ONGIZATEA GIPUZKOAKO BASERRIETAN€¦ · ongizatea gipuzkoako baserrietan informe tÉcnico n.º 110...

110ONGIZATEA GIPUZKOAKO BASERRIETAN

JUAN CRUZ ALBERDI COLLANTES

ONGIZATEA GIPUZKOAKO BASERRIETAN

INFORME TÉCNICO N.º 110

Vitoria-Gasteiz, 2007

NEKAZARITZA, ARRANTZAETA ELIKADURA SAILA

DEPARTAMENTO DE AGRICULTURA,PESCA Y ALIMENTACIÓN


Argitaraldia: 1.a, 2007ko urria

© Euskal Autonomia Erkidegoko AdministrazioaNekazaritza, Arrantza eta Elikadura Saila

Internet: www.euskadi.net

Argitaratzailea: Eusko Jaurlaritzaren Argitalpen Zerbitzu NagusiaServicio Central de Publicaciones del Gobierno VascoDonostia-San Sebastián, 1 - 01010 Vitoria-Gasteiz

ISBN: 978-84-457-2636-5

ALBERDI COLLANTES, Juan CruzOngizatea Gipuzkoako baserrietan / Juan Cruz Alberdi Collantes. - 1. argit. - Vitoria-Gasteiz :

Eusko Jaurlaritzaren Argitalpen Zerbitzu Nagusia = Servicio Central de Publicaciones del GobiernoVasco, 2007

p. ; cm. - (Informes técnicos ; 110)ISBN 978-84-457-2636-5

1. Envejecimiento de la población-Gipuzkoa. 2. Ancianos-Gipuzkoa-Situación social. 3. Ancianos-Protección, asistencia, etc.-Gipuzkoa. I. Euskadi. Departamento de Agricultura, Pesca yAlimentación. II. Título. III. Serie314.47(460.154)308-053.9(460.154) 364.65-053.9(460.154)

Hiru bat hamarkada igaro dira landa garapenerako lehendabiziko politikak martxan jarrizirenetik Euskal Autonomi Erkidegoan. Mendi Nekazaritzako programak, Mendi

Nekazaritza Elkarteen sorrera ekarri zutenak, 1986an abiatzen hasi ziren nekazal zonaldeekegitura gabeziak zuzentzeko helburuarekin. Gabezi hauen oinarrian aurreko hamarkadetanindustrializazioaren ondorioz nekazal herriek jasandako despopulaketa egongo litzateke.

Baserriak eta herri txikiek gazte asko galtzen dute nekazal zonaldeen gizarte eta ekoizpenegitura kolokan geldituz. Populazio galerarekin batera zahartze prozesuari ematen zaiohasiera. Gurasoak, haien anaia edo izebaren bat eta hauekin batera seme edo alabaren batgelditzen dira baserrian gainontzeko gazte guztiak hirietara jotzen duten bitartean.

Garai horretako gizon-emakumeak, hiru lau hamarkada ondoren, zaharkiturik aurkitzendira. Emigrazioaren ondorioz familiaren sarea, baserriaren ekonomiaren oinarria, hautsitadago kasu askotan eta zahartasuna nabariagoa da nekazal zonaldetan hirietan baino. Egoerahau errepikatzen da nekazal zonalde gehienetan, baita Euskal baserrian ere.

Egun martxan dauden nekazal eremuen garapen politikak populazioaren bizi kalitatearenhobekuntza dute helburu. Beraien ekimenak, ordea, nahiko partzialak dira eta ekonomiarendibertsifikaziora eta promoziora zuzendu ohi dira. Ekimen hauen beharra alboratu gabenekazal gizartearen ongizatearen zaintza erronka nagusienetarikoa bihurtu da zahartasuna-ren ondorioz eta zentzu honetan gutxi dira gauzatu diren iniziatibak.

Lan honen bitartez Gipuzkoako baserria eta herri txikietan bizi den populazio helduarenongizate maila eta problematika ezagutzera eman nahi dugu. Horretarako, azken urte haue-tan gai honen inguruan egindako lan ezberdinak bildu ditugu, batzuk Landa GarapenElkarteak bultzatuak, beste batzuk herri kontseiluko gizarte zerbitzuak, baina denak elka-rrizketaren bitarteaz oinarritutako metodologi eredu bat erabiliz eta zaharren ongizate beha-rrak ezagutzera zuzenduak. Egin dugun bildumaren bitartez Gipuzkoako nekazal guneekaurkezten duten egoeraren isla zabala ematen da.

EGILEA

AURKIBIDEA

LEHENDABIZIKO ATALA

GIPUZKOAKO GIZARTE ZERBITZUEN ANTOLAMENDUA ............................................9

1. Gerontologi Planaren lanerako estrategia ..............................................................................11

2. Sendian Programa ..................................................................................................................18

3. Gipuzkoako Adineko Pertsonen Kontseilua ..........................................................................20

4. Hurbiltzen Programak helburu dituen guneak .......................................................................23

5. Aldundiaren konpetentzipean dauden baliabideak ................................................................24

6. Udalei dagozkien eskumenak ................................................................................................26 BIGARREN ATALA

OIARTZUNGO BASERRITARRAK ZAHARTASUNA ETA GIZARTE ZERBITZUEN AURREAN ...........................................................................27

1. Sarrera ...................................................................................................................................29

2. Baserri / landa inguruneko biztanleriaren deskribapena .......................................................31

3. Baserri / landa inguruneko biztanleria eta gizarte zerbitzuak ...............................................34

3.1. Etxez etxeko laguntza zerbitzua .....................................................................................34

3.2. Petra Lekuona Zaharren Egoitza ..................................................................................35

3.3. Aiton-etxe eguneko zentroa ...........................................................................................35

3.4. Beste gizarte zerbitzuko baliabideak: zerbitzuak eta dirulaguntzak .............................36

3.5. Baserri biztanleriak dituen gizarte zerbitzuetara jotzeko errezeloak ............................36

4. Adina, osasun arazoak eta menpekotasuna ...........................................................................37

4.1. Adinekoa eta famili sarea: elkarlaguntza ......................................................................37

4.2. Jarraipena behar duten adinekoak ................................................................................37

4.3. Ezinduak ........................................................................................................................39

5. Menpekotasuna dutenen zaintzaileen egoera ........................................................................41

5.1. Familia sareari esker, aiton-amonak eta ezinduak etxean .......................................42

5.2. Zerbitzuen inguruan azaldutako iritziak .......................................................................43

6. Garraioa, etxebizitza eta egungo bizimodia ..........................................................................45

6.1. Garraio arazoak ............................................................................................................45

6.2. Etxebizitzak eta oinarrizko azpiegitura: bizi baldintzak ...............................................46

6.3. Gaurko bizimodua, baserritarrentzat gero eta urrunago ..............................................47

7. Detektatutako beharrak eta hobetze proposamenak ..............................................................47

7.1. Etxean jarraitu ahal izateko zerbitzuak: etxeko laguntza zerbitzua indartzea eta paseo programa finkatzea .......................................................................................47

7.2. Egoitza aukerak: etxean jarraitu ezin dutenentzako .....................................................49

7.3. Etxebizitzak eta oinarrizko azpiegitura: bizi baldintzak. ...............................................49

8. Emakume zaintzaeleen papera: ezinbestekoa zaharraren bizi kalitatea mantentzeko. Ondorio giza .........................................................................................................................50

HIRUGARREN ATALA

UROLA KOSTAKO BASERRIAK, ERREPIKATZEN DEN ERREALITATE BATEN AURREAN .................................................................................................................53

1. Emaitza orokorrak .................................................................................................................56

2. Emaitza kualitatiboak ............................................................................................................61

3. Ondorioak ..............................................................................................................................63 LAUGARREN ATALA

ZERBITZU EZA ETA BAKARDADEA: LEZOKO BASERRITAR ADINEKOEN KEXKA ..67

1. Metodologia ..........................................................................................................................70

2. Azterketa ...............................................................................................................................71

2.1. Lezoko biztanleria datuak .............................................................................................71

2.2. Landa eremuko biztanleriaren ezaugarriak ..................................................................74

3. Landa eremuko biztanleen beharrak .....................................................................................80

4. Proposamenak .......................................................................................................................81

5. Elkarrizketako zati adierazgarrienak, egoera eta proposamenen justifikazioa ......................83

6. Antzeko egoera baten aurrean. Ondorio gisa ....................................................................91 BOSTGARREN ATALA

USURBILGO BASERRITARREN ONGIZATEAREN EGOERA ETA ESKAKIZUNAK..............93

1. Usurbilgo baserriak ...............................................................................................................96

2. Ikerketa-mugaketa .................................................................................................................97

3. Emaitzen azterketa ................................................................................................................99

3.1. Lortutako datu kuantitatiboen ondoriak ........................................................................99

3.2. Gizarte zerbitzuen ezagupena eta balorazioa .............................................................107

4. Usurbilgo baserritarren egoera ............................................................................................108

4.1. Gizarte zerbitzuen inguruko iritziak ............................................................................109

4.2. Garraio arazoak ..........................................................................................................110

5. Proposamenak .....................................................................................................................111

6. Ondoriak ..............................................................................................................................116

SEIGARREN ATALA

2000 BIZTANLETIK BEHERAKO ADINEKOEN BIZIKALITATEAREN ADIBIDEA. ALEGIA ...................................................................................................................................119

1. Metodologia ........................................................................................................................121

2. Ezaugarri sozio-demografikoak ..........................................................................................123

3. Kultura eta aisia ...................................................................................................................129

4. Osasun egoera, autonomi maila eta oztopo arkitektonikoak ...............................................132

5. Baliabideen ezagutza, erabilpena eta beharra ......................................................................135

6. Gizarte zerbitzuen dotazio beharra ......................................................................................136

7. Probintzian dauden antzeko beharrak ..................................................................................146

ZAZPIGARREN ATALA

DISPERTSIOA ETA ZAHARTASUN MAILA ALTUA: GIPUZKOAKO NEKAZAL POPULAZIOAREN BIZI KALITATEAREN BALDINTZATZAILEA. ONDORIOAK ...............147

1. Egoera baserritarren ahotan .................................................................................................150

2. Sortzen diren proposamen arrunten deskribapena ...............................................................155 BIBLIOGRAFÍA ...................................................................................................................165

LEHENDABIZKO ATALA

GIPUZKOAKO GIZARTE ZERBITZUEN ANTOLAMENDUA

11

Europako Kontseiluak dependentzia "laguntza beharra edo eguneroko bizitzako

ekintzetarako asistentzi beharra" bezala definitzen du, zehatzago azalduz, autonomia fisikoa,

psikikoa edo intelektuala galtzearen ondorioz, asistentzi edo laguntza adierazgarriak behar

dituzten pertsonak eguneroko ekintzak bete ahal izateko, gehien

bat zaintza pertsonalean zuzenduak.

Definizio honek hiru faktoreen bateraketa planteatzen du, dependentziaz hitz egiten

dugunean:

1. Muga fisiko, psikiko edo intelektualak izatea, pertsonaren zenbait gaitasun

bermatuz.

2. Pertsonaren ezintasuna eguneroko ekintzak burutzerakoan.

3. Asistentzi edo laguntza beharrak

Nabarmena da erlazio estua dagoela dependentzia eta adinaren artean, gaitasun

funtzionalean mugak dituzten pertsonak gora egiten baitute adin handiko populazio taldeak

hartuz gero. Tasa hauen igoera ez da erritmo jarrai batean ematen, adin zehatz batetik aurrera

igotzen baita argi eta garbi. Ez da harritzekoa dependentzia zahartze demografikoaren

ondorio bat bezala ulertzea.

Bestalde, gizartearen zahartze prozesuaren azelerazioak arazoari dimentsio berri bat

ematen dio, bai kuantitatiboki baita kualitatiboki ere, aldaketa sakonak ematen ari baitira

familiaren estruktura eta baita zaintzailearen biztanlerian. Bestalde, hirugarren adineko

pertsonek babes gehiago eskaini behar zaiela adierazterakoan, agian, gehiegi azpimarratzera

eraman gaitu adinduen dependentzia.

Erlazio argi bat dago osasuna eta dependentzia egoeren artean. Erlazio honek

eramaten du "eremu soziosanitario" kontzeptuari. Azpimarratu beharra dago eremu honetan

ematen dela asimetria handiena, hau da, osasun zerbitzu eta gizarte zerbitzuen artean, hauen

bien arteko distantziak oztopatzen du pertsona dependientearen babesa. Bi zerbitzu hauek

organizatzea eta koordinatzea ezinbestekoa da erantzun eraginkor eta integrala eman nahi

bada.

Bizi itxaropena luzatu egin denez eta, ondorioz, menpekotasunezko egoerak ugaldu,

beren etxean bizitzeko adineko pertsonei aukera bat ematea da gizarte politika gidatzen duten

oinarrizko printzipioetako bat. Gainera, bai adineko gehienek eta bai familiartekoek horixe

bera eskatu izan dute askotan. Horra hor zergatik eman behar zaion berebiziko garrantzia

sare naturala indartzeari.

Laguntza informala, adinekoen beharrak betetzen dituzten senideek osatutako sareari

deitzen diogu. Eta horixe da, hain zuzen, adineko ezinduen aldeko laguntza hezurduraren


12

bitarteko nagusietako bat. Horregatik, bada, sare naturalak egile eta hartzaile izan behar luke

etorkizuneko programetan.

Gipuzkoako Foru Aldundiko Gizarte politikarako departamenduak zuzentzen duen

erakundea da Gizartekintza.Gizartekintza barruan honako plangintza ezberdinak aurki

ditzazkegu:

Haur eta gazteak zaintzeko plana

Hurbiltzen programa

Sendian programa

Alzheimer programa

Gipuzkoako gerontologi plana

Gipuzkoako ezgaitasun plan estrategikoa

Gipuzkoako gizarte zerbitzuen mapa

Mendekotasuna duten adinako pertsonei arreta emateko eredua

Adineko pertsonentzako egoitza zerbitzuen katalogoa

1. GERONTOLOGI PLANAREN LANERAKO ESTRATEGIA

Gipuzkoako gerontologi planak

Eusko Legebiltzarrak onartutako 1994. urteko Euskadiko Gerontologia Planaren

xedapen eta proposamenak jasotzen ditu eta hura gero lurraldeko egoera berezira areago

moldatu eta doitzen du.

Plana Gipuzkoako Foru Aldundiko Gizartekintza Departamenduak egin du, SIIS

Dokumentazio eta Ikerketa Zentroaren laguntzarekin. Gizartekintzaren protagonismoa ez da

arlo honetan finantza arrazoiez bakarrik zuritzen – nahiz INSS nahiz Osakidetzak askoz ere

diru gehiago jartzen baitute horretarako -, ondoko arrazoi sakon honengatik baizik: azken

babes sare denez, gizarte zerbitzuen esku hartzea ez dela soilik ezintasuna arintzen saiatzen,

oso zeregin garrantzitsua betetzen baitu bestelako babes sistemak aurrera eramaten dituzten

lanak osatzen eta sustatzen.

Adineko pertsona ezinduak zaintzea erronka garrantzitsu eta zaila da Gipuzkoarentzat,

eta zeregin horretarako gizarte itun bat eta prozesuaren buru izango den erakunde bat behar

dira. Gizartekintzaren zeregina ez da bere programak, zerbitzuak eta prestazioak hobetzera

mugatzen, beste erakunde batzuen gidari ere izan behar du:

Adineko pertsonei gizarte zerbitzuak eskaintze dizkieten gainerako udal

administrazioen, zaintza duin eta bateratuak ematea lortzeko.


13

Gizarte babesa xede duten beste erakunde publiko batzuena: osasun erakundeena

−dementziaren sindromea duen pertsona zaharra baita, hain zuzen ere, gizarte eta

osasun arloen koordinazio beharraren adibiderik nabarmenena− etxebizitzaz,

ogasunaz, pentsioez eta abarrez arduratzen diren erakundeena eta besterena.

Gizarte mugimenduarena eta elkarteena, laguntza eskainiz eta beren elkartasun

lanerako ildoak irekiz.

Ekimen pribatuarena, aldez aurretik erabakitako printzipio eta helburuekin bat

datozen jarduerak bultzatuz eta sustatuz, eta beti ere alor horretan egiten den

jarduera ikuskatuz.

Gizpukoako Gerontologia Plana hiru informazio multzotan dago antolatuta:

Lehenengoan, Gipuzkoako adineko pertsonen egungo egoera aztertzen da.

Bigarrengoan, planaren oinarrian dauden printzipioak eta bere helburu orokorrak

jasotzen dira.

Hirugarrengoan, azkenik, lanerako proposatzen diren neurriak ematen dira, bi

estrategiatan oinarrituta: beren ingurunean txertatzea eta etxebitzitzaren ordezko

zerbitzuak eskaintzea.

Alzheimer gaixotasunak zaharrengan eta haien senitartekoengan bai maila

kuantitatiboan bai kualitatiboan gaur duen eraginaz jabetuta, zeihartasunez arreta

berezia eskaintzen zaio arazo honi plan osoan barrena.

Beren ingurunean edukitzea: komunitatean txertatzeko estrategia

Diskrimizaioaren aurka borrokatzea eta elkartasuna eta gizarte kohesioa sendotzea

Helburuak:

Gizarte diskriminazioa murriztea eta jendea txertatzen laguntzea.

Pertsonek duintasunez bizitzeko eskubidearen eta edonork behar duen intimitatea

gordetzeko eskubideen errespetua sustatzea.

Beren bizitzaren amaieran dauden pertsonen duintasuna errespetatu eta babestea.

Gizartea adin ezberdina duten pertsonek osatzen dutela eta gizartearen garapena

bultzatzeko eta bitartekoez baliatzeko eskubidea pertsona horiek guztiek dutela

aitortzea eta onartzea.

Adineko pertsonen irudi egiazkoagoa eta ez hain estereotipatua eskaintzea.

Alzheimer bezalako dementziak eta bestelako gaixotasunak neurodejeneratioak

dituzten pertsonenganako konpromiso soziala sendotzea.

Erretiroaren malgutasunaren alde jokatzea.


14

Komunitatearen baliabide orokorrak egokitzea, haietaz baliatzeko zailtasun handiak dituzten pertsonen ezaugarriak kontutan edukiz eta eskakizunei erantzunez

Helburuak:

Komunitatearen baliabide publiko eta pribatuen irismena hedatzea, beren formak

eta edukiak pertsona talde jakin batzuen premia eta nahietara moldatzeko

malgutuz eta egokituz.

Baliabide horiek eskuragarri izan daitezen bermatzea, dauden oztopoak kenduz

eta garraioa erraztuz, batez ere herri txikietan.

Adineko pertsonek komunitatearen baliabide orokorrak erabil ditzaten sustatzea

eta ohiko ingurunean gehiago parte har dezaten eta areago txerta daitezen lortzea.

Adineko pertsonen parte hartzea areagotzea eta dituzten giza baliabideei probetxu

gehiago ateratzea.

Helburuak:

Adineko pertsonen bakartasuna saihestea, horretarako gizarte jarduerak eta

pertsonen arteko harremanak sustatuz.

Adineko pertsonek herritarren bizi baldintza orokorrak hobetzeko eta beren

interes pertsonalak babesteko ere ekarpenak egitera bultzatzea.

Adineko pertsonek dituzten giza baliabideei onura handiago ateratzea sozialki,

gaur egun etekin handirik ez zaielako ateratzen, horrela, gainera, beren buruak

aintzat hartuko dituztelako eta hobeto gizarteratuta egongo direlako.

Gizarte zerbitzuetako sistema publikoaren jardunbidean adineko pertsonei parte

hartzen laguntzea.

Gizartekintzaren alorrean dauden berariazko baliabideen gainean administrazio

publikoek hartutako neurrlak egokitzea.

Helburuak:

Adineko pertsonak gizartean ahalik eta ondoen txertatzeko bideratutako

programak, zerbitzuak eta prestatzioak Gerontologia Planaren helburua eta

oinarri orokorretara egokitzea. Helburua, zehazki, honako programa hauetan

aldaketa batzuk egitea edo sustatzea litzateke:

• Neguko egonaldien Tarteko programan .

• Gizarte termalismoko programan.

• Kultur ingurubiretan.

• Aldundiaren gizarte zentroetan.


15

• Erretiratuen etxe eta elkarteetan.

• Zentroen eta elkarteen zaintzarako eta jarduerak egiteko laguntzetan.

Adinekoak beren ingurunean edukitzea: beren etxeetan edukitzeko estrategia

Oinarrizko Gizarte Zerbitzuak indartzea

Helburuak:

Oinarrizko gizarte zerbitzuek eragina duten eremuan bizi diren adineko pertsonen

egoera eta premiak zein diren ondo jakitea.

Jendeari jakinaraztea, informazioa hartu behar dutenen ezaugarriak gogoan

hartuta, gizarte babeseko sistemak zein premiei erantzun diezaiekeen, kasu

bakoitzean zein baldintza bete behar diren, nola lor daitezkeen baliabideak eta

zein bide dauden erreklamatzeko.

Adineko pertsonentzako gizarte zerbitzu guztietako leihatila bakarra egongo

balitz bezala lan egitea.

Herrietan komunitateko garapen planen barruan, adineko pertsonei buruzko

lanerako planak proposatzea.

Kasu partikularrei erantzuteko, banakako laguntza planak egitea, adineko

pertsonaren premiak eta behar diren baliabideak osotasunean hartuta, erraz

ebaluatuko diren helburuak jarriz eta, plan horiek egiteko, familia edo lanbidea

dela eta, zerikusi duten pertsona guztiak tarteko eginez.

Banakako planenjarraipena egitea, etenik gabekoa eta behar dena.

Gizarteko laguntza sareak bultzatu eta koordinatzea.

Dementzia duten adinekoen babes juridikoa eta ekonomikoa bermatzea.

Zaintza sare informalari laguntzea

Helburuak:

Zaintzaile informalen egoera eta premiak sakon aztertzea eta horien jarraipena

aldian behin egin ahal izateko ikerketa bideak urratzea.

Sare informalaren protagonismoa sustatzea eta erantzukizun hori bere gain

hartzeko behar dituzten gizarte, osasun eta ekonomia alorretako neurri

lagungarriak hartzea.

Zaintzaileen bizimodua hobetzea, ahal den neurrian zaintzak sortzen dien zama

arintzearren, batik bat Alzheimer gaixotasuna duten pertsonez arduratzen diren

zaintzaileen kasuan.

Sare informalean emandako laguntzaren kalitatea hobetzea, zaintzaileen

prestakuntzaren bidez.


16

Gizonezkoek zaintza lanetan gehiago parte har dezaten bultzatzea.

Zaindutako pertsonen gaitasunak eta autonomia ahalik eta gehien garatzea.

Sare informalari emandako laguntza lurralde osora zabaltzea.

Sare informaleko zaintzaileei laguntzea bakoitzaren egoeraren araberako

neurriak hartuz, laguntza psikologikotik hasi eta laguntza teknikoak emateraino,

familian eragina izan dezakeen gainbehera progresiboa saihesteko.

Bizi baldintza materialak hobetzea

Helburuak:

Errenta apalenak dituzten adineko pertsonen egoera ekonomikoa hobetzea, ahal

dela diru sarreren eskasiak ez ditzan egoitzako leku bat eskatzera behartu.

Adinekoek etxebizitza duin, bizitzeko moduko eta mugimenduetarako erraza

lortzeko aukera izan dezaten sustatzea.

Zahartuz doan jendearen beharrei gero eta hobeto egokitzea etxebizitzak,

zaharren bizi baldintzak hobetzeko eta etxeko istripuak saihesteko.

Etxea egokitzea eta ibi1tzeko oztopoak kentzea. Istripu arriskua murrizteko etxea

egokitzea. Ingurunea aldatzea behar bezala ibiltzeko ez dezan adimen ezintasuna

murriztu.

Etxeko laguntza

Helburuak:

Etxeko laguntza zerbitzua adineko jendearen beharretara egokitzea, horretarako

zerbitzuaren estaldura handituz, kalitatea hobetuz, laguntza motak ugarituz eta

toki batzuetatik besteetara dauden aldeak txikituz.

Larrialdiko telefono bidezko laguntzaren estaldura zabaltzea, Alzheimer arineko

kasuak sartuz eta telefono bidezko laguntza sistema osagarriak sustatuz.

Adineko pertsonen etxeetan ikasleak hartzeko programa sendotzea eta gauetan

laguna edukitzeko programa sustatzea.

Familiei laguntzea, adineko pertsonak zaintzen lanik handiena egiten dutelako,

nahiz heziketa arloan zaintzaile gisa beren egoera hobetzeko, nahiz familiako

laguntzaren osagarri eta bateragarri diren laguntza zerbitzuak bere esku

edukitzeko aukera emanez.

Alzheimerra duten gaixoei etxean eskaintzen zaizkien zerbitzuak osatzea gizarte

osasun ikuspegitik.


17

Etxetik kanpoko zaintza

Helburuak:

Etxetik kanpoko zaintza zerbitzuen estaldura zabaltzea.

Ezintasun handiko pertsonei eguneko zaintza ematea zentro espezializatuetan,

eguneko zentroetan edo horretarako toki egokia duten gerontologia zentroetan.

Dementzia duten adinekoak zaintzen diren Eguneko Zentroan arian arian

espezializatzea.

Gaueko arreta zentroak sortzea Alzheimerra duten gaixoen eta beren

senitartekoen egoera arintzen laguntzeko.

Zaintza modalitateak zabaltzea, ezintasun maila ezberdinak eta, hortaz, gaixoek

eskatzen dituzten zaintza maila ezberdinak kontuan edukiz.

Erretiratuen etxeak egokitzea eta komunitatearen baliabide publiko eta

pribatuetara sartu eta irteteko bideak, maila guztietan, hobetzea.

Komunitatearen baliabiderik normalizatuenak erabiltzeari lehentasuna ematea.

Ahalik eta gehien malgutzea horrelako lekuen funzionamendu arauak, ahal den

neurrian adineko pertsonen eta beren zaintzaileen premietara moldatzeko.

Zaintzaren kalitatea hobetzea eta pertsonen autonomia ahal den guztia indartzea.

Etxearen ordezko hautabideak

Egoitzetako zerbitzuak

Helburuak:

Gizartekintzaren mendean dauden adineko pertsonentzako egoitza, eguneko

zentro eta horrelakoetan gizarte eta osasun arloan eman beharreko zaintza

ematea, osasun sistemaren eta gizarte zerbitzuen artean koordinatuta.

Egoitzetako zerbitzua beharra dutenei ematea.

Aurrez ezarritako gutxieneko ezintasun maila batetik gorako adineko pertsonak

zaintzera zuzentzea, batez ere, egoitzen zerbitzua.

Baliabide horren izaera normalizatzailea indartzea.

Zentroetan partaidetza bideak sustatzea, bereziki Alzheimerreko gaixoen

senitartekoen batzordeak sortzea bultzatuz.

Egoitzetan ematen den zaintzaren kalitatea hobetzea.

Baliabide hauen gizarte eta ekonomi aprobetxamendu hobea lortzea.


18

Etxebizitza komunitarioak, apartamendu babestuak eta adineko pertsonak familietan hartzea

Helburuak:

Norberaren etxearen ordezko bizilekuen aukerak ugaritzea, gizartean onargarria

den mailarekin etxean bizitzen ezin jarraitu izateak egoitzako leku bat hartu

beharra derrigor ekar ez dezan.

Egoitzan bizitzearen ondorioz kulturalki pertsona ezindu bihurtzen ari diren

pertsona autonomoak egoitzatik kanpora bizitzera joateko prozesuan alde

jokatzea.

Zaintza kostuak merketzea lortzea eta aurre hartzearen, integrazioaren eta

normalizazioaren printzipioetara eraginkortasun handiagoz hurbiltzea.

Erakunde publikoen ondare baliabideak gizarte erabilpenerako gehiago

aprobetxatzea.

Famili harreren kalitatea eta familietan hartutako adineko pertsonen segurtasuna

hobetzea.

Etxebizitza behar duenean, berez dagokion tokian ematen saiatzea, horretan ere

normalizazioaren printzipioari jarraituz.

Gizarte elkarbizitzako unitateak eta etxebizitza balioanizdunak

Helburuak:

Gizarte elkarbizitzako unitateak eta etxebizitza balioanizdunak ezintasun arin eta

txikiak dituzten adineko pertsonen beharrei ongi erantzuten dien edo ez aztertu

eta ebaluatzea.

Ebaluazio horren emaitzak ikusirik, beste herri batzuetan ere horrelakoak sor

litezkeen aztertzea, komunitate mailan txertatuagoak egon daitezen eta bizitza

normal eta integratzailerako duen balioa bultzatuz.

2. SENDIAN PROGRAMA

Sendian programa ere Gizartekintzatik zuzentzen da. Programa honen helburu

nagusia honako hau da: Familian ezintasunen bat duen adineko pertsona batekin bizi diren

familiei laguntza ematea, adineko pertsona hobeto zain dezaten, familiako gorabeherei aurrea

har diezaioten eta elkarrekin bizitza normala egin dezaten.


19

Helburu orokor hori gogoan edukiz, Sendian programan prestazio batzuk sartzen

dira, elkarren artean zerikusi dutenak.

Helburu nagusia

Familian ezintasunen bat duen adineko pertsona batekin bizi diren familiei laguntza

ematea, adineko pertsona hobeto zain dezaten, familiako gorabeherei aurre har diezaioten eta

elkarrekin bizitza normala egin dezaten.

Programako prestazioak

Familiakoen prestakuntza: Adineko pertsona bat zaintzen ari diren familiei gai

espezifikoak ematea da, zaintza lanak hobeto eta segurtasun eta konfidantza

handiagoez egin ditzaten.

Elkarlaguntza taldeak: Helburua leku bat eskaintzea da antzeko egoera bizi

duten familietakoei, han beren esperientziak eta arazoak truka ditzaten,

zailtasunez hitz egin, elkarri lagundu, sentipenak elkarri adierazi, e.a.

Laguntza psikologikoa: Egoerari aurre egiteko eta hobeto egokitzeko tratamendu

psikologikoa izateko aukera ematea da, batzuetan izaten dituzten estres eta

egonezin sentipenak gogoan edukiz.

Asteburuetan adinekoak egoitzetan eta eguneko zentroetan zaintzea: Zaintza

lana utzi eta atsedena hartzeko aukera ematen die familiei zerbitzu honek,

denbora apur bat beretzat ere izan dezaten zaintzaileek, adineko pertsona ongi

zainduta dagoen bitartean.

Laguntza teknikoak: Ezintasunen bat duen adineko pertsona etxean zaintzeko

behar diren bitarteko teknikoak, egin behar diren egokitzapenak edo behar

dituzten tresnak dira laguntza horiek.

Laguntza ekonomikoak: Diru laguntza horren helburua da, adineko pertsona

zaintzeko, lan ordaindu bat edukitzea erabat edo zati batean baztertu duten

familien diru beharrak konpentsatzea, edota zaintza lan horietan kanpoko baten

laguntza behar dutenena horrek dakarren gastua ordaintzen laguntzea. Baremo

baten arabera ematen da laguntza, familien irabaziak eta familiako kideak

kontuan hartuz.

Boluntarioak: Arlo horretan boluntarioak egiten ari diren lana koordinatu eta

sustatzea da. Ohiki bisitak egiten dituzte edota zaintzailea une jakin batzuetan

ordezkatu.

Pizgam fiskalak: Eduki ditzaketen zerga salbuespenen berri ematea da familiei.

Hori guztia tramitatzen laguntzen dituzte.


20

3. GIPUZKOAKO ADINEKO PERTSONEN KONTSEILUA

Berariazko foro bat da, adineko pertsonekin zerikusia duten entitate, elkarte eta

erakundeek parte hartzekoa. Helburutzat dauka elkarlanean aritzea herritarren sektore horrek

ongizatea lortzeko abian jartzen diren politika eta jardueren plangintza eta haien jarraipena

egiten.

Organo kide anitzekoa eta aholku-emailea da, Gipuzkoako Foru Aldundiko Gizarte

Politikarako Departamentuari atxikia, adineko pertsonekin zerikusia duen gizarte politika

diseinatzen, abianjartzen eta harenjarraipena egiten lagundu beharko duena.

Helburuak

Adineko pertsonekin zerikusia duen gizarte politika diseinatzen, abian jartzen eta

haren jarraipena egiten laguntzea.

Adineko pertsonekin hain diskriminatzailea ez den gizarte integratzaileago bat

lortzen laguntzea.

Gizartea adin desberdinetako pertsonek osatzen dutela aitortzen eta onartzen

eragitea, belaunaldien arteko lankidetza bultzatuz.

Adineko pertsonen irudi egiazkoagoa eta ez hain estereotipatua eskaintzea, haien

alderdi onak eta elkartasunerakoak azpimarratuz.

Gizarte estereotipo en aurkako kanpaina bereziak.

Mendekotasun eta/edo bazterketa egoerei aurre egiteko politikak bultzatzea.

Adineko pertsonen giza baliabideez gehiago baliatzearen alde egitea, haien

autoestimua eta parte hartze nahiz gizarteratze maila hobetuz.

Gizarte Politikarako Departamentuarekin lankidetzan aritzea Gizarte Zerbitzuen

Legearen esparruan, adineko pertsonen taldearen jardun eremuan.

Lurralde Historikoa gizarte arlo horrekin zuzenean lotutako politikari

zenbateraino egokitzen zaion jakitea eta horren berri ematea.

Gipuzkoako Gerontologia Planak dauzkan estrategiei lotutako kontuak aztertzea

eta horietaz eztabaidatzea.

Irizpenak ematea eta txostenak egitea plan estrategikoei buruz, urteko

aurrekontuei buruz, eta Departamentuari galdatzen dizkioten gaiei buruz.

2006ko helburuak, adibide gisa

Plangintza egiterakoan aholku ematea eta haren jarraipena egitea

Adineko pertsonei arreta ematerakoan GFAk −eta zehazkiago Gizarte Politikarako

Departamentuak− jarraitu behar zituzten ildo nagusien gainean aholku emateko sortu

zen Gipuzkoako Adinekoen Kontseilua.


21

Ildo nagusi horiek Gerontologia Planean ezarri ziren. Plana argitaratu eta gero

hitzartu zuten Kontseiluaren egitekoa izango zela Planaren garapenari jarraipena egitea

eta Departamentuak adineko pertsonentzako arretan egiten dituen jardueren garapenaz

aholku ematea.

Gipuzkoako Lurralde Historikoko laguntza zerbitzuetan oreka bat lortu ahal izateko,

Hurbilízen Plana prestatu zen, eta hor ere Kontseiluak aholku ematen du eta haren

jarraipena egiten, adineko pertsonei dagokienez.

Bakarrik bizi diren adinekoei buruzko azterketa

Azken hamarraldietan gure gizarteak demografia aldaketa handia izan du. Bizi

itxaropena handitzeak eta jaiotza tasa jaisteak populazioaren zahartze nabarmena eragin dute.

Gertakari horren ondoriorik ageriena izan da adineko pertsona gehiagok behar dutela

luzaroko laguntza eguneroko lanak egiteko. Haietako asko bakarrik bizi dira. Eta haietako

asko emakumeak dira.

Egoeraren erradiografia bat lortzeko, bakarrik bizi diren adineko pertsonei buruzko

azterketa bat bultzatu du Kontseiluak.

Aztertze aldia dagoeneko bukatu da, eta aurki egongo gara datuak eta ondorioak

eskaintzeko moduan.

Hausnarketa prozesua bukatutakoan, orduantxe egin beharko dira proposamenak

antzeman diren beharrei irtenbidea emateko.

Zerbitzuetarako eta informaziorako sarbidea

Zerbitzuetarako eta informaziorako sarbidea herritar ororen oinarrizko eskubidea dela

uste dute Gipuzkoako Adinekoen Kontseiluak eta Gipuzkoako Ezinduen Kontseiluak.

Eskubide ahula da, ordea, herritarrak mugaren bat baldin badu zerbitzu edo informazio

horietarako sarbidean.

Herritarren zeregina da, oro har, eta administrazioarena, bereziki, sarbide horretan

zailtasunen bat duten guztiei hura erraztea.

Horregatik guztiagatik, Gipuzkoako Adinekoen Kontseiluak eta Gipuzkoako

Ezinduen Kontseiluak, Lurralde Antolaketa eta Sustapenerako Departamentuarekin batera,

ahaleginak batu dituzte jendeak sarbideaz gehiago jakin dezan eta denentzako kalitate-

osagaitzat jo dezan. Eskubide hori bermatzeko, ordea, funtsezkoa da herritarrak, oro har,

jakinean egon daitezen sarbide horretaz, horren beharraz eta dituen onurez, eta haien jakitun

izan daitezen.


22

Zaharren Aldeko Agiria garatzea

Agirian printzipio eta eskubide batzuk ezartzen dira, eta zenbait arlo garatzen dira

gomendioen bidez. Kontseiluak erabaki zuenez, adinekoek ohi duten irudia hobetzearren,

lehentasunezkoa da gomendioak hedabideei zabaltzea. Horregatik, eskuliburu bat prestatzen

ari dira gai horren ardura dutenei zabaltzeko.

Eskualde kontseiluak sortzea

Eusko Legebiltzarraren Gizarte Zerbitzuen 1996ko urriaren 18ko 5/1996 Legeak

ezartzen duenez, herri-agintariek eragin behar dute herritarrek gizarte zerbitzuetan parte har

dezaten, hirugarren adinari dagozkionetan, besteak beste.

Lege horretako 19. artikuluak dioenez, lurralde, udalerri edo udalaz gaineko

kontsulta eta partaidetza organoak sor daitezke, udalerriko edo eskualdeko erakundeetako

gizarte zerbitzuen antolamendu, plangintza eta jarduerari buruz kontsultak jaso eta aholkuak

emateko.

Kontseiluaren iritziz, eskualde kontseiluak egotea funtsezkoa da adineko pertsonek

beren inguruan aurrera eramaten diren jardueretan parte har dezaten sustatzeko. Horregatik,

bada, ekimen horretaz interesa agertzen duten eskualdeetan halako kontseiluak sustatzearen

alde lan egingo du.

Emakumearen gizarte partaidetzari buruzko azterlana

Erretirodunen eta Pentsiodunen Elkarteko kide diren etxe guztietara inkesta bat bidali

zen 2005aren erdialdean, eta han agertzen zen zentro bakoitzak zenbateraino parte hartzen

zuen Zuzendaritza Batzordean eta jardueretan.

Inkesta haren emaitzak oso esanguratsuak izan dira, izan ere, erakusten baitzuten

zentroan egiten diren jardueretan gehiena emakumeek parte hartzen dutela, baina erabaki-

organoetan, berriz, ia ez dagoela emakumerik. Horregatik erabaki zen beste inkesta pertsonal

bat bidaltzea erretirodunen elkarteetako kide diren emakumezkoei, erabaki-organoetan

zergatik ez duten parte hartzenjakiteko.

Solidarioen sariak sustatzea

Adinekoen Kontseilua sinetsirik dago adinekoen taldeak daukan giza gaitasunaz.

Gaitasun horren puska handi bat erretiratuen eta aurretik erretiratuen elkarteetan dago.

Horregatik sustatzen ditu solidarioen sariak, gaitasun hori gizartean isla dadin, zentroetako

jardueren bitartez.


23

Solidarioak Sariaren helburu orokorra da egungo erretirodunen etxeak birmoldatzea,

adinekoen behar berrietara egokituz. Hona hemen berariazko helburuak:

Adinekoen gizarte partaidetza areagotzea, gizarte mailan emankor gertatzen diren

jardueretan parte har dezaten bultzatuz.

Bereizkeriaren aurka egitea eta elkartasuna eta gizarte kohesioa sendotzea.

Adinekoek XXI. mendean duten betekizun berriaren alde

egitea.

Sariaren helburua da gogoa piztea goian aipatutako helburuen ildo bereko ekintza

batzuk gauza daitezen, eta horrela helburu orokorra lortzen laguntzea.

Departamentuen arteko plana adinekoentzat:

Jarduera horren bidez Kontseiluak erakutsi nahi du adinekoenjarduerek ez dutela

zertan gizarte zerbitzuen kontua bakarrik izan. Gaur egungo adinekoak zinema aretora eta

antzokira joaten dira, kirolen batean aritzen dira, bidaiatu egiten dute...

Helburu hori aurrera eramanez, agiri batean bildu nahi ditu GFAk adinekoen

inguruan gauzatzen dituen jarduera guztiak.

4. HURBILTZEN PROGRAMAK HELBURU DITUEN GUNEAK

Hurbiltzen programaren helburua Gipuzkoako landa eremuko gizarte zerbitzuak

aztertzeaz gain, arlo horretan jarduteko proposamenak egitea da:

Populazio dentsitate urria, Euskadiko Autonomia Erkidegoko beste gune

batzuekin alderatuta.

Jendez husteko joera nabarmena

Nekazaritza enpleguaren indize handia, bestelako enplegu motekin alderatuta.

Gune horietan, nekazaritza sektorearen bilakaeraren sentsibilizatzea, bereziki

nekazaritza arloko politika bateratuaren erreformaren barman.

Mendi ingurunean edo gutxietsitako guneetan egotea.

Gune horietako ingurumen sentsibilizatzea eta, bertan, naturaren, kulturaren eta

paisaiaren aldetik baliotsuak diren alderdiak egotea.

Helburuak

1) Landa eremuko udalerrietako gizarte zerbitzuak sendotu eta idartzea.

a. Laguntza eredu egonkorra, malgua eta behar berri eta\edo bereziki egokitutakoa

izatea.


24

2) Plangintza, programazioa eta inforrnazioa bultzatzea.

a. Lanerako sistema eta mekanismoak hobetzea.

3) Beren ingurunean bizitzen jarraitzeko balioko duten jardunei lehentasuna

ematea.

a. Komunitatean txertatzea.

i. Bereizkeriaren aurka egitea eta elkartasuna eta gizarte kohesioa sendotzea.

ii. Landa eremuko gizarte baliabide orokorrak landa eremuko adineko

pertsonen eta ezinduen ezaugarri eta eskakizunei egokitzea eta erabil ditzaten

saiatzea.

iii. Adineko pertsonen eta ezinduen parte hartzea areagotu eta dauden giza

baliabideei sozialki probetxua ateratzea.

b. Etxean bizitzen jarraitzea.

i. Arretarako sare inforrnala indartzea.

ii. Landa eremuko adineko pertsonen eta ezinduen bizitzeko baldintza

materialak hobetzea

iii. Etxeko zaintza bultzatu eta laguntzea.

iv. Etxetik kanpo emandako eguneko zaintza hobetzea.

4) Etxekoen ordezko diren egoitzetako hautabideak gehitu eta landa eremuko

adineko pertsonen eta ezinduen beharrei egokitzea.

a. Egoitzetako zerbitzuak egokitu eta hobetzea.

b. Etxebizitza komunitarioak, apartamendu babestuak eta famili harrea gehitzen

saiatzea.

5. ALDUNDIAREN KONPETENTZIPEAN DAUDEN BALIABIDEAK

Adineko pertsonentzako programa edo zaintza zerbitzuak

Egoitzak, eguneko zentroak, egoitzetako atseden programak, programak. Ezinduei

zuzendutako beste edozein errekurtso espezializatu:

Zahar egoitzak: Zentru espezializatuak dira, balioanitzak, non laguntza eta

pertsonari arreta integral a ematen zaion, bizi kalitatea ahalik eta hoberen izan

dezan. Epe mugatu edo betirako eskaintza egitea posible izaten da, pertsonaren

beharretan oinarrituta.

Eguneko zentruak: Eguneroko bizitzako jarduerak egiteko beste batzuen

Laguntza behar duten adinekoentzako laguntza zentroak dira. Batez ere, beren

familiekin bizi diren adinekoentzat dira. Zentro horietan, adinekoek behar duten

zaintza jasotzen dute egunean hainbat ordutan, arreta pertsonalizatu oso baten bitartez.


25

Atseden programak: Sendianen barnean dauden atseden programak dira.

Adinekoa etxean zaintzen duen familiari atsedenaldi bat izateko aukera eman

nahi zaio. Horretarako, adinekoa behar bezala zainduko duen egoitza bateam

denboraldi batez sartzeko erreztasunak ematen dira. Egoitzako egonaldia

Gehienez urtean 31 egunekoa izango da.

Opor programak: Bidaiak eskeini,. prezio baxuagoan eta talde hauei zuzenduak.

Prestakuntza ekonomikoak, Dirulaguntzak

Gizarte Ongizate Fondoa

Dirulaguntza bi motatakoa izan daiteke:

Elbarritasun pentsioa: % 45 edo gehiagoko elbarritasun maila dutenei zuzendua,

urtero jaso daiteken diru laguntza.

Zahartzaro pentsioa: Diru sarrera txikiak dituzten pertsonei zuzendutako

laguntza da.

Pentsio ez kontributiboa

Hauek ere bi motatakoak izan daitezke:

Elbarritasunarena: Ordainketa periodiko baten bidez, oinarrizko behar

nagusian bermatzea du bere helburu nagusia. Laguntza hau, elbarri edo gaixo

kronikoei zuzendua dago, %65 edo gehiagoko maila batean.

Erretiroarena: Urtean hamalau ordainketen bidez, oinarrizko behar nagusien

bermatzea du helburu nagusia.

Oinarrizko errenta

Bizikidetza unitate independienteak osatzen duten, 25 urtez gorako pertsonei

zuzendutako diru laguntza da. Gutxienez, laguntza eskatu aurreko, urte beteko epean, ego

era honetan bizi behar du, eskaria egin duenak.

Diru laguntza hau, pertsonaren oinarrizko beharrei aurre egiteko, zuzendua dago.

Kasu hauek kontsideratzen dira bizikidetza unitate independienteak:

Bakarrik bizi diren pertsonak.

Ezkontza loturak edo baliokideak, eta lotura familiarrak dituzten pertsonak.

Hauen barnean beste unitate bezela kontsideratzen dira:

Tratu txarrenjasaleak.

Adingabeak, bere gain dituzten pertsonak.


26

Loturarik ez duten pertsonak, baina bizilekua partekatu dutenak harrera moduan,

beharrak honela behartu dituelako.

6. UDALEI DAGOZKIEN ESKUMENAK

Herritarrei beren gizarte eskubide eta baliabideei buzurko informazioa, baloraketa eta

orientazioa ematea eta, era berean, udalaren gaindiko prestazioak tramitatzea, gizarte

zerbitzuen sistemakoak direnean.

