ORIA GARAIA GARRANTZI KOMUNITARIOKO LEKUAREN

AMUNDARAIN ETA AGAUNTZA ERREKEN AZTERKETA

Projektuaren zuzendariak:

K. Irazustabarrena Maribel Zufiaur

Aholkularitza:

Mari Azpiroz Joseba Garmendia

1

ESKERRONAK

Eusko Jaurlaritzako Ingurumen eta Lurralde Antolamendu Sailari,esleituriko finantziaketagatik. Azterketa egiteko eman digun dirulaguntzarengatik GoimenekoManexAranbururi AranzadikoMariAzpirozi LandarlanIngurumenElkarteari Gurefamiliei Lanhonetanlagundudigutenguztiei

ESKERRIKASKODENEI

2010EKAINA

2

AURKIBIDEA

LABURPENA 3

ORIAGARAIA 4

HELBURUAKETAJUSTIFIKAZIOA 6

IKERKETAAREA 7

MATERIALETAMETODOA 9

ANIMALIAMEHATXATUAK 14

ANIMALIAINBADITZAILEAK 18

LANDAREALOKTONOINBADITZAILEAK 20

LANDAREBABESTUAK 32

IBAISISTEMARENKONTSERBAZIOEGOERA:

AGAUNTZA 34

AMUNDARAIN 44

ONDORIOETAKUDEAKETAPROPOSAMENAK 52

BIBLIOGRAFIA 55

ERANSKINA 56

3

LABURPENA Oria Garaia Garrantzi Komunitarioko Lekuak (GKL) korrridore ekologiko bezala

interes handiko gunea da. Bestalde Muturluze pirinearra eta Bisoi europearra,“Desagertzeko Arriskuan” diren bi espezie hauen bizilekua da. Lan honek Agauntza etaAmundarainerrekakaztertuditu.Horretarako RQI indizeaerabilida ibarbasoarenegoeraneurtzeko.Emaitzak,bikasuetan,ESKASAizanda.Ibarbasoarenkontserbazioegoeraeskasada jasaten duen giza ekintzen eragin handiarengatik. Agauntza errekan Karramarroseinaleduna (animalia exotiko inbaditzailea) bizi da eta neurriak hartu beharko dirahedapena sahiesteko. Landare Inbaditzaileak ere aurkitu ditugu: Robinia pseudoacacia,(eskualdean oso hedaturik dago) Cortaderia selloana (ale gutxi aurkitu ditugu), Buddlejadavidii(GKLezdaudealeaskobainaherriguneetanbai)etaPlatanushispanica(landatutakoale ugari ertzeetan) Mehatxaturiko landare espezie bakarra aurkitu da, Ruscus aculeatus,popùlazio zabala Amundarain errekako bi tramuetan. Ibarbasoaren egoera hobetzekoerreabilitazio eta berreskurapen lanak egin beharko lirateke eta gizarte hezi eskualdeandaudenbalionaturaliburuzetahauekdituztengarrantziazetaeraginazgureeskualdean.

Egilea:MaribelZufiaur

4

ORIA GARAIA Garrantzi Komunitarioko Lekua (GKL) GoierrikoeskualdeanGarrantziKomunitariokoLekua(ES2120005)izendaturikdago

Oria Garaia. Honetaz gain, Natura 2000 sarean sarturik dago eta Euskal AutonomiErkidegoan garrantziko Korridore Ekologikoa da, Kantauri isuraldia eta mediterranearralotzendituelako.GaineraGoierrikoAizkorri‐AratzetaAralarparkenaturalenartekoloturaerebada.

Ibai‐ertzekobasoabaliohandikoekosistemadabainaazalera txikia izanohiduetahabitathauskorrada.Korridore funtzioabetetzekofuntsezkoada ibarbasoaegoeraoneanegotea,faunarenbabestokiabaitabesteakbeste.Presioantropikoadelaeta,egoeratxarreanegon ohi dira ibai‐ertzeko basoak. Lurraldearen antolaketa eta kudeaketaren ondoriozeremu hauek eraldaturik daude. Birlandaketek, industria guneak, belardiek eta soroakberezkoibarbasoakdesagerrazidituzte.

Haltza,Alnus glutinosa, izango da berezko ibarbasoen espezi nagusiaOria Garaian.Bestalde, Haltzadiak Habitat Zuzentarauaren arabera lehentasunezko habitatak dira(91E0*).

Egilea:KoroIrazustabarrena

Urarenkalitateaazkenurtehauetanaskohobetudahainbatsaneamenduplanakegin

direlako,Legorretakoaraztegiabarne.

5

Oria Garaiaren Natur balio Nagusiak “Desagertzeko Arriskuan” dauden BisoieuropearraMustelalutreola etaMuturluzepirinearra,Galemyspirenaicus, dira.Biugaztunurlehortar hauek errekako ur garbiak eta ibar basoa egoera bikainean behar dutebizirauteko.GKLhonetanBisoieuropearrarenpopulaziobidegarribatenpresentziaaztertuzen.“Bisoieuroparra(Mustelalutreola,L.),mundutikdesagertzekoarriskuandagoenkarniboroaGoierrin”X.GerrikoIkerlanBeka.2004

Bestelakoornodun fauna interesgarria ere aurkitukoduguGKLan:Arrainmultzoanhonako espezieak aurki ditzakegu: amurraina (Salmo trutta), ezkailu (Phoxinus phoxinus),loina(Chondrostomatoxostoma),(92/43/CEEDirektibakII.Eranskineanbabestua),mazkar(Barbatulabarbatula),etaaingira(Anguillaanguilla).

Hegaztimigratzaileenpopulazioarenarteanhonakohauekaipatukoditugu:gabiraia(Accipiter nisus), benarriz arrunta (Acrocephalus schoenobaenus), kuliska txikia (Actitishypoleucus),koartzahauskara(Ardeacinerea),eulitxoribeltza(Ficedulahypoleuca),sasitxoriarrunta(Hyppolaispolyglotta),lepitzulia(Jynxtorquilla),eulitxorigrisa(Muscicapastriata),ubarroi handia (Phalacrocorax carbo), buztangorri argia (Phoenicurus phoenicurus),basotxinboa (Sylvia borin) eta txio horia (Phylloscopus trochilus). Honetaz gain,bioindikatzaileonakdirenmartinarrantzalea(Alcedoatthis) etaurzozoa(Cincluscinclus)bizidiraOriaGaraianetaerrazikusdaitezkeerrekan..

Agauntzaerrekanikusitakoamurraina.

Egilea:KoroIrazustabarrena

6

HELBURUAK ETA JUSTIFIKAZIOA

AzterketalanhonenhelburuaAgauntzaetaAmundarainerrekakaztertzeaizanda.RQIirizpideakjarraituzgauregunduenegoerabalioztatuda.Emaitzarenarabera,ibarbasoarenaldeko proposamenak eta iradokizunak luzatu dira. Gainera, ibaiertzean aurkitu dugunbabesturikolandarea,Ruscusaculeatus,lekutudugu.

Bestalde, espezie aloktono inbaditzaileak (Robinia pseudoacacia, Cortaderia selloana,Buddleja davidii eta Platanus hispanica), ibarbasoaren berreskurapenerako kaltegarriakdirenak, ere lekutu ditugu. Faunaren inbaditzailearen barruan Karramarro seinaledunaaurkitu dugu ibaian. Habitat naturala kontserbatzeko beharrezkoak izango dira hauekkontrolatzekoneurriak.

7

IKERKETA AREA LanhonenikerketaareakOriaGaraiaGarrantziKomunitariokoLekuarenAgauntzaetaAmundarainerrekakhartuditu(ES2120005).OriaGaraiaGKLahirueremutanbanatzenda:

Parkearenmugetatik,Zegamatik,Seguraherrirainokozatia, ZubinetaAmezketaerrekakOrianurakisuriarte,Itsasondoherriarenondoren,

8,9Km. AralarkoParkeNaturaletikdatozenAmundarainetaAgauntzaibaiadarrak,Oria

ibaianurakisuriarte,6,1Kmeta4,2Km.OriaGaraiaGKLzatiaKretazeokomaterialetatikigarotzenda,zehazkigarai

AlbiaretaZenomaniarrekomaterialetatik.Materialhorieklutitaetahareharriarenartekoalternantziakdiragoiibarretan,eta,ondoren,margak,kalkarenitaketahareharriakerebadituztenmaterialakdatoz.

Azterketaareakhonakoherrietakoeremuakhartzenditu:‐Agauntza:AtaungoSanMartinauzotikhasita,LazkaoetaBeasainaino.‐Amundarain:ZalbidiakoherrigunetikOrdiziaraino.HurrengoirudianOriaGaraiaGKLkoaztertutakoareaikusdezakegu.

