Oalegos. Hirm,ins na Terrn. Oalicia chama ás vosas portas. Quere fnf undir­vos lús no esprito pra que vexades cla­ro a trascendencia do momento pre­sente. Quere que a ergades do fango d'escravitude en que xeme dende fai catrocentos anos e axudedes a levala poi-os vieiros da nov:1 aurora que nace con fulxores de liberiade. E ís'a é a ho­ra, galegos. Os te moo'> son c'1egadov, e pra que os aporvc1tedes chama as vosas portas. Se vos facedes xordos a sua chamada non seredes dínnos de

chamarvos fillos d'Ela.

* * * Galicia, nazón ben detremiñada po-

1-a xeogrnfía, poi-a Hestoria, poi-a ra­

za, poi-a fala, n'outr'óra grande e res­petada conservando a sua persoalidade foi submetida a Castela, <como sabe­des, poi-os reís católicos, pra c'unha amalgama de pobos facer un reino grande que aumentara os seus a't>me­ños e o seu poderío.

Pardo de Cela, o grorioso insumiso, mais que poi-as armas poi-a treizón e o soborno, foi feito prisoeiro e colgado d'unha forca en Mondoñedo, e dend'a­quela, Oalicia foi manúmitida, escravi­zada e aldraxada, quitándolle todol-os dereitos, incruso o de sere representada nas Cortes de Castela, outorgándolle a Zamora o privilexio de falar e votar por ela. Oalicia non foi nada pr'á Hespaña

mais que pra quitarlle os fillos pr'á ~ue­rra e os cartos pra soster o esplendor de Castela. Impúxolle a fala dos opre­sores, fíxose huira das suas costumes patriarcaes e suxetouse a le ises alleas comenentes ó poder central sin ter en conta pra nada as caraiterístecas da Te­rra que siquera lles intresaba conocer.

Os señores mais ricos, son obrigados a trasladarse a Castela, e d'íste xeito, as rendas das terras, que antes queda­ban no país, emigran pra Castela e alí se invirten. E a vida na Oalicia fíxose tan imposibre que os seus fillos tiveron que esparexerse por todal-as tercas do

• •

Praneta pra de nd'a emigración axudar a manter as suas familias esfamiadas cos trabucos, seguíndoos a todal-as bandas o desprezo e os aldraxes que sobre íles botara Castela como fillos escravos d' un ha terra escrava.

* * * Pero, o esprito de Galicia viveu aco­

chado poi-as suas frondas, aniñado no ve rdor dos seus vales, oureado poi-os relentes das suas carballeiras e os seus piñals fu ngadores e anulado poi-os pa­xaros cantar~iros poboadores dos se us verxeles frolidos. Viveu no curazón dos seus bos fillos, viveu na arpa dos seus poetas culminando en Rosalía, Curros e Pondal, \Tiveu nas are las dos precurso­res e nas «lrmandades da Fala• e re­surxe agora potente e vigoroso no pei­to de centos de loitadoras que se espa­llan poi-os campos galegos padr icando a boa nova, a boa nova de que chega­ro11-0:Hempos,os tempos en-que Gaiida se levante sobre si mesma e se faga do­na dos seus destiños.

* * * Oalegos: A Repúbrica tióuxovos no

seu regazo, con quenturas d'agarimo a chave do encerro das vosas libertades, alí fechadas pasa de catro sigros. Pra conquerilas, tendes por diante un soio camiño: o camiño das urnas onde se votará o Estatuto aprobado poi-os aiuntamentos na memorabre Asambreia de Compostela. Pero, íse camiño está aberto agora; se non-o andades a tem­po,cerraráse quizáis pra sempre,pois se­

rá defícel que se ~bra novamente. Isto quer decir que, agorn ou nunca. Ou li­bertade ou escravitude. ¿Deixaredes de ser libres soio por non querelo?

Galicia, vosa Nai, non espera de vo­soutros ísto. Non fagades que chore so­bre uns fillos desleigados que non qui­xeron defendela. Porque, d'aquela, non soio seredes escravos, senon que, _ade­mais, merecedes selo.

* * *

Agora compre que vos digamos o que é o Estatuto, sobortodo a vosoutros, la­bregos,que vivides encorvados sobre o legón e sobre o arado, soio atentos á terra pra quitarlle o pan que en boa parte non comedes . .

