O medio mariño os moluscos (Candea 1994)

30
q \ + % \. 1 ü ñ É* L) := O) c .9 .2 Gl Ir J E tJ

Transcript of O medio mariño os moluscos (Candea 1994)

Page 1: O medio mariño os moluscos (Candea 1994)

q\

+%\.

ñ

É*(§L)

:=(§O)

c.9.2GlIrJEtJr§

Page 2: O medio mariño os moluscos (Candea 1994)

O medio mariño

OS MOLUSCOS

Page 3: O medio mariño os moluscos (Candea 1994)

O medio mari ño

OS MOLUSCOS

Candea 1.994

Page 4: O medio mariño os moluscos (Candea 1994)

INDIGE:

O caramuxo

Moluscos gasterópodos

A xiba

Moluscos cefalópodos

A Ameixa

Moluscos bivalvos

Moluscos pol iplacóforos

Moluscos escafófodos

Características xerais

Clasificación dos moluscos

3

5

I

12

13

17

23

24

25

26

Page 5: O medio mariño os moluscos (Candea 1994)

DESCRIPCION EXTERNA:

Animal de corpo blando metido nunha cuncha cónica decor castaña tirando a negra ou verdosa, con bandasmáis escuras, de 214 cm. de altura. A cuncha está enro-Iada en espiras amplas e ten a abertura de forma ovalcoa beira máis clara.

Corpo dividido en:"cabeza: ben diferenciada con:-unha boca situada na cara ventral-un par de ollos situados no extremo duns pequenostentáculos retráctiles-un par de tentáculos con función sensorial(especialmente tactil)

*pé: órgano musculoso de forma case cilíndria, apunta-do cara atrás e aplastado pola base a xeito de sola, decor pardo ou gris. Ten unha glándula que segrega unlíquido que lle axuda a deslizarse polas diferentes su-perficies cando se despla-za. Enriba da parte traseiraleva o opérculo, disco cór-neo que permite o pechehermético da abertura dacuncha cando o animalretrae o corpo.

DESC Rt PCIÓtr¡ I n¡te n¡¡R:

A maioría dos órganos in-ternos están agrupados namasa visceral que estácuberta polo manto, unsaco musculoso que colgacara abaixo e que segregaa cuncha. Forma unha ca-vidade interior (cavidade paleal) pola que circula a auga.

APARATO DIXESTIVO: formado por unha boca cunha rádula, órgano raspador for-mado por varias ringleiras de dentes fixos nunha especie de cinta con fortes múscu-los que a moven cara adiante e atrás; un esófago, un estómago, un intestino conec-tado cunha glándula dixestiva (hepatopáncreas) e que remata nun ano situado naparte superior do corpo, no interior da cavidade paleal.

APARATO RESPIRATORIO: branquias situadas na cavidade paleal, diante do cora-zón.

APARATO CIRCULATORIO: un corazón situado en posición dorsal próximo ás bran-quias do que parte unha arteria que se ramifica por todo o corpo.

branquias

cavidade palealcorazon

intestino

estómago

Page 6: O medio mariño os moluscos (Candea 1994)

APARATO EXCRETOR: formado por uns riles que sedembocan na cavidade paleal.

SISTEMA NERVIOSO: constituído por unha serie de gánglios relacionados entre si,

sendo os máis importantes os da cabeza e do pé.

APARATO REPRODUCTOR: ten unha soa gónada impar. As femias posúen ade-maís glandulas especiais para a secreción das cápsulas que protexen os ovos.

BIOLOXíA:

AI-IMENTACIÓN: é herbívoro, aliméntase de pequenas algas que cobren as superfi-cies das rochas.

RELACIÓN: desplázase deslizándose sobre o pé gracias ó mucus que segrega e por

contracións dos nnúsculos. Cando se sinte atacado ou as condicións ambientais va-rian (por exernplo ó quedar en seco) retrae o corpo e pecha a entrada da cuncha co

opérculo. Os sentidos están concentrados nas antenas e ollos fundamentalmente.