8

9

MATERIAL ETA METODOAKLANDAREMEHATXATUAKBerrikuspenbibliografikoa

AmundarainetaAgauntzaGKLan,landaremehatxatuenazterketaburutzekoetahauenbanaketa eta kartografia zehazteko berriskuspen bibliografikoa gauzatu da.Mendiko lanaantolatzekoherbariokoinformazioaetadatubibliografikoakjasodira.Mendi­laginketa

ARANherbariotiketabibliografiatikjasotakodatufenologikoetanoinarritutamiaketa‐plana antolatu da. Landare‐espezieen kokapena GPS (Global Positioning System)bidezegindaetaondorenGIS(Geographic InformationSystem)bitartezkartografiageruzadigitala sortu da SHP formatuan, 1:1.000 eskalan. Landare espezie mehatxatu hauenpopulazioenjarraipenaegindaetajarraikoinformazioalortufitxamoduan:LANDAREEXOTIKOINBADITZAILEAK

Lan honetan Amundarain eta Agauntza GKLko espezie exotiko inbaditzailekaltegarrienak (trasformatzaileak) bilatu eta kartografiatu dira: Robinia pseudoacacia,Cortaderia selloana, Fallopia japonica eta Buddleja davidii. Espezie inbaditzailetrasformatzaile (habitat eraldatzen baitute bertako espezien kaltetan) hauez gaininbaditzailea den Platanus hispanica espeziea ere kartografiatu da. Landare‐espezieenkokapena GPS (Global Positioning System) bidez egin da eta ondoren GIS (GeographicInformation System) bitartez kartografia geruza digitala sortu da SHP formatuan, 1:1.000eskalan.

IBAI‐SISTEMARENKONTSERBAZIO‐EGOERA

Amundarain eta Agauntza GKLaren erreka‐ertzaren balioztapena egiteko RQIindizearen moldaketa bat erabili da. Erriberen egoera ekologikoan oinarrituriko begizegindako azterketa bat du oinarri indize honek. Egoera ekologikoaren azterketarako lauprintzipioteorikotanoinarritzendaRQIindizea.1. Erriberen egoera definitzeko hainbat irizpide erabiltzen delarik, hauen balioztapenaburutzendakasuankasukoezaugarrienarabera:

Erriberakolandaredinaturalarenjarraiera. Erriberakolandaredinaturalarenzabalera. Erriberakolandarediarenkonposizioetaegitura. Erriberakolandaredinaturalarenerregenerazioa. Ibai‐ertzenegoera. Ibaiarenarroarenetaerriberarenartekokonektibitatea. Erriberakolurzoruareniragazkortasunaetaalterazio‐maila.

2.Azterketarakodefinitzendirenerriberakotartebakoitzakbalioztapenpropioaizangodu,ibai‐arroarenizaerarenarabera.3.Erriberarenizaeraoptimoahonakoaridagokio:

Uholde‐bailararenzabaleramaximoa,haranmotarenarabera. Ibai‐ertzekolandarediaorekadinamikoanaurkitzenda.

10

Erriberako landaredia arroaren ezaugarri hidro‐morfologikoekiko orekadinamikoanaurkitzenda,dagokionzonaldebiogeografikoarenarabera.

Arroarengainerakoibaietaerrekekikozeharkakoetabertikalekokonektibitatemaximoaizatea.

4.Erriberarendegradazioahonakoanislatzenda: Arroaridagokioneremuarentamainamurrizketa. Heterogeneitatefisikoeza. Dinamikahidromorfologikoarenmurrizpena. Jatorrizkolandarediarenkonposizioetaegiturarenaldaketa. Arroaren gainerako ibai eta errekekiko zeharkako eta bertikalekokonektibitatearengalera.

Ibai‐arroaren zehar izaera eta ezaugarri komuneko ibilgu zatiak definitu dira etahauetan erriberaren egiturari eta funtzionaltasun dinamikoari dagozkion parametroezberdinak neurtu dira. Parametro hauek ondoko tauletan azaltzen dira, bakoitzaridagozkion balioztapen‐tarteekin. Egiturari dagozkion parametroak, independentekibalioztatzen dira ertz bakoitzerako, eta dinamikari dagozkionetan bi ertzetako balioakbatzen dira. Balioztapena egiterako garrantzitsua da ibai‐arroari dagokion bailara motadefinitzea.RQIindizeak4bailaramotadefinitzenditu:

I.motakobailara: ibai‐arroengoi‐ibilgutanedotamendienarteanaurkitzendira,betiereerliebeari loturiko malda handitan (%50koa baina malda handiagotan). Ibaiarenbihurritasunaerliebearilotutadago.II.motakobailara: ibai‐arroen goi‐ eta erdi‐ibilgutan aurkitzendirenbailarak.Maiz ibai‐adarezberdinak iristendirabertara.Maldagehienetan%50abainotxikiagoa izatendaetaibaiarenbihurritasunaerliebearenondorioedota ibai‐prozesuenhasierapausuen isla izandaiteke.III.motakobailara:bailaraoso irekiak,maldagutxirekinetazabaleraaipagarrikoak,ongidefiniturikouholdebailararekin.Ibaienerdi‐etabehe‐ibilgutanazalduohidira.Maizmaterialpilaketarenondoriozkomeandroaksortuohidira.IV.motakobailara:erliebelaukobailara.Uholdebailaraezdagomendimagalenondoriozmugatua. Ibaiak garai bateko sedimentuen artean darrai etamaiz hezeguneak, turberak…sortzendira.Bailaramotahonidagokiebehe‐ibilgukotramuei.Ondokotauletanerabilitakoparametroendeskribapenaetabalioztapen‐sistemalaburbiltzenda:

11

ERRIBERAKOLANDAREDINATURALARENJARRAIERA

12

13

14

ANIMALIA MEHATXATUAKMuturuzepiriniarraGalemyspyrenaicus(E.Geoffroy,1811)

Klase:UgaztunaOrden:InsectivoraFamiliaTalpidae

Egilea:CarlosSanz

Uretako ugaztun txikia, 11 eta 13,5 cm luzera de. Pisua 50 eta 80 gr artekoa. Ez du

dimorfismosexualikazaltzen.Buruakonoitxurakoaetamuturluzeetamugikorradu.Ezdubelarririk. Begiak txikia ditu eta ikusmenurria. Aurrekohankak txikiakdira eta atzekoak,ordea,handiaketapalmeatuak.Buztana luzea, gorputzaetaburuakbaino luzeagoak, lodiaetaezkataduna.Ilajeaberatsaetagrisilunabizkarradean.Sabelaldekoileaargiagoadelarik.

MuturluzepiriniarraEuskalAutonomiErkidegoanbertakoespezieadugu.Europear endemismo hau Iberiar Penintsulako eskualde Eurosiberiaerreko eta Ipar

Portugalko erreka gehienetan bizi izanda. Iberiar eta Zentral mendikateetako erreka zatibatzuetan ere aurki daiteke. Bestalde, Frantzialdean Pinineoetako ipar isurian daudenuretanbizida.

EAEazkeneko20urteetanEndara,Oiartzun,Urumea,Añarbe,Leitzaran,Amundarain,Agauntza,BerrozietaAyudaerreketanaurkituizandute.

Habitatetaekologia.Ibaietaerrekengoiibilguanbiziohida.Urgarbiaketahabitatenkontserbaziobikaina

denean.Urpekari aparta izanarrenelikagaiugaribeharduelakobizitzeko.Berekabia ibaiertzeetanegitendu,arkaitzedosustraienarteaedobesteanimaliabatzuenzuloakerabiltzenditu. eta horrela ehizatzen ditu ornogabe txikiak (efemeroptera eta plekoptera ninfak,trikopteroetadipterolarbak).Gauezegunezbainoaktiboagoada.

15

Muturluzearenpopulazioarendentsitatea txikia dute animaliaren tamaina kontutanizanik, 2‐8 animalia errekakilometroko.Helduakbakartiakdira etabakoitzak100‐1000mzatietan bizi dira. Emeen lurradea arrena baino txikiagoa da. Ugalketa garaia urtarriletikekainera izaten da. Erditzeakmaiatza eta uztailean. Emeak urtean behin 2‐5 kume izatendituzte. Abuztuan sakbanatzen dira kumeak eta hurrengo urtean iritsiko zaie heldutasunsexuala.Biziiraupenabosturtetakoada.

Bereinharrapakaria:igaraba,lertxuna,urubiaetahontzaizanlitezke.Populazioarenegoera:EAEn egoera larrian dago. 2001. urtean eginiko bilaketan ez dira mediterranear

isurian aurkitu. Iparraldean Agauntza, Amundarain, Leitzaran eta Añarben soilik aurkitudituzte.