Adineko pertsona autonomoentzako ondoko programa hauek jarri eta aurrera eramatea

Etxez-etxeko Laguntza Zerbitzua:

Helburu bezala, pertsona bere etxean ahalik eta denbora gehien mantentzea

izango da. Eskaera egiten duten pertsonek arazoak izaten dituzte, eguneroko

eginbeharrak ondo betetzeko, horregatik laguntza alde honetatik errazten da.

Langile bat kontratatzen da, etxeko lanak edo/eta banakako arrera emateko. Ordu

finko batzuk izaten dira eguneko eta asteko.

Familia Harrera:

Norbere etxean, familikoa ez den adineko pertsona bat hartzea da, bere gabezia

estaltzeko egokia den giroa emateko asmoz. Harrera behin-behinekoa ( 15 egun

edo hilabete) edo betirako izan daiteke.

Familia eta adineko pertsonaren artean kontratu bat sinatzen da, bertan

bakoitzaren betebehar eta eskubideak zehazten dira.

Adineko pertsona 60 urte baino zaharragoa izan behar du eta Gipuzkoakoa izan

edo bertan bizi behar duo Familia hartzaileak, adineko pertsonaz arduratzeko

prest egon behar du eta 25-60 urte bitartekoa izan behar du.

Tele-alarma Zerbitzua:

SOS deiak-ekin, 24 orduz konektatua dagoen tresna da. Telefonoan jartzen den

tresnaz aparte, lepoko bat ere erabiltzen da helburu berdinarekin, pertsonak

jarrita eraman dezakeena.

Udaletxeko laguntza ekonomikoak:

Diru sarrera mugatuak dituzten pertsonei zuzendua dago.

Honako laguntza hauek ematen dira:

• Gizarte Larrialdietarako laguntzak: oinarrizko beharrak asetzeko laguntzak dira.

• Ura, zaborra eta estolderiaren hobariak.

• Kiroldegirako hobaria.

BIGARREN ATALA

OIARTZUNGO BASERRITARRAK ZAHARTASUNA ETA GIZARTE

ZERBITZUEN AURREAN

29

Oiartzungo herriak, hamar mila biztanle eduki arren eta Gipuzkoako hiri gune

nagusiaren ondoan egon arren, baserri gehien duen herria da probintzi honetan, ruraltasuna

nabaria diren gune eta auzo ugari mantenduz.

Oiartzungo baserria, bestalde, era honetako ustiategian ohikoak diren ezaugarriaren

adibidea da. Mendi komunalak, artzantzaren eta basoaren garapena muinotan eta erriberan

garatzen diren belardi eta soroekin tartekatzen du, mendeetan zehar baserriaren garapena

eremu honetan bultzatuz.

Oiartzungo gizartea nekazal ihardueraren inguruan antolatu da tradizionalki.

Maiorazgoa, familiaren gotorlekua, eta auzolana, bizilagunen arteko harremanak estutuz,

gizartearen ezaugarri nagusienetarikoak izan dira industrializazioa iritsi arte. Iharduera

honekin gizartea eraldatzen hasten da eta baserriaren nekazal iharduera gutxitzen da,

denbora partzieleko nekazaritza bultzatuz.

Egungo baserri gehienek nekazal iharduera mantentzen dute baina gutxi dira

iharduera hauetaz bizi direnak. Adineko populazia da baserriaren ohiko iharduerari eusten

diona baina bere ekonomi aportazioak zeharo txikitu dira. Jarraian jasotzen den ikerketan

populazio haundiko herrietan garatzen den baserritarren ongizate egoera aztertzen da.

1. SARRERA

Diagnostiko honen abiapuntua kezka baten inguruan sortu da, Behemendi

Donostialdeko Landa Garapen Elkarteak eta Oiartzungo Gizarte Zerbitzuek konpartitzen

duten kezka bat. Bi erakunde hauek bultzatuta, eta Oarsoaldea S.A. Eskualdeko Garapen

Agentziak bideratuta, 2005. urtearen bukaeran eta 2006.ko hasieran diagnostiko hau garatu

izan ahal da.

Diagnostikoaren abiapuntua –aipatutako kezka- hurrengo galdera hauetan laburtu

daiteke:

Zeintzuk dira gaur egungo Oiartzungo baserri inguruko biztanleriaren

bizibaldintzak, bereziki adinekoenak eta ezinduenak?

Askotan sakabanaturik eta herriaren erdigunetik urruti bizi den herritar talde

honek, ba al du gaurko gizarte zerbitzuei buruzko informazio nahikorik, eta

hara jotzea ´normaltzat` hartzen al du, edo karidade izatearen konzeptua dirau?

Eta azkenik, egokiak al dira dauden gizarte zerbitzuak eta horien irizpideak

herritar talde honen oinarrizko gizarte beharrak atenditzeko? Hiriko

pentsamolde batetik diseinatuta al daude? Nahikoak al dira?


30

Datuak jasotzeko, alde batetik metodologia koantitatiboa (Udal Erroldaren

biztanleria datuak) eta bestalde kualitatiboa (gidoia bat jarraitzen duten elkarrizketak)

erabiliko da. Aztertutako biztanleriaren parte hartzerako estrategia txiki bat ere planteatu

da: eztabaida talde bat, menpekotasuna dutenen zaintzaz arduratzen direnekin; eta

elkarrizketatuei diagnostikoaren emaitzen itzultzea, emaitzen inguruan dituzten iritziak

jasotzeko.

Datu koantitatiboak lortzeko, iturri estatistikoetara joko da (EUSTAT, INE,

Nekazal Errolda), bainan hortik ezin izan da eguneratutako informaziorik lortu. Nekazal

erroldaren azken datuak 1999koak dira, eta azken “censo de población y viviendas” (INE,

Eustat) dituen datuak 2001ekoak dira. Beraz, informazio estadistikorako erabili ahal izan

den eguneratutako iturri bakarra Oiartzungo Udal Errolda izan da, eta hortik ere bakarrik

adina, sexua eta bizikidetza datuak atera ahal izan dira. Datu hauek baserri inguruko

biztanleriaren deskribapenean erabili dira.

Txosten honetan garatutako informazio gehiena, beraz, 170 elkarrizketan lortutakoa

da. Elkarrizketak bi atal zituen: (1) oinarrizko datuak jasotzeko inkesta labur bat −izikideen

adina, sexua, diru sarrerak, osasun egoera−; (2) eta gai ataletan banatutako elkarrizketa

bat, gidoi bat jarraituz.

Elkarrizketan erabilitako gidoia honako gai hauek jasotzen zituen:

1. Etxebizitzaren egoera: modu duinean bizitzeko baldintzak;

etxearen egokitzapen beharrak; noizbait laguntza publikorik eskatu bai/ez.

2. Garraio modua, edo garraio beharrak; auzoko taxi zerbitzuaren erabilera;

zerbitzuetara iristeko, edo oinarrizko errekaduak egiteko, garraiorako laguntza

sarea.

3. Bizikideen osasun egoera / osasun arazoak / osasun zerbitzuekin harremana.

4. Menpekotasuna duten pertsonen egoera, mugitzeko oztopoak, laguntza eta

zerbitzu publikoen ezagutza eta erabilera; balorazioa.

5. Orokorrean, adineko pertsonen egoera: bizikidetza edo bakardadea, familiaren

edo lagunen babesa, harremanak izateko esparruak, mugikortasuna, eta

adinekoei zuzendutako gizarte zerbitzuen egokitasuna. Beharrak.

6. Mugikortasunerako arkitektura / hirigintza oztopoak: etxe barneko eta

ingurukoak; landa bide/auzoetan oinez ibiltzeko edo paseatzeko oztopoak -

espaloiak, bankuak, aterpea duten tokien beharra-.

7. Senideen zaintza lanaren zama bere gain hartzen dutenen osasun egoera eta

beharrak; gizarte zerbitzuekin harremanetan egon bai / ez; laguntza lortu, edo

oztopoak topatu: zeintzuk.


31

8. Gizarte ongizate zerbitzuak (orokorrak, adinekoentzat, elbarrituentzat):

zerbitzu publikoen ezagutza, erabilpena, eskuratzeko oztopoak eta landa

eremuko beharrei erantzuna emateko egokitasuna.

Datuen analisiarako gizarte agenteekin ere egon da: osasun zentroko langileekin;

etxez etxeko zerbitzuaren langileekin; Oiartzungo apaizarekin; Oiartzungo emakume

elkarteekin eta herriko EBELeko kideekin (emakume nekazarien elkartea).

Landa eremuan baserrietan edo bakarkako etxeetan bizi den biztanleriaren

bizibaldintzak aztertu dira, herritar hauek gaur egun edo etorkizun hurbilean izango duten

gizarte zerbitzuen beharra ezagutu ahal izateko. Bereziki sakabanatuta edo isolaturik

dauden baserriei lehentasuna emango zaie, orokorrean zerbitzuetatik eta kaleko bizitzatik

urrutien gelditzen direlako.

170 elkarrizketa egin dira. Horretaz gain, Udalaren padroiaren bitartez, beste 309

baserri eta bakarkako etxeen biztanleriaren datuak eskuratu ahal izan dira (adina, sexua eta

bizikide kopurua, hain zuzen ere), landa inguruko biztanleriaren deskribapen orokorra

eman ahal izateko. Biztanleria honen deskribapena egiteko, bi lagin hauen datuak elkartu

dira. Diagnostikoaren beste atal guztiak, 170 elkarrizketen bitartez jasotako datuetan

bakarrik oinarritzen dira.

2. BASERRI / LANDA INGURUNEKO BIZTANLERIAREN DESKRIBAPENA

Oiartzungo lur azalera oso zabala da, eta Gipuzkoa osoan baserri-kopuru handiena

duen herria da, Donostia, Bergara eta Azpeitiarekin batera (Alberdi, Cendoya,

Amundarain, 2004). Nekazal erregistroan 285 baserri agertzen. Horiei gaur egun inongo

nekazal izaerarik ez duten baserri eraikuntzak gehitzen badiegu, esan daiteke Oiartzunen

400 baserri baino gehiago daudela. Horietatik ia heren bat bi bizitzatan banatuta dago, eta

gutxi batzuk bizitza gehiagotan. Bestalde, azken hamarkadetan etxe berri batzuk ere eraiki

dira, gehienbat baserritarren seme-alabentzako, askotan baserriaren ondoan.

Guztira, Oiartzungo landa ingurunean bareiatuta dauden 500 bizitzatik gora

elkartzen dira. Horietatik, 479en kasutan, gaur egun bizi direnen adin eta sexu datuak lortu

ahal izan dira, eta horietan oinarritzen da egin den biztanleria honen deskribapena: 170

bizitzetan elkarrizketak egin dira, eta beste 309 bizitzen biztanleria datuak Udal Erroldaren

bitartez lortu izan ahal dira.


32

Aipatu denez, herritarren talde honen gehiengoa baserrian bizi da, hau da, gaur

egun edo iraganean nekazal lanarekin nolabaiteko lotura izan duten bizitzetan. Guztira

1564 herritarren ezaugarri demografikoak islatzen dira, Oiartzungo biztanleria guztiaren

%16a. Ez dira landa ingurunean izaten diren urbanizazio txikiak kontuan hartu −etxebizitza

taldeak−, ezta landa ingurunean lauzpaseitik gorako bizitza dituzten eraikinak.

Honetaz gain, Oiartzunen badira Udal erroldaren arabera hutsik dauden 100 bat

baserri edo etxe. Batzuk konponduta daude eta asteburuko landa etxe moduan erabiltzen

dira −ez dago inor erroldatuta bainan etxea nolabait erabiltzen da−; beste batzuk, gehienbat

herritik mendi aldera urrutien daudenak (Añarbealdera, adibidez), aspalditik abandonatuta

eta hondatuta daude; eta beste gutxi batzuk gaur egun bakarrik borda moduan erabiltzen

dira –abereak edo nekazal tresnak edukitzeko toki moduan-.

Adina, sexua eta bizikidetza: 80 urtetik gorakoen taldea bikoiztu landa ingurunean,

eta gehiengoa emakumeak. Landa inguruneko biztanlerian emakumeen eta gizonen

kopurua parekoa da, biztanleria orokorrean gertatzen den bezala. Balantza desorekatzen da

80 urtetik gorakoen artean, emakumeak gizonak baino bizi-itxaropen luzeagoa dutelako.

Adin talde horretan, hiru kidetatik bi emakumeak dira, bai biztanleria orokorrean bai landa

ingurunekoan. Guztira, Oiartzunen 80 urtetik gorako 316 pertsona bizi dira: 215 emakume

eta 101 gizon. Bainan 80 urtetik gorakoen presentzia bikoiztu egiten da landa ingurunean:

Oiartzungo 80 urtetik gorakoen artean, hirutatik bat landa ingurunean bareiatuta bizi da,

nahiz eta ingurune honek biztanleria orokorraren %16a bakarrik osatu.

Adina

Adinaren aldetik, beraz, biztanleria orokorrarekin desberdintasun nagusi bat

topatzen da: baserri / landa inguruko biztanleriak, orokorrean baino adineko gehiago eta

gazte gutxiago ditu.

Landa inguruneko biztanlerian, lau pertsonetatik batek ba ditu 65 urte baino

gehiago. Beraz, hirugarren adinak herritar honen laurdena osatzen du, guztien %23a, hain

zuzen ere (365 pertsona). Oiartzungo biztanleria orokorrean (landa ingurunean eta kalean

bizi dena), berriz, 65 urtetik gorakoen taldea %14a osatzen du.

Gazteen aldetik, Oiartzungo biztanleria orokorra Gipuzkoako udalerrien

gazteenetariko bat da, Urnieta, Zumaia, Zarautz eta Azpeitiarekin batera. 20 urtetik

beherako biztanleria %20ra iristen da. Baserri ingurunea bakarrik aztertua, berriz,

portzentai hau %16ra jeisten da.


33

Bizikidetza

Bizikidetzari dagokionez, baserri inguruko datuak bakarrik atera ahal izan dira,

Udal erroldatik bizitza bakoitzaren datuak banan banan atera behar direlako.

Baserri inguruko bizikidetzaren tamaina, batez beste, hiru kidena da. Bainan

gertuago aztertuta, hau ez da nagusitzen den bizikidetza tamaina. Baserri ingurunean

egoera guztiak ematen dira.

Lau kide:

Lau baserri/etxetik batean lau pertsona bizi dira: guztien %23tan, 106

baserri/etxetan.

Kasu askotan famili bereko bi belaunaldi bizi dira eta, gutxiagotan, hiru.

Bi kide:

Bost baserri/etxetik batean bi pertsona bizi dira: guztien %21etan, 100

baserri/etxetan.

Talde handiena 65 urtetik gorako bikotearena da (41 bizitza). Beste askotan bi

pertsona heldu dira (37 bizitza), gehienbat bikoteak. Gelditzen diren

bizikidetza gehienak honako estruktura dute: adineko bat adin ertaineko seme-

alaba batekin, gehienbat seme batekin.

Hiru kide:

Bost baserri/etxetik batean hiru pertsona bizi dira: guztien %20tan, 97

baserri/etxetan.

Mota askotako famili bizikidetza topatzen dira talde honetan, gehienbat bi

belaunaldikoak. Hogei bizitzatan 65 urtetik gorako bikote bat seme edo alaba

heldu bakar batekin bizi da, gehienetan seme batekin. Beste 19tan adinekoa

bakarra da, eta seme-alaba batekin eta horren bikotearekin bizi da. Beste 20

kasutan bikote gaztea edo adin ertainekoa haur bakar batekin bizi da.

Bost kide edo gehiago:

Bost baserri/etxetik batean bost pertsona edo gehiago bizi dira: guztien

%19tan, 93 baserri/etxetan (5 kide: 42 baserri/etxetan; 6: 25 baserri/etxetan; 7

edo gehio: 26 baserri/etxetan).

42 baserrietan bost pertsona bizi dira, 25etan sei dira, eta beste 26etan gehiago

dira. Kasu askotan hiru belaunaldi bizi dira.

Pertsona bakar bat:

Sei baserri/etxetatik batean pertsona bakar bat bizi da: guztien %17tan, 83

baserri/etxetan.

Horietatik 41 dira 65 urtetik gorakoak: 66-79 urte arteko 15 emakume eta 17

gizon; eta 80 urtetik gorako 12 emakume eta 3 gizon.


34

BIZIKIDETZA BASERRI INGURUNEAN

Bakarrik bizi

17%

Lau kide

23%

Hiru kide

20%

Bi kide

21%

Bost kide edo gehio

19%

Laburbilduz, Oiartzungo baserri ingurunean bizi den biztanleria herriaren

biztanleria orokorra baino zaharragoa da. Sei baserri/etxetatik batean pertsona bakar bat

bizi da, eta horien erditan 65 urte baino gehiago ditu. Bestalde, bizikidetza handiak ere

ematen dira, eta berez bost baserrietatik batean bost kide edo gehiago famili unitatea

osatzen dute. Hiru belaunaldi elkarrekin bizitzea ez da salbuezpen bat Oiartzungo

baserrietan: sei baserri/etxetatik batean bizikidetza eredu hau ematen da. Beste batzuetan,

adinekoak seme-alabak oso gertu izaten dituzte, baserri zaharraren ondoan eraiki duten

etxe berrian, edo herrian bertan.

3. BASERRI / LANDA INGURUNEKO BIZTANLERIA ETA GIZARTE ZERBITZUAK

Atal honetan baserri inguruko biztanleriak gizarte zerbitzuekin duen harremana

aztertu nahi da. Atal honetan, gizarte zerbitzu eta baliabide bakoitzaren kobertura maila

aztertuko da, hau da, zenbat pertsona (biztanleria orokorrean / landa ingurunekoa) dira

zerbitzu hauen onuradun, eta berez, noraino heltzen da gizarte zerbitzuen eta laguntzen

kobertura.

3. 1. ETXEZ ETXEKO LAGUNTZA ZERBITZUA

Udalak kudeatutako zerbitzua da, eta bere garapenerako badu hitzarmen bat Foru

Aldundiarekin. 2005. urtean zehar Udal zerbitzu honek guztira 53 pertsona atenditu

zituen, Talde horretan, emakumeek %54a osatzen dute eta gizonek %46.

Baserri ingurunean, berriz, gizonen taldea nagusitzen da, nahiz eta ingurune

honetan adineko emakumeen kopurua gizonena baino handiagoa izan. 80 urtetik gorakoen


35

artean, biztanleria orokorrean bezalaxe, hirutatik bi emakumeak dira. Beraz, baserri

ingurunean gizonen kobertura maila altuagoa da.

Emakumezko eta gizonezko onuradunak bereizten baldin badira, ezintasun maila

desberdinak agertzen dira:

Emakumeen taldea: bostetatik lau ez dira bakarrik baliatzeko gai.

Gizonen taldea: hirutatik bi ez dira baliatzeko gai.

Beraz, gizonezko onuradunak gehiagotan izaten dira bakarrik baliatzeko gai diren

pertsonak. Sakontzen eskalak ez du gizonezkoen artean askotan ematen den “ezintasun

funtzionala” neurtzen, hau da, gizarte eta genero arrazoiengatik –eta ez arrazoi fisiko edo

psikikoengatik- bere burua zaintzen ez dakiten pertsonen egoera.

Baserri inguruko onuradunen artean, sexuen araberako desberdintasuna handitzen

da:

Emakumezko onuradun guztiak ez dira bakarrik baliatzeko gai.

Gizonezko onuradunen ia erdia (10etik 4) bakarrik baliatzeko gai dira.

3. 2. PETRA LEKUONA ZAHARREN EGOITZA

Petra Lekuona Zaharren Egoitzaren kudeaketan Oiartzungo Udalak eta Oiartzungo

Elizak parte hartzen dute. Adinekoentzako plaza guztiak –bi izan ezik- Gipuzkoako Foru

Aldundiarekin hitzartuta daude. Beraz, onuradunen dirusarreren arabera ordaintzen den

zerbitzua da. Oiartzuarrek ´ospitala` deitzen dioten herrian dagoen zaharren egoitza

honetan 22 gizon eta 30 emakume bizi dira. Egoitzak Fundazio moduan kudeatzen da.

Oso gutxi dira Oiartzungo baserri inguruko emakumeak: hiru bakarrik.

Hauen batezbesteko adina 88 urte dira. Denak dira alargunak. Sartzeko momentuan, bat

bakarrik elbarritua zegoen, eta beste bat bakarrik bizi zen baserrian.

2005 urtean 17 Oiartzuar zaharren egoitzan sartzeko eskaera egin zuten, eta

horietatik 13 zai zerrendan daude (bi dira baserritar).

3. 3. AITON-ETXE EGUNEKO ZENTROA

Altzibar auzoan kokatzen den Aiton-Etxe Eguneko Zentroa pribatua da, eta 31

plaza ditu, horietatik 8 administrazio publikoarekin hitzartuak, hau da, onuradunen

dirusarreren arabera kobratzen direnak. Beste guztiak zerbitzu osoa ordaintzen dute.

Hemen ez dago baserritarrik.


36

3. 4. BESTE GIZARTE ZERBITZUKO BALIABIDEAK: ZERBITZUAK ETA DIRULAGUNTZAK

Zerbitzu hauek Udalaren Gizarte Zerbitzuen bitartez eskatzen dira.

Telealarma: 45 pertsona zerbitzu honen onuradunak ziren. Sistema hau 9

baserrietan ezarrita dago.

Gipuzkoako Foru Aldundiko Taxi-Bonoa: taxia ordaintzeko laguntza hau

ezindueei eta herri gunetatik oso urruti edo barreiatuta bizi direneei zuzenduta

dago. 2005. urtean horrelako 5 eskaera egin dira, 2 onartu dira.

Oinarrizko Errenta: 2005 urtean 69 kobratu dute dirulaguntza hau. 14

onuradun baserri / landa ingurunean bizi dira.

3. 5. BASERRI BIZTANLERIAK DITUEN GIZARTE ZERBITZUETARA JOTZEKO ERREZELOAK

Egindako elkarrizketetan gai honen inguruan galderak egin dira. Baserri / landa

inguruko biztanle askok errezeloa agertzen dute gizarte zerbitzuetara jotzeko orduan, eta

gehien gehienek ez dakite non dagoen Gizarte Zerbitzuen bulegoa. Gizarte Zerbitzuak

oraindik karidade moduan konzeptualizatzen dira, “mixeri gorrian” daudenentzako

azkeneko baliabidea:

Beharrak betetzeko eskaria lehendabizi familiko emakumeei.

Baserritarrek beren kabuz edo familiaren laguntzarekin moldatu behar direla

filosofian bizi dira. Beharrak badira, bereziki adinekoen eta ezinduen zaintza

beharrak, eta laguntza harreman handia dago, gehienbat familiko emakumeek

antolatzen eta ematen duten laguntza familikide guztien onurarako.

Zaintza eta etxeko lanak egiteak emakume asko zahartzaroan aktibo

mantentzen ditu, eta beraiei egokitutako “egin beharra” denez, hainbatetan

egunerokotasunari ere bizi-ildo bat ematen dio.

Egoera batzuetako ez dago zerbitzu egokirik: Etxez Etxekoa murritza.

Etxean menpekotasuna duen norbaiten zaintzaz arduratzen direnak kexu dira,

ez baitago beraien beharretarako egokia den zerbitzurik. Etxez Etxeko

Laguntza Zerbitzuak aste barneko egunetan goizez ordubeteko laguntza

eskeintzen du, eta hainbat kasutan horrek ez du zaintzailearen edo

menpekotasuna duenaren beharra betetzen. Beraz, ez da eskatzen.

Gizarte baliabideen irizpideak: elkarbizitza oztopo bihurtzen da.

Baserri ingurunean bizi diren gehienek baserriaren jabetza dute, eta

baserriarekin lotuta dauden lurrak edo beste nekazal azpiegiturak ere badituzte.

Baserritarren mentalidadean guztia da baserria, eta jabetza saltzea ez da


37

komenigarria. Adinekoen artean aurrezkiak izatea ere normala da, larritasun

handiko momentu baterako erreserbatuak, edo seme-alaben etorkizuna

ziurtatzeko. Ondasun hauek laguntzek edo zerbitzuek dituzten ekonomi

baremoak askotan gainditu egiten dituzte.

Administraziotik datorren ´kontrolari` beldur.

Adinekoek bereziki edozein administrazio publikoaren kontrolaren beldur dira.

Hainbat laguntza eta gizarte baliabideak eskatzeko ezinbestekoa da bizikideen

ekonomi kontu guztiaren informazioa ematea.

Baliabideen inguruan Informazio zehatza falta da.

4. ADINA, OSASUN ARAZOAK ETA MENPEKOTASUNA

Baserri ingurunean menpekotasuna duten pertsonak hiru atal ezberdinetan banatu

ahal dira:

Eguneroko bizitza bakarrik eramateko zailtasunak dituztenak, bainan

momentuz mugikortasuna eta nolabaiteko autonomia dutenak.

Mugitzeko ezintasun fisikoa dutenek; beraz, mugitzeko laguntza behar

dutenek.

Nolabaiteko ezintasun psikikoa dutenek.

4. 1. ADINEKOA ETA FAMILI SAREA: ELKARLAGUNTZA

Diagnostiko honen hasieran aipatu denez, baserri inguruko biztanleria Oiartzungo

biztanleri orokorra bainan zaharragoa da. Landa auzo batzuetan zahartze prozesu hau

bereziki nabarmena da. Karrikan, adibidez, adinekoen kopurua oso nabarmena da: auzo

honen 25 baserrietan elkarrizketak egin dira, eta guztira 82 pertsonen adin, sexu eta osasun

datuak jaso ahal izan dira: horietatik ia erdia 65 urtetik gorakoak dira (35), eta 19 dituzte

80 urte baino gehiago. Auzo honetan ´kalean` bizi diren asko ere adinekoak dira.

Baserri inguruko adineko gehienak familian bizi dira. 65 urtetik gorakoen artean

(guztira 365) %23a bakarrik bizi da, eta 80 urtetik gorakoen artean (guztira 99) %15a da

bakarrik bizi dena. Beste guztiak senideekin bizi dira, batzuk bikotearekin, beste batzuk

seme-alaba batekin, eta ez dira gutxi hiru belaunaldiko bizikidetzan kokatzen direnak

(bizikidetza guztien %30a).

Adinekoa izatea ez da dependientea izatearen sinonimoa. Baserri inguruko

adinekoak, emakumeak eta gizonak, baserriko lanetan aktiboki aritzen dira, hori bai, sexu

lan banaketa zorrotza mantenduz.


38

Emakumeak gehienbat baserrian bertan lanean aritzen dira, baratza lantzen, oiloak

eta beste abere txikiak zaintzen, elikagaiak jasotzen eta famili osoko otorduak prestatzen,

etxeko lanetan eta famili zaintza lanetan, orokorrean.

Adineko gizonak ere, ahal duten bitartean, baserrian edo baserriko zelaietan aktibo

aritzen dira, gehienbat kanpoaldean edo ikuiluan, artaldea edo behi talde txikia zaintzen,

zelaiak garbi eta indartsu mantentzen, batzuk ere baratza lantzen…. Lan guzti hauek

onuragarriak dira baserria, baserriko lurrak eta bertan bizi den familiaren onurarako.

Osasun arazoak izanda ere, adineko baserritarrak baserri eta famili zaintza lanetan

aritzen jarraitzen dute. Normal normala da belaunetan protesiak dituen adineko gizon bat

baratzan aritzen jarraitzea, edo bizkarra erabat okertua duen adineko emakume bat

guztientzat sukaldatzea.

Oso gutxi dira nolabaiteko osasun ekintza parte hartzeko ohitura dutenek. Alde

batetik, Oiartzunen horrelako ekintza oso gutxi antolatzen dira –adinekoentzako gimnasia

polikiroldegian, Gazte Izanak antolatzen dituen ibilaldiak-. Bestalde, eta biztanleria

orokorrean, emakumeak izaten dira gehienbat horrelako ekintzetan parte hartzen dutenek,

eta 65 urtetik gorako baserriko emakume gehienak ez dute gidatzeko karnetarik. Beraz,

horrelako zerbaitera astero herrira jeistea senideen konpromisua eskatzen du, eta amon

gehienek iadanik etxean gelditzeko ohitura hartua dute.

4. 2. JARRAIPENA BEHAR DUTEN ADINEKOAK

Talde honetan kokatzen dira eguneroko bizitzan oraindik hainbat ekintzetan

−janzteko, jateko, ibiltzeko− moldatzen direnak, bainan adinarengatik nolabaiteko

jarraipena eta laguntza behar dutenak −beraiei etxeko lanak egin, janaria prestatu, lagundu

medikura…

Bakarrik bizi diren 80 urtetik gorako adinekoak ere, gehienetan, familiko emakume

baten laguntza izaten dute, askotan (arreba, alaba, erraina, iloba…). Adin talde hartan, hiru

pertsonetatik bi emakume dira. Gizonek, orokorrean, bai famili bai eta instituzioen babes

handiagoa izaten dute. Berez, bakarrik bizi diren eta laguntzarik ez duten 80 urtetik

gorakoen artean, bostetatik lau emakumeak dira.

Adineko gizonen artean laguntza beharra askotan funtzionala da, ez fisikoa edo

psikikoa. Hau da, fisikoki ondo daude, bainan bizitza osoan ez dira etxeko kontuetaz

arduratu, beti familiko emakume batek lan hori egin duelako. Hori dela eta, batzuk ez

dakite beren otorduak prestatzen, etxea garbitzen, edo ez dute higiene pertsonala egiteko

ohitura iraunkorrik.


39

Nolabaiteko jarraipen beharra duten adineko guztiak ez dute beti daukaten laguntza

beharra onartzen. Emakumeak, bereziki, daukatenarekin moldatzeko ohitura dela eta,

askotan ez dute laguntzarik onartzen. Hainbat kasutan, eta bereziki famili harremanak onak

ez direnean, ez dute senideen edo etxez etxeko zerbitzuaren laguntza nahi, azken hau beren

bizitzaren kontrola galtzearen beldur daudelako. Elkarrizketak egiterakoan, beldur hau

behin baino gehiagotan azaldu da. Etxez etxeko laguntza zerbitzua zer den azaltzerakoan,

batek behin eta berriro zerbitzu hau onartzea erresidentziara ingresatzera behartzearekin

lotzen zuen.

Talde honen beharrak hurrengo puntuetan laburbildu ahal dira:

Garraio beharra.

Jarraipen beharra.

Ezgaitasun funtzionala duten eta etxez etxeko laguntza jasotzen duten

gizonekin estrategia berezi bat landu.

Auzoetan ere adinekoentzako osasun fisiko eta psikikoa lantzeko aukerak sortu

beharko litzateke.

4. 3. EZINDUAK

Ezindu fisiko eta psikikoak egoera bereziki bulnerablean bizi dira, besteen laguntza

ezinbestekoa dutelako. Ezindu psikikoak bizitza gehienetan baserri ingurunean ematen

dute, familia eta auzokoen babesean. Ezindu fisikoak modu autonomoan mugitzeko

dituzten zailtasunak baserri eta landa ingurunean bereziki larriak dira, ez baitago ez

igogailurik bizitzatik jeisteko, ez garraio zerbitzu publikorik, eta noski, arkitektura eta

natura oztopo guztiak dituzte. Landa auzoko kale asko ez dute espaloirik, edo toki gutxi

batzuetan dute, eta aterpea dute lekuak ere gutxi dira.

Ezindu psikikoak

Pertsona hauek gehien gehienetan familiko emakumeen kargu bizi dira. Aztertutako

hamairu baserrietan badago pertsona bat psikikoki ezindua, hau da, ezindu fisikoek

bezala, 13 baserrietatik batean: gaitasun psikiko murriztuarekin jaio direnak −ezintasun

txikia edo handia−, istripu baten ondorioz burutik ezinduak gelditu direnak (gizonak), edo

dementzia senil / altzheimerra duten adinekoak. Emakumeen eta gizonen kopurua

berdintsua da. Zaintzaileak gehienetan 65 urtetik gorako emakumeak dira, amak, eta

ezindu hauek bizitza guztia baserrian ematen dute. Dirudienez inguru babestu batean bizi

dira gehienak, presaka ez dabiltzaten adineko pertsonaz inguraturik, auzokoekin

harremanetan, baserriko lan txiki batzuetaz arduratzen (oiloei jateko ematea, sukaldean


40

laguntzea, eta abar). Bainan denak ez dira adinekoak, eta bere zaintzaileak berriz

gehienetan bai. Beraz etorkizunean arrizku egoeran egongo dira.

Egun osoko ´bigilantzia` behar duten ezinduen zaintzaileak “noizbait libratzeko”

beharra adierazten dute. Aipatutako hamar kasuetatik bi Etxez Etxeko laguntza zerbitzua

dute, eta laguntza hori oso modu positiboan baloratzen dute, gehienbat denbora luzez

atenditzen duten langileak beti berdinak direlako. Hau dirudienez oso garrantzitsua da

ezindu psikikoen kasuetan, pertsona hauek inguruan gertatzen diren aldaketekin erraz

astoratu egiten direlako. Beste askok ez dute laguntza mota hau eskatzen, ordubeteko

zerbitzua ez baita beraientzako egokia, edo behar dutena laguntza ekonomikoa delako. Bainan horrelakorik lortzeko famili guztiak oso dirusarrera txikia izan behar ditu. Beraz,

praktikan, oso gutxitan lortzen dute.

Ezindu fisikoak: mugikortasunean ezindu larriak

Atal honetan oso ezinduak diren pertsonen egoera islatu nahi da, hau da, mugitzeko

dependienteak direnak −´oheratuak` paraplejikoak izateagatik edo adinaren eraginez,

gurpilezko aulkian daudenak, beso edo anka batean paralisia dutenak, erabat itsuak

direnak−. Guztira, dependentzia fisiko handia duten 13 pertsona (8 gizon eta 5 emakume)

topatu dira bisitatutako 170 baserri/etxetan. Hau da, 13 baserri/etxetatik batean badago

menpekotasun fisiko handia duen pertsona bat. Gehienak adinekoak dira, bainan ez

guztiak.

Azpimarratzekoa da gurpilezko aulkian edo ´oheratuak` daudenak ez dira inoiz

beren baserri/etxeetatik ateratzen, eta batzuetan bere zaintzaileak ere adinekoak izaten dira.

Ez dute kanpora ateratzeko aukerarik, etxeko arkitektura oztopoak direlako (eskailera

estuak baserri edo etxeko lehenengo pisura igotzeko, komuna eta ateak egokitu gabe...).

Egoera honetan dauden asko ez dute Udalaren Etxez Etxeko Laguntza zerbitzurik. Batzuk

zerbitzua eskatu izan dute eta itxaron zerrendan egon behar zutela esan zaienean beste

irtenbide bat bilatu dute. Beste batzuk ez dute zerbitzua eskatu, ematen den ordu kopurua

eta ordu banaketa (ordubete goizez) beren beharretarako egokia ez zelako. Adibidez,

amona batek ez zuen zerbitzua eskatu aitona garbitzeaz eta berarentzako sukaldatzeaz

arazorik gabe arduratzen delako, eta behar duena ez da laguntza mota hori, baizik eta

astean behin edo bitan goiz osoa libratzea enkarguak edo bere gauzak egiteko, edo

aitonarekin kalera ateratzeko garraio zerbitzu berezi bat. Orokorrean, familien eta ezinduen

beharretara egokitzen den zerbitzua eskatzen dute, eta ez beraiek dagoen zerbitzura

egokitu.

Mugitzeko arazoak dituzten pertsonen zaintzaile gehien gehienak emakumeak dira,

adinekoak edo adin ertainekoak, emazteak, alabak edo errainak (baserrian gelditu den


41

semearen emaztea), eta batzuetan arrebak, ilobak, eta bilobak. Adineko emakume batzuk

egun osasun arazo fisikoak dituzte –bizkarhezurreko lesioak eta artikulazio desgaste

arazoak- izan zuten edo gaur egun duten zaintza zama fisikoaren eraginez.

Ezinduen behar orokorrak (fisikoak eta psikikoak)

Bakarrik atera ezin direnentzako, urtetan eta modu ez iraunkorrean martxan

egon den Udalaren Paseo Programa finkatu beharko litzateke: pertsonal finkatu

eta ibilgailu adaptatu bat eduki mugikortasun arazoak dutenek atera ahal

izateko.

Ezinduen bizibaldintza minimoak ziurtatzeko, eta etxean jarraitzeko beste

baliabiderik ez dagoenean, famili batzuk pribatuki norbait kontratatzea erabaki

dute. Horrelako kontratazioentzako –dauden baliabide publiko nahikorik ez

direnean-, dirulaguntzak izan beharko lirateke.

5. MENPEKOTASUNA DUTENEN ZAINTZAILEEN EGOERA

Menpekotasuna dutenen bizibaldintzak gehienetan senide baten edo batzuen

eguneroko laguntzari esker bermatuta daude. Sexu lan banaketa oso bizirik dirau gure

gizartean, bereziki menpekotasuna dutenen zaintza lanetan. Hau da, dohainik egindako

zaintza lanaren ardura bere gain hartzen dutenek oraindik ere emakumeak dira, aztertutako

ia kasu guztietan. Hala eta guztiz, mentalidade aldaketa bat sumatzen da: zaintzaileek

genero desberdintasun honetaz konzienteak izaten dira, eta ez dira gutxi frustrazio eta

kexua adierazten dutenek. Bai instituzioen bai beste senideen aldetik laguntza gutxiegi

izateaz kexu dira. Adin ertaineko batzuk beren lanaldia murriztu behar izan dute adineko

gurasoetaz arduratzeko. Beste batzuei zaintzaren loturak depresiora eta giza isolamendura

bultzatu ditu.

Egia da batzuk nahiago dutela adineko gurasoak etxean zaindu, ´hospitalera` edo

eguneko zentrora bidali baino lehen, bainan erabaki hau ez da beti modu librean

aukeratutakoa, eta alabek eta emazteek sumatzen duten karga morala ere handia da.

Gurasoak erresidentziara sartzea famili abandonu moduan interpretatzen da. Gainera,

zaintza ´emakumeen kontua` dela ideia oso bizirik dirau Oiartzungo baserri ingurunean.

Baserrian gelditu den alaba edo errainaren ´betebeharra` dela uste dute adineko eta baita

ere zaintzaile askok. Idei honek duen presio morala saihestezina da, eta zaintza zama

zertxobait arintzeko beste baliabide bat bilatu dutenek errudun sentimendua izatea aitortzen

dute.


42

Menpekotasuna dutenen zaintzaileekin eztabaida talde bat antolatu genuen, horien

zailtasunak eta beharrak hobeto aztertzeko, eta denak modu indibidualean bizitzen dituzten

egoeren faktore amankomunak bilatzeko. Eztabaida talde horren laburpena ondorengo

eraskinean islatuta dago.

Atal honetan 2006 ko otsailaren 2an Oiartzunen antolatu zen eztabaida talde honen

emaitzak laburbilduko dira. Eztabaidan sortutako ideiak islatu nahi dira, eta adierazitako

esaldiekin azaldu. Zaintzaileen iritzia oso garrantzitsua da, beraiek baitira

egunerokotasunean beharrak ikusten eta osatzen dituztenak. Hamaika parte hartzaileetatik

bakar bat gizona zen, eta beste guztiak emakumeak. Datu honetan argi ikusten da sexu lan

banaketa oraindik oso bizirik dirauela, eta ekonomikoki eta sozialki hain gutxi baloratzen

den famili zaintza lana, momentuz, emakumeei egozten zaie.

5. 1. FAMILIA SAREARI ESKER, AITON-AMONAK ETA EZINDUAK ETXEAN

Nolabaiteko ezintasuna duten pertsonak, gehienbat adinekoak edo ezindu fisiko eta

psikikoak, baserrian bizi baldintza onetan bizitzen jarraitu ahal izaten dute familia sareari

esker. Zaintza harremana bi motatako beharrak betetzen ditu: behar materialak (etxeko

lanak egitea, errekaduak…) eta behar emozionalak: elkar entzutea, besteari bidean

laguntzea, eta bakardadetik urrundu. Adineko gutxi ezinduak sentitzen dira, eta nahiz eta

osasun arazoak izan, ahal duten bitartean aktibo jarraitzen dute, eta baserri ingurunean

jarraitu nahi dute.

Baserri askotan bi edo hiru belaunaldi bizi dira. Bakarrik bizi diren adinekoak ere

alaba, arreba edo emakumezko iloba baten laguntza izaten dute eguneroko bizitza

gutxieneko kalitate batekin emateko. Adin ertaineko eta adineko emakumeak ardura

nagusia asumitzen dute, bainan ahal badute seme-alaben, anai-arreben eta senarren

laguntza izaten dute. Hainbat kasutan adinekoak / ezinduak ezin dira inoiz bakarrik utzi,

eta senide desberdinen artean txandakatzen dira baldintza hori ziurtatzeko. Kontuan

hartzekoa da 50 edo 60 urteko emakume gehienak hiruzpalau seme-alabak izan dituzte,

hau da, familia oraindik giza talde handia da. Hala ere, zaintzaren antolatzailea beti da

emakume bat, zaintzaile nagusia, denbora gehien dedikatzen duena.

Parte hartzaile askoren hitzetan, zaintzaileek barneratua duten ardura sentimendua

islatzen da. Noizbait gizarte zerbitzuei jo duten zaintzaileak ez dute laguntza mota hau

eskatu erabat estutua sentitu arte, hau da, bizitzako eginbeharrak eta gurasoen zaintza

erabat elkarezina bihurtu direnean. Nolabaiteko errudun sentimendu batekin laguntza

eskatu dute, adinekoek eskaria beraiei –alabei- egiten zietelako, eta moralki ere


43

emakumeak gurasoak hil arte zaindu behar dutela oso barneratutako idea delako. Eskatuta

ere, gehienak ez du behar zuen laguntza lortu, batzuei etxez etxeko zerbitzuaren zain

zerrendan gelditu behar zirela esan zaielako. Beste batzuei zerbitzua emateko baietza eman

diete, bainan ordubeteko etxez etxeko laguntza ez zuen beraiek zuten beharra konpontzen,

eta gainera aiton-amonentzako ere denbora gutxi da lasai aritzeko.

Eztabaidan, gertatzen ari den balore aldaketa bat ere islatu da: zaintzaileek ere

´emakume izateagatik tokatu zaidala` gero eta gutxiago onartzen dute, eta asko haserre dira

rol horrekin, baita instituzioekin laguntza aukera gutxiegi emateagatik, edo dirulaguntzak

jasotzeko ´mixeri gorrian` egon behar izateagatik. Gaur egun, gehienek gurasoak

zaintzearen ardura bere gain hartzen dute, bainan senideen laguntzarekin. Frustrazioa

adierazten dute, haurrak hasi ondoren eskuratu behar zuten askatasuna sakrifikatu behar

izan dutelako.

Zaintzaile batzuentzako, bizitzen duten loturak eta ardurak depresioa eta ansiedadea

sortu die. Famili barneko harremanak, gainera, ez dira beti onak. Zaintzaile batzuk ez dute

batere rol hori aukeratu, eta adineko askok ere ez du bere ´zaintza beharra` onartzen. Adin

ertaineko emakume batzuk zaintza ardura hori bakardadean bizitzen dute, eta ez dakite

nora jo itota sentitzen direnean. Esan behar da, zaintzaile rola asumitzen duten asko etxeko

andreak dira, eta zaintzaren loturarekin iadanik izan dezaketen etxean isolatzeko joera

handitu egiten da. Ez dira gutxi, gainera, gidatzeko karnetarik ez dutenak, isolamendua

handitzen duen faktore bat.

Parte hartzaile askok honako haserre hau adierazi dute: adineko gurasoak etxean

jasotzea eta zaintzeagatik, ez dute laguntza publikoa lortu, edo lortu dutena ordaindu behar

izan dute, baserrian bizi diren guztien dirusarrerak kontuan hartzen direlako eta zerbitzuak

dohainik izateko baremo minimoa oso bajua delako.

Instituzio publikoekin haserre agertu dira: familiak izaten duen zama ez dutela

kontuan hartzen (senideek zaintzan txandakatu behar, emakumeen lotura handia) eta

gainera adinekoei / ezinduei laguntzen dien familiari laguntza publikoa ukatzen diote.

5. 2. ZERBITZUEN INGURUAN AZALDUTAKO IRITZIAK

Parte hartzaile guztiak puntu honetan ados daude: gaurko adineko baserritarrak, bai

gizonak bai emakumeak, baita baserrian bizi diren ezindu psikikoak, baserriko hainbat lan

eta kontuekin ´entretenitzen dira`. Bizitza guztiko ohitura dute beren kabuz beren denbora

eguneroko arreta eskatzen duten ekintzekin antolatzen. Askorentzat, eguneko zentro batera

sartzea, herrira pisu batera bizitzera joatea, edo ´hospitalera` sartzea nolabait bizitzaren

zentzua hausten du, toki hauetan ez baitago naturaren bizitzarekin harremanik, ez dira

abereak edo landareak zaintzen, ez behintzat Oiartzunen dauden instalakuntzetan.


44

Etxez Etxeko Laguntza Zerbitzua

Etxez etxeko zerbitzuaren inguruan iritzi asko eman ziren.

Orokorrean, etxean jarraitu ahal izateko zerbitzu egokiena dela uste dute, bainan

baita ere, eta bere futzioa modu egokian betetzeko, dagoen behar guztia kubritu beharko

litzatekeela, eta orokorrean hedatu beharko litzatekeela, uste dute.

Zerbitzua ezagutzen dutenek (izan dutelako edo momentuan dutelako), tratuaren

aldetik, oso positiboki baloratzen dute. Kasu batzuentzako –bakarrik bizi direnentzako eta

oraindik autonomia dutenentzako- egokia baloratzen dute, baita familiarekin bizi diren

batzuentzako.

Hainbat aspektuetan, hala ere, zerbitzuaren baldintzekin ezadoztasuna adierazi da.

Arazo desberdinak islatu ziren parte hartzaileen hitzetan: egoera askotarako murritzegi

izatea, merkatuaren prezioa baino gehiago kobratzen hastea, ematen diren orduak goiz

batean konzentratu ezin izatea, momentu zehatz batzuetarako –adinekoen edo zaintzaileen

operazio baten ondoren- erabili ezin izatea, zerbitzua izateko luzez itxaron behar izatea…

Sendian

Sendian Programa ez da ia ezagutzen. Nolabaiteko dirulaguntza badagoela

zaintzaileentzako uste dute, bainan hori kobratzeko ´miseri gorrian` egon behar zarela uste

dute. Egia da Sendianeko dirulaguntza jasotzeko oso dirusarrera txikiak izan behar direla

famili unitatean (bi pertsona 900 eurotik behera, hiru pertsona 1150 eurotik behera....).