O •Estatuto Galego., é a Constitu­ción que Galicia se dará a si mesma e da cal dimanarán leises axeitadas ás necesidades da Terra, as condicións do noso vivir, e que faremos nosoutros mesmos.

Deic'agora, o Estado centralista ben gobernando dende Madrí pra tod'á Hespaña, coma si os minifundios de Oalicia, os latifundios andaluces, as arideces de Castela e as hortas de Va­lencia, foran todo a mesma cousa. E co-íste xeito de gobernar, se outras re­xións poideron outer ventaxas, Oalicia saieu sempre perxudicada.

Co Estatuto, gobernaráse Galicia co­mp_millor vexa, sin que teñamos que­dar contas nin ninguén teña que pedír­nolas. O que nos sexa necesario pode­remos estabrecelo, e o innecesario po­deremos suprimilo, e soio así, c'un ré­ximen de libertade autóutona podere­mos levantar a Terra e encarreirala po­i-os vieiros d 'unha prosperidade fro­rescente e segura.

Co Estatuto afianzaremos a nasa per­soalidade, afogada, como se dixo, po­i-os reis católicos na persoa do últemo paladín das libertades galegas, Pero Pardo de Cela. Nós, seremos nós, e o nome de galego non será sinónemo de escravo e de submetido, aldraxes que botou sobre íl a opresión de Castela.

Co Estatuto atenderemos debida­mente á nosa agricultura, á nosa indus­tria, bases da riqueza da Terra, que o Estado centralista asoballou decote con trabucos que íban a remediar necesi­dades alleas deixando a Oalicia orfa de vías, de partos, de granxas, d'escolas d' Agricultura e de Pesca, fomentando eisí o noso atraso e a nosa probeza.

Co Estatuto•poderemos aporveitar os saltos dos nosos ríos, eleutrificando a

Oalicia e redimíndoa do · trebuto auto­mobflísteco que paga ó extranxeiro e que terá de sere a sua ruiña.

Co Estatuto repartiremos equitativa­mente os impostos, e os cartos que pa­guemos, non fuxirán da Terra, senon que serán empregados na mesma.

Co Estatuto criaremos unha cultura propia, europeizando a Oalicia, poñen­doa á outura dos pobos progresivos e libres.

Co Estatuto, en fin, limparemos á Te­rra de caciques, d'íses caciques que cambeando de color a cada hora, se colan por antre vosoutros coma mesías salvadores, non sendo mais que saban­dixas pestilentes que o trastornan todo, impedindo que se faga nada práitico e nada bó.

TIP. <LA ARTÍSTICA>.-ESTRADA.

De como o Estatuto de Oalicia siñi­fica todo ísto, xa vol-o dirán nos mí­tins por ahí adiante, ístes homes e ístes rapaces de esprito xenernso que coco­razón cheo de sinceridade e de amor á Terra se déron a propagar as d0utrinas salvadoras que lle abrirán a Oalicia ca­miños d'alborada, facendo d'un pobo asoballado unha Patria grande e .din­na.

Dádevos conta, labregos: O Estatuto será a salvación de Oalicia, que é avo­sa própea salvación. Quen vos fale con­tr'ó Estatuto, será un mal galego, un treidor á sua Terra, dinno da maldición da sua Pátria, que é a mais triste das maldiciós.

* * *

Oalegos: Que o Estatuto de Oalicia sexa pra vosoutros unha ousesión. Fa­lade d'íl todol-os días, a todal-as horas, cos vosos parentes, cos vosos amigos, cos vosos conocid0s; que ísta sexa a arela mais fonda que sintades na i-al­ma. E cando chegue o día siñalado en que Galicia de.::idirá da sua sorte, o día da votación de Estatuto, que cada un de vosoutros sexa, non un soldado, se­non un capitán que enc<:miñe as hos­tes da Patria a votar por Ela.

Soio así seredes homes, soio así se­redes libres, así se redes dos ~ bos e xe­nerosos., e Ga!icia, vosa Nai, terá pra vosoutros a mais doce e agarimante das suas surrisas.

A Estrada, marzal de 1933.

Poi-o Comité estradense pro Estatuto de Galicia, Francisco Alonso Rey M. García Barros

Presidente Sagredario