Arriskuaketamehatxuak:

Habitat egokieneskasia etapopulazioen isolamenduak, azkaretaongiaurreegitenezbada,beredesegerpenaekarrikodu10‐20urteetan.

Kutsadura. Muturluzea ez da ehiztari eraginkorra eta honegatikelikagaietanaberatsakdirenerrekakbehardituberebiziraupenabermatzeko.

Uraren erabilpenak. Minizentral hidroelektrikoak, ibaiertzen

kanalizazioetaaldaketak.

Isilekoarrantza,legezkanpokoanasas,butrones,trasmallos.

Informazio gutxi dago bere bizi zikloaz eta populazioaren egoerazkudeaketaegokiaaurreraeramateko.

16

BisoieuroparraMustelalutreola(Linnaeus,1761)Klase:UgaztunaOrden:KarniboraFamilia:Mustelidae

Egilea:TiitMaran

Bisoi europarra tamaina txikiko mustelido urtarra da. Diformismo sexual argia

azaltzen dute: ar helduak 800‐1000 gr pisatzen du, luzeran 540mm. Emeak 400‐600 grpisatzen du eta 40mm luzera. Ilaje motza dute, txokolate marroia. Bisoi europearrarenezaugarriaetaamerikarretikbereiztenduena,goikoetabehekoezpainzuriakdira.Hankakeremotzakdituetabehatzartekomintzaezdaosoa.

Euskal Autonomi Erkidegoan bertako espeziea dugu. XIX. Mende arte Europakontinentaleko eremu zabala hartzen zuen baina gaur egun bi gune txiki eta isolatuetanbanaturik dago: ekialdean, Errusia eta Danubioko deltaren eremu batzuk (MoldaBia,Errumania eta Ukrania). Mendebaldean, Frantzia hegomendebaldeko eta ipar Espainiakogunea.Akitania,Midi‐PyrenéesetaPoitou‐CharentesaldebatetiketaGaztela‐Leon,Errioxa,NafarroaetaEuskalHerrian.

Euskal Autonomi Erkidegoan honako errekekan aurkitu zen 1999‐2003 urteetaneginikobehaketan:Kadagua,Ibaizabal,Nerbioi,Oka,Lea,Artibai,Deba,Urola;Oria,Bidasoa,Ebro,Omecillo,Zadorra,IngalresetaEga.

Habitatetaekologia.Erreka,laku,urtegi,paduraetalurzingiratsuetanbiziohida,ertzlandaretzatrinkoa

dutenak. Bere babeslekuak eta kabiak sasi, adar eta enbor artean, edo beste animaliabatzuenaizandakozuloetanegitenduhosto,ileetalumekin.

Bisoieuroparraharagijaleada,uretakoetaertzeetakoornodunetaornogabeakjatenditu:mikrougaztunak,karramarroak,arraiaketaurlehortarrak.Beredietak,neurri txikian,hegaztiak,narrastiak,ur intsektuaketamoluskuakerehartzenditu.Gaualdeanetagaueangehienbatehizatzendu,etaezduhibernatzen.

17

Iberiar penintsulan eginiko behaketetan, Arraren lurraldeak erreka inguruko 6 ‐15Km hartzen ditu bertan eme bat edo gehiago daudelarik. Emeak 2‐7Km lurraldeetanmugitzenda.Sexuberekoanimaliekezdute lurralderikpartekatzenetahelduekbakartiakdira,bakoitzaberebabestokietan.

Araldi garaianegubukaeranhastendaetaestaltzeamartxoetamaiatzaartean.43

eguneko kumealdiaren ondoren 2‐5 kume erditzen ditu emeak maiatza‐uztailean. 12asteetara titia kentzen zaio kumeei eta uda bukaeran familia sakabanatu egiten da.Udaberriankumeaksexualkiheldukodira.Gazteen %25ªheldutasuenra iritsibaino lehenhiltzendirelakalkulatuda.

Populazioaren dentsitatea bajua da, 0,2‐1 bisoi/Kmko Ebro arroan. Europako

iparekialdeko guneetan, kontserbazio egoera ona dutenak, ibailuzerako 10Km 5‐12 ale.Urritzenaridenpopulazioetan,ordea,0,5‐2ale/10km.

2002.urteanIkerlan‐Bekarekineginzen“Bisoieuroparramundutikdesagertzeko

dagoenkarniboroaGoierrin”ikerketalanarenemaitzakdioenez,eskualdeanbipopulaziotxikietan banatuta dago: Agauntza erreka eta Oria errekaren goiko aldean (Oria‐Mutiloa).Halaerepopulazioosoak10alebainogutxiagoditu.Espeziurriadaetaegoeralarriandago.Honetazgain,gauregunezdagoestimaziofidagarririkalekopuruariburuzEAE.

Arriskuaketamehatxuak.

Ibaihabitaten eraldaketak: bisoi europarraren bizi zikloa ibaihabitatilotua dago, beraz ibaiaren egoerak bere populazioan eragin handia izango du.Kutsadura,kanalizazioaketaabar.

Bisoiamerikarrarekinlehia.Mustelavisonbertakoabainohandiagoaetaugalkorragoada,kolonizatzekogaitasunhandiadu.Bertakoarekinlehiansartzean,bisoieuroparrabotakodu.

Gaixotasunak eta istripuak. Populazioa egoera larrian dagoenean etakontutanizanikdentsitatetxikiadutela, istripuaketagaixotasunakerabakigarriakizan daitezke populazioaren atzerakadan. Arriskuak hauek dira: errepideak,zakurrenerasoak,ehizaetaabar

18

ANIMALIA INBADITZAILEAK KARRAMARROSEINALUDUNAPacifastacusleniusculus(Dana,1852)

Iturria:wikimedia.commons

Karramarro seinaleduna Espezie Exituko Inbaditzailea (EEI) de Euskal AutonomiErkidegoanetahoneneraginekologikoalarriada.KanpotikekarrizutenEuropara.Gaurosohedatua dago, 60ko hamarkadatik aurrera era sistematikoan sartu zuten,Astacus astacushanka gorridun karramarroa desagerrarazteko bidea zela uste zutelako. Karramarroseinaledunak “hesi efektua” sortuko luke karramarro gorriak hartu gabe zituen ibai zatiertain‐altuetan,bertankarramarroautoktonopopulaziobakanakbizidirelarik.Gauregun,ordea,zalantzazkoadaustezkohesihoneneraginkortasuna.

Bestalde,EAEanMehatxatutakoEspezienEuskalKatalogoko lauarrainbizidiren ibaizatietandago,etaberaz,mehatxuadahaienpopulazioarenkontserbaziorako.

EuskalAutonomiErkidegoan,hirulurraldeetakoibaietanetaurtegietandago.Esdagohonenugaritasunaestimatzekoaukeraemangolukeenprospekzioestandarizaturik.

Ekologia:Argiasahiestenduetaezdakarramarrogorriabezainoldarkorra.Biespezie

hauekgaleriakegitendituzte.Osoaktiboada,ibaietangoraetabeheraibiltzenda.Espainian, ugalketa aldia udazkenaren hasieran hasten da. Emeek 200‐400 arraultza

jarri ohi dute eta denbora luzez sabelean inkubatzen dituzte (166 eta 280 egun artean,uraren tenperaturaren arabera). Larbak apirila eta ekainaren artean jaiotzen dira, eta

19

emearekin gelditzen dira aurreneko hiru mudetan. Gazteen dieta, hasieran, animaliazosatuta dago, baina, pixkanaka, gero eta landare gehiago jaten dituzte. Emeek sexuheldutasuna bi edo hiru urterekin lortzen dute; guztira 6‐9 zm luzera dutenean. Naturan,batazbeste,hamarurtekobizitzaluzeraizatendute.

Karramarro seinaleduna oportunista da: eskura duen ia edozer jateko gai da, baitabestekarramarrobatzukere.Dietanlekuhandiagoaduteanimalieklandareekbaino.

Munduanhabitataskotanizatenda,korrontetxikiatatikhasitaibaihandietaraetalakunaturaletara. Ureztatzeko urmaeletan ere hazten da. Ez da oso ur azidoetan bizi ( 6tikbeherakopHdutenak).Nahiagodituarrokasubstratuadutenurbideaketauretakolandareugarietaurepelakdituztenak.Lautadetakoibaihandietannahizmendikoerreketanbizida.

Habitetan eta beste espezie batzuengan duen eragina: karramarro seinaledunak

afonomikosia gorde eta transmititzen du (Aphanomices astaci onddoak eragindakogaixotasuna); gaitz hau kaltegarria da bertako karramarroarentzat, eta hil egin dituEuropakobertakogainontzekokarramarroak.Karramarrohandiaetaugalkorradenez, etaazkar samar hazten denez, denboraren poderioz menderatzailea bilakatzen dakolonizatutako zatietan. Eragin txarra du amuraientzat eta beste arrain, anfibio etamakroornogabe bentoniko batzuen populazioetan. Dentsitate handiak lortzen dituenean,uretakolandareekereizatendituztekalteak.

