatzeko, torlojuak, pletinak edo apar itsasgarri sintetikoak erabil daitezke.

Markoaren edo aurremakoaren makurguneak 6 mm baino txikiagoa izan behar du.


behar du.

Markoaren eta aurremarkoaren arteko lasaiera apar sintetikoekin edo antzeko materialekin bete behar

da, aire-iragazpenik ez izateko eta lotunea zigilatuta gera dadin (10.14. irudia).



Ate suarekiko erresistenteak

Segurtasuna lehenesten da atearen beste edozein ezaugarriren aurretik.

Aurremarkoa erabiltzeak markoaren eta aurremarkoaren artean produktu puzgarri bat sartzeko beharra

eragiten du, su-garra igaro ez dadin (10.15. irudia). Markoa aurremarkoan finkatzeko sistemari dago-

kionez, aurremarkoak ez du erresistentzia funtziorik beteko, hots, markoa finkatzeko elementuek aurre-

markoak gainditu eta obran ainguratu behar dira.


LANBIDE EKIMENA

202

10.14 irudia. Kanpoko ateak jartzea.

Markoaren edo aurremakoaren makurguneak 6 mm-tik beherakoa izan behar du.


behar du.

Markoaren eta aurremarkoaren arteko lasaiera material puzgarriarekin bete behar da, su-garrik

iragan ez dadin.



Bao-unitatea (block-porte)

Azken urteotan, bao-unitatearen multzoa (block-porte) jartzea ohikoa bihurtu da gure inguruko

herrialdeetan. Joera hori indartuz doa gure herrialdean, eta bereziki gomendagarria da.

Bao-unitateak betiko instalazioarekin alderatuta eskatzen duen baldintza bakarra hauxe da: aurre-

markoa behar duela tabikea jasotzen ari denean. Abantailen artean, nabarmendu behar da burdineriaren

instalazioak eta atea mugitzea errazagoa izan dadin orriek dituzten erorikoak edo alanboreak tailerretan

egiten direla; behin betiko akaberak ere tailerretan egiten dira, prozesu automatizatuak erabiliz. Hortaz,

akabera-maila obran lortzen dena baino askoz handiagoa da. Bao-unitateak obran jartzeko erabilitako

denborak nabarmen murrizten dira, baita beharrezko eragiketak ere, eta obra ia amaituta dagoenean eta

paretak margotuta daudenean jar daitezke bao-unitateak.


LANBIDE EKIMENA 203

10.15. irudia. Ate suarekiko erresistenteak jartzea.


LANBIDE EKIMENA

204


AITIM KALITATE ZIGILUAK

UNE Arauarekin bat datorren marka da, AITIMek kudeatua, eta honako oinarri hau du: fabrikatzai-

leak lehengaien eta produktu amaituen gaineko autokontrola ezartzea eta AITIMeko Ikuskapen Zerbi-

tzuak urtean hainbat ikuskapen egitea. Ikuskapen horietan hartutako laginak laborategira bidaltzen dira,

eta han entseguak egiten dira, UNE arauaren arabera. Informazio gehiago nahi izanez gero, gida hone-

tako egiaztapenarekin, normalizazioarekin eta kalitatearekin lotutako terminoen glosarioa kontsulta daiteke.

AITIMek, gaur egun, honako kalitate-zigilu hauek kudeatzen ditu zurezko ateen arloan:

Ate lauen kalitate-zigilua

Zurgintza-ateen (edo erliebean egindakoak) kalitate-zigilua

Ate suarekiko erresistenteen kalitate-zigilua (RF30´, RF60´ eta RF90´)

Ateko bao-unitateen kalitate-zigilua

ATEETAKO ORRIETARAKO AENOR MARKA

UNE arauekin bat datorren marka da, AENORek kudeatua, eta AITIMen kalitate-zigiluen antzeko

funtzionamendua du. Baina funtsezko ezberdintasuna du: fabrikatzaileak Kalitatea Ziurtatzeko Sistema

bat ezarri beharra.

Informazio gehiago nahi izanez gero, gida honetako egiaztapenarekin, normalizazioarekin eta kalita-

tearekin lotutako terminoen glosarioa kontsulta daiteke.


LANBIDE EKIMENA 205

1100 AARRAAUUDDIIAA

10.1 Ateak

Orokortasunak

UNE 56.801 Zurezko ateak. Terminologia eta sailkapena.

UNE 56.802 Zurezko ateak. Neurriak eta perdoiak.

UNE 56.803 Zurezko ateak. Zehaztapen teknikoak.

UNE 56.857 Zurezko ateak. Neurri berezietako ateen orrietarako zehaztapen teknikoak.

Entseguak

UNE 56.821 Neurrien eta ateetako orrien eskuaira-akatsen neurriak (EN 25:1974 arauaren berdintsua).

UNE 56.824 Ateak. Ate lauen lautasun orokorreko akatsen neurriak (EN 24:1974 arauaren berdintsua).

UNE 56.825 Ateen gaineko entsegu-metodoak. Giro uniformeetan jarritako ateetako orrien hezetasun-

aldaketekiko jokamoldea (EN 43:1985 arauaren berdintsua).

UNE 56.829 Ateen gaineko entsegu-metodoak. Bi giro ezberdinen artean jarritako ateen orrien joka-

moldea (EN 79:1985 arauaren berdintsua).

UNE 56.830 Ateen gaineko entsegu-metodoak. Orriaren deformazio-entsegua haren planoan (EN

108: 1980 arauaren berdintsua).

UNE 56.831 Ateen gaineko entsegu-metodoa. Pieza gogorren eta ateetako orrien arteko talken

entsegu-metodoa (EN 85:1980 arauaren berdintsua).

UNE 56.847 Ateen gaineko entsegu-metodoak. Ateetako orrien bihurduraren gaineko entsegua,

deformazio bidezkoa (EN 129:1984 arauren berdintsua).

UNE 56.848 Ateen gaineko entsegu-metodoa. Ateetako orrien bihurduraren gaineko entsegua,

zurruntasunaren bidez (EN 130:1984 arauaren berdintsua).

UNE 56.849 Ateen gaineko entsegu-metodoa. Atal bigunek eta astunek ateetako orrien gainean talka

egitean diren eraginen gaineko entsegua (EN 162:1985 arauaren berdintsua).

UNE 56.850 Ateen gaineko entsegu-metodoa. Orriak uretan murgiltzearen entsegua.

UNE 56.851 Ateen gaineko entsegu-metodoa. Torlojuak ateratzeko entsegua.


LANBIDE EKIMENA

206

10.2 Ateetako bao-unitatea:

UNE 56.852 Ateko bao-unitatea. Entsegu-metodoak. Karga estatikoko entsegua.

UNE 56.853 Ateko bao-unitatea. Karga bertikaleko entsegua.

UNE 56.854 Ateko bao-unitatea. Entsegu-metodoak. Itxiera-indarra ezartzea.

UNE 56.855 Ateko bao-unitatea. Entsegu-metodoak. Atal bigunaren eta astunaren talkaren gaineko

entsegua.

UNE 56.856. Ateko bao-unitatea. Entsegu-metodoak. Bi giro ezberdinetan jarritako atearen gaineko

entseguko baldintzak.

UNE 56.858 Ateko bao-unitatea. Entsegu-metodoa. Funtzionamendu errepikatuaren gaineko entsegua.

10.3 Armairuen aurrealdeak

UNE 56.822 Obrako armairuen aurrealdeak. Neurriak eta perdoiak.


Carpintería de madera. J. Ortiz. Fundación Escuela de la Edificación. Madril 1993. 337 or.

“Zur-arotzeriari buruzko argitalpena; zurezko ateen gaineko atal bat du, UNE araudiaren termino-

logian eta aplikazioan eguneratua. Neurrien, ate moten eta ateak obran jartzearen gaineko informazio

zabala ematen du”.

Curso de construcción en madera: Estructuras mixtas, Rehabilitación y Carpintería. Hainbat

egile. Ed.: Colegio Oficial de Arquitectos de Madrid. Madril, 1989.

“Zurezko ateak azaltzen dituen zurgintzari buruzko atala du”.


LANBIDE EKIMENA 207



179 posta-kutxa


Tel.: 93 389 42 00

Faxa: 93 389 44 42

Zurezko ateen bilketa eta hornikuntza


42005 Soria

Tel.: 975 22 60 61

Faxa: 975 22 86 26

Zurezko ateen hornikuntza

ANTONIO GIL GONZALEZ Buen Suceso, 26

02640 Almansa. Albacete

Tel.: 967 34 07 40

Faxa: 967 34 39 93

Zurezko ateen fabrikazioa

1. mota: Lauak

2. mota: Zurgintzakoak

3. mota: Bao-unitatea (Block)

ARAMBARRI CARPINTEROS La Portalada industrialdea

Luis Collado, 7

26006 Logroño. Errioxa

Tel.: 941 23 45 09 10

Faxa: 941 23 45 10

Zurezko ateen fabrikazioa eta instalazioa



LANBIDE EKIMENA

208

ARTESEMA, S.A.

Heroes de Toledo, z.g. Toledo eraikina,

2, 2. p. 8. modulua

41005 Sevilla

Fabrika: Sevilla-Utrera errepidea

8,200 km.

Tel.: 95 412 44 43

Faxa: 95 412 44 89

Zurezko ateen fabrikazioa:

1. mota: Zurgintzakoak (*)

2. mota: Blindatuak


BASTECO, SDAD. COOP. LTDA.

Benamaurel, 1,600 km.

18800 Baza. Granada

Tel.: 958 70 08 62

Faxa: 958 70 08 62


1. mota: Lauak (*)


BRICO BLOCK, S.A.

Temblequeko errepidea, z.g.

45860 Villacañas: Toledo

Tel.: 925 10 90 00

Faxa: 925 10 00 88

Zurezko ateen fabrikatzailea:

1. mota: Bao-unitatea (Block)*

2. mota: Kita

3. mota: Blindatuak

4. mota: Suarekiko erresistentea


LANBIDE EKIMENA 209

CARPEMA, S.A.

Alacanteko 332. Errep. Naz., 221. km.


Tel.: 96 281 51 50

Faxa: 96 281 50 71

Zurezko ateen fabrikazioa

1. mota: Lauak

2. mota: Zurgintzakoak (*)(**)

3. mota: Gaztelaniakoak

4. mota: Blindatuak


CARPINTERIA MEDALL, S.A.

Hermanos Bou etorbidea, 243

12003 Castelló

Tel.: 964 22 14 59

Faxa: 964 22 46 59


1. mota: Lauak(*)


3. mota: Blindatuak

4. mota: Bao-unitateak (Block)

CENTRAL DE CARPINTERIA, S.A. (M. PORTES)

Carlet errepidea, z.g.

46250 L´Alcudia. Valentzia

Tel.: 96 254 11 00

Faxa: 96 254 16 07

Zurezko ateen fabrikatzailea:

1. mota: Lauak (*)


LANBIDE EKIMENA

210

CONSTRUCCIONES Y APLICACIONES DE LA MADERA, S.A.- NORMA 42140 San Leondardo de Yagüe. Soria

Tel.: 975 37 60 00

Faxa: 975 37 62 08


1. mota: Lauak (*) (**)


3. mota: Blindatuak

4. mota: Suarekiko erresistentea (*)


DÄTWYLER CAUCHO ESPAÑA, S.A. P- 29 Industrialdea, Enterprise D erakina

B Kalea, 21

28400 Collado Villalba. Madril

Itxiera-junturak, kautxu eta silikonarekin egindakoak

Ingleteen fabrikatzailea, profileko zeharkako ebakidurarik gabe bazterretan:

1. mota: Koestrusioa, kolore anitzekoa eta gogortasun bikoitza

2. mota: Rondoferma-Porta profil estandarra

FEMASA Alfred Nobel, 27

Las Palmas de Gran Canaria

Tel.: 928 41 05 90/96

Faxa: 928 41 28 31


1. mota: Lauak


3. mota: Blindatuak

4. mota: Bao-unitatea


LANBIDE EKIMENA 211

GUILLEN INDUSTRIAS DE LA MADERA, S.A. Salmenta eta erakusketa:

Juan XXIII industrialdea, 22, 1

28040 Madril

Tel.: 91 534 19 14/22 51

Faxa: 91 534 95 22

Fabrika:

Santa Ana, 2

45860 Villacañas. Toledo

Tel.: 925 16 02 00/01

Faxa: 925 16 02 26


1. mota: Lauak (*) (**)


3. mota: Blindatuak


HERMANOS GARCIA SANTIAGO, S.A. Cuellar-Olmedoko errepidea, 22,200 km. 18. posta-kutxa

47420 Iscar. Valladolid

Tel.: 983-61 18 33/19 86

Faxa: 983 62 01 28


1. mota: Zurgintzako ateak

2. mota: Ate lauak

INDUSTRIAS ARTESANAS DE PUERTAS DE VILLACAÑAS, S.A.L.-ARTEVI Navahermosa eta Quintanarren arteko errepidea, 109. km


Tel.: 925 16 05 00/03 78/03 88/05 71

Faxa: 925 16 07 32


1. mota: Zurgintzakoak (*) (**)

2. mota: Lauak (**)

3. mota: Suarekiko erresistenteak

4. mota: Blindatua

5. mota: Armairuen aurrealdeak eta maletategia


7. mota: Kita


LANBIDE EKIMENA

212

INDUSTRIAS CARSAL, S.A. Iruñea-Gasteiz errepidea, 22. km

31868 Etxarren-Arakil. Nafarroa

Tel.: 948 50 02 76

Faxa: 948 50 09 32


1. mota: Lauak eta formatuondokoak (*)

INDUSTRIAS DE CARPINTERIA DE ARTESANIA JOSE CEDRES, S.A. Tafira eta Marzagan arteko errepidea, 1,5000 km

Tafira. Las Palmas de Gran Canaria

Tel.: 928 35 13 68/35 25 04

Faxa: 928 35 27 07

Zurezko ateen fabrikazioa, hornikuntza eta instalazioa:

1. mota: Lauak (*)

2. mota: Lau melaminadunak (*)




JESUS HERRERO, S.A., JHER Fausto Herrero, 8. 1. posta-kutxa


Tel.: 983 61 22 61

Faxa: 983 61 11 26


1. mota: Lauak (*) (**)

2. mota: Zurgintzakoak (*) (**)

3. mota: Suarekiko erresistentea(*)


JULIAN MOLINA, S.A. Cuellar-Olmedo 21,600 km.


Tel.: 983 61 12 60/66

Faxa: 983 62 01 29


1. mota: Lauak (*)


LANBIDE EKIMENA 213

LAPEYRE ESPAÑA, S.A. 152 Errepide Nazionala, 24,900 km


Tel.: 93 846 32 27

Faxa: 93 846 35 51

Zurezko ateen fabrikazioa eta hornikuntza:

MADERAS DEL NOROESTE San Pedro errepidea, 280-300


Tel.: 981 31 61 00

Faxa: 981 32 81 54

Zurezko ateen hornikuntza:

1. mota: Lauak


3. mota: Segurtasunekoak

MADERAS SORIANO, S.A. Bayas industrialdea. C-p kalea, 32


Tel.: 947 31 09 03

Faxa: 947 33 06 42

Kalitateko ateen hornikuntza obrarako eta diseinuan:



3. mota: Blindatuak

4. mota: Sukaldeko aurrealdea

MARCOS MARTINEZ MINGUELA, S.A. San Miguel Etorbidea, 80


Tel.: 983 61 18 63/61 12 00

Faxa: 983 62 01 49


1. mota: Lauak (*)



LANBIDE EKIMENA

214

MARIANO SANGUINO NUÑOZ, S.A. San Miguel etorbidea, 21


Tel.: 983 62 01 55

Faxa: 983 61 20 21


1. mota: Gaztelakoak (*)

MOLDURAS DICARMO, S.L. Las Persianas, 8

03630 Sax. Alacant

Tel.: 96 547 56 34/547 50 17

Faxa: 96 547 56 12


1. mota: Lauak (*)

2. mota: Melamina


4. mota: Blindatuak

MOSTOLES INDUSTRIAL, S.A. Granada, z.g.

28935 Móstoles. Madril

Tel.: 91 613 02 00

Faxa: 91 614 51 08


1. mota: Bao-unitatea (Block)(*)

35 mm-ko lodierako ate trinkoak, melaminazkoak

2. mota: Blindatuak

3. mota: Lauak, laminatuta

4. mota: Horma-armairuak

PANELTROM, S.A. Industrialdea. 9-11 nabeak

15660 Cambre. A Coruña

Tel.: 981 67 52 61

Faxa: 981 67 51 44




3. mota: Kita


LANBIDE EKIMENA 215

PUERTAS CASTALLA, S.L. Ibi etorbidea, 40-48

03420 Castalla. Alacant

Tel.: 96 656 06 41

Faxa: 96 656 07 35


1. mota: Zurgintzakoak (**)


3. mota: Kita

PUERTAS DAYFOR, S.L. 23. posta-kutxa

13250 Daimiel. Ciudad Real

Tel.: 926 85 06 47

Faxa: 926 85 08 75

Zurezko ateen fabrikazioa melamina, puriplast eta formikarekin:

1. mota: Lauak (*)


3. mota: Suarekiko erresistenteak (*)


5. mota: Akustikoak

PUERTAS DINTEL, S.A. Temblequeko errepidea, 10


Tel.: 925 16 03 58/04 18

Faxa: 925 16 04 40

Merkataritza zentroa:

Orense, 20, 1. esk.

28020 Madril

Tel.: 91 555 37 10/36 98

Faxa: 91 555 32 01


1. mota: Lauak (*) (**)


3. mota: Suarekiko erresistenteak (*)



LANBIDE EKIMENA

216

PUERTAS LOMECA, S.L. Callosa-Catral errepidea, z.g.

03360 Callosa de Segura. Alacant

Tel.: 96 531 21 37

Faxa: 96 531 08 38


1. mota: Lauak (*)


3. mota: Atetzarra

4. mota: Blindatuak


PUERTAS NAVARRO, S.A. Alacant, 2 eta 4

46210 Picaya. Valentzia

Tel.: 96 156 12 02

Faxa: 96 156 13 00



2. mota: Blindatuak

3. mota: Diseinu bereziak

PUERTAS NIETO, S.A. Madril-Cartagena errepidea, 119,6 km

45800 Quintanar de la Orden. Toledo

Tel.: 925 18 02 00

Faxa: 925 18 12 83


1. mota: Lauak (*)


3. mota: Blindatuak



LANBIDE EKIMENA 217

PUERTAS PROMA. S.A.L. Quintanarreko errepidea, 104,7 km.


Tel.: 925 10 05 33

Faxa: 925 10 07 01



PUERTAS VISEL, S.A.L. Temblequeko errepidea, 2,100 km


Tel.: 925 16 13 12

Faxa: 925 10 00 04




3. mota: Blindatuak

PUMADE, S.A. Rosalia de Castro, 35

36500 Lalin. Pontevedra

Tel.: 986 78 06 43

Faxa: 986 78 17 99



2. mota: Blindatuak



28019 Madril

Tel.: 91 569 66 60/56 39

Faxa: 91 569 66 60


1. mota: Lauak




LANBIDE EKIMENA

218

ROSTALA, S.A. Berlin 5, Dpdo.

28028 Madril

Tel.: 91 725 15 17/633 10 84

Faxa: 91 725 10 30

Zurezko ateen fabrikazioa, hornikuntza eta instalazioa

RUFINO GARCIA SANCHEZ, S.L. - RUGASA San Miguel etorbidea, 6


Tel.: 983 61 13 47

Faxa: 983 62 01 63


1. mota: Lauak (*))


SIERRA DE NEILA, S.A. Neilako errepidea, z.g.

09670 Quintanar de la Sierra. Burgos

Tel.: 947 39 50 00

Faxa: 947 39 50 00

Melaminazko zurezko ateen fabrikazioa:

1. mota: Lauak (*)

2. mota: Azpaduna


TALLER DE CARPINTERIA BENITO, S.A. Pardo etorbidea, z.g.

33710 Navia. Asturias

Tel.: 98 563 01 34/390

Faxa: 98 563 00 39

Zurezko ate trinkoen fabrikazioa


LANBIDE EKIMENA 219

TEODORO DEL PINO GIMENEZ Jordan, 4

Galdar. Las Palmas de Gran Canaria

Tel.: 928 88 04 70

Faxa: 928 88 27 07


1. mota: Lau trinkoak


3. mota: Blindatua / Suarekiko erresistentea

4. mota: Armairuen aurrealdeak

UNIARTE, S.A. IV. errepide naz., 64,500 km

45300. Ocaña. Toledo

Tel.: 925 13 14 08

Faxa: 925 13 16 28


1. mota: Ate lau trinkoak


3. mota: Blindatuak

4. mota: Armairuen aurrealdeak


VICENTE PUIG OLIVER, S.A.- PUERTAS LUVIPOL Oscar Esplá, 14

03330 Crevillente. Alacant

Tel.: 96 540 08 50/15 12

Faxa: 96 540 44 12


1. mota: Lau formatuondokoak (*) (**)


3. mota: Blindatuak




(**) AENORen N marka

LANBIDE EKIMENA

220

ZZUURREEZZKKOO LLEEIIHHOOAAKK


Arkitekturaren ikuspegitik, eraikinen barruko aldea eta kanpoko aldea mugatzen ditu leihoak. Leihoen

funtzio nagusien artean, gelak argitzeko argia sartzen uztea nabarmentzen da, baita kanpoko aldea

ahalik eta gehiena ikusteko modua izatea ere.

Leihoak behar bezala aukeratzearen, diseinatzearen eta obran jartzearen araberakoak izango dira,

neurri handi batean, eguraldi gogorraren kontrola (haizea, ura, hautsa, etab.) eta aireztapena, baita leihoek

mugatzen dituzten bizitokiei ongizatea eta energia-aurrezpena ematen dizkien isolamendu termikoa eta

akustikoa ere.

Ez da ahaztu behar, azkenik, eraketa arkitektonikoan duen eragina; izan ere, estetika beti hartu behar

da aintzat gizakiok bizitzan egiten dugun erosketarik garrantzitsuenean: etxebizitzan.

Asiriarren eta pertsiarren jauregietako lehen leihoetatik XIX. mendera arte, zura izan da kanpoko

arotzerian erabili izan den material bakarra. 60 mende horien ondotik, bestelako materialak agertu dira,

hala nola burdina, aluminioa edo hainbat plastiko (poliuretanoa, PVC, etab.), eta lehia irekian dira

elkarren artean eta zurarekin.

Diseinuen arloan lortu den ezagutza-mailari eta babes-materialei eta obran zentzuz jartzeko moduari

esker, kanpoko arotzerian ezaugarri ezin hobeak ematera iritsi da zura material gisa, eta gainera, berezko

edertasunari eutsi dio.


LANBIDE EKIMENA 221

22 OOSSAAGGAAIIAAKK

Zurezko leihoen osagaiak aztertzean, baoa eta leihoa bera dira aztergai nagusiak:

Baoa: Leihoa horman sartzeko uzten den irekiera da, 11.1. irudia.

Hauexek dira baoaren osagaiak:

Azpadura: Leihoko profilekin kontaktuan den baoko zatien multzoa da.

Janbak (1): baoaren zati bertikalak.

Leihoburua (2): baoaren goiko zati horizontala.

Barlasaia (3): baoaren beheko zati horizontala.

Harkantoia (4): hormak baoaren kanpoko aldean duen irtengunea, leihoa edo leihoaren ele-

mentu osagarria jartzeko.

Leihoa: leihoa osatzen duten elementuak 11.2. irudian agertzen dira.

Aurremarkoa (1) : baoaren eta leihoaren artean aldi batez jartzen diren profilen multzoa da,

leihoaren finkapena errazteko.

Markoa (2): aurremarkoarekin edo fatxadarekin kontaktuan gelditzen diren leihoetako profilen

multzoa.

Bastidorea (3): leihoaren zati finkoak zein irekigarriak osatzen dituzten eta markoaren barruan

gelditzen diren panelik gabeko profilen multzoa da.

Orria (4): panela duen bastidorea, leihoaren zati bat osatzen duena. Finkoak edo irekigarriak

izan daitezke orriak.

11.1. irudia. Leiho-baoa.


LANBIDE EKIMENA

222

Muntaga (5): leihoaren edozein zatitako profil bertikal oro.

Langeta (8): leihoaren edozein zatitako profil horizontal oro.

Mainela (9): elementu independenteak, modu berezian jarri ohi direnak, bi bastidore edo bi

leiho josteko balio dutenak.

Idulkia (10): forma bereziko langet horizontala, markoaren beheko aldean jartzen dena.

Isurkia: pieza horizontala, markoko edo orriko beheko langetan jartzen dena, leihoan isurtzen

den ura leihoko oinplanotik urruntzeko.

Burdineria: leihoko zatiak lotzeko, mugitzeko edo erabiltzeko elementu gisa erabiltzen diren

metalezko piezen multzoa.

Leihoko orria

Jogunea (6): orriaren muntanga da, bastidore finkoaren gainean edo habetzan baten gainean

jartzen dena.

Habetzana (7): jogunea hartzen duen orriko muntanga.

Zeharkako listoia (11): sekzio bertikal eta horizontal txikiko pieza, panelak banatzeko modua

ematen duena.

Beira-zumitza: lodiera txikiko pieza, panelak eta beirak bastidorean finkatzeko modua ematen

duena.

Pertsonei pasatzeko modua ematen dieten leihoei balkonera deritze, betiere idulkia pisuaren maila

berean badago.

11.2. irudia. Leihoaren zatiak.


LANBIDE EKIMENA 223

33 MMOOTTAAKK

Leihoa irekitzeko sistemaren arabera, honelaxe sailkatzen dira leihoak:

Biraketa-ardatz bertikaleko leiho zabukaria, barrurantz ireki daitekeena

Gure herrian, zurezko leihoen artean, gehien erabiltzen den leiho mota da. Leihoa ahalik eta gehiena

irekita, libre uzten du bao osoa, eta erabiltzaileari burua ateratzeko modua ematen dio. Horixe da azpi-

marratu beharreko abantaila nagusia. Erraza da orrien kanpoko aldea garbitzea eta desmuntatzea; hala,

asko errazten da osagarriak aldatzeko lana.

Badu, ordea, eragozpen nagusi bat: orria irekitzean, oztopatu egiten da barruko aldea (11.3. irudia).

11.3. irudia. Biraketa-ardatz bertikaleko leiho zabukaria, barrurantz ireki daitekeena.

Biraketa-ardatz bertikaleko leiho zabukaria, kanporantz ireki daitekeena

Nekez ikusten da horrelakorik gure herrian. Erresuma Batuko eta Eskandinaviako leiho karakteristi-

koak dira (11.4. irudia)

11.4. irudia: Kanporantz ireki daitekeen leiho zabukaria.


LANBIDE EKIMENA

224

Biraketa-ardatz bertikaleko leiho pibotagarriak edo biraketa-ardatz bertikaleko leiho baskulagarriak:

Orri irekigarria duten leihoak dira; bi gontz finkok zehazten duten biraketa-ardatzaren (horizontala

edo bertikala) inguruan bira egiten du orri horrek. Orriaren orekari eusteko, markoaren langetaren edo

langaluzearen erdiko puntuaren inguruan jarri ohi dira gontzak, baina ez da gomendatzen markoarekin

bat egitea; izan ere, markoa zenbait zentimetro mugituz gero, errazagoak dira garbiketa-lanak, orriak

180º-ko angeluan bira egiteko modua ematen du eta.

Badu zenbait eragozpen nagusi ere: orriaren biraketan oztopatu egiten da barruko aldea, eta garestia

da era horretako leihoak egitea, sistemarengatik eta osagarrien muntaketagatik (11.5. irudia).

11.5. irudia. Leiho pibotagarriak.

Gidaridun leihoak eta gilotina-leihoak

Bi taldetan bana daitezke orriaren biraketa horizontalaren (horri deritzo, hain zuzen, gidaridun leihoa,

11.6. irudia) edo bertikalaren (gillotina-leihoa, 11.7. irudia) arabera.


LANBIDE EKIMENA 225

11.6. irudia. Gidaridun leihoa.

11.7. irudia. Gillotina-leihoa.

Leiho mota honen abantailarik nabarmenena planotik kanpora proiektatu gabe ireki ahal izatea da;

hala eta guztiz ere, irekierak ezin gaindi dezake baoaren azaleraren % 50, zati labaingarriak horman

jartzeko modua ematen duen gailu berezirik ez badago behintzat.

Gillotina-leihoak oso ohikoak izan dira zurezko leihoen artean orain dela gutxira arte. Gidaridun leihoak,

ordea, indar handia hartu du gaur egun, gehienbat aluminioarekin.

Ardatz aldagarriko leihoak

Oso leiho gomendagarriak dira klima hotzetan eta eguzki-argiak indar txikia duen tokietan, argiz-

tapen ona lortzen duten leiho handiak jartzeko modua baitago. 10º eta 15º bitartean soilik ireki daitekeen

ardatz aldagarriko zatiak barruko aldea aireztatzeko balio du, eta aldi berean, lokalaren barruko aldean

tenperatura jaitsiera handiak ez izateko modua ematen du. Zati zabukaria aireztapena emateko erabil

daiteke, baita beira barrutik errazago garbitzeko ere.


LANBIDE EKIMENA

226

Era horretako leihoak orain dela gutxi merkaturatu dira; Espainiako estatuko iparraldean eskatzen

dira, eta zurezkoak izan ohi dira. Irekierako gailuak konplexuak direnez gero, ardatz aldagarriko leihoak

garestiak dira eta zailtasunak ematen dituzte osagarriak aldatzeko (11.8. irudia)

11.8. Irudia. Ardatz aldagarriko leihoak.

11.1. taulan irekiera-sistemaren araberako leihoen sailkapena azaltzen da.

