O reino de galiza
Transcript of O reino de galiza
O REINO DE GALIZA
Do esplendor medieval á decadencia dos Séculos Escuros.Do 411 a 1833
DA IDADE MEDIA á ILUSTRACIÓN(Séc. V – séc. XVIII)
• IDADE MEDIA (Séc.V-XV)•Alta Idade Media (séc. V-XI)
•Nacemento do Reino Suevo da Gallaecia (411)Reino Suevo da Gallaecia (411)•Nacemento das Linguas románicas (séc. VIII)
•Baixa Idade Media (séc. XII-XV)•Nacemento das Literaturas románicas (séc. XII)
(Galego: 700 anos de normalidade lingüística)(Galego: 700 anos de normalidade lingüística)
• SÉCULOS ESCUROS (séc. XVI-XVII)•O Reino de Galiza fica sometido ao reino de Castela•A sociedade galega deixa de ser monolingüe en galego
• ILUSTRACIÓN (séc. XVIII)•A rexenta Mª Cristina retíralle o título de Reino a Galiza (1833)A rexenta Mª Cristina retíralle o título de Reino a Galiza (1833)•Nace o Galeguismo, baixo o nome de Provincialismo.
(Galego: 500 anos de conflito lingüístico)(Galego: 500 anos de conflito lingüístico)
Lingua galega: normalidade e conflito. X. R. Freixeiro Mato.
(Laiovento, 97).
A IDADE MEDIA (séc.V – séc. XV)
A GALIZA MEDIEVALNacemento do Reino de Galicia.
Mapa de Galicia a través do tempo (411-1833)
411
A GALIZA MEDIEVAL
Mapa político do sureste europeo arredor do 600 dc
Superestrato xermánico. Os suevos
FELTROFELTRO
Ditongación Ditongación de de
e / o breves e / o breves tónicos.tónicos.
TREGUA TREGUA
ELMOELMO
BANDOBANDO
XABÓNXABÓN
GARDAR GARDAR
ROUBARROUBAR
DARDODARDO
BRANCOBRANCO
ESCUMAESCUMA
GAÑARGAÑAR
MONDARIZMONDARIZ
GUITIRIZ GUITIRIZ
SAMILSAMIL
CASTROMILCASTROMIL
VAAMONDEVAAMONDE
SISMONDE SISMONDE
ALLARIZALLARIZ
GOMESENDEGOMESENDE
GONDOMAR GONDOMAR
TOSARTOSAR
BALTARBALTAR
ARUFEARUFE
RANDULFERANDULFE
FAXILDE FAXILDE
TANXILTANXIL
SUEVOSSUEVOS
GODOS GODOS
A GUDIÑAA GUDIÑA
ALDEGODEALDEGODE
VILAGUDE VILAGUDE
Superestrato árabe.
Moitos Moitos arabismos arabismos chegaron a chegaron a través do través do casteláncastelán
argolaargola
alforxaalforxa
aceaacea
aceiteaceite
laranxalaranxa
quintalquintal
albardaalbarda
albeitealbeite
A MezquitaA Mezquita
RábadeRábade
Sada Sada
AlmuzaraAlmuzara
AlmuiñaAlmuiña
Al-fozAl-foz
AldeaAldea
BenavidesBenavides
MamedeMamede
A sociedade medieval: unha sociedade feudal
O feudalismo presenta unha sociedade moi xerarquizada na que a nobreza señorial e eclesiástica posuía o poder mentres que o pobo debía pagarlles un FORO por cultivar as súas terras. Os artesáns e os comerciantes que vivían nos burgos opúñanse a estes privilexios.
A sociedade medieval: unha sociedade piramidal
A sociedade medieval: unha sociedade relixiosa
s. VIIIs. VIII
Mapa político do
noroeste da Península Ibérica
no ano 891 (s. IX)
A GALIZA MEDIEVAL
Mappamundi. Etimoloxías, Realizado no ano 946. O manuscrito repousa en Madrid, na Real Academia de la Historia, en España
A GALIZA MEDIEVAL
A GALIZA MEDIEVAL
Mappamundi do Beato de Burgo de Osma. Ano 1086. Na Península Ibérica apréciase na metade sur o nome "Span" (Hispania),
en todo o norte-noroeste o nome "Gallecia" e na súa franxa costeira norte "Asturias".