REPRODUCCION: é unisexual, no aparea-mento o macho deposita os espermatozoi-des no interior da cavidade da femia pormedio dun órgano copulador situado detrásda cabeza. Os ovos cúbrense despois defecundados dunha envolta xelatinosa que osprotexe e quedan fixos nas algas" Ó eclo-siona¡' nace unha larva vélixer (1) provistadun órgano natatorio, o veo, con longos cilios e que a medida que se vai desenrolan-do torce a cabeza e a rnasa visceral con respecto ó pé (2) e forma a cuncha enroladaen espiral.

xÁe¡rRt:§cbre as rc*has e aigas na zona mediolitoral e franxa infralitoral. Resiste certo tem-po fóra da auga e as variacións de temperatura e salinidade. Pode emigrar arriba ouabaixo da costa durante as estacións de reproducción. Atópase no Atlántico e noMediterráneo.

UTILIDADE E IMPORTANCIA: para consumo en fresco. Dada a demanda impórtasetamén de Marrocos e Francia.

CAPTURA: á man

ESPECIES SEMELLANTES:

cnnnMÚxO'iCHATo' -,,, Littorina,'littoiátié

A forma da cuncha é máis achatada e lisa de ata1,2 cm. de lonxitude e de cores variadas: branca,amarela, laranxa, castaña ou negra, lisos ou confranxas.BIOLOXÍA: semellante ó anterior. resiste menostempo fóra da auga e busca a sombra.Non tenaproveitamento para o consumo humán, pero utilízase para a elaboración de obxectos de

O@adorno, dos que hai moita tradición na zona de O Grove (colares,...)

Page 7: O medio mariño os moluscos (Candea 1994)

Características xerais :

*Gorpo brando, sen segmentar que pode estar cuberto por unha cunchaou nondividido en :

-gabea ben desenvorvida, cunha boca con ráduta, ortos e un pardepedúnculos sensoriais-manto e masa visceralen posición dorsat-EL grande e aplanado, situado debaixo do manto

*lndividuos unisexuais ou hermaftoditas

"Divididos en t'es subclases (tendo en conta o tipo de respiración)

-l.PRosoBRANQUlos: respiración por branquias situadas dianúe do co-razón, coa cavidade paleate a masa viscerat ña parte anbrior do animal.coñ cunchas cónicas (!apas) ou enroradas en espiral(caramuxo, cara.o-las...). A maioría son unisexuais. Desenvolvemento da tarva trocófora den-tro do ovo nacendo en f,orma de vélixer.

-2.oPlsroBRANQUlos: respiración por branquias situadas deúás do co-raz,ón,cavidade palealreducida. con cuncha moireducida ou ausente. Herma-froditas.Nacemento en forma de larva focófora: lebre de mar

-S.PULMoNADos: respiración pulmonar. con cuncha en espiral ou senela. Desenvolvemento das crías sen metamorfose: caracois, lesmas...

os caramuxos pertenecen á clase dos moluscos gasterópodos, a maís numerosadentro dos moluscos con máis de 35.000 especies-actuais e 15.000 fósiles. Viven entodo tipo de fondos mariños, nas augas dóces e na terá.

Cuncha cónica de 2,3 cm. con seis espiras pouco marcadas ecor gris-verdosa con debuxos púrpura en ziguezague. A puntoadoita estár desgastada deixando á vista o nacre. Ten un denteachatado no interior da abertura.

@@'

2 \='-

6,

Page 8: O medio mariño os moluscos (Candea 1994)

pequeno caracol coa cuncha aplastada e dura, de cor escura (parda-

veráosa¡. Vive nas zonas de correntes ás que están moi adaptados

como dásaugues de regueiros. É unha especie pouco coñecida, pero

abundante en deterrninadas zonas do Bao da Lanzada'

(9

Cuncha cónica-ovada coa superficie reticulada de cor pardo amarela e coa

boca branca. Mide ata 3 cm. de lonxitude. Vive nos fondos areoso-fangosos

e busca activamente restos de animais que pode detectar polo olfato ata a

30 m. de distancia. É moi abundante en toda a ría'

Nassarius pfeifferi(2) é máis pequeno (1,5 cm.) de cuncha lisa e clara con debuxos de bandas

en ziguezague. E un colonizadorreciente das nosas costas que se está estendendo con bas-

tante rapidez.

De pequeno tamaño (ata 6 mm. de alto), cuncha cónica e lisa de cor de amare-

ta escura ou castaña. Aliméntase de algas, especialmente leituga e verdello.