Leiho finkoa

Orri batekoa Barrurantz irekigarriak

Bi orrikoa

Orri batekoa Biraketa-ardatz bertikalekoak

Kanporantz irekigarriak Bi orrikoa

Goikoa Barrurantz irekigarriak

Behekoa

Goikoa

Zabukariak

Biraketa-ardatz horizontalekoak

Kanporantz irekigarriak Behekoa

Erdikoa Biraketa-ardatz bertikalekoak (pibotagarria)

Lerratua

Erdikoa Birakariak

Biraketa-ardatz horizontalekoa (baskulagarria)

Lerratua Ardatz aldagarrikoak

Bi biraketa-ardatz horizontal eta bertikal

Hormatal mugikorrak

Eskuina Lerradura horizontala (gidaridun leihoa) Hormatal finkodunak

Ezkerra

Hormatal mugikorrak

Eskuina

Labaingarriak

Lerradura bertikala (gillotina) Hormatal finkodunak

Ezkerra

11.1. taula. Irekiera-sistemaren araberako sailkapena.


LANBIDE EKIMENA 227

Profiletan erabilitako materialaren arabera, sailkapen hau egin daiteke:

Zur trinkoko leihoak

Zur laminatu eta kolatuko leihoak

Profil mistoko leihoak: zura eta aluminioa

Jarraian, azken bi profil mota horien ezaugarri nagusiak bildu ditugu; izan ere, berriak dira zur trinkoan

izaten diren ohiko profilei dagokienez:

3.1 Zur laminatu eta kolatuko profilak dituzten leihoak

Leihoen profilak sekzio txikiko piezak dira, eta mekanizazio-maila handia dutenez gero, ez dute apenas

akatsik izan behar. Zur laminatua erabiltzeari esker, erabateko saneamendua lor daiteke akats guztiak

kenduta. Gainera, geroari begira, leihoaren profila mekanizatzeko duen oinarrizko elementua izan daiteke.

Gaur egun gero eta zailagoa da kalitateko zura prezio lehiakorretan eskuratzea. Zur laminatuari esker,

kalitate txikiagoko espezieak erabil daitezke, eta zura lehortzeko denborak laburtu egin daitezke lodiera

txikiagoko zura erabilita. Beste abantaila garrantzitsu bat xaflen kokapen berezia da; izan ere, barruko

tentsioak konpentsatzen ditu zuraren mugimenduen ondorioz.

Era horretako leihoak oso arruntak dira Europako iparraldeko herrialdeetan, eta horietatik gehienetan,

zur trinkoaren bolumena gainditzen du. Espainiako iparraldean ere nahikoa arruntak dira, baina datozen

urteetan hazkunde nabarmena espero da, kanpoko arotzerian erabiltzen diren zur nagusien prezioek

etengabe gora egingo dutela aurreikusten baita.

11.9. irudia. Horzdun lotura.


LANBIDE EKIMENA

228

Profil laminatuak egitean eta diseinatzean kontuan hartu beharrekoak

Xafla sortzeko kontuan hartu beharreko alderdi garrantzitsu bat hortzek testa-loturan duten koka-

pena da. Hortzak xaflaren ertzean agerian uzteko moduan egin beharko dira lotura horiek, eta ez aurreko

aldean (“hortz horizontala”, 11.9.a irudia), zertarako-eta hezetasunaren kontrako babes handiagoa izateko

eta zuraren mugimenduekiko egonkortasun handiagoa lortzeko. Hortz horizontalek hortz txikiagoak izatera

behartzen gaituzte (“mikrohortza”), xaflaren lodierak baldintzatuta. Bestalde, hortzen artean zulorik ez

edukitzeko moduan doitu beharko dira hozkadurako hortzak. Hala, ez da hezetasunik sartuko, ezta ur

likidorik ere.

Diseinuari dagokionez, honako hauek izan beharko dira kontuan:

1. Kolaztatze-planoek ez dute kanporantz eman behar. Berezitasun hori betetzen duten leiho motak

agertzen dira 11.10. eta 11.11. irudietan.

11.10. irudia. Kolaztatze-planoak metalezko leiho-isurkiarekin babestea.


LANBIDE EKIMENA 229

11.11. irudia. Kolaztatze-planoak idulkian metalezko estaldura jarrita babestea.

2. Beiren euskarrietako zirrituak drainatzea beti da gomendagarria zurezko leihoetan, baina ezin-

bestekoa da profil laminatuak erabiltzen direnean, hain zuzen ere beira zigilatzeetatik sar daitez-

keen ur-iragazpenen ondorioz sor daitezkeen hezetasun-gune iraunkorrak ekiditeko.

3. Beira-zumitzak kanpotik jarri behar dira, kolatuak babesteko aurre-neurri gisa.

3.2 Profil mistoko leihoak: zura eta aluminioa

Era horretako leihoak Suitzan sortu ziren 1920 eta 1930 urteen bitartean. Bigarren Mundu Gerraren

ostean, asko hedatu ziren Alemanian, eta gurean ere ohikoak bihurtu dira.

Aluminioa eta zura konbinatuta egiten da leihoa; hasieran, zurezko bastidore batekin zegoen osatuta,

baina bastidore horrek aluminiozko zenbait profil zituen beheko aldean, eguraldi txarretik babesteko; hori

dela-eta, leihoa mantentzeko ez da ia lanik egin behar. Beste aukera bat leiho mistoak dira. Kasu honetan,

aluminioak zurezko bastidorearen kanpoko alde osoa estaltzen du.


LANBIDE EKIMENA

230

11.12. irudia. Zuraren eta aluminioaren arteko aireztapena profil mistoetan.

Era horretako profilak diseinatzean kontuan hartu beharrekoen artean, hauexek nabarmentzen dira:

Aluminiozko bastidoreetako angeluko mihiztadurak beti estankoak izateko moduan egin

behar dira.

Zuraren eta aluminioaren arteko aireztapena funtsezkoa da zura hondatzen duen barne-

kondentsaziorik gerta ez dadin. Bi materialen arteko gutxieneko distantziak 5 mm-koa izan

behar du.

Dilatazioak ere kontuan hartu beharrekoak dira, bi materialen jokamoldea ez baita berdina

(aluminioaren dilatazio linealeko koefizientea zurarena baino 5 aldiz handiagoa da). Hortaz,

aluminioaren eta zuraren arteko loturek elastikoak izan behar dute.

Azken urteotan ohikoa bilakatu da zuraren eta aluminioaren arteko zuloa betetzen duten material

elastikoak erabiltzea, hala nola dentsitate handiko erretxinak (11.13. irudia) edo poliamidazko pletinak,

azken bi baldintzak batera betetzen baitituzte.


LANBIDE EKIMENA 231

11.13. irudia. Zura eta aluminioa dentsitate handiko erretxinen profilen bidez lotzea.


LANBIDE EKIMENA

232

44 NNEEUURRRRIIAAKK

Ez dago leiho-baoen neurrien gaineko normalizaziorik, baina ahaleginak egin dira produktuaren modu-

lazioa lortzeko. Normalizazio hori zailtzen duten arrazoien artean, honako hauek aipa daitezke:

Neurrien koordinazioa: leiho-baoaren neurriak adreiluaren aparailuaren modulazioarekin koordinatu

behar dira. Adreiluaren formatuak eta junturen lodierak ezberdinak izateak prozesua zailtzen du.

Adreilua, praktikan, baoaren tamainari egokitzen zaio, estaldura jarraituekin ikusten ez den adrei-

luaren kasuan behintzat. Bistako adreilua bada, beharrezkoa da baoaren zuinketa egitea, fatxada jaso-

tzeko prozesuan egiten den aparailua abiapuntutzat hartuta.

Diseinu-askatasuna: leiho-baoa fatxadaren itxura estetikoaren zatia da, eta oso elementu garran-

tzitsua da azken emaitzan. Baoaren neurriez eta proportzioez gain, lokalen tamainarekin eta formarekin

daude lotuta leihoak. Hori guztia dela-eta, proiektugileak nolabaiteko askatasuna du fatxadako baoak

diseinatzean.

Laburbilduz, normalizazioaren arazoa ateen kasuan baino zailagoa da; izan ere, ateen baoa normali-

zatuta dago gaur egun. Hala eta guztiz ere, industrializaziorako lagungarria izango den modulazioaren

aukera izan daiteke, diseinua egiteko beharrezko den askatasuna galdu gabe.

Baoen dimentsio izendatuak, adreilu-fabrikako sare modularren eta azpimodularren araberakoak eta

M = 30 cm eta M = 25 cm modulukoak, 11.2. taulan agertzen dira.

Adreilu eta blokeko fabrikako sare modularrak eta azpimodularrak

Baoaren zabalera Baoaren garaiera

30 cm-ko modulua

61 91 121 151 181

61 91 121 151 210

25 cm-ko modulua

76 101 126 151 176

63 94 126 151 213

11.2. taula. Baoaren neurriak.

Neurri horietarako, + 10 mm eta – 0 mm-ko perdoiak onartzen dira.


LANBIDE EKIMENA 233


Zura: Esperientzia frogatuaren arabera kanpoko arotzerian modu egokian erabil daitezkeen zur-

espezie ugarien artean, ohikoenak aipatuko ditugu:

Koniferoak: Basoko pinua, hegoaldeko pinu horiak, larizio pinua, Oregoiko pinua, intsinis pinua,

izeia, etab.

Hostozabalak: Irokoa, haritza, niangona, moabia, teka, gaztaina, lauana, merantia, etab.

Estankotasun-juntura: material elastomeroz eginiko elementua da (neoprenoa, polibinil kloruroa,

EPDM kautxua, silikonak, etab.), leihoetako zati finkoen eta irekigarrien artean sartzen dena. Haren

funtzio nagusia da markoaren eta orriaren arteko etengabeko kontaktua bermatzea, profilen arteko

dimentsio-aldaketak absorbitzeko gauza den kontaktua hain zuzen ere.

Neoprenozko juntura eta EPDM (etilen propilenoa) nagusitu dira zura erabiltzen denean. PVCzkoek

egonkortasuna gal dezakete (%75eraino).

Burdineria: barrurantz ireki daitezkeen biraketa-ardatz bertikaleko leihoetarako, profilean enbutitu-

tako eta berdindutako kremona da burdineriarik ohikoena.

16x2 mm-ko sekzioko pletina angeluzuzen batekin dago osatuta; hura jartzen den profilaren garaie-

raren luzera berdina du. Komenigarria da artekaren inguruetan ebakitze-esfortzua arintzeko eskuaira

indargarria gehitzea (11.14. irudia).

11.14. irudia. Errefortzuko eskuairarekin eta profilarekin enbutitutako eta berdindutako leiho-barra.


LANBIDE EKIMENA

234

Gehien erabiltzen den materiala altzairua da, zinkeztatzea, kromoztatzea edo letoi bernizatua duena.

Heldulekuak aluminio lakatuzkoak izan ohi dira.

Bandak eta gontzak: zurezko leihoetan hariztaturiko gontzak nagusitu dira fabrikazio prozesuaren

automatizazioari esker (11.15. irudia). Erabilitako materialak burdinerian erabiltzen diren material berak dira.

Beira edo kristala: kristalak jartzeko erabiltzen diren produktuak suberatuak edo tenperatuak izan

daitezke. Suberatuak, egonkortuak edo ohiko hornidurakoak hozte kontrolatuko prozesuan jartzen dira

labetik irtetean, tentsioak kentzeko. Tenperatutako produktuek hobekuntza handia izaten dute propietate

mekanikoei eta termikoei dagokienez; izan ere, 700 ºC-ko tenperaturan jarri eta ondoren bat-batean

hozten den beira suberatua da prozesuaren oinarria. Baina badu eragozpen bat: ezin da moztu ohiko

prozedurekin, eta hautsiz gero, ebakitzaileak ez diren partikula txikietan zatitzen da.

Kristala bakuna edo bikoitza izan daiteke. Kristal bikoitzak nabarmen hobetzen du leihoaren eragina

tenperaturari eta zaratari aurre egiteari dagokionez, eta gainera balizko kondentsazioak ekiditen dira,

“pareta hotzaren” efektua desagertzen baita kristalaren inguruetan.

11.16. irudian, beira isolatzailea zigilatzeko moduaren ohiko eskema agertzen da. Beiren arteko tartea

lortzeko, material lehorgarri batekin betetako aluminiozko profila erabiltzen da. Estankotasuna berma-

tzeko, berriz, perimetro-zigilatu bikoitza egin behar da.

11.15. irudia. Hariztatutako gontza.


LANBIDE EKIMENA 235

11.16. irudia. Kristal bikoitza zigilatzea.

Segurtasuneko kristalak jartzea: beirazko produktuek ekintza fisikoei aurre egiteko nahikoa

segurtasun-maila handia bermatzeko aukerak ematen dituzte:

Beiraren erresistentzia handitzea, hauts ez dadin

Iragazgaiztasuna bermatzea, haustura gertatzen bada ere

Lehenbiziko sistemak beira tenperatzea behar du. Bigarrena egiteko, bi beira edo gehiago josi behar

dira polibinil butilezko xaflen bidez. Butil-beiraren itsaspena tratamendu termikoari eta presio tratamen-

duari esker lortzen da. Edozein beiraren gardentasuna mantentzen du produktuak, eta lodiera bera izanik

eta orri kopurua eta lodiera aldatuta, segurtasun fisikotik hasi eta balen kontrako babeseraino lor daitezke.


LANBIDE EKIMENA

236

66 EEGGOOKKIITTZZAAPPEENNAAKK

Leihoen materialaren jokamoldea eta haiei ematen zaien funtziora egokitzea honako bi eskaera

hauekiko erresistentziaren araberakoak: erabilerak eragindakoak eta kanpoko eragileen ondoriozkoak.

Erabilerak eragindakoak ekintza mekanikoen kontrako erresistentzian ageri dira, eta kanpoko eragileen

ondoriozkoek isolamendu teknikoa eta akustikoa baldintzatzen dituzte, baita euriaren eraginarekiko eta

airearen iragazgaiztasunarekiko jokamoldea ere.

6.1 Leihoaren jokamoldearen kalitatearen gaineko parametroak

Leihoaren materialen jokamoldea eta haiei ematen zaien funtziora egokitzea honako parametro hauen

bidez zehazten dira:

Airearekiko iragazgaiztasuna

Urarekiko estankotasuna

Airearekiko erresistentzia

Ezaugarri horiek leiho batean egiaztatzeko modua ezarri da arauetan, eta horietan zehazten dira

entsegu-metodoak nahiz leihoak sailkatzeko erabiltzen diren kategoriak.

Airearekiko iragazgaiztasuna. “A” Sailkapena

Airearekiko iragazgaiztasuna formula honek ematen du junturetatik iragazten den aire-bolumena (m3/h)

zati denbora-unitatea presio jakin baterako edo airearen abiadura baliokidea. Iragazgaiztasunaren

emaitzak irekierako azaleraren, leihoaren azaleraren edo junturako metro linealaren arabera eman

daitezke. Ohikoena da iragazgaiztasuna irekierako azalerari lotuta ematea.

Honela sailkatzen dira leihoak iragazgaiztasunaren arabera:

A-1: presioko 150 Pa-ean, 63 eta 27 m3/hm2 bitarteko airearekiko iragazgaiztasuna duen leihoa.

A-2: presioko 300 Pa-ean, 42 eta 14 m3/hm2 bitarteko airearekiko iragazgaiztasuna duen leihoa.

A-3: presioko 600 Pa-ean, 22 m3/hm2 baino airearekiko iragazgaiztasun txikiagoa duen leihoa.

Estankotasun-juntura funtsezko elementua da leihoen airearekiko iragazgaiztasunean.


LANBIDE EKIMENA 237

Airearekiko erresistentzia. “V” sailkapena

Ondoz ondoko hiru entseguk ematen dute leihoen airearekiko erresistentzia. P1 presiorainoko

deformazio-entseguak, P2 presiorainoko n zikloko entseguak eta segurtasun-entseguak. Azken entsegu

horretan, muturreko P3 presiora jartzen da leihoa denbora tarte labur batez.

Leihoaren airearekiko erresistentziak, beste edozein itxierarenak bezala, ahalbidetu behar du leihoaren

profil batek ere ez jasatea bere luzeraren 1/300etik gorako deformazioak. Honelaxe sailkatzen dira

leihoak airearekiko erresistentziaren arabera:

V-1: Leihoan kalte gehien jasan dezakeen elementuaren gehieneko deformazioak argiaren 1/300etik

beherakoak direnean 500 Pa-eko presioan; leihoa itxuraz ez da hondatzen 400 Pa-eko presioan

zikloen gaineko entseguan ez eta segurtasunaren gaineko entseguan ere, 900 Pa-etan.



zikloen gaineko entseguan ez eta 1700 Pa-eko segurtasunaren gaineko entseguan ere.







Honako faktore hauen araberakoa da leihoen ezaugarri hori betetzea:

Profilen eskuairak

Burdineriaren zurruntasuna, batez ere leiho-barrei eta espainoletei dagokiena

Leiho-barra modu egokian jartzea profilaren barruan

Urarekiko estankotasuna. “E” sailkapena

Leihoaren urarekiko estankotasuna leihoaren barruko aldean urik ez iragazteko gaitasunari deritzo,

hain zuzen ere kanpoko aldeak aldi berean uraren eta haizearen eragina jasaten duenean.

50 Pa-etik beherako presioan gertatzen diren iragazpenak ez dira sailkapenean ezartzen.


LANBIDE EKIMENA

238

Honako leiho-kategoria hauek sailkatzen dira leihoaren urarekiko estankotasunaren arabera:

E-1: Urarekiko estankoa da 150 Pa-eko presioan.




Besteak beste, honako faktore hauen araberakoa da estankotasun-maila:

Estankotasun-junturaren posizioa

Deskonpresio-kamerak eta uraren hustubidea

Leiho-isurkiak eta listoi juntura-estalkiak

Isolamendu termikoa

NBE-CT-79 Arauaren arabera (Eraikuntzaren Kondizio Termikoen gaineko Oinarrizko Araua), erai-

kuntzako arotzerien transmisio termikoko koefizienteak, eraikina inguratzen duten gainerako azaleren

koefizienteekin batera, eraikinaren transmisio orokorreko koefizientearen balioari, kG, nahikoa maila

txikian eusteko modukoa izan behar du. Faktore hauen araberakoa izango da balio hori: klima, eraikin

mota eta itxura eta erregai mota.

Leihoaren egoera termikoan eragin handiena duten faktoreak airearen eta kristalaren iragazpenak

dira. 11.3. taulan, zurezko eta metalezko ateen transmisio termikoko koefizienteak agertzen dira, oinarrizko

arauan ere bildu direnak. Egia esan, soilik estankotasun-juntura egokiak daudenean izango dira baliozkoak.

Arotzeria Kristal mota Aire-kameraren lodiera

izendatua Zura Metala

Bakuna 4,3 5

Bikoitza 6 9 12

2,8 2,7 2,5

3,4 3,4 3,2

Leiho bikoitza >=30 2,2 2,6

Nota = Oharra. Plano horizontalarekiko 60º edo gehiagoko inklinazioa duten planoetan kokatuta dauden baoetarako dira

baliozkoak balio horiek. Gainera, baoaren guztizko azalerari dagozkio eta ez bakarrik beiraren azalerari. Egindako kalkuluen

arabera, beiraren azalera baoaren % 70i dagokio zur-arotzerian eta % 80i metalezko arotzerian.

11.3. taula. Leihoaren transmisio termikoko koefizientea (kcal/hm2 ºC).


LANBIDE EKIMENA 239


NBE-CA-88 arauak (Baldintza Akustikoen Eraikuntzaren gaineko Oinarrizko Araua), atsedena hartzeko

lokaletan, 30 dBA-ko isolamendu akustiko orokorra eskatzen du, aireko zaratari dagokionez, fatxadako

eraikuntzako elementuetarako. Gainerako lokaletan, nahikoa da gutxienez A-1 motako arotzeria duten

leihoek ematen duten isolamendua, zerbitzuetako lokalak alde batera utzita, hala nola sukaldeak eta

komunak. A-1 motako leihoek 5-6 mm edo gehiagoko lodierako kristala izan behar dute.

11.4. taulan, egoera bakoitzerako egokiak diren isolamendu akustikoko balioak bildu dira.

Leihoen isolamenduaren balioak entsegu bidez finkatuko dira. Hala eta guztiz ere, leihoek ematen

duten isolamendua ondoko ekuazioen bidez ezar daiteke (NBE-CA arauak dakartzanak), kristal motaren

eta arotzeria motaren arabera eta NBE-CT arauko Eraikuntzen Baldintza Termikoak sailkapenaren arabera.

KANPOKO GIROA: Leq dBA ZARATA KONTROLATZEKO

ESKAKIZUNAK Oso lasaia 50

Hirigunea 60

Hirigune zaratatsua

70

Oso hirigune zaratatsua

80

Eskakizun arinak

(etxebizitzak) — —

A1

4 mm

A2

10 mm

Eskakizun ertainak (hotelak,

bulegoak, eskolak) —

A1

4 mm

A2

6 mm

A3

2x6 mm

Eskakizun handiak (klinikak,

liburutegiak, hitzaldi-aretoak)

A1

4 mm

A2

6 mm

A3

10 mm

(*)

2x8 mm

Notas = Oharrak

Leq: etengabeko zarata-maila baliokidea

1. * zeinuak A3 leihoa baino erresistenteagoa den leiho berezia adierazten du

2. – zeinuak A motak beiraren lodiera beste eskakizun batzuen arabera erabaki behar dela adierazten du.

3. Siglek leiho mota adierazten dute, airearekiko iragazgaiztasunari dagokionez.

4. Zenbakiek gomendatzen diren kristalen lodierak adierazten dituzte.

11.4. taula. Gomendatutako leiho motak eta beiraren lodiera.

Leiho bakunak

Sailkatu gabeko zurgintza-leihoak

R< = 12 dBA


LANBIDE EKIMENA

240

A-2 motako zurgintza-leihoak eta orri bat edo bi orriko kristalak aire-kameraren bidez banatuta.

R = 13,3 log e + 14,5 dBA-en.

Non:

e kristalaren lodiera baita kristalak orri bakarra badu; orrien lodieren batez bestekoa, bi orri

direnean eta barruko aire-kamera 15 mm-koa edo txikiagoa denean; lodieren batura, bi orri

direnean eta barruko aire-kamera 15 mm-koa baino handiagoa denean.

A-2 motako zurgintza-leihoak eta gehienez beirazko lau xaflekin osatutako kristala, xafla

bakoitzak 8 mm-ko lodiera du gehienez, 0,4 mm-tik gorako lodiera duten geruza itsasgarri

plastikoekin lotuta.

R = 13,3, log e + 17,5 dBA-en.

Non:

e kristalaren guztizko lodiera baita.

A-3 motako zurgintza-leihoak eta orri bat edo bi orriko kristalak aire-kameraren bidez banatuta.

R = 13,3 log e + 19,5 dBA-en.

Non:

e kristalaren lodiera baita kristalak orri bakarra badu; orrien lodieren batez bestekoa, bi orri

direnean eta barruko aire-kamera 15 mm-koa edo txikiagoa denean; lodieren batura, bi orri

direnean eta barruko aire-kamera 15 mm-koa baino handiagoa denean.

A-3 motako zurgintza-leihoak eta gehienez beirazko lau xaflekin osatutako kristala, xafla

bakoitzak 8 mm-ko lodiera du gehienez, 0,4 mm-tik gorako lodiera duten geruza itsasgarri

plastikoekin lotuta.

R = 13,3, log e + 22,5 dBA-en.

Non:

e kristalaren guztizko lodiera baita.

11.5. taulan, orientazioa emateko, kristal ezberdinak dituzten leihoetan erabili ohi diren zenbait

eraikuntza-irtenbidek emandako isolamenduaren datuak ezarri dira, betiere aurreko ekuazioen bidez

finkatuak. Gainera, material horietan gehien erabiltzen diren pisu espezifikoak agertzen dira.


LANBIDE EKIMENA 241

Kristal mota Lodiera (mm)

Unitate-masa (Kg/m2)

Zurgintza mota

Isolamendu akustikoa R

dBA

Bakuna

4 5

6

8

10

15

10

13

15

20

25

37

A2 A3

A2 A3

A2 A3

A2 A3

A2 A3

A2 A3

23 28

24 29

25 30

27 32

28 33

30 35

Bikoitza (> 15 mm-ko

lodierako kamera)

4+4

6+6

10+5

20

30

37

A2 A3

A2 A3

A2 A3

27 32

29 34

30 35

Xafladuna (itsatsitako

hainbat orri)

3+3

5+4

6+4

3+6+3

6+6+6

6+6+6+6

15

22

25

30

45

60

A2 A3

A2 A3

A2 A3

A2 A3

A2 A3

A2 A3

28 33

30 35

31 36

32 37

34 38

36 41

11.5. taula. Ohiko eraikuntza-irtenbideetako isolamendu akustikoaren orientazio-balioak.

Leiho bikoitzak

Leiho bikoitzek ez dituzte betetzen aipatutako baldintzak; hori dela-eta, entsegu bidez zehazten da

haien isolamendua. Hala eta guztiz ere, azpimarratu behar da leiho bikoitzetan isolamendu-maila handiak

lor daitezkeela, betiere leihoaren diseinuaren arabera.


LANBIDE EKIMENA

242

6.2 Leihoak kokapen ezaugarrien arabera hautatzeko irizpideak

UNE 85.220 Arauak, “Leihoak kokapenaren eta ingurumen-ezaugarrien arabera hautatzeko irizpideak”

izenekoak, leihoen zenbait ezaugarri aukeratzeko metodo erraza eta bizkorra ematen dio proiektugileari,

leihoaren esposizio-kondizioen arabera.

Hauexek dira arau horren oinarri diren faktoreak:

Herrialdea airearen batez besteko abiaduren eta gehieneko abiaduren arabera zonakatzea.

Herrialdea batez besteko prezipitazioen arabera zonakatzea.

Eraikinaren ingurua, honako hauek bereizita: hiri handietako erdiguneak, hiriguneak, landa-

guneak, lur irekiak eta oztoporik gabekoak.

Leihoen kokapena: patioetan, babestutako fatxadetan eta babesik gabeko fatxadetan.

Faktore horiek kontuan izanik, arauak berak leihoa kalifikatzeko eta sailkatzeko parametro guztiak

ezartzen ditu esposizio-kondizioen arabera.

Honako adibide honekin azalduko dugu araua erabiltzeko modua:

Adibidea: 5 solairuko eraikin bateko (20 m-ko guztizko garaiera) leihoen ezaugarriak aukeratzea da

kontua; eraikinak iparrera begira du fatxada, eta Burgos hiriburuaren kanpoko aldean dago kokatuta.

UNE 85.220 arauarekin bat etorriz aukeratuko dira leihoen ezaugarriak, honako arrazoibide hauen bidez:

1. Non dago Burgos?:

1. mapako X aldean

2. mapako A aldean

3. mapako H aldean

4. mapako E aldean

2. Babesik gabeko fatxadako leihorik altuenei dagozkien ezaugarriak hartzen dira, tokirik txarre-

nean baitaude.

3. Airearekiko iragazgaiztasuna aukeratzea. 11.6. taularen arabera, 3. mapako H aldean dagoen

eta 4. mapako E aldeko hiriguneari dagokion babesik gabeko fatxadan, leihoek A-2 motakoak

izan behar dute gutxienez, airearekiko iragazgaiztasuna dela- eta.


LANBIDE EKIMENA 243

4. Airearekiko erresistentzia aukeratzea. 11.7. taulan, 20 m-ko garaiera duen eta 1. mapako X

aldeko hirigunean dagoen fatxadan, leihoek V-2 motakoak izan behar dute gutxienez, aireare-

kiko erresistentzia dela-eta.

5. Urarekiko estankotasuna. 11.8. taulan, A aldean dagoen eta airearekiko V-2 motako erresis-

tentziari dagokion leihoak E-1 motako urarekiko estankotasunak izan behar du gutxienez.

Horrenbestez, hauexek dira adibideko leihoen gutxieneko kalifikazioak:

Airearekiko iragazgaiztasuna: A-2 hobetua

Airearekiko erresistentzia: V-2 hobetua.

Urarekiko estankotasuna: E-1 arrunta

LEIHOAREN KOKAPENA

4. MAPAKO ALDEA PATIOETAN

BABESTUTAKO FATXADA

BABESIK GABEKO FATXADA

3. MAPAREN ARABERAKO ALDEA

ERAIKINAREN INGURUA ETA LEIHOAREN GARAIERA LURRAREN MAILATIK

NEURTUA (m)

F G H I F G H I F G H I

HIRI

HANDIETAKO

ERDIGUNEAK

(3tik 50era)

A

B

C

D eta E

—

—

—

—

—

—

A1

A1

—

—

A1

A1

A1

A1

A1

A2

—

—

—

A1

—

—

A1

A1

—

A1

A1

A1

A2

A2

A2

A2

—

—

A1

A1

—

A1

A1

A2

A1

A1

A2

A2

A2

A2

A3

A3

HIRIGUNEAK

(3tik 50era)

LANDAGUNEAK

(3tik 50era)

A

B

C

D eta E

—

—

—

—

—

—

A1

A1

—

A1

A1

A1

A1

A2

A2

A2

—

—

A1

A1

—

A1

A1

A1

A1

A1

A2

A2

A2

A2

A2

A2

—

A1

A1

A1

A1

A1

A2

A2

A1

A2

A2

A2

A2

A2

A3

A3

OZTOPORIK

GABEKO LUR

IREKIA

(3tik 50era)

A

B

C

D eta E

—

—

—

—

—

—

A1

A1

—

A1

A1

A1

A1

A2

A2

A2

—

A1

A1

A1

—

A1

A1

A1

A1

A2

A2

A2

A2

A2

A2

A2

—

A1

A1

A1

A1

A1

A2

A2

A2

A2

A2

A2

A2

A2

A3

A3

11.6. taula. Leihoetarako eskatzen diren iragazgaiztasunak.