A GALIZA MEDIEVAL
Mapa da disputa territorial por Castela entre os monarcas de Galiza e Navarra, a comezos do século XI.
A GALIZA MEDIEVAL
(...) Los que escaparon desta rota fueron a llevar las tristes nuevas al Rey don Alonso, que estava en Toledo;fuele dolorosa y amarga, porque no tenia otro hijo, lloróle como un David a Absalon; y en la lengua que se usaba dixo, con dolor y lagrimas que quebrava el coraçon:
Ay meu fillo, Ay meu fillo, alegria de mi coraçon, et lume dos meos ollos, solaz de miña vellez; Ay meu espello, en q me soya ver, et con quen tomavamoy gran prazer. Ay meu herdero mayor;
Estas palabras dizen que dezia el Rey, y otras tales diria, que la causa del dolor era grande (...)
Afonso VI (1047-1109), rei de Galiza e León (Castela aínda non era reino),Chora a morte de seu fillo en galego, porque era a súa lingua, a que se usaba.
O Camiño de Santiago
Brasóns das casas nobiliares dos Traba e dos Castro.
O Arcebispo Xelmírez inicia
a construción da catedral
no s.XII. O Mestre Mateo
realiza o Pórtico da Gloria.
Compónse o Códice Calixtino.
O poder da nobreza eclesiástica galega. Xelmírez
s. s. XIIXII
Afonso Reimúndez (Afonso VII), fillo de dona Urraca e neto de Afonso VI, é coroado rei de Galiza en Compostela, polo conde de Traba e o arcebispo Xelmírez. Como rei de Galiza gobernou Toledo. Cando en 1126 morre a súa nai, herda os reinos de León e Castela, afirmando asíGallaecia a súa hexemonía política na Península. En 1135 é coroado Emperador en León, coa participación dos nobres e os bispos galegos. En 1143, Afonso Henriques (Afonso I de Portugal), curmán de Afonso Reimúndez, fillo de dona Tereixa (irmá de dona Urraca) e neto tamén de Afonso VI, proclama a indepenencia do Condado Portucalense, que en 1174 é recoñecido como reino de seu polo papa de Roma.
Lingua galega: normalidade e conflito. (Ed. Laiovento, 1997).X. R. Freixeiro Mato
1111
A GALIZA MEDIEVAL (BIM, séc.XII-XV).
A GALIZA MEDIEVAL (BIM, séc.XII-XV).
Mapa político dos reinos do Norte da Península Ibérica. Fins do século XII
O GALEGO, LINGUA ESCRITA
Joam Soares de Paiva
Primeiros textos…Primeiros textos…
O GALEGO, LINGUA ESCRITA
Primeiros textos…Primeiros textos…
No mundo non me sei parelha,Mentre me for como me vai,Cá já moiro por vós, e - ai!Mia senhor branca e vermelha.Queredes que vos retraiaQuando vos eu vi em saia!Mau dia me levantei,Que vos enton non vi fea!E, mia senhor, desd'aquel'di, ai!Me foi a mi mui mal,E vós, filha de don PaaiMoniz, e bem vos semelhaD'haver eu por vós guarvaia,Pois eu, mia senhor, d'alfaiaNunca de vós houve nem heiValia d'ua correa.
Pai Soares de Taveirós
O GALEGO, LINGUA ESCRITA
Primeiros textos…Primeiros textos…
Ai eu coitada!Como vivo en gran cuidado
Por meu amigoQue ei alongado!Muito me tarda
O meu amigo na Guarda!
Ai eu coitada!Como vivo en gran desejo
Por meu amigoQue tarda e non vejo!
Muito me tardaO meu amigo na Guarda!
Atribuída a Sancho I
A GALIZA MEDIEVAL (BIM, séc.XII-XV).
Miniaturas medievais de Fernando II e Afonso VIII. Derradeiros reis de Galiza e León. Tumbo de Toxosoutos. s.XIII.
O GALEGO, LINGUA ESCRITA (BIM, séc.XII-XV).
Foro do Burgo de Castro Caldelas,
privilexio rodado do rei Afonso VIII.