Eguneko zentroa

Aukera hau aipatzerakoan, lehenengo komentarioa da “bainan hori pribatua da,

ezta?”. Eguneko zentroak 31 plaza dituela eta horietatik 8 kontzertatuak direla

aipatzerakoan, gutxiegi direla komentatzen da. Gehienek ez dute tokia ezagutzen, bainan

hala ere horrelako aukera existitu behar duela, eta plaza publiko gehiago izan behar zituela

komentatzen da.

Hala eta guztiz, gutxi dira eguneko zentroaren aukera noizbait kontuan izan

dutenek. Alde batetik, zaharrak haurtzaindegi batera sartzea moduan ikusten dute. Ahal

duten heinean, aukera hau ez dute ezta planteatu ere egiten, eta moralki ere ez da ondo

ikusten.


45

Arazo nagusia ikusten da Eguneko Zentroaren ekintza ereduan: ekintzak ez dute

baserri eta nekazal munduarekin inongo loturarik, eta orduan ez da baserritarrentzako

egokia.

´Ospitala`: azkeneko aukera eta familiaren ´abandonua`

Adinekoa erresidentziara ingresatzea azken aukera moduan ikusten da, eta moralki

ere ez da ondo ikusten. Familiak hori saihesteko ahalik eta guztia egin behar duela uste

dute gehienek. Batek izeba ingresatua du, eta joaten den bakoitzean izebak berriro etxera

eramateko eskatzen dio. Petra Lekuona Erresidentzia ezagutzen dutenek ematen den

zerbitzuarekin kritikoak agertzen dira. Espazio amankomun gutxi direla eta adinekoak

modu egokian atenditzeko langile falta dagoela uste dute. Langileek euskara ez jakitea

bereziki gaizki iruditzen zaie.

Pisuak autonomia dutenentzat: erdibideko aukera ez dago

Oiartzunen ez daude autonomia dutenentzako pisu tutelatuak, bainan hala ere

eztabaidan aukera hau agertzen da, batek horrelako proiektu bat Bretainian ezagutu

duelako. Aukera honen inguruan sortu den eztabaida hurrengo iritzietan islatzen da:

bakarrik bizi direnentzako eta oraindik autonomia dutenentzako aukera izan daiteke;

espazio diskrezionala (pribatua) eta zerbitzu amankomunen kombinazioa da aukera onena;

herriaren erdigunean izan beharko litzatekeela.

Garraioa

Adinekoak garraiorako erabat dependienteak direla aipatzen da. Gainera, 60 urtetik

gorako hainbat zaintzaile ere ez du gidatzeko karnetarik. Taxiaren kostua oso handia dela

aipatzen da, eta azkenean bai adinekoak bai zaintzaileak etxean isolatzeko, eta beste batzuk

errekaduak egitera, eramaten du. Astean behin taxiz jeistea eta igotzea 12-16� ko gastua

ekar dezake. Herrian taxi adaptaturik ez izatea ere aipatzen da.

6. GARRAIOA, ETXEBIZITZA ETA EGUNGO BIZIMODIA

6. 1. GARRAIO ARAZOAK

Aurreko atalean adineko baserritar batzuk dituzten garraio arazoak islatu dira.

Arazo hau bereziki larria da baserrian bizi den inork gidatzeko karnetarik ez

duenean, eta baserria herriaren erdigunetik urrun dagoenean. Garraio modurik ez izatea bi

arrizku sortzen ditu: (1) bakartze fisikoa eta geografikoaren arrizkua; (2) eta bakartze

soziala, pertsonala, eta osasun arazoak: bakarrik larriadietarako osasun zentrora jeistea.


46

Beraz, baserrien %8tan bertan bizi den inork ez du gidatzen, eta baserrien erdietan

badago oraindik gidatzeko garaian dagoen karnetarik gabeko emakume bat. Deigarria da

azken datu hau: 60 urtetik gorako emakume gehienak ez dute gidatzeko karnetarik, eta beraz,

baserria ez bada herritik oso gertu gelditzen, ´kalera` jeisteko edo erosketak egiteko

senideetaz edo auzokideetaz dependienteak dira. 80 baserrietan badago gidatzen ez dakien

85 urtetik beherako emakume bat. Hauetatik batzuk oinez jeisten dira, eta erosketak eginda

berriro igotzeko taxia hartzen dute. Beste batzuk oso gutxi jeisten dira, senideen laguntza ez

dutelako eta derrigorrez taxia hartu behar dutelako. Baserriaren kokapenaren arabera, taxi

bidaia garestia ateratzen da. Kontuan hartu behar da baserrian bizi diren adin hartako

emakumeak askotan pentsio txikia dute –alargunarena- edo bikotean bizi dira, bainan biak

senarraren pentsioarekin bizi behar dira, belaunaldi hartako emakume askok ez baitu

kotizatu.

Beharrak: Taxia hartzeko dirulaguntza bat behar da: karneta ez dutenentzat, Taxi

adaptatu baten beharra herrian: udalaren eskuhartze behar da. Gidatzen ikasteko

diruzlagundutako ikastaro berezi bat, 50 urtetik gorakoentzat.

6. 2. ETXEBIZITZAK ETA OINARRIZKO AZPIEGITURA: BIZI BALDINTZAK

Etxebizitza moduan erabiltzen diren Oiartzungo baserri gehienek gutxieneko

bizibaldintza batzuk betetzen dituzte: azpiegitura arazo larririk ez, bainugela eta sukalde

egoki bat, ur beroaren instalazioa sukaldean eta bainugelan, eta ondo ixten duten lehioak

eta ateak. Izan ere, erdia berritu egin dira azken hogeitahamar urteotan, beste laurden bat

zaharra da bainan gutxieneko bizibaldintza hauek betetzen ditu, eta azken laurdena

berritzeko beharrak ditu, bainan gutxitan izaten dira eraikuntzaren azpiegitura arazo

larriak. Azken hauen behar nagusia lehioak eta ateak aldatzea edo teilatua berritzea da.

Hiru faktore baldintzatzen dute baserri eraikuntzaren egoera: (1) bizilagunen

gaitasun ekonomikoa; (2) bizi direnen adina; (3) eta orokorrean bizilagunak jabetzarekin

duten harremana.

Bistatutako 170 baserri eta landa etxeen %52 goitik behera berritu dira azken 30

urteotan, edo epe horretan eraikitako etxe ´berriak` dira. Baserri batzuen kasutan,

berrikuntza lanak aprobetxatu dira baserria bizitza desberdinetan banatzeko, gehienentan bi

bizitza.

Beste %25en kasuan, baserriak zaharrak dira bainan ez dira egoera txarrena. Izan

ere, berrikuntza lan orokorrak ez dira egin, bainan urtetan zehar bai egin dira

mantenimendu konponketak, eta beraz oraindik gutxieneko bizibaldintzak betetzen dituzte:

ur beroaren instalakuntza zaharra bainan egoera onean dago, baita instalazio elektrikoa,


47

lehioak eta ateak ondo ixten dute, eta eraikuntzaren oiarrizko azpiegitura ez du arazo

larririk (teilatua, egurrezko habeak, eta abar…).

Gelditzen den baserrien %23tan berritzeko lanak beharrezkoak dira. Gutxi batzuen

kasuan, badirudi egurrezko azpiegitura arazo larriak dituela. Bainan gehienetan arazoak ez

dira “larriak”. Izan ere, baserri askotan lehioak eta ateak oso zaharrak dira eta ez dute ondo

itxen, eta gutxi batzuetan ez dira kristalezko lehioak, bakarrik kontralehioak.

6. 3. GAURKO BIZIMODUA, BASERRITARRENTZAT GERO ETA URRUNAGO

Adineko baserritar askok oso gutxi jeisten da ´kalera`, eta gero eta gehiago dira

baserrian gelditzen direnak. Orokorrean, nekazaritza bizi eredu moduan desagertu den

heinean, baserritarren topalekuak ere desagertu dira.

Adineko emakume askorentzat harreman esparru bakarra familia da, etxekoak.

Batzuk lagunik ez dutela, eta etxetik oso gutxitan ateratzen direla adierazi dute: mezara,

urtean behin Arantzazura, auzoko jaietan afari batera... Emakume Taldeak antolatzen

dituen ikastaroetan ere ez dute ia parte hartzen, beraien aisialdi beharretarako herrira

jeisteko ohiturarik ez dutelako, eta garraiatzeko modu propiorik ere ez izateagatik. Gainera,

65 urteko emakumeen erdia (%46a) ez du pentsio propiorik, hau da, bizitza guztian lan

egin dute familiaren zaintzan, etxeko eta baserriko lanetan, edota kontraturik gabeko

lanetan, eta ez dute nahikorik kotizatu.

Orokorrean, egungo bizi modua ez die erakartzen, aisialdia kontsumoarekin oso

lotua dagoelako. Adineko baserritarrek ez dute ez kontsumitzeko ohiturarik, ezta mundu

´azkarrean` ibiltzeko gogorik. Garberara edo beste antzeko tokietara joaten dirua alferrik

galtzea da, gehienentzat. Ahal duten bitartean, baratzan aritzea eta etxeko abere batzuetaz

arduratzea dira bere ´entretenitzeko` asmo nagusiak. Adineko emakumeak, horretaz gain,

familirako sukaldatze lana egiten dute, askotan hiru belaunaldientzako. Jarduera hauek

adineko baserritarrak aktibo mantentzen ditu, eta asko dira oso gustoko egiten dutenek.

7. DETEKTATUTAKO BEHARRAK ETA HOBETZE PROPOSAMENAK

Atal honetan islatzen dira atal bakoitzean agertutako bermoldatze edo hobetze

beharrak, eta horien erantzuna emateko konponbide proposamenak.

7. 1. ETXEAN JARRAITU AHAL IZATEKO ZERBITZUAK: ETXEKO LAGUNTZA ZERBITZUA INDARTZEA ETA PASEO PROGRAMA FINKATZEA

Etxez Etxeko Laguntza Zerbitzua eta Paseo Programa adinekoek eta

menpekotasuna dutenek baserri ingurunean, beren etxean, bizitzen jarraitu ahal izateko


48

baliabide egokienak dira. Nahiz eta zerbitzu biak momentuz murritzak izan, (bata

ordutegiaren eta ordukopuruaren aldetik, eta bestea urtearen erdian bakarrik martxan

dagoelako), oso zerbitzu apreziatuak dira, eta zahartzen ari den gizarte batean oinarrizkoak

dira.

Etxez Etxeko Laguntza Zerbitzua: detektatutako arazoak eta hobetze proposamenak

Arazo 1: Hainbat onuradun zai zerrendan itxaron behar dute denbora luzez.

Arazo 2: Zerbitzua ordu bete ingurukoa da, eta astelehenetik ostiralera goizez

bakarrik ematen da. Hau da, adineko pertsonen egoera askotan etengabeko

norbaiten presentzia behartzen du, eta ordubeteko edo hiru laurdeneko zerbitzu

bat ez du zaintzaile hauek duten behar betetzen.

• Hobetzeko proposamena: Etxez Etxeko Laguntza zerbitzua indartzea.

Bestalde, egoera bereziki larrietan –oheratutako pertsonak edo arazo psikiko

larriak-, beste zerbitzu aukerarik egokirik ez dagoenean, agian dirulaguntzen

bitartez beste konponbide bat bilatu beharko litzateke.

Arazo 3: Zerbitzu publiko honen prezioa merkatuko prezioa gainditzea.

• Hobetze proposamena: baremo ekonomikoaren arazoa gai horretan esku

hartze duten beste erakundeekin aztertzea –Gipuzkoako Foru Aldundia-, eta

ahal bada perspektiba sozial batetik konpensatu, errealitateari eta merkatuan

dauden prezioei egokituz.

Arazo 4: Etxez Etxeko Laguntzaileek duten denbora murritza batzuetan

onuradunen janaria erosten eta prestatzen eman behar izaten dute, eta beste

helburuak bete ezinean dabiltzate. Baserrian bizi diren hainbat onuradunei

erosketa egin behar izaten diete (gidatzen ez dakiten adinekoak) eta janaria

prestatu ere.

• Hobetze proposamena: Zaharren egoitzarekin edo eguneko zentroarekin

akordio batera iritsi, janaria hortik jaso ahal izateko, eta onuradun batzuei

eramateko.

Paseo Programa: detektatutako arazoak

Arazo nagusia programa hau finkoa ez izatea da, hau da, azken urteotan behin

eta berriro martxan jarri da, bainan urtean 6 hilabetez bakarrik. Beharra, berriz,

finkoa da, programa honen bitartez gaur egun finkoa den gizarte zerbitzu behar


49

bat betetzen duelako, urtetik urtera berritzen dena, eta hainbat gizarte

isolamendu egoerak leuntzeko lagungarria dena.

• Hobetze proposamena: Programa hau nolabait finkatu beharko litzateke,

bazterketa sozialaren arrizkuan dauden baserri inguruko hainbat

pertsonentzako lagungarria izaten delako.

Arkitektura oztopoak ezintasun fisikoa dutenen baserrietan

Hobetze proposamena: Pertsona hauen isolamendua saihesteko, famili hauei

informazio kanpaina berezi bat zuzendu beharko litzaieke, etxebizitzak

egokitzeko aukerak aipatuz -Sendian Programa edo Udalaren laguntzak.

Eguneko Zentroa

Arazoa: bi arazo aipatzen dituzte: hitzartutako plaza gutxi izatea, eta baserri

inguruko adinekoen bizimodua kontuan ez izatea: ekintzak ez dute baserri eta

nekazal munduarekin loturarik, eta ez dira ekintza intergenerazioanak

antolatzen.

• Hobetze proposamena: Oiartzungo landa ingurunean egotea eta naturarekin

lotutako ekintzak izatea ere egokitzat jo zuten, hau da, baserritarrek dituzten

ohiturak eta jakindura baloratu eta programan txertatu.

7. 2. EGOITZA AUKERAK: ETXEAN JARRAITU EZIN DUTENENTZAKO

Autonomia dutenentzako beste egoitza aukera

Arazoa: Oraindik autonomia fisikoa eta psikikoa duten eta bakarrik bizi diren

hainbat pertsonentzako ez dira bitarteko egoitza aukerak.

• Hobetze proposamena: oraindik autonomia dutenentzako bainan baserrian

gizarte eta osasun arrizkurik gabe bizitzen jarraitzen ezin dutenentzako

erdibideko aukera bat: toki bat, non bakoitzak bere espazio diskrezionala

duen (pribatua), eta zerbitzu amankomun batzuk: jangela edo janaria

ekartzeko zerbitzu amankomun bat, adibidez.

7. 3. GARRAIOA, ETXEBIZITZA ETA EGUNGO BIZIMODIA

Garraio Arazoa

Landa ingurunean kotxerik edo gidatzeko karnetarik ez izatea gizarte isolamendua,

osasun jarraipen falta, eta beste arazo praktikoak sortzen ditu.


50

Hobetze proposamen nagusia: Oiartzungo Udal Taxi-Bonoa. Udalak Udal Taxi-

Bono dirulaguntza bat sortzea, Foru Aldundikoa konplementatzen duena. Hau izan da

aspaldi Aia herrian hartutako estrategia bareiatuta bizi diren adinekoen isolamendua

saihesteko.

Konponbide proposamen osagarria: 50 urtetik gorako emakumeentzako gidatzen

ikasteko ikastaro berezia antolatzea.

Taxi egokiturik ez izatea herrian

Konponbide proposamena: Udalak herrian taxi egokitua izatea sustatzea Udal

Taxi-Bono bat sortuz gero, ziuraski pertsona hauek ateratzeko aukera gehiago izango

lukete, eta orduan bereziki beharrezkoa litzateke horrelako azpiegitura izatea herrian.

Etxebizitza Arazoa

Etxebizitzak konpontzeko dauden dirulaguntzen inguruan informazioa ez dago

hedatuta.

Hobetze proposamena: biztanleria orokorrari gizarte baliabideen inguruan

informazio triptiko bat helaraztea.

Gizarte baliabideen informazioa herritarren artean hedatu behar

Orokorrean, baserri inguruko biztanleriak badu gizarte baliabide batzuen berria:

Etxez Etxeko Laguntza Zerbitzuarena eta Telealarma Programarena. Beste baliabide

batzuk gutxi ezagutzen dira, bainan ez dira erabat ezezagunak: Eguneko Zentroaren kasua.

Bainan Udalaren Gizarte Zerbitzuetatik bideratzen diren beste hainbat zerbitzu eta

dirulaguntzak, berriz, ia erabat ezezagunak dira: Gizartekintzako Taxi-Bono Sistema,

Sendian, Kotizatu Gabekoen Pentsioak, Oinarrizko Errenta eta Giza Larrialdietarako

Laguntzak. Gida.

Hobetze proposamena: Oiartzungo Udalak ere horrelako baliabide gida bat

argitaratzea eta herriko baserri eta etxe guztietara bidaltzea.

Gaurko bizimodua

Adineko “baserritarrak” ahalik eta gutxien mugitzen dira. Auzoetara jeistea herrira

jeistea baino errazagoa litzateke, bainan landa auzoetan oso ekintza gutxi antolatzen dira,

eta elkartzeko toki egokituak ere gutxi dira.


51

Hobetze proposamena: Hau guztia dela eta, auzoetan dinamizazio programa bat

existitzea interesgarria litzateke. Adineko baserritarrek, elkarrizketetan, ez dute behar hau

zuzenki adierazten, bainan bai esaten dute hainbat auzoetan elkartzeko toki gutxi dagoela

8. EMAKUME ZAINTZAELEEN PAPERA: EZINBETEKOA ZAHARRAREN

BIZI KALITATEA MANTENTZEKO. ONDORIO GIZA

Oiartzungo baserriak, hiriaren inguruan egon arren, nekazal zonaldeetan ohikoa

den zahartasunaren indikatzaile altuak aurkezten du. Horren ondorioz, etxebizitza

gehienetan adineko pertsona bat bizi da, ohikoak dira populazio guztia jubilatzeko

gainditzen ditunak eta ugariak dira larogehi baino urte gehiago duen populazioa.

Nekazal guneko zaharrak, ordea, ez ditu herriko zerbitzuak erabiltzen eta

etxebizitza familiarra usteko erabat kontrakoa da. Horrela, oso gutxi dira ongizate

zerbitzuek emanten dituzten prestaziotaz baliatzen direnak

Jubilatu eta gero nekazaria aktiboa mantentzen da baina urteak aurrera egin ahala

bere ahalmen fisikoa gutxitzen doa progresiboki nahiz eta iharduera hau bere denbora

librea bete. Beste horrenbeste emakumeetaz esan dezakegu. Hauek, nekazal funtzioetan

laguntzeaz gain etxeko lanetaz arduratzen dira, baserrian bizi diren gainontzekoei zerbituz.

Bere ingurua okupatuak mantentzen ditu eta handik kanpo ez dira gustura sentitzen.

Arazo baten aurrean, zaharrak baserrian bizi edo bizi ez den familiarengana jotzen

du, bereziki emakumeengana. Hauen laguntza eskatzen du, bereziki gizonezkoak, behar

funtzionalak betetzeko bereziki. Familiko andreek zaharren nahiak asetzeko arduratzen

dira. Gizarte zerbitzuengana jotzea ez da sartzen beraien planen artean. Egoera horretatik

oso urrun ikusten dira eta hil ala biziko egoera batean ez badira aurkitzen ez dute jotzeko

intenziorik. Oiartzungo baserritarra, hiriaren ondoan bizi arren, gainontzeko nekazal

zonaldeen konportaera berdina azaltzen du, hau da, gizarte zerbitzuen bazterketa, baserriko

funtzioak aktibo eta entretenitua mantentzeko eta familiko emakumeak laguntzaile nagusi

bezala.

Familiko emakumea da adinekoen nahia betetzen duena. Emakume hauek bere

egoera kritikatu egiten dute baino beraiek dira labore hori asumitzen dutenak eta beste

aukerak, gizarte zerbitzuetara jotzea alegia, baztertzen dituztenak. Pentsamendua orokorra

da eta bere egoera arintzeko bailiogarriak izan daitezken bestea aukerak, eguneko zentroa

adibidez, ez dira kontuan hartzen.

Baserriko adinekoen zaintza asumitzen dituzten emakumeek beraien egoeraz kexu

dira baina ez dute exigentzia haundirik egiten: gehienetan goiz bat edo beste erosketak

egiteko libratzea edo administraziotik gizarte laguntzak emateko orduan onarpena izatea


52

eskatzen dute. Ala eta guztiz ere jasotzen duten bazterketa geografikoarekin hautsi egin

beharko litzateke atal honetan ekimenak bultzatuz: bono taxia, gidaltzeko karneta, beraie

zuzendutako iharduerak….

Euskal baserriaren berezitasuna familiaren laguntzaren sarearen garrantzian datza.

Beste nekazal zonaldeekin alderatuz, baserrian izandako exodoa ez da hain haundia izan,

seme-alabak baserrian edo inguruan bizi dira eta etxekoen harremana egunerokoa da.

Egoera hau hiri inguruan dauden nekazal zonaldeen ohikoa da baina ez gainontzeko gune

ruraletan.

Baserriko emakumeen pentsamendua aldatzen ari da, ala era. Emakumea

izateagatik egotsitako xama da eta kexu dira. Bestalde, hiriko indibidualitatea baserriko

biztanlea bereganatzen ari da eta hemen pertsona bakoitzak bere irtenbidea bilatu behar du,

gizarte zerbitzuekin kontatuz, besteak beste. Familiaren inplikazioa mantendu nahi bada,

bere eginkizuna eramangarriagoa egin beharko da zaharraren eta emakumearen lana

arinduz eta bere eskakizunak kontuan hartuz: adinekoak eta zaintzaleak motibatu eta

inzentibatu egin behar dira.

HIRUGARREN ATALA

UROLA KOSTAKO BASERRIAK, ERREPIKATZEN DEN ERREALITATE

BATEN AURREAN

55

2005. urtean, URKOME Landa Garapen Elkarteak bere Gestio Plana definitzerako

garaian, mahai gainera azaldu ziren kezka desberdinak sakon aztertzeko konpromezua

hartu zuen. Mahairatu ziren kezka horien artean, Gizarte Ongizate beharren inguruko

kezka bat azaldu zen.

Hausnarketan parte hartu zutenen artean “susmatzen” edo “intuitzen” zen, landa

ingurunean hainbat jendek ez duela Gizarte Ongizateko zerbitzua erabiltzen, nahiz eta

beraien egoera oso kezkatzekoa izan zenbait kasutan; alegia, badaudela Gizarte Zerbitzuak

eskatu ez arren zerbitzu hauen beharra dutenak.

Baliabide mugatuak izanik, Urola Kostako hiru herri desberdin (Aia, Azpeitia eta

Errezil) hartu dira lagin bezala eta bertako landa inguruneko azterketa egin da. Hiru herri

hauen landa inguruneko emaitzen ondorioak Urola Kostako landa ingurunearen

errealitatearen adierazgarri hartu dira.

Aia, Errezil eta Azpeitiko landa eremuko baserrietan eta etxeetan bizi diren

adinekoen bizi baldintzak aztertu dute, adineko hauek gaur egun edo etorkizun hurbilean

izango duten gizarte zerbitzuen beharra ezagutu ahal izateko.

Guztira Aia, Errezil eta Azpeitian 220 baserri eta etxebizitza bisitatu dira eta

elkarrizketatutako adinekoak 282 izan dira.

AIA ERREZIL AZPEITIA

Bisitatutako baserriak 76 53 91

Elkarrizketatuak 97 72 113

65 urtetik gorako adinekoengan, herrigunetik oso sakabanatuta dauden baserrietan

bizi direnengan eta bakarrik bizi direnengan arreta berezi bat jarri nahi izan da. Hala ere

60-65 adin tartekoen egoera ere aztertu da, bereziki bakarrik bizi diren adinekoen egoera.

Lagina aukeratzeko garaian kontuan hartu dira honako aldagai hauek: sexua, adina,

bizikidetza eta ze bailaratan edota auzotan bizi diren. Emakumezko eta gizonezko kopuru

antzekoak elkarrizketatzen saiatu dira eta baita adin desberdinetako pertsonak, eta bailara

desberdinetan bizi diren adinekoak ere. Azken finean, eskualdeko landa ingurunearen

errealitatera gehien gerturatzen zen lagin bat aukeratzea izan da helburua.


56

1. EMAITZA OROKORRAK

Landa inguruneko biztanleria, biztanleria orokorra baino zaharragoa da. Orokorrean

baino adineko gehiago eta gazte gutxiago dituelako. Emakumeen eta gizonezkoen kopurua

antzekoa da. Baina balantza 80 urtetik gorakoen artean desorekatzen da. Emakumeen bizi

itxaropena luzeagoa denez, adin honetatik aurrera emakumezkoak nagusitzen dira.

AIA ERREZIL AZPEITIA L.I. GUZTIRA

Kopurua % Kopurua % Kopurua % Kopurua %

Biztanleria orokorra 1.767 611 1.908 4.286

60 urtetik gorako adinekoak

400 23% 148 24% 441 23% 989 23%

Elkarrizketatutako adinekoak 97 24% 72 49% 113 26% 282 29%

* L.I.: Landa Ingurunea

Aia, Errezil eta Azpeitiko landa ingurunean guztira 4.286 pertsona bizi dira eta

horietatik %23a, 60 urtetik gorako adinekoak dira. Urola Kostako landa inguruneko

adinekoen artean 65-69 urte bitarteko adin tramua da nagusitzen dena, % 23

portzentaiarekin. Baita Urola Kosta eta Gipuzkoako adinekoen artean ere.

Eustateko 2001eko datuen arabera, Urola Kostako landa inguruneko adinekoen

artean %9a bakarrik bizi da. Urola Kostan bakarrik bizi diren adinekoen portzentaia % 14a

da eta Gipuzkoan altuagoa, % 16a.

UROLA KOSTA L.I. UROLA KOSTA GIPUZKOA

Kopurua % Kopurua % Kopurua %

Bakarrik bizi diren adinekoak

158 1.802 23.595

60-69 70 44% 632 34% 7.406 37%

70-79 66 42% 744 41% 10.084 43%

80-89 19 12% 389 23% 5.410 18%

>=90 3 2% 37 2% 695 2%

Bakarrik bizi diren adinekoen adin tramoari dagokionez, taulan argi ikus

daitekeenez 60-79 urte bitarteko adinekoak dira gehiengoak. Landa inguruneko adinekoak

UROLA KOSTAKO BASERRIAK, ERREPIKATZEN DEN ERREALITATE BATEN AURREAN

57

baserriko lanetan aktiboki aritzen dira baina sexu lan banaketa ordea oso nabarmena da.

Emakumeak gehienbat baserrian bertan aritzen dira; etxeko lanetan, familia zaintza lanetan

eta familiako kide guztientzat otorduak prestatzen. Gizonezkoak aldiz gehienbat

kanpoaldean aritzen dira, batez ere zelaian eta ikuiluan; zelaiak garbi mantentzen, abereak

zaintzen... Kasu askotan osasun arazoak izanda ere, beren lanetan aktiboki jarraitzen dute.

Ezintasun fisikoren bat duten adinekoak aztertu ahal izateko bi taldetan banatu

ditugu; mugikortasun arazo larriak dituztenak eta mugikortasun arazo arinak dituztenak:

1. Mugikortasun arazo larriak: osasun arazoak izateagatik gurpildun aulkian

daudenak edota eguneroko ekintzetarako norbaiten laguntza behar dutenak.

2. Mugikortasun arazo arinak: hezur eta artikulazioen arazoak direla medio

ibiltzeko zailtasunak dituztenak( muletak, bastoia...).

Mugikortasun arazo arinak dituztenak eguneroko bizitzan oraindik hainbat

ekintzetan (esaterako janzteko edo garbitzeko) jarraipena eta laguntza behar dute baina

askok muleta edota bastoiei esker beste ekintzetarako nolabaiteko autonomia dute. Aldiz

mugikortasun arazo larriak dituztenak, beren kabuz baliatzeko gai ez direnez momentu oro

beste pertsona baten beharra dute. Ahultasun egoera berezian daude eta gaur egun edota

etorkizun hurbilean bazterketa arriskuan egon daitezke.

Azpimarratzekoa da gurpildun aulkian edo oheratuak daudenak ez direla ia inoiz

baserritik irteten. Ez dute euren baserritik irteteko aukerarik, baserri askotan arkitektura

oztopoak daude eta mugikortasun arazoak dituzten pertsonak bertan bizitzen jarraitzeko

baserriak ez daude horretarako prestatuta.

Argi dago beraz, mugikortasun arazoak dituztenak modu autonomoan mugitzeko

dituzten zailtasunak landa ingurunean bereziki larriak direla. Urola Kostako landa

inguruneko adinekoen artean, %13ak ezintasun fisikoren bat dauka. Ezintasun fisikoren bat

duten adinekoen artean mugikortasun arazo arinak dituztenak nagusitzen dira % 81a

portzentaiarekin. Mugikortasun arazo larriak dituzten 7 adineko horietatik inork ez du

etxez etxeko laguntzarik jasotzen. Kasu gehienetan pertsona hauen zaintzaileak

emakumeak izaten dira, emazteak, alabak edo errainak, (gehienetan baserrian bizi den

semearen emaztea) arrebak, ilobak...

Bestalde, azpimarratzekoa da kasu batzuetan mugikortasun arazo larriak dituzten

adineko hauen zaintzaileak ere adinekoak izaten direla eta gaur egun osasun arazo fisikoak


58

dituzte zaintza zama fisikoaren eraginez. Beraz, etorkizunean talde hau ere arrisku egoeran

egon daiteke.

Etxean menpekotasuna duten zaintzaileak kexu dira, ez dagoelako beraien

beharretara egokitutako zerbitzurik. Etxez etxeko laguntza zerbitzua ordutegi aldetik

murritza da eta kasu askotan laguntza honek ez du zaintzaileen beharra betetzen. Bestalde,

Foru Aldundiko Sendian programaren baremo ekonomikoak oso bajuak dira eta etxez

etxeko laguntza zerbitzuarekin ez da nahikoa.

UROLA KOSTAKO LI.

Kopurua %

Ezindu fisikoak guztira 36

60-64 0 0%

65-69 0 0%

70-74 6 17%

75-79 7 19%

80-84 11 31%

85-89 11 31%

>90 1 3%

Ezindu fisikoen adinari dagokionez denak 70 urtetik gorakoak dira eta gehiengoa

,%65a, 80 urtetik gorakoa.

Etxebizitxa egoeraren inguruan bisitatu diren 220 baserrien egoera aztertzeko

baserriak hiru taldetan banatu dira:

1. Etxebizitza berria edota azken hogeitahamar urteotan berrituak izan direnak.

2. Etxebizitza zaharrak baina bizitzeko egoera onean daudenak.

3. Oso zaharrak daudenak eta berritzeko premia daukatenak.

Bisitatu diren 220 baserri horietatik baserri gehienek ( %95ak) gutxieneko bizi

baldintza batzuk betetzen dituzte. Honela, erdia baino gehiago azken hogeitahamar

urteotan berrituak izan dira edo epe horretan eraikitako etxe berriak dira.

Beste batzuk zaharrak daude baina gutxieneko bizi baldintzak betetzen dituzte

berrikuntza lan orokorrak egin ez diren arren mantenimendu konponketak egin direlako.

Beraz, bizitzeko egoera onean daude. Aldiz, bisitatu diren 220 baserri horietatik, 10 baserri


59

oso zaharrak daude eta berritzeko premia daukate. Baserria edota etxebizitzaren egoera

baldintzatzen duten faktoreak hauek dira:

1. Bertan bizi direnen adina: berritu ez diren baserrietan gehienetan adinekoak bizi

dira, ekonomi gaitasun handirik ez dutenak edota duten adinarengatik berritze

lanetan hasteko gogorik ez dutenak.

2. Bizilagunen gaitasun ekonomikoa: baserri batzuk azken hogeitahamar urteotan

ez dira berritu bertan bizi direnek gaitasun ekonomikorik ez dutelako.

3. Bizilagunak, baserriaren jabeak ala maizterrak diren: beste gutxi batzuk ez dira

baserriaren jabeak, maizterrak dira eta horregatik ez dute baserria berritu ere

egin azken urteotan.

AIA ERREZIL AZPEITIA GUZTIRA

Kopurua % Kopurua % Kopurua % Kopurua % Bisitatutako

baserriak Baserriak

guztira 76 53 91 220

Kide bakarra bizi da 4 5% 4 8% 14 15% 22 10%

Bi kide 14 18% 14 26% 26 29% 54 25%

Hiru kide 10 13% 5 9% 11 12% 26 12%

Lau kide 13 17% 4 8% 6 7% 23 10%

Bost kide edo gehiago 35 46% 26 49% 34 37% 95 43%

Bisitatuko diren 220 baserrietan nagusitzen den bizikidetza eredua bost kide edo

gehiagokoena da. Esaterako Errezilen, bisitatu diren 53 baserrietatik ia 26 baserrietan

(%49a) bost kide edo gehiago bizi dira. Aian % 46a eta Azpeitian %37a. Baserri hauetako

askotan, hiru belaunaldi bizi dira.

Bi kide bizi diren baserriak ere badaude. Guztira % 25a. Talde honetan bizikidetza

mota desberdinak topa daitezke. Baserri batzuetan 60 urtetik gorako adinekoa,bikotea, bizi

da senar-emazteak, edota familiartekoak. Beste batzuetan aldiz, 60 urtetik gorako adinekoa

bizi da seme alaba batekin, gehienetan seme solteroarekin.

Urola Kostako landa inguruneko herrietan bizitzeko ezinbestekoa da gidabaimena

eta kotxea edukitzea. Baina badira 60 urtetik gorako hainbat adineko ,gizonezkoak nahiz

emakumezkoak, gidatzeko baimenik ez dutenak. Gidabaimena ez izateak hiru arrisku

sortzen ditu:


60

1. Bakartze fisikoa eta geografikoa: mota guztietako baliabide edo zerbitzuetara

iristeko zailtasunak sortzen ditu. Adineko askok ez dute gidabaimenik eta beste

pertsonen menpe egoten dira.

2. Bakartze soziala eta pertsonala: adineko pertsonengan, adinak berez sortzen

dituen zailtasunak jasaten badituzte, bakarturik egote horrek are eta eragin

handiagoa dauka.

3. Osasun arazoak: gidabaimenik ez dutenez adineko asko larrialdietarako bakarrik

jaisten dira osasun zentrora.

Urola Kostako landa ingurunean 60 urtetik gorako adinekoen artean %74ak ez

dauka gidabaimenik. Aiako kasuan portzentaia altuagoa da, % 84a. Gidabaimenik ez

dutenen artean arazoa bereziki larria da honako kasu hauetan:

1. Adinekoa bakarrik bizi denean.

2. Baserrian bizi den inork gidabaimenik ez duenean.

3. Baserria herriaren erdigunetik urrun dagoenean.

Aiako kasuan, bonotaxia zerbitzua dago martxan eta momentu honetan % 13a da

erabiltzaileen portzentaia. Zerbitzu hau etxebizitza edo baserri gune sakabanatuetan bizi

diren adinekoentzat edota mugikortasun arazoak dituzten pertsonentzat taxian ibiltzeko

Udalak edota Foru Aldundiak emandako diru laguntza ekonomikoa da, hilero 30 edo 60

euroko laguntza.

Urola Kostako landa ingurunean gidabaimena ez dutenen artean %8a bakarrik bizi

da. Azpeitiko kasuan portzentaia altuagoa da, % 14a. %8a, baserrian bizi den inork ez

dauka gidabaimenik. %53ak, beraien seme-alabek badute gidabaimena baina beraien

dependentzia dute tokietara joateko.

Gizarte zerbitzuen ezagutza mailari dagokionez Aia, Errezil eta Azpeitian

elkarrizketatuak izan diren adinekoen artean gehien ezagutzen diren baliabideak etxez

etxeko zerbitzua eta eguneko zentrua dira. %29ak, ez du gizarte laguntzailea ezagutzen.

Azpeitiko kasuan portzentaia %58a da. Beraz, Azpeitiko adinekoen artean erdiak baino

gehiagok ez ditu Gizarte Laguntzaileak ezagutzen. Errezilen aldiz portzentaia %8a da eta

Aian % 11a.

Etxez etxeko zerbitzua ia adineko gehienek ezagutzen dute, %96ak. Hiru herrietako

portzentaia berdintsua delarik. Telealarma, elkarrizketatuak izan diren adinekoen artean


61

gutxien ezagutzen den baliabidea da. %39ak ez du ezagutzen. Azpeitian portzentaia

altuagoa da, %49. Eguneko zentrua, etxez etxeko zerbitzuarekin batera, gehienen

ezagutzen den baliabidea da. Errezilgo kasuan ezagutzen dutenen portzentaia %100a da.

Ondorioz, esan dezakegu herri handietako landa ingurunean gizarte zerbitzuen ezagutza

maila txikiagoa dela.

Orokorrean landa inguruneko adinekoen biztanleriak badu gizarte baliabideei

buruzko informazioa esaterako: etxez etxeko laguntza zerbitzua eta eguneko zentrua. dota

batzuren kasuan ezagutzen ez dituztenak: telealarma zerbitzuaren kasua. Hala ere edozein

kasutan elkarrizketatutako adinekoek zerbitzua ezagutu arren baldintzak ez dituzte

ezagutzen eta kasu gehienetan baliabide hauen inguruko informazio zehatzagoa jakiteko

beharra adierazi dute.

2. EMAITZA KUALITATIBOAK

Emaitza kuantitatiboak lortzeaz gain elkarrizketaren bitartez entrebistatutakoak era

guztietako iritziak eman zituzten ongizate zerbitzu eta beraien egoeraren inguruan. Atal

honetan hauen konpilazio eta gogoeta egiten dugu. Elkarrizketetan jasotako iritziak aztertu

ondoren emaitza hau da:

Baserritarren filosofia hauxe da: adinekoa beren kabuz edota familiartekoen

laguntzarekin ( gehienetan etxeko alaba edota erraina) moldatu behar direla.

Adineko baserritarrentzat garrantzitsuena etxean bizitzen jarraitzea da.

Adineko asko, eta kasu batzuetan baita beraien familiartekoak ere,

administrazio publikoaren kontrolaren beldur dira. Badakite hainbat baliabide

eskatzerako garaian konbibentzi unitateko kide guztien ondasunak kontuan

hartzen dituztela eta ez daude ados. Ondasun hauek kasu batzuetan zerbitzuak

jasotzeko baldintza ekonomikoa gainditzen dute.

Etxez etxeko zerbitzua norbere etxean jarraitu ahal izateko baliabide egokiena

dela uste dute norbere etxetik atera gabe etxean bertan bizitzen jarraitzeko

aukera ematen duelako.Hala eta guztiz, adineko asko dira kanpoko pertsona bat

beren etxera sartzeko oztopoak jartzen dituztenak. Adineko eta hauen

familiarteko batzuk zerbitzu honek dituen baremo ekonomikoekin oso haserre

agertu dira. Diru sarreraz gain etxebizitza eta jabego gehiago dutenen kasuan

ordua 16 eurotik gora ordaindu behar dute eta askoek nahiago izaten dute modu

pribatuan pertsona bat kontratatzea non ordua 9 euro inguru diren. Ezindu


62

fisikoen atalean menpekotasuna duten zaintzaileak kexu dira zerbitzu honek ez

baitie beraien beharra betetzen. Beraien iritziz egunean ordu batzuekin arazoa

ez die konpontzen.

Telealarma zerbitzua asko baloratzen den zerbitzu bat da etxez etxeko

zerbitzua bezala baliabide honek etxean jarraitzeko aukera ematen baitu eta

hori beraientzat oso garrantzitsua da. Baliabide hau ezagutzen ez zutenek

informazioa jaso ondoren baliabide egokia dela baloratu dute eta askoek

interesa adierazi dute.

Eguneko zentruaren inguruan iritzi desberdinak jaso ahal izan ditugu. Batzuk

ez dute inoiz eguneko zentrua aukera moduan planteatu ere egiten. Moralki ere

ez da ondo ikusten. Adinekoak bertara eramatea “abandono” modura ikusten

baitute. Beste batzuk,baliabide egokia dela uste dute baina aukeran nahiago

dute etxean bertan jarraitu eta ez dute beraien burua bertan ikusten. Askoen

iritziz baserritarren izaera ez datorrelako bat eguneko zentruaren izaerarekin.

Aldiz, adinekoen artean gutxiengoa dira eguneko zentrua aukera moduan

ikusten dutenak eta etorkizun hurbil batean beren burua bertan ikusten dutenak.

Bonotaxia denek positiboki baloratzen duten baliabide bat da. Erabiltzaile

direnak oso gustora azaltzen dira eta informazioa ez zutenek eta beharra

daukatenak baliabide honen nondik norakoak azaldu ondoren berehalako

interesa agertu dute.

Zaharren egoitzei dagokionez, gehiengoak azken aukera moduan ikusten du.

Etxean bizitzen jarraitzeko aukera eskeintzen ez duenez ez dute aukera hau

planteatu ere egiten. Honela, hori ekiditeko familiartekoek ahalegin guztiak

egin behar dituztela uste dute. Aukera hau planteatzen duten adinekoak, nahiz

eta beraien gustoko planteamendua ez izan, bakarrik bizi direnak edota

inguruan inolako laguntzarik ez dutenak dira. Hau da, beste aukerarik geratzen

ez zaien adinekoak. Orokorrean zaharren egoitzak ez dira aukera moduan

ikusten, baizik eta "abandonatu" modura ikusten dira.

Aldagai batzuen arabera erabaki da elkarrizketatuak izan diren adinekoen artean

zeinek daukan beharra.Hau da, gaur egun jasotzen ez dutenak eta beharra dutenak.

Aldagaiak hauek izan dira:

Adina.

Ezintasuna: mugikortasun arazoak izatea.


63

Bakarrik bizitzea.

Herrigunetik urrun bizitzea.

Gidatzeko baimena.

Egindako bisitetan jasotako informazioa eta inpresioa.

Honen ondorioz Urola Kostako landa ingurunean elkarrizketatuak izan diren

adinekoen % 5ak gizarte zerbitzuen beharra dauka ( zentsu zabalean) eta ez du inongo

zerbitzurik jasotzen. Errezil eta Azpeitiko kasuan portzentaia altuago da, bietan %7a. Aian

aldiz % 1a da baliabideen beharra duten adinekoen portzentaia. Beharra duten adinekoen

adinari dagokionez %58a, 80 urtetik gorakoa da, % 43a bakarrik bizi da, mugikortasun

arazoak dituztenen portzentaia %57a da eta beharra duten adinekoen artean %86ak ez

dauka gidabaimenik eta ia gehienak herrigunetik urrun bizi dira.

3. ONDORIOAK

Urola Kostako adibidea Gipuzkoako herri txiki eta nekazarien adierazgarria da.

Errezil edo Aia Euskal Autonomi Erkidegoan egin diren sailkapenetan nekazal herriaren

izaera eman zaio beti eta beraiek dira, ehunekotan, nekazari kopuru altuenetarikoak

aurkezten dutenak. Guzti horrek, adierazgarriak diren zenbait ezaugarrietan islatzen da.

Lehendabiziko, populazioaren zahartasunari dagokio. Ohikoa denez, baserria eta

herri txikietan bizi den populazioa inguruko hiritar herrietan baino zaharragoa da eta

errealitate hau 80 urteko populazioaren kopuruan islatzen da bereziki.

Bestetik, erretiroarekin, kalean ez bezala, ez da hausten bere bizitza laborala. Orain

baserriko lanetan aritzen da eta aktibitate hauetan arituko da bere osasuna usten dion

bitartean. Aktibitatea progresiboki jaisten joango da bere osasun arazoak adinaren ondorioz

gehitzen diren bitartean baina erabateko elbarritasuna izan arte ez ditu jarduera hauek

utziko. Baserria bere entretenimendua bihurtzen da.

Bestalde, kaleko eta baserriko adinekoen gabeziak antzekoak dira eta adinaren

ondorioak dira gehien bat. Elbarritasun motak, ehunekoak, adinak eta abar, antzekoak dira.

Ezin da esan hango edo hemengo populazioa arazo ezberdinak edo arinagoak dituenik,

erabiltzen ditugun adibideetan berdintsuak direlako. Baserrietan kopuru gehiago izan

dezakegu zaharren kopurua handiago delako. Errezil, Aia edo Alegiaren adibideak egoera

hau islatzen dute.


64

Adina badin bada osasunaren galeraren arrazoi nagusiena baserri eta nekazal

guneetan bizitzea badu bere berezitasuna, dispertsioaren ondorioz, eta horrek kaleko eta

baserriko zaharren ongizatearen ezberdintasun nagusienak azpimarratzen ditu. Adineko

baserritarrek, eta bereziki emakumeek, ez dute gidatzeko baimenik. Horren ondorioz,

etxetik ateratzeko zailtasunak dituzte eta bere bizitza baserriaren hurbiltasunean burutzen

dute. Etxetik ez dira ateratzen, beraien giza erlazioa zeharo murriztuta gelditzen da,

sendagilearengana gutxitan joaten dira eta beraien mendekotasuna gehitzen da gida

baimena duen hirugarren pertsona baten sai egon behar dutelako. Arazoa areagotzen da

etxeko zahar guztiek gida baimenik ez dutenean eta, zenbait kasutan gertatzen den bezala,

beraien zaintzaz arduratzen den alaba edo erraina automobilik erabiltzeko aukera ez

dutenean. Osasun egoera ona izan arren mendekotasuna areagotzen da.

Dispertsioaz gain, baserriaren arkitektura egitura ez da egokia elbarritasun arazoak

daudenean. Solairu ezberdinetako banaketa, eskailerak eta antzeko oztopoak elbarriaren

zaintza sailtzen dute. Elbarritasuna konplikatzen denean elbarriak etxea utzi behar du.

Bestela, etxeko solairu batetik ez ateratzeko arrisku handia dauka, adibide honetan garbi

geratu den bezala.

Etxea ez usteko arriskua nabariago da baserritarren artean. Orokorrean herrietan

ematen diren gizarte zerbitzuak baztertu egiten dituzte eta baserrian bukatu nahi dute bere

bizitza. Arazoen aurrean familiara jotzen dute, bereziki emakumeengana, bere zaintzaz

arduratzeko exijitzen eta, konprobatu den bezala, ia kasu guztietan senitartekoak dira

eskaera bereganatzen dutenak. Horren ondorioz, nekazal gunetik egiten diren ongizate

eskaera kopurua hirietan baino txikiago da eta zaharra bere etxean bizitzen jarraitzeko

nahia beteta ikusten du.