LANBIDE EKIMENA

244

LEIHOAREN KOKAPENA

4. MAPAKO ALDEA PATIOETAN

BABESTUTAKO FATXADA

BABESIK GABEKO FATXADA

1. MAPAREN ARABERAKO ALDEA

ERAIKINAREN INGURUA ETA LEIHOAREN GARAIERA LURRAREN MAILATIK

NEURTUA (m)

F G H I F G H I F G H I

HIRI

HANDIETAKO

ERDIGUNEAK

(3tik 50era)

A

B

C

D eta E

—

—

—

—

V1

—

—

—

V1

V1

—

—

V1

V1

V1

V1

V2

V1

V1

V1

V2

V1

V1

V1

V2

V2

V2

V2

V2

V2

V2

V2

V2

V2

V2

V2

V2

V2

V2

V2

V3

V2

V2

V2

V3

V3

V3

V3

HIRIGUNEAK

(3tik 50era)

A

B

C

D eta E

V1

—

—

—

V1

V1

—

—

V1

V1

V1

—

V1

V1

V1

V1

V2

V2

V1

V1

V2

V2

V2

V1

V2

V2

V2

V2

V3

V2

V2

V2

V3

V2

V2

V2

V3

V3

V2

V2

V3

V3

V2

V2

*

V3

V3

V3

LANDAGUNEAK

(3tik 50era)

V1

V1

—

—

V1

V1

—

—

V1

V1

V1

V1

V1

V1

V1

V1

V2

V2

V1

V1

V2

V2

V2

V2

V2

V2

V2

V2

V3

V2

V2

V2

V3

V2

V2

V2

V3

V3

V2

V2

V3

V3

V3

V3

*

V3

V3

OZTOPORIK

GABEKO LUR

IREKIA

(3tik 50era)

A

B

C

D eta E

—

—

—

—

V1

V1

V1

V1

V1

V1

V1

V1

V1

V1

V1

V1

V2

V2

V1

V1

V2

V2

V2

V2

V2

V2

V2

V2

V3

V2

V2

V2

V3

V2

V2

V2

V3

V3

V2

V2

V3

V3

V3

V3

*

V3

V3

11.7. taula. Leihoek haizearen kontra behar dituzten erresistentziak.

La acción del viento no es determinante = Haizea ez da erabakigarria

Ventana especial más resistente que V3 = V3 baino erresistenteagoa den leiho berezia

Leiho bikoitza erabiltzen denean, barrukoan nahikoa izango da V1, kanpoko leihoa V2 edo V3 bada.


LANBIDE EKIMENA 245

BEHARREZKO LEIHO MOTAK 2. MAPAREN ARABERAKO

ALDEA

LEIHOEN ARTEKO H GARAIERA

LEIHOEN ORIENTAZIOA V1 V2 V3 *

A eta B H<=5 m Kanpokoak — E1 E1 E2

C eta D H<=3 m Kanpokoak — E1 E1 E2

3<H<=5 Barrukoak E1 E2 E2 E3

Kanpokoak E2 E2 E2 E4

11.8. irudia. Leihoetarako eskatzen den urarekiko estankotasuna.

* V3 baino erresistenteagoa den leiho berezia

1. mapa. Haizearen oinarrizko presioen banaketa


LANBIDE EKIMENA

246

Zona A: 1 a 1,5 = A Aldea: 1-1,5 l/min m2

Zona B: 1,5 a 2 = B Aldea: 1,5–2 l/min m2

Zona C: 2 a 2,5 = C Aldea: 2-2,5 l/min m2

Zona D: 2,5 a 3,3 = D Aldea: 2,5-3,3 l/min m2

2. mapa. Orduko gehieneko prezipitazioen banaketa.


LANBIDE EKIMENA 247

3. mapa. Haizearen batez besteko presioen banaketa.

4. mapa. Batez besteko tenperaturen banaketa: graduak egunean (Oinarria: 15 ºC).


LANBIDE EKIMENA

248

77 OOSSAAGGAARRRRIIAAKK

Leihoa osatzen duten elementuak aztertuko ditugu atal honetan; elementuon artean, pertsianak eta

panelak daude.

7.1 Pertsianak

Horrelako elementuei babes-sistema deritze, baina oro har pertsianak deitzen dira. Ia Mediterraneoko

herrialdeetako sistemak dira soilik.

Honako funtzio hauek betetzen dituzte:

Kanpotik ikustea galaraztea

Argia barrura sartzen ez uztea, argia murriztea edo iragaztea.

Beroa eraikinaren barruan ahalik eta gutxiena sartzea eguzki-argia iragazita; aldi berean barruko

aldea aireztatzen da.

Kasu askotan segurtasun-funtzioak bete ditzakete kanpoko inor sar ez dadin.

Pertsianak kanpoan edo barruan koka daitezke leihoaren planoarekiko. Pertsianari eskuz edo sistema

mekanikoen bidez eragin dakioke. Pertsianak egiteko, zura, aluminioa, PVC edo bestelako materialak

erabil daitezke.

11.17. irudia Pertsiana bilgarria.


LANBIDE EKIMENA 249

Talde hauetan sailka daitezke pertsianak:

1. Kanpokoak

Bilgarriak

Zabukariak

Gidaridunak

2. Barnekoak

Kanpoko babesak

Pertsiana bilgarriak

Taulatxo edo xafla horizontalek osatutako pertsianak dira, ertzean zulatuta eta metalezko grapen bidez

bata bestetik esekita daude. Nolabaiteko lasaiera dutenez gero, bertikalean eta biratuz mugitzeko modua

dute. Gidak markoan jartzen dira normalean; finkoak edo proiekziokoak izan daitezke, eta artikulazioei

esker, pertsiana kanporantz atera daiteke olan gisa. Pertsiana goiko aldean dagoen danborrean biri-

bilkatzen da, eta disko formako gida batean biribilkatzen den zintaren eraginez biratzen da danborra

(11.17. irudia).

Biribilkatutako pertsianaren diametroa H leihoko baoaren garaieraren eta taularen lodieraren ara-

berakoa da. Datu horien arabera, 11.9. taulan ematen da guztizko D diametroa 15 mm-ko lodierarako.

e lodiera handiagoa edo txikiagoa bada, hauxe egin behar da D diametroa lortzeko: diferentziako

milimetro adina zentimetro kendu edo gehitu behar zaio taularen balioari (15-e).

Hona hemen tiraderaren A eta B neurriak:

A = D + 5 cm,

B = D + 10 cm,

eta pertsianaren garaierak baoaren garaiera baino 10 aldiz handiagoa izan behar du gutxienez.

Oso profil ezberdinak dituzte taulatxoek, baina goikoak beti egon behar du behekoaren gain jarrita,

itxita daudenean euri-urik sar ez dadin. Normalean 45 x 15 mm-ko eskuairakoak dira, eta badira zurez-

koak, plastikozkoak, aluminiozkoak eta mistoak ere.


LANBIDE EKIMENA

250

Baoaren garaiera

(cm) 100 120 140 160 180 200 220 240 260 280 300

D

(cm) 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27

11.9. taula. Pertsianaren diametroa baoaren garaieraren arabera.

11.18. irudia. Pertsiana-kaxaren isolamendua eta estankotasuna.

Pertsianak etena eragiten du leihoko baoan; airearentzako iragazgaiztasunari eragiten dio zuzenean

eta, beraz, multzoaren isolamendu termikoari.

Airea sar daiteke pertsiana-kaxako erregistro estalkian dauden junturen bidez.

Erregistro-estalkia gehienetan 10 mm-ko lodierako taula aglomeratuak osatzen du. Pertsiana oso

zabala denean, estalkia deformatu egiten da eta airea nahikoa erraz sartzen den zenbait juntura uzten

du. Hori gerta ez dadin, gomendagarria da estalkiaren perimetro-finkapeneko puntu kopurua handitzea,

halako moldez non elkarren segidako bi finkapen-puntuen arteko gehieneko distantzia 20 cm-koa izango

baita gehienez ere. Gomendagarria da halaber 16 mm inguruko lodierak edo handiagoak erabiltzea

erregistro-estalkietan, erabilitako taula mota edozein delarik ere.

Aire-iragazpenak ahalik eta gehiena murrizteko, pertsiana-kaxaren barruan topea egiten duten hainbat

listoi jarri behar dira, eta horren gainean, airerik ez iragazteko, estankotasun-juntura jar daiteke. Estal-

kiaren goiko aldean, betiere lehenago esandako listoiekin bateragarria bada, apar isolatzailea ezarri behar

da estankotasun-junturarekin tope egin dezan eta bero-galerarik gerta ez dadin, estalkiaren bidezko

bero-transmisioa dela-eta (11.18. irudia).

Zenbait fabrikatzailek aurremarkoan sartuta eta kanpoko aldetik babestuta dagoen pertsiana-kaxa

landu dute. Sistema horrek isolamendu termiko bikaina ematen du, baina arazo bat du: leihoaren aurre-

markoan sartuta dagoenez, goi-zeihartasuna ezin luza daiteke barrutik. Hala egiten da zenbait alditan

estetika kontuengatik.


LANBIDE EKIMENA 251

Pertsiana eraisgarriak

Kanpora eraitsi daitekeen orri batek edo hainbat orrik osaturikoak dira. Orri horiek ardatz bertikala dute

eta fatxadako planoarekin berdindu edo gainean jar daitezke.

Lehenbizikoak kanpoko aldean jartzen dira, marko batean finkatuta, leihoko baoaren barruan

(11.19. irudia); eta bigarrenak zuzenean finkatzen dira eraikinaren fatxadan, burdineria egokia erabilita

(11.20. irudia).

Irekiera-angelua, kasu bietan, 180º-koa da. Nolanahi ere, fatxadan finkatzeko sistema bat aurreikusi

behar da irekita daudenerako.

Pertsiana eraisgarriaren aldaera tolesgarri bat dago. Halakoetan, orri bakoitza burdineriarekin elkarren

gainean tolesten diren hainbat bastidorerekin dago osatuta. Leihoko baoarena baino azalera txikiagoa

dute. Obran jartzen dira kanpoko edo erdiko aurpegietan ipiniko den markoa erabilita, edo bestela leihoko

markoan sartuta, markoaren forma berezia dela-eta bertan jartzeko modua dagoenean. Argitasuna ez

murrizteko, bastidore bakoitzaren zabalera bat dator babesa jartzeko markoaren eta leihoaren arteko

distantziarekin; edo finkapen-markoaren eta kanpoko paramentuaren artean, kanpoko sorten edo erdiko

sorten arabera hurrenez hurren (11.21. irudia).

11.19. irudia. Berdindutako pertsiana eraisgarria.


LANBIDE EKIMENA

252

11.20. irudia. Gainjarritako pertsiana eraisgarria.

11.21. irudia. Pertsiana eraisgarri tolesgarriak.

Gidaridun pertsianak

Errail horizontalen bidez mugitzen diren pertsiana zurrunak dira; errail horiek fatxadan jartzen dira

leihoko baoaren goiko eta barruko aldeetan. Errailen edo giden luzera baoaren zabalerarena bi halakoa

da. Era horretako kanpoko babesak ez dira oso arruntak Espainian, eta gainera eragozpen bat dute: eten-

gabeko mantentzea, aire librean baitaude (11.22. irudia)


LANBIDE EKIMENA 253

Barneko pertsianak

Gaur egun ez dira oso arruntak etxebizitza berrietan. Barneko bi babes zurrun mota bereizten dira:

kontraleiho tolesgarriak eta leiho-ateak. Honetan datza kontraleihoen eta leiho-ateen arteko ezberdinta-

suna: lehenengoak leihoko markoan josten dira, eta bigarrenak, orrian (11.23. irudia).

11.22. irudia. Gidaridun pertsianak.

11.23. irudia. Leiho-ateak.

7.2 Panelak

Oso arrunta izan da orrietako beira plafoi edo panel moduko batzuetan banatzea, bata bestearekin

eta orriaren beraren bastidorearekin mihiztaturiko zurezko moldura sorta bat erabiliz (11.24. irudia).

Banaketa horretan, sarritan elementu kaltegarriak sartu dira, eta leihoaren iraunkortasuna murriztu dute.

Paneletako moldurak, duela gutxi arte, orriko bastidorearen profilena baino askoz sekzio txikiago-

koak ziren, baina beiraren pisua jasan behar izaten zuten. Gainera, sekzio txikiak direla-eta, aire zaba-

lean egoteak lehenago kaltetzen ditu bastidorearen profilak. Horren guztiaren ondorioz, panelak defor-

matu egiten dira, euskarriak galdu eta mugitu egiten dira, eta zigilatze-material elastomerikoak arrastatu

eta hondatu egiten dira.

Hori dela-eta, ahal dela ez dira horrelako panelak jartzen gaur egun, edo beiraren gainean jartzen

dira leihoaren barruko aldetik (11.25. irudia). Hala jartzen den panel sorta, presioko pintza batzuekin edo

bestela banda batzuekin lotzen da orriko bastidorean. Hala, erraz bereiz daitezke beira garbitu nahi denean.


LANBIDE EKIMENA

254

Beste zenbait alditan, beira bikoitzak erabiltzen direnean, bi beirek uzten duten kameran sartzen da

panel sorta (11.26. irudia).

11.24. irudia. Beira panaletan banatzea.

11.25. irudia. Gainjarritako panel-sorta.

11.26. irudia. Beira bikoitzean enbutituriko panel-sorta.


LANBIDE EKIMENA 255

88 BBAALLDDIINNTTZZAA--OORRRRIIAA

Kalitate-markak ondoren azalduko diren zehaztapenak (produktuari buruzkoak) betetzea dakar berekin,

baita entseguak egin ondoren leihoak jasotzen duen sailkapena ere.

Gero eta gehiago dira, hainbat kalitate-marka izanik, leihoak aurremarkoarekin jartzen dituzten fabri-

katzaileak; leihoa guztiz amaituta ateratzen da fabrikatik, kristala eta produktu babeslea eta guzti.

Kalitate-markaren jabe ez bagara, honako zehaztapen hauek egiaztatu beharko ditugu. Horrek, seguru

asko, hainbat alditan fabrikatzailearekin, arotzekin, igeltseroekin, beiragileekin eta margolariekin harre-

manetan jarri beharra ekarriko digu.

8.1 Materialen zehaztapenak

Leihoen profilak:

Ondoren zerrendatuta agertzen diren zehaztapenen helburua da leihoen ezaugarri materialak eta

funtzionalak gutxienez 20 urtean bermatzea.

Leihoen profilen sekzioen gutxieneko neurriak 45 mm-koak izan behar dute, markorako zein

orrietarako.

Zuraren hezetasunak %10 eta % 15 bitartekoa izan behar du, UNE 56.529 Arauaren arabera

neurtuta. Oso gomendagarria da hezetasuna obran egiaztatzea xilohigrometroa erabiliz, UNE

56.530 Arauan azaldutako prozeduraren arabera.

Dentsitate normalak (hezetasun-maila % 12koa denean), UNE 56.531 Arauaren arabera

neurtuta, 450 kg/m3-tik gorakoa izan behar du koniferoetarako eta 530 kg/m3 hostozabale-

tarako. Datu hori bibliografia tekniko egokian lor daiteke.

Ebakidura tangentzialaren batez besteko gogortasunak 1,30 baino handiagoa izan beharko

du, UNE 56.534 Arauaren arabera.

Honako hauek bereizten dira profiletako zuraren ezaugarriak egiaztatzeko:

Ezkutuko gainazala. Jarri ondoren estalita dauden arotzeriaren zati guztiak dira; arotzeriako

materialekin eurekin edo eraikuntzako elementuekin estaltzen dira.

Bistako gainazala. Ezkutukoa ez dena, leihoa irekita dagoenean ikusgai dauden elementu

mugikorren gainazalak barne.


LANBIDE EKIMENA

256

Adabegiak

Bistako gainazaletan, adabegi osasuntsuak eta itsaskorrak onartzen dira, adabegi horiek agertzen

diren profileko aldearen zabaleraren neurrikoak gehienez ere; nolanahi ere, 50 mm baino txikiagoak izan

behar dute. Bi aldetan agertzen badira, alde biek bete beharko dute zehaztapen hau.

Tamaina-mugarik gabe onartzen dira adabegi osasuntsuak eta itsaskorrak ezkutuko gainazaletan.

Adabegi hilak edo beltzak ere onartzen dira, profilaren aldearen zabaleraren 2/3 baino txikiagoak. Ez dira

onartzen lekutik kanpora dauden adabegiak, baina adabegi horiek ezkutuko zatietan utzitako zuloetako

zurezko piezekin konpon daitezke. Bistako aldeetan ere onartzen dira leihoa margotzeko, lakatzeko,

metalezko materialekin eta material plastikoekin estaltzeko bada edo, oro har, zura estaltzen duen

akaberako edozein sistematarako.

Arrailak

Bistako gainazaletan, lehortzeko azaleko arrailak onartzen dira soilik, honako neurri hauek baino

txikiagokoak betiere: 30 mm luze, 5 mm sakon eta 0,5 mm lodi.

Ezkutuko gainazaletan, berriz, mugako neurri hauek daude: elementuaren 1/3 bitarteko luzera, 10 mm-ko

sakonera eta milimetro bateko lodiera.

Ez da pitzadurarik onartzen.

Onddoak eta intsektuak

Ez da onartzen usteltze-arrastorik. Kolorazio-onddoei dagokienez, ez dira bernizatzeko leihoetan

onartzen. Onddoak eta intsektuak egon daitezke baldin eta leihoaren akaberak gainazala estalita uzten

duen (pintura, lakatua, etab.) estaldura motaren bat badu, eta elementuaren azaleraren % 20 baino

gehiagori eragiten ez badiote.

Ez da onartzen ezein intsektuk eginiko eraso-arrastorik.

Aurremarkoak

Aurremarkoaren iraunkortasunak aurremarkoa jarrita dagoen obraren iraunkortasunarekin bat

etorri behar du, eta, nolanahi ere, gutxienez 50 urtekoa izan behar du.

Zurezko aurremarkoen hezetasunak % 10 eta % 15 bitartekoa izan behar du.

Dentsitateak 450 kg/m3 baino handiagoa izan behar du.

Erabilitako zur-espezieek eta finkapen-burdineriak bateragarriak izan behar dute.


LANBIDE EKIMENA 257

Junturak eta burleteak

Junturen, burleteen eta gainerako zigilatze-elementuen propietate fisikoek eta kimikoek bere horretan

iraun beharko dute 10 urtean, ohiko erabileran. Leihoaren estankotasunari eta iragazgaiztasunari eusteko

ahalmenak ez du % 20 baino gehiago murriztu behar urte horietan. Gainera, estetikaren aldetik ere

egoera onean egon beharko dute epealdi horrek iraun bitartean.

Burdineria

Burdineria diseinatzeko, sortzeko eta finkatzeko metodoak ez die propietaterik kendu behar leihoei,

eta erraz aldatzeko eta mantentzeko modua eman behar du.

AENOR markak bi entsegu eman ditu horren inguruan. Erabileraren mailako iraunkortasunari buruzkoa

(7.000 ziklo) eta leihoa irekitzeko eta ixteko sistemen funtzionamenduaren simulazioarena.

8.2 Diseinuari buruzko zehaztapenak

Ondoren, leihoaren kalitatea bermatzen duen diseinuaren ezaugarri nagusiak azalduko ditugu. Ezau-

garri horiek oso erraz ikus daitezke materiala obran jasotzean.

Estankotasun-juntura markoan edo orrian jar daiteke. Markoan jartzen diren junturak gutxiago hon-

datzen dira, baina erabiltzaileak zailagoa du berria jartzea. Estankotasun-junturaren posizioak honako

baldintza hauek bete behar ditu:

11.27. irudia. Estankotasun-junturaren posizio zuzena eta okerra.


LANBIDE EKIMENA

258

Hutseko zuloek dituzten deskonpresio-kameren eta hustubideen atzetik jarri behar da (11.27.a

irudia). 11.27.b irudian, juntura behar bezala jarri gabe duen leiho baten profila agertzen da.

Hustubideetako zuloetan sartzen den airea eta, ura dagoenean, ura arrastatzen duena,

barrurantz iragazten da bidean oztoporik ez duelako.

Plano berean jarri behar da (11.28. irudia). Markoan estankotasun-juntura duten leihoetan,

beste bat gehitu ohi dute orrietan. Juntura horiek planokideak ez badira, orrien arteko loturak

jasotzen duten ura jaitsiz doa grabitatearen ondorioz, eta idulkira iristean, barrurantz iragaz-

ten da markoan dagoen juntura saihestuz.

11.28 irudia. Markoan eta orrietan junturak badaude, planokideak izan behar dute.

1.200 mm x 1.200 mm-ko ereduzko leihoetan, hustubideko hiru zulo gomendatzen dira, 10 x 20 mm-

koak eta aho-formakoak, idulkiaren barruan banatuta eta markoaren profil bertikalen lotunetik 50 mm-ra

(11.29. irudia).

1.200 mm x 1.200 mm-ko ereduzko leihoetan, mihiztatutako hiru gontz gomendatzen dira orriko.

Gontzetako torlojuek ez dute leihoan sartu behar orrien planoaren paraleloan, barrurantz baizik. Hala,

torlojua hartzen duen zuraren lodiera handitzen denez, erauztearekiko eta erabilerarekiko erresistentzia

handiagoa lortzen da.


LANBIDE EKIMENA 259

11.29. irudia. 120x120 cm-ko leihoetarako gomendatzen diren hustubideko zuloak.

11.30. irudia. Gontzen posizio zuzena eta okerra.

Laburbilduz, diseinu zuzenaren ezaugarriak dakartza 11.31. irudiak, leihoaren profilean erraz egiazta

daitezkeenak


LANBIDE EKIMENA

260

11.31. irudia. Leihoaren profilaren diseinuaren ezaugarri zuzenak.

8.3 Instalazioaren zehaztapenak

Leihoak obran jartzea da leihoen jokamoldean eta iraunkortasunean eraginik handiena duen lana.

Fatxada ixteko sistema berri bat da egungo joera, leihoaren bao-unitatea deritzona, aurremarkoarekin,

markoaren eta orriekin osatzen dena eta estankotasun-junturak, burdineria, kristalak eta akaberako

produktua dituena.

Multzo hori fabrikan behar bezala amaitutako unitatea da. Hori hala izateko, ezinbestekoa da baoa

zuinkatzeko eta leihoa bera jartzeko balio izango duen aurremarkoa erabiltzea.

Leihoa aurremarkoarekin jartzea

Aurremarkoa barruko aldean jartzen da barruko tabikea altxatzen denean; hala, aurremarkoak berak

egiten du baoaren zuinketa eta, beraz, haren neurriena ere bai. Leihoak obran jartzeko sistema horietan,

leihoaren kanpoko neurriak baoarenak baino handiagoak direla azpimarratu behar da, eta horri esker,

aurremarkoak eta markoak atzera eramateko modua dago baoaren aurremarkoarekiko. 11.32. irudian,

leihoa aurremakoarekin jartzeko instalazioa agertzen da.

Leihoa finkatzeko, espantsio-torlojuak erabili behar dira, eta horiek aurretik eginiko zuloetan sartu

ondoren, aurremarkoa gainditu eta obran ainguratuko dira. Aurremarkoaren egitekoa ez da leihoari era-

giten dioten indarrei eustea; baoaren zuinketarako baino ez da.

Markoaren eta aurremarkoaren arteko junturak poliuretanozko aparrekin zigilatu behar dira aireare-

kiko estankotasun osoa lortzeko. Kanpoko aldetik, markoaren eta adreilu-fabrikaren edo baoko janbaren

artean (horrelakorik badago), silikonazko kordoi bat jarri behar da ura ez iragazteko. Gainera, zuraren

ohiko erabileraren mugimenduetara egokitzeko moduko malgutasuna izan behar du. Silikonazko kordoi

horiek moldura erdibiribilekin edo antzekoekin estal daitezke, itxura estetikoagoa emate aldera.


LANBIDE EKIMENA 261

11.10. taulan biltzen dira UNE 85.241 Arauak aurremarkoen profiletarako ezarritako gutxieneko

neurriak, betiere 11.33. irudiarekin bat etorriz.

A = Aurremarkoaren barruko alboko ertzaren gutxieneko neurria

B = Aurremarkoaren aurrealdearen gutxieneko neurria

E = Arotzeriaren lodiera

11.32. irudia. Leihoa aurremarkoarekin jartzea.

11.33. irudia. Aurremarkoaren gutxieneko neurriak.


LANBIDE EKIMENA

262

LODIERA E B A

40-60 40 30

60-100 60 30

100-140 80 30

11.10. taula. gutxieneko neurriak mm-tan kanpoko zurezko arotzeriako aurremakoetarako.

11.34. irudia. Leihoak aurremarkorik gabe jartzea.

Aurremarkoaren barruko argiak gehienez 10 mm-ko perdoia izango du dimentsio bakoitzean.

Marko osoak gutxienez 10 mm izan beharko ditu aurremarkoaren gainean jarrita.

Leihoa aurremarkorik gabe jartzea

Kasu honetan, zuzeneko markoak aurremarkoaren funtzioa betetzen du batzuetan eta, beraz, tabi-

kea altxatzen denean jarri beharko da (11.34. irudia). Ondoren, orriak jarri behar dira. Markoaren bur-

dineria tailerrean edo orriak finkatzean jar daiteke. Espainiako hainbat tokitan hala egiten jarraitzen bada

ere, ez da komeni izaten, zeren horrela jartzen diren markoak aire zabalean eta obraren beraren eragin

pean egon baitaitezke hainbat hilabetez.


LANBIDE EKIMENA 263

Leihoak leheneratzea

Etxebizitzak birgaitzean, fatxadako elementuak hasieran egin ziren moduan jarri behar dira. Hori

dela-eta, hasierako itxura bera eman behar zaie leihoei, baina egun eskatzen diren ezaugarriak eman

behar dituzte baldintza termikoei eta akustikoei dagokienez.

Ikuspegi horretatik, bi aukera daude: hasierako leihoen ordez beste batzuk jartzea, itxura berdine-

koak eta egungo baldintzak betetzen dituztenak, edo bestela hasierakoak birgaitzea baldintza horiek

betetzeko moduan.

Bigarren aukera horren alde egiten bada, kalteen mailari buruzko aurretiazko balorazioa egin beharko

da, honako ildo hauen arabera:

Bernizen, pinturen edo erabil daitekeen azaleko edozein tratamenduren arrastoak kentzea.

Profiletako zura lixatzea zur freskoa agertu arte eta egungo egoera baloratzeko modua izan arte.

Markoaren mihiztaduren egoera egiaztatzea, bereziki barrukoena, horiek izaten baitira narria-

tuenak. Mihiztadurako zuraren egoera onargarria bada baina mihiztaduren artean irekierak

badaude, zigilatu egin behar dira: material elastomeroekin junturak oso handiak ez direnean,

eta mihiztaduretan beirazko zuntzarekin eta epoxi erretxinekin egindako nahaskia trinkotuta

eta sakatuta.

Markoaren eta obraren artean ur-iragazpenik ez dagoela egiaztatzea eta, halakorik ez badago,

junturetan balizko junturak trinkotzea porlanezko almaizarekin.

Orrietako lotuneak egiaztatzea. Oso kaltetuta badaude, orria aldatzea eta marko zaharrari

eustea izan daiteke irtenbidea.

Estankotasun-juntura bat jartzea, markoaren eta orrien artean aire- edo ur-iragazpenik gerta

ez dadin (11.35. irudia).

Gontzen eta banden egungo egoera ebaluatzea eta beira bikoitzak jarrita gainkargari eusteko

gai diren ala ez egiaztatzea. Gontzen edota banden egoera onargarria bada, baina gainkarga

horiei eusteko gai izango ez direla uste bada, beste gontz bat sartu behar da orriaren goiko

aldean. Baldin eta gontzak edo bandak aldatzea erabakitzen bada, markoaren eta orriaren

profilekin bateragarriak aukeratu beharko lirateke.

Beiren euskarrien egoera ebaluatzea. Leihoak beira banatzeko panel-sorta badu, normalean

oso egoera txarrean egon ohi da, eta kendu egin beharko da. Ondoren, estetikaren aldetik

itxura berari eutsi ahal izateko, barrutik beiraren gaineko panel-sorta bat jar daiteke, edo

bestela kristal bikoitzaren barruan.


LANBIDE EKIMENA

264

Leiho zaharrean kristal bikoitza jarri nahi denean, kristal bikoitza, oro har, ezin izango da

leihoko orriaren zirrituen gainean jarri, zeren eta nahiko ohikoa baita leiho zaharren orrietan

40 mm-tik gorako lodierak izatea. Hori dela-eta, kristal bikoitza jarri ahal izateko, bi beira-

zumitz sartu beharko dira orrian (bat barrutik eta beste bat kanpotik) beiraren gainazaleko

perimetro osoan (11.36. irudia).

Leihoa nahikoa egoera txarrean badago, batzuetan marko zaharrak baizik ez dira aprobetxatzen;

izan ere, leiho berrietarako aurremarko gisa erabil daitezke.

11.35. irudia. Estankotasun-junturak markoaren eta orriaren artean jartzea.

11.36. irudia. Beira bikoitzak jartzeko aukera.


LANBIDE EKIMENA 265

8.4 Akaberaren zehaztapenak

Aire zabalean dagoen zura gehien kaltetzen duten eragile abiotiko nagusiak eguzkia eta euria dira.