Primeiro documento real conservado
en lingua galega. Allariz, 1228.
s. XIV
As guerras dinásticas pola coroa de Castela (FACTORES SOCIO-POLÍTICOS)
levarán o Reino de Galiza á Primeira substitución nobiliar
Henrique de TrastamaraPedro I, o Cru
A GALIZA MEDIEVAL (BIM, séc.XII-XV). O inicio da decadencia. 1ª Substitución nobiliar
A GALIZA MEDIEVAL (BIM, séc.XII-XV). O inicio da decadencia. As revoltas Irmandiñas
s. XV
A mediados do s. XV, os burgueses e os labradores, levantáronse contra a violencia e os abusos dos señores, derrotando parte das fortalezas e castelos señoriais. Entre 1461 e 1467 os Irmandiños queimaron arredor de 130 castelos. Os nobres, desposuídos dos seus castelos buscaron refuxio en Castela. Atopárono na raíña Isabel I reorganizáronse, derrotaron aos Irmandiños e recuperaron as súas posesións.
Castelo de Sandiás, destruído
polos irmandiños no 1467.
A GALIZA MEDIEVAL (BIM, séc.XII-XV). O inicio da decadencia. 2ª Substitución nobiliar
s. XV
Xoana a Beltranexa Isabel, a Católica
Nova guerra dinásticapola coroa de Castela.
FACTORES SOCIOPO-LÍTICOS
levarán o Reino de Galiza
á segunda substitución nobiliar.
Finalizada, Galiza ficará sometida
a Castela.
Ao gañar Isabel a Católica, suprimiu o reino de Galiza, o seu dereito a voto nas cortes e implantou un novo sistema administrativo. A partir desa época, só se imprimiron escritos en castelan e en latín, o galego quedou reducido a un ámbito coloquial, apartado do ensino, só se mantivo como lingua oral.
Galego: Lingua do pobo
A GALIZA MEDIEVAL (BIM, séc.XII-XV). Sometemento do Reino de Galiza ao Reino de Castela
s. XVResistencia dos nobres galegos ós Reis CatólicosArtigo principal: Doma y castración del Reino de Galicia.“En aquel tiempo se comenzó a domar aquella tierra de Galicia, porque no sólo los señores y caballeros della pero todas las gentes de aquella nación eran unos contra otros muy arriscados y guerreros...(cronista aragonés, Jerónimo de Zurita)
Lingua de reisLingua de reis
Lingua do Lingua do pobopobo
O GALEGO MEDIEVAL (séc.VIII-XV): De lingua de reis, a lingua do pobo.
O GALEGO MEDIEVAL (séc.VIII-XV): Do monolingüismo a substitución lingüística
Aportacións medievais á lingua
xograrxograr
pirixelpirixelbacallaubacallau
monxemonxefrailefraile
romaxeromaxe
funilfunil
rimarima
––axeaxe: fuselaxe,
forraxe, paxe
dama dama
frautafrautafamafama
pranchapranchadeándeán
desmaiardesmaiar
praiapraiaforasteiroforasteiro
ciprésciprésgallardogallardo
INICIO DOS SÉCULOS ESCUROS
s. XV
Mapa dos reinos e territorios gobernados polos Reis Católicos arredor do ano 1500. A dúas cores os reinos que foron sometidosno seu mandato: Galicia, Navarra e Granada.
INICIO DOS SÉCULOS ESCUROS
s. XV-XVIDe mîn a triste Frouseyra,
que por treyçon foy vendida,derribada na ribeyra,
ca jamais se veo vencida.Por treyçon tamben vindido
Jesus nosso redentor,e por aqueestes tredores,
Pero Pardo meu señor.
Pranto da Frouseira, século XV-XVI. Anónimo
SÉCULOS ESCUROS (XVI-XVII)
S. XVI
Mapa cartográfico do Reino de Galiza.
s.XVI. Feito por Ioannes
Baptista Vrints.
SÉCULOS ESCUROS (XVI-XVII)
s.XVII
Portada da obra "Descripción de la costa
del reyno de Galizia", cartografía da costa do reino,
realizada por Pedro de Teixeira Albernas arredor de 1625
SÉCULOS ESCUROS
s.XVII
Mapa do reino de Galiza elaborado por Gérard Mercator e Jodocus Hondius, cun detalle do mesmo no que aínda se situaba Ponferrada como entrada do reino. 1619.
SÉCULOS ESCUROS (séc. XVI-XVII)
Desprezo dos galegos na literatura castelá
dos Séculos de Ouro (XVI-XVII)O pobo galego foi obxecto dun proceso secular de desprestixio etno-cultural por parte da cultura rival de Castela. O poder cultural tratou de asoballar a cultura e a lingua galegas porque éstas cuestionaban coa súa existencia a unidade da patria hispana. A lingua castelá tiña o privilexio do control ideolóxico e social na Coroa de Castela. Numerosos exemplos nos proporcionan os escritores casteláns, principalmente dos Séculos de Ouro español, para demostrar a proceso de desprestixio dos galegos e das galegas, e da súa cultura minorizada...