Horretaz gain, Urola Kostako adibidea ongizate mailan herri txiki eta handien

arteko ezberdintasunak baserritarren zaintzaren inguruan agerian usten du. Adibideak

adierazten duenez herri txikietako ongizate zerbitzuen informazio sarea eta hurbiltasuna

nabaria da. Kasu honetan baserritarrek ongizate zerbitzuak ezagutzen dituzte, harremanak

dituzte haien arduradunekin eta hauek baserritarren egoeraren berri dute. Herri txikietan

ematen den hurbiltasuna nekazal guneko populazioaren alde jotzen du. Azpeitia bezalako

herri batean ordea ez da hau gertatzen. Baserritarrek problematika berdina dute baina

informazio sarea eta arreta askoz laburragoa da eta arreta faltaren kasu gehiago ematen da.

Ongizate zerbitzuak baserrira iristeko zailtasun gehiago dute herri txiki batean baino.


65

Urola Kostako adibideak, ordea, atal garrantzitsu bat usten du jorratu gabe, hau da,

adinekoen zaintzaileen egoera. Zaharren zaintza noren esku gelditzen den argi esan arren

Baserriko alabak rol hori bereganatzeagatik jasotzen duten bizi kalitate galera ez da

aipatzen eta hau da, zalantzarik gabe, egun baserriaren ongizatea duen erronka

nagusienetarikoa, hau da, adinekoen bizi kalitatea ziurtatu senitartekoen rol hau

eramangarriagoa eginez. Oiartzungo adibidea arazo honetan zentratuko da.

IV ATALA

ZERBITZU EZA ETA BAKARDADEA: LEZOKO BASERRITAR ADINEKOEN

KEXKA

69

“[…] La Universidad de Lezo es una población de 1263 habitantes, constituida la

mayor parte por caseríos quedando reducido el casco a una superficie de 250 metros de

norte a sur y 120 de este a oeste. Está situada en pendiente hacia la parte sur y la falda del

monte Jaizquibel. Sus calles están perfectamente conservadas, adoquinadas la mayor parte.

Sus edificios y habitaciones como son de edificación antiquísima dejan algo que desear

respecto a condiciones higiénicas por más que algunas se han reestructurado. Existe

alcantarillado y pozos negros. Los excrementos de éstos son conducidos a determinadas

horas de la noche en buenas condiciones de higiene a los caseríos donde se utilizan como

abono. Las cuadras se dedican a ganado vacuno, siendo pocas en el casco. En los caseríos

cada uno tiene la suya”( Archivo municipal de Lezo. Sección A, Negociado 14, Libro 1, Expediente 2) .

XX. mendearen hasierako Lezoko izaera ruraletik egun ia desagertuta azaltzen

zaigu. Pasaiko Badia industrializatzen heinean Lezoko hiri aldea zabaldu eta Donosti-

Oreretako konurbazioarekin batu egiten da. Baserri gunea eta nekazal iharduerak, ala ere,

mantendu egiten dira, hirigunetik Gaintxurisketa aldea doan gune zabalean baina hiri

funtzioak eta hiri izaera zeharo zabaldu da.

Hiri izaeraren bizi eredua graduala da baina bueltarik ez duena eta nekazal

enpleguen etengabeko galera sortzen duena, Pasaiko Badia bezalako zonalde

industrializatu eta urbanizatuak. Hiriaren hazkundearen aurrean baserri asko desagertzen

dira baina hiriaren konzentzazioa kaiaren inguruan nekazal zonalde zabal bat mantentzeko

aukera ematen du. Bertan baserria da nagusi eta nekazaria bere biztanleen iharduera

nagusiena, laurogei hamarkadaren hasieran. Garai honetako baserria, ala ere, ez du

zerikusirik aurreko hamarkadetan izandakoarekin. Titularra gelditzen da etxean

gainontzeko familiarrak hirira emigratzen duen bitartean.

Lezon, egun, 65 baserri ditugu, hauetariko 3 hutsik. Nekazal zonaldea aurreko

hamarkadetan zuen azalera berdina du, lurren erabilerak mantendu egiten dira, baita

ganaderitza zentsuak ere. Egungo baserriak bere funtzio nagusienetarikoa mantentzen du,

etxebizitzarena baina hiritasunaren zabalpena eta baserriko biztanleen apustua kaleko

enpleguaren alde, batez ere gazteen artean, nekazaritzaren galerara darama.

Behemendi Nekazal Elkarteak Landa Inguruko biztanleriaren beharrak asetzen

dihardu. Lezoko landa inguruko beharrak ezagutzeko asmoarekin ikerlan hau bultzatu du.

Bertan landa biztanleriak Gizarte Zerbitzuekin duen harremana, erabilera, oztopo, arazo eta

asebetetzea aztertzea da helburu. Azterketa honek 3. Adineko eta elbarritasunen bat

dutenen taldea izan du aztergai nagusia, kolektibo honen ahultasuna eta gizarte zerbitzu

beharra nabaria delako.


70

Erabilitako metodologia kuantitatiboa, Lezoko errolda eta Eustateko datuak izan

dira. Metodologia kualitatiboa berriz, elkarrizketak, bai gaiarekin lotura duten herriko

eragile nagusiekin eta baita landa inguruko 3.adinekoekin edo hauen familiekin ere.

Ingurunearen behaketa ere burutu da.

1. METODOLOGIA

Herriko testuinguruan kokatu da, oinarrizko gizarte zerbitzuen baliabide, programa,

eskualdeko baliabide eta herriko biztanleriaren informazioa jasoz. Metodologia

kuantitatiboa Lezoko Errolda eta Eustateko datuak izan dira. Metodologia kualitatiboa

berriz, inkesta bidezko elkarrizketa irekiak eta herriko eragileekin elkarrizketak. Landa

biztanleriaren lagina, 3. adina, 65 urtetik gorako pertsonak edota adin horren inguruko edo

arriskuan egon daitekeen biztanleria da.

Lehenik bailaraz bailara etxeetara gutun bat bidali zaie Gizarte Langile bat beraien

beharrei buruz galdezka joango dela abisatuz. Ondoren inkesta bat oinarritzat hartuz

elkarrizketak egin dira, etxean aurkitutakoari, familiartekoa, zaintzailea edo 3. Adinekoari.

Ahalik eta elkarrizketa irekienak egin dira, hauen behar esplizitu eta inplizituak jakiteko.

Bestalde gaiarekin zerikusia duten herriko eragileekin elkarrizketa bilera ere egin

da ; Aiton Borda jubilatu elkartea, Etxez Etxeko laguntza zerbitzua, Osasun Pastorala eta

Osasun zerbitzuko mediku eta erizainekin.

Bailaraz bailara 62 elkarrizketa egin dira, 103 pertsonen adierazle direlarik.

Burutugabeak etxean ez zeudelako, bizileku aldaketagatik edo eta ez dutelako ireki nahi

izan 18 izan dira. Hauetatik 6 biztanlek etxebizitzaz aldatu dute; Lezoko erdigunera,

ondoko herriren batera familiartekoengana edota beste bizikidetza unitate batera (adib.:

etxebizitza babestura…)

Osasun zentroan aipatu zuten, Lezon adin batetik aurrera, batez ere bakarrik bizi

den jendearen, berririk gabe geratzen direla bat-batean . Oinarrizko Gizarte Zerbitzuen

onuradunak landa eremuan honako hauek dira:

Telealarma: guztira 23 onuradun daude Lezon, horietatik 2 landa eremukoak

dira.

Oinarrizko Errenta: Altan 37 espediente daude, hauetatik 2 landa eremukoak

dira.

Erantzunaren zain dauden 3 espedientetatik 1 landa eremukoa.

Elbarritasun eta jubilazio pentsioa ez kontributiboak: pentsiodun 20

pertsonatatik 3 landa eremukoak dira.

ZERBITZU EZA ETA BAKARDADEA: LEZOKO BASERRITAR ADINEKOEN KEXKA

71

Etxez Etxeko laguntza Zerbitzua: 33 espediente ireki, hauetatik 3 landa

eremuan.

Minusbaliotasuna onartutako pertsonak: 432 pertsona dira, hauetatik 29

landa eremuan bizi dira

2. AZTERKETA

2.1. LEZOKO BIZTANLERIA DATUAK

Lezoko 2006ko Urriaren 18 udal erroldaren datuen arabera Lezon 5998

biztanle daude. Horietatik 434 biztanle landa ingurukoak dira, hots; %7.2a da landa

ingurukoa.

ADINA BIZTANLEGOA PORTZENTAIA

0-15 913 %15,2

16-30 1132 %18,9

31-45 1604 %26,7

46-60 1362 %22,7

61-75 644 %10,7

76-90 329 %5,5

91-105 14 %0,2

Lezoko 61 urtetik gorako biztanleria, %16,4 a da.


72

Lezoko biztanleria

31-45

27%

46-60

23%

0-15

15%

91-105

0%76-90

5%61-75

11%

16-30

19%

0-15 16-30 31-45 46-60 61-75 76-90 91-105

Kontuan hartzekoa da 46-60 urtekoen kopuru nabarmena, laster hauek izango

baitira 3. Adinean sartuko direna . Egun lezoar 65 urtetik gorako biztanleria ondorengoa

da; biztanleriaren %13a da.

65 urtetik gorako biztanleria sexuaren arabera

Emakumeak 451 %57.7

Gizonezkoak 331 %43

Guztira 782

Bertan emakume gehiago daudela ikusten da, Lezoar biztanleriaren %57,7a dira, 65

urtetik gorakoen artean.

Landa eremuan 434 biztanle daude. Horietatik 65 urtetik gorakoak 122 pertsona

dira, hots; %28. Esan daiteke hiri gunearekin alderatuz Landa eremuan “gainzahartze”

prozesua nabaria dela, Hurbiltzen azterketan aztertutako landa herrien gisan. 61 urtetik 75

urtera 89 pertsona daude landa eremuan. 76-100 urte arte 50 pertsona daude landa

eremuan.


73

Landa eremuko biztanleriaren %32a, 61 urtetik 100 urte artekoa da. Biztanleriaren

%43a, 31-60 urte artekoa da. %14a 16-30 urte arteko da. Bestalde 0-15 urte artekoen

kopurua landa eremuko biztanleriaren %11a da. 65 urtetik gorakoen biztanleria, landa

eremuko biztanleriaren %28a da.

65 urtetik gorako biztanleria landa eremuan

Emak

ume

Gizon Guztira

Herriondo 14 11 25

Donibanealdea 12 7 19

G.Iturrin 9 11 20

G.Sagasti 5 8 13

G.Goikoa 11 8 19

G. Errekalde 15 11 26

Guztira 122 pertsona daude 65 urtetik gorakoak landa eremuan. Gaintzurixketa

Errekalde bailaran daude 3. Adineko gehien. Ondoren G. Herriondo bailara dator,

Gaintzurizketa Iturrin eta Donibanealdea bailara, Gaintxurizaketa Goikoa eta azkenik G.

Sagastin.


74

Elkarrizketatuen artean landa eremuan bizi diren 3. Adinekoen jaioterria honako

hau da:

Biztanleriaren %57a Lezon bertan jaiotakoa da, %26a Lezo inguruko herrietan

jaiotakoa da. Eta %1a beste herri batzuetako da. Hizkuntza berriz elkarrizketatu gehienak

euskara dute, 5 pertsonak izan ezik.

2.2. LANDA EREMUKO BIZTANLERIAREN EZAUGARRIAK

Landa eremuaren ezaugarriak honako hauek dira:

Biztanleriaren sakabanaketa, nahiz eta dentsitatea ez izan haundia: Lezoko landa

eremua zabala da. Donibanealdea eta Herriondo bailara herri erdi gunetik gertu dauden

bailaratatik Gaintxurizketa Errekalde bailararaino zabaltzen da. 122 etxe/bas/pisu inguru

daude landa inguruan.

Zerbitzuekiko urruntasuna, zerbitzuak herri erdi-gunean kokatuak daude. Lezoko

ekipamenduak; kiroldegia, Osasun Zerbitzuak, Aiton Borda Jubilatu Elkartea, Kutxa,

merkatua, ile-apaindegia, janari dendak eta Oinarrizko Gizarte Zerbitzuak hainbaten

artean, herri edo erdi gunean kokatuak daude. Landa ingurutik herri erdi gunera, zerbitzu

hauetara,1 eta 6 km arteko distantziak daude gutxigorabehera. Landa eremuan ez dago

zerbitzurik ezta ekipamendurik 3. Adinekoentzat.

Zahartze prozesu nabaria, “gainzahartzea” ere nabaria delarik.

Landa eremuko biztanleen %28a 65 urtetik gorakoa da. Lezo herri osoaren

biztanleriaren %13 a da 65 urtetik gorakoa. Landa eremuan 65 urtetik gorakoen

portzentaia altuagoa da Lezo osoan baino.

57% 26%

11% 5%

1%

Lezo

Inguruko

herriak Gipuzkoako

beste herriak Nafarroa

Beste

Elkarrizketatuen jaioterria


75

Lezoar biztanleria osoan 91 urtetik aurreko 14 pertsona daude horietatik 5 landa

eremuan bizi dira. Landa eremuan 76 urtetik gorako 50 pertsona daude; landatarren

%11,5a. Adin tartea 76 urtetik 99 urteraino zabaltzen da.

76 urtetik aurrera gaixotasun, ezintasun eta laguntza beharra areagotzen da. Ildo

honetan osasun zerbitzuko profesionalek gaixo kronikoak eta baserrietara bisitak areagotu

direla adierazten dute.

Elkarrizketatutako Adinekoen %72ak du gaixotasunen bat. Osasun arazo ohikoenak

honako hauek dira:

Hezurretako gaixotasunak: belaunetako eta kaderetako desgastea, artrosi Minbiziak. Ikusmen arazoak: katarak… Diabetes. Sintron beharra Alzheimer Bronkitis Zirkulazio arazoak Bihotzeko arazoak Gaixotasun psikikoak Depresioak

Elkarrizketatuen artean laguntza behar izaten dutela esan dutenen kopurua 30

pertsonakoa da. Janzteko, otorduak prestatzeko, medikuetara joateko, dutxatzeko,

enkarguak egiteko eta hauek etxera ekartzeko, pastilak har ditzaten edota etxeko lanetarako

behar izaten dute laguntza.

Bizilekuaren tipologia berezia, ingurune maldatsuetan eta oztopo arkitektoniko

ugariekin aurkitzen diren etxebizitzak dira.Honako etxebizitza motak daude:

Baserri agroturismoak %1,6

Baserria pisutan banatua %15

Baserria %71,3

Villa %4

Beste %6,5


76

Irisgarritasunari dagokionez 62 etxetatik 13k solairu berean dute egokitua

bizimodua. 21 etxek sarreran eskailerak ditu.

Komuna egokitu beharra 14 etxek azaldu dute. Oinarrizko azpiegiturei dagokionez

(ura, elektrizitatea, sukaldea…), hauen faltan dagoen etxe bat dago, bakarrik bizi diren

senar-emazte adinduekin. Badago beste kasu bat, Gizarte Zerbitzuetatik ezagutzen dena,

baina ezin izan da elkarrizketatu ez zegoelako etxean.

Familia eredua familia zabala eta nuklearra da. 3. Adineko gehienak familia

nuklearra edo zabalean biltzen dira. Adinekoen %75,5 familian bizi da. Familia da elkar

laguntzarako euskarria.

Senar- emazteak bakarrik bizi direnak %20,33a dira. Gehienek dute laguntza 2

kasuetan izan ezik. Bakarrik dauden 8 pertsonak daude.

Famili sailkapena: landa eremuan nahiz eta erroldatuta pisutan egon, familiak

askotan beste gisa batera funtzionatzen du. Horregatik famili egituren sailkapena ezaugarri

hauei egokitu da.

Familia zabalean, kontutan hartu dira baserria pisutan banatuta dutenak, nahiz eta

pisu ezberdinetan erroldatuak egon famili zabal gisa bizi direnak.

Senar emazteak bakarrik bizi direnak dira, ondoan familiarik gabekoa. Kasu bat

dago senar emazte eta koinatu bizi direnak

Bakarrik bizi direnen artean 2 kasuk familia nahiko gertu edo laguntzera etorria

dute.

3. Adinekoen familia egitura eta biztanleak

F.Kopurua 65< perts. 80<perts. 3.Adineko biztanleri %

F.zabala 20 31 10 %33,71

F.nuklearra 25 39 10 %41,73

Senar-emazteak 9 19 1 %20,33

Anai-arrebak 4 10 2 %10,7

Bakarrik 8 8 2 %8,56


77

20 familia zabal daude, hauetan 65 urtetik gorako 31 pertsona biltzen dira, landa

eremuko Adineko biztanleriaren %33,71a. Bertan 80 urtetik gorako 10 pertsona

daude.Hauen zaintza familiartekoek egiten dute. Kasu batean Etxez Etxeko zerbitzua

daukate.

25 familia nuklear daude, hauetan 65 urtetik aurreko 39 pertsona biltzen dira,

landa eremuko biztanleria osoaren %41,73a osatzen dute. Bertan 80 urtetik gorako 10

pertsona daude.

9 senar-emazteak bakarrik osatutako familia daude. Landa eremuko 3.Adineko

biztanleria osoaren % 20,33a osatzen dute. Hauetatik familiarekin hartu eman asko ez

dutenak 2 kasu daude. Beste bizi unitate bat beharko lukeen kasu bat dago. Beste seirak,

familiartekoak dituzte herrian edo ondoko herriren batean.

Anai arrebak bakarrik direnak 4 familia daude. Hauetan 2 pertsona daude 80

urtetik aurrerakoak.

Bakarrik bizi diren 8 pertsona daude. Egoera ezberdinak daude: bakardade egoeran

daudenak, famili gertu dutenak, zaintzaile formal bat duena, familia laguntzera etorri

zaizkiona. Hauetatik 2 bakardade egoeran daudela ikusi da.

Zaintzaile nagusiak emakumeak dira. Zaintzaile nagusiak; alabak eta erreinak dira

eta emazteak ondo daudenen artean. Hauek askotan gainkarga dutela ageri da.

“[…] Gu nekatuta gaude…lotua zaude” askotan aipatutakoa da. Ezinean aurkitzen

direla adierazi dute, lan handia dela, arratsalderako nekatuta daudela, ez dutela denborarik

beraientzako, askotan ezinean aurkitzen direla, komunean moldatzeko oztopoak dituztela,

laguntza teknikoen informazio falta nabaritu da, desahogatzeko eta hizketan egiteko

beharra ageri geratu da.

Gainkargatutako emakumeak detektatu dira, hauetatik 7 auto-laguntza talde batean

parte hartzeko prest azaldu dira.

Zaintzarako mugak ezartzeko zailtasunak ere ageri dira. “[…] aita hospitalean

zegoen…boda nuen…zaintzaile bat aurkitu nion…ezagun bat…hala ere ezetz…que tenia

que estar yo […]”.

Aiton-amona eta seme-alaben zaintzaile izaten dira emakumeak kasu batzuetan.

Ilobak ere badaude laguntzan parte hartzen dutenak Etxetik kanpora lanera joaten diren

alabak ere badaude.


78

Osasun Zerbitzuetako profesionalek ere adierazi dute “falta de autoestima,

depresión…las cuidadoras somatizan todo […].”*

Bizimoduan, lehenengo sektoreko jarduerak garrantzia du. Landatarren bizitza

baserri lanetan emandakoa da kasu askotan

Egun elkarrizketatutako biztanleriaren %71ak nekazaritzarekin zerikusia duten

jarduerak ditu; etxerako baratza, ardi batzuek, terrenoa garbitzeko behi eta txahalak edota

oilo eta koneju batzuek etxerako. Aisialdian entretenimendurako baliagarri zaizkien

jarduerak izaten dira. Salmentarako %3,1 jarduten du, berdura saltzen, esne edota

ganaduarekin. 65 urtetik gorakoen seme-alabak eta elkarrizketatutako gutxi batzuek

nekazaritzatik bizi dira.

Gizarte zerbitzuen ezagutza eza, informazio falta. Elkarrizketatutako % 11,34 hartu

emana izan du gizarte zerbitzuekin. Baliabideren bat dutenak edo izan dutenak honakoak dira:

Telealarma dutenak: 2

Eguneko Zentrora familiarteko bat eramaten dutena eta eraman zutenak:2

EE laguntza zerbitzua eduki zutenak, guraso eta senar-emazteen zaintzarako:3

Laguntza teknikoren bat jaso duena:1

Bestalde tratamendu psikologikoa jasotzen duten 4 pertsona daude.

Biztanleriaren %88.66 ez du izan harremanik oinarrizko gizarte zerbitzuekin edo ez

ditu ezagutzen baliabide guztiak. Egia da elkarrizketetan esaten zuten modura “beharra

denean ezagutzen direla” baina kasu batzuetan adineko ezinduak zeudenean; “ez nekien

holako laguntzak zeudenik” edota laguntza teknikoez informatzerakoan informazio falta

eta esker ona azaldu dute.

Ezagutzen dituzten baliabideekiko duten iritzia ona da; ezagunenak Etxez Etxeko

laguntza zerbitzua eta Zaharren Egoitzak dira.

Etxez Etxeko laguntza zerbitzu ordu gehiago edota laguntzak lehenago iristea

eskatu ohi dute. Baita zerbitzu batzuek garestiak direla ere aipatu dute. Bestalde

zerbitzuarekin gustura azaltzen dira.

Bestalde “[…] paper asko eskatzen dituzte […]” eta “[…] garestia da […]”

bezalako aipamenak askotan azaldu dira.*

Adinduen egoitzetaz jasotako iritziak askotarikoak dira: “[…] kaiola batean sartzea

da […] mendia…bota faltan […]”


79

“[…] a poder ser etxean hobekio […]”

“[…] zeinekin lagundu ezin bada hartuko nuke […]”

Pentsioei dagokionez, IMI a baino gehiago edo gutxiago kobratzen duten galdegin

zaie, %50ak erantzun du, emaitzak honako hauek dira:

IMIa baino gehiago: %43.4

IMIaren inguruan: %3.8

IMIa baino gutxiago: %40

Ez du pentsiorik: %13a. Hauek emakumeak izan ohi dira.

Adinekoentzat bizi alternatiba baliabide eza; Egoitza, Eguneko zentro edota

etxebizitza babesturik ez dago Lezon.

Eguneko zentrora eta Zaharren Egoitza ,Orereta, edo Oiartzun inguruko herrietara

joan behar dute.

Etxebizitza babestuak berriz Aia eta Astigarragan daude.

Egun 27 pertsona daude Lezotik kanpo 3 pertsona landa ingurukoak dira.

Landa eremutik hauetako bizi unitate batera dagoen aldaketa handia da eta gainera

herri aldaketa dute Lezoarrek.

Kasu bat dago horrelako baliabide egoki bat behar duela orain.

Eguneko Zentruaren proiektuarekiko interesa azaldu da, askok galdetu dute zertan

den Lezo herrian egin behar duten eguneko Zentroa.

Aisialdiaren antolaketa

Aisialdiko gustuak askotarikoak dira; etxe inguruan ibiltzen direnak, baratzean,

etxeko-lanetan, TV eta errebistekin entretenitzen direnak, feria eta eskurtsioetara joaten

direnak, Karrikako bertso eskolara, Insersoko bidaietara, Jubilatuen urteroko bidaiara…

Gehienak baserri inguruan entretenitzen dira. Mezetara joatea askok gustukoa dute.

Baita paseatzera Oiartzun edo Oreretara joaten direnak badira. Oreretako merkatura joaten

direnak enkarguak egitera ere badira.

Aiton Borda Jubilatu elkartekoekin harremana dutenak badira, gehienak

eskurtsioetara eta bazkarietara joaten dira jubilatuekin.


80

Harremanik ez duenik Aiton Bordarekin ere bada, gutxiago dira inoiz ez dutenak

izan. Harreman sozialetarako bilgunerik ez dute:

“Lehen kooperatiba zeon […] han bazkariak ta egiten genitaun […] oain geo ta

banatuago bizi gea […].”

3. LANDA EREMUKO BIZTANLEEN BEHARRAK

Arestian aipatutako ezaugarri eta jasotako informazioarekin honako behar

orokorrak ondorioztatu dira.

Garraio beharra, bakartze geografikoaren aurrean

Elkarrizketatuko 65 urtetik gorakoen %71 ez du gidabaimenik. Sendia dutenak,

askotan familiartekoekin moldatzen dira. Hauek familiartekoen denbora librearen baitan

egon ohi dira.Badaude noizean behin taxia erabiltzen dutenak ere. Taxi bidai baten tarifa 6

� tik 10� bitartekoa da, landa ingurunetik Lezo herri-erdi gunera.

Taxia erabiltzen dutenak badaude medikutara joateko, Sintron egitera, herrira edo

Oreretara erosketak egitera jaisten direnak, Perrenea ingurukoek asko erabiltzen dute eta

bestela ospitalera joatea tokatuz gero erabili dutenak ere badira.

Oinez ere moldatzen direnak badira; Donibanealdea eta Herriondo bailarako

gertuko baserrietan. Gidabaimenik ez dutenak eta bere kabuz moldatzen direnek, adierazi

dute garraioa eskertuko luketela.

Zaintzaileen gainkargaren aurrean, zaintzaileen zaintza eta babes beharra

Datuetan ikusten den moduan 76 urtetik aurrerako 50 pertsona daude. Adin

honetatik aurrera gehienek behar dute laguntza, medikura joateko, tratamenduan arreta…

Zaintzaileak senitartekoak izaten dira.

Elkarrizketatuetatik 30 pertsonak laguntza behar dute eta laguntza hau

familiartekoek ematen diete. Kasu gehienetan emakumeak, hauekin izandako

elkarrizketetan gainkarga nozitzen dutela agerian geratu da.

Egokitutako zerbitzuen beharra

Biztanleriaren gehiengoa familia du inguruan, eta bertan bizitzeko nahia adierazten

du. Lehen sektorearekin lotutako bizimodua izan dute ere. Honen aurrean Etxez Etxeko

zerbitzua ikusten da egokiena eta baita landa inguruan etxebizitza babestua ere.


81

Gizarte zerbitzuei buruzko informazio beharra

Laguntza tekniko, tele-alarma edota oinarrizko gizarte zerbitzuen baliabideen

ezagutza eza nabaria izan da.

Gizarte zerbitzu eta osasun zerbitzuen artean koordinazioa areagotze beharra

Bai Gizarte Zerbitzuen aldetik eta baita Osasun Zerbitzuen aldetik koordinazio

gehiagoren beharra agertu dute.

Harreman sozialetarako esparru eta auzoen dinamizaio beharra

Harreman sozialetarako esparruak eta auzoak dinamizatu behar dira, zerbitzuak

herri-gunean baitaude kokatuak.

4. PROPOSAMENAK

Detektatutako beharren aurrean honako proposamen hauek luzatzen dira:

Udal taxi bonoa:

• Programa hau, joan etorrietan taxi-zerbitzua erabili ahal izateko, bale/bono

moduan banatzen diren dirulaguntzetan gauzatzen da.

• 122 pertsona daude 65 urtetik gorakoak; 88 Pertsona dira gidabaimenik

gabekoak. Hauetatik 8 pertsonak ez dakigu gidabaimena baduten. 34

Pertsonak badute gidabaimena.

Batzuek diputazioko bono taxi baremoetan sartuko lirateke eta egon

daitezke kasuak baremo ekonomikoak gaindi ditzaketenak.

• Ezaugarriak: Lezora gestioak egitera etortzeko izango litzateke; Aiton

Borda, Podologoa, Kutxa, Arratsaldetako Bingoa, medikura, ile-apaindegira

… eta Lartzabalgo Anbulatoriora.

• Prezioa/ bonotaxiaren kopurua ezartzekoa izango zen, taxilariarekin hitz

eginez eta Lezoko ibilbide ezberdinen tarifa kontuan hartuz.

• Garraio egokitua behar dutenentzat Oiartzungo furgoneta egokituari

eskatuko zitzaion zerbitzua edo gaur egun Lezon dauden taxilarien

ibilgailua egokitzeko eskaintza egiteko aukera dago.

Sare informala indartzeko beharraren aurrean zaintzaile nagusien zaintza eta

babesa; sendian programaren bitartez eta herriko baliabideak erabiliz:

• Kasuen azterketarekin jarraitu.


82

• Kasuen detekziorako Osasun zerbitzuen eta Gizarte Zerbitzuen arteko

koordinazioa areagotzeko protokoloa lantzea:

Detektatutako kasuak gizarte Zerbitzuei ohartarazteko protokoloa:

Informe/Orri bat formalizatu.

Telefono dei zuzenekin.

Zerbitzu bat hasten den bakoitzean EE laguntzailea, erizaina eta

medikuen arteko bilera bat; eginbeharrekoak, pausuak eta antolamendua

zehazteko.

Erizain eta medikuei dauden baliabideei buruzko informazioa erraztu eta

eman, etxeetan hauek laguntzen berri erraztasun handiagoz eman

dezaten.

• Kurtsoak (AFAGI) bitartez (edota Osasun zerbitzukoen bitartez); gaiak

honako hauek izan daitezke: Zaintzailearen zaintza, Komunikazioa,

Autonomia areagotzeko ekintzak, Laguntza teknikoak, Heriotza eta dolua,

Alzheimer, Dementzia, Minbizia, Herentziak, Jubilazioa, Bornout

Sindromea.

• Laguntza psikologikoa.

• Boluntarioekin kontaktatzea .

Boluntarioak bilatu.

Denboraren kutxa landu daiteke: eskaintza eta eskaria arteko trukea da.

Dirua erabili beharrean denbora kontatzen da.

• Babeserako taldea (Afagi, Gizartekintza).

• Segimendua eta balorapena.

• Autolaguntzarako taldea: zaintzaileen sobrekarga lantzeko, hizketarako,

ikasteko, desahogatzeko…15ean behin taldea bildu eta laguntzarako gaiak

landu, talde elkarrizketa bidez.

• Laguntza teknikoak zabaltzea.

Gizarte Zerbitzuen gerturatze beharraren aurrean ; dauden programa eta

laguntzei buruz informazioa bidaltzea gutun bitartez. Auzoetan panel

informatiboak eta seinalizazioa ezartzea.

Adinekoentzat baliabide ezaren aurrean dauden ekipamenduekin etxebizitza

alternatibak eskaintzea, landa bizimodura egokituak. Lehen ere Gizarte

Langileak egin zuen proposamenarekin bat eginez Apaiziartza etxebizitza

babestu moduan egokitzea.


83

Llanda inguruan ekipamendu eta zerbitzu ezaren aurrean, dauden baliabideei

erabilera anitza emanez, ekintzak auzoetan burutzea, Uralde eraikinean 3.

Adinekoentzat bilgune bat lortzea.: Auzoen dinamizaziorako eta zerbitzuak

gerturatzeko asmoz,

• Uralden, 15 egunean behin 3. Adinekoentzat bilgune bat lortzea; memoria

lantzeko, eskulanak lantzeko, kantak, errealitatera orientazioa, 3. Adinekoen

balorea areagotzeko (lehengo kontuen bilduma, jolas tradizionalak

erakustea… ) eta era berean etorkin gazteak eta auzokoak elkargune bat

integrazioa bultzatzeko.

• Ekintza intergenerazionalak: herriko ikastetxean eta ludotekan zahar eta

ikasleak gai komunak lantzea (erlegintza baratzagintza, taila, ipui/kondairen

kontaketa, jolas tradizionalak, arrantza…). Baita Uralden ere 3. adineko eta

haurren arteko ekintzak bideratzea.

Harreman sozialak bultzatzeko eta bakardade egoerak saihesteko, “paseo

programa” aztertzea.

• Paseo programarako detektatutako kasuak 5 izan dira; alargundu berria,

bakardade egoeran daudenak eta gaixotasunen bat dutenak. Kaleko kasuekin

osatu eta honen bideragarritasuna aztertu daiteke.

Landa eremuko biztanleen ezaugarrien aurrean, Etxez Etxeko Laguntza

Zerbitzuaren egokitasuna dela eta, Etxez Etxeko Laguntza Zerbitzuaren

indartzea bultzatzea:

• Formakuntza eskainiz.

• Langile arteko koordinaketa bidea, hilean behin/bi hilean behin bilera bat;

kasuen informazioa koordinatzeko, gertaera garrantzitsuak kontatzeko eta

talde lana bidez zerbitzua hobetzeko.

5. ELKARRIZKETAKO ZATI ADIERAZGARRIENAK, EGOERA ETA PROPOSAMENEN JUSTIFIKAZIOA

Elkarrizketen zati adierazgarrienak hauek izan dira

Garraioa

3. adineko batek adierazitakoa: “Kotxean sartzeko ez naiz moldatzen…atzetik

bultza egiten naute […] ke vergüenza.”

Osasun zentroan jasotakoa: “[…] necesitan siempre que alguien les traiga […].”


84

84 urteko amona bati garraioaz galdetzerakoan: “[…] paciencia zer in ber dut […]

bakoitza bere martxan lanean dabil eta nigatik ezin utzi lana […].”

“[…] garraioa…faltan botatzen det […] beti laguna behar […].”

“[…] podologoa ez gea joaten […] ez geralako gauza […] taxin ibili beharko

genuke egunero […]”

Gaintxurizketa Errekalde bailarako elkarrizketatutako adinduak esandakoa: “[…]

topoz moldatzen nintzen […] toporako malda dauka […] kosta egiten da […] luzatu […]

urteak joan hala gaizki […].”

“No hay dinero para taxi […] esperar a que te vengan […]” posible duenean

joaten da herrira.

Behar sozialak

Zaintzaile nagusien egoera

Zaintzaileek adierazitakoa:

• “[…] oso egoistak bihurtzen dira […].”

• “[…] familia gutxi gara eta babes gutxi […].”

• Zaintzaileen beharrei buruz galdetzerakoan osasun zentroko langileek,

zaintzaileen babes beharra azpimarratu zuten “[…] grupos de autoayuda

[…].”

• “[…] falta de autoestima, depresion… somatizan todo […].”

• “[…] las cuidadoras necesitan apoyo […].”

• Baserri askotan zaintzaileak ordainsaria dirutan eduki beharko lukeela

aipatu da

• “[…] andreak zaintzen du ama…horretarako pentsioa beharko luke […].”

• “[…] iake berak ein behar duen berari ordaintzea zeozer.” gurasoek ez

zuten nahi kanpoko jendea etxean.

Kanpoko laguntza jasotzeaz galdetu zaienean:

• “[…] ez du admititzen laguntza behar duela amonak […].”

• “…orain arte gurasoek seme-alabek zaindu dituzte eta seme-alabek

gurasoei… orain bizimodua erabat aldatu da emakumeak kanpoan lan

egiten du…Euskal herrian gurasoak zaintzea ohitura izan da… umetatik

ikusitakoa…”


85

• “[…] gu nekatuta gaude […] lotuta zaude […] obligazioa gainera. Goizean

ilunabarrean egon behar […] oso lotua […] estimatuko balu sikiera […].”

• 2 Kasuetan lana utzi egin behar izan zuten […] zaharrak zaintzeko […]

beraien soldatak eta emakume bat hartzeak ez zielako konpentsatzen […].

• Larunbatetan eguardian Errekalde tabernara jokora […]. Igandean

Elortegira joaten da gizona, emakumeak beste ohitura batzuek ditu

• Gizona gaizki eduki zuen (Alxheimerrrekin), andre adinduak esana: “[…]

bizi nola bizi […] ez bera eta ez ondokoak […].

Harreman sozialetaz galdetu denean:

• “Bizilagunekin gutxi egoten naiz […]” bakardade kasu batzuek badaude.

Gizarte Zerbitzuen erabilera eta harremana

Gizarte Zerbitzuen ezagutza, hauekin izandako harremana eta iritziaz

galdetzerakoan:

• “[…] paper asko eskatzen dituzte […]”

• “ Baserritarra kanpoan ohitutako jendea dela […] kasu batzuetan urte asko

herrira jaitsi gabe pasatakoak […]”

• “[…] oso ondo moldatzen naiz […]”

• “[…] ez gea behartu, jeneralean ezagutzen dira, ailegatzen denean […]”

• “[…] holako erraztasunak zeola […] ez nekien […]”

• “[…] entzun izan dut […] lagunak eta kontatua […]”

• “[…] baserritar jendeak gutxiago eskatzen du laguntza […] igual ez

dutelako ezagutzen […] itxiagoak dira […] apurua ematen die […] kalean

ere gertatzen da erdaldunak errazago eskatzen dute laguntza […]”

• “[…] 80 urteko izeba osabak ditut Lezon […] kosta egiten zaie laguntza

jasotzea […] gu ondo gaude esaten dute beti […]”

• “[…] gu moldatzen gea […]”

• “[…] kanpokoa ekartzea etxera kosta egiten da [...] ahal dudan bitartean

nik […] hala ere […] gaur egungo bizimodua aldatu egin da […]” (80

urteko amona familia duena).

• “[…] laguntzak interesatzen zaizkie baina orain dela gutxi terrenoak saldu

dituztela eta dirua kobratu dutela adierazi dute […]”

• […] Beharrik ez dugenez zerbitzu asko ez dituzte ezagutzen […]”

• “[…] zeinekin lagundu ezin bada hartuko luke […]”

• “[…] ez gea behartu asistentarekin.”


86

• “Ikusi bai, EE laguntza zerbitzua kaletik […] ez dugu ezagutzen ez garelako

behartu.”

Etxez etxeko zerbitzua

Zerbitzuaz galdetzerakoan:

• “[…] oso ondo dago […]”

• “ Oso garestia […] egunean ordu bat 333 � ta piko […]”

• “[…]ezagutzen dutenean oso gustura egon ohi dira zerbitzuarekin […]”

• “[…] ez dute nahi arrotzik etxean […]”

• “[…] norbait ekartzekotan konfiantzazkoa […]”

• “[…] oso ondo iruditzen zait […]”

• “[…] te miran los fondos…mandame una chica […] dena aurkeztu behar

[…] tienes que pagar tanto […] por eso no necesito ayuda del

ayuntamiento cojo a la persona que quiero […]”

• “[…] nahio alabak egitea […] ke diran […]”

Egoitzaz duten iritzia eta hauen egokitasuna landa inguruko biztanleriarentzat

aztertzerakoan jasotakoak honako hauek izan dira:

• “[…] kaiola batean sartzea da […] mendia […] natura, kanpoa bota faltan

[…].” Komentario hau sarritan esan da.

• “[…] a poder ser etxean hobekio […]”

• “[…] garestia den inpresioa […]”

• “[…] 300.000 pezeta balio omen dute […].”askotan aipatu da, lagun,

bizilagun edo herriko jendearen artean entzundako kontua da.

• “[…] ospitalean bezala […] (ospitalean egongo balira bezala ezagutzen

dute) han ezin da gauean kamamila eskatu […]”

• “[…] zeinekin lagundu ezin bada hartuko nuke […]” askotan aipatutakoa da.

• “bizitzera ez-gauza gean arte holaxe ibili nahi […] gauza ez bagara nahi ta

nahiez joan behar […]”

• “[…] eguneko zentroa, Errenterira joango bazen […] bidean mareatu

egingo zen […] baserri inguruan zeozer […] ondo etorriko zen […] egunez

pixka bat libratzeko […].” Alzheimer duen gaixoa du etxean.

• 70 urte inguruko zaintzaileak esaten du Eguneko Zentru eta Egoitzaz

galdetu zaionean: “[…] horiek segurasko guentzat tokatuko dia […] orain


87

arteko edukazioa bestea zen […] etxean […] orain bizimodua aldatu da

[…] emakumea lana egiten […]”

• Bakarrik bizi diren 3 anai arrebak… Eguneko Zentruei buruzko iritzia “[…]

oso ondo […] holakoak beharko ditugu […]”

• Zaintzaile batek adierazitakoa: “nik nahiago dut etxean […] etxean beste

zea bat da[…] (Hernaniko Zaharren egoitza ezagutzen du) Hura da ez

zeanean ezertaz konturatzen […] han don panorama ikustea […] ni

behintzat ne aita ta ama ez nituzke eamango […] aita han sartu ta erotuko

litzake […]”

• “[…] izan ta ere ez ginateke joango […].” Familia dute.

• “[…] bakoitza bere etxean hobe beste erremediorik ez baldin bada.”

• Beraungo gerontologikoan eduki zuen senarra: […] pila bat ordaindu

zemtroa 300.000 pta hilean, orain dela 3 urte […] lehenengo zifra hori zen,

gero badirudi semea udalera joan eta gauzak aldatu zirela.

• “[…] ondo moldatu nintzen […] etxean ezin bazu moldatzen zara”

Eguneko zentroen inguruan esandakoa

Eguneko zentroez duten iritziaz, beharraz eta esperientziaz galdetu denean:

• Aita Eguneko zentroan duen zaintzailea, Lezon bertan egoteaz galdetu

zaionean: “Bai, […] más a mano […]”

• “Gustoa dago hasieran sartu zenean ez zekien zer zen beste zeozer zela

pentsatzen zuen […]”

• Askotan jasotako erantzunak honakoak izan dira:

“ Bai, […] nahiz eta orain beharrik ez izan […]”

“[…] oraindik ez behintzat kalean bizi bagina […]”

“[…] batek daki auskalo zerta behartuko gean […]”

Osasun Zentroko langileek adierazitakoa: “[…] azken urteotan

baserrietara bisitak areagotu egin dira… gaixo kronikoak […].”

Eguneko Zentro bat izatea gustatuko ote zitzaien galdetzerakoan

jasotako erantzuna: “Bueno […] bai, bai […]. Eguneko bakarra ez

erabat egoteko ere [… ]”

Adinduek Eguneko Zentroaz duten iritzia: “[…]estaría bien […]

quedarse allí […] no […] no quiere nadie.”


88

Bide eta azpiegiturak

“[…] caminos no acondicionados […]”

“[…] acceso a caseríos 44,42 […] las ambulancias tiemblan […]”

“[…] argiak falta […] farola ondatua […] herriko plaza baldin bazen honez

gero […] konpondu zuten […]”

Gaintzurizketa Errekaldean jasotakoa: “[…] auzoa abandonatua […] de la

mano de Dios […]”

Aisialdiaren antolaketa

Larunbatetan eguardian Errekalde tabernara jokora […] Igandean Elortegira

joaten da gizona, emakumeak beste ohitura batzuek ditu.

“Paciencia […] bakoitza bere martxan lanean eta nigatik ezin utzi lana […]”

“[…] paseoa gustatu..bai baino […]”

“[…] jubilatuen eskurtsioetara […] bide luzea da batzuetan […] ez zait

gustatzen […]”

“[…] beti etxean sartuta bizi izan gara […] horta ohituak […]”

“[…] etxe inguruan entretenitzea gustatzen zaie […]”

“[…] baserri ingurura gehiago jo […] masifikatutako gauza horietatik ahal

baldin bada alde […]”

“[…] ferira Itziarrera […]”

“Aiton Bordara joaten nintzen […] ia zahartu gera eta gogo gutxi […]”

“[…] baserri inguruan entretenitu […] egur taila eginaz […]”

“[…] lehen larunbatean mezetara joaten ninzten […]”

“[…] etxe inguruan entretenitzen gea […]”

“[…] igandetan mezetara joaten gara […]”

“[…] jubilatuena joan izandu gera, kotxearekin […] baina oain ezinagatik

[…] eskaileretan[…]”

“[…] baratza begiratu, etxe inguruan paseatu […]”

“[…] konpreta joan Errentrerira […]”

“[…] merkatura joan […]”

“[…] Errenterira edo Oiartzunea joaten naiz paseatzera […]”

“[…] ibiltzera joaten naiz asko […]”

“[…] TV, rebistak […]


89

“[…] Larunbatetan eguardian Errekalde tabernara jokora […] Igandean

Elortegira joaten da gizona, emakumeak beste ohitura batzuek ditu […]”

Jubilatuena joan diren galdetu zaienean:

Batzuek “[…] behin ere ez joan […]”

Besteak bai: “[…] eskurtsioetara eta bazkarietara […]”

“Ganadua zaindu behar badute ezin bazkari eta eskurtsioetara etab. joan […]

gehienez egun bat.”

“Beti etxeran sartuak bizi izan gara horta ohituratuak”

Jubilatuen eskurtsiotara ez direneak joaten aipatzen dute:

“[…] bidea luzea dela […]”

“[…] Orain arte lan egite […] zelaian eta ganaua kontzen […]”.

Elkarte edo elkartzeko lekuren batetaz galdetuz:

“[…] lehen kooperatiba zegoen…han gizonak elkartzen ziren […] bazkariak

antolatzen zituzten bai emakume eta gizonezkoentzat […] orain oso banatuta

bizi direla dio […]”

Eguneko Zentro baten beharraz galdetu zaiotenean Lezon:

“[…] igual bai […]”

“[…] ni ez nintzateke joango…beste batzuek igual joango lirateke.”

Pentsioez

“Laguntzen digute umeen […] seme alabek.”

Gizarte Zerbitzuen erabilera eta harremana

Gizarte Zerbitzuen ezagutza, hauekin izandako harremana eta iritziaz

galdetzerakoan:

“[…] paper asko eskatzen dituzte […]”

“Baserritarra kanpoan ohitutako jendea dela […] kasu batzuetan urte asko

herrira jaitsi gabe pasatakoak […]”

“[…] oso ondo moldatzen naiz […]”

“[…] ez gea behartu, jeneralean ezagutzen dira, ailegatzen denean […]”

“[…] holako erraztasunak zeola […] ez nekien […]”

“[…] entzun izan dut […] lagunak eta kontatua […]”


90

“[…] baserritar jendeak gutxiago eskatzen du laguntza […] igual ez dutelako

ezagutzen […] itxiagoak dira […] apurua ematen die […] kalean ere gertatzen

da erdaldunak errazago eskatzen dute laguntza […]”

“[…] 80 urteko izeba osabak ditut Lezon […] kosta egiten zaie laguntza

jasotzea […] Gu ondo gaude esaten dute beti […]”

“[…] gu moldatzen gea […]”

“[…] kanpokoa ekartzea etxera kosta egiten da... ahal dudan bitartean

nik…hala ere…gaur egungo bizimodua aldatu egin da […]” 80 urteko amona

familia duena.