Eguzkiaren irradiazioak izpi ultramoreen eta infragorrien bidez eragiten dio zurari. Irradiazio ultra-

moreak akaberako produktuen erretxinak hondatzen ditu. Irradiazio infragorriak zura beroarazten du eta

horrek zuraren akaberako geruza zartatzen du.

Arrailen bidez euri-ura zureraino hel daiteke, eta babes-geruzak zartarazten ditu; gainera, hezeta-

suna metatzen bada, onddoak agertzeko arriskua dago.

Kanpoko arotzerian erabiltzen den zura ezin utz daiteke kanpoko eragileen menpe babesik jarri gabe,

denbora laburrerako bada ere. Hortaz, ez da batere gomendagarria kanpoko arotzeria zuzeneko mar-

koarekin jartzea.

Ondoren, kanpoko arotzerian gehien erabiltzen diren babes-akaberak azalduko ditugu:

Ez da gomendatzen leihoen profilei babes-tratamendua aplikatzea estankotasun-juntura jarrita dago-

enean, baldin eta juntura horrek erraz kentzeko modukoa den segurtasun-geruzarik ez badu (geruza

autoitsasgarriak). Izan ere, propietate elastiko asko galduko bailuke akaberan erabiltzen diren berniz,

pintura eta abarren hondarren itsaspena dela-eta.

Pinturak: produktu pigmentatuak direnez gero, izpi ultramoreetatik babesten dute akabera. Oro har

esan daiteke ezen, erretxina bera erabilita, pintura berniza baino hiru aldiz erresistenteagoa dela.

Pinturaren koloreak eginkizun handia du, kolore ilunek zuraren azaleko tenperatura igoarazten dute-

lako, berotasuna xurgatzeko ahalmen handiagoa baitu. Kanpoko arotzeriako pinturetan ahalik eta kolo-

rerik argienak aukeratu behar dira, eta zuria da kolorerik egokiena.

Bernizak: Pinturen antzeko osaera dute, baina ez dute izpi ultramoreak iragazten dituzten pigmen-

turik. Hori dela-eta, pinturak baino lehenago zahartzen dira, eta euskarria babesteko eraginkortasuna

txikitu egiten da.

Ereduzko bernizak, aire zabalean zuzenean jarrita (hegoaldera edo mendebaldera begira), ez du hiru

urtetik gorako iraunkortasuna bermatzen kasurik onenean; denbora hori igarota, erabat desugertu eta

berritu beharko da.


LANBIDE EKIMENA

266

Bernizen kasuan zein pinturen kasuan, geruza lehorraren lodiera da funtsezko parametroa, eta lodie-

rarik gomendagarrienak 100 eta 120 mikra bitartekoak dira. Baldintza-orrietan lodiera hori aipatu beharko

da, baita lodiera lortzeko behar den eskualdi kopurua ere. Kontuan hartu behar da lehen eskualdia osorik

xurgatzen duela zurak.

Lasureak: zuraren zainak estaltzen ez dituzten berniz pigmentatuak dira, baina irradiazio ultra-

moreak iragazten dituzten pigmentuak dituzte. Ura aldaratzen duen osagai hidrofugo bat dute lasureek,

eta geruza jarraitua osatzen ez dutenez gero, zuraren eta airearen artean ur-lurruna trukatzea ziurtatzen

da. Hobe da beti lasureak erabiltzea bernizak baino. Oso erraz berritzen dira, desugertu beharrik ez

dagoelako. Hondarrak kentzeko, azaletik lixatu baino ez da egin behar.

Huts bikoitza: munduan autogako-tratamendu sistemarik erabiliena da, eta aldez aurretik landutako

kanpoko arotzeriako zura tratatzeko bakarrik erabili ohi da.

Babesle organikoa erabili behar da. Babes handia lortzen da eragile biotikoen kontra (intsektuak eta

onddoak). Babesleak ura aldaratzen badu, zuraren egonkortasuna hobetzen da gainera.


LANBIDE EKIMENA 267


9.1 Leihoetarako AITIM kalitate zigiluak

UNE Arauarekin bat datorren marka da, AITIMek kudeatua, eta oinarri hau du: fabrikatzaileak lehen-

gaien eta produktu amaituen gaineko autokontrola ezartzea eta AITIMeko Ikuskapen Zerbitzuak urtean

hainbat ikuskapen egitea. Ikuskapen horietan hartutako laginak laborategira bidaltzen dira eta entseguak

egiten dira han, UNE Arauaren arabera. Aplikazio-eremua zurezko leihoetara mugatzen da.

9.2 Leihoetarako AENOR marka

UNE arauekin bat datorren marka da, AENORek kudeatua, eta AITIM kalitate-zigiluen antzeko fun-

tzionamendua du. Baina funtsezko ezberdintasun bat du: fabrikatzaileak Kalitatea Ziurtatzeko Sistema

bat ezarri beharra. Aplikazio-eremua era guztietako materialetako leihoetara hedatzen da.

9.3 Kristal bikoitzerako INICE zigilua

MOPTMAk INCEren (Eraikuntzaren Kalitaterako Nazio Erakundeak) bitartez kristal bikoitzerako

ematen duen kalitate-bermea da. Leihoetan kristalak jartzeko gehien erabiltzen diren beirak zigilu horrekin

daude bermatuta; izan ere, erakunde eskudun batek, fabrikatzailearekin zerikusirik ez duenak, produk-

tuaren fabrikazioaren kontrola eta zaintza bermatzen ditu.


LANBIDE EKIMENA

268

1100 AARRAAUUDDIIAA

10.1 Orokorrak

UNE 85201. Leihoak. Terminologia eta definizioak.

UNE 85202. Leihoak. Irekiera-sistemaren araberako sailkapena eta adierazpena.

UNE 85207. Leihoak. Argien oinarrizko neurriak kanpoko baoetan.

UNE 85218. Leihoak. Izendapena eta kodifikazioa.

UNE 85219. Leihoak. Obran jartzeko sistemak.

UNE 85220. Leihoetako arotzeriak aukeratzeko irizpideak leihoen kokapenaren eta ingurumenaren

gaineko alderdiekin lotuta.

UNE 85222. Leihoak. Kristalak jartzea eta muntatzeko metodoak.

UNE 85224. Leihoak. Pertsianak. Terminologia eta definizioak.

UNE 85230. Leiho-zigiluak: terminologia eta definizioak.

UNE 85233. Leihoak. Funtzio eta eskakizun teknikoetara egokitzea.

UNE 85234. Leihoak. Dokumentazio teknikoa.

UNE 85235. Leiho-zigiluak. Kristalak jartzeko sistemen sailkapena.

UNE 85236. Leihoak. Leihoen eta balkoien neurri izendatuak.

UNE 85241. Leihoak. Aurremarkoak.

10.2 Oinarrizko arauak

NBE-CT-79. Eraikinetako baldintza teknikoak.

NBE-CA-88. Eraikinetako baldintza akustikoak.


LANBIDE EKIMENA 269

10.3 Entsegu-arauak

UNE 56529. Zuraren ezaugarri fisiko-mekanikoak. Hezetasun-maila finkatzea anhidro-egoeraraino

lehortu arte.

UNE 56530. Zuraren ezaugarri fisiko-mekanikoak. Hezetasun-maila finkatzea erresistentzia-higro-

metroaren bidez.

UNE 56529. Zuraren ezaugarri fisiko-mekanikoak. Pisu espezifikoa finkatzea.

UNE 56529. Zuraren ezaugarri fisiko-mekanikoak. Gogortasuna finkatzea.

UNE EN 205. Zurerako eta zuretik eratorritako produktuetarako itsasgarri ez-egiturazkoen sailkapena.

UNE 85203 EN 107. Leihoen entsegu-metodoak. Entsegu mekanikoak.

UNE 85204 EN 77. Leihoen entsegu-metodoak. Haizearekiko erresistentziaren entseguak.

UNE 85205 EN 78. Leihoen entsegu-metodoak. Entseguaren txostena aurkeztea.

UNE 85206 EN 86. Leihoen entsegu-metodoak. Urarekiko estankotasunaren-entsegua presio esta-

tiko bidez.

UNE 85208. Leihoak. Airearekiko iragazgaiztasunaren araberako sailkapena.

UNE 85212. Leihoak. Urarekiko estankotasunaren araberako sailkapena.

UNE 85213. Leihoak. Haizearen eraginarekiko erresistentziaren araberako sailkapena.

UNE 85214. EN 42. Leihoen entsegu-metodoak. Airearekiko iragazgaiztasunaren entsegua.

UNE 85215. Leihoak. Entsegu mekanikoei aplikatu beharreko balioak.

UNE 85221. Leihoak. Leihoen eta balkoien entsegu-bankua.

UNE 85225. Leihoak. Entsegu-metodoak. Ordena kronologikoa eta irizpideak.

UNE 85226. Leihoak. Pertsianak. Entsegu-metodoak: entsegu mekanikoak.

UNE 85227. Leihoak. Pertsianak. Erresistentzia mekanikoaren araberako sailkapena.

UNE 85229. Leihoak. Urarekiko estankotasunaren entsegua presio estatikoko hainbat kargaren bidez.

UNE 85232. Leiho-zigiluak: Sailkapenak, izendapena eta zigilua jartzen dutenen entsegu-metodoak.

UNE 85243. Segurtasun-arotzeria. Balen kontrako blindajeak (entsegu-arauak eta sailkapena).

Oharra: EN. Europar Batasunaren araua.


LANBIDE EKIMENA

270

1111 BBIIBBLLIIOOGGRRAAFFIIAA Carpintería de madera. J. Ortiz. Fundación Escuela de la Edificación. Madril. 1993. 337. or.

“Zur-arotzeriari buruzko argitalpena, zurezko leihoen gaineko atala dakarrena. Hainbat leiho motari,

kalitate-entseguei eta obrako instalazioei buruzko informazio zabala ematen du. Gainera, zurezko

leihoaren balantze energetikoaren kalkulu osoa dakar”.

Fenêtres performances, conception et exemples. Cahier nº 127. CTBA. Centre Techinque du Bois

et L´Ameublement. Paris. 1990. 128 or.

“Leihoen diseinuari eta horrek kalitatean duen eraginari buruzko azterketa interesgarria. Leiho proto-

tipoen plano ugari du, baita estankotasun-junturek behar bezala funtzionatzeko bete behar dituzten

baldintzak ere”.

Manual del vidrio. Centro de Información Técnica de Aplicaciones del Vidrio (CITAV). Madril. 1994.

325 or.

“Beiraren ezaugarri orokorrei eta erabilerei buruzko argitalpena. Hainbat produktu sorta, obran

jartzeko arauak, diseinurako datu teknikoak eta beirarekin lotutako araudiak jasotzen ditu”.

Colocación en obra de carpintería. J. Ortiz eta F. Arriaga. AITIM. Madril. 1985. 73 or.

“Zurezko leihoak jartzeko metodo nagusiei buruzko azalpena; poliuretanozko aparren jokabideen

gaineko azterlana ere jasotzen du”.

Manual de la ventana. MOPU. Madril. 1988. 162 or. M. Mendizabal.


LANBIDE EKIMENA 271


ANGEL DE LA ORDEN-MASOVA, S.A.

Madrilgo errepidea, z.g.

42005 Soria

Tel.: 975 22 60 61

Faxa: 975 22 86 26

Zurezko leihoen hornikuntza

ARAMBARRI CARPINTEROS

La Portalada industrialdea

Luis Collado, 7

26006 Logroño. Errioxa

Tel.: 941 23 45 09 10

Faxa: 941 23 45 10

Zurezko leihoen fabrikazioa eta instalazioa

B.M.C. MADERAS, S.A.

Aluminio, 230 park.

47012 Valladolid

Tel.: 983 29 18 18/29 29 29

Faxa: 983 29 81 00

Zurezko leihoen hornikuntza

CARPINTERIA INDUSTRIAL BINEFAR, S.A. (*)

240 Errepide Nazionala 128,100. km – 57 posta-kutxa

22500 Binefar. Huesca

Tel.: 974 42 99 55

Faxa: 974 42 84 92

Zurezko leihoen fabrikazioa


LANBIDE EKIMENA

272

DÄTWYLER CAUCHO ESPAÑA, S.A. P- 29 industrialdea, Enterprise D Erakina

B kalea, 21

28400 Collado Villalba. Madril

Kautxu-juntura estankoen fabrikazioa (EPDM eta SILIKONA, koestrusioan, kolore anitzetan eta

gogortasun bikoitzean:

1. mota: Gainjarrita ixteko erdiko junturak

2. mota: Tope bidez ixteko barruko junturak

3. mota: Kristaldun junturak butiloarekin (FERMAFIX eta FERMAFIX PLUS)

4. mota: DUOFERMA kristaldun junturak

FEMASA Alfred Nobel, 27

Las Palmas de Gran Canaria

Tel.: 928 41 05 90/96

Faxa: 928 41 28 31


HERMANOS GARCIA SANTIAGO, S.A. Cuellar-Olmedo, 22,200 km

18 posta-kutxa


Tel.: 983-61 18 33/19 86

Faxa: 983 62 01 28

Leihoen fabrikazioa

INDUSTRIAS DE CARPINTERIA DE ARTESANIA JOSE CEDRES, S.A. (*) Tafira eta Marzagan arteko errepidea, 1,500 km

Tafira. Las Palmas de Gran Canaria

Tel.: 928 35 13 68/35 25 04

Faxa: 928 35 27 07

Zurezko leihoen fabrikazioa, hornikuntza eta instalazioa


LANBIDE EKIMENA 273

INDUSTRIAS J. ESTEBA, S.A. Gironako errepidea, z.g.

17180 Angles. Girona

Tel.: 972 42 10 00

Faxa: 972 42 06 16

Zurezko leihoen (Moabi eta Movingui) eta zur-aluminiozko leiho mistoen (Croisses International)

banaketa

JESUS HERRERO, S.A. JHER (*) Fausto Herrero, 8. 1 posta-kutxa


Tel.: 983 61 22 61

Faxa: 983 61 11 26


ERAIKUNTZA KALITATEAREN KONTROLERAKO LABORATEGIA Agirrelanda kalea 10

01013 Gasteiz

Tel.: 945 26 89 33

Faxa: 945 28 99 21

Leihoen kalitate-kontrola.

Airearekiko iragazgaiztasuna (UNE 85.214), urarekiko estankotasuna (UNE 85.206) eta airearekiko

erresistentzia (UNE 85.204.



Tel.: 93 846 32 27

Faxa: 93 846 35 51

Zurezko leihoen fabrikazioa eta hornikuntza

MADERAS DEL NOROESTE San Pedro errepidea, 298-300


Tel.: 981 31 61 00

Faxa: 981 32 81 54

Leihoen eta zurezko leihoen hornikuntza


LANBIDE EKIMENA

274

PREFABRICADOS EN MADERA LAJJ, EVARISTO RUIZ, S.A. Industrialdea. 81 posta-kutxa

31200 Lizarra. Nafarroa

Tel: 948 55 26 61

Faxa: 948 55 18 58

Zurezko leihoen eta zur-aluminiozko leiho mistoen fabrikazioa

ROSTALA, S.A. Berlin, 5

28028 Madril

Tel.: 91 725 15 17/633 10 84

Faxa: 91 725 10 30

Zurezko leihoen fabrikazioa, hornikuntza eta instalazioa

RUFINO GARCIA SANCHEZ, S.L.- RUGASA (*) San Miguel etorbidea, 6


Tel.: 983 61 13 47

Faxa: 983 62 01 63


TALLER DE CARPINTERIA BENITO, S.A. Pardo etorbidea, z.g.

33710 Navia. Asturias

Tel.: 98 563 01 34/390

Faxa: 98 563 00 39

Autogako-tratamendua (*) duten zurezko leihoen eta zur-aluminiozko (Emetic sistema) leihoen

fabrikazioa


LANBIDE EKIMENA

275

SSUUKKAALLDDEEKKOO

AALLTTZZAARRIIAAKK


Sukaldeko altzariak etxebizitzako gela horretako altzariak dira, eta oro har altzari finkoak izaten dira;

eta gainerako altzarietatik bereizten dituen zenbait ezaugarri dituzte.

Oso kondizio atmosferiko gogorrak jasan behar dituzte, hots, hezetasun handia eta gatz-ozpin lurrunak.

Altzari horien lan-planoek etxeko produktuen eta janarien eragina jasan behar dute, eta gainera

abrasioarekiko eta tenperaturarekiko erresistentzia izan behar dute.

Altzari finkoak dira, eta ainguratuta edo paretatik esekita egoten dira. Haien zati mugikorrek oso ziklo

kopuru handia jasan behar dute ohiko erabileraren ondorioz.

Etxeko tresna elektriko jakin batzuekin bat etorri behar dute; izan ere, tresna horiekin uztartu behar dira.

Sukaldeko tresnak eta mahaiko zerbitzua (oro har nahiko astunak) gordetzeko erabiltzen direnez,

pisu handiak jasan beharko dituzte.


LANBIDE EKIMENA

276

22 MMOOTTAAKK

Sukaldeko altzariak hainbat irizpideren arabera sailka daitezke:

Altzariaren kokapenaren arabera, altzari mota hauek bereizten dira:

Altzari baxua: lan-planoetatik behera dagoena. Altzariaren funtzioa dela-eta, hainbat gauza biltzeko

(janariak, etxeko produktuak edo sukaldeko edo mahaiko tresnak) izan daitezke. Honelakoak izan daitezke:

tiradera bat edo hainbat tiraderakoak, saskidunak, harraska azpikoak, sukaldeko plakak, labea horman

sartzekoak, ezkutuko mahaia dutenak, gas-bonbona etxea, etab.

Altzari esekia, paretatik esekita jartzen direnak altzari baxuen gainetik. Hainbat funtzio izan ditzakete:

xukadera, ke-erauzgailuen euskarria eta erabilera orokorrerako apalategiak.

Zutabeko altzariak, altzari baxuen altueran jarriak baina altzari esekiekin berdinduta. Haien funtzioaren

arabera, janariak, etxeko tresna elektrikoak edo garbiketako tresnak gordetzeko eta etxeko tresna elek-

trikoak haien barruan egokitzeko izan daitezke.

Altzariaren akaberaren arabera, honako hauek bereiz daitezke:

Akabera plastikoak gehienbat sukalde-gainekoetan eta ateetan estratifikatuak, edo melaminazkoak

oinarrizko ataletan. Altzarien % 67k gutxi gorabehera akabera plastikoak dituzte.

Lakatuak, altzarien % 20 gutxi gorabehera.

Zurezkoak, % 13 gutxi gorabehera.


LANBIDE EKIMENA 277

33 NNEEUURRRRIIAAKK

Fabrikatzaile bakoitzak neurri sorta zabalak eskaintzen ditu, batez ere zabalerari dagokionez, baina

atal honetan merkatuan dauden neurri arruntenak aztertuko ditugu. Neurriok bat datoz Europako prEN

1.116 arauaren proiektuarekin.

Garaierak eta sakonerak (mm)

1. irudian, zabalerako eta sakonerako neurriak agertzen dira ereduzko zeharkako ebakidura baten

gainean

Zabalerak

100 mm-ko moduluak: 500, 600, 700, 800, 900 mm; arruntak dira 350 eta 450 mm-koak ere.

15.1. irudia. Sukaldeko altzarien garaierak eta sakonerak.


LANBIDE EKIMENA

278


4.1 Oinarrizko altzariak edo atalak

Oinarrizko altzariak, funtsean, melaminarekin xaflaturiko taulekin daude osatuta. Hondoa zuntz-

oholezkoa izan ohi da (MDF fina edo taula gogorra), hori ere xaflatua. Hondoa zentimetro batzuk atzera

eramaten da, instalazio elektrikoak eta iturgintzako instalazioak bertatik iragan ahal izateko. Oinarrizko

altzariek ez dute estalkirik, haien multzoaren gainean sukalde-gainekoa izaten baita.

4.2 Sukalde-gainekoak

Taula xaflatuk izan ohi dira, ijeztaturiko materialekin, plastikoekin, konpositekin, zeramikarekin eta zur

trinkoarekin eginikoak; zur trinkozkoak laminatuak izan ohi dira.

Ertzak biribilduta izan ohi dituzte, eta estaldurarekin gainxaflatu ohi dira. Sukalde-gainekoak jarraituak

izan daitezke, edota harraskak edota sukalde-plakak izan ditzakete.

4.3 Ateak

Lauak badira, ohol aglomeratuak izan ohi dira, estratifikatu plastikoekin edo lakatuekin xaflatuta.

Erliebedunak badira (molduratuak), dentsitate ertaineko zuntz-oholak izan ohi dira, laminatu plastikoekin

edo zurezko xaflekin gainxaflatuak; lakatuak ere izan daitezke.

Ateak gakoak badira (ohikoak bazterreko ateetan), estalitako ohol xaflatukoak edo lakatuak izaten dira.

Zur trinkoko bastidorea izan dezakete; plafoiak oholez egindakoak dira.

4.4 Burdineria

Sukaldeko altzarien burdineria era askotakoa izan daiteke. Hona hemen nagusiak: bandak (hainbat

modalitatetakoak), gidadun eta finkapen-sortadun tiraderak, sukalde-gainekoaren eta paretaren arteko

loturako irtenuneak, xukaderak, apalen euskarriak eta altzari altuen gakoak, sukalde-gainekoak finkatzeko

eskuairak, labeen euskarri-oinarria, zokaloetarako pintzak eta altueran erregula daitezkeen hankak.


LANBIDE EKIMENA 279

55 BBAALLDDIINNTTZZAA--OORRRRIIAAKK


Zur trinkoa UNE 56.840 Arauarekin bat etorriz, ikusten diren aldeetako zur trinkoak ez du osasuntsua ez den

adabegirik izan behar, ezta ikusten diren arrail eta pitzadurarik ere, eta ez dute onddoen eta intsektuen

eraginaren arrastorik izan behar.

Zura obran jartzen denean, ez du % 12ko hezetasun-maila gainditu behar.

Taulak Taula kontratxapatuek “Barnekoa (I)” kalitatekoak izan behar dute, haiek sailkatzeko arauari jarraikiz.

MDF zuntz-taulek, 56.719 Arauarekin bat etorriz, % 5 eta % 9 bitarteko hezetasuna izan behar dute.

Absortzioak, berriz, % 7koa edo txikiagoa izan behar du 3 mm eta 6 mm bitarteko lodierako tauletan, eta

% 6koa edo txikiagoa lodiera handiagoetan. Luzerako hanturak % 0,3koa edo txikiagoa izan behar du.

Lodierak % 6 baino txikiagoa izan behar du 3 mm eta 6 mm bitarteko lodierako tauletarako; % 4,5 baino

txikiagoa 7 mm eta 14 mm bitarteko lodieretarako, % 3 baino txikiagoa 15 mm eta 23 mm bitarteko

lodieretarako, eta % 2 baino txikiagoa 24 mm eta 50 mm bitarteko lodieretarako.

Zuntz-taula gogorrek % 4 eta % 8 bitarteko hezetasuna izan beharko dute, eta haien hanturak

gehienez % 17koa izan behar du 5 mm-tik gorako lodieretarako, eta % 20koa lodiera txikiagoetarako.

Absortzioak, berriz, % 8koa izan behar du.

Partikula-oholek % 7 eta % 11 bitarteko hezetasuna izan beharko dute; absortzioak % 40tik behe-

rakoa izan behar du, eta hanturak % 8koa baino txikiagoa.

Metalezko elementuak Giro hezean eta korrosiboan daudenez, UNE 56.841, 842 eta 843 arauek zehazturiko entseguak

gainditu beharko dituzte. Hori dela-eta, hauetako –motaren batekoa izatea gomendatzen da:

Altzairu herdoilgaitzezkoa.

Aluminiozkoa, AA5 klaseko anonizatua (oxido-geruzaren gutxieneko lodierak metroko 5

mikrakoa izan behar du).

Altzairuzkoak edo kobre-nikel-kromozko estaldura elektrolitikoa duten zinkaren aleaziozkoak;

lodierak, gutxienez, metroko 20 mikrakoa izan behar du.


LANBIDE EKIMENA

280

Burdinazko oinarrikoa baina 8. klaseko kadmiozko edo zinkezko estaldurekin (lodiera izen-

datua: 8 mikra)

Burdinazko edo aluminiozko oinarrikoa, pinturen edo antzekoen estaldurekin.

Material plastikoak Presio altuko apaingarritarako laminatuen plakek UNE 53-173 Arauan ezarritako zehaztapenak bete

behar dituzte. Apaingarritarako poliesterrezko laminatuen plakek UNE 4-491/1 Arauan ezarritako zehaz-

tapenak bete behar dituzte, eta melamina duten partikula-oholek, berriz, UNE 53-433/1 Arauan ezarri-

tako zehaztapenak.

Material horiek guztiek ez dute mugatzen bestelako materialen erabilera, betiere haiei dagozkien

ezaugarriekin bat badatoz eta UNE 56-841, UNE 56-832, UNE 56-843 arauetan ezarritako entseguak

behar bezala gainditzen badituzte, baita horietan jasotako zehaztapenak ere.

5.2 Diseinuaren baldintzak

Orokorrak Altzariek ez dute erabiltzaileari oztopoak jar diezaiokeen, hura zauritu dezakeen edo haren jantziak

urra ditzakeen irtenune edo koskarik izan behar, batez ere erabiltzailearen eskueran dauden aldeetan.

Angelu irtenak berdindu egin behar dira eta oholen ertz edo xaflek ez dute ebakitzaileak izan behar

tolesdurek, estaldurek edo bestelako prozedurek eraginda.

Metalezko elementuen soldadurak lisatu egin behar dira, eta loturak, berriz, biribildu.

Altzariak nahikoa intsonorizatuta egon behar du zaratarik egon ez dadin ateak eta tiraderak ixtean,

batez ere metalezko altzariak. Horretarako, zarata murrizteko gailuak (kautxuzkoak, plastikozkoak, etab.)

jarri behar dira beharrezko tokietan, talkarik edo gehiegizko dardararik gerta ez dadin.

Azkar honda daitezkeen osagarriek erraz aldatzeko modukoak izan behar dute, hala nola finkapen-

elementuak.

Ateak Ate birakariek ixteko gailu egokia izan behar dute, ondo itxi ahal izateko. Altzariaren itxierako ateek

uzten duten irekierak altzariaren aurrealdearen gainazalaren % 75ekoa izan behar du gutxienez.

Panelak

Panelak alboko oholetan finkatu behar dira, altuera erregulatzeko modua ematen duen gailua erabilita.


LANBIDE EKIMENA 281

Tiraderak

Tiraderek guztiz irekitzeko topea izan beharko dute. Guztizko luzeraren 2/3 irekita daudela, ez

dute 2 cm-tik gorako desplazamendurik izan behar, ez bertikalik, ez horizontalik.

Zokaloak Erraz desmuntatzeko modukoa izan behar du zokaloak, modulu baxuko zatia denean izan ezik.

Burdineria eta metalezko zatiak Heldulekuak, ateak irekitzeko botoiak, etab. sendo finkatu behar dira altzarian eta erraz oratzeko

modukoak izan behar dute, baita zati mugikorrak maneiatzeko gailuek ere.

5.3 Instalazioen baldintzak

Argindarraren hartuneak, ur-hartuneak (hotza eta beroa) eta hustubideak direla-eta, etxeko tresna

elektrikoen, sukaldeen eta harrasken banaketarekin bat etorriz banatu behar dira puntu horiek.

15.2. eta 15.3. irudietako eskemetan, altzari esekiak eta lurretik sabairainoko altzariak jartzeko elek-

trizitateko eta iturgintzako konexioen kokapenari buruzko gomendioak bildu dira.

15.2. irudia. Elektrizitateko eta iturgintzako konexioak altzari esekietan.


LANBIDE EKIMENA

282

5.4 Sukaldeko altzarien ezaugarriak

Sukaldeko altzariek modu egokian bete behar dituzte entseguari buruzko araudian zehazturiko eska-

kizunak. Eskakizunok betetzen direla bermatzeko, kalitate-marka eskatu beharko da. Kalitate-markei

dagozkien entseguak ENTSEGUAK atalean laburbildu dira.

15.3. irudia. Elektrizitateko eta iturgintzako konexioak lurretik sabairainoko altzarietan.


LANBIDE EKIMENA 283

66 EENNTTSSEEGGUUAAKK

Informazio gisa, aztertzen ari garen produktuari dagozkion entseguak azaltzen dira laburbilduta:

6.1 Entsegu mekanikoak

Entsegu-metodoa eta altzariaren entseguarekiko erantzun ona zehazten duten irizpideak UNE 56.841

Arauan agertzen dira.

Honako entsegu hauek egiten dira elementuen gainean:

Karga estatikoekiko erresistentzia horma-ataletan, tiraderetan eta sukalde-gaineetan. Ele-

mentuon gainean karga uniformea banatzean datza, eta zazpi egunen buruan, baoen erdial-

dean kargetako eta hondarretako geziei begiratu behar zaie. Gezi horiek mugen barruan egon

beharko dute.

Karga mekanikoekiko erresistentzia elementu horizontaletan. Karga gogorrak aplikatzen dira

aldiro sukalde-gaineetan, tiraderetan eta paneletan. Ez da akatsik agertu behar.

Karga mekanikoekiko erresistentzia altzari baxuen aurrealdeetan. Karga bigunak aplikatzen

dira (bost kilo harez beteriko baloia) altzarietako aurrealdeko erdiko aldean. Ez da hausturarik

agertu behar.

Ateek ertz librean jarritako kargekiko duten erresistentzia. Ertzean 15 kg kargatuta, maniobrak

eginda eta aldi batez karga utzita, ateak behar bezala ibili behar du karga kendu ostean.