Xabier Lago Mestre,presidente da Asociación Fala Ceibe do Bierzo
SÉCULOS ESCUROS (séc. XVI-XVII)
Desprezo dos galegos na literatura castelá
dos Séculos de Ouro (XVI-XVII)
Quevedo
Con un cuerto de turróny con agua y con gragea,
goza un Píramo barataCualquier Tisbe Gallega (…)
(Clara referencia ás criadas galegas, das cales os satíricos ríanse delas
por sucias e estúpidas)
Corita en cogote,y Gallega en ancas;
Gran mujer de pullaspara los que pasan (…)
Novo exemplo da burla pola fealdade das galegas.
SÉCULOS ESCUROS (séc. XVI-XVII)
Desprezo dos galegos na literatura castelá
dos Séculos de Ouro (XVI-XVII)
"Gallegos. Gente non sancta. Esto el vulgo que los nobles es de lo mejor de España".
Lope de VegaGalicia, nunca fértil de poetas
mas si de casas noblesilustres capitanes y letrados
Hay gallega, rolliza como un naboentre puerca y mujer, que baja al río y lava más gualdrapas que un esclavocantando como un carro en el estío".
Porque han de ser los criados(salvo en todo los gallegos)obedientes como ciegos, y, como mudos, callados
SÉCULOS ESCUROS (séc. XVI-XVII)
Desprezo dos galegos na literatura castelá
dos Séculos de Ouro (XVI-XVII)
Quixote de
Avellaneda
"No le faltará una moza gallega que le quite los zapatos,
que aunque tiene las tetas grandes, es ya cerrada de años,
y como vuesa merced no cierre la bolsa, no haya miedo que cierre los brazos".
SÉCULO XVIII. A ILUSTRACIÓNFin do Reino de Galicia.
A rexente María Cristina, viúva de Fernando VII e nai de Isabel II, no ano 1833, divide o territorio galego nas 4 provincias que hoxe coñecemos (con vida administrativa dependente directamente de Madrid) e retíralle o título de reino a Galiza.
1833
NACEMENTO DO GALEGUISMO, BAIXO O NOME DE PROVINCIALISMO.Inicio da recuperación lingüística e do REXURDIMENTO literario.
O reino de Galiza …borrado da Historia.
O Panteón Real da catedral de Santiago de Compostela garda os restos dos últimos monarcas de
Galicia
Aportacións posteriores ao léxico galego
Do italiano: sobre todo durante o Renacemento entraron palabras relacionadas coa arte, a música e a literatura (folletín, tenor, fusa, terceto, piano, cantata, romanza, arle-quín) e tamén coa navegación e a vida militar: fragata, capitán, sentinela, piloto, escopeta, etc.Do inglés: club, filme, folclore, líder, test…Do castelán: guerrilla, bocadillo, boquilla…Do portugués: serve para recuperar o léxico no galego..Do catalán: bou, boliche, faena, fideo…Do éuscaro: gabarra, ganzúa, boina…Do alemán: feldespato, potasa, cinc…Do ruso: tsar, bolchevique…Do gaélico: crómlech
Aportacións posteriores ao léxico galego
Do bretón: menhirDo caribe: tiburón, canoa, caníbal…Do azteca: cacao, chocolate…Do tupí: caucho…Do maia: cigarro…Do quechua: pampa, cóndor, alpaca…Do aimará: coco…Do algonquí: tobogán…Do taíno: cacique, furacán, xíbaro, caimán…Das linguas africanas: banana, cachimba, colaDo xaponés: gueixa, quimono, samurai…Do malaio: bambú…Do hebreo: cábala…Do sánscrito: catre, brahmana… Do holandés: colza, foque…Do noruegués: fiordo
Aportacións posteriores ao léxico galego
FONTESFONTES
• Lingua galega: normalidade e conflito. X. R. Freixeiro Mato. (Laiovento, 97).
• Páxina web “wikipedia” (“galipedia”):• O reino de Galiza• O galego na Idade Media• Os Séculos Escuros
• Libro de apoio (Consorcio Editorial)