“[…] laguntzak interesatzen zaizkie baina orain dela gutxi terrenoak saldu

dituztela eta dirua kobratu dutela adierazi dute […]”

“Beharrik ez dugenez zerbitzu asko ez dituzte ezagutzen […]”

“[…] zeinekin lagundu ezin bada hartuko luke […]”

“[…] ez gea behartu asistentarekin

“Ikusi bai […] EElaguntza zerbitzua kaletik […] ez dugu ezagutzen ez

garelako behartu.”

Nekazal ustiakuntza/ baserriaren egoera

Nekazaritzarekin lotura estua izan duen biztanleria da, honen egoeraz

galdetzerakoan hainbat kexu azaldu dira:

“Aspaldi […] asko egin behar da alperrik baserrian […]”

“[…] guk ez dugu ezer agintzen […] esnea nahi dutena pagatzen dute[…]”

“[…] ganaduak kendu genituen […] lana egin ta benefiziorik ez […]”

Herriondo bailaran egindako elkarrizketa askotan: “Arau subsidiarioekin kexu

[…] gero N1 pasa […] berde guzti hau kenduta […] disgustu izugarria […]

pena izugarria gero pareta eta hormigoia besterik ez […]”

“Lehen dirulaguntza gehio […]”

“[…] dirulaguntzak baserritar ttikiei eman behar da […] beti haundiai eman

[…] harrek ez du laguntza beharrik […] sagar landarea […] 100 ereiten

baituzu […] gratis […] hortako lekua behar da […]”

“Baserria kontu behar […] heldu dia etxeak, pabeloiak..oraingo udalak

daukan planarekin baserritik ezin bizi […]”

“[…] baserri bizitza zaila, baserrian esneekin ibiliak […] beraiek familia

baserritik hazi […] semeak gero igeltsero joan ziren […] orain ustiakuntza

handia behar da […]”


91

“[…] Laguntza emanez gero bizi daiteke baserritik […] laguntzarik gabe

zaila.”

“[…] udalari belar fardoengatik gehiago ordaintzea […]”

“[…] agrariako testuak ulerkorragoak izatea […]”

6. ANTZEKO EGOERA BATEN AURREAN. ONDORIO GIZA

Espero zitekeen bezala, Lezoko eta Oiartzungo herriak muganteak izanik

baserritaren gizarte egoera eta nahiak antzekoak dira. Zahartasunaren indikatzaileak

herrian baino altuagoak, are gehiago, Oiartzungo bataz bestekoak baino altuagoak. Adina

altuaren ondorioz osasun arazoak gehitu egiten dira baina, beste zonaldetan bezala,

baserrien aislamendua da gainditu behar duten erronka nagusiena. Aislamenduak gizarte

harremanak mugatzen ditu, bizi kalitatea murriztu eta bestearekiko dependentzia gehitu,

batez ere gehienek gidaltzeko karnetarik ez dutela kontuan hartzen badugu.

Lezoko baserritarra, bitartean, baserriko lanetan pasatzen ditu bere orduak. Kasu

gehienetan seme-alabekin bizi da. Besteetan, bikotearekin eta bakar batzuk bakarrik bizi

dira. Kasu gehienetan, bakarrik bizi arren, beste familiarrek maiz bisitatzen dituzte. Sare

informala da zaharren atentzioaz arduratzen dena, ia kasu guztietan andrea, alaba edo

erraina eta bakar batzuk dira gizarte zerbitzuetaz baliatzen direnak. Lezoko baserritarra,

beraz, beste zonaldeetan aurkitu dugun konportaera berdina azaltzen digu modu honetan.

Jaso ditugun adierazpenak azaldutako egoeraren adibideak dira, neurri handi batez

topikoak bihurtuz. Mugitzeko ahalmena murrizten den arabera baserritik ateratzeko

berezko zailtasunei pasatzen duten lotsa gehitu behar zaio dute zerbitzu publikoak

eskatzeko orduan. Dirua ere oztopoa da eta taxi zerbitzua oso kasu gutxietan erabiltzen

dituzte.

Zaharren izaera agerian gelditzen da egindako adierazpenetan. Zaharrek ez dute

kanpoko laguntza admititzen, ez dute beraien egoera onartzen, ez dute beraien burua

gizarte zerbitzuen esku edo hauen prestazioetaz baliatuz eta familiako andreak egin behar

dira kargu.

Aisiraldiaren inguruan egiten dituzten adierazpenak agerian usten dute baserria dela

beraien tailerra eta bertako laboretan egiten dituzte ordu gehienak. Ala eta guztiz ere


92

beraien azalpenetan ateratzea gustukoa dutela agerian gelditzen da. Egindako irteerak maiz

aipatzen dute.

Egindako hobekuntza planteamenduak beste zonaldeetan egin diren antzekoak dira.

Bazterketa fisikoa arintzeko bono taxiaren eskaera da gehien planteatutako proposamena.

Baserritik irteerak antolatzeko paseo programa da aitatutakoa, hau da, herritik eta taldeka

goiz edo arratsalde baterako irteerak antolatu. Baserritarrak gizarteratzeko auzoak lokalak

eta ekintzekin egokitu, beraiek bizi gunetara zerbitzuak hurbildu alegia.

Zaintzaileen zaintza da aztertu beharreko beste ikasgaia. Proposamena Foru

Aldundiak antolatzen duen Sendian programan oinarritzen da: ikastaroak, tailerrak,

eztabaida taldeak, laguntza emozionala…., zaintzaileari zuzenduta. Bere egoera ulertu eta

bere lana onartu behar da gizarte mailan dagokion onarpena errekonozituz.

Ekimen gehienak Udalaren iniziatiba eta errekurtso ekonomikoetan oinarritzen dira.

Foru Aldundiak bere ildoak markatuak ditu eta, agerian gelditzen den bezala, ez dira

baserritarren egoerara egokitzen. Udalek beraz, zerbitzuen zabalpena bereganatu behar

dute eta hau ez da lan erraza.

V ATALA

USURBILGO BASERRITARREN ONGIZATEAREN EGOERA ETA ESKAKIZUNAK

95

Diagnostiko honen abiapuntua kezka baten inguruan sortu da, Behemendi

Donostiako Landa Garapen Elkarteak eta Usurbilgo Gizarte Zerbitzuek banatzen duten

kezka bat. Bi erakunde hauek bultzatuta 2006 urtearen bukaeran eta 2007ko hasieran

diagnostiko hau garatu izan ahal da.

Jaiotza tasaren beherakada, familiaren ezegonkortasuna eta emakumea lan

merkatuan sartzea, hauek guztiak dira gizartean gertatutako aldaketa garrantzitsuak. Eta

kasurik gehienetan biztanleriaren zahartzeaz ematen den menpekotasunaren

areagotzearekin bat eginez gero, arazo soziosanitario nagusietakoa izango da itxuraturik,

ondorio garrantzitsuak baititu bai norbanakoarentzat bai gizarte osoarentzat, eta familiari

eta arazo hauetan ari diren bestelako erakundeei ere ahalegin handia eskatzen die,

menpekotasun egoera horiei behar duten arreta eskaintzearren. Gauzak horrela, famili

babesik gabeko pertsonen arreta ziurtatzeko baliabideak garatu behar izan dira, eta argi

ikusi ahal izan da baliabideak behar direla familia eta gizarte sareak menpekotasuna duten

adinekoei arreta eskaintzeko gai izan daitezen lortzeko.

Famili prestakuntza, are zehatzago, zaintzaileen prestakuntza da lantresnarik

positiboenetako bat aipatutako gaitasun hori lortzeko unean, bai zahartzearekin lotutako

gaiei dagokienean, baita, eta batez ere, adinekoen artean menpekotasun sortzaile nagusi

diren egoerei dagokienean ere.

Diagnostikoaren abiapuntua hurrengo galdera hauetan laburtu daiteke:

Zeintzuk dira gaur egungo Usurbilgo baserri inguruko biztanleriaren bizi

baldintzak, bereziki adienkoak eta ezinduenak?

Askotan sakabanatuak eta herriaren ingurunetik urruti bizi den herritar talde

honek, ba al du gaurko gizarte zerbitzuei buruzko informazio nahikorik, eta

hara jotzea normaltzat hartzen al du, edo karidade izatearen kontzeptu dirau?

Eta azkenik, egokiak al dira dauden gizarte zerbitzuak eta horien irizpideak

herritar talde honen oinarrizko gizarte beharrak atenditzeko? Hiriko

pentsamolde batetik diseinatuta al daude? Nahikoak al dira?


96

1. USURBILGO BASERRIAK

Azkeneko lau belaunaldien ikerketa zorrotzaren ondoren, nekazari askoren

jaioterria Aia edo Zizurkil izan dela, eta, herrira, ezkontza bidez edo maizter etorri zirela

lur jabe handien baserrietara. Horien aldean, bestalde, badira familia bakan batzuk

sortetxean bertan bizi izan direnak, mendeak joan mendeak etorri, abizena bera ere aldatu

gabe.

Usurbilgo lurretan 256 baserri izan ziren. Gaur egun 200 bat etxe gelditzen dira

zutik, nekazaritzarako sortuak izan zirenen artean.

Ez du ematen urte gutxitan desagertuko direnik, baina horien eragina udalerriaren

ekonomian gero eta eskasagoa izango da. Zenbakiek diote Usurbilen hirurogeita hamar

direla euren burua nekazari jotzen dituztenak, eta horietan gehienek erretiroa hurbil dute,

pasata ez badute dagoeneko. Beste hainbeste gertatzen da abeltzaintza-rekin, baserrien

erdietan baino ez baita abererik, gehienetan norberaren kontsumorako eta lehen izandako

jardueraren erakusgarri. Usurbilgo baserriak hustu ahala etxe bihurtuko dira, gero eta

estimatuagoak neurriengatik eta eraikuntzaren kalitateagatik, gero eta eskurago daudelako,

eta ezin direlako hobeto kokatu. Baina ematen du azkenetara iristen ari direla haien

inguruan egituratutako bizimodua eta sortzen ikusi zituen nekazari gizartearen ziklo

historikoa, zeinetan nekazari familiak ziren Usurbil-go bizitzaren protagonista nagusi eta

haien baserriak, bizikidetzaren hainbat arloko zutabe: antolaketa politikoa, ekonomia,

bizilagunen arteko harremanak eta lurraldearen eta aberasta- sunen kudeaketa. (Usurbilgo

baserriak eta baserritarrak. Noaua!)

Diagnosi honekin batera 1996.urtean burutu zen lanaren eguneratzea burutzea

egokia zela pentsatu zen, hau dela eta, elkarrizketak egiterako garaian lehen egindako

lanaren kopian oinarrituta aldaketak adierazi dituzte elkarrizketatuak.

1996. urtean 119 baserri bisitatu ziren, eta haiek burutzen zituzten lanak ezagutu

ziren, bai nekazaritzari dagokionez eta baita abeltzantzari. Oraingoan egin den

azterketatxoan 64 baserri izan dira aztertuak. Baserri hauek aukeratzerako garaian bertan

65 urtetik gorako pertsonak bizi izatea zen hautatzeko premisetako bat, beraz, besteak ez

dira sartu azterketa honetan. Gehienetan baserri jarduerak mantentzen dira orain dela


97

hamar urte bezala, etxeko zaharrenak bizi direlako oraindik, baina hauek falta direnean,

gehienek baserri aktibitatea utziko dutela aipatu behar da.

Nekazaritzari eta abeltzantzari dagokionez, bere egoera tamalgarria dela esan

daiteke. Gaur egun, ia inork ez du lan hauetan jardun nahi, gutxi batzuk bizi dira lan

hauetatik, eta hauek diotenez buru gogorrak direlako eta ez dutelako etsi nahi jarraitzen

dute. Abeltzantzarekin zenbait laguntza jasotzen dituzte baina hau ez dela bidea

azpimarratzen dute, gaiak edo produktuak balio duena ordainduko baliete ez luketela

laguntzen beharrik izango diote. Gehienek ardiak eta behiak erabiltzen dituzte zelaiak garbi

mantentzeko, esnetako behiak ia ez dira geratzen.

Nekazaritzan aritzen direnak gehiago dira, baina hauek ere beraien etorkizuna

beltza ikusten dute, ez baitu jarraipenik. Gazteek etxetik kanpo egiten dute lan eta ez zaie

denbora askorik gelditzen baserriko lanekin jarraitzeko.Familia askok asteburuetan ekiten

diete baserriko lanei, guztien artean lanak banatuz, baina hauek ere gutxitzen doaz. Gure

baserrietako aiton amonen lanarengatik ez balitz etxeko produktu gutxi egongo lirateke.

Nekazaritzako ustiakuntza etxerako produktuak ekoizteari lotua dago, gero eta gutxiago

dira beraien produktuak saltzen dituztenak.

2. IKERKETA MUGAKETA

Usurbilgo biztanleen udal-erroldako datuen arabera, herriak 2006ko abenduan

5.755 biztanle zituen, horietatik 897 biztanle 65 urtetik gorakoak dira. Kopuru hori

Usurbilgo biztanleri guztiaren %15,40 da.

Lehenik baserri edo baserri ingurunetan bizi direnen datuak aztertu dira, adinekoei

lehentasuna emanez, hau da, 60 urte edo gehiago dituzten pertsonen datuak atera dira.

Datuak aztertu ondoren, populazioaren %15,40 65 urtez gorakoak direla ikusi da.

Metodologia kuantitatiboa

Landa eremuko adinekoei buruzko datuak lortzeko iturri estatistikoetara jo da:

Udal errolda. Eustat. Hemen jaso den informazioa honako hau izan da: adina, sexua, ze auzoetan

bizi diren eta familia mota.


98

Metodologia kualitatiboa

Ikerketaren datu bilketarekin hasi aurretik, diagnosiarekin zerikusia duten datu

ezberdinen bilketa burutu zen; hala nola, Hurbiltzen programa, Gipuzkoako plan

gerontologikoa eta 1996.urtean Usurbilen baserrien inguruan burutu zen lana aztertu ziren.

Beste herrietatik jasotako informazioa ausnartu. Herriak honako hauek dira:, Oiartzun,

Ataun edo Goierri aldea, Bermeo, Alegia eta Urola kosta.

Bestalde, zenbait programa berritzaile ere ikusi dira, hala nola, Asturiaseko

“Rompiendo distancias”, Gipuzkoako adineko pertsonen kontseilukoek dituzten planak eta

Denboraren Bankuak beste herrietan izan duen arrakastaren berri izan da.

Azkenik jasotako datu guztiak bateratu ondoren, datuak interpretatu eta aztertu egin

dira, eta hausnarketa baten ondoren, ondorioak atera dira.

Elkarrizketetan honako arlo hauei buruzko informazio kualitatiboa jaso da:

Familia. Etxebizitzaren egoera. Ekonomia maila. Osasun egoera. Garraio zerbitzuak. Gizarte zerbitzuak.

Elkarrizketak 30-45 minutu inguru iraun dute, nahiz eta batzuk luzatu. Guztiei

galdeketa (eranskina) berbera pasa zaie eta galdeketaren ondoren baserri lanei zegokion

galdeketa eguneratu da, horretarako lehendik egina zegoen lanaren kopiarekin joan eta

aldaketak egin dira.

Guztira 122 baserri daudela esan daiteke, horietatik 80 baserri bisitatu dira, baserri

horietatik hirutan uko egin diote inkesta erantzuteari. Beste guztietan harrera ezin hobea

egin dute.


99

3. EMAITZEN AZTERKETA

3. 1. LORTUTAKO DATU KUANTITATIBOEN ONDORIAK

Elkarrizketatuen konbibentzi mota

Gehiengoa ezkonkidearekin bizi dira, ezkonkideekin bizi direnen kasu gehienetan

bikotearekin bakarrik bizi dira, ondorengoak seme-alabekin. Bestalde, bikoterik gabe bizi

direnen gehiengo handi bat seme-alabekin bizi dira eta hauek egiten dira adinekoaren

kargu. Bi kide bizi diren baserrietan, bikoteak bizi dira gehienetan, hau da senar-emaztea,

edo ta, ama edo aita bere seme-alabaren batekin, kasu askotan seme ezkongabearekin.

0

5

10

15

20

25

30

Konbibentzi mota

B a k a r r i k

Ezkonk idearek in

Ezkonkide + seme

a l aba

Ezkonk ide+ana ia r reba

Ezkonkide+semealaba

+ana i a r r eba

Seme-a l abek in

A n a i - a r r e b e k i n

Besteak


100

Diru sarrerak

Diru sarrerei dagokionez, gehiengo batek minimoa baino gehiago irabazten dute.

Talde honetan gehiengoa gizonezkoa da, lana baserritik kanpo ere egin izan dutenak,

aipagarria da askok Mitxelin enpresan egin izan dutela lan. Minimoa baino gehiago

irabazten duten emakumeak alargunak dira. Ezer ere ez irabazten ez dutenak emakumeak

dira guztiak, hauek bizitza guztian baserrian edo etxean egin izan dute lan, kotizatu gabe.

Minimoa edo minimoa baino gutxiago irabazten dutenak berriz, emakumeak dira

gehienak. Hauen kasua ezberdina da, emakumeak gaztetan etxetik kanpo lan egin izan

zuten eta ezkondu eta gero etxean geratzen ziren. Kasu askotan derrigortuta, Mitxelinen lan

egiten zuten emakumeen kasu, behin ezkondu eta gero etxera bidaltzen zituzten. Gizonen

kasuan minimoa irabazten dutenen gehiengoak Agrariarako kotizatu izan dute.

Hamalau pertsonen datuak falta dira, batzuek ez zekiten zenbat irabazten zuten edo

ez zuten erantzun nahi izan.

11%

34%

43%

12%

Ezer ez

Minimoa

baino

gutxiagoMinimoa

baino

gehiagoEz dute

erantzun


101

Ezindu fisikoak

Elkarrizketatutako gehiengoak ez du ezintasun fisikorik, gehiengoak oraingoz ongi

moldatzen dira eta adinarekin batera etortzen diren atxake txiki batzuk kenduta ez dituzte

mugikortasun arazo aipagarririk. Ezintasun fisikoren bat dutenak %21ekoa da. Hauetariko

batzuk ezintasun larriak dituzte eta beste batzuk arinagoak. Landa inguruneko adineko

gehiengoak aktiboki aritzen dira baserriko lanetan eta horrela jarraitzeko asmoa izaten dute

ahal duten bitartean. Kasu askotan osasun arazoak izanda ere lanetan jarraitzen dute. Kide

anitzeko familietan emakumea etxeko lanetaz arduratzen da gehienetan eta gizona kanpoko

lanetan, zelaiak garbitzen, baratzan... Bi kideetako familietan bai emakumeak eta gizonak

kanpoko lanetan jarduten dute.

20%

80%

Ezindu fisiko

guztiak

Fisikoki ongi

Mugikortasun arazoak dituztenak

Mugikortasun arazoak dituztenen artean gehiengoak arazo arinak dituzte, eta beste

%36ak mugikortasun arazo larriagoak. Arazo arinak dituztenak garraioak erabiltzeko eta

etxeko garbiketa egiteko laguntza behar izaten dute, hezur eta artikulazio arazoak direla

medio ibiltzeko zailtasunak dituztelako, eta beste batzuk erortzeko arrisku nahiko handia

dutelako. Arrisku honek familikoengan adindua bakarrik uzteko beldurra zor arazten diete.

Mugikortasun arazo larriak dituztenak, oheratuak, gurpil aulkian edota eguneroko

ekintzetetako norbaiten laguntza behar dutenak dira. Hauek gaur ez bada ere etorkizunean

bakardadean bizitzeko arrisku handi bat dute, ez baitute kanpoko jendearekin harremanak

mantentzeko erraztasunik, ia ez dute baserritik ateratzeko aukerarik, etxekoek ezin


102

dutelako arduratu edo oztopo arkiteknonikoak daudelako. Pertsona hauek, momentu oro

zaintzaile baten beharra dute.

8%

13%

79%

Mugikortasun

arazo larriak

Mugikortasun

arazo arinak

Mugikortasun

arazorik ez

Ezindu fisikoen adin tramoa

Ezintasun fiskoa duten gehiengoak 80 eta 84 urte bitartekoak dira, hau dela eta 80

urte inguru inflexio puntu bat ematen dela esan daiteke. Gehiengoak hezurretako edo

sistema zirkulatorioko arazoak izaten dituzte eta honek eragiten diete mugitzeko

zailtasunak.

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

65-69

70-74

75-79

80-84

85-89

90<

Kopurua


103

Menpekotasuna

Menpekotasunari dagokionez, gehiengoa emakumea da, hau da, laguntza behar

dutenen gehiengoa emakumezkoa dela ondorioztatu da. Honen arrazoia zera da, adin

horretan bizirik daudenen gehiengoa emakumea dela eta elkarrizketatuen artean ere

emakumeak gehiago izan direla, hau dela eta, menpekotasuna jasateko probabilitate

gehiago dute emakumezkoek gizonezkoek baino, gehiago bizitzen direlako, eta gehiago

bizitze horrek ere gaixotzeko probabilitateak ere handitzen dituelako.

0

10

20

30

40

50

60

Menpekoak Ez Menpekoak

Emakumeak

Gizonak

Menpekotasun mota

Lau menpekotasun mota ezberdin aurki ditzazkegu:

Menpekotasun ekonomikoa: Pertsonak kotizatzeari uzten dioenean ematen da,

eta kide “aktibo” bat izatetik kide “inaktibo”, “pasibo” edo “dependiente” bat

izatera pasatzen denean.

Menpekotasun fisikoa: Norbanakoak bere gorputz funtzioen kontrola eta

kanpoko elementu fisikoen interakzioa galtzen duenean gertatzen da (Mitchell

eta Kemp, 1996).

Menpekotasun soziala: Pertsonen eta garrantzitsuak diren erlazioen galerari

lotua dago.

Menpekotasun mentala: Norbanakoak arazoak konpontzeko eta bakoitzaren

aukeraketak egiteko gaitasuna galtzen denean ematen da (Del Ser y Peña-

Casanova, 1994).

Guztira 21 pertsona dira, horietatik; 14 emakume eta 7 gizonezko


104

Elkarrizketatu direnen %18,75ak nolabaiteko menpekotasuna agertu du.

Menpekotasuna agertu dutenen artean %66,7 emakumezkoa da, aurreko atalean aipaturiko

arrazoiengatik hain zuzen ere. Menpekoen artean arazo gehien zortzen dizkieten lanak

honako hauek dira: erosketak egitea eta garraio publikoa erabiltzea. Bi ekintza hauek

elkartu daitezke, kalera jaisteko modurik ez badago erosketak ezin egin. Kasu askotan

gerta daiteke bazkaria prestatzeko gaitasuna izatea baina sujetuak beste gauzak egin ezin

dituenez lan hau ere bertan behera uztzi dezake, ez gaitasun sentimenduagatik. Normalean

bakoitzaren eguneroko garbitasunerako ez dute arazo handiegirik izaten, oheratuen kasua

ez bada, baina bainatzerako orduan zenbait arazo gertatzen dira; alde batetik bainera kasu

askotan ez delako gomendagarria eta besteetan pertsona mugitzeko zailtasunak daudelako.

Kasu gehienetan pertsona hauen zaintzailea emakumezkoa da, eta berarekin bizi

denagizonezkoa bada, familiako beste emakumearen kargu izaten dira beharrak asetzerako

garaian, hala nola, erosketak egin, medikuarengana eraman, bazkaria prestatu,

medikazioaren ardura...

Egun osoa pertsona hauen zaintzaz arduratzen direnak arnas pixka bat behar dutela

aipatzen dute, beraientzat eta bere familiari dedikatzeko. Zaintzaile hauek kasu askotan

kexu izaten dira eskaintzen diren zerbitzuek ez dituztelako beraien beharrak asetzen, etxez-

etxeko laguntzaren ordutegiak ez baitiete ezer soluzionatzen. Zenbaitek etxetik kanpo lanik

ezin dute egin adinduaz arduratu behar delako eta lan hau egiteagatik ez dute inongo

konpentsaziorik jasotzen, Sendian programak ematen duten laguntzak baremo ekonomiko

oso baxua direlako, etxez etxeko laguntza ez delako nahiko eta askotan Eguneko Zentruko

ordutegiaren menpe egon behar dutelako.

0

2

4

6

8

10

12

14

16

Emakume Gizon

Erosketak egiteko

Bazkaria prestatzeko

Etxeko lanak

Medikazioaren ardura

Garraioa erabiltzeko

Kotxea erabiltzeko

Bainua

Norbere garbitasuna


105

Ez menpekoak izanik egunerokotasunean dituzten arazoak

Autonomoak direnak ere zenbait zailtasun izaten dituzte egunerokotasunean, arazo

hauek garraioarekin lotuak daude, eta emakumeen kasuan arazo hau hirukoiztu egiten da,

garraio publikorik ez delako iristen edo ezin dutelako kotxea gidatu. Gizon-emakume hauei

irtenbide bat eman behar zaie, kaleko jendeak dituzten erraztasun berberak izan ditzaten,

medikura jaisteko, erosketak egiteko eta kaleko ekintzetan parte hartzeko orduan.

Ez menpekoak guztira 91 dira, horietatik 52 emakumeak eta 39 gizonezkoak.

0

5

10

15

20

25

30

Emakume Gizon

Erosketak egiteko

Bazkaria prestatzeko

Etxeko lanak

Medikazioaren ardura

Garraioa erabiltzeko

Kotxea erabiltzeko

Bainua

Norbere garbitasuna

Laguntza asistentziala

Laguntza jasotzen dutenetatik gehiengoak laguntza informala jasotzen du (alaba

edo erraina) eta beste gutxi batzuk profesionala. Profesionala jasotzen dutenak era berean

informala ere erabiltzen dute. Profesionala jasotzen dutenetatik, bik laguntza publikoa dute

eta seik laguntza pribatua erabiltzen dute. Behin hola, gizarte zerbitzuetan laguntza eskatu

zutenak eta espero zutena eman ez zitzaienez oso kexu agertzen dira eskatzen diren baremo

ekonomikoekin. Ez daude ados konbibentzi unitateko kide guztien ondasunak kontuan

hartzea, hori dela eta zenbait zerbitzu jasotzeko baldintza ekonomikoak gainditzen

dituztelako. Horregaitik, askok pribatuki kontratatzen dituzte zerbitzuak.


106

Estatu espainiarrean egindako azterketa batek zera dio; gizarte zerbitzu publikoek

neurri handi batean biztaleria marjinalean ematen diren kasuetara bakarrik iristen dela: oso

adinduak, bakartasun egoeran eta errekurtso ekonomiko oso baxuak dituztenei, hau da

elkarrizketatutako askoren iritzia ere.

Azken azterketa honek azaltzen duen bezala, adindu dependienteek jasotzen

dituzten laguntza formal gehienak ez dituzte gizarte zerbitzu publikoek hornitzen, ezta ere

irabazteko asmorik ez duten entitate edo asistentziasko zerbitzuen enpresak. Adindu

dependienteen gehiengoaz arduratzen diren zerbitzu formalak etxe langile edo neskameak

dira, bide batez, gizarte zerbitzu publikoek egera honetan daudenen %3a bakarrik babesten

dute eta bolondresek ez dira %1era iristen. Etxeko zerbitzu hau, gehien bat inmigranteak

izanik, kasu askotan familiak eskaini ezin duen denboraz hornitzen duenez, arreta gehiago

merezi du, formakuntzari dagokionez bereziki.

0

5

10

15

20

25

Informala Publiko

Laguntza mota

Progesionaletan

Laguntza mota

Progesionaletan

Baserri eta etxebizitzen egoera

Elkarrizketatu direnen gehiengoa egoera onean aurkitzen dira, asko guztiz

eraberrituak daude eta beste batzuk nahiz eta zaharrak izan modu onean zaintzen dituzte.

Azpimarratzekoa da, berritzeko premian dauden baserriko bizi lagunek hiru ezaugarri

dituztela, alde batetik oso adin altukoak izaten dira, gaitasun ekonomikorik ez dute eta

maizterrak izaten dira.


107

3. 2. GIZARTE ZERBITZUEN EZAGUPENA ETA BALORAZIOA

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

Etx

ez-e

txek

o zer

bitzua

Tele-

alar

ma

Eguneko Z

entrua

Bono T

axia

Ald

i bat

erak

o egonal

diak

Laguntz

a te

knik

oak

Sen

dian p

rogra

ma

Term

alis

moa

Imse

rsoko

bid

aiak

Dip

u.diru

laugntz

ak

Ezagutzen

duten

portzentaia

Ezagutzen

EZ duten

portzentaia

Gizarte Zerbitzuen ezagutzari dagokionez era guztietako erantzunak izan dira,

gehien ezagutzen dituzten zerbitzuak; etxez etxeko zerbitzua, eguneko zentrua, imsersoko

bidaiak eta tele-alarma zerbitzuak izan dira.

Etxez-etxeko zerbitzua da eskeintzen diren zerbitzuetan ezagunena, %87,5ak

ezagutzen du. Tele-alarma zerbitzua ere ezagutzen zuten %63,3ak, zerbitzu honen

inguruan telebistan edo irratian entzun izan dutelako.

Eguneko Zentrua , Etxez-etxeko zerbitzuarekin batera ezagunena da, %82,5ak

ezagutzen du.

Bono taxia zerbitzua ordea oso jende gutxik ezagutzen du, %14,17 besterik ez du

ezagutzen.

Sendian programari dagokionez gutxi batzuk dute honen berri %4,16ak besterik ez,

eta programa honetan eskaintzen diren beste bi zerbitzuak agian zerbait gehixeago


108

ezagutzen direla esan daiteke, hala nola, Aldi baterako egonaldiak %22,5ak, eta Laguntza

teknikoak %20ak ezagutzen dituztelarik.

Bestalde, Gizarte zerbitzuek tramitatzen dituzten zerbitzuak; Termalismoa,

Imsersoko bidaiak eta Diputazioak ematen dituen diru laguntzen ezagutza proportzioa

aldakorra da. Gehien ezagutzen dena Imsersoko bidaiak dira %70arekin, ondoren

diputazioak eskaintzen dituen diru laguntzak %27,5arekin eta azkenik termalismoa

%14,16ak ezagutzen duelarik.

Orokorrean landa inguruneko adineko biztanleriak badu gizarte zerbitzuen

ezagutza, esaterako: etxez-etxeko zerbitzuarena eta Eguneko Zentruarena. Baina badaude

beste zenbait zerbitzu edo baliabide ia ezagutzen ez direnak, hala nola: Sendian programa,

bono-taxia...

Kasu askotan elkarrizketatuarekin batera zaintzailea egoten zen, edo beste

batzuetan zaintzailea bakarrik eta hauek izan dira azken finean gehien eskertu dutena

informazio hau, kasu askotan laguntza gehien behar dutena hauek baitira.

Zerbitzu hauen balorazioari dagokionez, balorazio ezberdinak egin dira. Etxez

etxeko laguntzari dagokionez, erabiltzaileak oso gustura daude eskaintzen den zerbitzu

motarekin eta langilearekin. Zerbitzu hori behar dutenen artean baina erabiltzen ez dutenen

artean berriz kontrako iritzia dago. Zerbitzuak ez dituela bere beharrak behar bezala

betetzen eta eskatzen zaizkien diru kontuak ez zaizkie bidezkoa iruditzen diote. Beharra

duenak ordaintzearen aurka ez dira erabat agertzen baina familiako kideen diru sarrerak

zenbatzearen aurka azaltzen dira guztiz. Batzuek pribatuki kontratatu dituzte laguntzaileak

eta gustura daude. Beste batzuei Etxez-etxeko zerbitzua izateko aukera izan arren nahiago

izan dute pribatuki kontratatu.

Eguneko zentruari dagokionez, begirunez hartzen da, irtenbide ona dela iruditzen

zaie baina ez nahikoa, adindua etxean mantentzeko laguntza gehiago eskatzen dituzte.

4. USURBILGO BASERRITARREN EGOERA

Elkarrizketetan jasotako iritziak aztertu ondoren emaitza hau da:

Gure baserrietako adinduentzako garrantzitsuena etxean bizitzen jarraitzea da.

Baserritarrek diote adinekoa beren kabuz edo familiartekoen laguntzarekin

moldatu beharko dutela (gehienetan emazkumezkoa).

Baserrietan bizi diren adineko gehiengoak ez dute kaleko ekintzetan parte

hartzeko ohiturarik, alde batetik garraio faltagatik eta beste batetik ohitura

faltagatik. Erraztasunak eman beharko lirateke pertsona hauei ekintza

ezberdinetan partehartzeko.


109

Gehienetan famili artekoen artean moldatzen dira, baina laguntza puntuala

behar dutenean nora jo ez dakitela geratzen dira.

Zaintzaileak emakumezkoak izaten jarraitzen dute, nahiz eta kasuren batean

adinduarekin bizi direnak gizonezkoak izan. Zaintzaren kargu emakumea

gelditzen da beti.

4. 1. GIZARTE ZERBITZUEN INGURUKO IRITZIAK

Famili artekoak ez daude ados administrazioak eskatzen dituzten betebehar

guztiekin, hala nola, konbibentzi unitateko kide guztien ondasunak kontutan

hartzearekin, zerbitzua jasotzen duena adinekoa dela azpimarratzen dute.

Etxez-etxeko zerbitzuari dagokionez, zerbitzu hau behar dutenek nahikoa ez

dela diote, egunean ordu gutxi batzuk ez dietela lana gehiegi errazten, baina

bada zerbitzu hau erabiltzen duten talde bat oso gustura aurkitzen dena. Talde

honetan aurkitzen direnak bakarrik bizi diren pertsonak dira, autonomoak baina

asteko garbitasun orokorra egiterako garaian arazoak dituztenak, eta hauei bai

asetzen dizkietela beharrak. Gustura agertzen ez direnak zaintzaileak dira

gehienak, beraiek diotenez eguneroko gauzak egiteko laguntza handirik ez dute

behar, beraiek etxean egoten baitira ia egun osoa, momentu puntualetako

laguntza eskatzen dute edo ordu gehiagoko laguntza bat, pertsonataz

arduratuko direnak eta ez hainbeste etxeko garbiketaz. Bestalde, zenbaitek

gogoratu dute langileak euskaldunak izan behar dutela, gure aiton-amon askok

ez baitakite gazteleraz hitz egiten, eta hauentzat arazo bat da besteekin

komunikatzeko garaian.

Tele-alarma zerbitzua oso baloratua dago. Baliabide honek etxean jarraitzeko

aukera ematen diete, askotan bakarrik bizi diren adinekoei seme-alabek

jartzeko eskatzen diete beraiek ere lasaiago egoteko, modu berean adinduak

arazoren bat badu abisatzeko modu egokia deritzote. Hala eta guztiz ere zenbait

akats dituela ere esaten digute batzuek, adibidez, etxetik kanpo irten ezkero ez

duela funtzionatzen eta baserrietan bizi direnek baserri inguruko baratzera

irteteko joera handia dute, beste batzuei molestatu egiten diete eta ez dituzte

erabiltzen. Zaintzaile baten esanetan dementzia dutenen kasuan ez duela balio

dio, hauei botoiai sakatzea ahaztu baitzaieke.

Eguneko zentruaren inguruan iritzi positiboa izan dute orokorrean nahiz eta

batzuek moralki guztiz ongi ez iruditu, adinekoa baztertzea dela iruditzen zaie,

baina adindu gazteenen artean egokia iruditzen zaie, askok familian antzeko

kasuren bat izan dutelako. Hala eta guztiz ere nahiago izaten dute etxean bertan


110

izan, beldur baitira adinekoak izango duen jarreraz. Batzuek diote baserritarren

izaera ez datorrelako bat eguneko zentruaren izaerarekin.

Bono taxia erabiltzen dutenek positiboki baloratzen dute baliabide hau.

Informazioa ez zutenek eta beharra daukatenak interesa agertu dute.

Zaharren egoitzei dagokienez, gehiengoak ez dute aukera bezala ikusten eta

gutxi batzuk azken aukera moduan ikusten dute. Beste aukerarik geratzen ez

zaien adinekoak bakarrik planteatzen dute aukera hau. Orokorrean zaharren

egoitzak pertsonak baztertze modura ikusten dira, norbera bere kabuz badoa ez

zaie gaizki iruditzen baina behartuta eramatea oso gaizki ikusia dago.

Momenturen batean lehendik zerbitzua eskatu zutenak, zerbitzu hauek ez

dituzte begirunez ikusten, beraiek diotenez beti berdinak dira zerbitzu hauen

onuradunak eta behingoz batek laguntza behar dutenean ez zaiela ematen

aldarrikatzen dute. Gizarte zerbitzuek laguntza emateko baino informazioa

emateko bakarrik erabili daitezkela diote. Laguntza emango duten zerbitzurik

ez dagoela diote.

Laguntza teknikoen inguruko iritzia positiboa da, nahiz eta informazio

zabalago bat faltan bota.

Zerbitzuen aldaketen beharra ikusten dute, zerbitzu irisgarriago batzuek sortuz,

eta zaintzaileei laguntzak gehiago eskeiniz.

Azpimarratzekoa da jubilatu etxeek ekintza ezberdin ugari prestatzen dituztela

baina agian belaunaldi arteko ekintzak prestatzea falta zaie, modu honetan

adinduen eta gazteen arteko ezberdintasunak ez direla horren nabariak ikus

daitezke.

Zaintzaile batzuek adindua paseatzeko zerbitzuren bat sortzea positiboki

baloratuko lukete, kanpo espazioarekin kontaktua galdu ez dezaten.

Genero rolei estuki loturik bizi izan diren gizonezkoak, nabarmen zenbait

behar agertzen dituzte, hala nola, etxeko lanetan eta eguneroko zenbait ekintza

instrumentaletan.

Baliabideen inguruan informazio zehatzagoa falta da.


111

4. 2. GARRAIO ARAZOAK

Gehiengoak garraio falta aipatzen du, garai batean behintzat txoko alden trena

gelditzen zen, egun ez dago ez trenik ezta autobusik ere auzo honetan. Beste

auzoetan ere ez dago garraio publiko irisgarririk. Adineko askok diote ongi

moldatzen direla familiarekin, baina senitartekoen iritzia batzuetan kontrakoa

da. Garrantzitsua izango litzake hauei egokituriko garraio publiko edo

ekonomikoren bat proposatzea beraien autonomia sustatzeko.

5. PROPOSAMENAK

Gure herritarren beharrak eta iritziak aztertu ondoren zenbait ekintza edo programa

proposatuko dira, beraien eta guztien beharrak ahal den neurrian asetzeko. Proposatuko

diren ekimenak ez daude baserritarrei bakarrik zuzenduta, herri mailan ere aplikatu

daitezken programak dira.

Tarte honetan gainetik aipatuko da zertan datzan programa bakoitza, eranskinetan

zabalago azalduta datoz.

Denboraren bankua

Denboraren bankua, ez da egun ezagutzen den banku horiek bezalakoa, diruan

oinarritu beharrean lan-ordua aintzat hartzen duen zerbitzuen trukatze sistema da.

Denboraren bankuak truke antzeko sistema bat erabiltzen du, baina ez da zertan bi

pertsonen artean eman behar, hau da, zerbitzua eskeintzen duenak txanpon bat jasoko luke

ordainetan (orduak, minutuak...). Txanpon hauek aurrerago erabili daitezke, beste

erabiltzaile baten zerbitzuak edo produktuak eskatzeko.

Helburu nagusia

Emakumezko eta gizonezkoen arteko lankidetza zerbitzuak gizartean sustatzea,

familia eta norbanakoen artekoak, maila eta adin ezberdinekoen artekoak eta, bertakoak

diren eta bertara heldu direnen artekoak. Lankidetza hau, trebetasunak eta denbora

trukatzeko emango litzateke. Hau guztia, ez da berria, aspaldian ere ematen zen, gehien bat

emakumeen artean. Oraingo honetan, baina, era antolatu eta eskuragarriago batean egin

nahi da.


112

Erreferentzi gunea sortu nahi da, lana eta denboraren eskaintza eta eskariarentzako

topalekua. Denbora modu paritario eta elkarrekikoan trukatzea da helburua, egin

beharrekoak lan merke, izkutuko edo ordaindu baten estalgarria izan daitezen ekidinez.

Truke guztiek dute balio bera, denak balio du burutzeko behar den denbora, alegia

Horrelako zerbitzuak aurretik ez egotea. Dirua, merke aterako litzateke. Lan Intergenerazionala burutuko genduke adin guztiko pertsonak parte hartuko

bailute. Herritarren harremanak bultzatu. Indibidualismoa alde batera utzirik, talde lana izango da.

Adineko ezinduak zaintzen dituzten familientzako prestakuntza ikastaroa bat

Gaixotasuna agertzen denean, ezustekoren batean edo aurrea hartzeko gaitasuna

agortu denean, menpekotasunaren fenomenoa ere azaldu egitzen da.

Pertsona zahar horiek behar dituzten zaintzen artean, gizarteak jartzen dituen

baliabide formal batzuk daude (eguneko zentroak, etxeko laguntzak, instituzionalizazioak,

telealarma...), baina horiek guztiak familiaren zaintzari laguntzeko jarritako baliabideak

besterik ez dira, familia baita ezintasunen bat duten kideen euskarri soziologiko eta

psikologiko naturala. Beharrezkoa da familiaren lanari, osagarri gisa, eransten zaizkion

gizarte baliade formalak baloratzea.

Familia ardatza, besteen mende geratu diren pertsona zaharrei orain arte familiaren

laguntza izan baita ardatz, arrazoi batzuk direla medio, aurrerantzean ez da nahikoa izango.

Guztira, menpekotasuna duten pertsona zaharren %45 beren familiekin bizi da, eta

hori diru asko aurreztea da herriarentzat. Sare publikoan zaintzen dira prozesu luzeko

menpekotasuna eduten zaharrak, eta hori ez da bakarrik desegokia politika sozialaren

ikuspegitik, baizik eta, gainera, gastu handiak dakartza berarekin.

Premiazko da familiei laguntzeko neurri eraginkorrak hartzea, informazio,

prestakuntza eta aholkularitza programen bidez. Ezinbesteko gauza bat da prestakuntza,

hau da, zaintza zerbitzuak ahalik eta ondoen emateko eta arrazionalizatzeko teknikak

ikastea eta, era berean, gaixotasunen bilakaera, korapiloak, alarma sintomak, aztertzeko

baliabideak, lege problematika, laguntza psikologiko eta protesikoak.. ulertu eta ezagutzea,

gaixotasun prozesuak ulertzeko elementu horiek guztiek murriztu egingo baitute

menpekotasuna duten adinekoak, eta horrela ez dute duintasunik galduko eta ahal den

autonomiarik handiena izango dute.


113

Gizartean aldaketak bultzatu nahi izanez gero, horretarako behar diren bitarekoak jarri

behar dira; aldaketa benetan gertatzeko beharrezkoa da horretarako egoerak sustatzea eta

aldaketa horietarako prestatzea jendea. Eta horrek esan nahi du beharrezkoa dela beste kultura

bat zabaltzea, arazo horiei guztiei, elkartasunez eta ez karga sozial bat gehiago balitz bezala,

erantzuteko balioko duen, horrela ez daitezen hain ahul izan menpekotasunen aurrean.

Paseo programa

Bakardadea arintzeko paseoak dira. Etxetik irten eta taldean ibiltzeko aukera

eskeintzen du. Zerbitzu honek modu berean besteekiko kontaktua mantentzen laguntzen du

eta aisialdi aukerak eman.

Garraio irisgarri publiko eta ekonomikoa

Zenbaitek medikuarengana joateko, erosketak egiteko e.a. garraio publikoaren

beharra dute. Herrian bizi direnak eskuragarri dute horrelako zerbitzuak baina, herritik

urrun bizi diren pertsonak ezin dute zerbitzu hauek kalekoak bezala erabili, eta guztiok

eskubide berdinak baditugu, zergaitik behar hauek dituzten pertsonei bizitza ez diegu

errazten? Horretarako bono-taxia zerbitzuarekin batera beste nolabaiteko aukera bat eman

beharko zaie, bono-taxia erabiltzeko baremo ekonomikoa kontutan hartzen baita eta lehen

aipatu bezala guztion eskubidea da garraio publikoa erabiltzeko aukera izatea.

Honetaz gain, herriko ezinduek erabiltzen duten udal-garraioa ere beste moduren

batera antolatu daiteke, zerbitzua zabalduz.

Udal bono taxi zerbitzua

Proiektuaren sorrera hiru arrazoi nagusietan oinarritu daiteke:

Usurbilgo errealitatearen azterketa eginez auzo eta leku asko ditu Usurbilek

garraiorik iristen ez direnak. (Urdaiaga, Aginaga, Zubieta, Txikierdi eta

Kalezarko hainbat toki).

Landa inguruan egin den ikerketaren arabera adineko, elbarritu eta karnetik

gabe dauden pertsonak dira isolamendu arriskuan dauden taldeak.

Foru Aldundiak bideratzen duen Bono-taxi programa oso herritar gutxiengana

iristen da, ezarritako baldintza ekonomikoak oso motxak dira eta gehiengoa ez

da sartzen.

Helburuak

Garraio faltak sor dezaken isolamenduari aurre egin.

Foru Aldundiaren Bono-taxi programaren osagarri izan.


114

Herritarren garraiatze moduak zabaldu eta errestu.

Landa inguruko adineko, elbarritu eta karnetarik gabeko pertsonen garraio

beharrei erantzun.

Ezinduan autonomia gehitu.

Norentzat?

Landa inguruan bizi edo herrian garraio publikorik erabiltzeko arazoak izan eta

egoera hauetan daudenentzat:

• 65 urte baino gehiago izan.

• 65 urte baino gutxiago eta mugikortasun arazoak dituen elbarritua izatea

Foru Aldundiaren ziurtagiriaren arabera.

• Usurbilen erroldatua izatea.

• Norberaren izenean erregistratuko kotxerik ez izatea.

• Garraio publikorik ez izatea (distantzia).

• Urteko diru-sarrerak baremo ekonomiko zehatz bat ez gainditzea.

Detektatu diren kasuekin kontaktuan jarri

Zenbait kasuetan baserritarrak errezeloak izaten dituzte gizarte zerbitzuetara

gerturatzerako garaian, agian kasu horietan zerbitzuak beraiengana gerturatu beharko

lirateke.

Trenaren eta autobusaren aprobetxamendua

Txoko-aldetik trena ia ordu erdiro igarotzen da eta ez da gelditzen inongo

momentun. Agian, posible izango litzateke, nahiz eta igarotzen den momentu oro ez

geratu, goizean bi aldiz eta arratsaldean beste bi aldiz geratzea. Autobusaren egoera ere

antzekoa da Saikola inguruan adibidez, bertarako Usurbil alderako bidean markesina bat

jarri beharko litzateke

Bazkari eta garbitegi zerbitzua

Norberak bazkaria prestatzeko ezintasuna dutenentzat zuzendua dagoen zerbitzua.