Tiraderek haien ertzetan bildutako kargekiko duten erresistentzia. Hainbat alditan 10 kg-ko

guztizko karga aplikatuta (erdialdean eta bazterretan), ez dute hondatu behar eta behar bezala

ibili behar dute karga kendu ostean.

Ateen bat-bateko maniobra gogorren gaineko entsegua.

Ate birakariak edo gidaridun ateak hamar aldiz ixten dira indarrez. Ondoren behar bezala ibili

behar dute.

Tiraderak indarrez ixtea.

Aurreko kasuaren moduan, tiraderak indarrez ixten dira.

Ateak eta tiraderak behin eta berriz irekitzeko eta ixteko entsegua (nekearen gaineko entsegua).

Irekitzeko eta ixteko 40.000 ziklo bitarte aplikatuko dira. Saskiaren eta tiraderen kasuan, tira-

derak kargatzen dira. Zikloen amaieran, saskiek eta tiraderek ez dute hondatuta egon behar,

eta behar bezala ibili behar dute.

Altzari esekiak kokatzeko gailuen erresistentzia.

Altzariak zazpi egunez kargatuta eduki behar dira, eta atxikipen-mekanismoek ez dute hon-

datu behar.


LANBIDE EKIMENA

284

Karga estatikoaren entsegua ezkuta daitezkeen mahaiekin. Mahaia erabiltzeko posizioan

dagoela, karga modu uniformean banatuta jarri behar da mahaiaren gainean, eta ez du hon-

datu behar.

Ezkuta daitezkeen mahaiak irekitzeko eta ixteko entsegua (nekearen gaineko entsegua).

10.000 zikloren ondotik ez dute hondatu behar.

6.2 Entsegu fisikoak

Entseguak UNE 56.843 Arauarekin bat etorriz egin behar dira. Ondoren, entseguen edukia azalduko

dugu labur:

Koloreak argiarekiko duen erresistentzia.

Altzarien estaldurak argiaren eraginpean jarrita (xenon-lanpara baten bidez areagotuta), ten-

peratuaren eta hezetasunaren aldetik kontrolatuta dauden kondizioetan, estaldurak hondatu

egiten direla ikus daiteke, eta bero-aldaketa onargarria geratzen da.

Hezetasun-aldaketekiko erresistentzia.

Altzariak 21 egunez % 85eko hezetasunaren eraginpean eta 21 egunez % 40koan izanda, ez

da degradaziorik gertatu behar (hala nola arrailak, kolorazioak, deformazioak, etab.) Ateek

eta tiraderek behar bezala ibili behar dute.

Burdineriak eta metalezko elementuek korrosioarekiko duten erresistentzia.

Gatz-lainoa duen kamera batean 24 ordu eduki ondoren, ez da Arauaren balorazioen eta

zehaztapenen irizpideetatik kanpoko aldaketarik gertatu behar.

Urarekiko erresistentzia.

Lurra ukitzen duten edo ukitzen ez duten altzarien izatearen arabera, altzariak uretan murgildu

behar dira 8 orduz edo 30 minutuz. Ondoren, lehortzen utzi behar dira astebetez edo zortzi

orduz, kasuaren arabera. Altzariak ez dira hondatu behar.

Ertzak kolatzearen gaineko entseguak.

Zahartze-ziklo bizkortuaren bidez, ertzek itsatsita jarraitzen dutela egiaztatu behar da.

6.3 Azaleko estalduren gaineko entseguak

Entsegu hauek UNE 56.842 Arauarekin bat etorriz egiten dira.

Garrantzi handikoak dira, estalduren araberakoa baita altzarien erabilerako kalitatea.

Bi entsegu mota bereizten dira: lanekoak ez diren eta lanekoak diren planoetako estalduretan eginikoak.


LANBIDE EKIMENA 285

Laneko planoak ez direnen kasuan, honako hauek aztertzen dira:

Janariekiko erresistentzia: oliba-olioa, ozpina, ardo beltza, haragi- eta arrain-zukua, edari freska-

garriak, kafea, tea eta esnea.

Horiek ukitzen 15 minutuz eduki ondoren eta gainazala garbitu ostean, ez da kolorazio

arrastorik agertu behar.

Garbiketako produktuekiko erresistentzia: xaboi garbikariaren hautsa, uraz lixibaz eta anilaz

nahasita. 15 minutu igaro ondoren, gainazala uretan sartu eta estaldura ez da hondatu behar.

Estalduraren itsaspena, estalduraren arabera, hainbat eraginen pean jartzen da eta kasuen

arabera aztertzen dira arauen jarraibideekin bat etorriz.

Laneko planoak direnean, honako entsegu hauek egiten dira:

Janari hotz eta beroekiko erresistentzia:

Lanekoak ez diren planoetarako prozedura bera jarraitu behar da, baina 16 orduz eduki behar

dira janari hotzak ukitzen eta bi orduz janari beroekin. Janari bakoitzaren tenperatura ezber-

dina izango da erabileraren arabera. Hala, olioarentzat 300 + 5 ºC eta esnearentzat 100 + 5 ºC.

Entsegu honetan hiru degradazio mota neurtzen dira: distira, kolorea eta orbana, betiere balio-

eskala baten arabera.

Garbiketako produktuekiko erresistentzia.

Lanekoak ez diren bestelako planoenaren antzeko entsegua da, baina 16 orduz eduki behar

dira janariak ukitzen.

Bero lehorrarekiko erresistentzia.

Laneko planoen estalduren gaineko efektuak zein diren jakin nahi da sukaldeko tresnak

180 ºC-ko tenperaturan jartzen direnean.

Ur-lurrunarekiko erresistentzia.

Ur-lurrunak eragindako degradazioak ikusten dira, sukaldeetan oso arruntak direnak.

Urradurarekiko erresistentzia.

Oso arruntak laneko planoak garbitzen direnean

Bolaren erorikoaren inpaktuarekiko erresistentzia

Neurri eta pisu normalizatuko altzairuzko bola bat erortzen uzten da, eta ez du arrastorik ez

pitzadurarik eragin behar laminatuan

Euskarriaren estalduraren itsaspena.

Estaldura kendu eta kolatua zuzena dela ikusten da, estaldurak euskarri-partikulak arras-

tatzen dituelako.


LANBIDE EKIMENA

286


Produktu honetarako, bi kalitate-marka daude: AENEORek sukaldeko altzarietarako ezarritako N

marka, CTC 009 delakoak kudeatua (Egiaztapenerako 9. Batzorde Teknikoa) eta AITIMen sukaldeko

altzarietarako Kalitate-zigilua.

88 AARRAAUUDDIIAA

8.1 UNE arauak

UNE 56.840. Sukaldeko altzariak. Eraikuntzako ezaugarri orokorrak.

UNE 56.841. Sukaldeko altzariak. Entsegu mekanikoak.

UNE 56.842. Sukaldeko altzariak. Azaleko estalduren entseguak.

UNE 56.843. Sukaldeko altzariak. Entsegu fisikoak.

8.2 Nazioarteko ISO arauak

ISO 3055: 1985 Kitchen equipment.

Coordining sizes. Equipement de cuisine. Dimensiones de coordination.

ISO 5731: 1978 Kitchen equipment. Limit of size. Equipment de cuisine.

Mugako neurriak.

8.3 Europako arauak

Proiektu-fasean:

Pr EN 1116 Sukaldeko altzariak. Sukaldeko altzarietarako eta elementu osagarrietarako

koordinazioko neurriak.

Pr EN 1153 Sukaldeko altzariak. Segurtasun eskakizunak eta entsegu-metodoak obrako edo

fabrikako sukaldeko altzarietarako eta laneko gainazaletarako.


Planificación de la cocina. Fundamentos básicos. Asociación Nacional de Fabricantes de muebles

de Cocina (AMC). 1979.

Catálogos y guías de montaje de distintos fabricantes.


LANBIDE EKIMENA 287


ALBERCH, S.A. Mataroko errepidea, 27 posta-kutxa, 179.


Tel.: 93-389 42 00

Faxa: 93 389 44 42

Sukaldeko altzarien biltegia eta hornikuntza

ANGEL DE LA ORDEN-MASOVA, S.A. Madrilgo errepidea, z.g.

42005 Soria

Tel.: 975 22 60 61

Faxa: 975 22 86 26

Sukaldeko altzarien hornikuntza

BOSSIA, S.A. Torre del Bierzo, 25


Tel.: 91 642 16 95/08 35

Faxa: 91 642 06 21

Sukaldeko altzarien fabrikazioa

1. mota: Laminatuak

2. mota: Zura

3. mota: Lakatuak

GABANES, S.A. Bilboko errepidea, 18


Tel.: 947 32 56 11/10 15

Faxa: 947 32 44 30


1. mota: Melaminadunak, formatuondokoak eta lakatuak

2. mota: Zur trinkoa eta xaflatua

3. mota: PVC, lakatuak eta estratifikatuak zurarekin konbinatuta


LANBIDE EKIMENA

288


08400 Granollers. Bartzelona

Tel.: 93 846 32 27

Faxa: 93 846 35 51


LOGOS, S. COOP. (*)(**) Elbarrena z.g.

20247 Zaldibia. Gipuzkoa

Tel.: 943 88 40 50

Faxa: 943 88 33 50


MOSTOLES INDUSTRIAL, S.A. (*)(**) (FORLADU eta ECOFOR) Granada, z.g.

28935 Mostoles. Madrid

Tel.: 91 613 02 00

Faxa: 91 614 51 08

Sukaldeko altzarien fabrikazioa (*)(**)


(**) AENOR Kalitate-marka

LANBIDE EKIMENA

289

ZZUURRAARREENN BBAABBEESSAA

11 SSAARRRREERRAA

Zurak, bere izaera eta sortzeko prozesua direla-eta, naturara itzuli beharra du ezinbestean. Hortaz,

zura babestu beharra dugu, eta aldi berean zur landua edo babestua erabili beharraz jabearazi behar

dugu. Jatorri organikoko material gisa (zelulosaz eta ligninaz osatua), organismo bizien elikaduraren

oinarria da zura, batez ere onddoena eta intsektuena. Organismo bizi horien ondorioz, egitura degradatu

eta erresistentzia galtzen da. Halaber, eguzkiak eta euriak ere degradazioa eragin diezaiokete, neurri

egokiak hartzen ez badira.

Hala eta guztiz ere, zurak eragile kimikoekiko erresistentzia handia duela gogorarazi beharra dago,

eragile horiek material batzuk degradatzen baitituzte, hala nola ingurune gazi edo azidoek. Horri esker,

oso egoera zailetan erabil daiteke zura, beste material batzuk hain gogorrak ez diren egoeretan. Zuraren

iraunkortasuna kasu horietan oso handia da eraikuntzako diseinu egokia zaintze hutsarekin.

Atal honen xedea da zurari aplikatu beharreko babes-tratamenduari buruzko erabakiak hartzeko

beharrezko informazioa ematea. Zurak suarekiko duen erresistentzia Gidaren sarrerako lehen zatian

azaltzen da. Babesaren arazoa honako hauen bidez aurkez daiteke:

Prebentzioko babesa: zurari aplikatzen zaio obran jarri baino lehen, betiere arriskuaren ara-

berako babes-mailarekin.

Sendatze-babesa: nolabait hondatu den obrako zurari aplikatzen zaio; kalteak geldiaraztea

eta etorkizunean izan ditzakeen kalteei aurre egiteko prebentzioa lortzen da.


LANBIDE EKIMENA

290

Zuraren babesa, modu errazean eta praktikoan emana, jarraian azaltzen den eskeman laburbil daiteke:

Zuraren egoerari dagokion arrisku mota esleitzea, eraikuntzako neurriak kontuan izanik. Zurak

behar duen babes mota zehaztuko digu arrisku motak.

Zuraren babesteko produktua eta zura tratatzeko metodoa aukeratzea, esleitutako arrisku

motari dagokion babeserako eta zur-espezierako egokia.

Zuraren babesari buruzko eskema sinplifikatua:

ZURARI APLIKATZEKO TOKIA

ERAIKUNTZAKO NEURRIAK

ARRISKU MOTA ESLEITZEA

BABES MOTA

Zura babesteko produktua

Zura tratatzeko metodoa


LANBIDE EKIMENA 291

22 SSUUNNTTSSIITTZZAAIILLEEAAKK

Zura zuzenean edo zeharka hondatzen edo aldarazten duen orori deritzo zuraren suntsitzailea. Honako

sailkapen hau egin daiteke suntsitzaileei dagokienez:

2.1 Suntsitzaile biotikoak:

Zura aldarazten duten suntsitzaile biziak dira, eta honako hauek biltzen dituzte:

Onddo kromogenoak

Zuraren erreserbako substantziez elikatzen diren onddoak dira, zuraren egitura ukitu gabe. Ez dute

zuraren erresistentzia apenas txikitzen baina zuraren balio estetikoa jaitsarazten duten kolore-aldaketak

(grisak eta urdinxkak) eragiten dituzte. Onddo kromogenoak agertzeko, zuraren hezetasunak % 18 - % 22

baino handiagoa izan behar du.

Usteltze-onddoak

Onddo xilofagoak dira, zuraren osagaiez elikatzen baitira (zelulosa edo lignina). Zuraren egitura sun-

tsiarazten dutenez gero, erresistentzia-galera handia eragiten diote.

Hauexek dira usteltze motarik arruntenak:

Usteltze arrea edo kubikoa: onddoa gehienbat zelulosaz elikatzen da, eta lignina ukitu ere ez

du egiten. Kalteturiko zurak kolore marroi iluna hartzen du.

Usteltze zuria edo zuntz-usteltzea: onddoa gehienbat ligninaz elikatzen da, eta kalte txikia

eragiten dio zelulosari. Ukitutako zurak kolore zurixka eta zuntz-itxura hartzen ditu.

Larba-zikloko intsektuak

Era horretako intsektuak gehienbat koleopteroen ordenakoak dira, eta larba-fasean eragiten diote zurari;

izan ere, fase horretan egurraz elikatzen dira zuntzaren paraleloan ildo moduko batzuk eginez. Hauexek

dira familiarik arruntenak:

Liktidoak (sitsa)

Kurkulionidoak

Anobidoak (pipia)

Zeramibizidoak (pipi handia)

Eskolitidoak eta platipodidoak


LANBIDE EKIMENA

292

Intsektu sozialak

Intsektu sozialak isopteroen ordenakoak dira. Honako espezie hauek eragiten diote zurari:

Reticulitermes lucifugus Rossi (lur azpiko termitak)

Criptotermis brevis Walker (zur lehorreko termitak)

2.2 Suntsitzaile abiotikoak

Zuraren aldaketa eragiten duten faktore bizigabeak dira, gehienbat atmosferakoak (eguzkia eta euria).

2.3 Iraunkortasun naturala

Zur guztiak ez dira neurri berean kaltetzen, eta eragile degradatzaileekiko erresistentzia aldakorra

dute. Orduan sortzen da iraunkortasun naturalaren kontzeptua. Espainian gehien erabiltzen diren espezieen

iraunkortasun naturalak azaltzen dira UNE 56.417 arauan.


LANBIDE EKIMENA 293

33 AARRRRIISSKKUU MMOOTTAAKK

Zura zerbitzuan jartzeko baldintzen araberakoa izango da eragile biotikoek zura kaltetzeko arriskua,

baita zurezko elementuen erresistentzia naturalaren edo artifizialaren araberakoa ere. Kaltetzeko arriskua,

gehienbat, zuraren bizitzan izan daitekeen hezetasun-mailaren araberakoa da.

Europar Batasunaren araudian honako arrisku mota hauek zehazten dira:

1. arrisku mota

Zura toki estalian dago eta ez du hezetasunik jasaten. Halako egoeretan, zuraren hezetasun-maila

% 20tik beherakoa izan daiteke.

Ez dago onddoen kalteak jasateko arriskurik, eta intsektuen erasoei dagokienez, noizean behin termiten

eta koleopteroen (kokapen geografikoaren arabera) erasoa gerta daitekeela onartzen da.

Arrisku mota honen adibide tipikoak hauexek dira: parketak, eskailerak, oholtzak, barruko ateak,

habeteria, barruko zur-estaldurak, zurezko paretak, denda handietako egiturak, erakusketa-aretoak,

polikiroldegiak, etab.

2. arrisku mota

Zura toki estalian dago, baina noizean behin giroko hezetasuna handia gerta daiteke. Halako egoeretan

dauden zurezko elementuek, lantzean behin, % 20ko hezetasun-maila gaindi dezake zuraren zati batean

edo oso-osoan.

Onddo kromogenoen edo xilofagoen erasoa jasateko arriskua dago. Intsektuek erasotzeko arriskua

1. arrisku motakoaren antzekoa da.

Adibideak: hustubideetatik edo instalazio sanitarioetatik hurbil dauden zurezko elementuak, estalkiak,

teilatuko armadurak, igerileku estaliko egitura, etab.

3. arrisku mota

Zura aire zabalean dago, estali gabe; ez du lurra ukitzen baina hezetasuna izaten du maiz. Halako

egoeretan % 20ko hezetasun-maila gaindi dezake zurak.

Onddo kromogenoen edo xilofagoen erasoa jasateko arriskua 2. arrisku motari dagokiona baino

handiagoa da.


LANBIDE EKIMENA

294

Intsektu xilofagoen erasoa izateko arriskua 1. arrisku motari dagokionaren antzekoa da.

Adibideak: kanpoko zurajea, kanpoko estaldurak, ateak, ataripeak, oinezkoen zaldainak, zubiak,

pergolak, etab.

4. arrisku mota

Zurak lurra edo ur geza ukitzen du eta giroko hezetasunak beti gainditzen du % 20ko hezetasun-maila.

Zura usteltzeko eta termiten erasoa jasateko arrisku iraunkorra dago.

Adibideak: posteak, zutabeak, oholesiak, hesiak, piloteak, ur gezako ontziralekuak, etab.

5. arrisku mota

Zurak ur gazia ukitzen du etengabe. Halako egoeretan, zuraren hezetasun-maila % 20tik gorakoa da

etengabe.

4. arrisku motako erasoak jasateko arriskuei itsasoko xilofagoek eragindakoa gehitu behar diegu.

Adibideak: ur gaziko eraikuntzak (kaiak, zingirakoak), ibarreko ontziralekuak.

Arrisku-maila zehazterakoan, eraikuntzako neurriak hartu behar dira kontuan, zuraren hezetasun-maila

igotzeak eragindako kalteari aurre egiteko; izan ere, arrisku-maila jaitsaraz dezakete eraikuntzako neurriek.

Eragile xilofagoen eta arrisku moten arteko erlazioak bildu dira 3.1. taulan.

Onddo xilofagoak Onddoak Intsektuak

Arrisku motak

Zuraren hezetasuna Basidio-

mizetoak Usteltze

biguneko onddoak

Urdinxka – Kromogenoak(*) Koleopteroak Termitak

Itsasoko xilofagoak

1 % 20 gehienez — — — U L —

2 Noizean behin > % 20 U — U U L —

3 Maiz > % 20 U — U U L —

4 Etengabe > % 20 U U U U L —

5 Etengabe > % 20 — U — — — U

U = Europako toki guztietakoa. L = Europako zenbait tokitakoa

(*) = Lizuna eragiten duten onddoen kontra ere hartu beharko litzateke kontuan

3.1. taula. Arrisku moten, zuraren hezetasun-mailaren eta zur trinkorako eraso biologikoko eragileen laburpena.


LANBIDE EKIMENA 295

44 EERRAAIIKKUUNNTTZZAAKKOO NNEEUURRRRIIAAKK

Zuraren babesaren arloan, eraikuntzaren diseinu egokia hartu behar da kontuan da lehenbizi (edo

eraikuntzako okerrak zuzentzea), bai obra berrian, bai birgaikuntzako lanetan, zuraren iraunkortasuna ahal

den neurrian bermatzeko.

Neurri horien xedea zuraren hezetasun-mailaren aldaketa kaltegarria saihestea da, eta oro har, ez dira

eraginkorrak intsektu xilofagoen kontra. Oro har, zurak hezetasun-maila egokia izan behar du eta airez-tatuta egon behar du. Zura eraikuntzan erabiltzen denean, lehenbizi kontuan hartu behar da zuraren

hezetasun-mailak zura jarri beharreko tokirako egokia izan behar duela.

Ondoren, zuraren hezetasun-maila aldaraz dezaketen zergatiak eta gauzatu behar diren edo gauzatu

daitezkeen eraikuntzako zenbait neurri agertzen dira zerrendatuta:

Prezipitazioak: estalkiak behar bezala diseinatu behar dira; teilatuko urak bideratzeko kanal

egokia egin behar da.

Alboko materialaren hezetasuna hartzea: drainatze ona egin behar da, lurretik urik sar ez dakion

zurari. Zurak zimenduen, hormen eta pareten gainean duen zuzeneko euskarriko sistema ira-

gazgaiztu behar da. Zurak, ahal dela, ez du lurra ukitu behar (16.1. irudia).

16.1. irudia. Zuraren eta fabrikaren arteko iragazgaiztea eta lurrarekiko gutxieneko distantzia.


LANBIDE EKIMENA

296

Kondentsazioa sortzea: aireztapen egokia eta iraunkorra izateko ahaleginak egin behar dira.

Ezinezkoa bada, erresistentzia termikoa jarri behar da, eta gainazalaren barrutik eta itxiera-

masaren barrutik kondentsazio-hezetasunik ez agertzeko moduan kokatu behar dira eraikun-

tzako elementuak.

Nahigabeko hezetasunak (ihesak, iragazketak, itoginak, etab.): zura etengabe aireztatzen dela

bermatu behar da, soberan duen hezetasuna lehenbailehen gal dezan.

16.2. irudia. Habeak horman duen euskarri aireztatua.


LANBIDE EKIMENA 297

55 TTRRAATTAAMMEENNDDUU MMOOTTAAKK

Prebentzioko babesean oro har erabiltzen diren tratamendu motak azaltzen dira atal honetan, eta

horien gaineko planteamenduak honako hauek biltzen ditu:

Babes mota (azalekoa, ertaina edo sakona).

Babes-produktuak, babes-metodo bakoitzerako egokiak diren babes-produktuen zerrenda

barne dela.

Tratamendu-metodoak; babes mota bakoitzerako tratamendu-sistemak biltzen ditu.

Babes motaren, tratamendu motaren eta babeseko produktu moten arteko erlazioak agertzen dira 2.

taulan; taula horrek ondoren azaltzen den prozesuari buruzko irudi osoa ematen du.

BABES MOTA TRATAMENDU-METODOA BABESTEKO PRODUKTU MOTA

Azalekoa Batez besteko barneraketa

3 mm; gutxienekoa, 1 mm

Pintzelada

Ihinztadura

Murgiltze laburra

Disolbatzaile organikoa

Disolbatzaile organikoa

Ertaina

Batez besteko barneraketa

3 mm-tik gorakoa, inpregna

daitekeenaren % 75era iritsi

gabe

Murgiltze luzea

Murgiltze bero-hotza

Hedatzea

Autogakoa (hutsa-presioa)

Autogakoa (hutsa-hutsa)

Gatz hidrosolugarriak

Disolbatzaile organikoa1)

Organiko naturalak2)

Sakona

Batez besteko barneraketa

inpregna daitekeenaren

% 75 edo gehiago

Murgiltze bero-hotza

Hedatzea

Autogakoa (hutsa-presioa)

Autogakoa (hutsa-hutsa)



Disolbatzaile organikoa1)

Organiko naturalak2)

1) Disolbatzaile organikoko babes-produktuak ez dira egokiak hedapenaren bidezko tratamendu--metodoetarako 2) Babes-produktu organiko naturalak, abiadura dela-eta, murgiltze bero-hotzeko eta autogakoko tratamenduetan baizik ez

dira erabiltzen

5.2. taula: Babes motaren, tratamendu motaren eta babesteko produktu motaren arteko erlazioak.

5.1 Babes motak

Azaleko babesa

Babes-produktuak lortzen duen batez besteko barneraketa 3 mm-koa denean; gutxienez milimetro

batekoa da trataturiko gainazaleko edozein zatitan (16.3. irudia).


LANBIDE EKIMENA

298

Azaleko babesa aplikatzeko tratamendu-metodorik egokienak pintzela, ihinztadura eta murgiltze

laburra dira.

Babeseko produktu hidrosakabanagarriak eta disolbatzaile organikoak dauzkatenak erabiltzen dira.

Babes ertaina

Babes-produktuak lortzen duen barneraketa-maila 3 mm-tik gorakoa denean trataturiko gainazaleko

edozein tokitan, betiere inpregna daitekeen bolumenaren % 75era iritsi gabe (3. irudia) (zuren inpregna-

tzearekiko erresistentzia da babes-produktuek zurean barneratzeko duten zailtasuna, eta zuraren osaeraren

eta egitura anatomikoaren araberakoa da. Oro har, errazago da inpregnazioa espezie baten zurgizenean

izatea, zurgiharrean baino).

Tratamendu-metodorik egokienak murgiltze luzea, murgiltze beroa eta hotza eta autogakoaren bidezko

inpregnazio-sistemak dira: huts-hutsa eta huts-presioa.

Gatz hidrosolugarriak eta disolbatzaile organikoko babes-produktuak erabiltzen dira babesteko.

Babes sakona

Babes-produktuak lortutako batez besteko barneraketa inpregna daitekeen bolumenaren % 75ekoa

edo handiagoa denean (16.3. irudia).

Babes sakona lortzeko tratamendu-metodorik egokienak hutsa-presioa autogakoko inpregnazio-

sistemak dira.

Gatz hidrosolugarriak eta disolbatzaile organikoko babes-produktuak erabiltzen dira babesteko.

16.3. irudia. Babes motak = azalekoa, ertaina eta sakona.


LANBIDE EKIMENA 299

5.2 Tratamendu-metodoak

Babes-produktua zurean aplikatzeko prozedura da tratamendu-metodoa.

Zura babesteko produktuaren kalitatearen eta erabilitako tratamendu-metodoaren araberakoa izango

da zura babesteko arrakasta. Babes-produkturik gehienak, praktikan, ez dira eraginkorrak izaten tratamendu-

metodo egokia erabiltzen ez bada eta dosifikazio egokia ematen ez bada.

Pintzela

Babes-produktua, oro har disolbatzaile organikokoa, pintzelaren, brotxaren edo arrabolaren bidez

aplikatzen denean.

Tratamendu honi esker, betiere babesteko produktu motaren arabera, azaleko babesa lortzen da

eragile biotikoen eta fotodegradazioaren kontra.

Ihinztadura

Babes-produktua, oro har disolbatzaile organikokoa, zurean ihinztagailuarekin eskuz edo automati-

koki aplikatzen den tratamendua.

Tratamendu honi esker, betiere babesteko produktu motaren arabera, azaleko babesa lortzen da

eragile biotikoen eta fotodegradazioaren kontra.

Murgiltze laburra

Tratamendu honetan, zurak oso-osorik murgildu behar dira babes-produktu hidrosolugarritan edo

disolbatzaile organikotan denbora batez, segundo batzuetan gutxienez eta 10 minutuz gehienez, zur-

espeziearen, zuraren neurriaren eta babes-mailaren arabera.

Tratamendu horrekin eta erabilitako babeslearen arabera, gainazala babesten da agente biotikoen

ekintzatik eta fotodegradaziotik

Murgiltze luzea (Espainian ez da erabiltzen)

Tratamendu hau zura babesteko produktu batean 10 minutu baino denbora luzeagoz murgilduta

edukitzean datza. Lortu nahi den babes-mailaren araberakoa izango da murgilduta izateko denbora, eta

honakoak hartu behar dira aintzat: zur-espeziea, piezen neurriak, piezen hezetasun-maila eta erabilitako

babesteko produktu mota.


LANBIDE EKIMENA

300

Tratamendu honi esker, eragile biotikoen eta zenbait eragile abiotikoren kontrako babes ertaina edo

sakona lor daiteke.

Murgiltze luzeko tratamendua hobetu daiteke barneraketa bero-hotza erabilita. Tratamendu horretan,

zura babes-produktuz betetako murgiltze-tanga batean berotu behar da (batzuetan diluitzailea bakarrik),

eta ondoren giroko tenperaturan dagoen babes-produktua duen beste murgiltze-tanga batera eraman

behar da bizkor; han utzi behar da, harik eta nahi den babes-maila lortzen den arte. Babes-produktu

hidrosolugarriak badira, zur hezetan erabil daiteke prozedura.

Zura babes-produktuan murgildu eta berotzeko aukera ere badago, eta ondoren hozten utzi behar

da. Horrela, murgiltze-tanga bakarra behar da.

Tratamendu honi esker, eragile biotikoen kontrako babes sakona lor daiteke.

Hedapena (Espainian ez da erabiltzen)

Tratamendu honetako babes-produktua, oro har hidrosolugarria, zur hezearen gainazalean aplikatu

behar da pasta edo disoluzio kontzentratu gisa; babes-produktua horren bidez hedatzen da, kontzentrazio-

gradientearen indarraren eraginez.

Tratamendu honi esker, onddo biotikoen kontrako babes sakona lor daiteke.

Presio bidezko tratamenduak

Babes-produktua, zilindro itxian edo autogakoan, zurean behartuta eta presioa eginez sartu behar

den edozein tratamendu da.

Tratamendu horiei esker, babes sakona lortzen da eta era guztietako babes-produktuak erabil daitezke.

Bi tratamendu mota daude:

Zelula beteen sistema: Babes-produktua trataturiko zurean ahalik eta gehiena atxikitzea da

helburua, betiere zelulen pareta babes-produktuarekin ahalik eta gehiena bustita eta zelulen

hutsuneak betez (zelulen lumena). Sistema honen funtsezko ezaugarria hasierako hutsa da.