Prebentzioa: EAEko lurraldean debekaturik dago edozein ibai karramarro espezie

bizirik merkaturatzea (Nekazaritza eta Arrantza sailburuaren 1990eko irailaren 25koOrdena).

Karramarroseinaledunaarrantzadaitekeenespezietzathartuda(arauturikkuotaketa

abar).Halaere,arrantzaleekkarramarroarenhedapeneaneraginaduteetakontrolmetodogisaezdulagundu,kontrakoabaizik.

OndareNaturalarenetBioaniztasunarenabenduaren13ko42/2007Legearenarabera,ezin da aldi berean “arrantza daitekeen espeziea” eta EEI izan. Arrantza daiktekeenbaliabideenkontserbazioetasustapenneurriakbateraezinakdiraEEIekbehardutenkontroleta desagerrazte neurriekin. Beraz debekatu egin beharko litzateke karramarroseinaledunaren arrantza. Legeak ere honako hau dio: “jarduera zinegetikoari etaakuikulturaridagokionez,espeziealoktonoaksartzeadebekatutadago.Nahigabeedolegezkanpo sartuz gero, ezin izango da inola ere espezie horiak zinegetikoetarako edohazkuntzarkoerabiltzeabaimendu.Espeziehoriekdesagerraztekoneurriaksustatubeharkodira.”

Kontrolatzea eta desagerraztea: karramarro gorriarekin gertatzen den bezala,

seinaledunaurmasabateanerrotzendenean,iaezinezkoadadesagerraraztea.Intsektizidaedobesteproduktukimikobatzukurmasatxikietansoilikerabildaitezke

besteespeziengandueneraginkaltegarriarengatik.Tranpa mekanikoak eta arrantza elektrikoak populazioaren dentsitatea eta hedapen

abiaduramurrizten du baina ez dira kontrol neurri eraginkorrak.Oharra:metodo hauekosoarriskutsuakdiramuturluzearentzat,errazsartzenbaitatranpahauetan.

20

LANDARE ALOKTONO INBADITZAILEAK Cortaderiaselloana(Schultes&Sch.fil.)Asch.&Graebner

Egilea:KoroIrazustaberrena

Izenarrunta:Panpa‐lezkaFamilia:PoaceaeKategoria:espeziealoktonoeraldatzaileaBiotipoa:hemikriptofitoaLoratzegaraia:VIII‐IXLehenaipamenurtea(EAEn):1949Jatorria:HegoAmerikaSarrerabidea:apaingarrigisakultibatua.Habitata:arekak,ezpondak,lurmugituak,sastrakadiaketalahardiak.Oharrak: ezponda eta lurmugituetan nagusitzen den espeziea izan arren azken urteotanhabitat naturaletan aurkitu izan da. Espainian 20 espezie exotiko inbaditzailekaltegarrienetarikoenarteanonartuadago(GEIB,2006).Banaketa:AlebakarraaurkituduguAgauntzanetabialeAmundarain,biakbaserriondoan.Prebentzio eta erradikazio­ekimenak: landare inbaditzaile hauen erradikaziorako arloezberdinetatik lan egin behar da (dibulgazioa, udalerri mailako debekuak, administraziomailakodebekuetaekintza‐planak...):

Landare hau ornamental gisa landatzea debekatzea: Egokiena Udalerri mailakoaraudiaksortzealitzateke(ezabaketarakoprotokolobatidatzi,landatzeadebekatu...).

Dibulgazioetakontzientziaziolanak:adinguztietakojendearizuzendutakoinformazio‐kanpainakegiteadaegokiena.

21

Ekintza‐planak: metodologia egokiarekin erradikazio‐planak diseinatzea. Espeziehonenkasuankontrolmetodoerabilienaherbizidada,egokienametodofisikoekinbateratua(agerikozatiarenmozketaedolurretikeskuzateratzeasustraietaguzti).Egokienaloraketagaraia baino lehen landarea lurretik ateratzea da baina hau egitea oso nekeza da sustraisistemaosogaratuabaitueta2‐3metrokosakonerarairitsibaitaiteke.Horrela,gehienetanageriko zatia moztu, zati hauek bildu eta herbizida aplikatzen da. Metodo hau nahikoeraginkorra izan arren ez da nahikoa tratamendu hau behin bakarrik aplikatzea. Landareexotikohonenerradikazioalortunahibadatratamenduaperiodikokiaplikatubehardaetasortzendirenkimuberrieijarraipenetaaplikaziozehatzakegitea.Honen adibide gisa, 2005. urtean Urdaibai Biosfera Erreserban Cortaderia selloanaespeziearen erradikazio‐kanpaina hasi zen. Kanpaina honetan 20.000 ale moztu ziren.Metodo hau behin betikoa ez den arren eta jakinik lore eme bakoitzak 10.000 hazibideragarrisortuditzakeela(ECROYDetal.,1984),indibiduoberriakgaratukozituztenhazikantitatearen beherapen handia lortu zen. Egun Urdaibaienmetodo kimiko (herbizidak),mekaniko (mozketak) eta fisikoak (lona batez estali eta landareari fotosintesia egiteagalarazizahulduetaazkeneanhilegitenda)probatzenaridira.OrokorreanBizkaian eta Gipuzkoan ikusitako populazioen dinamikaren arabera, presazkoneurriak hartzea gomendatzen da, hala nola, populazioak erradikatuz eta bere hedapenaekidinez.

22

23

PlatanushispanicaMill.exMünchh

Egilea:KoroIrazustaberrena

Izenarrunta:Platanondoa Sinonimoak:P.orientalisxP.occidentalis((1650),P.hybridaBrot.Ame.)Familia:PLATANACEAEKategoria: espezie aloktono inbaditzailea, habitat natural eta seminaturalakeraldatzendituena.Biotipoa:mesofanerofitohostoerorkorra.Loratzegaraia:IV‐VILehenaipamenarenurtea(EAEn):1983Jatorria:hibridoa(P.orientalisxP.occidentalis)Sarrerabidea:apaingarrigisakultibatua.Habitata:ibaiertzaketaezpondahezeak.Oharrak: gureak bezalako klima egokietan espezie hau bere zikloa osatzeko bada erenormaleanhaziekzailtasunezhazitzenduteedoantzuakdiraetaugalketaohikoenaaldaxkabidezkoa da. Ileak dituen fruituak garatzen ditu eta haize edo ur bidez garraia daitezke.Espezie honek berezkoak ez dituen nitxoak kolonizatzen ditu bere beharrizanei batbaitagozkieetamoduhorretan,bertakoespezieeilekuakentzendie.Banaketa aztertutako eremuan: Plantaketen ondorioz erreka ertzeetan aurkitu ditugu aleugari.Prebentzio eta erradikazio­ekimenak: garai batean egin ziren platanondo landaketakmedio espezie honek bertako espeziei lekua kentzen dienez ale hauekmoztu eta bertakoespezieak landatu beharko lirateke, hala nola, haltza, lizarra, sahatsa...ibaiertzen sortukoliratekeenhutsuneakbetetzeko.

24

25

RobiniapseudoacaciaL.

Egilea:KoroIrazustaberrena

Izenarrunta:sasiarkaziaFamilia:FabaceaeKategoria:espeziealoktonoeraldatzaileaBiotipoa:mesofanerofitohostoerorkorraLoratzegaraia:IV‐VIILehenaipamenarenurtea:1967Jatorria:iparAmerika.Sarrera bidea: apaingarri gisa kultibatua eta hazkuntza azkarreko zuhaitza denezegurretarakolandatuizanda.Habitata:ibaiertzekobasomistoaketahariztiazidofiloakordezkatzenditu(Quercionroboripyrenaicae,Carpinion,Alnionincanae,Corylo­Populiontremulae).Halaereberenhaziakosoerraz barreiatzen dira eta sustraietatik kimu berriak botatzeko joera duenez espezieinbaditzailegisadiharduezponda,lurmugituetaedozeinlursoilduetan.Baso misto eta hariztietako ordezkatzaile nagusia izanik habitat naturalen galera dakar.Lurzoruko nitrogeno kantitatea handitzea da sortzen duen ondorio kaltegarrienetarikoa.Lurreanpilatzendirenhostoeklurzoruanbestebasoetanbainonitrogenokantitatebikoitzasortzen dute. Honek basoko landarediaren pobretzea ekartzen du, kasu askotan espezienitrofilo generalisten onurarako (HERRERA & CAMPOS, 2006). Sistema erradikular luzeagaratzen du eta hauetatik adar zurgatzaileak sortzen ditu zuhaitz berriak sortuz. Moduhorretanelkarlotuakdaudensustrai‐sistemagaratzendu.Prebentzioetaerradikazioekimenak:

26

Metodo mekanikoak, berez, ez dira eraginkorrak, berehala landarea berriro sortzeabultzatzen dutelako. Aleak kentzeko makinaria erabiltzea ingurumen baliorik ez duteneraldatutako eremuetan baino ez da bidegarria. Zenbait herbizida (glifosatua, Triclopyr)zurtoinetan aplikatuz gero, sustrai sistemara irits daitezke, eta kontrol eraginkorra egindezakete.Halaere,espeziehonetakolandareakezliratekeapaingarriedobasoespeziegisaerabili beharko, inbasio arrisku handia dagoelako. Beste espezieek sortzen dutenitzalarekiko duen jasanezintasuna da bere puntu ahuletako bat. Hazkuntza azkarrekoespezie oportunista denez espezie exotiko honen hedapenaren kontra egiteko neurri bat,basosekundarioetakoespezieengarapenafaboratzeada,halanola,Salixatrocinerea,Betulaceltiberica, Fraxinus excelsior. Hala ere, zenbait kasutan teknika mekaniko eta kimikoakaplikatubehardiraR.pseudoacaciaespeziearenhedaduratxikitzeko.Banaketa: Agauntza errekan ale ugari aurkitu ditugu. Eskualdean sasiakaziak eremuzabalakhartzenditu,askotanbasotrinkoakeratuz.

27

28

BuddlejadavidiiFranchet

Egilea:KoroIrazustaberrena

Jatorriz Txinakoa eta apaingarri gisa landatua, leku eraldatuetan basati bihurtu da. EAEmailanhabitatnaturaletanorainartearazorikemanezarren,dagoenlekuarinaturaltasunakentzen dio. Baina habitat eraldatuetan oso ugaria da eta pixkanaka habitat naturaletarazabaltzenhasiada.Familia:BuddlejaceaeKategoria:espeziealoktonoeraldatzaileaBiotipoa:fanerofitohostoerorkorraLoratzegaraia:VI‐IXLehenaipamenarenurtea:1967Jatorria:ekialdekoAsia:Txina83Sarrerabidea:apaingarrigisakultibatuaHabitata:ezpondaetabideertzetan.Oharrak:‐Loreaklepidopteroekpolinizatzendituzte,lorearenusainakerakarrita.‐ Hazien bidez ugaltzen da, dispertsioa haizearen bidezkoa da. Hazien ekoizpena osoaldakorrada,bainaegoeraoptimoan40.000haziekoiztuditzakelore‐sortabakoitzeko. Errepideko ibilgailuek sorturiko haize korronteek hazi hauen barreiapenaerraztendute.

‐ Landareak moztu ondoren errebrotatzeko gaitasuna du. Hazkuntza azkarra duberezikibertakolandareakendudenlekubiluzietan.

Banaketa:garraiobideeierlazionaturikolekuetanaurkitudaespeziehauerrepideertzetan,tren bide ertzean, aparkalekuetan, fabrika ertzetan. Amundarain errekaren azken zatianugaria da, baita GKLren eremutik kanpo herriguneetan (Beasaingo herrian Oria ibaiarenertzeetanadibidez)

29

Prebentzio eta erradikazio­ekimenak: espezie exotikoaren hedadura mantentzekooinarrizko ekimena lorazantzan bere erabilera ekiditea da. Landare exotiko hau osoikusgarriadaberelorearenkoloreetaeiteerakargarriarengatik.Osogarrantzitsuadabereerabileraekiditeabailorazantzanetabaibanakakobilketaetalandaketan.Erradikazio‐ekimenei dagokiela kontrol mekanikoa eraginkorra da landarea sustraietikkentzen bada, bereziki gaztea denean. Metodo kimikoei dagokiela herbizidak erabili izandirabainasortzenduenhazikantitatenugariadelaeta tratamenduaurteroaplikatubeharzaie urteko errebrote berriei. Bestalde, lurzoru biluziak hazkuntza azkerreko Betulaceltiberica y Salix atrocinerea bezala zuhaitz espezieekin birpopulatzea egokia litzatekelandareexotikohoniitzalasortzeko.Gunekaagertudirenpopulazioetanalekopuruahandiaez bada ere etorkizunean hauek ugaritzea errealitatea izango da. Beraz, daudenpopulazioetan neurriak hartzeko unea da. Balio ekologiko urria duten lekuetan eta ur‐ibilguarekin kontaktua ez duten lekuetan herbizida erabiltzea da komenigarriena. Aldiz,balio ekologiko ertain‐altuko lekuetan eta ur‐ibilguko zatietan egokiagoa da teknikamekanikobidezlandareasustraietikateratzea.Halaere,teknikahauekurterokojarraipenaizanbeharduteegodaitezkeenkimuberrietanaplikatzeko.

30

31

Crocosmiaxcrocosmiiflora(Lemoine)N.E.Br.

Egilea:KoroIrazustaberrena

Sinonimoak:Tritoniacrocosmiflora(Lemoine)NicholsonedoT.aureaxT.pottsiiFamilia:IridaceaeKategoria:espeziealoktononaturalizatua,habitatnaturalzeinseminaturalakkolonizatzendituenaBiotipoa:bulbodungeofitoaLoratzegaraia:VII‐IXLehenaipamenarenurtea::1985Jatorria:hegoAfrikaSarrerabidea:apangarrigisakultibatuaHabitata:ibaiertzekohaltzadi,ezpondaetabelardiakPrebentzio eta erradikazio­ekimenak: badirudi landare honen erradikazioa ingurukolandarenaturaleikalteaeragingabeegiteazailadela.Eskuzkokentzeanahikoaizandaiteke,ale bakana aurkitu dugu baina beharrezkoa da gainaldeko zatiaz gain errizoma etatuberkuluakereezabatzea.Banaketa:OriaGaraiaGKLAgauntzaerrekan, ikerketa eremutik gora ale bakan batzukikusiditugu ibaiertzean.Kolonizatzailea izanikarriskuaekiditeko,alehauek lehenbailehenerradikatzeagomendatzenda.

32

LANDARE BABESTUAK

RuscusaculeatusL.(Liliaceae)

Egilea:MaribelZufiaurIzenarrunta:erratza.Familia:Liliaceae.Deskribapena: mulu betiberdea da, altueran 1 m edo gehiago hazi daiteke. Zurtoinzurrunak,berdeilunak,adartsuakgoialdeanetaguztizilegabeak.Kladodioak(hostoenantzaduten zurtoinaren zabalkadurak) zabalki obatu eta lantzeolatu bitartekoak, puntaarantzakaranestutuakapizean.Baiakbiribilduak,koloregorribizikoak.Banaketa: Europan hegoaldean hazten da gehienbat. 1000 metrotaraino aurki daitekebasoberan,Europaerdialdeanetamediterraneoan.Lurbasiko,lehor,emankoretaitzaltsuakditu gogoko. EAEn lurraldeko basoetan sakabanatuta aurkitzen da.Amundarain errekanpopulaziozabalak,aleugarizosaturikaurkituditugubitramuetan..Kontserbaziorako gomendio eta ekimenak: Iragan hurbilean espezie honen fruituzbeteriko adarrak gehiegi erabili ziren gabonetarako apaingarri gisa. Fruituhoriek, neguanzehar, elikadura‐iturri dira hegazti frugiboroentzat. Oihanpearen garapena bultzatu behardaharizti, pagadi etabasomistoenerrestaurazioabultzatuzhabitat egokiaduenkasuetanerratza harizti eta pagadien oihapean lasai asko hazten da, eta ez dirudi egun arriskuandagoenik,orokorreanEAEnpopulazioakugariaketaoparoakbaitira.

33

34

IBAI-SISTEMAREN KONTSERBAZIO EGOERA:

AGAUNTZA OriaGaraiaGKLarenzatidenAgauntzaerrekak6,1Kmluzeradu.Ibai‐sistemaren

garapenoptimorakoibai‐ertzbakoitzak20mkozabalerabeharkoluke.Beraz,24Haingurukoazaleraizangoluke.Gauregun,egoeraoptimoanertzikezdago,egituraartifizialak(eraikinak,errepideak,kanalizazio,…)etagiza‐erabilerak(baso‐ustiaketak,nekazaritza,…)errekareneremuaeraldatubaitute.Gainera,errekarendimentsioakosomurriztuakdaudeorokorrean.

RQIindizeaerabilizaztertudaerrekarenegoera.AgauntzaII.Motatakobailarada:ibai‐arroengoietaerdiibilgunetanaurkitzendirenbailarak.Maldagehieneta%50bainotxikiagoaizatenda.

