O UNIVERSO

O UNIVERSO Formado por galaxias moi separadas entre

si. O espazo entre elas está baleiro.

AS GALAXIAS Son agrupacións de estrelas (cúmulos

estelares) e nubes de gas e po (nebulosas).

Nebulosa do Cangrexo Pléiades (Cúmulo estelar)

GALAXIAS As galaxias asócianse

formando os cúmulos de galaxias.

A Vía Láctea é a nosa galaxia, e forma parte do cúmulo de Virgo.

No seu interior hai moitos sistemas planetarios, formados por planetas e satélites. O noso é o Sistema Solar.

ESTRELAS Son esferas de gases e po a altas temperaturas

que irradian luz e calor. As estrelas non son eternas senón que nacen,

evolucionan e morren. Clasifícanse segundo a temperatura na súa

superficie.

ORIXE DO UNIVERSO Hai millóns de galaxias no Universo e

afástanse de nós a velocidades enormes, polo que o Universo se esta expandindo.

O Universo comezou a formarse fai uns 13.700 millóns de anos de acordo á Teoría do big-bang, chamada tamén Gran Explosión.

Despois do Big Bang formáronse grandes nubes de materia e aos poucos as partículas foron atraídas pola gravidade e formaron conxuntos máis grandes.

MODELOS PLANETARIOS

Modelo xeocéntrico: 1.- A Terra é esférica e atópase inmóbil no centro do universo.2.- As estrelas están fixas nunha inmensa esfera moi afastada que vira ao redor da Terra.3.- O Sol, a Lúa e os planetas viran ao redor da Terra seguindo traxectorias circulares.

MODELOS PLANETARIOS Modelo heliocéntrico:

Proposto por Nicolás Copérnico. 1.- O Sol está inmóbil no centro do sistema. 2.- A Lúa vira ao redor da Terra que vira sobre si mesma e ao redor do Sol, do mesmo xeito que os demais planetas a diferentes distancias e velocidades.

SISTEMA SOLAR Formado hai 4.500 millóns de anos. Sistema planetario formado polo Sol e os

astros que xiran o seu redor.

O SOL Inmensa esfera de gases

incandescentes, principalmente hidróxeno e helio.

A súa masa é 334.000 veces a da Terra.

Está a 150.000.000 km da Terra.

Xira sobre si mesmo en 25 días.

A temperatura do núcleo é de 15 ou 20 millóns de graos e a máis fría (fotosfera) 6.000ºC.

PLANETAS Un Planeta é un astro sen luz propia. Vira ao redor dunha estrela. Limpou a súa órbita de refugos da nebulosa

primixenia. Os planetas do Sistema Solar diferéncianse

en dous grupos: 1.- PLANETAS INTERIORES. Máis pequenos e sólidos: Mercurio, Venus, Terra, Marte. 2.- PLANETAS EXTERIORES. Máis grandes e gasosos: Xúpiter, Saturno, Urano, Neptuno.

MERCURIO É o planeta máis

pequeno e o máis próximo ao sol.

Non posúe satélites. Non posúe atmosfera. Con temperaturas

extremas: -180°C a 420° C.

VENUS Non ten satélites. Atmosfera de

dióxido de carbono. Temperatura de

465°C. Xira en sentido

contrario ó resto dos planetas.

TERRA Posúe un satélite: a

Lúa. Atmosfera de

nitróxeno e osíxeno. A presenza dunha

hidrosfera permite a vida.

Temperatura media 15°C.

MARTE Dous satélites: Deimos e

Fobos. Atmosfera escasa de

dióxido de carbono. Temperatura baixa: -

55°C. Cor vermello pola

presenza de ferro oxidado.

XÚPITER Formado

basicamente por hidróxeno e helio.

É o planeta máis grande do Sistema Solar.

Ten 63 satélites coñecidos: Ío, Ganímedes, Calisto, Europa.

SATURNO Posúe un sistema de

aneis formado por po e rochas.

Ten 61 satélites: Titán.

Atmosfera de hidróxeno.

URANO Posúe un sistema de

aneis de cor azul. É o planeta co eixe

de rotación máis inclinado.

Ten 27 satélites. Atmosfera de

hidróxeno, helio e metano.

NEPTUNO Ten 14 satélites. Presenta os ventos

máis fortes de todo o Sistema Solar.

Atmosfera con hidróxeno, metano e helio que lle da a cor azulada.

PLANETAS ANANOS Orbitan ó redor do Sol. Teñen forma esférica. Non teñen capacidade para limpar as súas

órbitas de pequenos corpos. Son cinco.

CORPOS PEQUENOS ASTEROIDES: corpos

rochosos Cinto de asteroides:

entre a órbita de Marte e Xúpiter.

Cinto de Kuiper: máis alá da órbita de Neptuno.

CORPOS PEQUENOS COMETAS

Fragmentos de rocha e xeo mesturados situados máis alá da órbita de Plutón, Nube de Oort.

Cando se aproximan o Sol os gases expándense e adquiren cola.