Zelula hutsen sistema: Zuraren zelula-paretaren ahalik eta zatirik handiena inpregnatzea da

helburua; gero, zelula-barrunbeko soberakinak kentzen dira (zelulen lumena).

Aplikaturiko presioen eta hutsen iraunkortasunaren eta intentsitatearen araberakoak izango

dira sistemak; eta presio eta huts horiek, aldi berean, zur-espezieak inpregnazioarekiko duen

erresistentziaren, behar den babes-mailaren eta erabilitako babes motaren araberakoak

izango dira.


LANBIDE EKIMENA 301

Huts bikoitza

Zelula beteko tratamendua da, zelula- paretaren perimetroa babesten du, zelulen lumena erabat

bete gabe.

Honako fase hauek ditu tratamenduak:

Hasierako hutsa, zuraren airearen zati bat erauzteko.

Zura babesteko produktua presio atmosferikoan sartzea; batzuetan, presio handixeagoa

erabiltzen da.

Azken hutsa, zurean sartutako babes-produktu kopurua erregulatzeko.

Aurretik landutako eraikuntzako zurean aplikatzen da tratamendu hori, batez ere arotzeriako zurean.

Eragile biotikoen kontrako babesaz gain, zura babesteko produktu egokiak erabiliz, neurrien egonkorta-

suna hobetu daiteke.

Gainera, eragile biotikoen kontrako babes handia lortzen da, eta disolbatzaile organikoko babes-

produktuak baizik ezin erabil daitezke.

5.3 Zura babesteko produktuak

Zura babesteko produktuak eurak bakarrik edo beste produktu batzuekin erabiltzen diren substantzia

kimikoak dira, zurezko piezek organismo xilofagoen kontrako erresistentzia handiagoa izan dezaten.

Jakineko erabilera batzuetan, atmosferako zenbait erabileren kontrako erresistentzia gehitzen zaie

propietate biozidei.

Zura babesteko produktuen ezaugarriak

Zura babesteko produktu orok honako funtsezko baldintza hauek bete behar ditu:

Organismo xilofagoen kontrako propietateak edo/eta propietate fungizidak izatea.

Babesteko eraginkortasunari eustea behar den denboran, trataturiko zuraren kondizioen edo

giroko egoeraren arabera.

Prozedura egokia erabiliz zurean erraz sartzeko modukoa izatea.

Zurari emango zaion erabilerarako zurari eska dakizkiokeen propietateak ez aldaraztea.


LANBIDE EKIMENA

302

Funtsezko baldintza horiez gain, kontuan izan beharko dira landutako zurean eragin ditzaketen

aldaketak; izan ere, funtsezko eragina izango dute kasuan kasuko babes mota aukeratzean. Hauexek

dira, besteak beste:

Landutako zuraren usaina eta kolorea

Metalentzat korrosiboa izatea

Plastikoak degradatzea

Kolekin bateragarria izatea

Zurarekin kontaktuan diren material edo produktu porotsuetarako migrazioak eragitea

Toxikoa izatea gizakiarentzat, etxeko animalientzat edo landareentzat

Sukoitasuna ez handitzea

Zura babesteko produktuari eska dakizkiokeen baldintzak

Zura babesteko produktuak Nekazaritza, Arrantza eta Elikadura Ministerioaren Produktuen eta Material

Fitosanitarioen Erregistro Ofizialean erregistratu behar dira. Erregistroak honako hauek biltzen ditu:

Produktuak eragile biotikoen kontra duen eraginkortasunari buruzko txostena

Tratamendu-metodo egokiak

Produktuaren dosifikazioak tratamendu-metodoaren arabera

Produktuaren toxikotasunari buruzko txostena

Zura babesteko produktuen sailkapena

Zura babesteko produktu hidrosolugarriak

Ur-disoluzioan eta jakineko kontzentrazioan erabiltzen diren gatz mineralen nahasketak dira. Kon-

tzentrazioa nahi den babes-mailaren, tratamendu-metodoaren eta babestu beharreko zur-espeziearen

arabera aldatzen da.

Zura babesteko produktuok suaren kontra babesteko ere erabiltzen dira.

Honako hiru elementuez osatzen dira funtsean:

Printzipio aktiboak, gatzekin osatuak.

Finkatzaileak: finkapen-propietateak dituzten gatzak dira, eta horien eginkizuna da aurreko

produktuak zuraren barruan finkatzen direla ziurtatzea, eta garbituta edo eguzkiaren eraginez

produktua kentzea galaraztea.

Disolbatzailea: ura.


LANBIDE EKIMENA 303

Hauexek dira ohikoenak:

KKA = Kromoa, kobrea eta artsenikoa

KKB = Kromoa, kobrea eta boroa

KFK = Kromoa, fluorra eta kobrea

Zura babesteko produktu hidrosolugarriekin landutako zura, lehortu ondoren, garbi gelditzen da,

baina normalean kolorea agertzen zaio. Babes-produktu horiek zurari hezetasuna ematen diotenez gero

tratamenduak iraun bitartean edo zur bustian aplikatzen direnez gero (hedapena), ondoren lehortu egin

behar dira, eta prozesu horretan arrailak eta deformazioak ager daitezke beharrezko neurriak hartu ezik,

landutako zur motaren arabera.

Zura babesteko produktu hidrosakabanagarriak

Printzipio aktiboen ez-hidrosolugarrien nahasketak dira, eta emultsionatzailea gehitzen zaie uretan

behar bezala barreia daitezen. Merkatuan emultsioak deritze.

Babes-produktu hidrosolugarrien eta disolbatzaile organikoko babes-produktuen bitarteko produktuak

dira; izan ere, babes-produktu hidrosolugarriekin gauza bat dute komunean: zurean sartzeko bidea; bigarren

produktu motarekin, berriz, printzipio aktiboak.

Propietate bioziden arabera, fungizidak edota intsektizidak izan daitezke.

Zura babesteko produktu hidrosakabanagarriekin landutako zurari, oro har, ez zaio kolorerik aldatzen,

akabera eman dakioke, kolekin bateragarria da, ez da korrosiboa ez metalentzat ez plastikoentzat, ez

zaio sukoitasuna handitzen eta ez ditu zikintzen ukitzen dituen materialak.

Disolbatzaile organikoko babes-produktuak

Erabiltzeko prest dauden produktuak dira, formulazio konplexuekin osatuak; formulazio horietan honako

hiru elementuek hartzen dute parte:

Printzipio aktiboak (sintesiko konposatu organikoak)

Finkatzaileak (landutako produktuak egonkorrak izatea eta printzipio aktiboak zuraren barruan

finkatzea bermatzen duten konposatuak).

Disolbatzailea

Propietate bioziden arabera, fungizidak, intsektizidak edo biak batera izan daitezke.


LANBIDE EKIMENA

304

Produktu mota hauek likido-egoeran saltzen dira.

Disolbatzailea erabat lurruntzen denean, zurak garbi itxura hartzen du, koloreak aldatu gabe, edozein

eratako akabera hartzeko edo kolatzeko prest. Ez ditu zikintzen ukitzen dituen materialak, ez da korro-

siboa materialentzat eta zaio sukoitasuna handitzen.

Produktu mota honetan sartzen dira urari kontra egiten dioten babes-produktu biozidak eta apain-

garriak. Geroago aztertuko dira produktu biozida horiek.

Zura babesteko produktu organikoak

Harrikatz-mundrunaren distilaziotik (kreosotak) edo petrolioaren pirolisitik lortzen diren produktuak.

Honako hauetarako baizik ez dira erabiltzen: trenbideko trabesetarako, telefono-zutoinetarako eta

elektrizitate-zutoinetarako eta kanpoko nekazaritza-eraikuntzetarako.

66 BBAABBEESS MMOOTTAA AAUUKKEERRAATTZZEEAA

Zurak dituen arriskuen arabera zehazten da beharrezko babes mota. Ondoren agertzen den 16.3. taulan,

babes mota eta arrisku mota lotzen dira.

ARRISKU MOTA BABES MOTA

1 Ez da beharrezkoa

Azaleko babesa komeni da

2 Beharrezkoa da azaleko babesa

Babes ertaina komeni da

3 Beharrezkoa da babes ertaina

Babes sakona komeni da

4 Beharrezkoa da babesa sakona

5 Beharrezkoa da babes sakona

16.3. taula: Babes mota aukeratzea arrisku motaren arabera.

16.4. taulan, azaldutako prozesu guztiaren laburpena egin da, arrisku mota, babes mota, zura babes-

teko produktua eta hura aplikatzeko kantitatea (informazioa emateko gutxi gorabeherako balioak) eta

tratamendu-metodoa erlazionatuta.


LANBIDE EKIMENA 305

ARRISKU MOTA

Esposizioa, hezedura BABES MOTA PRODUKTUA APLIKAZIO

KOPURUA TRATAMENDU-

METODOA

Ez da

beharrezkoa. — — —

1

Estalkipean Bat ere ez

Azalekoa

gomendagarria

Organikoa

Gatz hidrosol.

80-120 ml/m2

50 g/m2

Azalekoa Organikoa

Gatz hidrosol.

80-120 ml/m2

50 gr/m2

Pintzela

Ihinztadura

Murgiltzea

2

Estalkipean

Lantzean

behingoa Ertaina

gomendagarria

Organikoa

Gatz hidrosol.

Huts bik. proz.

200-300 ml/m2

3-4 kg/m3

20-26 l/m3

Pintzela

Hedap./Murgil.

Autogakoa

Ertaina Organikoa

Gatz hidrosol.

Huts bik. proz.

200-300 ml/m2

3-4 kg/m3

20-26 l/m3

Murgiltzea

Murgiltzea

Autogakoa 3

Lurra ukitu

gabe

Kanpora

Maiz

Sakona

gomendagarria

Organikoa

Gatz hidrosol.

Huts bik. proz.

200-300 ml/m3

3-4 kg/m3

20-26 l/m3

Autogakoa

Autogakoa

Autogakoa

4

Lurra edo ur

geza ukitzen

Iraunkorra Sakona Kreosotak

Gatz hidrosol.

100-200 kg/m3

8-15 kg/m3 Autogakoa

5

Ur gazitan Iraunkorra Sakona

Kreosotak

Gatz hidrosol.

200-300 kg/m3

8/15 kg/m3 Autogakoa

16.4. taula. Zura babesteko produktuen, produktu moten, tratamendu-metodoen eta aplikazio kantitateen arteko erlazioa (balio orientagarriak), arrisku motaren arabera.

(*) Balio orientagarriak. Datu zehatzak fabrikatzailearen dokumentazio teknikoan kontsultatu behar dira. Autogakoko tratamen-

duetan aplikatu beharreko kantitateak zurgizeneko atxikipenei buruzkoak dira.


LANBIDE EKIMENA

306

77 AAZZAALLEEKKOO AAKKAABBEERRAA

Azaleko akaberan erabiltzen diren produktu motak biltzen dira atala honetan; azaleko akaberaren

helburua da eragile abiotikoen kontrako babesa ematea.

7.1 Azaleko akaberarako produktuak

Produktu hauek zura babesteko gainerako produktuetatik bereizi dira zuraren azaleko babesaren

arazo bereziak direla-eta, baita zura atmosferako (eguzkia eta ura) eragileetatik baizik babesten ez duten

produktuak erabil daitezkeelako ere. Produktuok, beraz, ez dute intsektiziden edota fungiziden propieta-

terik; izan ere, zura babesteko produktuetan funtsezkoak dira propietate horiek.

Hauexek dira azaleko babesaren kalitatean eta, beraz, iraupenean eragina duten elementuak:

Erretxinaren izaera (euriaren eraginarekiko babesa).

Pigmentuen izaera eta pigmentuen bolumeneko kontzentrazioa erretxinari dagokionez (eguz-

kiaren eraginarekiko babesa)

Bernizak Berniza disoluzioa da, edo batzuetan erretxinen sakabanaketa, eta hainbat eskualdirekin aplikatzen

da, jakineko lodierako geruza osatu ahal izateko.

Zuzenean Aire zabalean eta hegora edo mendebaldera begira jarritako bernizak 3 urteko iraupena

du egoerarik egokienean. 3 urte igarota, berniza erabat kendu eta berritu beharra dago.

Hori dela-eta, bernizak ez dira gomendatzen aire zabalean dauden estalduretan erabiltzeko.

Pinturak Pinturak bernizak dira, baina kasu honetan ñabarduraren eta aire zabaleko kondizioekiko erresisten-

tziaren arabera aukeraturiko pigmentuak barreiatu dira pinturetan.

Pigmentuek eginkizun garrantzitsua dute geruzaren erresistentzian. Erretxina berdina izanda, berniza

baino 3 aldiz erresistenteagoa da pintura. Zenbait pigmentuk, era berean, erretxinaren armadura osatzen

dute, hots, izpi ultramoreen eta izpi infragorrien kontrako barrera, eta izpi infragorrien atzitzaile edo

islatzaileak dira.

Produktuen fabrikatzaileek, erretxinei dagokienez, granulometriaren arabera zehaztu dituzte pigmen-

tuen kontzentrazio bolumetriko egokiak.


LANBIDE EKIMENA 307

Lasureak (zura babesteko azaleko produktu apaingarriak)

Lasureak bernizen eta pinturen antzeko produktuak dira. Berniz pigmentatuak dira:

Honako hauek osatzen dituzte lasureak:

Aire zabaleko kondizioekiko erretxina erresistenteak; arruntenak alkidikoak dira.

Itxura mikronizatuko pigmentuak, nahi den efekturako egokitutako kantitateetan eta ñabarduretan.

Materia aktiboak, fungizidak eta intsektizidak, kontzentratuta.

Disolbatzaileak – diluitzaileak.

Hainbat finkatzaile, materia aktiboak errazago sar daitezen zurean.

Hiru eginkizun betetzen ditu pigmentuak:

Erretxinak aire zabaleko kondizioekiko duen erresistentzia indartzea (funtsezko eginkizuna)

Zuraren kolorazioa bateratzea, zura modu iraunkorrean koloratuz. Akatsak ezkuta ditzakete.

Izpi ultramoreak zuraren gainazalera iristea galaraztea

Lasureak zuraren gainazalean geruzarik egin behar ez duten inpregnazio-produktuak dira.

Pigmentuaren eta erretxinaren arteko erlazioa handitu egiten da eskatutako kolore-intentsitatearen

arabera. Muga jakin batetik aurrera, erretxina kantitatea ez da nahikoa, eta urak erraz eramaten ditu

berekin pigmentuak.

Inprimazioak

Zurari ematen zaizkion sakoneko tratamenduak edo geruzak dira inprimazioak, ondoren zura berni-

zatzeko, margotzeko edo azaleko tratamendua emateko prestakuntza lanak egiteko. Honako hauekin

daude osatuta inprimazioak:

Erretxinak

Materia aktiboak (fungizidak/intsektizidak)

Disolbatzaileak eta diluitzaileak

Hainbat finkatzaile

Inprimazioko eskualdiak, sarri askotan, zurajeko elementuetan eta oholetan lehen eskualdi gisa

erabiltzen dira.


LANBIDE EKIMENA

308

Propietate hauek dituzte inprimazioek:

Euskarria estaltzeko ahalmen handia

Bateragarria da akaberako eskualdiekin. Oro har, inprimaziorako eta akaberarako erretxina bera

erabilita, inprimazioa bermatzen da.

Eraginkortasun hidrofugoa

Akaberako geruzak baino merkeagoa da

Inprimazio-geruzak, era berean, akaberako geruzak euskarriko erreakzio kimikoetatik isolatzeko

eginkizuna bete dezake. Halakoa izan daiteke ohol kontratxapatuen eta fenol-kolarekin kolaturiko partikula-

oholen kasua; izan ere, horietan ez dira zuzenean aplikatu behar erretxina alkidikoko oinarria duten aka-

berako produktuak. Inprimazio-geruzari isolatzaile deritzo kasu horretan.

Produktuen fabrikatzaileek karga-materia askorekin oso kargatuta dauden produktuak proposatu ohi

dituzte, baina erretxina gutxikoak.

Zura tratatzeko modurik zentzuzkoena biskositate txikiko eta pigmentatu gabeko produktuarekin lehen

eskualdia aplikatzean datza, sakoneraino sar dadin. Inprimazio-geruza horren gainean behin betiko berniza

edo pintura aplikatzen da, behar diren eskualdiak emanez harik eta nahi den lodiera izan arte.

Luzitze-produktuak

Luzitze-produktuak aurkitutako akatsak berdintzeko (akatsak estaliz) erabiltzen diren produktu oretsuak

dira. Luzitze-produktua emateko, luzitze-geruza aplikatu behar da zuraren gainazalean. Ez da erabiltzen

kanporako zurarekin.

Ohiko luzitze-produktuak erretxina-konposatuak (alkidikoak, binilikoak) eta karga-materialak dira. Erre-

txinen proportzioa txikia da. Luzitze-produktuok aire zabalean duten iraupena zalantzazkoa da. Nolanahi

ere, beti hartu behar da kontuan pigmentatu gabeko inprimazio-eskualdi bat aplikatu behar dela luzitze-

produktua aplikatu baino lehen.

Hobe da disolbatzailerik gabeko erretxinez eginiko luzitze-produktuak erabiltzea; izan ere, ez dituzte

betiko luzitze-produktuek ematen dituzten uzkurtze-arazoak ematen. Hala, askoz erlazio hobea lortzen da

karga-materien eta erretxinen artean. Halaxe gertatzen da poliesterrekin, poliuretanoekin edo epoxidikoekin.


LANBIDE EKIMENA 309

88 ZZUURRAA SSEENNDDAATTZZEEKKOO TTRRAATTAAMMEENNDDUUAAKK

8.1 Sarrera

Zuraren babesaren arloaren baitako espezializazioa dira zura sendatzeko tratamenduak, zurezko

egitura edo zurajea duten eraikinak birgaitzeko lanetara bideratuta. Babesari buruz lehenago azaldutako

kontzeptu orokorrak baliagarriak dira kasu honetan ere, baina tratamendu zehatza behar duten ezberdin-

tasun garrantzitsuak ere badira.

Hona hemen berezitasunik garrantzitsuenak:

Eraso biotikoak edota abiotikoak jasan dituzten zuretan aplikatzen da tratamendua. Hortaz,

sendatzeko tratamendua izan behar du, prebentziokoa izateaz gain.

Egiturako elementuetan eragindako kalteek arriskuan jar dezakete egituraren zati bat edo

egitura osoa. Hori dela-eta, eraikuntza ikuskatu behar da, xilofagoen eraso motak, horien larri-

tasuna eta, hala behar izanez gero, eraikuntza sendotzeko eta aldatzeko erabakia hartu.

Zuraren tratamendu kimikoa, oro har, piezetan egiten da obran bertan.

Gutxitan desmuntatu eta landu daitezke pieza horiek obratik kanpoko industria-metodoak erabiliz.

Hala, tratamendu-metodoak in situ tratamenduetara bideratzen dira, kasurako, ihinztatzea eta injekzioa.

8.2 Kalteak atzematea

Zurezko eraikina zaharberritzeko lehen urratsak eraikuntza ikuskatzea izan behar du, kalteak atzeman

eta horien larritasuna erabakitzeko. Lehenengo fase horretako denborak eta ahaleginak obran ezustekorik

ez gertatzeko bermea dira.

Arrisku-aldeak

Arrisku-aldeetatik hasita egiten dira eraikuntzako ikuskapenak (balizko hezetasun-guneekin lotutako

eraikuntzako aldeak), horietan kalte biotikoak izateko aukera handiagoa baitago. Hona hemen alde horiek:

Lurra ukitzen duten edo lurretik hurbil dauden piezak, beheko solairuko forjatuzko habeen eta

habexken beheko aldeetakoak. Zura usteltzeko arriskua dago kapilaritateak eragindako heze-

tasuna dela-eta, baita termitak izateko ere, lurretik hurbil izateagatik.


LANBIDE EKIMENA

310

Zurezko piezak fatxadako paretan bermatzen diren aldeak, hala nola forjatuzko habeen eus-

karriek edo pareek eta tiranteak paretako koroan bat egiten duten tokia. Fatxadetako euri-

uraren eraginez eta estalkien iragazgaiztasun-ezaren ondorioz hezetasuna agertzeko aukera

dagoen tokia da. Fatxadako paretako habeen euskarrien kasuan, egoera larriagotu egiten da

baldin eta paretak xurgatzen duen ura atxikitzeko modua ematen duten erlaitzak badaude.

Alde horretako arriskurik handienak usteltzea eta termitak dira, hezetasunguneak baitaude.

Iturgintzako instalazioetatik hurbil dauden aldeak (uraren banaketa eta saneamendua), oro

har, bainugelak eta sukaldeak. Kasu horietan ohikoa da saneamendu akastunak eta airezta-

penik gabekoak izatea, eta horien eraginez, kondentsazioak agertzen dira edo paretetan eta

forjatuetan hezetasuna agerrarazten duten ihesak daude. Hezetasun horien ondorioz, usteltze-

onddoak agertzen dira eta termitak ugaritu daitezke.

Estalkiko egitura, batez ere paretetako piezak elkartzen diren tokian.

Xilofagoak ikuskatzea / identifikatzea

Piezak, oro har, ikusiz aztertzen dira eta tresna sinpleak erabil daitezke (puntzoia, bihurkina, mailua,

barautsak, etab.), erasoaren sakontasuna finkatzeko eta identifikaziorako laginak ateratzeko. Ikuspegi

praktikoaren arabera, xilofagoen identifikazioak ez du zein espezie den zehaztu beharrik. Identifikazioa,

kasurik gehienetan, honela sinplifika daiteke:

Usteltzea (batzuetan arrea edo zuria izan daiteke)

Larba-intsektuak: liktidoak, anobidoak eta zeranbizidoak

Intsektu sozialak: termitak (lur azpikoak eta zur lehorrekoak)

8.3 Tratamendua

Eraikuntzako neurriak

Lehenengo neurria eta garrantzitsuena da xilofagoak agertzea eragin duten eraikuntzako akatsak

zuzentzea; gehienetan, hezetasunguneak izan ohi dira. Neurri horiek prebentzioko babesa aztertzean

azaldu direnen berdinak dira.

Eraikina zahartu ahala, agerian uzten dira eraikuntzako akatsak eta errazagoa da arazoari konpon-

bidea aurkitzea.


LANBIDE EKIMENA 311

Saneamendua eta tratamendu kimikoa

Kalteen sorburuaren arabera, hiru jarduera-mota bereizten dira:

Usteltze-onddoen erasoen kontra

Onddoak agerrarazi dituen hezetasuna eragiten duen elementua kendu beharko da, eta zuraren

hezetasun-maila gehienez % 18 eta % 20koa dela bermatu. Gainera, kalteturiko zuraren hondarrak garbitu

eta kendu egin behar dira eta, behar izanez gero, zura aldatu edo sendotu egin beharko da.

Tratamendu kimikoa zurean eginiko injekzioan oinarritzen da, edota zura produktu kimiko fungizi-

dekin eta intsektizidekin lainoztatzea.

Larba-zikloko intsektuen erasoen kontra

Lehenengo eta behin, opaitzur batekin edo antzeko tresna batekin garbitu beharko dira kalteturiko

aldeak, aplikatu beharreko produktuak kalteturiko aldeak behar bezala busti ditzan.

16.4. irudia. Produktu kimikoen injekzioak.

Prozedura hau batzuetan ez da bideragarria izaten, zeren eta, piezak agerian badaude, piezen

kanpoko itxura aldatzen baita. Halakoetan, beharrezkoa izango litzateke zura babesteko produktu kan-

titate handiagoa erabiltzea kalteturiko aldea sakonago inpregnatu ahal izateko.


LANBIDE EKIMENA

312

Gainazala garbitu ondoren, intsektizidarekin lainoztatu behar da. Ihinztadura horri esker, zura berriz

kutsatzea galarazten duen babesa dugu, baina ez zuraren barruan dauden larbak desegiteko. Bi aukera

daude arazoa konpontzeko:

Lehenengoa eta ohikoena produktuaren zenbait injekzio zuraren barruan sartzea da. Hiruzuloka

jarritako 6 mm-ko diametroko zulagailuaren gainean eta presioan egin behar dira, 30 cm-ko

tarteak utzita. Sistema horren xedea da zuraren barruan alde batzuk inpregnatuta uztea, larba

hil dadin alde horietara heltzean (16.4. irudia).

Bigarren aukera ez da hain errealista: azaleko tratamendua urtero errepikatzea da, espeziea

hegan dabilen bizi-zikloko aldian (1 eta 3 urte bitartekoak izaten dira, eta 12 urtekoak ere inoiz)

Termiten erasoen kontra

Lur azpiko termiten kontrako tratamendua da konplexuena, eta honako neurri hauek hartzean datza:

Hezetasunguneak kentzeko eta zurak lurra ez ukitzeko edo lurretik hurbil ez egoteko bide-

ratzen diren eraikuntzako neurriak.

Kalteturiko zuraren aldeak kentzea eta horien saneamendua egitea.

Zuraren tratamendu kimikoa produktu kimikoen ihinztaduraren eta injekzioaren bidez, larba-

zikloko intsektuen kontrako tratamenduaren antzera.

Barrera kimikoak jartzea zurezko piezak hartzen dituen paretako aldeetan. Horretarako, pro-

duktu kimikoak inpregnatzen dira zuraren inguruetan jarritako zulagailuen gaineko injekzioak

erabilita. Barrera horrekin, termitak zurean sartzea galarazi nahi da.

Beheko solairuko pareten beheko aldeetan barrerak jartzea. Beheko solairuko pareten eta tabi-

keen oinarria inpregnatzean datza; horretarako, hiruzuloka jarritako 6 mm-ko diametroko zula-

gailuaren gainean eta presioan egin behar dira injekzioak, betiere 30 cm-ko tarteak utzita,

lurretik 20-30 cm-ko altueran gutxi gorabehera. Sistema horren xedea da termitak lurretik

eraikuntzara sartzea galaraztea.

Zur lehorreko termiten tratamendua larba-zikloko intsektuenaren antzekoa da.

8.4 Egiturak sendotzea

Zurezko piezak dituen kalteak larriak direnean, tratamendu kimikoaz gain, egitura sendotu beharra

dago edo baliteke egitura aldatu behar izatea. Hona hemen aukerak:

Egitura aldatzea. Zura erabiltzen bada, tratatu egin beharko da jarri baino lehen. Kasu horretan,

tratamendu sakona egin daiteke industriako instalazioetan.

Batzuetan, zaila izaten da zur trinkoan aldatzeko besteko eskuairak eta luzerak aurkitzea,

baina badira eraiste-piezak berreskuratzen espezializatutako hornitzaileak (ikus 1. atala, zur

zerratuari buruzkoa). Beste aukera bat egituran zur xaflatuzko piezak jartzea da.


LANBIDE EKIMENA 313

Egitura indargarrien bidez sendotzea metalezko piezak edota hormigoi armatua erabiliz (ikus

bibliografia).

Egitura zur zerratuzko piezekin lotzea edo elkartzea. Funtsean zurezko protesiak dira, jatorriko

piezarekin kolatuak edo torlojuak eta gontzak dituztenak. Teknika honetarako, arotz jaioa izan

behar da. Oro har, gutxitan eskatzen dira irtenbide hauek (ikus bibliografia).

Egitura epoxi erretxinen teknologia aplikatuta sendotzea. Teknika honetan mortairu fluidoko

formulazioak erabiltzen dira (epoxi erretxinaz, gogorgarriaz eta kargez osatua); kalteturiko

aldea berregiten dute, piezarekin lotzen diren indargarri kolatuak erabiliz (material konposa-

tuak izan ohi dira) (16.5. irudia).

Erresistentzia-eraginkortasun handia dute, zurruntasun handiko loturak egiteko modua ematen baitut

(ikus bibliografia).

16.5. irudia. Habe baten euskarria sendotzea epoxi formulazioak erabiliz.


LANBIDE EKIMENA

314


MAPAren Produktuen eta Material Fitosanitarioen Erregistro Ofiziala.

AITIMen Zura Babesteko Produktuen Kalitate-zigilua.

AITIMen Kalitate-zigiluak fabrikatzailearen autokontrolerako eta urteko bi ikuskapenen eskaera barne

hartzen ditu; ikuskapen horietan, produktuaren konposizio kimikoa egiaztatzeko laginak biltzen dira.

Sendatzeko tratamenduaren kalitate-kontrola, praktikan, tratamendua gauzatzean egin daiteke soilik,

lanak ikuskatuz.

1100 AARRAAUUDDIIAA

UNE 56.400 Zuraren babesa. Terminologia.

UNE 56.414 Zuren babesa. Babesle bioziden sailkapena haien izaeraren arabera

UNE 56.415 Zuren babesa. Babesle bioziden sailkapena haien erabileraren arabera

UNE 56.416 Zuraren babesa. Tratamendu-metodoak

UNE 56.417 Zuraren babesa. Eraikuntzako zuraren babesa. Eragile biotikoen kontrako babesa.

UNE EN 335-1 Zuraren eta zuretik eratorritako produktuen iraunkortasuna. Eraso biologikoko arrisku

moten definizioa. 1. zatia: Orokortasunak

UNE EN 335-2 Zuraren eta zuretik eratorritako produktuen iraunkortasuna. Eraso biologikoko

arrisku-moten definizioa. 1. zatia: Zur trinkoan aplikatzea.


LANBIDE EKIMENA 315


Patología, tratamiento y consolidación de la madera puesta en obra. Egileak: José Antonio

Rodríguez Barreal eta Francisco Arriaga Martitegui. Ed.: AITIM, Madril, 163 or.

“Degradazioak eragiten dituzten agenteen eta arlo horretan jarduteko neurrien azalpena”.