LortutakoEmaitzakondokotaulanetairudianagertzendira:

35

36

TRAMUA Jarraiera

longitudinala

Zabalera dimentsi

oa Konposizioa Erregenerazioa

Ertzen egoera

Konektibitatea Permeabilitatea TOTALA RQI BALORAZIOA

Ezker Eskubi Ezker Eskubi Ezker Eskubi

1 2 1 1 1 2 1 1 1 1 1 12 Oso eskasa

2 9 1 2 1 7 1 3 2 1 1 28 Oso eskasa

3 9 6 4 3 6 4 6 6 6 6 56 Eskasa

4 7 1 2 1 4 1 3 3 3 3 28 Oso eskasa

5 9 6 4 2 7 5 5 5 4 4 51 Eskasa

6 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 10 Oso eskasa

7 10 7 10 4 10 4 7 9 8 8 77 Erdi mailakoa

8 4 4 4 4 3 4 4 4 4 4 39 Oso eskasa

9 8 9 4 8 6 4 7 8 7 7 68 Erdi mailakoa

10 6 7 2 3 4 5 4 4 3 3 41 Eskasa

11 6 6 4 5 4 5 5 6 6 5 52 Eskasa

12 6 7 3 4 4 4 3 3 3 3 40 Eskasa

13 2 3 1 2 1 2 2 2 1 1 17 Oso eskasa

14 1 1 1 2 1 2 1 1 1 1 12 Oso eskasa

15 6 5 3 2 3 2 3 4 6 4 38 Oso eskasa

16 2 2 1 1 1 2 1 1 1 1 13 Oso eskasa

37

OSO ESKASA. Tramuak: 1, 2, 4, 6, 8, 13, 14, 15 eta16

TRAMUenRQIbalioa12eta33arteandago.Erriberako3ezaugarribainogehiagoosodegradatuakdituzteetahonegatikberaienfuntzionamenduaeredegradatutadago.

Parametro guztietan balorazio txarra jaso dute. Irizpide hauen arabera ibarbasoarenegoera oso eskasa da.Zati hauetan ibaiaren ertzak kanalizaturik eta landaretza urriarekinazaltzendira.Gehienetanherriguneetatikigarotzendirentramuakdira.Iaezdagoezzuhaixkaedozuhaitziketahauekbirsortzeamehatxaturikdago.Konektibitateaetapermeabilitateaereosomurriztuakdaudegizakiareneraginarengatik(kanalizazioaltuak,errepideaetalandareakezartzekoaukerarikez).Ezdagoibarbasotrinkoriketahonekzuzeneaneragitenduanimalienhabitateanetakorridoreekologikoarenfuntzionamenduan.Animalienhabitatadeuseztaturikdago.

Longitudinalki landaretza agertzen den eremuetan ilara bakarra osatzen dute etaerrekakezdugutxienekozabalerorik.Aipagarriada8. tramuan(baserriareneremuan) lizarlandaketak egin direla eta errekaren berreskuratzea ahalbideratzen duela.. Hala ere,azpimarragarria da, azken urteetan eginiko kanalizazio lanek ertz zatiak utzi dituztelaibarbasoa berreskuratu dadin. Beharrezkoa diren 5m ez baditu ere aurrera pausoa daibarbasoarenfuntzionamenduarenonurarako.

“Ibai‐eremu hauen Errehabilitazio eta berreskurapena beharrezkoak dira erriberarenfuntziohidrologikoetaekologikoakbirsortzeko.”

Ataungo herria 1. Tramua Egilea: Maribel Zufiaur

38

Ibai- ertzak guztiz kanalizaturik daude eta landaretza urria da. Ataungo aforoa 6. tramuak eta 5 tramua (eskasa).

Errekaren dimentsioa, bi kasuetan, desegokia da. Egilea: Maribel Zufiaur

Lazkaoko herria 13. tramua

Egilea: Maribel Zufiaur

39

Landaretza longitudinalki egon arren beste parametroak ez dira onak ( zabalera, konektibitatea,…) 14. tramua,

Lazkaoko herri irteera. Platanondoak ere ugariak dira ibai ertzetan eginiko landaketengatik. Egilea: Maribel Zufiaur

40

ESKASA. Tramuak: 3, 5, 10, 11 eta 12

TRAMUenRQIbalioa40eta59arteandago.Erriberako3ezaugarribainogehiagolarrikiasaldaturikdaudeetaberefuntzionamenduandegradaturikdaude.

Giza erabilerak eta eraikinak erreka eremua eraldatu dute, ertzaren konposizioa etafuntzionamendua degradatuz. Hala ere, longitudinalki landaretzak erreka estaltzen du,dimentsioegokiaezizanarren.

“Ibai‐eremu hauen Errehabilitazio eta berreskurapena beharrezkoak dira erriberarenfuntziohidrologikoetaekologikoakbirsortzeko.”

12.tramua.Errepidearenzubia.Egilea: Maribel Zufiaur

41

11.tramua.ertzenzabalakdirabainaibarbasoaezdatrinkoaetaespeziealoktonoakdaude.

Birlandaketakegitekoeremuaproposaizanliteke.Egilea: Koro Irazustabarrena

3.tramuaAtaungoherrigunean.Egilea: Maribel Zufiaur

42

ERDI MAILAKOA Tramuak: 7 eta 9

TRAMUen. RQI balioa 2 eta 79 artean dago. Erriberako 2 edo 3 ezaugarri gutxienezdegradatuakdaudeetaberefuntzionamenduandegradazioarriskuakdaude.

Longitudinalki ertza zuhaitz eta zuhaixkak estalirik dago eta errekaren zabaleraegokiagoa da. 7. tramuan eskubialdean dagoen baserriaren ertzan lizarrak landatu dira.Hauekibarbasoarenegoerahobetzekoetabirsortzekoaukerakematendu.

. Bestalde, 9. tramuaren konposizioaren balioa sasiakaziaren basoak eremu zabalahartzenduelakoezdaona,platanondoakerebadira.Bereienhedapenasahiestekoneurriakhartubeharkodiraetaberezkoespezieakbultzatu.

“ibai‐eremuhauetanErreabilitazioetaBerreskurapenlanakbeharrezkoakdira.Espeziealoktonoen hedapena ekidin beharko da eta bi ertzen egoera parekatu, erriberaren funtziohidrologikoetaekologikoabirsortzeko”

9..tramuaIbarbasoatrinkoagoadabainasasiakaziakeremuhandiahartzendu.Egilea: Maribel Zufiaur

43

7.tramuarenhasiera,ataungoaforotik.Ezkerertzazabalerohandiaduetaegoeraoneandagoeta

eskubialdeannekazaleremuadago.Egilea: Maribel Zufiaur

44

IBAI-SISTEMAREN KONTSERBAZIO EGOERA: AMUNDARAIN

OriaGaraiaGKLarenzatidenAmundarainerrekak4,2Kmluzeradu.Ibai‐sistemaren

garapenoptimorakoibai‐ertzbakoitzak20mkozabalerabeharkoluke.Beraz,16,8Haingurukoazaleraizangoluke.Gauregun,egoeraoptimoanertzikezdago,egituraartifizialak(eraikinak,errepideak,kanalizazio,…)etagiza‐erabilerak(baso‐ustiaketak,nekazaritza,…)errekareneremuaeraldatubaitute.Agauntzaerrekabezala,herriguneakzeharkatzendituenezkanalizaturikazaltzendaetaerrepideaere,berarekikoparalelodoagehinetan.

RQIindizeaerabilizaztertudaerrekarenegoera.AmundarainII.Motatakobailarada:ibai‐arroengoietaerdiibilgunetanaurkitzendirenbailarak.Maldagehieneta%50bainotxikiagoaizatenda.

Emaitzakondokotaulanetairudianagertzendira:

45

46

TRAMUA Jarraiera

longitudinala Zabalera

dimentsioa Konposizioa Erregenerazioa Ertzen egoera Konektibitatea Permeabilitatea TOTALA RQI

BALORAZIOA

Ezker Eskubi Ezker Eskubi Ezker Eskubi

1 6 1 1 1 4 1 4 3 3 1 25 Oso eskasa

2 9 1 9 1 6 1 5 4 5 4 45 Eskasa

3 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 10 Oso eskasa

4 6 3 2 1 3 1 2 3 3 3 27 Oso eskasa

5 7 9 3 8 4 6 5 7 7 6 62 Erdi mailakoa

6 3 2 2 1 2 2 3 5 5 6 31 Oso eskasa

7 8 8 3 3 6 6 6 7 7 7 61 Erdi mailakoa

8 1 6 1 3 1 3 2 3 5 4 29 Oso eskasa

9 7 7 3 3 4 3 4 7 7 6 51 Eskasa

10 9 10 3 9 6 7 8 9 8 9 78 Erdi mailakoa

11 6 5 3 3 4 3 3 3 3 3 36 Oso eskasa

47

OSO ESKASA: 1, 3, 4, 6, 8 eta 11

TRAMUen RQI balioa 12 eta 33 artean dago. Erriberako 3 ezaugarri bainogehiago oso degradatuak dituzte eta honegatik beraien funtzionamendua eredegradatutadago.