Vive nas zonas fangosas de augas tranquilas e sorneras e nas pozas de marea'

Resiste moi ben en seco e os cámbios de salinidade. E moi abundante na En-

seada do Umia.

E unha caracola moi grande que pode medir de 20 a 30 cm' de alto en

forma cónico-oval coá espiral moi marcada e con nós abultados, de

cores a bandas en ziguezague brancas, castañas e avermelladas. A

L¿itle do sifón está moidesenvolvida. A miúdo está cuberta de tubos de

vermes, esponxas e PóliPos'son animais depredadores e aliméntanse fundamentalmente de equi-

nodermos (ourizos, estrelas, '..) Vive en fondos de pedras e cascallo

dende augas pouco fondas ata os 200 m.

Á súa "rñ1"

,proreitase pero é dura e de sabor forte. Péscase ocasio-

nalmente con redes de arrastre. A cuncha utilízase como buxina.

cuncha cónica espiral co canal sifonal moi longo, os radios moi marcados e

;Á;r protongacións a xeito de espiñas, de coi branca-amarela. É depreda-

dor (xeralmente doutros moluscos) e carroñeiro'f-tipi"á áo Mediterráneo pero desde que se importa ostra desa zona atópase

tamén na ría.Na Antigüedade os múrices eran moi valorados porque deles obtíñase a púr-

pura.

Page 9: O medio mariño os moluscos (Candea 1994)

cuncha de ata 3 cm. de altura, dura e cónica, moi aguda de cores varia-das: branca, amarela, parda ou negra e ás veces con bandas. A superficieestá estriada e pode presentar tamén rugosidades.E un camívoro perforador que se alimenta de mexilóns e ameiróns ós quelle fai un burato coa rádula e por él extrae a carne. vive nas costas rocho-sas e refúxiase nas fendas das pedras.

cuncha de ata 6 cm. de altura de forma cónica coa superficie inegular eas costelas moi marcadas, acentuadas con saíntes e rugosidades, decor branca-amarela con manchas máis escuras.Vive en pedras e zonas de area fangosa alimentándosede bivalvos ós que perfora para estrae-lo alimento fa_céndolles un burato característico (ver debuxo).É unha plaga nos viveiros de moluscos.

Cuncha de forma cónica achatada demente de cor branca.

espira pouco aparente, fina, xeral-

Vive fixa nas pedras e a outros moluscos como ostras, vieiras...e alimén-tase de pequenas algas.

PEN:E|RA,,, , ";,,',',' ,;,;,;'.,,,,.,.,,'Háti i§,:.tub;érC'i¡á ,

Ten a cuncha ovalada e plana coa última espira moi desen_volvida (en forma de orella) e cuns buratos no borde exteriorpor onde asoman uns apéndices tentaculares do manto des_tinados á percepción sensorial do entomo. A superficie ex_terna da cuncha é áspera con protuberancias e sulcos, de corparda-verdosa a encamada-verdosa; a interna é nacaradacon irisacións. Pode medir ata 9 cm.o corpo do animal está unido á cuncha por un poderoso músculo e o pé está moi desenvolvidoe especializado na fixación ás rochas por ventosaBloloxíA: aliméntase de algas pequenas que recobren as rochas.HÁgltnf: zonas de pedras Oe póuca fondura, nunca queda en secoUtilízase para o consumo e captúrase cunha rasqueta. Tamén ten utilidade omamental.

Cuncha oval de 1 a 1,5 cm. de lonxitude e cor rosado con man_chas pardas. A última espira está moi desenvolvida e tapa ásoutras. A superficie é moi pulida e está atravesada por costelastransversais. O manto é transparente e cobre a cuncha .

BIOLOXA: aliméntase de algas, esponxas e actinias.As femiaspoñen de 500 a 600 ovos en acios e coidan a posta ata quenacen as crías.nÁgttRt: fóndos duros da zona costeira. É a única representante na nosa zona dos cipreidos(moi abundantes en zonas cálidas de todo o mundo entre as que abundan as especies convalor omaniéntal). Na zona de o Grove recóllense para facer colares.

ffiffi

Page 10: O medio mariño os moluscos (Candea 1994)

t-

Ten a cuncha cónica, coa base ancha e sin espiras, de ata5,5 cm. de lonxitude. A superficie está marcada por coste-las radiais e liñas concéntricas. É de cor variable gris, ama-rela, castaña-verdosa con bandas de cores.Os exemplaresque viven nas partes altas das rochas forman conos máisagudos que os que non saen da auga.O pé é forte e musculoso e úsao a xeito de ventosapara suxetarse ás rochas e outros obxectos.Aliméntase de algas e vive en zonas de rochas do mediolitoral. Cápturase ocasionalmentepara consumo propio utilizando unha rasqueta.