Construcción en madera. Capítulo 5 “Patología de la madera”. Egileak: José Antonio Rodríguez

Barreal eta Francisco Arriaga Martitegui, Ed.: COAM. Madril, 3 or. Evaluation, maintenance and upgranding of wood structures. Egilea eta Ed.: American Society

of Civil Engineers, AEB, 1982, 428 or.

“Zurezko egituren bizitzan eragina duten faktoreen azalpena, eta horien ikuskapena, ebaluazioa, man-

tentzea, arazoak saihesten dituzten diseinuak eta antzinako egiturak berriz erabiltzearen gaineko azalpenak”.

Recognising wood rot and insect damage in buildings. Egilea eta Ed.: Building Research

Establishment Report, Erresuma Batua, 1987, 120 or.

“Onddoen eta intsektu xilofagoen erasoak atzematea; erasoen grafikoak eta marrazkiak”.

Manual del grupo andino para la preservación de la madera. Egilea eta Ed.: Junta del Acuerdo

de Cartagena, Peru, 1988, 300 or. gutxi gorabehera.

“Zur-hondatzaileen, horien iraunkortasun naturalaren, babesleen, zuraren tratamenduaren aurreko

prestakuntzaren, tratamendu-metodoen, zura sendatzeko tratamenduen, eta abarren gaineko informazioa”.

Conservación de la madera en sus aspectos teórico, industrial y económico. Egilea: José Benito

Martínez. Ed.: Instituto Nacional de Investigaciones y Experiencias, Nekazaritza Ministerioa, Madril,

1952, 524 or.

“Zura hondatzen duten eta zura babesten duten elementuen gaineko azalpenak (batez ere kreosotak)”

Pimer cursillo sobre la protección de la madera, su conservación, y restauración en edificios antiguos. Egilea eta Ed.: Escuela Técnica Superior de Arquitectura de Valencia, Valentzia, 1981, 170 or.

“Zuraren babesari, kontserbazioari eta zaharberritzeari buruzko hainbat hitzaldi”.

Wood Deterioration and its prevention by preservative treatments. Volume 1.- Degradation and protection of wood. Volume 2.- Preservatives and preservatives systems. Egilea: Darrel D.

Nicholas. Ed.: Syracuse University Press, 1973, 1. Lib., 380 or., 2. lib., 402 or.

“Zuraren degradazioaren zergatiei, zura babesteko produktuei eta tratamendu-sistemei buruzko

azalpena”.


LANBIDE EKIMENA

316


ALBERCH, S.A. Mataroko errepidea, 27 posta-kutxa, 179.


Tel. 93-389 42 00

Faxa: 93 389 44 42

Zerratutako zuren autogakoko tratamendua (Hutsa-presioa)

CONTROLPEST AMBIENTAL, S.A. Fuente Lencina, 56

28022 Madril

Tel. 91 329 08 92

Faxa: 91 747 98 78

Sendatzeko eta prebenitzeko tratamenduak

1. mota: Injekzioa

2. mota: Lur azpiko barrerak

3. mota: Fumigazio-burbuila eramangarria

EIFORSA. Nafarroa kalea, 1, 1

48001 Bilbo. Bizkaia

Tel. 94 424 02 77/78

Faxa: 94 423 53 38

22820 Santa Maria y La Peña. Huesca

Tel.: 974 38 28 39

Faxa: 974 38 28 39

1. mota: Zuraren inpregnazioa autogakoan kreosotarekin, Rüping sistema eta Bethell-en proze-

duraren bidezko metalezko gatzak erabiliz.

2. mota: Elektrizitate, telefono eta telegrafo zutoinak, trabesak eta industriako era guztietako

zurak.

3. mota: Nekazaritzako zurak, haurren jokoak, hesiak, etab.

4. mota: Zilindro-zura, zur eskuilatua eta landa motako zura.


LANBIDE EKIMENA 317

MENDI INGENIARIEN GOI MAILAKO ESKOLA TEKNIKOA Laboratorio de Conservación de la Madera (Patología de la Madera)

Ciudad Universitaria. 28040 Madril

Tel. 91 336 71 03

Gai hauei buruzko azterlanak, azterketak eta txostenak:

Egiturako zuraren eta eraikuntzako arotzeriaren patologia- eta erresistentzia-egoera finkatzea edo

Prebentzioko inpregnazio kimikoarekin tratatu diren zuren babes-maila finkatzea

Zura —batez ere eraikuntzakoa— sendatzearekin eta prebentzioko babesa ematearekin lotutako

bestelako azterlanak

IMPREGNA, S.A. Marqués de Cubas, 23

28014. Madril

Tel. 91 429 37 52/47 52

Faxa: 91 429 37 67

Produktu babesleen fabrikazioa eta zuraren tratamendua

1. mota: Autogakoko tratamendua (Hutsa-presioa)

− Castejon de Ebro (Nafarroa)

Tel.: 948 77 01 32

Faxa: 948 77 01 32

− Santas Martas (Leon)

Tel.: 987 31 07 09

Faxa: 987 31 00 28

− Andujar (Jaen)

Tel.: 953 50 09 39

Faxa: 953 51 10 28

2. mota: Zura babesteko produktuak (CCA gatz hidrosolugarriak, C motakoak; kreosota eta

disolbatzaile organikokoak).

− Sakonean trataturiko zura: trenbideko trabesak (pinua, pagoa, haritza, akoga...),

elektrizitate- eta telefono-zutoinak (eskuilatuak eta zilindrikoak), haurren jolasetara-

koak, lorategiak eta paisaia apaintzekoak, etab.

− Nekazaritzako eta abeltzaintzako sektoreetarako trataturiko zurezko eraikuntzak (ukui-

luak, txabolak, siloak, hangarrak) eta baita kiroletarakoak (heztegiak, boxak, golf-

zelaiak, paddlea, tenisa, etab.)


LANBIDE EKIMENA

318

IMPREGNACION DE MADERAS, S.A. IMSA Bergako errepidea, z.g.

08680 Gironella. Bartzelona

Tel.: 93 825 03 04

Faxa: 93 822 81 75

Zur zerratuen eta biribilkatuen autogakoko hutsa-presioa inpregnazioa

INGENIERIA Y TECNICAS DE LA MADERA Alcala, 139, 2 - l

28009. Madril

Tel.: 91 576 40 21

Zuren patologiak. Zura babesteko eta kontserbatzeko proiektuak. Tentsio onargarrien kalkulua. Suare-

kiko erresistentziari buruzko azterlanak. Zurezko eraikinak babesteko eta kontserbatzeko eskuliburuak.

Zurezko obren kalitate-kontrola.

MABET, S.A. Escipion, 22

08023 Bartzelona

Tel.: 93 424 00 99

Faxa: 93 783 03 42

Zura babesteko produktuen eta apaingarrien fabrikazioa

1. mota: Ur-produktuak. Lasure gardenak. Izpi ultramoreen kontrako eguzki–lasure kolore-

gabea. Hondo edo inprimazio koloregabea

2. mota: Produktu organikoak. Compact Lasur tixotropikoa, kolore gardenak eta koloregabeak

OPROCON, S.A. Virgen del Coro, 11

28027. Madril

Tel.: 91 404 58 22

Faxa: 91 404 57 16

Zura babesteko produktuen aplikazioa

1. mota: Aholkularitza

2. mota: Prebentzioko tratamenduak

3. mota: Zura sendatzeko tratamenduak


LANBIDE EKIMENA 319

PROMAX. PROTECCION DE MADERAS, S.A. José Abascal, 2

28003. Madril

Tel.: 91 448 00 63

Faxa: 91 593 86 12

Zura babesteko produktuen aplikazioa:

1. mota: Egiturako zureko intsektuen eta onddoen kontrako sendatzeko eta prebenitzeko

tratamenduak

2. mota: Zura zaharberritze espezializatua BETA sistemaren bidez

3. mota: Egiturako zuraren patologia- eta erresistentzia-egoerari buruzko azterlanak

PROTECCION DE LA NATURALEZA, S.A. Teniente Coronel Noreña, 47

28045. Madril

Tel.: 91 589 84 90

Faxa: 91 589 81 97

Zura sendatzeko tratamenduen aplikazioa:

1. mota: Obran jartzea (injekzio bidezko tratamendua)

2. mota: Termiten kontra (barrera toxikoak)

PYMSA, POSTES Y MADERAS, S.A. Bruc 36, 6. posta-kutxa

08240 Manresa. Bartzelona

Tel.: 93 872 08 00

Faxa: 93 872 05 16

Honako hauen fabrikazioa:

1. mota: Elektrizitate- eta telefono-zutoinak

2. mota: Autogakoko zuren inpregnazioa kreosota eta gatzak erabilita

3. mota: Eskora eta hesola tratatuak

QUIMICA DE MUNGUIA, S.A.-QUIMUNSA Zabalondo auzoa, 44

48100 Mungia. Bizkaia

Tel. 94 674 10 85

Faxa: 94 674 48 29

Zura babesteko produktuen fabrikazioa eta zuraren autogakoko tratamendua

1. mota: Intsektizida/Fungizida (Corpol, pipiaren kontrakoa)

2. mota: Autogakoko tratamendua, intsektizida/fungizida/egonkortzailea


LANBIDE EKIMENA

320

REARASA. Restauraciones, Artesonados y Retablos Rua de los Francos, 2

49001 Zamora

Tel. 980 53 38 52

Faxa: 980 53 45 31

Zuraren tratamenduaren aplikazioa:

1. mota: Xilofagoen eta onddoen kontrako tratamenduak, injekzioa eta ihinztadura erabiliz

2. mota: Zurezko egiturak sendotzea zur kolatuaren protesiaren bidez

3. mota: Erretaulak eta zur polikromatuak zaharberritzea

4. mota: Antzinako armadurak berregitea

5. mota: Zuraren patologiaren eta tratamenduaren inguruko aholkularitza

E. DE TRATAMIENTOS TECMA, S.A. Bileta auzoa, z.g. 4. posta-kutxa

48100 Mungia. Bizkaia

Tel.: 94 615 59 66

Faxa: 94 615 64 54

Zura sendatzeko eta prebentzio-lana egiteko tratamendua (egitura eta zurajea...), fumigazio bereziak

(erretaulak, artxiboak...), diagnosia (identifikazioa, analisia...) eta I+G

3 ABC LASURES Lleida, 55 A, Behea

08004 Bartzelona

Tel. eta faxa: 93 424 00 99

Zura babesteko eta apaintzeko produktuen fabrikazioa:

1. mota: Ur-produktuak. Kolore gardeneko lasurea (Mabetex eta Cedria). Izpi ultramoreen

kontrako lasurea, koloregabea (Sol lasur). Barruko geletarako, parketetarako eta eskailere-

tarako berniz koloregabeak (Cedria). Hondo eta inprimazio koloregabea; zigilatze zuri kolo-

regabea (Cedria)

2. mota: Disolbatzaile organikoko produktuak: Lasure tixotropikoa, kolore gardenekoak eta

koloregabeak (Compact-Lasur). Pipiaren kontrako sendatze-tratamendua (pipia hiltzekoa)

3.mota: Aholkularitza teknikoko zerbitzua.

Estaldurak, akaberak eta zuraren tratamendua


LANBIDE EKIMENA 321

XYLAZEL 91. posta-kutxa

36480 Porriño. Pontevedra

Tel.: 986 34 60 02 / 62 50

Faxa: 986 34 64 17

Zura babesteko produktuen fabrikazioa

1. mota: Zuraren sendatze eta prebentzioko tratamenduei buruzko bisitaldiak, txosten teknikoak

eta aholkularitza (Xykadecirm Xylamon, Xylatop eta Consolan). Eraikuntzako zura babesteko

Normalizazio Batzordeko kideak. Preskripzio-egileei eta industrialariei zura babesteko ikas-

taroak eta hitzaldiak ematea

2 .mota: Zura babesteko inprimazioa, tinduak eta estaldurak

3. mota: Materialak babesteko akabera apaingarriak eta zura zaharberritzeko tratamenduak

LANBIDE EKIMENA

322

ZZUURREEZZKKOO

EESSTTAALLDDUURRAAKK


Zurezko estaldurak akaberako eraikuntza-elementuak dira, eta gainazal horizontaletan (lurretan eta

sabaietan) eta bertikaletan (barruko paretetan eta fatxadetan) erabil daitezke. Beren berezitasunak eta

funtzioak direla-eta, 9. atalean azaltzen diren lurrak ez dira atal honetan jorratuko.

Zurezko estaldurak paretetan edo sabaietan finkatzen diren hainbat zurezko taularekin edo oholekin

osatzen dira; horretarako, arrastelak erabiltzen dira, aldez aurretik fabrikari edo paretari edo sabaiari

eusten dion euskarrian finkatzen direnak.


LANBIDE EKIMENA 323

22 TTIIPPOOLLOOGGIIAAKK

Honako hauek bereizten dira tokiaren arabera:

2.1 Barneko estaldurak

Pareten edo frisoen estaldurak

Zokaloen estaldura: estaldura hauen altuera 0,8 eta 1,50 metro bitartekoa da. Armazoi bat

dute, eta horren gainean ohol mihiztatuak edo taula estaliak jartzen dira (17.1. irudia)

Altuerako estaldurak: erabat estaltzen dute pareta, edo paretaren altueraren bi herenak

gutxienez. Era berean, aurreko kasuaren moduan, ohol mihiztatuekin edo taula estaliek osa

daitezke (17.2. irudia).

Sabaien estaldurak

Kasetoidurak: sabai erreala edo itxurazkoa da, oholez, habexkez, moldurez edo taulez apain-

dua. Sabai erreala deritze apaingarriak habexkan bertan egiten direnean, eta itxurazkoak

apaingarriak sabai errealaren azpitik jartzen direnean, sabai aizuna osatuta.

2.2 Kanpoko estaldurak

Pareta osoa edo paretaren altueraren bi herenak estaltzen dituzten altuerako estaldurak izan ohi dira.

Era berean, aurreko kasuaren moduan, ohol mihiztatuekin edo taula estaliekin osa daitezke (17.2. irudia).

17.1. irudia. Zokaloaren estaldura.

17.2. irudia. Altuerako estaldura.


LANBIDE EKIMENA

324


Hauexek dira gainazal bertikaleko estalduretako material motak:

Arrastelak

Zurezko taulak

Ohol estaliak

3.1 Arrastelak

Zurezko arrastelak erabiltzen badira, 50 x 25 mm-ko zeharkako sekzioa izan beharko dute, eta alderik

handienak hormatalari atxikita jarri beharko dira.

3.2 Zurezko oholak

Hostozabalen eta koniferoen zura erabil daiteke. Informazio gehiago nahi bada, ikus 1. atala.

3.3 Taula estaliak

A) Hauexek erabil daitezke euskarri gisa:


Kanpoan jartzeko ohol kontratxapatuak

Partikula-oholak


Informazio gehiago nahi bada, ikus 2. atala.

B) Erabilitako estaldura moten arabera sailkatzen dira:

Zurezko xaflekin estalitako oholak

Gainazal apaingarria duen material termoegonkorreko xafla estratifikatuarekin estalitako oholak

Polibilino-polikloruroko xaflarekin estalitako oholak

Melaminaz bustitako paperarekin estalitako oholak

Informazio gehiago nahi bada, ikus bedi 2. atala.


LANBIDE EKIMENA 325

44 BBAALLDDIINNTTZZAA--OORRRRIIAA


Zurezko ohola

Estaldurak

Zur-espeziea: hostozabalen zurak erabil daitezke, Chalais-Mendon eskalaren arabera 2,5 eta

10 bitarteko gogortasun tangentziala dutenak, baita 400 kg/m3 baino pisu espezifikoa handia-

goa duten koniferoak ere.

Zuraren kalitatea: zurak ez du bizarrik, pitzadurarik eta gune urdinxkarik izan behar. Ez du

intsektu eta onddo xilofagoen arrastorik izan behar. Ez da onartuko adabegi okerrik edo solterik.

Bistako aldea molduratu egin daiteke; molduratuz gero, janguneen sakontasunak ez du oholaren

lodieraren herena baino handiagoa izan behar.

Gainera, barruko estalduretarako:

Zuraren hezetasunak ez du % 8tik gorakoa izan behar barruko aldeetan eta % 12tik gorakoa

itsasbazterreko aldeetan.

Oholaren lodierak 10 mm-koa izan behar du gehienez ere

Eta kanpoko estalduren kasuan:

Zuraren hezetasun-mailak gehienez % 18koa izan behar du.

Zura tratatu egin behar da (babes ertaina edo sakona, zuraren egoeraren arabera; ikus zura-

ren babesari buruzko 16. atala)

Oholen lodierak 20 mm-tik gorakoa izan behar du.

Estaldura osatzen duten piezen kokapenak ura ahalik eta modurik errazenean lerratzeko modua

eman behar du

Ohol estaliak

Ohol kontratxapatuak, partikula-oholak edo zuntz-oholak erabil daitezke kanpoko estalduretarako,

eurak bakarrik edo estalita.

Kanporako estalduretarako, berriz, kanpoko girorako ohol kontratxapatuak baizik ezin dira erabili.


LANBIDE EKIMENA

326

4.2 Instalazioaren baldintzak

Arrastelak

Zurezko arrastelen ertzak 30 mm-ko puntapaxekin josi beharko dira, eta haien artean 20 cm-ko tartea

utzi behar da gehienez. Puntapaxak 15 mm sartu behar dira zurean (listoiaren ertzaren 3/5).

Arrastelak horizontalean edo bertikalean jarri behar dira ardatz paraleloen arabera eta hormatalaren

perimetro osoan; 500 mm-ko tartea izan behar da haien artean.

Eraikineko egiturako junturak ebakitzen dituzten arrastelek juntura horiek eten behar dituzte. Estal-

dura barrutik aireztatzeko, 2 metroko distantzian arrastel horizontalak jarri behar dira, eta 10 mm-ko tartea

izango da haien artean. Arrastel horizontal bakoitzak ebaki bat izan behar du gutxienez. Izkina edo

zokoa egiten duten arrastel bertikal guztiak elkarrekin josi behar dira

17.3. irudia. Zurezko oholekin eta taulekin eginiko kanpoko estaldura.


LANBIDE EKIMENA 327

Zurezko oholekin eginiko barneko estaldura

Zurezko oholak topean jarri behar dira, eta gutxienez bi listoiren euskarria izan behar dute (17.3. irudia).

Oholak arrasteletan josi behar dira iltzeak erabilita; iltzeak 45º-an josi behar dira mihiztaduraren mihian.

Oholen loturak ez badira egiten zurezko arrastelaren gainean, loturek ez dute bat egingo alboko

oholen loturetan.

Estalduraren eta sabaiaren eta lurraren edo zokaloaren artean 5 mm-ko tartea utzi behar da.

Zurezko oholekin eginiko kanpoko estaldura

Halako moldez jarriko da estaldura non barruko aldearen eta itxieraren artean hezetasun iraunkorra

agertzea galaraziko duen aireztapena izan behar baita etengabe.

Estaldurako piezen kokapenaren arabera, honako hauek bereizten dira:

Ohol horizontalak

Ohol bertikalak

Ohol diagonalak

Ohol horizontalak

Oholak horizontalean jartzen dira itxieran finkatutako zenbait arrastel bertikalekin josita; oholen artean

gehienez 60 mm-ko distantzia izan behar da.

Oholak beheko ertzaren inguruetan josi behar dira, eta hala, beheko oholaren goiko ertza zanpatzen

da. Iltze edo torloju galbanizatuak erabili behar dira, diametro txikikoak, zura pitzatu edo zartatu ez dadin;

luzeran, berriz, 70 eta 80 mm bitartekoak izan behar dute

Oholtzak

Ohol bakoitzak azpian duenaren goiko ertza estaltzen du (17.4. irudia). Gainjartze horizontalak gutxienez

30 mm-koa izan behar du. Ura oso ondo lerratzen da era horretako estalduretan, eta askoz hobea da

oholaren beheko ertzak tantakin itxura duenean amaieran. Aire-infiltrazioak, ordea, oso handiak dira, eta

ezinbestekoa da airearen kontrako barrera bat jartzea aireztapen-kameraren atzetik.

Estaldura mota honetan gehien erabiltzen diren neurriak 17.1. taulan bildu dira.


LANBIDE EKIMENA

328

OHOLEN NEURRI ERREALAK (mm)

ZABALERA ERABILGARRIA (mm)

22 x 95 65

22 x 120 90

22 x 145 115

17.1. taula: Oholtza- estalduretako neurririk arruntenak.

120 mm baino zabalera handiagoa duten oholek luzetarako arteka batzuk ohi dituzte atzeko aldean,

hezetasun-aldaketak zurean eragiten dituen mugimenduak gutxitzeko (17.5. irudia).

Ohol gainjarria

Era askotako profilak daude, ohol lautik hasita profil kurboetara. Edozein profil erabil daiteke uraren

lerradura bermatzen bada. Oholen zati estalia oholaren zabaleraren araberakoa izango da, gutxienez

7 mm-koa, baina oso toki euritsuetan 15 mm-koa izatea gomendatzen da.

Hona hemen neurririk arruntenak:

Oholen neurri errealak: 22 x 120 mm

Zabalera erabilgarria: 105 mm

17.4. irudia: Oholtza.


LANBIDE EKIMENA 329

Ohol mihiztatua

Ohol bakoitzaren beheko aldeak artekatua izan behar du, eta mihia goiko ertzean izan behar da

(17.7. irudia). Mihiztadurak gutxienez 10 mm-ko zabalera izatea gomendatzen da, baina handiagoa izan

daiteke oholaren zabaleraren arabera.

Estaldura mota honetan erabiltzen diren neurririk arruntenak 17.2. taulan bildu dira.

17.5. irudia. Oholen mihiztadura hezetasun-aldaketek eragindako mugimenduak gutxitzeko.

17.6. irudia. Ohol gainjarria.


LANBIDE EKIMENA

330

OHOLEN NEURRI ERREALAK (mm)

ZABALERA ERABILGARRIA (mm)

22 x 95 85

22 x 120 110

17.2. taula. Ohol mihiztatuko estalduretarako neurririk arruntenak.

Ohol bertikalak

Estaldura osatzen duten oholak bertikalean jarri behar dira, eta zabalera berdinekoak edo ezberdine-

koak izan daitezke. Alde bietan 15 mm gainjartzea gomendatzen da. Oholak altueran banatutako (400

eta 600 mm) arrastel horizontalen gainean josi behar dira. Itxieraren eta estalduren arteko aireztapena

errazteko, arrastelak artekatu egin daitezke aurrealdean, luzera txandaka etenda, edo bestela estaldura

arrastel bikoitzaren gainean jartzen da.

Oholak lotzeko moduaren arabera, estaldura bertikalen artean bi talde bereizten dira:

Gainjarritako juntura-estalkiekin banatutako oholak

Ohol gainjarriak edo mihiztatuak


17.8. irudia. Elkarren gainean jarritako juntura-estalkiekin banatutako oholak.

Elkarren gainean jarritako juntura-estalkiekin banatutako oholak

Bi eratakoak izan daitezke: estaldura zabaleko oholak edo estaldura estuko oholak (17.8. irudia).


LANBIDE EKIMENA 331

Ohol gainjarriak

Gutxienez 10 mm-ko zabalera izan behar dute, eta gainjarritako edo mihiztaturiko oholen kokapenak

ura etengabe lerratzeko modukoa izan behar du (17.9. irudia).

Diagonaleko estaldurak

Era honetako estalduretarako baliagarria da estaldura horizontalei eta bertikalei buruz esandako guztia.

Ez da gomendatzen ez ohol gainjarririk ez oholtzarik, eta arreta berezia jarri behar da pareten okerduran

eta ateen eta leihoen arteko elkargunean.

17.9. irudia. Ohol gainjarriak.


LANBIDE EKIMENA

332

55 AARRAAUUDDIIAA

NTE Estaldurak, MOPU, 1987


Carpintería de la edificación. Egilea: Jaime Ortiz Gutiérrez. Ed.: Fundación Escuela de la Edificación,

Madril, 1994. 337 or.

“Liburu honetako atal batean barnerako eta kanporako erabiltzen diren zurezko estaldura nagusiak

azaltzen dira”.

Carpintería de madera – Carpitería de recubrimientos. Comunicación nº 2 II Jornadas Nacionales de la Madera en Construcción. Egilea: Javier Martín Fernández. Ed.: INIA-ANCOP, Madril, 79 or.

“Zurezko lurrez gain, estalduren eta sabaien zenbait adibide eta diseinu azaltzen dira”.


LANBIDE EKIMENA 333



179 posta-kutxa


Tel.: 93 389 42 00

Faxa: 93 389 44 42

Zurezko estalduren fabrikazioa eta hornikuntza:


42005 Soria

Tel.: 975 22 60 61

Faxa: 975 22 86 26


BLASCO, CONSTRUCCIONES EN MADERA, S.L. Arturo Lledó, 36-38

03008 Alacant

Tel.: 96 528 75 22

Faxa: 96 528 31 71


1. mota: Paretak eta sabaiak

2. mota: Moldurak

3. mota: Tabikeak

BMC MADERAS, S.A. Aluminio, 230 park.

47012 Valladolid

Tel.: 983 29 18 18/29 29 29

Faxa: 983 29 81 00


1. mota: Eskailerak

2. mota: Atetzarrak eta hesiak

3. mota: Frisoak


LANBIDE EKIMENA

334

BRICO BLOCK, S.A. Tenblequeko errepidea, z.g.


Tel.: 925 10 09 00

Faxa: 925 10 00 88

Zurezko estalduren fabrikazioa eta hornikuntza (bernizatuak eta lakatuak):

1. mota: Markoak eta moldurak

2. mota: Zokaloak

CARPEMA, S.A.

Alacanteko 332. errepidea, 221. km.


Tel.: 96 281 51 50

Faxa: 96 281 50 71

Zurezko estalduren fabrikazioa:

1. mota: Markoak eta aurremarkoak

2. mota: Zur trinkoko –moldura apaingarriak

3. mota: Zokaloak

4. mota: Listoiak

5. mota: Forruak

6. mota: Brikolajea

GRUPO DAYFOR-POSTDIMAN, S.L. 23. posta-kutxa

13250 Daimiel. Ciudad Real

Tel.: 926 85 01 26

Faxa: 926 85 08 75

Zurezko estalduren fabrikazioa (melamina, puriplasa eta formika):

1. mota: Estaldura apaingarriak (panelak, izkinak eta akaberak)

2. mota: Manparak

3. mota: Orriak eta juntura-estalkiak

4. mota: Armairu multzoak eta aurrealdeak


LANBIDE EKIMENA 335

INDUSTRIAS PARSAN, S.L. Huescako errepidea, 12. km.

50830 Villanueva de Gallego. Zaragoza

Tel.: 976 18 61 75

Faxa: 976 18 53 12

Moldura trinkoen fabrikazioa



Tel.: 93 846 32 27

Faxa: 93 846 35 51


MADERAS DEL NOROESTE, S.A. San Pedro errepidea, 280-300


Tel.: 981 31 61 00

Faxa: 981 32 81 54

Zurezko estalduren hornikuntza:

1. mota: Frisoak

2. mota: Moldurak

3. mota: Eskailerak

MADERAS SORIANO, S.A. Bayas industrialdea, C-P 32 kalea


Tel.: 947 31 09 03

Faxa: 947 33 06 42


1. mota: Hainbat zurekin eginiko frisoak eta moldurak: iparraldeko pinua, Galiziako pinua,

sapellya, Oregoiko pinua, lerki-pinua, haritza, jatoba eta zedroa

2. mota: Inportazioko eta nazioko diseinuko taula apaingarriak


LANBIDE EKIMENA

336

MARCOS MARTINEZ MINGUELA, S.A. San Miguel etorbidea, 80


Tel.: 983 61 18 63/61 12 00

Faxa: 983 62 01 49


1. mota: Moldurak, zokaloak edo ageriko gainmarkoak edo markoak, D.M. eta zur trinkoa-

rekin xaflatuak

2. mota: Jasotzeko markoak eta zuzeneko markoak

MOLDURAS DEL NOROESTE, S.L. La Barcala, 10

15660 Cambre. A Coruña

Tel.: 981 66 13 58

Faxa: 981 66 23 52


1. mota: frisoak (Frisonoble eta Frisolar)

MOLDURAS DICARMO, S.L. Las Persianas, 8

03630 Sax. Alacant

Tel.: 96 547 56 34/547 50 17

Faxa: 96 547 56 12


1. mota: MDF juntura-estaldurak

2. mota: MDF orriak

3. mota: MDF estaldura apaingarriak

MOSTOLES INDUSTRIAL, S.A. Granada, z.g.

28935 Móstoles. Madril

Tel.: 91 613 02 00

Faxa: 91 614 51 08


1. mota: Paretetako estaldura

2. mota: Tabikeak

3. mota: Tabike armairuak

4. mota: Sabaiak


LANBIDE EKIMENA 337


28019 Madril

Tel.: 91 569 66 60/56 39

Faxa: 91 569 66 60


1. mota: Frisoak

2. mota: Moldurak

SIERRA DE NEILA, S.A. Neilako errepidea, z.g.

09670 Quintanar de la Sierra. Burgos

Tel.: 947 39 50 00

Faxa: 947 39 50 00


1. mota: Panel bernizatua

2. mota: Paretak

LANBIDE EKIMENA

338

PPRROODDUUKKTTUU BBEERREEZZIIAAKK

11 ZZUURR MMIIKKRROOLLAAMMIINNAATTUUAA

1.1 Definizioa

Zurezko xaflak kolatuz lortzen den produktua da. Xafla guztiak kolatzen dira, elkarren paraleloan eta

zuntzaren noranzkoan.

Ingelesez LVL deritzo (Laminated Veneer Lumber). Oraingoz, Iparramerikan eta Finlandian baino ez

da fabrikatzen.