Bazkaria etxea eraman eta arropak garbituko dituztenak. Diagnosian zenbati kasu topatu

dira, gehien bat gizon ezkongabeen kasuan, askotan besteen beharra baitute eguneroko

bazkaria prestatzeko.


115

Eguneroko beharrei aurre egiteko ikastaroa

Genero rolei estuki loturik bizi izan diren gizonezkoak, nabarmen zenbait behar

agertzen dituzte, hala nola, etxeko lanetan eta eguneroko zenbait ekintza instrumentaletan.

Hauei lanak beste pertsona batek egin beharrean, ahal den neurrian norberak egiteko

pautak eta trikimailuak erakutsiko litzaieke.

Biztanleria orokorrari gizarte baliabideen inguruan informazio triptiko bat helaraztea

Orokorrean, horrelako neurri bat komenigarria litzateke, biztanleria guztia, eta kasu

honetan gizarte zerbitzuetara jotzeko joera gutxi duen baserri inguruko biztanleriak

bereziki, diren gizarte baliabideak ezagutzeko. Informazio falta bereziki nabaritu da

etxebizitzak konpontzeko gaian, baina baita ere beste hainbat gizarte baliabideen inguruan.

Bestalde, ez jakintasun handia dagoela ikusi da zenbait zerbitzuen inguruan, hala nola,

bono-taxia eta laguntza teknikoen inguruan.

Egoera kaxkarrean dauden bideen konponketa ziurtatu behar da

Zenbait herri bide konpontzeko beharra ikusten da, zenbaiteri bizitza asko erraztuko

bailieke. Fermindegitik Galardi alderako bidea, Teillegindegi eta Gorostidik igarotzen dena e.a.

Gaikako bilketa baserri inguruetara gerturatzea:

Gaur egun horrenbeste azpimarratzen den joera hau baserri ingurunetan ezin da

aurrera eraman ez baitago gaika bilduko duen kontainerrik eskura.

Auzoetan dinamizazio programa bat hedatzea

Baserri inguruko adineko biztanleria ez du kurtsiloetan eta hitzaldietan parte

hartzeko ohiturarik. Beraz, programa hau baserri inguruko biztanleriaren interesak eta

moduakjaso beharko lituzke. Auzoko elkarteen eta auzoko beste giza sareen kolaborazioa

bilatu beharko litzateke, batez ere osasun ekimenetara animatzeko, baita eskualdeko landa

garapen elkartearena. Horrelako programa baten azaleko zirriborro bat prestatu da,

etorkizunean planteatu daitezkeen iniziatibeei abiapuntua emateko:

Helburu nagusia

Landa inguruneko biztanleriaren ongizatea eta parte hartzea bultzatzea.


116

Helburu zehatzak

1. Auzoetan dauden elkarte komunitarioen hobekuntza eta erabilera aukerak.

Auzoko elkarteen lokalen erabilera eta kolaborazio aukerak aztertu. Udalak

baldin baditu erabili gabeko lokalak, horren erreforma ere aztertu daiteke.

2. Adinekoei eta haien senideei zuzendutako osasun ekimenak:

a) Adinekoentzako gimnasia tailerra, memoria tailerra, eta beste ongizate

tailerrak. Interesak aztertu lehenik.

b) Adinarekin lotua dauden arazo fisiko eta psikikoen inguruan hitzaldiak eta

prebentzio tailerrak: hipertentsio eta bihotz arazoak.....

3. Adinekoak harreman esparruak berreskuratzeko kultur ekintzak indartu.

4. Belaunaldi arteko ekintzak.

6. ONDORIAK

Gaur egun herrialde garatuetako osasun eta gizarte zerbitzu sistemen erronka

garrantzitsuenetako bat hauxe da: eguneroko bizitzan moldatzeko besteen laguntza behar

duten eta beraz, menpekotasun egoeran dauden pertsonen bizimodua hobetzea.

Menpekotasun edo dependentzi arazo hori nabarmen handituz joan da hainbat faktorek

eraginda: adin handikoen eta oso adin handikoen ugaltze bizkorra, bizi itxaropena luzatzea,

borondatezko laguntzen beherakada, pertsona bakarreko familien kopurua gehitzea, eta

abar. Menpekotasuna arrisku berria bada, dagokion bezala tratatu eta finantzatu beharko da

Dependentzia arrisku soziala da. Gaixotasunen gainetik ere, norbanakoaren

sentipenak dira egungo bizitza nola garatuko den mugatuko duena. Autonomia pertsonala

galtzearen ondorio nagusienak pertsonalak eta sozioekonomikoak dira. Pertsonalari

dagokionez, norberaren autokontzeptu eta ongizateari buruzko kontzeptu txarra izateagatik

dator. Bestalde, arrazoi sozioekonomikoetan, beharrezko zerbitzu edo prestazio zaintzak

familiak bete behar dituzte, honek ohituretan, beharretan eta senideen arteko aldeketak

sortuz (Pearlin, 1994), edo profesionalengandik, honen ondorio ekonomikoak banakoak eta

familiak edo Estatuak jasan behar dituzte.

Bizi itxaropena luzatu egin denez eta, ondorioz, menpekotasunezko egoerak

ugaldu, beren etxean bizitzeko adineko pertsonei aukera bat ematea da gizarte politika

gidatzen duten oinarrizko printzipioetako bat. Gainera, bai adineko gehienek eta bai

familiartekoek horixe bera eskatu izan dute askotan. Horra hor zergatik eman behar zaion

berebiziko garrantzia sare naturala indartzeari. Laguntza informala, adinekoen beharrak

betetzen dituzten senideek osatutako sareari deitzen diogu. Eta horixe da, hain zuzen,

adineko ezinduen aldeko laguntza hezurduraren bitarteko nagusietako bat. Horregatik,

bada, sare naturalak egile eta hartzaile izan behar luke etorkizuneko programetan.


117

Egia baldin bada ere, gaur egungo adinduak itxura gaztea, dinamikoa eta

osasuntsua eskeintzen dutela, litekeena da etorkizun hurbil batean itxura hau egokiena ez

izatea. Hemendik bost bat urteetara adinduen populazio gehienak 75-84 urte bitarte izango

baitute. Aldaketa honek bakarrik adinduen itxura ederki aldatuko du. Seguraski adinduen

barruko distribuzio berri honek, aginte publikoei eta bestelako gizarte eragileei adin

altuagokoei lehentasunez begiratzera behartuko die.

Usurbilgo adibideak sare informalaren garratzia usten du agerian. Zaharrak

zahartzen baino baita zaindariak ere eta belaunaldi berrien plangintzan hauen xama

bizkarrean eramatea ez dirudi dagoenik. Botere publikoek eremu ruralekiko politika

aldatuko beharko dute dagoen sare naturala indartuz eta batera duten eta izango duten

xama arinduz.

VI ATALA

2000 BIZTANLETIK BEHERAKO ADINEKOEN BIZIKALITATEAREN

ADIBIDEA. ALEGIA

121

Gure gizartean, azken urte hauetan izan diren aldaketen artean, dudarik gabe,

zahartzaroaren fenomenoa dago. Adineko pertsonen kopurua eta proportzioa ere

nabarmenean handitu da eta hauen egoera, premiak eta itxaropenak aldatu egin dira,

horrela pertsona hauen inguruan dauden babeserako neurriak ez dira nahikoak edo

eraginkortasun galdu dute. Zahartzaro fenomeno honek pertsona ezinduen edo

minusbaliatuen kopurua dezente handituz eta hauen beharrak aldatuz.

Ondoren aurkeztuko den lana, zahartzaro fenomenoak Alegiko herrian sortu dituen

gizarte behar hauek ezagutzeko gauzatua izan da. Etorkizunean, behar hauei erantzun

egoki bat eman ahal izateko. Ikerlan honek bi hilabete iraun ditu eta bertan adineko

pertsonak jasaten dituzten bizi-baldintzak aztertu dira. Beharrean dauden edo etorkizunean

egon daitezkeen, 60 urtetik gorako Alegian erroldaturik daude adineko pertsonak, beraien

familia eta ingurunea, izan dira aztergai.

Hurrengo atalean, ikerketaren datuen hausnarketa sakon bat egiten saiatu da, honela

galdetegia egin zaien pertsona guztien datuak aztertu ondoren, eta Alegiar adinduen

kolektiboaren ezaugarriak zeintzen diren agertzen da ondorioetan.

Alegiko adineko pertsonen beharrak, nahiak eta kezkak, zeintzuk diren aztertu,

beraien errealitate soziala ezagutuaz, eta bide batez, gaur egun beraientzako eskeintzen

diren baliabideen informazioa eskeini eta etorkizunean sortu daitezkeen beharrak

aurreikusiaz.

Alegia Oriako aranaren erdialdean kokatzen da, 1700neko populazioarekin

kontatzen du eta hauek ia bere osotasunean hiri inguruan bizi dira. Guzti hauetatik %23 a

60 urte baino zaharragoa da eta %16,7 64 urte baino. Alegiaren herriaren azterketa

Gipuzkoan dauden neurri ertañeko herrien ezaugarriak emango dizkigu ezagutzera. Rural

bezala sailkatutako herriak izan arren (2000 biztaleko populazioa baino gutxigo dutelako)

hiri ezaugarriak dituzte eta baserrian eta herrietan bizi den populazioaren arteko

ezberdintasunak finkatzea lagundiko liguke.

1. METODOLOGIA

Lehenik, Alegiko herrian bizi direnen adinekoen datuak aztertu dira, horretarako

erroldatik 60 urte edo gehiago dituztenen pertsonen datuak atera dira, adin hau bait da 3.en

adinari eskeintzen zaizkien edozein baliabide eskatzeko betebeharreko baldintza. Datuak

aztertu ondoren, populazioaren %23ª (382) 60 urtez gorakoak direla ohartu da.

Ondoren, herritarrei egiten ari den ikerketari buruzko informazioa izan dezaten,

denentzako gutuna prestatu eta banaz-bana korreoz bidali zaie. Jarraian, telefonoz


122

bakoitzari galdeketa egiteko eguna eta ordua jarri zaie, batzuk bulegoan zitatuz eta beste

batzuk beraien etxean, bakoitzaren nahia eta/edo ezintasunaren arabera.

Erroldako datuetan, telefono aurkibidean, edo onuradunen espedientetan (izango

balu),telefono zenbakia lortu ezin izan den kasuetan beste gutun bat bidali zaie,eguna eta

ordua emanez.

Egunak pasatzen joan diren einean ohartu da ezinezkoa dela galdeketa 60 urtez

gorako populazio guztiari egitea, denbora faltagatik, beraz falta direnen artean aukeraketa

bat egin da: 70 urtez gorakoak, bakarrik bizi direnak, baserrian bizi direnak… honela 60

urtez gorako pertsona batzuk galdeketatik kanpo geratu dira.

Elkarrizketa bakoitza 30 minututan kalkulatua izan da, kasu batzuetan gutxiago edo

gehiago iraunez, bertan 4 ataletan banatutako galdeketa (3.Eranskina) egin zaie: datu

soziodemografikoak; kultura eta aisia; osasun egoera,autonomi maila eta oztopo

arkitektonikoak; baliabideen ezagutza, erabilpena eta beharrak kontutan izanik.

Jasotako datu guztiak bateratu ondoren, datuak interpretatu eta aztertu egin

dira, eta hausnarketa sakon bat egin ondoren, ondorioak atera dira. Hurrengo taulan,

galdetegia bete dutenak eta bete ez dutenen datuak agertuko dira, adin tarteetan banatuta

eta sexua kontuta izanik:

ADIN TARTEAK GUZTIRA GALDETEGIA BETE DUTENAK GALDETEGIA BETE

EZ DUTENAK

Emakumezkoa Gizonezkoa

60-65 96 12 10 74

66-70 82 23 19 40

71-75 82 26 31 25

76-80 58 23 17 18

81-85 39 17 14 8

86-90 21 8 4 9

91> 4 3 0 1

DENERA 382 112 95 175

2000 BIZTANLETIK BEHERAKO ADINEKOEN BIZIKALITATEAREN ADIBIDEA: ALEGIA

123

Begi bistan diren datuak kontutan izanik, aztertu beharreko populazioaren %54 ri

egin zaio galdeketa. Honen arrazoiak aurreko puntuan argitu diren bezela, denbora falta

zela eta aukeraketa bat egin behar izan genuen aztergai genuen populazioaren artean,

honela lehentasuna 70 urtez gorako jendeari eman genion eta hauen artean baserrian bizi

zirenak, bakarrik bizi zirenak… aukeratu genituen, behar gehien izan ditzaketen

populazioa delako, bainan bestelako ezaugarriak dituztenei ere galdeketa egin zaie.

Taulako datuak interpretatuz eta adin tarteak kontutan izanik, esan genezake 60-65

arteko populazioa dela galdeketa gutxien bete dituztenak. Beste adin tarteen datuak

ikusirik, aipatu beharra dago galdeketa %50ak baino gehiagok bete dutela, adin tarte

batzuetan gehiago izanik % 69 (71-75), %81(81-85), eta %75 (91>), beraz, esan genezake

ikerketa honetako datuak nahiko ondo egokitzen direla Alegi herriko errealitatera.

Aipatu, telefonoz eguna jarri zaienen artean (165 pertsona), partizipazio maila oso

altua izan dela, jendeak oso ondo erantzun du. Deitu zaien guztietatik 7 pertsonek ez dute

interesik agertu eta nahiago izan dute ez parte hartu. Telefonoz harremanetan jarri ezin izan

dugunei, gutuna bidali diegu eguna eta ordua jarriaz eta hauen artean erantzuna nahiko

eskasa izan da, 67 pertsonetatik 42 bete dute galdetegia eta 25 pertsona ez dira agertu.

Galdeketak egiteko, gizarte zerbitzuetako bulego bat erabili da. Bertan egin dira

elkarrizketa gehienak, beti ere, adinduari eman zaio galdeketa egiteko tokia aukeratzeko

modua, gehienak udaletxera gerturatzeko inongo arazorik ez dute agertu, bainan 28

galdeketa beraien etxebizitzetan egin dira, horrela nahiago izan dutelako, ezintasun

fisikoren batek kanpora ateratzeko mugatzen duelako, beraien etxean gustorago sentitzen

direlako, momentu horretan erdi gaixo zeudelako, e.a.

2. EZAUGARRI SOZIO-DEMOGRAFIKOAK

Ondorengo taulan, Alegiko 60 urtez gorako populazioaren sailkapena egin da, adin

tarteetan banatuaz, 60 urtetik 91 baino gehiago dituztenak kontutan izan dira, herrian 93,94

eta 96 urte dituenik ere badagoelako.

Kopurua kontutan izanik, aurreko puntuan aipatuta bezela Alegiko biztanleriaren

%23 a izango lirake 60 urtez gorakoak, adin taldeetan sailkatuta, populazioaren % 5,81,

60-65 urtekoak dira, %4,96, 66-70 tartekoak, %4,96, 71-75 urte bitartekoak (aurreko

tartearen kopuru berdina). Argi ikus daiteke pertsona kopuru handiena adin tarte

gazteenetan biltzen dela. Jarraituz, %3,39, 76-80 adinekoak, % 2,36, 81-85 bitartekoak,

%1,27, 86-90 urtekoak eta azkenik, %0,24, 91 edo gehigokoak. Adindu kopuru handiena

lehenengo hiru tarteetan ageri zaigu, tarteen arteko desberdintasun handiegirik nabaritu

gabe, 1go eta 2. Tarteen arteko diferentzia 14 pertsonekoa da. Bestalde pertsonen kopuru


124

jeitsiera nabaria da 3 eta 4.go tarte bitartean, bainan hala ere esan genezake 76 tik 91 baino

gehiagokoen populazioa nahiko altua dela, populazioaren %7,38 a.

SEXUA ADIN TARTEAK GUZTIRA

Gizona Emakumea

60-65 96 47 49

66-70 82 44 38

71-75 82 40 42

76-80 58 27 31

81-85 39 15 24

86-90 21 5 16

91 > 4 1 3

DENERA 382 179 203

Emakumearen bizi itxaropena altuagoa dela garbi ikus daiteke taula honetan. 60

urtez gorako populazioaren %53- a emakumeak osatzen dute, osotasunean begiratuta

desberdintasuna ez da oso nabaria, baina urteak aurrera doazen einean emakumearen pisua

nabarmenduz doa, honela 60 tik 65 urte bitartera emakumeak %51-a osatzen dute, 81

urtetik 85era, % 61,5 eta 91 urtetik gorakoak % 75-a.

Ondoren aurkezten den taulan, ikus genezake 60 urtez gorako populazioaren egoera

zibilari buruzko ezaugarriak, adina eta sexua kontutan izanik.


125

EMAKUMEA GIZONA

Ezkongabea Ezkondua Alarguna Banandua Ezkongabea Ezkondua Alarguna Banandua

60-65 0 12 1 0 2 10 0 0

66-70 1 16 6 0 4 13 1 1

71-75 2 16 11 0 6 21 3 0

76-80 3 9 10 0 1 15 1 0

81-85 1 5 8 0 3 10 1 0

86-90 2 1 5 0 1 1 1 0

91> 0 0 3 0 0 0 0 0

GUZTIRA 9 59 44 0 17 70 7 1

Ikertu den populazioaren gehiengoa ezkondua dago, 129 pertsona, hau da, % 62.3-

a. Gizonezkoen kasuan, ezkonduen porzentaia garbi dago, altuagoa dela, azterturiko 95

gizonezkoetatik, 70 ezkonduak dira, % 73.6. Ezkongabe aurkitzen direnen porzentaia

berriz, % 17,8 koa da, tasa asko jeisten da. Galdeketa egin duten gizonezkoen artean, 7 dira

alargun egoeran aurkitzen direnak, % 7,36-a. Azkenik, aipatu gizonezkoen artean, pertsona

bat dagoela banandu egoeran.

Emakumezkoen kasuan berriz, begi bistan diren datuak desberdinak dira,

ezkonduen porzentaia, %52.6-a da, gizonezkoekin konparatuta asko jeisten da, ezkongabe

eta alargun aurkitzen diren datuekin parekatu ditzazkegu, % 8 eta % 39.28. Argi ikus

dezakegu emakume alargunaren porzentaia asko igotzen dela. Urteak gehitzen doazen

einean emakumea alargun geratzen dela ikus genezake eta aldaketa hau argi ikusten da 75

urte ingurutik aurrera.


126

Beraz, aurreko guztia kontutan izanik, esan genezake edadea gehituz doan einean

nabarmentzen dijoazela demografikoki talde desberdinak. Horrela 60 tik 70 urte bitartean

emakume eta gizonezkoen populazioaren artean ez bada ageri horrelako diferentzi

handirik, eta gehiengoak ezkonduak badira, oreka hau urteak pasatzearekin batera hautsi

egiten da eta 80 urtetik gorako pertsonen artean, emakume gehiago aurki genitzazke edade

tarte berdinean eta hauen artean, alargun egoeran aurkitzen direnen nagusitasuna nabaria

da.

Ondorioz, esan genezake, adineko populazioaren artean ezin genezakela demografi

errealitate homogeno batetaz hitzegin, baizik eta azpipopulazio adesberdinak ageri

zaizkigula, edade eta sexuaren arabera.

Pentsioari buruzko galdera egiterakoan, guztiek erantzun dute jubilatuak daudela, bi

gizonezkoen kasuan ezezik, batek oraindik lanean jarraitzen du, orain bajan aurkitzen da,

bainan autonomoa denez oraindik lanean jarraitzeko asmoa duela deritzo. Bestea berriz,

langabezian aurkitzen da, subsidioa jasotzen du, bainan oraindik behar dituen urteak

kotizatu ez dituenez lanean jarraitu beharra du.

Alegian azterturiko populazioaren %80,19 pertsonek jasotzen dute pentsioa. Garai

batean lan egin dutenak eta kotizatu izanagatik gaur egun dagokien pentsionistak % 57

dira, hauetatik %43.47 gizonezkoak dira eta %13,52 emakumezkoak, garbi ageri da

gizonezko eta emakumezkoen diferentzia. Alarguntasun pentsioa jasotzen duten

emakumeak % 18.35 dira, gizonik ez dago alarguntasun pentsioa jasotzen duenik eta

geratzen den %4.34 pentsio ez kontributiboa edo SOVI bat jasotzen du, hauetatik %0.96

gizonezkoak dira eta beste % 3.38 gizonezkoak.

Aipatu beharra dago, azterturiko populazioaren % 18,84 ez dutela inongo pentsiorik

jasotzen eta multzo honetan egongo lirake ezkonduta dauden emakumeak.

Gizonezkoen artean aurrejubilatu egoeran aurkitzen diren 4 pertsona ere topatu

dira, momentu honetan langabezi egoeran daude, prestazio ekonomikoa jasoaz, eta 2 urteak

amaitzean pentsiodunak izatera pasako dira, kasu askotan kotizatu duten %100 kobratu

gabe, 65 urte bete ez dituztelako eta legeak agintzen duen moduan, urte bakoitzarengatik

%8 kentzen dute.

Herrian egoera honetan jubilatu diren zenbait gizonezko aurkitzen dira,18

pertsona,gehienak Arzabalza edo papeleraren batean lan egin dutenak eta hauetatik %12 ez

dago ados geratu zaion pentsioarekin. Bestalde beste zenbait gizonezko, arazo fisiko edo

psikologiko bat dutela eta, lehenago jubilatu beharrean aurkitu dira, honela gizonezko

pentsiodunen artean % 26.6 lortu zuten bere garaiean inkapazitate totala edo absolutoa

ematea.


127

Gizonezkoek egin dituzten lanen artean, aipatu, gehienak Arzabalza fabrikan lan

egin dutela, gaur egun itxita dago, eta itxiera zela eta zenbait jendek empresak eskeintzen

zienarekin geratu behar izan zuten. Bestalde inguruko papeleratan lan egin duen

gizonezkoak ere badira, Sosa fabrikan, Becker-en, Voith-en, Emuan, herri inguruko

empresatan. Beste zenbait autonomo lanetan arituak dira, taxista, mekaniko, pintore,

komertzioan… eta gizonezko askok fabrikan eta baserrian lan egindakoak ere badira.

Emakumearen egoera ekonomikoa aztertzerakoan, beraien errealitatea

konplexuagoa dela esan genezake.Emakumearen egoera zibilak zerikusi handia du lana

egiteko garaiean. Askok, ezkongabe egoeran zeudenean lan egin zuten, gehienak kotizatu

gabe, baserrian, neskame, komertzio edo ostatuan, bainan ezkondu eta gero lana utzi eta

etxeko lanetan aritu dira, beste zenbaitek ezkondu eta gero jarraitu dute lanean, beharrak

horrela agintzen zuelako, bainan ez zuten kotizatzen, “garai haietan ez ginen gauz hoietaz

ohartzen, momentuko dirua interesatzen zitzaigun” eta gaur egun ez dute pentsiorik

jasotzen, gizonaren pentsioarekin bizi dira.

Pentsioa jasotzen dutenen emakumeen artean, %13,52, gehienak ezkongabe

egoeran aurkitzen diren emakumeak dira, bainan hauetatik 15 pertsona ezkonduak daude.

Alarguntasun pentsioa jasotzen dutenen artean, %18,35, batzuk bere pentsio

propioa zuten bainan alargun geratzean aukeratu egin behar izan zuten. Alargun diren

guztiak jasotzen dute alarguntasun pentsioa.

Ondorengo taulan agertuko dira populazioaren elkarbizitza unitateko ezaugarriak,

adina kontutan izanik:

60-65 66-70 71-75 76-80 81-85 86-90 91> GUZTIRA

Bakarrik (alargunak) 0 1 4 6 4 3 0 18

Bakarrik (ezkongabeak) 0 1 4 2 2 2 0 11

Senar-emaztea (bakarrik) 9 15 22 10 4 2 0 62

Senar-emaztea, seme-alabekin 13 13 14 14 11 0 0 65

Alarguna, seme-alabekin 1 3 6 5 4 2 3 24

Anai-arreba edo senideren batekin 2 6 9 4 4 2 0 27


128

Datuak aztertu ondoren, ikus genezake Alegiko herritar gehienak beraien senar-

emazte eta seme-alabekin bizi direla, %31,40, bainan ez dago alde handirik bakarrik bizi

diren senar-emazteengandik, % 29,95. Bakarrik bizi diren senar-emazteak, 37 dira eta

hauetatik 4 ek, ez dute seme-alabarik eta beraien adina 73 tik 80 urte bitartera doa.

Beste elkarbizitza unitate motari buruz, seme-alabekin bizi diren alargunak edo

batera bizi diren anai-arrebak, 3. multzo handiena suposatzen dute, % 24,63.

Bakarrik bizi direnen porzentaia %14 ekoa da, hauen artean %8,6 alargunak dira eta

beste %5,31 ezkongabeak. Bakarrik bizi diren alargunei buruz azpimarratu beharra dago,

gehiengoak badituztela seme-alabak, 2 kasuetan ezezik, bainan momentuz ondo aurkitzen

direnez, nahiago dute bakarrik bizi, nahiz eta kasu batzuetan laguntza puntuala behar izan.

Adina kontutan izanik, azpimarratu beharra dago, 86 urtetik 90 urte bitartera, 7

pertsona direla bakarrik bizi direnak, nahiz senar-emaztearekin bizi, eta bi pertsona anai-

arreba edo senideren batekin. 91 urtetik gorako guztiak seme-alabekin bizi dira.

Orokorrean, elkarbizitza unitateko kideen arteko harremana ona da.

Familikoekin harremanik ba al duten galdetzean, gehiengoak baiezkoa diote. Seme-

alabak dituztenak, %80 dira eta beraiekin harreman ona dutela ziurtatzen dute, gehienean

seme-alabak dira gurasoen etxera joaten direnak, telefonoz ere kontaktua mantentzen dute

eta beste zenbait kasuetan gurasoak dira seme-alaben etxera joaten direnak bainan

proportzioa bajuagoa da. Maiztasunari dagokionez, gehienak astean behin jasotzen dute

seme-alaben bisita, generalean asteburuetan, badira ere egunero bisitatzen dituztenak

bainan hauek herrian bertan bizi direlako. Anai-arrebakin kontaktua mantentzen dute,

bainan gehienetan asteburuetan edo ospakizun berezietan elkartzen dira.

Seme-alabak ez dituztenek berriz, orokorrean anai-arrebekin dute harremana eta

anai-arrebak ez dituzten kasuetan, adin handia dutelako eta inguruan zituzten anai-arrebak

hil zaizkielako, billobekin mantentzen dute kontaktua. Badira bi pertsona familikoekin

harreman txarra dutenak eta nahiago dutenak harremanik ez izan, kasu hauetan beraien

lagunekin mantentzen dute kontaktua.

Alegiko herrian jaio eta bizi direnak dira galdeketa egin zaien pertsona gehienak, %

59,90, eta beste %40,10 Alegitik kanpo jaiotakoak dira, gehienak ezkondu eta Alegira

etorri ziren bizitzera, bada bakarren bat lehenagotik etorri zena, bainan guztiek, urte asko

daramakite Alegian bizitzen. Alegitik kanpo jaio direnen artean gehienak Gipuzkoan

jaiotakoak dira, 54 pertsona, Bedaio, Amezketa, Ugarte, Tolosa, Altzo, e.a… inguruko

herrietatik etorriak, badira 2 pertsona Bizkaian jaioak, beste 2 nafarroan eta geratzen diren

25 pertsona Euskal herritik kanpo jaiotakoak dira: gehienak Badajoz-etik etorriak (7),

Zamora, Avila,Caceres,Rioja, Madrid…


129

Herriko jendearekin harremana mantentzen dutenak % 89 dira, ia harremanik ez

dituztenak % 3,8 dira, hauek esanda bezela, “ez dute gustoko ateratzea, nahiago dute

etxean egon” eta beste batzuk berriz osasun arazoak direla eta kalera gutxi irteten direlako.

Beste % 6,76ak berriz ez dute inongo harremanik, ez direlako etxetik ateratzen, osasun

egoera dela eta beste zenbait kasuetan ezin dutelako etxetik atera, oztopo

arkitektonikoengatik.

Gehiengoek diotenez herritarrekin harremana kalean garatzen dute, paseatzera edo

enkarguta doazenean gehienetan norbaitekin topo egiten dutelako, bainan ez dute ohitura

aurretik geratzeko.

Beste zenbaitek, gehienak emakumeak, mezetan topo egiten dute beraien

ezagunekin, eta bertatik ateratakoan taberna edo kafetegira joaten dira, “kontu” batzuk

esatera edo bestela eliza sarreran geratzen dira hizketan. Gizonezkoen kasuan, ohitura

gehiago dute kartetan jolasteko tabernen batean geratzea, kafean adibidez, jubilatu etxean

edo bestela elkarteren batean.

Alegitik kanpoko jendearen harremana mantentzen duenik ere bada, beraien

jaioterriko ezagunekin kontaktua mantentzen dutenak, % 8,6 dira.

3. KULTURA ETA AISIA

Ikasketa mailari dagokionean, esan edade honetako populazioa bereizten duen

ezaugarrietako bat ikasketarik gabeko pertsonen portzentaia dela. Garai batean, gaur egun

ez bezala, ikasketak ez ziren derrigorrezkoak, eta gerratea zela eta beharrak bultzatuta,

ikasketak amaitu aurretik hasten ziren lanean. Alegiko % 95,16 pertsonek oinarrizko

ikasketak ditu, soilik irakurtzen, idazten eta kontuak ateratzen ikasi zuten, beste % 1,93 ak,

kontabilitatea, frantsesa, administraritza e.a… ikasi zutela diote, hauetako batzuk gau

eskolan aritu ziren ikasten. Alegiko beste % 2,89ak ez dakite irakurri eta idazten edo oso

gaizki moldatzen dira, eta hauen artean gehiengoak gipuzkoatik kanpokoak direla

azpimarratuko genuke, Badajoz, Caceres… jaioak, eta beraien esanetan, eskolara joan ere

egin ez zirenak dira.

Beraien denbora librea betetzeko garaiean, azpimarragarria da komunikabideak

duten garrantzia, aktibitate pasibo gisa. Telebista ikustea eta irratia entzutea dira gehien

gustatzen zaizkienak, azterturiko % 94 ak gustokoena telebista du, bainan hauetatik % 3,6

ak aitortzen du piztuta edukitzeko ohitura duela bainan ez diola atentziorik jartzen, soilik

konpainia egiteko dela, eta beste batzuk berriz piztuta eduki arren ezin dutela konzentratu

eta ez diotela jaramonik egiten. Irratia entzuten dutenak % 73,6 dira, gehienak kirolei


130

buruzko programaren bat, musika edo meza entzuten dute, Segura irratia, Euskadi irratia

eta Arrate irratia dira entzunenak.

Egunkaria irakurtzen duten galderari % 58ak baiezkoa erantzun dio, gehienak

etxean irakurtzeko ohitura dute, beste batzuk berriz tabernen batean edo jubilatu etxean

irakurtzen dute, hauek egunero egunkaria erosteak, diru asko suposatzen diela adierazten

dute. Ezezkoa erantzun dutenak bistako arazoak dituztela arrazoitzen dute edo nahiago

dituztela albisteak telebistan ikusi edo irratian entzun.

Liburuak edo aldizkariak irakurtzeko ohitura %26ak du, bainan ez maiztasun

handiarekin, astean behin edo bi aldiz

Gizon eta emakumeen arteko desberdintasuna nabaria da irakurketari dagokionez,

ikus-entzuneko komunikabideen erabileran aldiz nahiko parekatuta dabiltza. Egunero

egunkaria irakurtzen duten gizonezkoak % 60 dira, emakumeak berriz % 35, bainan datu

hauek aldatu egiten dira, liburuen irakurketari dagokionean, emakumezkoak % 44 dira

ohitura dutenak, gizonezkoak berriz %15.

Kartetan jolastea gustoko duten aktibitatea da, gizonezkoak % 35ak ohitura handia

du, emakumezkoak berriz % 12 a aritzen da. Gizonezkoen artean,badira egunero herriko

kafean edo jubilatuetan elkartzen direnak, %11, eta emakumezkoak berriz, noizean behin

jubilatuetan elkartzen dira, igandetan generalean, hauek % 6-a osatzen dute.

Telebista ikusi eta irratia entzutearen ondoren, adinduei gehien gustatzen zaien

aktibitatea paseatzea da, % 66 ak egunero joaten dela dio, eta % 75ak berriz, astean egun

batzuetan. Batzuk senar-emazte, senide edo lagun baten konpainia nahiago izaten dute

paseatzera joateko garaiean eta beste zenbaitek berriz, bakarrik ibiltzea nahiago dute,

beraien pausoa jarraituz

Gizonezkoen artean gustoko duten beste aktibitatea, baratzan lanean aritzea da, %

14 ak, astean zehar ordu batzuk, baratza lantzeari eskeintzen dizkio, emakumeen

porzentaia bajuagoa da, % 3-a. Kasu batzutan baratzaz aparte, animali batzuen zaintzaz

arduratzen dira, oiloak, konejuak, ehizeko txakurrak,e.a., %2-a dira aktibitate honetan

aritzen direnak.

Lagunekin elkartzeko ohitura ere adinduen artean mantentzen da, egunero elkartzen

direnak, gehiago gizonezkoak dira, %16 a, hauek kartetan jolastu, pote batzuk hartu,

soziedaderen batean elkartu, e.a… egiten dute. Emakumezkoak berriz gutxiago dira

egunero elkartzen direnak, %8 a, kaferen bat hartuaz kontu batzuk esateko, paseatzera

joateko e.a. Noizean behin lagunekin elkartzen direnen porzentaia altuagoa da bai

gizonezko, %45 eta emakumezkoen kasuetan, %33.


131

Adinduen artean, garrantzi handiko aktibitateak, erligioarekin zerikusia duten

guztiak dira, bereziki mezetara joatea eta errosarioa entzutea dira. Egunero mezetara joaten

direnak,

%56 dira, hauetatik %40 emakumezkoak eta %16 gizonezkoak dira.Astean behin,

generalean asteburuetan joaten direnen porzentaia altuagoa da, %70 dira. Esan beharra

dago, arazo fisikoengatik etxetiak ia ateratze ez diren pertsonek ere, meza irratian entzun

edo telebistan ikusteko joaera dutela.

Jubilatu etxera joaten diren jendearen kopurua bajua da, bertako lehendakariaren

hitzetan, eta hau garbi ageri da ikerketako datuen arabera. Herriko adinduek ez dute joera

handirik jubilatu etxera joan eta bertako aktibitateetan parte hartzeko. Adinduen

populazioaren % 16ak ohitura du jubilatu etxera joatekoa, bainan %10 ak partehartzen du

bertako aktibitateetan (kartetan jolastu, hitzaldietara joan….) eta exkursioetara joaten

direnen porzentaia, %8-koa da.

Jubilatu etxera joaten ez direnak, honako arrazoiak eman dituzte; gehienak ez

dutela ohiturarik argitzen dute, edo nahiago dutela paseatu edo panaderiko kafetegira joan.

Bertan kartetan ez ibiltzearen arrazoietako bat ere ohitura faltarena da, betidanik “kafean”

elkartu ohi izan dira eta nahiago dute bertan jarraitu.

Bidaiei buruz aipatu, Imserso-tik, kutxatik, Termalismo programatik joaten direnen

porzentaia %28 koa da, aldiz eguneko exkursioak egiten dituztenak, jubilatu etxetik,

kutxatik e.a.. % 10 dira.

Beste aktibitate batzuei dagokionez, eskulanak, mantenimenduko gimnasia, ehiza

e.a…beste adineko populazioarekin konparatuta partehartzea bajuagoa eta limitatuagoa da,

honela kultur etxean antolatutako eskulanen ikastaroan % 0,7 ak partehartzen du.

Gimnasiari dagokionez, 3.adinari eskeinita antolatu dute gimnasia ikastaro bat, bertan 12

pertsona partehartzen dute, % 5,79ak, denak emakumezkoak. Ehizari dagokionez,

aktibitate hau egiten dutenak gizonezkoak dira, %2-ak jarraitzen dute. Beste % 5-ak

aitortzen du, utzi egin behar izan duela osasun arazoengatik (bista arazoak, ibiltzeko

arazoak..), “ez direla aurkitzen gaztetako arintasunarekin eta arriskutsua izateaz aparte, ez

dutela garai batean bezela disfrutatzen.”

Edadea handitzen doan einean, jendearen partehartzea ere jeitsi egiten da, gizarte,

kirol eta kultur aktibitateetan, bainan erligioarekin zerikusia duten aktibitateetan

partehartze tasa igo egiten dela azpimarratuko genuke.

Aktibitateak garatzeko garaiean, garrantzizkoa da aipatzea, Alegiko herriko

adinduen % 80-a, egunero ateratzen dela etxetik, % 11ak aitortzen du astean zehar


132

“batzutan” ateratzen dela, beste %4 gutxitan ateratzen direla eta %5 ez da ateratzen edo

oso gutxitan ateratzen da. Honetan zerikusi handia du adinak, eta pertsonak duen

autonomi/dependentzi mailak.

4. OSASUN EGOERA, AUTONOMI MAILA ETA OZTOPO

ARKITEKTONIKOAK

Osasun egoerari dagokionean, esan beharra dago, adinduen populazioak duen

ezaugarrietako bat osasun faltarena dela, bainan ezin da orain urte batzuetako datuekin

konparatu ere, gaur egun adinduak bereziki 60 urte ingurukoak osasun egoera onean

aurkitzen dira, bainan bizi-itxaropena igo egin denez, eta urte gehiago bizi garenez,

gaixotzeko porzentai altuagoak dira ere.

Adina eta sexua kontutan izanik, datuak aztertzerakoan ohartu da, 60 urtetik 70

urtera bitartean (%65) eta 70 urtetik gorakoetan (%82), gaixotasunen bat dutenen

emakumeen porzentaia altuagoa dela gizonezkoena baino. Adin tarte hoietan bizi diren

emakumeen kopurua ere altuagoa dela kontutan izan behar da, datuak interpretatzeko

garaiean.

Gaixotasunen artean, hezur eta muskulaturarekin lotuak daudenak dira portzentai

altuena jasotzen dutenak, %34 dira, hauen artean, reuma, artrosis, desgastea, e.a…aipa

genitzazke. Bihotzeko arazoekin zerikusia dutenak, % 16, tentsio altua du, % 12ak bihotz

gaixotasunen bat du, eta % 14ak odolaren ibilbide arazoak ditu. Arnas aparatuko arazoak

%10 suposatzen dute eta % 9ak diabetes arazoak ditu. Ikusmen arazoak % 9ak ditu eta

entzumen arazoei dagokionez, %5-ak.

Arazo psikologikoei dagokionez, aipatu Alegian % 1,44 ak, osasun mental arazoren

bat duela, gehienak,osasun mental zentruan tratatuak daude, segimentu bat dute eta

kontrolatuak daude. Tratamendua jarraitzen ez dutenak, ez dute beraien arazoa onartzen eta

tratamenduari uko egiten diote.

Dementzia da, gaur egun, adinduen artean gure gizartean arazo handienetako bat,

honek adinduari suposatzen dion dependentzi maila altuarengatik, autonomia, grado handi

batean galtzen dute eta atentzio berezia behar izaten dute. Beste gaixotasunen antzera ere

edadeak zerikusi zuzena du, orduan eta edade altuago eta dementzia izateko porzentai

altuagoa dago. Alegiko populazioaren artean, % 3ak jasaten du gaixotasun hau.

Arazo psikikoekin jarraituz, ezin da ahaztu, depresio trastornoa, % 8 ak jasaten dute

eta gehienak emakumezkoak dira.


133

Mugitzeko zailtasunak dituzten pertsonak, % 13 –a, osatzen dute. Hauetatik, % 1,9

gurpil aulkian aurkitzen dira. Beste % 8,1, ibiltzeko apoioa behar du, 3. Pertsonaren

laguntzarekin ibiltzen dira edo bastoia erabiltzen dute. Azkenik, %3-ak, belaunetako

desgastea, kaderako desgastea edo artrosiarengatik, ibiltzeko zailtasun pixkat du.

Eguneroko eginbeharrak nork egiten dituen galdetzean, gehienen erantzuna beraiek

egiten dituztela izan da, oraindik etxeko-lanetan ondo moldatzen direla arrazoituz, hauek

% 84- a osatzen dute, eta kasu gehienetan, betidanik “etxekoandreak” egin dituenez lanak,

emakumeak paper berdina egiten jarraitzen du, nahiz gizonezkoak jubilatuta egon.

Etxearen ardura emakumearengan aurkitzen da, % 78-etan, eta beste % 6-etan, gizonak ere

etxeko lanetan partehartzen du. Badira alderantzizko kasuak ere, emakumearen osasun

egoera dela eta zenbait etxeko lan egin ezin dituztenez, gizonezkoak arduratzen dira hauek

egiteaz, % 2 dira. Beste % 5-ak, suia edo seme-alaben laguntza jasotzen dute, astean ia

egunero; seme-alabekin bizi diren kasuetan, % 43,4, desberdintasuna nabari da, senar-

emazteak seme-alabekin bizi direnean edo alarguna seme-alabekin bizi denean, hau da,

senar-emazteak direnean beraiek jarraitzen dute etxearen ardura ematen, %75 ean,

alderantziz alarguna bizi denean seme-alabekin, azken hauek dira etxearen ardura

daramakitenak, %82 an.

Beste % 3,2ak, senide edo anai-arrebaren laguntza jasotzen dute, kasu gehienetan,

bakarrik bizi diren gizonezkoak dira. Etxeko lanetarako pertsona bat kontratatua duena ere

bada, % 2, astean ordu batzutan garbiketa lanak egiteko etxera joaten zaiona. Alegiko

populazioaren %3,8k Etxez-etxeko laguntza jasotzen du.

Familiaren laguntza zein baliagarria den goraipatu beharko genuke puntu honetan,

seme-alaben edo senideen laguntzarengatik ez balitz, zenbait kasuetan ezingo litzake

adindua bere ingurunean mantendu, behar duen atentzio mailarengatik.

Etxez-etxeko laguntza zerbitzua jasotzen dutenen artean, gehienak ados aurkitzen

dira jasotzen duten laguntzarekin, bainan badira bi kasu beraien beharren arabera eta orain

arte jaso duten zerbitzua nahikoa egiten ez zaienez, E.E.laguntza zerbitzua ordu gehiagora

zabaltzea eskatu dutenak. Zerbitzua jasotzen duten beste 6 onuradunak gustora aurkitzen

dira jasotzen duten laguntzarekin.

Norberaren ardura pertsonalari dagokionean, nola moldatzen diren galdetzean,

gehiengoak ez dutela inongo arazorik erantzun dute, jantzi/erantzi egiteko, ohean

sartu/atera, janaria jateko, komunera joan, e.a. egiteko, % 91, hain zuzen ere. Beste, % 5,79

ak, zailtasunak dituzte galtzerdiak edo oinetakoak jartzeko garaiean, botoiak lotzeko, e.a.

eta % 2,89 ak laguntza behar du denetarako.


134

Oztopo arkitektonikoei dagokionean, etxe barruan aurkitzen direnei buruz, aipatu %

26,5 pertsonak dutxa dutela eta gainontzekoak berriz, % 73,5 ek, bainontzia, hauetatik %

9,6-a ez da ondo moldatzen sartu edo atera egiteko, eta familiko kideren batek lagundu

behar izaten die. Beste % 5,75ak ezin du bainontzian sartu eta ez dute erabili ere egiten,

garbitasuna harraskan edo ohean egiten diete.

Etxebizitza jabetzari buruz aipatu, aztertutako populazioaren gehiengoak berea

duela etxebizitza, edo seme-alabena, bainan badira bi kasu errentan bizi direnak eta honez

gain, etxebizitza botatzeko proiektua dago.

Igogailua duten etxebizitzak gutxi dira, gehienak ez dute igogailurik, % 80,67.

Gehiengoak ez dutela inongo arazorik etxebizitzatik igo eta jeitsi egiteko diote, % 60 ak,

beste % 28 ak dio, zenbait gauzetarako arazoak izaten dituela, enkarguak edo pisu handiko

gauzak igotzeko, butanoa, e.a. kasu hauetan familiak laguntzen die edo bestela dendako

langileak, butano saltzaileak igotzen dute pisua. Beste %12 ak, eskailera igo eta jeitsi

egiteko zailtasunak dituzte, beste pertsona baten apoioa behar dute, asko nekatzen dira edo

hanketan mina ematen die.

Azpimarratu beharra dago, galdeketa egin zaien Alegiar guztiak kaleko

etxebizitzetan bizi direla, bainan hauetatik 10 baserrian bizi dira. Baserrian bizi direnei

buruz esan, herritik gertu bizi direla. 2 baserriren kasuan karreteratik oso gertu aurkitzen

dira eta kotxean ateratzeko edo oinezkoentzako arrisku handia dago, bertan ibiltzen diren

kotxeak abiadura handian pasatzen direlako. Beste 3 baserriren kasuan, aldapa dute

baserriraino iristeko eta hauetatik 2 baserritik jeisteko oinezkoak arrisku handia pasatzen

dute, karretera pasa behar dutelako.

Kalean aurki genitzazken oztopo arkitektonikoei buruzko aipamena egitean,

gehienak kaleko zoluaren egoera oso txarra dela aipatzen du, lurrera begira joan behar

dela, ez eroritzeko diote.Gurpil aulkia erabiltzen duten familiarrak, espaloiak koska handia

dutela eta estuak direla, argitzen dute.Beste zenbaitek kotxeak kaleetan egiten duten

oztopoa aipatzen dute.

Garraio publikoa erabiltzen dutenak, % 25 dira, gehienak trenaren erosotasuna

aipatzen dute, gutxiengo batek erabiltzen du autobusa. Beste %75 ak, kotxea erabiltzen du,

leku batetik bestera mugitzeko, beraiek gidatuaz edo familiarren batek. Kotxea erabiltzen

dute medikuaren kontsultara joateko, familiarren bat bisitatzeko, enkarguak egitera joateko

edo inguruko herriren batera joateko soilik. Ez dituzte km. Asko egiten, horretarako

nahiago dute beste garraio publikoren bat erabili, gehienbat, lasaitasunarengatik.