OUTRAS CLASES DE LAPAS:Ademáis de outras especies de Patella podemos atopar:

-lapas furadas (Diodora apertura), cuncha cónica-oval aplastada cun burato no

ápice. Mide ata 4 cm. de lonxitude

- lapas raiadas (Patina pellucida), cuncha cónica-oval co ápice desplazado. Lisa e

brilante, de cor castaña crara con raias radiais de cor azul, máis visibles nos exem-plares xuvenís.

-Acmaea sp., pequena ,de cuncha cónica de cor branca-crema con faixas rosadas.

ffi@ffi

BO RRAC|{A. l. .LEBR.E. i D E.. MAR

'Punétete

A cuncha é reducida e fráxil, de aprox. 1,5cm. de ancho e non é visible ó exterior porestar cuberta polo manto. Corpo de corparda-encarnada nos xuvenís e parda-verde nos adultos, de ata 20 cm. de lonxi-tude. Na cabeza ten catro tentáculos moidesenvoividos. O pé é laminar e utilízaopara nadar. Cando está parada replega asbeiras cana arriba.BIOLOXíA: é hermafrodita con fecundación cruzada, fixa os ovos ás algas formando unhacinta xelatinosa de cor rosa ou amarela semellante a "spaguetis" de ata 8 m. de lonxitude eque pode conter ata medio millón de ovos. Cando se sinte atacada pode expulsar unha tinta decoa violeta (de ahí o nome de borracha) para rexeitar ós inimigos. Aliméntase de algas.HÁBITAT: entre algas da zona infralitoral e en augas limpas.

Hamífiáeáttthá Cülát"",:

Semellante á anterior, de pequeno tamaño (3/4 cm.). Consegueretraélo corpo e metelo case todo na fráxil cuncha.Aliméntase de algas e sebas. Moi abundante na ensenada entreas sebas e verdellos.A "Akera bullata", é máis pequena, co manto en forma de

campá que lle axuda a impulsarse e aboiar

Ir"Doris verrucosa" (1): sen cuncha, de corpo oval aplanadode cor negrá, e pel dura e rugosa. As branquias forman un

ramiño na parte posterior. Aliméntase de esponxas.

"Aeolidia papittosa"(2), sen cuncha, con branquias externas e numerosos apéndices ó longodos costados. Aliméntase de actinias

8

0

Page 11: O medio mariño os moluscos (Candea 1994)

DEScRtpc¡óru extenuR:

Animal de corpo blando decor variable, branca polaparte inferior e gris, parda ouamarela con manchas a xeitode bandas e pontos que semodifican asegún o ambentee situación e que pode medirata 40 cm. de lonxitude.

Corpo dividido en:

- Cabeza: ben desenvolvida, globosae separada do corpo por un estreita-mento ou pescozoe na que podemos observar:

. dous grandes ollos simples,en posición lateral protexidos con pál-pebras.

. unha boca provista de man-díbulas córneas a xeito de peteiro deloro

. dez tentáculos rodeando aboca, oito curtos e cónicos e con nu-merosas ventosas de forma e tamañovariable, e dous máis longos e finosrematados nunha especie da mazacon ventosas (sobrepasan a lonxitudedo corpo), os brazos prensiles, quevan suxetos no centro dos outros epoden recollerse nunha bulsa situadadebaixo dos ollos.

tentáculos hectocotilo

fígado

gánglio

ano

branquias

corazon

estómagotestículo

tentáculo

XIBA MACHO

bulsa

'pé: reducido ó sifón ou funil a parte inferior da cabeza e os tentáculos

-manto en forma de saco ovoide bordeado lateralmente por un replegue da pel quefai as funcións de aleta ou órgano nadador que se move por ondulacións e serve pa-ra que o animal se desplace lentamente e manteña a estabilidade.Na parte inferior o manto presenta un borde libre cunha ancha abertura que ten nocentro un tubo cónico, o sifón ou funil e que da acceso á cavidade paleal. Ño interiorestá a masa visceral formada por tódols órganos internos e está sotdada ó manto naparte doi'sát.