SATÉLITES Corpos rochosos que

xiran ó redor dun planeta ou dun planeta anano.

TAMAÑOS E DISTANCIAS NO UNIVERSO

Para medir as distancias no universo empregamos: Unidade astronómica (UA): distancia media da

Terra ó Sol, 150 millóns de quilómetros. Ano-luz: distancia que percorre a luz nun ano,

9,5 billons de quilómetros.

A TERRA• Intenso campo

magnético.• Atmosfera de nitróxeno,

osíxeno e dióxido de carbono.

• Temperatura media de 15°C.

• Auga en forma sólida, líquida e gasosa que forma o ciclo da auga.

• Un satélite grande, a Lúa.• Intensa actividade

volcánica.• Existencia de seres vivos.

COMPOÑENTES DA TERRA A Terra está formada por:

A xeosfera é a parte rochosa e metálica do planeta.

A atmosfera é unha capa gasosa que envolve a Terra.

A hidrosfera é unha capa formada pola auga salgada dos océanos e a auga doce da superficie e do subsolo.

A biosfera, constituída polos seres vivos que habitan esta planeta.

OS MOVEMENTOS DA TERRA Eixe de rotación: línea

imaxinaria que pasa polos polos xeográficos.

Plano ecuatorial: plano imaxinario perpendicular ao eixe de rotación que corta á Terra en dúas metades iguais.

Plano da eclíptica: plano que corta ao Sol pola metade e que contén o movemento da Terra

Eixe de rotación

Sentido da rotación

Plano da eclíptica

MOVEMENTOS DA TERRA: ROTACIÓN A Terra xira cara ao

leste. O xiro tarda 24 h. O seu eixe está

inclinado 23,5°. A duración do día e

da noite varía debido á inclinación do eixe de rotación.

MOVEMENTOS DA TERRA: TRANSLACIÓN É o desprazamento da

Terra ó redor do Sol. O percorrido chámase órbita.

Órbita practicamente circular situada no plano da eclíptica.

Describe unha órbita cada 365 días e 6 horas.

AS ESTACIÓNS O movemento de translación xunto coa inclinación do

eixo de xiro da Terra ten dúas consecuencias: a sucesión das estacións e a variación das horas de luz diarias ao longo do ano.

AS ESTACIÓNS EQUINOCCIOS

O día e a noite teñen a mesma duración.

Outono: Paso de verán a outono cara o 22 de setembro.

Primavera: Paso de inverno a primavera cara o 21 de marzo.

AS ESTACIÓNS SOLSTICIOS

A duración do día e da noite acadan a máxima diferenza.

Inverno: paso de outono a inverno cara o 22 de decembro.

Verán: paso de primavera a verán cara o 21 de xuño.

DISTRIBUCIÓN DOS RAIOS SOLARES No verán

Os raios do sol chegan máis perpendiculares.

A zona asollada quéntase máis.

Hai máis horas de insolación.

DISTRIBUCIÓN DOS RAIOS SOLARES No inverno

Os raios do sol inciden de forma inclinada.

A zona asollada quéntase menos.

Hai menos horas de insolación.

PERCORRIDO APARENTE O movemento do Sol é

regular, percorre o mesmo arco no ceo.

A medida que pasan os días vaise atrasando ou adiantando a saída (orto) e posta de Sol (ocaso).

O Sol non sempre sae e ponse polo mesmo lugar. Avanza cara a un lado ao longo de seis meses e retrocede nos seis meses restantes.

A LÚA O seu movemento de

rotación e de translación duran o mesmo, 28 días.

Como a Lúa non ten atmosfera, os raios solares inciden directamente sobre ela, alcanzando temperaturas extremas entre a noite (-173°C) e o día (107°C).

O movemento de translación da lugar a eclipses.

A súa atracción gravitacional produce as mareas.

MOVEMENTOS DA LÚA Os movementos de

rotación e translación duran 28 días polo que sempre vemos a mesma cara.

O seu desprazamento é contrario ás agullas do reloxo.

FASES DA LÚA A secuencia das distintas formas da Lúa coñécese

como fases da Lúa: lúa nova, lúa chea, cuarto crecente e cuarto minguante.

Cuarto minguante

Cuarto crecente

Lúa nova

Lúa chea

Terra

ECLIPSES Ocultación, parcial ou total, dun astro por outro. Deben estar os astros aliñados. A Terra, o Sol e a Lúa poden dar dous tipos:

Eclipse de Sol: A Lúa está entre o Sol e A Terra Eclipse de Lúa: A Terra está entre O Sol e a Lúa.

ECLIPSES

MAREAS A Lúa exerce unha gran atracción sobre a

Terra porque está moi próxima a ela. Esta atracción obsérvase sobre todo no mar,

pois a Lúa atrae a masa de auga e esta elévase creando as mareas.

Cando os tres astros (a Terra, a Lúa e o Sol) están aliñados, a forza de atracción do Sol súmase á da Lúa, e prodúcese unha marea forte (marea viva).

Cando os tres astros forman un ángulo recto prodúcese unha marea máis débil: é a marea morta.

MAREAS