Parametro guztien arabera ibarbasoaren egoera oso eskasa da. Zati hauetanibaiaren ertzak kanalizaturik eta landaretza urriarekin azaltzen dira. Ia ez dago ezzuhaixka edo zuhaitzik eta hauek birsortzeamehatxaturik dago. Konektibitatea etapermeabilitatea ere oso murriztuak daude gizakiaren eraginarengatik (kanalizazioaltuak eta landareak ezartzeko aukerarik ez). Ez dago ibarbasorik eta honekzuzenean eragiten du animalien habitatean eta korridore ekologikoarenfuntzionamenduan..

Longitudinalki landaretzaagertzendeneremuetan ilarabakarraosatzen duteetaespeziekanpotarugarizosaturikegotenda(platanondoetasasiakazia).

Herri guneetan dauden eremuak dira gehienak. Hala ere, aipagarria da azkenurteetaneginikokanalizazio lanekertz zatiakutzi dituztela ibarbasoaberreskuratudadin. Beharrezkoa diren 5m ez baditu ere aurrera pausoa da ibarbasoarenfuntzionamenduaren onurarako. Landaketak egiteko garaian bertako espezieak (haltza,lizarra,sahatsa…)sustatubeharkoliratekeetaaloktonoakbaztertu.

“Ibai‐eremu hauen Errehabilitazio eta berreskurapena beharrezkoak diraerriberarenfuntziohidrologikoetaekologikoakbirsor

3.tramua.Ibaiakurlaminabesterikezdu,guztizkanalizaturikdagoetaezdulandaretzarik.Zaldibikoherrigunea.8.tramua

Egilea: Maribel Zufiaur

48

Egilea: Koro Irazustabarrena

49

ESKASA: 2 eta 9

TRAMUen RQI balioa 40 eta 59 artean dago. Erriberako 3 ezaugarri bainogehiagolarrikiasaldaturikdaudeetaberefuntzionamenduandegradaturikdaude.

Bestalde,ertzetakobatgehienetanbesteabainoegoeraokerragoanaurkitudugukanalizazio eta errepideengatik. Aipagarria da, 2 tramuaren ezker ertzarenegokitasuna eta bertan aurkitu dugun Erratza eremu zabala. . Bidegorria egitekobasoa errespetatu da Alde hau egoera onean dago baina eskubiko ertzak guztizkanalizaturikdagoetaezdagolandareriarik.

“Ibai‐eremu hauen Errehabilitazio eta berreskurapena beharrezkoak diraerriberarenfuntziohidrologikoetaekologikoakbirsortzeko.”

Egilea: Koro Irazustabarrena.

50

ERDI MAILAKOA 5, 7 eta 10TRAMUen. RQI balioa 2 eta 79 artean dago. Erriberako 2 edo 3 ezaugarri

gutxienez degradatuak daude eta bere funtzionamenduan degradazio arriskuakdaude.

5.tramuanibarbasopolitadagoluzeranbainaezkeraldeanindustriguneadago.Erratzakeremuzabalahartzendueskubialdeandagoenbasoanetairizpideguztietanbalio ona du. 10. tramuan arazo bera dugu, eskubialdea ongi kontserbaturik dagobainaezkeraldekoibarbasoaezduzabalerohandirik.Halaere,nekazalguneaizanikerreabilitatzea errazagoa izango litzateke. 7. tramua nekazal eremuetan dago etahonegatikezdubeharkolukendimentsiorik.

“Ibai‐eremuhauetanErreabilitazioetaBerreskurapenlanakbeharrezkoakdira.Espezie aloktonoen hedapena ekidin beharko da eta bi ertzen egoera parekatu,erriberarenfuntziohidrologikoetaekologikoabirsortzeko”

Egilea: Koro Irazustabarrena.

51

Egilea: Koro Irazustabarrena.

Egilea: Koro Irazustabarrena.

52

ONDORIOAK ETA KUDEAKETA PROPOSAMENAK

Oria Garaia GKLlo Agauntza eta Amundarain erreken azterketen emaitzarenbalioaESKASAizandaRQIirizpideakjarraituz.Ibarbasoarenegoeraezdaegokiaetaberaz errekakohabitaten funtzionamendua asaldaturik dago eta berreskurapen etaerreabilitazioa beharrezkoada.Orokorrean longitudinalki landaretza dagoen arren,zabalera,konektibitateaetapermeabilitateadiraeraldaturikdaudenparametroak.

Ibarbasoaren eremuetan hainbat giza ekintzak ( industria, azpiegiturak,basogintzaetanekazaritzak)berezkoazalerahartzendute.

Ibai habitat egoera optimoan, erreka ertzak20m zabalera du alde bakoitzean.Epelaburrerahauposibleezbada,gutxienezerabilpenpublikoko5mberreskuratzeaeta ibarbasoaren birsortzea ahalbideratzea aholkatzen da. Epe luzera landartzarenkonposizioaaberastukolitzatekeetaerrekakkorridorefuntzioegokiabetekoluke.

Bestalde, espezie aloktonoak arazoari aurre egiteko kontrol eta desagertzekoekintzen berri ematea ere garrantzitsua da. Bertako habitetan duten eraginkaltegarriaadierazizetaneurrienondorioakazalduz.

Honen harira, bi espezie aloktonoen hedapena aipatuko dugu: Robiniapseudoacaciaetakarramarroseinaleduna.Robiniapseudoacaciaosozabaldurikdago eskualde osoan. Ibarbasoetan eta bestelako basoetan eremu zabalak inbadituditu gaur egun espezie honek oraindik ale urriak dauden zatietan neurri zehatzakhartu beharko lirateke bere hedapena mugatzeko eta ibarbasoaren birsortzeaoztopatu ez dezan. Honetaz gain, Platanus hispanica espezie landaketak garaibateanarruntakzirenbideetaerrekaertzetan.Aurkituditugunalegehienakhelduakdiraetaalegazteakkontrolatzeaproposatzenda,bereerregenerazioaoztopatuz.

Karramarro seinaleduna bizi daAgauntza errekan, aztertutako eremuan etaerrekan goran ere aurkitu dira azken bi urteetan karramarro seinaledunarenpopulazioak. Beraz, errekan errotuta daudela ondorioeztatu dezakegu. Neurriegokiak hartu beharko dira lehenbailehen hedapena murrizteko eta bertakokarramarroarekinlehiaekiditeko.

Ingurugiro hezkuntza.Goierriko eskualdean bi parke natural daude, Aralareta Aizkorri –Aratz. Hauei loturik hainbat interpretazio zentru daude ( Lizarrusti,UrarenaZaldibianetaEgurrarenaZegaman)ingurugirohezkuntzarakoaproposaketaerabilpen urria dutenak. Hauen plangintza integrala era egokian eta elkarlaneanbultzatzeainteresgarrialitzateke.

Oria Garaia GKL ez da ezaguna gizartean eta biztanleriak ez du bere balionaturalenberri,OriaGaraiaosatzendutenhiruzatietanpanel informatiboakjartzeairadokitzendugu.Oria etaAgauntzaerrekenertzeetanbideakbadiraoinezkoentzatetaNaturbalioenazalpenakeskeintzekoguneegokiakdira,herriguneekinbatera.

53

Ataungo‐Lazkaobidea.Naturbalioaketabaserritarrenlanagurepaisaiarenzaintzailebezala

uztartzendira.Egilea: Koro Irazustabarrena.

Agauntza etaAmundarain inguruan bi proiektu aipagarri daude, beraiengan

izango duten eraginarengatik:A mebiko industrialdea eta Bidegorria Ordizia‐Zaldibia. Proiektuen bidegarritasuna aztertzea proposatzen dugu, errekarenekosisteman izan litezkeeneraginengatik.Aurrera jarraituezgero,berreskuratzekoneurriakhartzeabeharrezkoaizangodagauregungoerrekendimentsioakkontutakizanik.

Azpiegiturak. Agauntza eta Amundarain errekak zeharkatzen dituztenherrietan kanalizazio eta abar lanak egin diren zatietan ibarbasoa berreskuratzensaiatu beharko lirateke. Gaur egun, kanalizazio berrietan ibaiertz zatiamantentzensaiatzendira,hormazuzenaeginordez.Hauetanbertakozuhaitzespezieak(Haltza,lizarra, sahatsa eta abar) birlandatu beharko litzateke berezko landaretzaberreskuratzekoetaibaisistemarenegokitasunalortzearren.