1.2 Aplikazioak

Egituretan aplikatzen dira gehienbat:

Habexken eta karga-habeen fabrikazioa

T bikoitzeko ebakidura duten habe-buru aurrefabrikatuak

Enkofratuak

Arima albeolatua duten metalezko habeen edo pisu txikiko metalezko habeen ordez erabil daiteke

produktu hau.


LANBIDE EKIMENA 339

1.3 Erabilitako materialak

Honako material hauek erabiltzen dira:

Zurezko xaflak

Itsasgarriak

Zurezko xaflak

Erabilitako xaflen lodiera 2,5 mm eta 4,8 mm bitartekoa da. Honako espezie hauek erabili ohi dira:

Oregoiko pinua, laritza eta Hegoaldeko pinu horia

Itsasgarriak

Fenol-formaldehido itsasgarriak erabiltzen dira.

1.4 Neurriak

Hainbat lodiera eta zabaleratako piezetan fabrikatu ondoren, ebaki egin daitezke behar diren neurrien

arabera, bereziki habexka aurrefabrikatuak egiteko (T bikoitzeko habexkak)

Honela saltzen dira:

24,4 m-ko edo hortik gorako luzerakoak; ohikoenak 14,6; 18,3 eta 20,1 m-koak dira.

19 eta 64 mm bitarteko lodierak. Aparteko zenbait kasutan 89 mm-koak ere izan dira. Gehien

erabiltzen den lodiera 45 mm-koa da.

610 edo 1.220 mm zabal diren piezetan fabrikatu ohi da; horri esker, horiekin egingo diren habearen

ertza mugagabea da ia erabat (18.1. irudia).

18.1. irudia. Zur mikrolaminatuaren neurriak.


LANBIDE EKIMENA

340

1.5 Propietateak

Hauxe da zur mikrolaminatuaren eta ohol kontratxapatuaren arteko ezberdintasun nagusia: zur mikro-

laminatuen kasuan, xafletako zuntzaren noranzkoan elkarren paraleloan jartzen dira xaflak, eta piezaren

luzetarako noranzkoari jarraitzen diote. Ohol kontratxapatuan, berriz, elkarren ondoko xafletako zuntzek

90º-ko angelua egiten dute. Ohol kontratxapatuak nahiko erresistentzia ona du, bai zuntzaren paraleloan,

bai perpendikularrean. Hala eta guztiz ere, kargak habeari eragiten dionean, ohol kontratxapatuak ez du

zur mikrolaminatuaren erresistentzia berdina, zeren eta habearekiko zuntz paraleloen noranzkoa duten

xaflek baizik ez baitute jarduten.

Ijeztatze paraleloari esker, uniformetasun handia lortzen da, eta aldi berean, propietateak aurreikus-

teko aukera handia dago.

Hona hemen tentsio onargarrien erresistentzia mekanikoari buruzko datuak:

Flexioarekiko erresistentzia 196 Kp/cm2

Zuntzaren konpresio paraleloarekiko erresistentzia 189 “

Zuntzaren konpresio perpendikularrarekiko erresistentzia 35 “

Zuntzaren trakzio paraleloarekiko erresistentzia 129 “

Ebakitzailearekiko erresistentzia 20 “

Elastikotasun-modulua 140.000 “

Oso homogeneoak dira eta neurriak ez dira asko aldatzen, zuraren akats naturalak oso sakabanatuta

baitaude edo kendu egin baitira.

Lantokian bertan ebaki daiteke nahi diren neurrien arabera. Loturari edo konexioari buruzko xeheta-

sunak zur trinko zerratuarenaren oso antzekoak dira. Hala eta guztiz ere, ebaketa bereziak, ahokadurak

edo zuloak fabrikatzailearen gomendioei jarraituz egin beharko lirateke.

Produktuaren itxurak ia ez du garrantzirik. Akabera onak produktuaren kostu gehigarria eragiten du.

Zuretik eratorritako produktua denez gero, suarekiko erresistentzia zur trinko zerratuaren edo xaflaturiko

zur kolatuaren erresistentziarekin pareka daiteke. Produktua fabrikatzeko fenol formaldehidozko kola

erabiltzen da, eta inertea denez, eta ez dute sua handitzen edo hedatzen. Beroak ez du eraginik zurezko

xaflen loturan.


LANBIDE EKIMENA 341

1.6 Kalitate-markak

Zur mikrolaminatua fabrikatzeko, kalitatea ziurtatzeko sistema ezarri beharra dago.

Zur mikrolaminatuaren propietateak fabrikazio-prozesuan erabiltzen diren lehengaien kalitatearen

araberakoak dira, baita ekoizpen-prozesuko faseko kontrolaren araberakoak ere.

Canadian Construction Materials Centre erakundeak (CCM) Kanadan merkaturatzen diren LVLren

entseguko emaitzak argitaratzen ditu. Halaber, AEBetako fabrikatzaile gehienek Council of American

Building Officials (CABO) erakundearen ebaluazio-txostena dute.

1.7 Araudia

Gaur egun, ASTM (American Standard Material Test) produktuaren gaineko araua egiten ari da.

Europar Batasunaren araudian eremuan ez dago produktuaren gaineko araurik. Halakoetan, produk-

tua dokumentatu ahal izateko, Egokitasun Teknikoko Dokumentuetara jotzen da.

1.8 Bibliografia

Wood reference handbook. Egilea eta Ed.: Canadian Wood Council/Conseil Canadien du Bois,

Otawa – Kanada, 1991, 165 – 171 or.

“Zuraren erabileraren teknikari buruzko dibulgazio-argitalpena da, eta zur mikrolaminatuaren gaineko

atal bat du, fabrikazio-prozesuaren eta ezaugarrien azalpenak ematen dituena”.

1.9 Hornitzaileak

EUROAMERICAN BUILDING SYSTEMS, S.A.-E.A.B.S., S.A. Sauce, 28


Tel: 91 607 01 70

Faxa: 91 607 01 70

Zur mikrolaminatuaren hornikuntza


LANBIDE EKIMENA

342

22 HHAABBEEXXKKAA AAUURRRREEFFAABBRRIIKKAATTUUAAKK

2.1 Definizioa

Habexka aurrefabrikatuak egiturako produktuak dira, eta oinarrizko bi material erabiltzen dituzte: zura

eta ohola (edo zura eta metala), eta normalean T bikoitzeko ebakidurako habexkak osatzen dira.

Buruak zur zerratuzkoak, zur xaflatuzkoak edo zur mikrolaminatuzkoak dira. Arima, berriz, oholez-

koa, kontratxapatuzkoa eta txirbil orientatuzkoa izaten da, eta batzuetan zuntz-ohol gogorrezkoak

eta metalezkoak.

Habexka aurrefabrikatuek aukera ugari ematen dute neurrien aldetik; ebakidura T bikoitzekoa edo

kaxakoa izan daiteke; arima oholezkoa edo metalezkoa izan daiteke, eta burua hainbat material trinkozkoa.

Hala eta guztiz ere, atal honetan zur mikrolaminatuzko burudun T bikoitzeko ebakidurakoez eta ohol

kontratxapatuzko arimakoez arituko gara gehienbat; izan ere, Iparramerikan gaur egun forjatuzko habex-

katan zerratutako zuraren tokia hartzen ari da.

2.2 Aplikazioak

Bizitokitarako eraikuntzetan edo industria-eraikuntzetan bigarren mailako egitura osatzeko erabiltzen

dira produktu aurrefabrikatu hauek:

Forjatuzko habexkak

Merkataritzako edo industriako eraikinetako teilatuetako uhalak

2.3 Habexka aurrefabrikatu motak

Bi eratakoak izan daitezke habexka aurrefabrikatuak:

Zura - ohola

Arima ohol kontratxapatu batekin edo birekin edo txirbil orientatuekin osatzen da, eta burua zur zerra-

tuzkoa, laminatuzkoa edo mikrolaminatuzkoa da.

Ebakidurak kaxan edo T bikoitzean egin daitezke (18.2. irudia).


LANBIDE EKIMENA 343

Zura - metala

Kasu honetan metalezko sareta edo xafla tolestu batekin dago osatuta arima, eta mekanikoki lotzen

da zurezko buruekin (18.3. irudia).

Lehenago esan dugunez, gaur egun zur mikrolaminatuzko burua duten T bikoitzeko habexkak dira

nagusi.

18.2. irudia. Zur-oholarekin aurrefabrikaturiko habexken ebakidura motak.

18.3. Zur-metalarekin aurrefabrikaturiko habexkak.

2.4 Propietateak

Habeak egonkorrak dira neurrien aldetik, arinak, eta egonkorrak. Flexioarekiko erresistentzia uniformea

dutenez eta arinak direnez, egokiak dira argi handietan jartzeko eta etxebizitza edo saltokietarako zin-

briak eraikitzeko.

Erresistentzia/pisu erlazio ona dute. Kasurako, 241 mm-ko ertzeko eta 8 m luze den habe aurrefa-

brikatu batek 23 eta 32 kg bitarteko pisua izan dezake. Horrenbestez, eskuz jar daitezke, eta, horren

ondorioz, kostu txikiagoa dute eta denbora aurrezten da obran jartzeko.


LANBIDE EKIMENA

344

Oro har, habeak egitean, zirkulu-formako zuloak egiten zaizkie ariman, instalazio elektrikoa eta sani-

tarioa igarotzeko. Nahi izanez gero, zulo horiek estali egin daitezke.

Habexken buruetan erraz instalatzen dira habearteak.

2.5 Materialak

Honako material hauek izaten dira T bikoitzeko habexketan:

Zur zerratua

Zur mikrolaminatua


Txirbil orientatuen oholak

Fenol-formaldehidozko itsasgarriak

Buruetan (edo hegaletan) zur mikrolaminatuzko piezak erabili ohi dira, eta batzuetan zur zerratua edo

xaflatua. Pieza horiek horzdun loturen bidez elkartzen dira, nahi den luzera emateko.

Ariman ohol kontratxapatuak edo txirbil bideratuzko oholak erabiltzen dira. Arimako oholak kolatuta

elkartzen dira topeko loturak, alakatuak edo mihiztatuak erabiliz.

Gero eta gehiago erabiltzen da txirbil orientatuzko oholak.

Era horretako habexkak neurri askotan fabrikatzen dira. Habexka luzeetan, horzdun lotura erabiltzen

da buruetan. Arimetan, berriz, topeko loturak, horzdunak, mihiztatuak edo alakatuak.

2.6 Neurriak

Ertza 241 eta 508 mm bitartekoa izan daiteke, baina batzuetan 762 mm-koa ere izan daiteke. Ertz

ohikoenak 300 mm-koak dira.

Hegalaren lodiera 45 eta 89 mm bitartekoa izan ohi da. Etxebizitzetako forjatu-habexketan, 45 mm-

koak dira ohikoenak.

Arimaren lodiera 9,5 eta 12,7 mm bitartekoa izaten da.

3 eta 9 kp/m-ko pisua izaten dute. (18.4. irudia)


LANBIDE EKIMENA 345

18.4. irudia. T bikoitzeko habexka baten ebakidura tipikoa.

2.7 Obran jartzea

Zura lantzeko erabiltzen diren tresna berak erabiliz ebaki daitezke era honetako habexkak. Hala eta

guztiz ere, habexken hegalak ez dira ebaki edo zulatu behar; ebakiren bat egiten bada, fabrikatzailearen

gomendioak jarraitu beharko dira.

Habexka aurrefabrikatuetako ariman zuloak egin daitezke kableak eta hodiak sartzeko bertatik.

Fabrikatzaile bakoitzak argi eta garbi ezartzen ditu bere katalogoan haien itxura, neurriak eta kokapena.

Orokortzerik ez dagoenez, fabrikatzaileak zehaztutakoa eta gomendutakoa jarraitu behar da beti. Hori

guztia zehatuta ez badago, eta zuloak egin nahi badira, fabrikatzailearen oniritzia beharko litzateke.

Gainera, euskarrietako eta uneko kargen eragina izan dezaketen puntuetan egin daitezkeen errefor-

tzuak zehaztu behar dituzte fabrikatzaileek. Errefortzu horien helburua gilbordurarik ez gertatzea da.

Goiko aldeari eragiten dioten kargak euskarrietara bertikalean lekualdatzeko, baliteke pieza berriak

behar izatea. Pieza horiek zur zerratuzkoak, ohol kontratxapatuzkoak, txirbil orientatuzkoak eta neurri

txikiagoko habexka aurrefabrikatuzkoak izan daitezke.

Bilbadura guztiak fabrikatzailearen gomendioen arabera egin beharko lirateke.

Habexkak jartzean, behar bezala eskoratu beharko lirateke. Habexketatik pisua eseki beharra badago,

kontuz ibili behar da barruko hegalari ez eragiteko.

Burdineria berezia erabil daiteke, xaflaturiko zur kolatuan erabiltzen denaren antzekoa; burdineria hori

fabrikatzaileen katalogoetan zehaztu ohi da.


LANBIDE EKIMENA

346

2.8 Kalitate-markak

Materialen kalitatearen eta fabrikazio-prozesuko kontrolen araberakoa izango dira habexka aurrefa-

brikatuen funtzionamendua eta jokamoldea. Kontuan izan behar da hainbat eta hainbat produktu eta

ekoizpen-prozesu erabil daitekeela. Hortaz, beharrezkoa da fabrika kalitatea bermatzeko sistema baten

jabe izatea.

Produktua merkaturatu baino lehen, entsegu zorrotzak egin behar dira erresistentziaren aldetik dituen

ezaugarriak ebaluatzeko eta finkatzeko.

Canadian Conference of Building Officials Centre erakundeak (CCMC) Kanadan merkaturaturiko

habexka aurrefabrikatuen entseguen gaineko emaitzak argitaratzen ditu.

International Conference of Building Officials (ICBO) erakundeak produktua ebaluatzeko Acceptance

Criteria for Prefabricated Wood I-Josit agiria argitaratu du.

2.9 Araudia

AEBetan sortu berria den ASTM D 5055 Standard Specification for Establishing and Monitoring Structural

Capacities of Prefabricated Wood I-Joist arauak erresistentziako balioak eta kalitate-kontroleko eskaki-

zunak ezartzeko prozedura operatiboak zehazten ditu.

Europar Batasunean ez da produktu honi buruzko araurik.

2.10 Bibliografia


Otawa – Kanada, 1991, 165 – 171 or.

“Zuraren erabileraren teknikari buruzko dibulgazio-argitalpena da, eta tiratan xaflaturiko zuraren

gaineko atal bat du, fabrikazio-prozesuaren eta ezaugarrien azalpenak ematen dituena”.


LANBIDE EKIMENA 347

2.11 Hornitzaileak

COBERLITE, .S.L. Valenti Almirall 2, 3. A.


Tel.: 93 725 35 41

Faxa: 93 725 35 41

Xaflazko arima eta altzairu pikortuko metalezko teilak dituzten habexka aurrefabrikatuen hornikuntza. EUROAMERICAN BUILDING SYSTEMS, S.A.-E.A.B.S., S.A. Sauce, 28


Tel: 91 607 01 70

Faxa: 91 607 01 70

Tiratan xaflaturiko zuraren hornikuntza


LANBIDE EKIMENA

348

33 TTIIRRAATTAANN XXAAFFLLAATTUURRIIKKOO ZZUURRAA

3.1 Definizioa

Egituretan erabiltzeko produktua da, luzetara jarritako, kolatutako eta prentsatutako zurezko xaflez

eginiko tirekin osatua. Zuretik lortzen den diskretizazioari esker, material berri “optimizatua” lor daiteke;

halakoetan homogeneotasuna baizik ez dago, ez baita adabegirik izaten. Merkatuan PSL deritzo (Parallel

Strand Lumber).

3.2 Aplikazioak

Hauexek dira aplikazio nagusiak:

Argi ertaineko habeak

Estalkiko armadurak

Zutabeak

Egiturazko elementu ertainak eta handiak, merkataritzako eraikuntzetan erabiltzen direnak

3.3 Erabilitako materialak

Honako material hauek erabiltzen dira fabrikazioan:

Zurezko xaflak

Itsasgarriak

3.4 Ezaugarriak

Erresistentzia mekaniko handia izatea da ezaugarri nagusia.

Gainera, zur mikrolaminatuaren antzeko ezaugarri mekanikoak ere baditu; hona hemen balio onargarriak:

Flexioarekiko erresistentzia: 200 kp/cm2

Elastikotasun-modulua: 140.000

Azken produktuaren hezetasuna % 11koa da; zura erabiliko den giroko oreka higroskopikoko heze-

tasunari dagokiona, gutxi gorabehera. Tiratan xaflaturiko zurak ia ez du aldaketarik neurriei, lermei, kopa-

durei, kurbaturei edo arrailei dagokienez.

Oso produktu egokia da habe eta zutabe gisa erabiltzeko.


LANBIDE EKIMENA 349

Estetikaren aldetik, oso material erakargarria da; hori dela-eta, oso egokia da itxura ona lortu nahi

denean. Ekoizpen-prozesuko azken fasean lixatu egiten da, azaleko akaberan kalitate handia izateko.

Kolaren lerro ilunak ditu, kolatutako zur xaflatuak bezalaxe, baina kasu honetan ugariagoak eta lodia-

goak dira.

Edozein eratako akabera mekanizatu, tindatu eta jaso egin daiteke, zur zerraturako erabiltzen diren

teknika berak erabiliz.

Ez du babesari buruzko arazorik.

Eskuaira handiko zur trinkoen moduan, edo zur xaflatuaren moduan, suarekiko erresistentea da,

eroankortasun termiko txikia baitu. Ikazte-abiadura txikia duenez, egonkortasun-denbora luzeak izatera

iristen da.

3.5 Neurriak

24 metrotik beherako luzerakoak fabrikatzen dira, gehienbat garraio arazoak direla-eta.

Zeharkako sekzioak 28 x 49 cm-koak izan daitezke, eta hauexek dira baliorik ohikoenak:

Zabalerak: 48, 89, 133 eta 177 mm

Ertzak: 241, 301 eta 355 mm

Behar den neurrien arabera ebaki daiteke lortzen den pieza. Halaber, neurri handiagokoak lor daitezke

bi pieza kolatuta,xaflaturiko zur kolatua fabrikatzeko erabiltzen diren antzeko teknikak erabiliz.

3.6 Kalitate-markak

Tiratan xaflaturiko zura Canadian Construction Materials Centre (CCMC) eta Council of American

Building Office (CABO) erakundeek ebaluatu eta onartutako produktua da.

Ekoizpen-prozesuen eta lehengaien kontrol zorrotza eskatzen du. Kalitate-kontrolari dagokionez,

azken produktuaren dentsitatea egiaztatzea da garrantzitsuena.

3.7 Araudia

Gaur egun ASTM (American Standard Material Test) produktuaren gaineko araua egiten ari da.

Europar Batasunaren araudiaren eremuan ez dago produktuaren gaineko araurik. Halakoetan, pro-

duktua dokumentatu ahal izateko, Egokitasun Teknikoko Dokumentuetara jotzen da.


LANBIDE EKIMENA

350

3.8 Bibliografia


Otawa – Kanada, 1991, 165 – 171 or.

“Zuraren erabileraren teknikari buruzko dibulgazio-argitalpena da, eta tiratan xaflaturiko zuraren

gaineko atal bat du, fabrikazio-prozesuaren eta ezaugarrien azalpenak ematen dituena”.

3.9 Hornitzaileak

EUROAMERICAN BUILDING SYSTEMS, S.A.-E.A.B.S., S.A. Sauce, 28


Tel: 91 607 01 70

Faxa: 91 607 01 70

Tiratan xaflaturiko zuraren hornikuntza


LANBIDE EKIMENA 351

44 SSAANNDDWWIICCHH PPAANNEELLAAKK

4.1 Definizioa

Sandwich panelak produktu aurrefabrikatuak dira, material isolatzailezko arimak (apar sintetikoak izan

ohi dira) eta bi paramentuk osatutakoak; gehienbat zuretik eratorritako oholezkoak izaten dira paramentuak.

Definizio sinplifikatu hori aldatu egin daiteke, diseinuaren konplexutasun handiagotik hasita (zenbai-

tetan lurrun-barrera eta arrastela izaten dituzte) bertsio murritzagoetaraino, alde bakarreko taulak esate

baterako.

4.2 Egokitzapenak

Eraikuntzako itxieretan erabiltzen dira gehienbat produktu hauek, eta oro har bi eginkizun dituzte:

egiturakoa, estalkiaren euskarri gisa edo karga-pareta gisa, eta isolamendu termikoa, material isolatzai-

learekin eginiko arimari esker.

Hauexek dira erabilerarik arruntenak:

Estalkiaren euskarria; estalkiko egituraren uhalen edo pareen gainean panelak izaten dituzte.

Abantaila bat dute: oholak berak baino argi handiagoak gaindi ditzakete (2 m edo 3 m-rainokoak),

eta gainera konponbidea ematen diote isolamendu termikoari.

Agerian gelditzen den akaberako kanpoko ohola izan ohi dute, eta ondoren ez zaie beste

eragiketarik egin behar. Panelaren goiko aldean finkaturiko arrastelen gainean teila jar daiteke;

batzuetan fabrikan jartzen da.

Fatxadako paretak; karga bertikalei eta haizeari eusteko beharrak isolamendu termikoaren

beharrak betetzen dituzte. Kasu honetan, paramentuko oholak kontratxapatuzkoak edo txirbil

orientatuzkoak izaten dira.

Estalki makurtuen edo itxiera-pareten okerdura. Erresistentzia-funtziorik gabeko panelak dira.

Barneko akabera egiteko modua ematen dute, isolamendu termikoa oin-berriko eraikuntzetan

edo lehendik dauden eraikinak birgaitzeko lanetan sartuta.

Kasetoiak: estalkietan erabiltzen diren panelak dira eta argi nagusiak estaltzeko modua ematen

dute; eta teilatu-hegalaren eta gailurraren arteko distantzia gainditu ohi dute bitarteko eus-

karririk gabe.


LANBIDE EKIMENA

352

4.3 Materialak

Material hauek osa ditzakete panelak:

Zur zerratua: konifero-zurak erabili ohi dira. Luzetarako errefortzu gisa erabiltzen dira zenbait

alditan, eta nerbio sorta gogorra osatzen dute. Oso gutxitan erabiltzen dira barne-akabera

gisa mihiztatutako tauletan, estalitako oholak jartzen baitira haien ordez.

Zuretik eratorritako oholak: ohol mota guztiak erabiltzen dira ia (ikus gida honetako 2. atala

eta hurrengoak):

− Ohol kontratxapatua

− Txirbil orientatuak

− Partikula-ohola

− Dentsitate ertaineko zuntz-ohola

− Zuntz-ohol gogorra

Sandwich paneletako alde gisa erabiltzen dira. Erresistentzia handia behar denean, ohol

kontratxapatua edo txirbil bideratuko ohola erabiltzen da.

Kanpoko aldean gelditzen diren eta dentsitate ertaineko partikula edo zuntzez eratutako oholek

hezetasunarekiko erresistenteak izan behar dute (hidrofugoak).

Kartoi-igeltsuzko oholak, batzuetan landare-zuntzekin indartuta; ez dute erresistentzia-funtziorik,

barne-akaberakoa baizik.

Panelaren arima gisa erabiltzen diren apar sintetikoak. Hiru eratakoak izan daitezke:

− Poliestireno estrusionatuko apar zurruna

− Poliestireno hedatuko apar zurruna

− Poliuretano proiektatuko apar zurruna

Oholak eta apar-panelak kolatzeko itsasgarri bereziak. Urea-formolezkoak izan ohi dira.


LANBIDE EKIMENA 353

4.4 Tipologiak

Sandwich panel motarik arruntenei buruzko azalpena ematen da atal honetan. Neurriak eta eraikun-

tzako beste zenbait xehetasun gutxi gorabeherakoak dira. Fabrikatzaile bakoitzak panelak jartzeko sistema

eta diseinu bereziak ditu.

Bi ohol paramentu eta apar arima dituzten panelak

Paramentuetako oholak kontratxapatuak, partikulazkoak edo zuntzezkoak dira, eta lodierak 3 mm

eta 10 mm bitartekoak izaten dira. Oholetan kolatutako apar isolatzailearen arimak hainbat lodiera izan

ditzake, 40, 50, 60 80 eta 100 mm bitartekoak.

Beheko aldea, zenbait kasutan, ohol artekatua izaten da, zur trinkoko taula imitatzen duena, eta goiko

aldean teila atxikitzeko arrastela izan dezake.

16 eta 22 kp/m2 bitarteko pisua izaten dute. 90 cm eta 300 cm bitarteko baoetako argiak estal daitezke.

Zabalerarik ohikoena 60 cm da, eta luzera 12 cm eta 360 cm bitartekoa izaten da.

18.5.etik 18.11.rainoko irudietan panel hauen hainbat ebakidura mota agertzen da

18.5. irudia. Bi paramentu-oholeko sandwich panela.

18.6. irudia. Barneko ohol artekatua duen sandwich panela.


LANBIDE EKIMENA

354

18.7. irudia. Goiko oholean arrastela duen sandwich panela.

18.8. irudia. Mihi aizuneko lotura duen sandwich panela.

18.9. irudia. Arrastela eta lotura zur-erdika dituen sandwich panela.

18.10. Zur zerratuzko langaluzeen bidezko loturak dituen sandwich panela.


LANBIDE EKIMENA 355

18.11. irudia. Perimetro osoan mihiztaturiko sandwich panela.

Zurezko langaluzeak dituzten panelak

Beheko aldean ohol batekin, isolatzaile termikoko geruza batekin (zenbait alditan fabrikan proiektatua)

eta zur zerratuzko langaluzez eratutako luzetarako errefortzuekin osatutako panelak dira.

Kasetoiak izan ohi dira, teilatu-hegaletik gailurreraino pieza bakarrekin jartzen direnak.

Oholak zuretik eratorritako produktuak edo kartoi-igeltsuzkoak izan daitezke.

18.12. eta 18.13. irudietan panel mota honetako adibideak agertzen dira, eta adibide bakoitzean hainbat

irtenbide ematen da.

18.12. irudia. Modulu bakuneko langaluzeak dituzten zurezko panelak.


LANBIDE EKIMENA

356

18.13. irudia. Modulu hirukoitzeko langaluzeak dituzten panelak.

Sandwich ohol-panelak

Mota honetako paneletan, paramentuak zurezko oholekin eta oholetan kolaturiko poliestirenozko

aparrarekin osatzen dira. Panelaren zabalera taularen zabalerara mugatzen da (150 mm gutxi gorabehera).

Egia esan, isolamendu termiko handiagoa eta ohol sinpleak baino karga-ahalmen askoz handiagoak

dituen ohiko taula mota da.

Arimaren zabalera 50, 70 eta 70 mm-koa izan daiteke, eta oholarena 25 mm ingurukoa da. Estaltzen

duten baoaren luzera oso altua da, eta 2,50 eta 6 metro bitartekoa da paneleko ertzaren eta kargen arabera.

18.14. irudian, panel mota honen adibide bat azaltzen da

18.14. irudia. Sandwich ohol-panelak.


LANBIDE EKIMENA 357

4.5 Propietateak

Sandwich panelak produktu konposatuak direnez, fabrikatzaileak zehaztu behar ditu propietateak

panel horien dokumentazio teknikoan.

Hauexek dira sandwich panelen propietate fisiko eta mekaniko nagusiak:

Transmisio mekanikoko koefizientea: arimaren isolatzaile termikoari esker, isolatzeko ahalmen

handiko produktua da.

Propietate mekanikoak: fabrikatzaileak, oro har, taulak ematen ditu euskarrien arteko tartea

kalkulatzeko, aplikaturiko kargen, panelaren lodieraren eta eskatutako deformazio-mugaren

arabera.

Panelaren erresistentzia eraginkorrak T bikoitzeko habeko lan-metodoa du oinarri; izan ere, habeko

hegalak paramentuen taulak dira, eta arraseko esfortzuei eutsi behar die arimaren aparrak.

Zenbait kasutan, panel osoaren itxurazko makurdurarekiko zurruntasunari (EI) buruzko datuak ematen

ditu fabrikatzaileak.

4.6 Araudia

Europar Batasunean ez dago sandwich paneletarako berariazko araudirik. Entsegu-ondorioetarako,

arau-proiektu hau erabil daiteke:

PrEN 789 Zurezko egiturak. Zuretik eratorritako panelen gaineko entseguak, egiturako erabi-

leretarako propietate mekanikoak zehaztekoak.

4.7 Kalitate-markak

Ez dago berariazko kalitate-markarik produktu hau Espainian ezartzeko. Laborategi espezializatuetan

eginiko entseguetara edo Egokitasun Teknikoko Dokumentuetara jo daiteke soilik.


LANBIDE EKIMENA

358

4.8 Bibliografia

Design and fabrication of playwood sandwich panels. American Plywood Association. AEB.

1986. 9 or.

“Sandwich panelak ohol kontratxapatuzko paramentuekin egiteari eta kalkulatzeari buruzko oharrak”.

Design and fabrication of playwood stressed-skin panels. American Plywood Association. AEB.

1987. 21 or.

“Tentsioko aldeekiko panelak egiteari eta kalkulatzeari buruzko oharrak (ohol kontratxapatuko para-

mentu batekin edo birekin eta zur indargarriko langaluzeekin eginiko panelak)

4.9 Hornitzaileak

CONDEPORT INDUSTRIAL Balmes 200, 3-5.

08006 Bartzelona

Tel.: 93 932 37 76 / 62 / 60

Faxa: 93 237 08 11

Sandwich panelen fabrikazioa eta hornikuntza


28019 Madril

Tel.: 91 569 66 60 / 56 39

Faxa: 91 659 66 60

Sandwich panelen hornikuntza

��

PDF-Zurgintza_materialak

Documents

Transcript of PDF-Zurgintza_materialak