135

5. BALIABIDEEN EZAGUTZA, ERABILPENA ETA BEHARRA

Gizarte zerbitzuak ezagutzen dituztenak edo noizbait informazioa eskatzera,

eskaeraren bat egitera edo onuradunak direnen porzentaia % 28,9-koa da. Bertan jasotako

beharren arabera, gehien egin diren eskaerak adindua bere etxean mantentzeko

baliabideena izan da.

Bestalde azpimarragarria iruditzen zait, gizarte zerbitzuetara inoiz etorri edo bertan

eskeintzen diren baliabideen berri ez dakitenen portzentaia, % 71,1. Hauetako zenbaitek,

gizarte zerbitzuetan eskeintzen diren errekurtsoen berri badu, bizilaguna, laguna edo

senideren bati zerbait entzunda, bainan beste zerbitzu asko ez ditu ezagutzen. Populazio

talde honi, informazioa eskeini zaio eta hauetatik % 7,24-a, gizarte langileari bideratu

zaizkio, beraiek eskaturiko errekurtsoa tramitatuaz.

Gizarte zerbitzuetan eskeintzen diren baliabideei buruz informazioa eman ondoren

galdeketa egin zaien guztiei, errekurtso hauek nola baloratzen dituzten galdetuaz.

Orokorrean, balorazioa nahiko ona izan da, bainan bakarrik bizi, seme-alaba edo gertuko

senitartekorik ez dutenak edo familiarekin bizi, seme-alaba edo gertuko senitartekoak

dituztenen iritzia desberdina dela, esan genezake. Kasu guztietan balorazioa ona izan arren,

familiarekin bizi edo inguruan dituztenak diote, ahal duten bitartean eta osasunak

laguntzen dien einean, ez direla etxetik aterako eta puntu horretara iristen direnean seme-

alabena lehenago joko dutela. Bakardade egoeran aurkitzen direnen iritzia berriz, oso

desberdina da, hauek kezkati eta arduratuta agertzen dira bere etorkizunarekin, osasuna

duten bitartean beraien etxean jarraitu nahi dutela diote, bainan beraien egoerak okerrera

egiten duenean zer gertatuko den ez dakitenez, ez dute ezer ezeztatzen.

Adinduen populazioaren beharrei aurre egiteko zer faltan den galderari erantzun

diotenak, honako erantzunak eman dituzte; Gehienak, kaleko zoruaren egoera oso txarra

dela deritzo, erortzeko arrisku handia dutela eta konpontzeko beharra dagoela esanez.

Beste zenbaitek diote, gas naturala jartzeko premia dagoela, butanoa garraiatzen ibili behar

dutela eta hau oso nekez egin dezaketela, beraz lehen bait lehen jartzeko beharra ikusten

dute. Irisgarritasun eta oztopo arkitektonikoei buruz, galdeketa egin duten pertsona

gehienak igogailua eskaera egin du, berain behar nagusiena bezela konsideratuaz. Gurpil

aulkian aurkitzen direnak edo beraien senideak eskatzen dutena da kaleko oztopoak

birmoldatzea, espaloietan malda txikiak jarriaz, espaloiak zabalduaz, eta herriko eraikin

publikoetan igogailuak jartzeko eskaera egiten dute.

Aparkaleku gehiagoren eskaera egin duenik ere bada eta kotxe asko oztopoan

uzten dituztela pentsatzen duenik ere bai, oinezkoei bidea debekatuaz. Besten auzokoen


136

ustetan, beraiek behar dutena momentu honetan, beraiek oinez pasatzen diren bidexka

konpontzea eta egokitzea da.

Herritarren ustez, herriko kultur eta aisialdi ekitaldietan adinduen partehartzea oso

bajua da eta batzuren ustez, partizipazio maila altuagoa izateko, herriari “bizitasun” pixka

bat emateko beharrean aurkitzen dela.

6. GIZARTE ZERBITZUEN DOTAZIO BEHARRA

Ikerketa honen helburu nagusia, Alegiar adinduen, 60 urtetik gorakoen, behar

sozialak eta arazoak zeintzuk diren ezagutzea da.

Alegi herriko 207 adinduei galdeketa egin eta datuak aztertu eta hausnarketa sakon

bat egin ondoren, honako ondorioak atera dira:

Adinduen artean dagoen desinformazioaz ohartu da, galdeketa egiten ari ginen

bitartean. Zenbaitek, ez ditu ezagutzen gizarte zerbitzuak eskeintzen dizkien

baliabide edo errekurtsoak zeintzuk diren, zeintzuk diren betebeharreko

baldintzak, eta kasu askotan, laguntza jasotzeko eskubidea dutenik ere ez

dakite, nahiz eta beharrean aurkitu eta legeak markatzen dituen baldintza

guztiak bete. Egoera honetan aurkitu diren pertsona guztiak Gizarte Langileari

bideratu zaizkio (15 pertsona), eta bertan eskaera berriak tramitatu dira,

baldintzak betetzen dituzten kasuetan eta guztiei informazioa eman zaie.

Alegiko herriko adinduen populazioari dagokien datuak aztertzerakoan,

zahartzaro fenomenoak Alegian izandako eragina nabaria da, esan besterik ez

dago, Alegiar biztanleen (1652) %23 a 60 urtez gorakoa dela eta % 12,34, 70

urtetik gorakoak direla (204 pertsona), 80 urtetik gorakoak, 64 pertsona bizi

dira, % 3,84-a. Beraz ondoriozta genezake, Alegian bizi diren adin handikoen

populazioa altua dela.

Adineko populazioaren gehiengoa emakumeak osatzen du, % 53 a, bainan

desberdintasuna nabariagoa da, adin handiko populazioaren artean, % 61, 81

urtetik 85 urte bitartera eta % 75 a emakumezkoak osatzen dute, 91 urtetik

gorakoak. Honek zerikusi zuzena du bizi itxaropenarekin, azken urte hauetan

asko igo da, bereziki emakumeen artean.

Egoera zibilari dagokionez,adineko pertsonen banaketa asko aldatzen da, sexuaren

eta adinaren arabera. Bakardadea ekartzen duten egoerak- alarguntza, banantzea,


137

ezkongabetasuna- askoz maizago gertatzen dira emakumezkoen artean eta adina

aurrreratu ahala, proportzioa izugarri igotzen da. Alegian, alarguntza eta

ezkongabetasun egoeran aurkitzen direnen porzentaia, % 37 koa da,

ezkongabetasun egoeran daudenen gehiengoa gizonezkoak osatzen dute eta

alarguntasunean aurkitzen diren gehiengoak emakumezkoak direla aipatu beharra

dago.

Elkarbizitza unitateko datuei buruz aipatu beharra dago, Alegiar adinduen %

14 bakarrik bizi dela, 29 pertsona. Hauetatik 18 pertsona, alarguntasun

egoeran, eta 11 pertsona ezkongabeak. Alarguntza egoeran daudenak, 2

kasuetan ez ezezik, denak dituzte seme-alabak.

Ezkonduta aurkitzen direnen artean ere badira, 4 pertsona seme-alabarik ez

dutenak.

Beraz esan genezake, Alegian, momentu honetan bakardade egoeran aukitzen

direnen porzentaia, % 7,24 da, seme-alabarik ez dituztenak.

Anai-arreba edo senideren batekin bizi direnak 27 pertsona dira, % 13,04, etxe

berean bizi diren guztiak adinduak dira, eta ez dituzte seme-alabarik.

Aurreko guztia kontutan izanik, argi esan genezake bakarrik bizi diren adinekoen

kopurua altua dela, nahiz eta momentu honetan pertsona autonomoak izan, arriskuan

aurkitzen diren pertsonen artean sartu behar dira, adin handiko pertsonak direnez, jarraipen

nahiz zaintza neurri bereziak hartu behar dira:

Egoera ekonomikoa aztertzerakoan, esan Alegiko adinduen %80 ak jasotzen

duela pentsioa, hauetatik %43 gizonezkoak jasotzen dute, % 13, 52

emakumezkoak eta % 18 alarguntasun pentsioa. Emakumeen %18 ak ez du

inongo pentsiorik jasotzen, nahiz eta bere garaian lan egin, seguritate soziala

kotizatu ez zutelako.

Datu hauek kontutan izanik, senar-emazteak bizi diren etxebizitza gehienetan

pentsio bakarra jasotzen dutela, emakumeari pentsioa ez dagokiolako, eta kasu

hauetatik % 32,6 ak lehenago jubilatu behar izan zuen, prejubilatuak edo

inkapazitatuak daude, beraz ez dute kotizatutako 100% jasotzen. Bakarrik bizi

diren kasuetan berriz, gehiengoak alarguntasun pentsioa jasotzen dute.

Argi dago, adinean aurrera joan ahala, adineko pertsonen egoera ekonomikoak

okerrera egiten duela, eta bereziki emakumeen kasuan. Alargunduta egon,

bakarrik bizi eta adinean aurrera doazen emakumezkoen artean, ongizaterik


138

gabeko egoeran aurkitzen direnak asko dira, honela pertsona hauek pasatzen

dituzten estuasun ekonomikoak bestelako baliabide batzuk eskatzera bultzatzen

ditu.

Osasun egoerari buruz aipatu, adina eta sexua kontutan izanik, datuak

aztertzerakoan ohartu garela, 60 urtetik 70 urtera bitartean (%65) eta 70 urtetik

gorakoetan (%82), gaixotasunen bat dutenen, emakumeen porzentaia

gizonezkoena baino altuagoa dela.

Gaixotasun nagusienak, hezur eta muskulaturarekin lotuak, reuma, artrosis,

desgastea; bihotzeko arazoekin zerikusia dutenak, tentsio altua, bihotz

gaixotasunen bat; arnas aparatuko arazoa; diabetes-a; ikusmen arazoak,

entzumen arazoak, e.a… dira. Arazo psikologikoei dagokionean, aipatu

Alegiko adinduen % 1,44 ek, osasun mental arazoren bat duela, gehienak,

osasun mental zentruan tratatuk daude, segimentu bat dute eta kontrolatuak

daude.

Dementzia da, adinduen artean gure gizartean arazo handienetako bat, honek

adinduari suposatzen dion dependentzi maila altuarengatik, autonomia galtzen

dute eta atentzio berezia behar izaten dute. Alegiko populazioaren %3ak

jasaten du gaixotasun hau.

Arazo psikikoekin jarraituz, ezin da ahaztu, depresio trastornoa, %8ak jasaten

dute eta gehienak emakumezkoak dira.

Mugitzeko zailtasunak dituzten pertsonak, %13 a osatzen dute. Hauetatik, %

1,9 gurpil aulkian aurkitzen dira. Beste % 8,1 ek, ibiltzeko apoioa behar du,

3.pertsonaren laguntzarekin ibiltzen dira edo bastoia erabiltzen dute. Azkenik,

% 3 ak , ibiltzeko arazo arinagoak ditu, belaunetako desgastea, kadera

desgastea edo artrosiarengatik.

Eguneroko eginbeharrak eta zaintza pertsonalari dagokionean, aipatu beharra

dago, gehienak erantzun dutela “oraindik ondo moldatzen direla”, %84 an.

Emakumea da etxeko lanetaz arduratzen dena, %78 an eta gizonezkoak %6 ak,

etxeko eginbeharretan parte hartzen du. Badira ere alderantziz gertatzen diren

kasuak ere, emakumezkoak arazo fisikoengatik lanak egin ezin dituenean,

gizona arduratzen dena, %2 an.

Seme-alaba, suia edo familiko beste norbaiten laguntza jasotzen dutenak % 5

dira.


139

Seme-alabekin bizi diren adinduen kasuetan, seme-alabek ematen dute

etxearen ardura eta zenbait etxetan, % 2 an, garbitzaile bat dute kontratatua.

Datuak aztertu ondoren, esan genezake, Alegiko adinduen artean eguneroko

eginbeharretan laguntza behar dutenak edo zaintza pertsonalerako ezintasunen

bat dutenean, laguntza famili, senide, edo kontrataturiko zaintzaile batek

ematen diela kasu gehienetan, hau da, sare informaletik lortzen dute laguntza

hori.

Familia duten kasuetan eta gure gizartean dagoen kultura eta ohiturak kontutan

izanik, familiak ematen du beharrezkoa den laguntza hori, zenbait adinduk ez

du onartzen familikorik ez den norbaiten laguntza.

Bakarrik bizi diren kasuetan eta familiarik ez dutenetan, administrazioko sare

formaletara jotzen dute laguntza bila.

Etxebizitzari dagokionean, azterturiko populazioaren gehiengoak etxebizitza

propioa du, bainan momentu honetan Alegian badira bi kasu errentan bizi

direnak eta gainera etxebizitza botatzeko proiektua dago. Beste kasu bat bada,

etxebizitza semearena da eta honek saltzeko proposamena du.

Irisgarritasuna eta oztopo arkitektonikoei dagokionez, aipatu beharra dago,

Alegiko etxebizitza gehienek ez dute igogailurik, eta hau adinduen populazioak

dituen ezaugarriak eta osasun egoera kontutan izanik, muga larria suposatzen

du eguneroko eginbeharretan, eskailerak igo eta jeisteko zailtasun fisikoak

dituztenak, askotan nahiago izaten dute neke hori hartu baino lehen, etxean

geratu.

Honek beraien bizitza soziala asko mugatzen du eta kasu batzuetan ez dira

etxetik atera ere egiten, beraien ezintasun maila altua delako eta isolatuta

geratzen dira. Alegian, kalera inoiz edo ia inoiz ateratzen ez direnen

portzentaia %5 ekoa da.

Orain arte aipaturiko datu guztiak kontutan izanik, adineko pertsonen arazoei

erantzuteko, gure gizartean famili kideak edo adineko pertsonak zaintzeko kontratatzen

diren etxeko zaintzaile edo laguntzaileak edo beren borondatez zaintzen dituzten pertsonen

garrantzia azpimarratu nahiko nuke, administraziotik kanpo aurkitzen den sare informala

deritzona. Adineko pertsona gehien izaten dituzten arazoak, gaixotasuna, elbarritasun,

estuasun ekonomikoa, bakardadea eta abar arintzeko hain garrantzitsuak direnak. Gaur

egun, sare informala eta formala komplementatzen dira, eta zenbait kasutan elkarlanean ari

dira, adinduak behar dituen zaintza eta atentzio maila oso altua delako


140

Alegiko adinduen kasu gehienetan sare informalak eskeintzen dio laguntza,premia

duen aspektu gehienetan, honela familia edo familiak kontrataturiko zaintzaileren bat

arduratzen da, arazo hoiei konponbidea ematen. Bertako kultura eta heziketa baloreen

ondorioz gizarteak adinekoenganako duen jarrera positiboaren eraginez, besteren beharra

duten adineko gehienak sare informalean zainduak daude.

Kasu batzuetan, nahiz eta sare informalaren laguntza izan, zaintzaileak duen paper

gogorraren ondorioz, batzuen eta besten artean ezarritako harreman izaerak, lan zaila

izateagatik, adineko ezintasunaren arabera, guztiak, zaintzaileengan eragin psikologiko

handia du, eta zaindutako pertsonen adina eta ezintasun maila zenbat eta handiagoa izan,

orduan eta handiagoa izango da eragin hori. Kasu hauetan sare formalarekin kontatu

beharra dago eta elkarlanean aritu.

Adinduak, familia edo sare informaleko pertsonen bat inguruan duen bitartean, bere

premia, behar edo arazoei aurre egiteko, ez da kasu hauetan beharrik topatu, bainan

familiarik ez duten kasuetan edo zaintzaile bat kontratatzeko nahiko diru ez dutenak, sare

formalak eskeintzen dituen baliabideetara jotzen dute.

Alegian adinduen artean dagoen desinformazioa kontutan izanik, beharrezkoa

izango litzakeena da, oinarrizko gizarte zerbitzuak eragina duen eremuan bizi diren

adineko pertsonen egoera eta premia jakinik, beraiei jakinaraztea zein baliabide izan

ditzazketen eskuragarriak, bakoitzaren bete beharrak zeintzuk diren explikatuaz. Adinduen

populazio guztiari eskuragarri eginez informazioa, kanpaina edo horri informatibo batzuen

bitartez.

Adindua, ahal den bitartean bere etxean mantentzeko, ahal den denbora gehienean

eta baldintza onenetan neurriak hartu behar dira. kontutan izan behar da ikerketa honetan

ageri zaizkigun datuak, honela gehiengoak famili,senide edo zaintzaile baten laguntza

jasotzen du, hauek denak sare informalekoak.

Bainan alderantzizko kasuak ere ageri zaizkigu Alegian, bakarrik bizi direnak, eta

familiarrik ez dutenen kasuan, nahiz momentuan laguntzarik behar ez dutela esan, hala ere,

arriskuan dagoen populazioa da eta edozein momentutan berain ezintasun maila handitu

eta sare formaleko baliabideetara jo beharko du, hau da, Etxez-etxeko laguntzara hasiera

batean.


141

Momentu honetan bakarrik bizi eta Etxez-etxeko laguntza jasotzen dutenak, 8

pertsona dira, denak ezintasun maila desberdinekoak. Denen egoera aztertu ondoren, eta

kontutan izanik eskaera berriak agertu direla eta aurreko datuetan aurkezturiko

populazioaren adina, bakardadea eta beharrak kontutan izanik, garbi Ikus daiteke, Etxez-

etxeko zerbitzua jasotzen dutenen artean orduak gehitzeko beharrean aurkituko garela,

dagoeneko badaude bi onuradunen Eskaerak, ordu gehiago behar dutela eta zerbitzua

gehitzeko eskaera egiten dutenak,beste zenbait kasuetan beste zerbitzu batzuen beharrean

aurkituko dira, Etxez-etxeko laguntza zerbitzuak ezingo duenez behar dituen aina ordu

eskeini, kasu berri asko agertzen hasiko dira eta honek gizarte zerbitzuei planteamendu

berriak egitera bultzatuko gaitu, honela beharrezkoa da:

Adindua etxean mantentzea dagoen kasuetan, etxez-etxeko laguntza indartzeko

beharra nabaria da, etxez-etxeko laguntza zerbitzua adineko jendearen

beharretara egokitu behar du, horretarako zerbitzuaren estaldura handituz,

kalitatea hobetuz eta laguntza motak ugarituz.

Autonomoen kasuan, kasuak banan bana aztertu eta behar handienak dituztenei

laguntza eskeiniaz.

Orain arte erabili diren kriterio eta betebeharrak berrikusi eta planteamendu

berriak eginez.

Etxez-etxeko laguntza jasotzen dutenen artean ere aipatu beharra dago, badirela

momentu honetan zenbait kasu, eguneko zentru batean eskeintzen diren zerbitzuengatik

egokiago egongo litzakenik, horrela laguntza sare informalari deskantsatzeko aukera

emanez eta sare formaleko langileak berriz ordu hoiek beste edozein onuradunei eskeintzea

izango lukete. Jarraian aipatuko ditudan kasuak eguneko zentru batean egon litezkenak

dira, beraien ezaugarri eta dependentzi maila kontutan izanik:

Ezintasun maila handia duen emakume bat izango litzake, gurpil aulkian

aurkitzen da, eta denetarako laguntza behar izan arren, ez du dementziarik,

esklerosis multiplea duela eta urte asko daramatza ezin mugiturik. Emakume

honek gustoko ditu irakurri, idatzi eta abar egitea. Etxez-etxeko laguntza

egunean bi ordu jasoten ditu eta beste ordu guztiak alaben artean eta

kontratatutako zaintzaile baten artean betetzen dituzte.

Bigarren kasua berriz,dementzia duen gizonezko batena da, etxez-etxeko

zerbitzua eta emaztearen artean kompartitzen dute bere zaintza.Ez du

errekurtso ekonomikoekin kontatzen, beste zaintzaile bat kontratatzeko eta

gainera emazteak ez ditu diru sarrera propioak.Emazteak egoitzarako eskaera

egitea ere burutik pasa zaio, bainan momentuz bere ingurunean mantentzeko

baliabiderik egokiena eguneko zentrua izango litzake.


142

Etxez-etxeko laguntza jasotzen duen beste kasu bat, etorkizunean eguneko

zentru baten beharrean aurkituko den emakume baten kasua da, momentuz,

etxez-etxeko laguntzarekin bere beharrak estaltzen dira, bainan Alzheimer-a

duenez, gaixotasunak aurrerantz doan einean beste baliabide batzuen beharra

izango dute. Emakume hau seme batekin bizi da, bainan egunean zehar lan

egiten duenez ezingo luke bera zaintzen geratu, eta errekurtso ekonomiko

eskasak ditu.

Etxez-etxeko laguntza jasotzen ari den beste onuradun bat, eguneko zentruko

eskatzailea izan liteke, denbora baten barruan, aurkezten dituen arazo fisikoak sortuko dion

ezintasunarengatik, esklerosis multiplea du hain zuzen eta momentuz, etxez-etxeko

laguntzak eskeintzen dion zerbitzuarekin moldatzen da, bainan duen gaixotasuna

degeneratiboa denez, ezintasuna gehiagotzen joango da eta beharrean aurkituko da. Ez du

familiaren apoioarik, ezta posibilitate ekonomikorik ere.

Etxez-etxeko laguntza jasotzen ez dutenen artean ere egongo litzake eguneko

zentruko zerbitzuaren beharrean aurkitzen denik ere:

85 urteko gizona, adinduak diren anai-arrebekin bizi da, arrebak dira bere

zaintzaileak, eguneroko eginbehar guztietarako beste baten laguntza behar du,

ez du dementziarik. Egun guztia etxean pasatzen du, ez da gauz askorekin

entretenitzen, eta ez da etxetik ateratzen. Etxeak igogailua du.

Emakumea, 72 urte, bere senarrarekin bizi da baserrian. Ez dituzte seme-

alabarik. Osasun mental arazoak ditu, Andoaineko osasun mentalean tratatua

dago eta segimendua jarraitzen du. Etxeko-lanak bien artean egiten dituztela

adierazi zuten, bainan bertan izandakoan laguntza beharrean zeudela ageri zen.

Higiene aldetik ere oso utzia eta zikina ageri zen. Ez da etxetik ateratzen.

Etxean eroriak izan ditu.

Gizonezkoa, 79 urte, emaztearekin bizi da. 3 seme-alaba dituzte , hauetako

batek minsubalia bat du, Atzegiko etxebizitza batean bizi da.

Etxetik oso gutxi ateratzen da, egun guztia sofan egoten da, ibiltzeko zailtasunak

ditu eta entzumen arazoak, audifonoarekin ez da ondo moldatzen eta medikazio ez du

kontrolatzen. Andrea arduratzen da etxeko lana eta bere zaintzataz:

Emakumea, 88 urte, senarrarekin bizi da. 4 seme-alaba dituzte eta zaintzaile

batekin egoten dira egunean 8 orduak eta gauetan semeen artean turnoak egiten

dituzte. Ibiltzeko ez du zailtasunik, bainan dementzia du. Bigarren pisuan bizi

dira eta ez dago igogailurik.


143

Beste zenbait kasu ere badira, etxetik ateratzen ez direnak eta ezintasun maila

altua duten pertsonak. Sare informaleko laguntza jasotzen dute eta eguneko

zentrurako ezaugarriak betetzen dituzte.

Ahaztu gabe, aipatu, momentu honetan Alegitik pertsona bat joaten dela Tolosako

“Siervas de Jesus” eguneko zentrura.

Alegian momentu honetan dagoen populazioaren ezaugarriengatik, edade altua,

dependentzi eta ezintasun maila altua, diru sarrera eskasak zaintzaile bat kontratatzeko,

familiaren lan egoera, eta abar, esan beharra dago, gaur egun, eta aurreko guztia kontutan

izanik, Alegiko herriak eguneko zentru baten beharra duela.

Esan ere, nahiz eta populazioaren artean beharra argi ageri, gero erabakia

norberarena dela eta kasu batzuetan famili eta adinduarekin lan handia egin beharko dela,

bere beharrak argi ikus ditzan eta eguneko zentruaren zerbitzua behar duela onartu dezan.

Oztopo arkitektonikoei dagokionean, eta kontutan izanik, Alegiko etxebizitza

gehiengoak ez dutela igogailurik. Adinduak dituen arazo fisikoen ondorioz, eta aurreko

datuetan aipaturik geratu den bezela, adindu batzuei neke handia suposatzen dio egunero

eskailerak igo eta jeistea eta nahiago izaten dute etxean geratu, honela adindua, nahiz eta

autonomi maila ona izan, oztopo arkitektonikoengatik etxean isolatuta geratu behar du,

bere bizitza soziala eta partehartzea mugatuaz.

Igogailua jartzea dagoen kasuetan, oztopo arkitektonikoak desagertzeko,neurriak

indartzearen beharra azpimarragarria da.

Igogailua jarri ezin den etxebizitzetan, eta honek adinduari oztopo larria suposatzen

dionean, beste irtenbide edo baliabide batzuen beharren aurrean aurkitzen da, horrela

norberaren etxearen ordezko bizilekuen aukera ugaritzearen aurrean aurkituko ginake.

Gaur egun, gure gizartean onargarria den autonomi mailarekin etxean bizitzen ezin

jarraitu izateak, egoitzako leku bat hartu beharra derrigor ekar ez dezan, eta pertsonaren

autonomi maila ahal den neurrian mantentzen jarrai dezan, etxebizitza eta egoitzan arteko

baliabidea bultzatzeko beharra ageri da, beste etxebizitza bat behar duenean, berez

dagokion tokian ematen saiatu behar da, normalizazio printzipioari jarraituz. Ezagutzen

duen ingurunean, bere bizitzako aktibitateekin jarrai dezan eta bere bizitza soziala

mantenduaz.

Aurrekoa aipatu ondoren, apartamentu babestuak egiteko beharra justifikatu

nahiean, honelako baliabide edo errekurtso baten beharrean aurkitzen diren Alegiar adindu

batzuen ezaugarriak agertuko dira:


144

Emakumea, 77 urte, alarguna, bakarrik bizi da. 3 seme-alaba ditu, harreman

ona mantentzen du beraiekin. Etxebizitza ez da propioa, errentan bizi da, eta

etxea botatzeko proiektua dago, beraz etxetik alde egin behar du. Seme-alabek

beraien etxera joateko esan diete, bainan beste herri batean bizi direnez ez du

bertako inor ezagutzen eta gainera seme-alaben etxetan ez dago igogailurik, eta

pisu altuetan bizi dira.

Emakume honen autonomi maila ona da, egunero ateratzen da etxetik, lagunekin

elkartzen da goiz eta arratsaldeetan eta etxeko eginbeharretarako ondo moldatzen

da.

Emakumea, 75 urte, alarguna, bakarrik bizi da. Etxez-etxeko laguntza jasotzen

du, baina autonoma bezela konsideratua dago, orduak gehitzeko eskaera egina

dauka, bere ezintasun fisikoak etxeko lan batzuk egiteko mugatu egiten

duelako. Bista arazoak ditu.2 seme ditu, bainan berak dionez ez du beraien

laguntza jasotzen, bat ezkondua dago eta besteak besoan arazoak ditu.

Beheko solairuan bizi da, eta dituen eskailerak zailtasunakin igotzen dituela eta

jeitsi berriz oso gaizki egiten dela dio. Etxeko dutxan eroriren bat izan du.

Egunero ateratzen da, bizitza soziala du.

Emakumea, 78 urte, alarguna, bakarrik bizi da. Ez du seme alabarik.

Autonomi maila altua du, eguneroko eginbeharrak egiteko ondo moldatzen,

baita bere zaintza pertsonalerako ere. Egunero ateratzeko ohitura du, bainan

3.en pisuan bizi da, igogailurik gabe eta gero eta gehiago kostatzen zaio

hainbeste eskailera igo eta jeitsi egitea.

Gizona, 69 urte, ezkongabea, bakarrik bizi da. Baserrian bizi da. Autonomi

maila ona du, bainan kaderako 2 operazioen ondorioz zenbait etxeko

lanetarako laguntza behar du, orain arte garbitzaile bat zuen kontratatua bainan

jubilatzeko asmoa duenez, etxez-etxeko eskaera egin behar du.

Emakumea, 80 urte, alarguna, bakarrik bizi da. 4 seme ditu eta harreman ona

mantentzen du. Etxez-etxeko laguntza jasotzen du eta ordu gehiagoren

beharrean aurkitzen delako, eskaera berria egin du. Bista arazoak ditu eta oreka

ere gutxi, bastoia erabiltzen du. Egunero ateratzen da kalera, eta lagunekin

bankuren batean eserita egoteko ohitura du. Igogailurik gabeko 4. En pisu

batean bizi da eta gero eta gehiago kostatzen zaio eskailerak igo eta jeitsi

egitea. Gauetan seme bat joaten da bere etxean lo egitera.


145

Emakumea, 73 urte, alarguna. Alaba, suia eta 2 billobekin bizi da. Autonomia

mantentzen du, egunero ateratzen da, bainan etxebizitza laugarren soilaruan

dago eta ez dute igogailurik, honek neke handia suposatzen dio eta alabaren

hitzetan etxea oso txikia da eta arazoak izaten dituzte bakoitzak bere

intimitatea mantentzeko.

Gizona, 81 urte, alarguna, bakarrik bizi da. 3 seme-alaba ditu, eta alabaren

laguntza jasotzen du. Arnas aparatuko arazoak ditu, egunero ateratzen da,

bainan laugarren pisu batean bizi da eta ez du igogailurik, honek asko

mugatzen du bere bizitza soziala egiteko garaiean; gainera etxebizitza

semearena da eta saltzeko asmoa du.

Aipatu beharra dago, guztiei infomazioa eskeini zaiela etxebizitza babestuei buruz

eta denen balorazioa positiboa izan dela. Dena dela, eta adinduen kolektiboa dela kontutan

izanik, beraien osasun egoera egun batetik bestera alda daiteke, beraz eta honela den

kasuetan, autonomi maila mantentzen ez dutenak,ezingo lukete baliabide honen

onuradunak izan

Kontutan izan behar da ere, etxetik irteteko erabakia hartzea oso gogorra egiten

zaiela, eta kasu askotan atzera bota daitezkela, beraz familia eta adinduarekin lan asko egin

beharra dago sentidu honetan, eta alde onak agertu behar zaizkie.

Azkenik, aipatu Alegiko adinduen porzentai altua ikusirik eta adin altuko pertsonak

direla kontutan izanik, zenbait kasu ezingo direla ez etxebizitza tutelatuan kontenitu, duten

dependentzi maila altuarengatik, ezta eguneko zentruan, gaua pasatzera etxera bueltatu

behar dutenean, ez dutelako inor gauean zaintzeko eta posibilitate ekonomikoak ez dituzten

kasuetan, egoitzetara bideratu beharko dira, eta Alegiko adinduen kolektiboaren

ezaugarriak kontutan izanda, kasu asko agertuko dira datozen hurrengo urteetan, bainan

hau gertatu aurretik, gizarte zerbitzuetatik saiatu behar duguna da, ahal diren baliabide

guztiak beraien esku jartzea, autonomia duten adineko pertsonak autonomi maila hau

mantendu dezaten, herrian beraien partaidetza bultzatuaz eta behar diren neurriak hartuaz,

eta ahal den kasuetan behintzat beraien etxean mantenduaz, behar dituzten zerbitzuak

eskeiniaz eta honela ezin bada, egunez behar duten zerbitzua eskeini eta gauean beraien

etxera itzultzeko posibilitatea izan dezaten. Bainan hau dena posible ez den kasuetan

egoitzetara bideratu beharko dira.

Baliabide, guzti hauek, adinduak bere ingurunean izatea, eskertzen du.

Azkenik, aipamen gisa, Gipuzkoako Foru Aldundiak 2003 an argitaratu zuen

“Gipuzkoako gizarte zerbitzuen mapa” liburuan ageri den bezela, esan beharra dago: “

Egoitza eskaintza eta eguneko egoitzetako lekuen eskaintza osoa Tolosan biltzen da.


146

Egoitzetako eskaintza oro har egokia da epe luzera (gainontzeko azpieskualdeetan bezala,

psikogeriatriako plazen eskaintza areagotu behar da); alabaina, eskaintzen diren leku

guztiak Tolosan biltzen dira.”

“Eguneko zentroa eta babespeko etxebizitzen defizita dago.” Eta “gainontzeko

zerbitzuak ere bultzatu behar dira, batez ere etxeko laguntzakoak.”

7. PROBINTZIAN DAUDEN ANTZEKO BEHARRAK

Alegiko zaharraren egoera probintzi osoan aurkitzen dugun beharren antzeko da.

Zaharraren kopuruaren gehiketarekin eta zaharrak adinetan gora egiten duten arabera

gizarte arriskuan dagoen populazioaren kopurura gehitu egiten da. Horretaz gain,

familiaren nukleoak txikitu egiten dira eta kasu gehienetan zaharrak semeengadik banatu

egiten dira eta bakarrik bizi dira. Foru Aldundiak aurrera eramandako politika adinekoa

bere etxean ahalik eta denbora gehien pasatzera zuzenduta dago eta bizitzeko zailtasunak

nabariak direneak etxetik kanpo mantentzen dituzten zerbitzuetaz baliatuko dira. Politika

hau orokorra da eta Alegiko herrian zentsu honetan aplikatzen da.

Gipuzkoako antzeko zahartze prozentaiekin 60 urte baino gehiago duen populazioa

bere adina duen jendearekin bizi da edo bestela bakarrik, eta ekonomikoki bere pentsio

diru kopuruaz bizi da, bizitza aktibo bat darama (eguneroko paseoa eginez, jubilatuak,

mezetara joanez…) eta, nahiz eta osasuna galtzen hasi ahalik eta adina aurrera joan,

gehiengo bat bakarrik baliatzen da. Ez dute zerbitzu sozialeko laguntzarik eskatzen,

batzutan ezjakintasunarengatik, baina gehienetan beste posibilitate batzuk nahiago

dituztelako. Horrela, kasu gehienetan familiaren laguntzarekin kontatzen dute, bertako

herrian bizi direlarik edo gertu behintzat, beraiengan arduratzen direlarik, eta laguntza

handia behar duten kasuetan bere gurasoetaz arduratzen direlarik.

Aipatzen diren hobekuntzen artean dago adinekoa ahal den denbora luzeenez

egotea bere etxebizitzan, familiaren zereginetan laguntzen, etxez-etxeko zerbitzua

reforzatzen, etxeetako oztopoak gutxituz (igogailuak). Horrela, hurrengo urteetan

adinekoen osasun egoera txarrera joango dela ikusirik, zerbitzu sozial batzuen beharra

dagoela nabaritzen da, bai beraien etxeetan egoteko, edo bestela herrian babestutako

etxebizitzetan. Behar hauek erantzuten dute bai lurralde honetan eta bai besteetan eraman

nahi den politikari. Horrela, adinekoari bere etxean ahal den denbora gehien egon dadin

ziurtatzen da eta bizitza duin bat ere bai. Herri txikietako ezaugarri garrantzitsuetako bat

izaten da herri zerbitzuaren gabezi handia dagoela, dotazioa eskualdekoa denez, baina

egoera , eskakizunak eta gizarte politika probintzian aplikatzen direnekin koinziditzen

dute.

VII ATALA

DISPERTSIOA ETA ZAHARTASUN MAILA ALTUA: GIPUZKOAKO

NEKAZAL POPULAZIOAREN BIZI KALITATEAREN

BALDINTZATZAILEA. ONDORIOAK

149

Zahartasunaren prozesua eta bizitzaren itxaropenaren luzapenaren ondorioz

Europako gizarteak jasatzen duen arazoarena aurrean aurkitzen da orain Euskal Baserria.

Erakunde publikoek pertsona guztien gutxienezko kalitatezko bizitza maila ziurtatzeko

konpromisoa hartu dute dagoeneko, bereziki eguneroko funtzioak egiteko zailtasunak

dituztenenak.

Zahartasun prozesuan, adinekoak, ruralak ere, beraien etxebizitzan bizitzen

jarraitzeko apustua egiten dute, gutxienez beraien osasuna aukera ematen dien bitartean,

eta adinak jazartzen dizkien eragozpenak gainditzeko familiaren laguntza bilatu. Gehien

eskatzen dituzten zerbitzu publikoak etxean bizitzeko helburua lortzeko laguntzen diotenak

dira.

Planteatu orokortasun honetaz abiatuz, zahartasunari aurre egiteko modua

Gipuzkoako baserri eta herri txikien artean ezberdina da. 2000tik beherako herrietan eta

populazio gehiena herriaren hiri gunean bizi bada, gizarte urbano baten ezaugarri

berdintsuak aurkezten dute. Bertan, adinekoak bakarrik bizi dira kasu gehienetan edo beste

helduekin, aisira iharduerak burutzen dituzte eta adin aurreratuak arte gizarte bizitza

aktiboa mantentzen dute. Hauek bere burua zaintzen dute, bizitza osasungarria burutzen

saiatzen dira eta zailtasunak dituzten arabera familiarengan uztartzen dira oinarrizko

beharrak asetzeko baina gizarte zerbitzu publikoek eskaini dezaketen prestazioei muzin

egin gabe.

Baserrietan bizi den populazioa, hiriaren hurbiltasunaren arren, nekazal guneko

biztanleek ohiko ezaugarriak azaltzen dituzte, besteak beste, zahartasunaren gradu altua.

Horrekin batera, ezaugarritzen dituzten eta hiri biztanletik ezberdintzen dituztenak

autonomo izaera, guneak eskeintzen dion distrakzio eta okupazio sensatzioa, familiako

emakumeengan laguntza bila eta gizarte zerbitzu publikoetaz egiten duten bazterketa.

Zaharrak bere etxebizitzan bere egunak bukatzeko aukerak familiako emakumeen

eskuetan dago. Emakume hauek kritikatzen dute asignatu dieten rola baina kritikaz aparte

ia guztiek laborea onartzen dute, askotan bere gurasoena baina baita ere beste eratako

familiarrenak (osaba-izebak bereziki). Modu honetan, oso gutxi dira laguntza familiarrik ez

duten adinekoak, are gehiago, familiako emakumeak beste eratako zerbitzuak baztertzen

dute, zaharrek egindako eskakizunak bereganatuz. Beraiek dira zaintzaren lana arintzeko

baliagarriak izan litezkeen zerbitzuak baztertzen dituztenak. Eguneko zentzoa, adibidez,

zaharren izaerara egokitzen ez delako besterik gabe baztertu egiten dute. Egiten dituzten

eskaerak, bestalde, ez dira izugarriak. Kasu gehienetan dauden zerbitzuen beraien

beharretara egokitzera eskatzen dute, bereziki etxez etxeko laguntza, goizaren bat edo

Juan Cruz Alberdi Collantes

150

beste asteko libratu ahal izateko eta hor ibai, administrazioari beraien lana onartu eta

laguntza ekonomikoak izendatu gizarte laguntzak izendatzeko orduan.

Gipuzkoako adibidearen berezitasuna adinekoa bere etxean kalitatezko gutxienezko

baldintzetan mantentzeko familiaren sarearen garrantzian dago. Hiritik urrunago dauden

beste nekazal zonaldeetan hau ez da posible izan, emigrazioaren ondorioz familiaren sarea

erabat deseginda zegoelako. Euskal baserriaren kasuan egoera oso bestelakoa izan da.

Ohikoa izan da baserrian seme-alaben bat gelditzea, baserritik alde egin dutenak inguruan

bizi dira eta minutu gutxi batzuetan jatorrizko baserrian daude. Egoera hau gune

periurbanoen artean ohikoa da baina ez da ematen gainontzeko zonalde ruraletan, non sare

informalaren haustura nabariagoa den.

Familiaren hurbiltasuna zaharren zaintza garantizatu egin du orain arte baina hiri

hurbiltasuna bera nekazaritzaren gizarte ohiko baloreen galera ekartzen du eta honekin

batera emakumearen paperaren aldaketa. Aldaketaren indikatzailea familiko emakumeek

andrea izateagatik inposatutako rola bezala labore hau hasi da konsideratzen eta kexak

gehitzen dira. Bestalde, baserrian bizi den populazioa, hiritar bezala, gizarte hauek

ezaugarritzen duen indibidualismoa bereganatzen hasiak dira, besteak beste, beharren

aurrean gizarte zerbitzuetara jotzeko beharra.

Familia sarea ezinbestekoa da adineko baserritarren bizi kalitatea etorkizunean

garantizatzeko. Horregatik, baserriko zaharren zaintzan eredu berriak bultzatu behar dira

eta eredu hauek zaintzaileen lana inzentibatu behar dute. Familiaren ardura mantendu

behar da baina iharduera hau lagunduz eta betetzen duten funtzioari gizarte eta profesional

erekonozimiendua gehiago emanez.

1. EGOERA BASERRITARREN AHOTAN

Elkarrizketetan jasotako iritziak biltzen dira.

Baserritarren egoera:

• Baserritarren filosofia hauxe da: adinekoa beren kabuz edota familiartekoen

laguntzarekin moldatu behar direla. (Gehienetan emakumezkoa).

• Garrantzitsuena etxean bizitzen jarraitzea da.

• Adineko asko, eta kasu batzuetan baita beraien familiartekoak ere,

administrazio publikoaren kontrolaren beldur dira. Badakite hainbat

baliabide eskatzerako garaian konbibentzi unitate kide guztien ondasunak

kontuan hartzen dituztela eta ez daude ados.

Dispertsioa eta zahartasun maila altua: Gipuzkoako nekazal populazioaren bizi kalitatearen baldintzatzailea. Ondorioak

151

• Baserrietan bizi diren adineko gehiengoak ez dute kaleko ekintzetan parte

hartzeko ohiturarik, alde batetik garraio faltagatik eta beste batetik ohitura

faltagatik.

• Desinformazioaz ohartu gara, galdeketa egiten ari ginen bitartean.

Zenbaitek, ez ditu ezagutzen gizarte zerbitzuak eskeintzen dizkien baliabide

edo errekurtsoak zeintzuk diren, zeintzuk diren betebeharreko baldintzak,

eta kasu askotan, laguntza jasotzeko eskubidea dutenik ere ez dakite, nahiz

eta beharrean aurkitu eta legeak markatzen dituen baldintzak bete.

• Adin handiko populazioa handitzen ari da, eta adineko populazioaren

gehiengoa emakumeak osatzen dute.

• Bakarrik bizi diren adinekoen kopurua ere nahiko altua da eta nahiz eta

momentu honetan pertsona autonomoak izan, arriskuan aurkitzen diren

pertsonen artean sartu behar dira, adin handiko pertsonak direnez, jarraipen

nahiz zaintza neurri bereziak hartu behar dira.

• Adinean aurrera joan ahala, adineko pertsonen egoera ekonomikoak

okerrera egiten du, bereziki emakumeen kasuan. Alargunduta egon, bakarrik

bizi eta adinean aurrera doazen emakumezkoen artean, ongizaterik gabeko

egoeran aurkitzen direnak dira asko.

• Adinduen artean eguneroko eginbeharretan laguntza behar dutenak edo

zaintza pertsonalerako ezintasunen bat dutenean, laguntza famili, senide edo

kontrataturiko zaintzaile batek ematen diela kasu gehienetan, hau da, sare

informaletik lortzen dute laguntza hori.

• Bakarrik bizi diren kasuetan eta familiarik ez dutenetan, administrazioko

sare formaletara jotzen dute laguntza bila.

• Irisgarritasuna eta oztopo arkitektonikoei dagokionez, aipatu beharra dago,

etxebizitza gehienek ez dutela igogailurik, eta hau adinduen populazioak

dituen ezaugarriak eta osasun egoera kontutan izanik, muga larria

suposatzen du eguneroko eginbeharretan, eskailerak igo eta jeisteko

zailtasun fisikoak dituztenak, askotan nahiago izaten dute neke hori hartu

baino lehen, etxean geratu.

• Kasu batzuetan, nahiz eta sare informalaren laguntza izan, zaintzaileak duen

paper gogorraren ondorioz, batzuen eta besteen artean ezarritako harreman

izaerak, lan zaila izateagatik, adineko ezintasunaren arabera, guztiak,

zaintzaileengan eragin psikologiko handia du, eta zaindutako pertsonen

adina eta ezintasun maila zenbat eta handiagoa izan, orduan eta handiagoa

izango da eragin hori. Kasu hauetan sare formalarekin kontatu beharra dago

eta elkarlanean aritu.


152

Gizarte Zerbitzuen inguruko iritziak:

• Famili artekoak ez daude ados administrazioak eskatzen dituzten betebehar

guztiekin, hala nola, konbibentzi unitateko kide guztien ondasunak kontutan

hartzearekin, zerbitzua jasotzen duena adinekoa dela azpimarratzen dute.

• Etxez-etxeko zerbitzuari dagokionez, zerbitzu hau behar dutenek nahikoa ez

dela diote, egunean ordu gutxi batzuk ez dietela lana gehiegi errazten, baina

bada zerbitzu hau erabiltzen duten talde bat oso gustura aurkitzen dena.

Talde honetan aurkitzen direnak bakarrik bizi diren pertsonak dira,

autonomoak baina asteko garbitasun orokorra egiterako garaian arazoak

dituztenak, eta hauei bai asetzen dizkietela beharrak. Gustura agertzen ez

direnak zaintzaileak dira gehienak, beraiek diotenez eguneroko gauzak

egiteko laguntza handirik ez dute behar, beraiek etxean egoten baitira ia

egun osoa, momentu puntualetako laguntza eskatzen dute edo ordu

gehiagoko laguntza bat, pertsonataz arduratuko direnak eta ez hainbeste

etxeko garbiketaz. Bestalde, zenbaitek gogoratu dute langileak euskaldunak

izan behar dutela, gure aiton-amon askok ez baitakite gazteleraz hitz egiten,

eta hauentzat arazo bat da besteekin komunikatzeko garaian.

• Etxez etxeko laguntza zerbitzua: hainbat onuradun zain zerredan itxaron

behar dute denbora luzez.

• Etxez etxeko laguntzaileek duten denbora murritza batzuetan onuradunen

janaria erosten eta prestatzen erematen dute. (Zaharren egoitzarekin edo

eguneko zentroarekin akordio batera iritsi, janaria hortik jaso ahal izateko

eta onuradun batzuei eramateko. Zerbitzu hau hainbat adinekoen gaixotasun

prebentziorako oso lagungarria litzateke, modu honetan orekatutako dieta

bat ziurtatu ahal litzaiekeelako. Bakarrik bizi diren baserriko hainbat

gizonezko onuradun dieta ohitura prekarioak dituzte).

• Eguneko zentroa eta babespeko etxebizitzen defizita dago, gainontzeko

zerbitzuak ere bultzatu behar dira, batez ere etxeko laguntzakoak.