Ibarbasoaberreskuratzea.Landainguruneankudeaketaintegralaproposatu

etaadostubeharkolitzateke.Erakundeazgain,baserritarrekinetaibaieremuarekinzerikusia duten guztiekin lan taldea osaturik ibarbasoaren kudeaketa egin beharkozen.Egoeraoptimoaizateko20mbeharbadiraere,epemotzekoerabilpenpublikoko5m eremuan ibarbasoa eratzea aurre pauso handia izango litzateke. Honetarakoberezko zuhaitzen landaketa eta landaretzaren birsortzea ahalbideratzen dutenekintzakbultzatubeharkodira.Honelaepeluzera,ibarbasoaberezegoeraoptimorairitsi daiteke. Honetara auzolanak, proposa daiteke, biztanleriaren inplikazioabultzatuzetagureinguruaezagutuetababestekoaukeraonabaita.

54

Lanpostu berrien sorrera. Habitat ezberdinenmantentze eta berreskuratzelanetarako lan taldea osatu eta formatu. Aranzadiren aholkularitzapean, gauregungoeskualdekohabitenazterketaeginondoren,premiazkoekintzakzehaztuetaabian ipintzeko lan taldearen sorrera interesgarri izango litzateke. Eskualde naturbalioen babesa bultzatzeko eta erreabilitazio eta birlandaketak lanak aurreraeramateahelburudutela.Honetarako, erakundeezberdinenelkarlanaezinbestekoadaprioektuaaurreraeramateko.Baserritarrakerefuntsezkoakdira, landaeremuanduteneskarmentuarengatik,hauentzatlanosagarriaizanik.

55

BIBLIOGRAFIA

‐Aizpuru I.,Catalán, P.& F. Garin, 1990. EuskalHerriko zuhaitz eta zuhaisken

gidaliburua.EuskoJaurlaritzarenArgitalpenZerbitzuNagusia.Gasteiz.‐Aizpuru I., Aseginolaza C., Uribe‐Echebarria P.M.& Urrutia P.& Zorroakin I.,

1999. Claves ilustradas de la flora del Pais Vasco y territorios limitrofes. ServicioCentraldePublicacionesdelGobiernoVasco.Vitoria‐Gasteiz.

‐ Aizpuru I., Aseginolaza C., Uribe‐Echebarria P.M.&Urrutia P.& Zorroakin I.,2004. Euskal Herriko landareak eta ingurukoak saikatzeko gako irudiduna. EuskoJaurlaritzarenArgitalpenZerbitzuNagusia.Gasteiz.

‐Aldezabal A., Arbelaitz E. & A. Azpiroz, 2004. Euskal Autonomi ErkidegokoGKLsareandaudenetaHabitatArteztarauanII.Eranskineanaipatzendiren landareespezieenkontserbaziorakokudeaketa‐plana.EHU‐IKT,S.A.Txostenteknikoa.

‐Azkarate I. 1995. Gipuzkoako flora eta faunaren kontserbazioa. AranzadiZientziaElkarte.GipuzkoakoForuAldundia.Donostia.

‐AzpirozM.2009.OriaGaraiaGKLGoiIbilguarenAzterketa.AranzadiZientziaElkarte.EuskoJaurlaritza.

‐Campos J. A.&HerreraM. 2009. FloraAloktono Inbaditzailearen diagnosia.EuskoJaurlaritza.Biodibertsitateaetapaisaia.Ingurumena.net.Ihobe

‐GEIB,2006.TOP20:las20especiesexoticasinvasorasmasdañinaspresentesenEspaña.GEIB,SerieTecnicaN.2,116pp.

‐GOIMEN.2007.GoierrikoBelardienKudeaketarakoGidaliburua.GipuzkoakoForuAldundia.Donostia

‐GOIMEN.Zuhaitzetazuhaiskakbaserrieremuan.Landare‐hesienonuraketaerabilpenak.EuskoJaurlaritza.GipuzkoakoForuAldundia.Donostia.

‐IHOBE, 2009. Fauna exotikoa inbaditzailea Euskal Autonomi Erkidegoan,EuskoJaurlaritza.Biodibertsitateaetapaisaia.

‐Irizar I.,Villate I.,Gonzalez J.,LaskurainN.A.2004.Bisoieuroparra(Mustelalutreola,L.)mundutikdesagertzekoarriskuandagoenkarniboroaGoierrin.XGerriko,IkerlanBeka.Lazkao.

‐JohnsonO.&MoreD.2008.GuiadeCampodeArbolesdeEspañaydeEuropa.Ed.Omega.Barcelona.

‐RosiqueM. & SolaM.C. Euskal Herriko Basoaren Ustiaketa Jasangarria etaKontserbazioa.EuskoJaurlaritza

‐UICN,2000.ListaRojadelaFloraVascularEspañola.ConservacionVegetal,6(num.Especial).Madrid.

56

ERANSKINA Aurkitudirenlandareetaanimaliaespezie‐mehatxatueidagokienlegedia:‐BOE,1995.Realdecreto1997/95,de7dediciembre,porelqueseestablece

medidas para contribuir a garantizar la biodiversidadmediante la conservación deloshabitatsnaturalesydelafaunayflorasilvestres.BoletïnOficialdeEspaña37310orr.28/12/95.

‐92/43/CEE KONTSEILUKO ZUZENTARAUA, 1992ko maiatzaren 21ekoa,habitatnaturalenetafaunaetaflorabasatienartapenaridagokiona.

‐1997/1995 ERRET DEKRETUA, Abenduaren 7koa, Basa‐Flora zein Basa‐Fauna eta Habitaten Kontserbaziorako neurriak finkatzen dituena. 92/43/CEEZuzentarauaren trasposizioa, Espainiako lurraldearen biodibertsitatea bermatzekohelburua duena, habitat naturalen kontserbazioa eta baso‐landareen eta basa‐faunarenkontserbazio‐neurriakfinkatzendituena.

‐Ekainaren 30eko 16/1994 Legean, Euskal Herriko Natura Babestekoanoinarritzen da flora mehatxatua eta bere babesa. Honek, IV. Idazpuruan, basalandaredietafaunakoespezieakgordetzeabermatzekobehardirenneurriakezartzenditu,galtzekoarriskuandaudenespezieeiarretabereziaeskainita.

‐4/1990ForuDekretua,urtarrilaren16koa,GipuzkoakoLurraldeHistorikokozenbaitflora‐espezierenbabesafinkatzenduena.

‐16/2007, LeyOrganica, 13 de diciembre, complementaria de la Ley para eldesarrollo sostenible del medio rural. Ley 42/2007, de 13 de diciembre, delPatrimonioNaturalydelaBiodiversidad.

‐OrdenForalde12demayode2004,porlaqueseapruebaelPlandeGestiondel Visón EuropeoMustela lutreola (Linnaeus, 1761) en el Territorio Histórico deGipuzkoa.

‐El artículo 47 de la Ley 16/1994, de 30 de junio, de Conservación de laNaturalezadelPaísVascocreaelCatálogoVascodeEspeciesAmenazadasdelaFaunay Flora, Silvestre yMarina, el cual estará integrado por las especies, subespecies opoblacionescuyaprotecciónexigemedidasespecíficas.

‐ElDecreto167/1996,de9dejulio,delGobiernoVasco,porelqueseregulaelCatálogo Vasco de Especies Amenazadas de la Fauna y Flora, Silvestre y Marina,incluyóalvisóneuropeoMustelalutreola(Linnaeus,1761),dentrodelacategoríade«Vulnerable».

‐Ordende20demayode2003,delConsejerodeOrdenacióndelTerritorioyMedio Ambiente del Gobierno Vasco, por la que se modifica el Catálogo Vasco deEspecies Amenazadas de la Fauna y Flora Silvestre y Marina, se ha cambiado lacatalogacióndelaespecie,pasandoacategoríade«EnPeligrodeExtinción»,debidoala situaciónen laqueseencuentra lapoblacióndevisóneuropeoen laComunidadAutónomadelPaísVascoyaescalamundial.

57

‐42/1996DEKRETUA,1996kootsailaren27koa,EuskalAutonomiElkartekoBabestutakoNaturaguneenSarearenErroldarenantolaketaetajardupideariburuzkoa.EuskalAutonomiElkartekonaturababesteariburuzkoekainaren30eko16/1994Legearen12.atalarenbidezEuskalAutonomiElkartekoBabestutakoNaturaguneenSarearenErroldaeratzenda,nonsartukobaitiraEuskalAutonomiElkartekoakdirennaturaguneguztiak.

‐ORDENFORALde12demayode2004,porlaqueseapruebaelPlandeGestióndelDesmándelPirineoGalemyspyrenaicus(E.Geoffroy,1811)enelTerritorioHistóricodeGipuzkoa.