• Tele-alarma zerbitzua oso baloratua dago. Baliabide honek etxean

jarraitzeko aukera ematen diete, askotan bakarrik bizi diren adinekoei seme-

alabek jartzeko eskatzen diete beraiek ere lasaiago egoteko, modu berean

adinduak arazoren bat badu abisatzeko modu egokia deritzote. Hala eta

guztiz ere zenbait akats dituela ere esaten digute batzuek, adibidez, etxetik

kanpo irten ezkero ez duela funtzionatzen eta baserrietan bizi direnek

baserri inguruko baratzera irteteko joera handia dute, beste batzuei

molestatu egiten diete eta ez dituzte erabiltzen. Zaintzaile baten esanetan

dementzia dutenen kasuan ez duela balio dio, hauei botoiai sakatzea ahaztu

baitzaieke.


153

• Eguneko zentruaren inguruan iritzi positiboa izan dute orokorrean nahiz eta

batzuek moralki guztiz ongi ez iruditu, adinekoa baztertzea dela iruditzen

zaie, baina adindu gazteenen artean egokia iruditzen zaie, askok familian

antzeko kasuren bat izan dutelako. Hala eta guztiz ere nahiago izaten dute

etxean bertan izan, beldur baitira adinekoak izango duen jarreraz. Batzuek

diote baserritarren izaera ez datorrelako bat eguneko zentruaren izaerarekin.

• Bono taxia erabiltzen dutenek positiboki baloratzen dute baliabide hau.

Informazioa ez zutenek eta beharra daukatenak interesa agertu dute.

• Zaharren egoitzei dagokienez, gehiengoak ez dute aukera bezala ikusten eta

gutxi batzuk azken aukera moduan ikusten dute. Beste aukerarik geratzen ez

zaien adinekoak bakarrik planteatzen dute aukera hau. Orokorrean zaharren

egoitzak pertsonak baztertze modura ikusten dira, norbera bere kabuz badoa

ez zaie gaizki iruditzen baina behartuta eramatea oso gaizki ikusia dago.

• Momenturen batean lehendik zerbitzua eskatu zutenak, zerbitzu hauek ez

dituzte begirunez ikusten, beraiek diotenez beti berdinak dira zerbitzu hauen

onuradunak eta behingoz batek laguntza behar dutenean ez zaiela ematen

aldarrikatzen dute. Gizarte zerbitzuek laguntza emateko baino informazioa

emateko bakarrik erabili daitezkela diote. Laguntza emango duten

zerbitzurik ez dagoela diote.

• Laguntza teknikoen inguruko iritzia positiboa da, nahiz eta informazio

zabalago bat faltan bota.

• Zerbitzuen aldaketen beharra ikusten dute, zerbitzu irisgarriago batzuek

sortuz, eta zaintzaileei laguntzak gehiago eskeiniz.

• Azpimarratzekoa da jubilatu etxeek ekintza ezberdin ugari prestatzen

dituztela baina agian belaunaldi arteko ekintzak prestatzea falta zaie, modu

honetan adinduen eta gazteen arteko ezberdintasunak ez direla horren

nabariak ikus daitezke.

• Zaintzaile batzuek adindua paseatzeko zerbitzuren bat sortzea positiboki

baloratuko lukete, kanpo espazioarekin kontaktua galdu ez dezaten.

• Genero rolei estuki loturik bizi izan diren gizonezkoak, nabarmen zenbait

behar agertzen dituzte, hala nola, etxeko lanetan eta eguneroko zenbait

ekintza instrumentaletan.

• Baliabideen inguruan informazio zehatzagoa falta da. Laguntza tekniko,

tele-alarma edota oinarrizko gizarte zerbitzuen baliabideen ezagutza eza

nabaria izan da.

• Gizarte zerbitzu eta osasun zerbitzuen artean koordinazioa areagotzeko

beharra.

• Paseo programa finkoa ez izatea da detektatutako arazoetako bat.


154

Garraio arazoak:

• Elkarrizketatutako 65 urtetik gorakoen gehiengoak ez du gidabaimenik.

• Landa ingurunean kotxerik edo gidatzeko karnetik ez izatea gizarte

isolamendua, osasun jarraipen falta, eta beste arazo praktikoak sortzen ditu.

• Taxi egokiturik ez izatea herrietan.

• Herri barnean erabiltzen diren autobusak garestiak dira.

• Sendia dutenak, askotan familiartekoekin moldatzen dira. Hauek

familiartekoen denbora librearen baitan egon ohi dira. Beste batzuek taxia

erabili behar izaten dute.

• Oztopo arkitektonikoak ezintasun fisikoak duten baserrietan.

Zaintzaileen gainkarga:

• Datuen arabera 76 urtetik aurrera inflexio puntu bat ematen da eta adin

honetatik aurrerakoan gehienetan beste pertsona baten laguntza behar izaten

dute. Laguntza hau familiartekoek ematen dute.

• Kasu gehienetan emakumezkoa izaten da zaintzailea eta askotan eguneko 24

orduak eskeintzen ditu adinduaren zaintzari.

Etxean jarraitu ezin dutenen arazoak:

• Oraindik autonomia fisikoa eta psikikoa duten eta bakarrik bizi diren

hainbat pertsonentzako ez dira bitarteko egoitza aukerak.

• Zaharren egoitza; langile guztiak euskaldunak ez izatea, eta ekintza ereduan

baserri ingurutik urrun gelditzea.

Gogoetak:

• Gogora ditzagun Simone de Beauvoir-en hitzak: “hortxe dago

(zahartzaroan) gure bizitzaren zentzua. Zer izango garen ez badakigu, nor

garen ere ez dakigu. Ikus dezagun geure burua agure edo amon horrengan”.

• Gaur egun herrialde garatuetako osasun eta gizarte zerbitzu sistemen

erronka garrantzitsuenetako bat hauxe da: eguneroko bizitzan moldatzeko

besteen laguntza behar duten eta beraz, menpekotasun egoeran dauden

pertsonen bizimodua hobetzea. Menpekotasun edo dependentzi arazo hori

nabarmen handituz joan da hainbat faktorek eraginda: adin handikoen eta

oso adin handikoen ugaltze bizkorra, bizi itxaropena luzatzea, borondatezko

laguntzen beherakada, pertsona bakarreko familien kopurua gehitzea, eta

abar. Menpekotasuna arrisku berria bada, dagokion bezala tratatu eta

finantzatu beharko da

• Dependentzia arrisku soziala da. Gaixotasunen gainetik ere, norbanakoaren

sentipenak dira egungo bizitza nola garatuko den mugatuko duena.


155

• Autonomia pertsonala galtzearen ondorio nagusienak pertsonalak eta

sozioekonomikoak dira. Pertsonalari dagokionez, norberaren autokontzeptu

eta ongizateari buruzko kontzeptu txarra izateagatik dator. Bestalde, arrazoi

sozioekonomikoetan, beharrezko zerbitzu edo prestazio zaintzak familiak

bete behar dituzte, honek ohituretan, beharretan eta senideen arteko

aldeketak sortuz (Pearlin, 1994), edo profesionalengandik, honen ondorio

ekonomikoak banakoak eta familiak edo Estatuak jasan behar dituzte.

• Bizi itxaropena luzatu egin denez eta, ondorioz, menpekotasunezko egoerak

ugaldu, beren etxean bizitzeko adineko pertsonei aukera bat ematea da

gizarte politika gidatzen duten oinarrizko printzipioetako bat. Gainera, bai

adineko gehienek eta bai familiartekoek horixe bera eskatu izan dute

askotan. Horra hor zergatik eman behar zaion berebiziko garrantzia sare

naturala indartzeari. Laguntza informala, adinekoen beharrak betetzen

dituzten senideek osatutako sareari deitzen diogu. Eta horixe da, hain zuzen,

adineko ezinduen aldeko laguntza hezurduraren bitarteko nagusietako bat.

Horregatik, bada, sare naturalak egile eta hartzaile izan behar luke

etorkizuneko programetan.

• Egia baldin bada ere, gaur egungo adinduak itxura gaztea, dinamikoa eta

osasuntsua eskeintzen dutela, litekeena da etorkizun hurbil batean itxura hau

egokiena ez izatea. Hemendik bost bat urteetara adinduen populazio

gehienak 75-84 urte bitarte izango baitute. Aldaketa honek bakarrik

adinduen itxura ederki aldatuko du. Seguraski adinduen barruko distribuzio

berri honek, aginte publikoei eta bestelako gizarte eragileei adin altuagokoei

lehentasunez begiratzera behartuko die.

2. SORTZEN DIREN PROPOSAMEN ARRUNTEN DESKRIBAPENA

Beharrak eta iritziak aztertu ondoren zenbait ekintza edo programa proposatuko

dira, beraien eta guztien beharrak ahal den neurrian asetzeko. Proposatuko diren ekimenak

ez daude baserritarrei bakarrik zuzenduta, herri mailan ere aplikatu daitezken programak

dira.

Denboraren bankua

Denboraren bankua, ez da egun ezagutzen den banku horiek bezalakoa, diruan

oinarritu beharrean lan-ordua aintzat hartzen duen zerbitzuen trukatze sistema da.

Denboraren bankuak truke antzeko sistema bat erabiltzen du, baina ez da zertan bi

pertsonen artean eman behar, hau da, zerbitzua eskeintzen duenak txanpon bat jasoko luke


156

ordainetan (orduak, minutuak...). Txanpon hauek aurrerago erabili daitezke, beste

erabiltzaile baten zerbitzuak edo produktuak eskatzeko.

Emakumezko eta gizonezkoen arteko lankidetza zerbitzuak gizartean sustatzea,

familia eta norbanakoen artekoak, maila eta adin ezberdinekoen artekoak eta, bertakoak

diren eta bertara heldu direnen artekoak. Lankidetza hau, trebetasunak eta denbora

trukatzeko emango litzateke. Hau guztia, ez da berria, aspaldian ere ematen zen, gehien bat

emakumeen artean. Oraingo honetan, baina, era antolatu eta eskuragarriago batean egin

nahi da.

Erreferentzi gunea sortu nahi da, lana eta denboraren eskaintza eta eskariarentzako

topalekua. Denbora modu paritario eta elkarrekikoan trukatzea da helburua, egin

beharrekoak lan merke, izkutuko edo ordaindu baten estalgarria izan daitezen ekidinez.

Truke guztiek dute balio bera, denak balio du burutzeko behar den denbora, alegia

Horrelako zerbitzuak aurretik ez egotea.

Dirua, merke aterako litzateke.

Lan Intergenerazionala burutuko genduke adin guztiko pertsonak parte hartuko

bailute.

Herritarren harremanak bultzatu.

Indibidualismoa alde batera utzirik, talde lana izango da.

Adineko ezinduak zaintzen dituzten familientzako prestakuntza ikastaroa bat

Gaixotasuna agertzen denean, ezustekoren batean edo aurrea hartzeko gaitasuna

agortu denean, menpekotasunaren fenomenoa ere azaldu egitzen da.

Pertsona zahar horiek behar dituzten zaintzen artean, gizarteak jartzen dituen

baliabide formal batzuk daude (eguneko zentroak, etxeko laguntzak, instituzionalizazioak,

telealarma...), baina horiek guztiak familiaren zaintzari laguntzeko jarritako baliabideak

besterik ez dira, familia baita ezintasunen bat duten kideen euskarri soziologiko eta

psikologiko naturala. Beharrezkoa da familiaren lanari, osagarri gisa, eransten zaizkion

gizarte baliade formalak baloratzea.

Familia ardatza, besteen mende geratu diren pertsona zaharrei orain arte familiaren

laguntza izan baita ardatz, arrazoi batzuk direla medio, aurrerantzean ez da nahikoa izango.

Guztira, menpekotasuna duten pertsona zaharren %45 beren familiekin bizi da, eta

hori diru asko aurreztea da herriarentzat. Sare publikoan zaintzen dira prozesu luzeko


157

menpekotasuna eduten zaharrak, eta hori ez da bakarrik desegokia politika sozialaren

ikuspegitik, baizik eta, gainera, gastu handiak dakartza berarekin.

Premiazko dugu familiei laguntzeko neurri eraginkorrak hartzea, informazio,

prestakuntza eta aholkularitza programen bidez. Ezinbesteko gauza bat da prestakuntza,

hau da, zaintza zerbitzuak ahalik eta ondoen emateko eta arrazionalizatzeko teknikak

ikastea eta, era berean, gaixotasunen bilakaera, korapiloak, alarma sintomak, aztertzeko

baliabideak, lege problematika, laguntza psikologiko eta protesikoak.. ulertu eta ezagutzea,

gaixotasun prozesuak ulertzeko elementu horiek guztiek murriztu egingo baitute

menpekotasuna duten adinekoak, eta horrela ez dute duintasunik galduko eta ahal den

autonomiarik handiena izango dute.

Gizartean aldaketak bultzatu nahi izanez gero, horretarako behar diren bitarekoak

jarri behar dira; aldaketa benetan gertatzeko beharrezkoa da horretarako egoerak sustatzea

eta aldaketa horietarako prestatzea jendea. Eta horrek esan nahi du beharrezkoa dela beste

kultura bat zabaltzea, arazo horiei guztiei, elkartasunez eta ez karga sozial bat gehiago

balitz bezala, erantzuteko balioko duen, horrela ez daitezen hain ahul izan menpekotasunen

aurrean.

Laburbilduz, ezintasun fisiko edo psikikoa duten pertsona adinduak ditugunez eta

haien familiak ongi zaintzeko behar duten informaziorik ez dutenez, errealitate horrek

bultzatu gaitu familia horiek ondoko arloetan prestatzeko gaiak ematera, sarri egoera

horrek gaizki tratatzera, larritasuna, sgurtasun eza eta gizartetik urruntzea ekarri ohi

dituelako:

Medikuntza.

Erizaintza.

Psikogeriatria.

Laguntza psikologikoa.

Lege arloa.

Giza baliabideak.

Erraztasunen eta laguntza teknikoen arloa.

Gauza horiek jakiteko familia horiek duten eskubideak dakar berarekin beste

batzuek informazioa emateko erantzunkizuna edukitzea, kasu honetan menpekotasuna

duten pertsona zaharrak zaintzeko prestatzea.

Etxez etxeko laguntza zerbitzua

Zerbitzua beharretara moldatu beharra du, eta ez pertsona zerbitzuetara.

Etxez etxeko laguntza zerbitzua indartzea


158

Zerbitzu publiko honen prezioa merkatuko prezioa gainditzen du. (Baremo

ekonomikoaren arazoa gai horretan esku hartze duten beste erakundeekin

aztertea –Gipuzkoako foru Aldundia-, eta ahal bada perspektiba sozial batetik

konpentsatu.

Baserri eta landa etxeetara joaten diren laguntzaileen azpiegitura mendi

ingurunerako egokitu.

Adindua etxean mantentzea dagoen kasuetan, etxez-etxeko laguntza indartzeko

beharra nabaria da, etxez-etxeko laguntza zerbitzua adineko jendearen

beharretara egokitu behar du, horretarako zerbitzuaren estaldura handituz,

kalitatea hobetuz eta laguntza motak ugarituz.

Autonomoen kasuan, kasuak banan bana aztertu eta behar handienak dituztenei

laguntza eskeiniaz.

Orain arte erabili diren kriterio eta betebeharrak berrikusi eta planteamendu

berriak eginez.

Menpekotasuna duten zaintzaileak kexu dira zerbitzu honek ez baitiete beraien

beharrak betetzen. Beraien iritziz eguenan ordu batzuekin arazoa ez die

konpontzen.

Paseo programa

Bakardadea arintzeko paseoak dira. Etxetik irten eta taldean ibiltzeko aukera

eskeintzen du. Zerbitzu honek modu berean besteekiko kontaktua mantentzen laguntzen du

eta aisialdi aukerak eman. Programa nolabait finkatzea:

Oraindik autonomia dutenentzako proposamena

Oraindik autonomia dutenentzako bainan baserrian gizarte eta osasun arriskurik

gabe bizitzen jarraitzen ezin dutenentzako erdibideko aukera bat: toki bat, non bakoitzak

bere espazio diskrezionala duen, eta zerbitzu amankomun batzuk: jangela edo janaria

ekartzeko zerbitzu amankomun batzuk.

Zaharren egoitzetako langileek

Euskaldun izatearen irizpideak betetzea. Bestalde, erresidenteak naturarekin

harremanetan egoteko ekintza aukera gehiago beharko lirateke.

Eguneko Zentroa hobetzeko proposamena

Eguneko zentroko plaza guztiak hitzartuak izatea komenigarritzat jotzen da. Landa

ingurunean egotea eta naturarekin lotutako ekintzak izatea ere egokitzat jotzen da, hau da,


159

baserritarrek dituzten ohiturak eta jakindura baloratu eta programan txertatu: landareen eta

abere txikien zaintza, eta abar.

Arazo arkitektonikoak dituztenentzat

Pertsona hauen isolamendua saihesteko, famili hauei informzaio kanpaina berezi

bat zuzendu beharko litzaieke, etxebizitzak egokitzeko aukerak aipatuz – Sendian

Programa edo Udalaren laguntzak.

Garraio irisgarri publiko eta ekonomikoa

Zenbaitek medikuarengana joateko, erosketak egiteko e.a. garraio publikoaren

beharra dute. Herrian bizi direnak eskuragarri dute horrelako zerbitzuak baina, herritik

urrun bizi diren pertsonak ezin dute zerbitzu hauek kalekoak bezala erabili, eta guztiok

eskubide berdinak baditugu, zergaitik behar hauek dituzten pertsonei bizitza ez diegu

errazten? Horretarako bono-taxia zerbitzuarekin batera beste nolabaiteko aukera bat eman

beharko zaie, bono-taxia erabiltzeko baremo ekonomikoa kontutan hartzen baita eta lehen

aipatu bezala guztion eskubidea da garraio publikoa erabiltzeko aukera izatea.

Honetaz gain, herriko ezinduek erabiltzen duten udal-garraioa ere beste moduren

batera antolatu daiteke, zerbitzua zabalduz.

Udal bono taxi zerbitzua

Programa hau, joan etorrietan taxi-zerbitzua erabili ahal izateko, bale/bono moduan

banatzen diren dirulaguntzetan gauzatzen da.

Prezioa / bonotaxiaren kopurua ezartzekoa izango zen, taxilariarekin hitz eginez eta

herrien ibilbide ezberdinen tarifa kontutan hartuz.

Garraio egokitua behar dutenentzat, taxilarien ibilgailua egokitzeko eskaintza

egiteko aukera egongo litzake.

Proiektuaren sorrera hiru arrazoi nagusietan oinarritu daiteke:

Herrietako errealitatearen azterketa eginez auzo eta leku asko ditu izaten

dituzte garraiorik iristen ez direnak.

Landa inguruan egin diren ikerketen arabera adineko, elbarritu eta karnetik

gabe dauden pertsonak dira isolamendu arriskuan dauden taldeak.

Foru Aldundiak bideratzen duen Bono-taxi programa oso herritar gutxiengana

iristen da, ezarritako baldintza ekonomikoak oso motxak dira eta gehiengoa ez

da sartzen.


160

Helburuak

Garraio faltak sor dezaken isolamenduari aurre egin.

Foru Aldundiaren Bono-taxi programaren osagarri izan.

Herritarren garraiatze moduak zabaldu eta errestu.

Landa inguruko adineko, elbarritu eta karnetarik gabeko pertsonen garraio

beharrei erantzun.

Ezinduan autonomia gehitu.

Norentzat?

Landa inguruan bizi edo herrian garraio publikorik erabiltzeko arazoak izan eta

egoera hauetan daudenentzat:

• 65 urte baino gehiago izan

• 65 urte baino gutxiago eta mugikortasun arazoak dituen elbarritua izatea

Foru Aldundiaren ziurtagiriaren arabera.

• Herri bakoitzean erroldatua izatea.

• Norberaren izenean erregistratuko kotxerik ez izatea.

• Garraio publikorik ez izatea (distantzia)

• Urteko diru-sarrerak baremo ekonomiko zehatz bat ez gainditzea.

Detektatu diren kasuekin kontaktuan jarri

Zenbait kasuetan baserritarrak errezeloak izaten dituzte gizarte zerbitzuetara

gerturatzerako garaian, agian kasu horietan zerbitzuak beraiengana gerturatu beharko

lirateke.

Sare informala indartzeko beharraren aurrean zaintzaile nagusien zaintza eta

babesa; sendian programaren bitartez eta herriko baliabideak erabiliz:

Kasuen azterketarekin jarraitu.

Kasuen detekziorako osasun-zerbitzuen eta gizarte-zerbitzuen arteko

koordinazioa areagotzeko protokoloa lantzea.

Detektatutako kasuak gizarte-zerbitzuei ohartarazteko protokoloa:

• Informe/Orri bat formalizatu.

• Telefono dei zuzenekin.

• Zerbitzu bat hasten den bakoitzean EE laguntzailea, erizaina eta medikuen

arteko bilera bat; eginbeharrekoak, pausuak eta antolamendua zehazteko.

• Erizain eta medikuei dauden baliabideei buruzko informazioa erraztu eta

eman, etxeetan hauek laguntzen berri erraztasun handiagoz eman dezaten.


161

Kurtsoak (AFAGI) bitartez (edota Osasun zerbitzukoen bitartez); gaiak honako

hauek izan daitezke:

• Zaintzailearen zaintza, Komunikazioa, Autonomia areagotzeko ekintzak,

Laguntza teknikoak, Heriotza eta dolua, Alzheimer, Dementzia, Minbizia,

Herentziak, Jubilazioa, Burn-out Sindromea.

Laguntza psikologikoa.

Boluntarioekin kontaktatzea .

• Boluntarioak bilatu.

• Denboraren kutxa landu daiteke: eskaintza eta eskaria arteko trukea da.

Dirua erabili beharrean denbora kontatzen da.

Babeserako taldea (Afagi, Gizartekintza)

Segimendua eta balorapena.

Autolaguntzarako taldea: zaintzaileen sobrekarga lantzeko, hizketarako,

ikasteko, desahogatzeko…15ean behin taldea bildu eta laguntzarako gaiak

landu, talde elkarrizketa bidez.

Laguntza teknikoak zabaltzea.

Trenaren eta autobusaren aprobetxamendua

Zenbait herritan ez garraio publikoak ez ditu herritarren beharrak asetzen eta behar

hauek nolabait ere asetzeko beste modu batera moldatu.

3. adinekoentzat baliabide ezaren aurrean

Dauden ekipamenduekin etxebizitza alternatibak eskaintzea, landa bizimodura

egokituak.

Bazkari eta garbitegi zerbitzua

Norberak bazkaria prestatzeko ezintasuna dutenentzat zuzendua dagoen zerbitzua.

Bazkaria etxea eraman eta arropak garbituko dituztenak. Diagnosian zenbati kasu topatu

dira, gehien bat gizon ezkongabeen kasuan, askotan besteen beharra baitute eguneroko

bazkaria prestatzeko.

Eguneroko beharrei aurre egiteko ikastaroa

Genero rolei estuki loturik bizi izan diren gizonezkoak, nabarmen zenbait behar

agertzen dituzte, hala nola, etxeko lanetan eta eguneroko zenbait ekintza instrumentaletan.


162

Hauei lanak beste pertsona batek egin beharrean, ahal den neurrian norberak egiteko

pautak eta trikimailuak erakutsiko litzaieke.

Biztanleria orokorrari gizarte baliabideen inguruan informazio triptiko bat helaraztea

Orokorrean, horrelako neurri bat komenigarria litzateke, biztanleria guztia, eta kasu

honetan gizarte zerbitzuetara jotzeko joera gutxi duen baserri inguruko biztanleriak

bereziki, ditugun gizarte baliabideak ezagutzeko. Informazio falta bereziki nabaritu da

etxebizitzak konpontzeko gaian, baina baita ere beste hainbat gizarte baliabideen inguruan.

Bestalde, ez jakintasun handia dagoela ikusi da zenbait zerbitzuen inguruan, hala nola,

bono-taxia eta laguntza teknikoen inguruan.

Egoera kaxkarrean dauden bideen konponketa ziurtatu behar da

Zenbait herri bide konpontzeko beharra ikusten da, zenbaiteri bizitza asko erraztuko

bailieke.

Gaikako bilketa baserri inguruetara gerturatzea

Gaur egun horrenbeste azpimarratzen den joera hau baserri ingurunetan ezin da

aurrera eraman ez baitago gaika bilduko duen kontainerrik eskura.

Auzoetan dinamizazio programa bat hedatzea

Baserri inguruko adineko biztanleria ez du kurtsiloetan eta hitzaldietan parte

hartzeko ohiturarik. Beraz, programa hau baserri inguruko biztanleriaren interesak eta

moduakjaso beharko lituzke. Auzoko elkarteen eta auzoko beste giza sareen kolaborazioa

bilatu beharko litzateke, batez ere osasun ekimenetara animatzeko, baita eskualdeko landa

garapen elkartearena. Horrelako programa baten azaleko zirriborro bat prestatu dugu,

etorkizunean planteatu daitezkeen iniziatibeei abiapuntua emateko. Helburu nagusiak:

Landa inguruneko biztanleriaren ongizatea eta parte hartzea bultzatzea.

Helburu zehatzak

1. Auzoetan dauden elkarte komunitarioen hobekuntza eta erabilera aukerak.

Auzoko elkarteen lokalen erabilera eta kolaborazio aukerak aztertu. Udalak

baldin baditu erabili gabeko lokalak, horren erreforma ere aztertu daiteke.

2. Adinekoei eta haien senideei zuzendutako osasun ekimenak:


163

a) Adinekoentzako gimnasia tailerra, memoria tailerra, eta beste ongizate

tailerrak. Interesak aztertu lehenik.

b) Adinarekin lotua dauden arazo fisiko eta psikikoen inguruan hitzaldiak eta

prebentzio tailerrak: hipertentsio eta bihotz arazoak.....

3. Adinekoak harreman esparruak berreskuratzeko kultur ekintzak indartu.

Belaunaldi arteko ekintzak.

165

BIBLIOGRAFIA

167

AINZ IBARRONDO, M.J. (1994): “Caserío en los valles atlánticos del macizo de Gorbea. Transformaciones recientes”. Lurralde, nº 17, pp. 281-294.

AINZ IBARRONDO, M.J. (1998): “El último proceso de cambio en el territorio del caserío”. Lurralde, nº 19, pp. 137-154.

ARRIETA URTIZBEREA, I. (1998): Garai berriak baserrian (1930-80). Gizarte ruralaren eta baserriaren bilakaeran gizarte industrialak eragindako aldaketa antropologikoak. Tesis Doctoral inédita. Universidad del País Vasco. Donostia.

BLIESZNER, R. (1987): «Rural-urban differences in Service use by older adults», en BRUBAKER, T. Aging and family.

CACHÓN RODRIGEZ, L. (1998): “Los mayores como yacimiento de empleo”. Documentación Social: las personas mayores, nº 112, pp. 223-235.

CAMARERO RIOJA, L.A. (1997): “Pautas demográficas y espaciales de las transformaciones del medio rural: Ruralidad y agricultura”. Agricultura y sociedad en la España Contemporánea. Ministerio de Agricultura, Pesca y Alimentación y Centro de Investigaciones Sociológicas. Madrid, pp. 225-248.

CIS/IMSERSO (1998): Estudio 2279. Encuesta entre la población mayor española sobre «La soledad en las personas mayores».

COLECTIVO IOÉ/CIS/IMSERSO (1995): Cuidados en la vejez. El apoyo informal. IMSERSO. Colección Servicios Sociales, nº 26. Madrid.

CONSEJERÍA DE ASUNTOS SOCIALES (2003): Rompiendo Distancias. Programa integral para las personas mayo-res del medio rural del Principado de Asturias. Oviedo.

DIPUTACIÓN FORAL DE GUIPÚZCOA: Departamento de Servicios Sociales (2003): “Los servicios sociales en los municipios rurales de Guipúzcoa. Programa Urbiltzen” San Sebastián. 86 p.

ELIZALDE SÁNCHEZ, M J (2006): Rompiendo Distancias. Sistema Nacional de Dependencia.Dossier. Minusval. p. 31.

FERNÁNDEZ AGUERRI, Mª J (2002): “Retos y problemática de la mujer en el ámbito rural. El papel de las agrupaciones de este sector en el desarrollo rural” Jornadas temáticas sobre políticas de relevo generacional e incorporación de la mujer al mundo rural. El libro blanco de la agricultura y el desarrollo rural. Madrid.

GALDOS URRUTIA, R. ( 1998): ”Ruralidad y Geodemografía” en FERNANDEZ DE LARRINOA, K. (ed): Sociedad rural, desarrollo y bienestar. Universidad del País Vasco, Vitoria-Gasteiz. pp. 245-255.

GALDOS URRUTIA, R. (1986): “La despoblación de los municipios rurales alaveses. Cambios demográficos e incidencias en la estructura agraria”. Lurralde, nº 9, pp. 235-244.

GARAYO, J.M. (1998): “Población y sociedades rurales” en MEAZA, G. y RUIZ, E. (dirs.): Geografía de Euskal Herria. vol. VI (Los espacios y actividades rurales e industriales). Etor, Donostia, pp. 9-23.

GARCÍA GONZÁLEZ, J. y RODRÍGUEZ RODRÍGUEZ, P. (2004): Rompiendo Distancias: Un programa integral para prevenir y atender la dependencia de las personas mayores en el medio rural, Rev. Española de Geriatría y Gerontología.

GARCIA SANZ, B. (2004): “La mujer rural ante el reto de la modernización de la sociedad rural”. Instituto de la Mujer. Madrid. 335 p.

GARCIA SANZ, B. (1994): “Alcance y significado de las entidades singulares de población como concepto para cuantificar la población rural”. Revista de Estudios Agro-Sociales, nº 168, pp. 199-221.

GARCIA SANZ, B. (1997): “Ultimas tendencias de la población rural según el Padrón municipal de habitantes de 1996”. Agricultura y Sociedad, nº 84, pp. 279-296.


168

GARCIA SANZ, B. (1998): “Los mayores y el mundo rural”. Documentación Social, nº 112, pp. 97-107.

GOBIERNO VASCO. Departamento de Agricultura (2004): “ Las mujeres en el medio rural vasco” . Nekanet. Net. Gobierno Vasco

GOIEKI (2003): Situación de las personas mayores en Ataun (Guipúzcoa) Escuela de la Experiencia. Ordizia. (Inédito)

IGLESIAS DE USEL, J. (2001): La soledad de las personas mayores. IMSERSO. Madrid.

ILLARAMENDI, M. (2006): Análisis de las necesidades de bienestar social de los ancianos del medio rural de Urola Costa. Mendikoi- Urkomen. Azpeitia (Guipúzcoa) p 42. Inédito.

MARTÍNEZ CASSINELLO, R. (2002): “Asistencia y protección en el medio rural: un estudio de las personas mayores en Santa Fe y Ohanes (Almería)”. Revista de Humanidades y Ciencias Sociales del IEA, nº 18, pp. 243-272.

MARTÍNEZ RODRÍGUEZ, T (2005): Rompiendo distancias: programa de atención integral para las personas mayores que viven en el medio rural del principado de Asturias Dirección General de Atención a Mayores y Personas Dependientes. Consejería de Vivienda y Bienestar Social. Principado de Asturias.

MAULEON, J.R. (1998): Estrategias familiares y cambios productivos del caserío vasco. Gobierno Vasco. Vitoria-Gasteiz.

PÉREZ SALANOVA, M (2003): «Buenas prácticas y atención domiciliaria. Pistas para practicar la innovación», en Rodríguez, P y Valdivieso, C: Los servicios de ayuda a domicilio, Ed. Panamericana. Madrid.

RODRÍGUEZ, P y VALDIVIESO, C. (2003): Los Servicios de ayuda a domicilio. Planificación y gestión de los casos. Manual de formación para auxiliares. Ed. Panamericana. Madrid.

RODRÍGUEZ, P (2004): Envejecimiento en el mundo rural: necesidades singulares, políticas específicas. Boletín sobre el envejecimiento. Observatorio de personas mayores. Inserso. www.insersomayores.csic.es.

SERVICIOS SOCIALES DE ALEGIA (2004): Situación de los servicios sociales en Alegia (Guipúzcoa). p 43. Inédito.

SEEMAN, T y CHEN, X (2002): Risk and protective factors for physical functioning in older adults with and without chronic conditions: MacArthur Studies of Successful Aging, en Journal of Gerontology: Social Sciences, vol. 57B, nº 3.

SIADECO (1994): “Aproximación a la información sobre algunas necesidades sociales de los caseríos Guipúzcoanos”. San Sebastián. Diputación Foral de Guipúzcoa. Inédito. 43p.

STRAWBRIDGE, WJ; WALLHAGEN, M.J; COHEN, R.D (2002): Successful Aging and Well-being: Self-Rated Compared with Rowe and Kahn, en The Gerontologist, vol. 42, nº 6. 727-733

YUSTA RODRIGO, C. (2004-2005): Memoria explicativa de las actividades realizadas dentro del V servicio de proximidad de la Comunidad de Albarracín.. Comunidad de Albarracín. Tramacastilla (Inédito)

INFORMES TÉCNICOS PUBLICADOS

Nº 1. I Reunión sobre la Paratuberculosis en España

Nº 2. El alga "Gelidium" en la costa guipuzcoana

Nº 3. Estudios sobre forrajes

I Diagnóstico de la Pradera Permanente

II Fertilización de praderas

III Ensayos y Campañas 1986

IV Sistemas de transformación de monte a pradera

V Forrajes conservados

VI Valoración nutritiva de los alimentos en rumiantes

VII Manejo del ganado en pastoreo

Nº 4. Jornadas de estudio del Cangrejo de río

Nº 5. Encuesta serológica sobre la difusión de algunas enfermedades del ganado OvinoLatxo

Nº 6. Curso de implantación y mejora de praderas

Nº 7. Encuesta de Helmintos, parásitos del ganado vacuno en Bizkaia

Nº 8. El alga "Gelidium" en la Costa Vasca

Nº 9. Estudio de la composición de las especies Anchoa, Sardina, Chicharro y Merluzadel Golfo de Bizkaia, y su variación estacional

Nº 10. La población de Nécora "Liocarcinus puber" en la Costa Vasca

Nº 11. Diagnóstico de virus de la patata mediante la técnica E.L.I.S.A. (Enzym LinkedInmunosorbemt Assay)

Nº 12. Ensayos de girasol y maíz forrajero en Álava (1987)

Nº 13. Estudio de la variación estacional de la calidad y el rendimiento del Agar obtenidodel Alga Roja "Gelidium sesquipedale" de la Costa Guipuzcoana

Nº 14. Evaluación de la aptitud de la Anchoa del Golfo de Bizkaia "Engraulis encrasicho-lus" para la congelación

Nº 15. Investigación forestal y selvicultura en Nueva Zelanda

Nº 16. Estudio de la calidad de los silos de pradera natural elaborados en la ComunidadAutónoma Vasca

Nº 17. Estudio anatómico de maderas

Nº 18. Jornadas Técnicas. Foresta 1987

Nº 19. Observación sobre la floración, polinización y crecimiento del fruto de la actinidiaen Bizkaia 1988

Nº 20. Estudio de la variación temporal de la hidrografía y el placton en la zona neríticafrente a San Sebastián

Nº 21. Ensayos comparativos de cereales. Campaña 86/87 y 87/88 en el territorio deAlava

Nº 22. Sistema en eje central en manzano y peral

Nº 23. Informe técnico de la frigoconservación del kiwi (actinidia deliciosa) de Bizkaia yGipuzkoa en la campaña 88-89

Nº 24. Estudio de las comunidades de moluscos de las rías de Euskadi (Cartografía y eva-luación de la biomasa de los moluscos bivalvos de interés comercial de las rías deFuenterrabia, Zumaya y Mundaca)

Nº 25. Apuntes sobre patología caprina

Nº 26. Resultados de un estudio de campo sobre el uso de la intradermorreacción compa-rativa para el diagnóstico de la tuberculosis bovina

Nº 27. Jornadas técnicas sobre cultivos forrajeros. Fraisoro, mayo 1989

Nº 28. II Reunión sobre Paratuberculosis en España, S.I.M.A. Derio, 16-17 julio 1987

Nº 29. Cultivo in vitro de tejidos vegetales. Consideraciones sobre su situación actual

Nº 30. Biología y pesca del besugo (Pagellus bogaraveo B.)

Nº 31. Ensayos comparativos de cereal. Campaña 88/89 en el Territorio Histórico deAlava

Nº 32. Estudio hidrográfico, sedimentológico y de metales pesados en las rías de Bidasoay Plencia

Nº 33. Mamitis bovinas y calidad bacteriológica de la leche

Nº 34. III Reunión sobre Paratuberculosis en España

Nº 35. III Jornadas en tecnología pesquera y control de calidad de productos de pesca

Nº 36. Cultivo fuera de suelo en horticultura

Nº 37. Obtención y caracterización de antisueros específicos de bacterias patógenas de lapatata

Nº 38. El programa de control lechero y de selección en las razas latxa y carranzana de laComunidad Autónoma Vasca

Nº 39. Capacidad de recuperación de las praderas del alga agarofita gelidium sesquipeda-le sometida a explotación por arranque en el País Vasco

Nº 40. Determinación de los aportes agrícolas, domésticos e industriales a los embalsesalaveses

Nº 41. Fertilización de mantenimiento en base al ciclo de nutrientes para las praderaspermanentes de la C.A.P.V.

Nº 42. II Workshop de Oceanografía costera del golfo de Vizcaya

Nº 43. Resultados de Investigación 1991. Producción Vegetal

Nº 44. La gestión de los recursos algales en el país Vasco: Comunidades naturales deGelidium Sesquipedale, cosecha de arribazones y recuperación tras explotación porarranque y corte

Nº 45. Jornadas de valorización de los productos de la pesca

Nº 46. Reunión Ibérica. Grupo de sustratos de cultivo. Derio, 19 y 20 de febrero de 1991

Nº 47. Eficacia de la cipermetrina (HIGH-CIS) en el control de ectoparásitos (moscas ygarrapatas) en rumiantes: ensayos de campo

Nº 48. Departamento de Producción Vegetal. Resultados de Investigación 1992

Nº 49. Optimización de la Germinación y Enraizamiento de Plantas en CámaraClimatizada

Nº 50. Calidad de aguas para cultivo de moluscos en el País Vasco, tres años de segui-miento (1990-1993)

Nº 51. Teledetección y pesca de atún blanco en el EN Atlántico. Análisis de las campañasde Pesca 1990-1992

Nº 52. Estudio de la variación temporal de la hidrografía y el placton en la zona neríticafrente a San Sebastián entre 1988-1990

Nº 53. Informe sobre el estudio de la biología y cría de la gineta (Genetta Genetta L.) encautividad

Nº 54. Distribución y actividad de los ixodidos presentes en la vegetación de laComunidad Autónoma Vasca

Nº 55. Los nuevos usos del espacio rural. Trabajo de investigación socioeconómico y cul-tural de Valles Alaveses y de la Montaña Alavesa

Nº 56. I Flora del País Vasco y Territorios limítrofes. I.- Claves provisionales de las fami-lias y géneros

Nº 57. Utilización de la escoria cristalizada de horno alto como sustrato de cultivo

Nº 58. Enfermedades transmitidas por garrapatas al hombre y a los animales: situaciónen la Comunidad Autónoma del País Vasco

Nº 59. Departamento de Producción Vegetal. Resultados de Investigación 1993 (I-II)

Nº 60. Ensayos con Bioinsecticidas para el control de la procesionaria del pino(Thaumetopoea pitycampa D. & S.)

Nº 61. Enraizamiento del X Cupresscyparis leylandii (Dall. y Sacks.) Dall. (Ciprés deLeyland)

Nº 62. Inventario de residuos agroalimentarios y orgánicos en la Comunidad AutónomaVasca

Nº 63. Resultados de Investigación 1994 - CIMA/SIMA (Dos tomos)

Nº 64. Caracterización de variedades guipuzcoanas de maíz

Nº 65. Patología de la reproducción en el ganado vacuno

Nº 66. Evolución de los índices productivos del control lechero ovino (1982-1994)

Nº 67. Clasificación de canales de ganado vacuno

Nº 68. Estudio del proceso de maduración de la anchoa en salazón

Nº 69. Manual de prácticas correctas de manipulación y seguridad para el laboratorio demicrobiología de alimentos

Nº 70. Manual para el establecimiento, conservación y utilización de material de referen-cia en un laboratorio de microbiología de alimentos

Nº 71. Estudio faunístico del Parque Natural de Valderejo (Alava)

Nº 72. Resultados de Investigación 1995. Tomo I

Resultados de Investigación 1995. Tomo II (Dpto. de Producción Vegetal)

Nº 73. Efectos de la introducción del arrastre pelágico por la flota vasca de bajura en laspesquerías de anchoa y atún blanco

Nº 74. La calidad de aguas para cultivo de moluscos en el País Vasco, seis años de segui-miento (1990-1995)

Nº 75. Estudio de las variaciones, a corto y largo término, de varios parámetros oceano-gráficos y meteorológicos de interés para las pesquerías del Golfo de Vizcaya

Nº 76. "Lodos". Estudio del aprovechamiento de los lodos compostados de la E.D.A.R. deCrispijana en diversos cultivos de la provincia de Alava

Nº 77. Resultados de Investigación 1996. Departamento de Producción Vegetal. Tomo I.CIMA-Arkaute / SIMA-Derio

Nº 78. Desarrollo de un protocolo de PCR para la detección de ehrlichia phagocytophila.Primer estudio de prevalencia en el vector

Nº 79. Departamento de Producción Vegetal. Resultados de Investigación 1996. Tomo II.Sección Horticultura. SIMA-Derio

Nº 80. Departamento de Producción Vegetal. Resultados de Investigación 1997. Tomo ICIMA-Granja Modelo

Nº 81. Jornadas de Utilización de Residuos Agrarios, Urbanos y Escorias de Siderurgia enAgricultura.

Nº 82. Postproductivismo y medio ambiente. Perspectivas geográficas sobre el espaciorural. IX Coloquio de Geografía Rural

Nº 83. Resultados deInvestigación 1998. Departamento de Producción y ProtecciónVegetal. NEIKER-Granja ModeloEl seguimiento de la calidad de aguas para cultivode moluscos y marisqueo en el País Vasco.

Nº 84. El seguimiento en la calidad de aguas para el cultivo de moluscos y marisqueo enel País Vasco.

Nº 85. Resultados de Investigación 1999.Departamento de Producción y ProtecciónVegetal.NEIKER.Vitoria-Gasteiz,1999

Nº 86. Estado de los recursos marisqueros del País Vasco 1998-1999 (con especial aten-ción a almeja y berberecho). Dpto. Oceanografía y Medio Ambiente Marino

Nº 87. Establecimiento de las bases técnicas de cononocimiento del área de San Juan deGaztelugatxe con vistas a su posible declaración como reserva marina.AZTI-UPV-INSUB

Nº 88. Establecimiento de las bases técnicas de conocimiento del área de Ízaro-Ogoñocon vistas a su posible declaración como biotopo marino. AZTI

Nº 89. Establecimiento de las bases técnicas de conocimiento de la rasa mareal de Algorricon viatas a su posible declaración como biotopo marino protegido. AZTI

Nº 90. El seguimiento de la calidad de aguas para cultivo de moluscos y marisqueo en elPaís Vasco(1999-2000)

Nº 91. Normativa de Ordenación Territorial e Incidencia sobre el Medio Rural: el ejemplode Donostialdea-Bidaso

Nº 92. Resultados de investigación (Año 2000). Departamento de Producción y ProtecciónVegetal. NEIKER

Nº 93. Estudio de los recursos de almeja y berberecho en Mundaka y Plentzia (1998-2000). AZTI

Nº 94. Los seles: caracterización y análisis ambiental (Dima, Otxandio, Ubidea y Zeanuri

Nº 95. Usos agrarios e iniciativas territoriales en Gipuzkoa. Juan Cruz Alberdi Collantes.

Nº 96. Resultados de Investigación 2001. Departamento de Producción y ProtecciónVegetal. NEIKER

Nº 97. Inventario de residuos orgánicos de la CAPV. Aritz Lekuona Rekalde et al.

Nº 98. Ensayo del efecto de la alteración del sustrato en la explotación de recursos bival-vos. AZTI - Juan Bald Garmendia et al.

Nº 99. Resultados de Investigación 2002. Departamento de Producción y ProtecciónVegetal. NEIKER

Nº 100. El seguimiento de la explotación de Gelidum sesquipedale en el País Vasco: elestudio de arranque y de la recuperación de las algas de Arribazón. Angel BorjaYerro et al.

Nº 101. El recurso marisquero de percebe (Pollicipes pollicipes) en el biotipo marino prote-gido de Gaztelugatxe y en áreas explotadas de Bizkaia. Angel Borja Yerro et al.

Nº 102. Los modelos y políticas de desarrollo rural. Claudia Areitio Gimeno et al.

Nº 103. Convectividad ecológica del territorio y conservación de la biodiversidad. Nuevasperspectivas en Ecología del Paisaje y Ordenación Territorial. Mikel Gurrutxaga SanVicente

Nº 104. Resultados de investigación 2003. Departamento de Biotecnología. NEIKER

Nº 105. Estudio del estado de los recursos de almeja y berberecho en los estuariosMundaka, Plentzia y Txingudi (1998-2004). Juan Bald Garmendia et al.

Nº 106. Participación en sede ejecutiva de la CAPV en el ámbito comunitario. La experien-cia del sector agropresquero: logros y retos durante el periodo 2000-2006.Maitena Moral Sesma

Nº 107. Ordenación del territorio y medio rural en el País Vasco. Actuaciones positivas parauna correcta gestión del suelo agrario. Juan Cruz Alberdi Collantes

Nº 108 El seguimiento de la calidad de aguas para cultivo de moluscos y marisqueo en elPaís Vasco (1990-2004). Oihana Solaun Etxebarria

Nº 109 Proyecto piloto de ensayo de siembra de almeja fina (Ruditapes Decussatus) en elestuario de Plantzia. Juan Bald Garmendia et al.

Nº 110 Ongizatea Gipuzkoako baserrietan.

ONGIZATEA GIPUZKOAKO BASERRIETAN€¦ · ongizatea gipuzkoako baserrietan informe tÉcnico n.º 110...

Documents

Transcript of ONGIZATEA GIPUZKOAKO BASERRIETAN€¦ · ongizatea gipuzkoako baserrietan informe tÉcnico n.º 110...