DESCRIPC¡ON INTERNA:

No interior do manto atópase unha cuncha ou oso, formada por unha sustancia cal-cárea porosa e lixeira disposta en láminas e con forma de barco

Page 12: O medio mariño os moluscos (Candea 1994)

APARATO DIXESTIVO: formadopola boca (con mandíbulas cór-neas, Iingua , rádula e unhas glán-dulas que segregan unha salivatóxica), esófago, estómago conec-tado cunha gándula dixestiva (ofígado ou hepatopáncreas), intesti-no e ano que desemboca na cavi-dade paleal.

APARATO CIRCULATORIO: ébastante complexo. Comprendeun corazón formado por un ventrí-culo e dúas aurículas e un sistemade arterias, venas e capilares.

APARATO RESPIRATORIO:constituído por un par de branquiassituadas na cavidade paleal. Cadabranquia está comunlcada con uncorazón branquial que recolle osangue procedente do corpo parabombealo ás branquias a recollerosixeno. XIBA FEMIA

APARATO EXCRETOR: formado por dous riles situados diante do corazón e quedesembocan na cavidade paleal a través dos uréteres.

SISTEMA NERVIOSO: formado por uns gánglios nerviosos grandes e reunidos nun-ha nnasa única a xeito de cerebro situada na parte dorsal da cabeza e protexida porun cartílago da que parten numerosos nervios.Cs érganos olfatorios son corno unhas pequenas fosas situadas enriba dos ollos.Na boca teñen un órgano gustativo.Os ollos están case tan desenvolvidos coma os dos vertebrados (son os máis perfec-

tos de tódolos invertebrados, cunha esclerótica, unha retina, un cristalino un iris ehumor vítreo).Os receptores tactís están distribuídospor todo o corpo, e fundamentalmente nostentáculos.Posúen tamén uns órganos do equilibrio (estatocistos) na parte interna da cabeza.

APARATO REPRODUCTOR: son unisexuias. Na madurez pódense dintingui-lo ma-cho da femia porque o primeiro presenta un dos tentáculos transformado, o primeirobrazo ventral esquerdo, o hectocotilo (aumenta de volume e as ventosas redúcenseen número).O aparato reproductor masculino está formado por un testiculo, unha vesícula semi-nal e unha glándula prostática. O poro xenital masculino desemboca na cavidadepaleal.Aparato reproductor femenino: composto por un ovario moi voluminoso comunicadocoa glándula da albúmina (que forma a cuberta dos ovos) e as glándulas nidamen-tarias que elaboran unha masa xelatinosa que envolve e aglutina ós ovos antes daposta. Desemboca no parte dereita da cavidade paleal

BOLSA DA TINTA: é un órgano de natureza glandular que segrega un líquido, a tinta,que o animal utiliza como defensa. Desemboca na cavidade paleal xúnto ó ano.

10

Page 13: O medio mariño os moluscos (Candea 1994)

BIOLOXiA:

ALIMENTACIÓN: é carnívora, especialmente a base de crustáceos e peixes. Cazaas presas agochándose e lanzándolle os brazos prensís. Suxetaa forte coas vento-sas dos tentáculos e mórdea co seu forte pico paralizándoa coa saliva tóxica.

RELACIÓN E DEFENSA: desplázase lentamente con ondulacións das aletas ou re-plegues natatorios da beira do manto. En caso de apuro pode fuxir violentamentecara atrás (por reacción) expulsando auga a presión polo sifón ó tempo que expulsatinta para ocultarse. Cando está pousada entérrase na area deixando só os ollos ódecoberto. A cor da xiba cambia (mimetismo) asegún as circunstancias, en funcióndo ambente ou situación.

REPRODUCCION: no momento da reproducción as xibastoman unha cor máis viva e no macho desenvólvese o bra-zo hectocotilo. O chega-la primavera ou verán ten lugar acópula: o macho introduce o hectocotilo na súa cavidadepaleal, retira os espermatóforos (bolsas con espermatozoi-des) e deposítaos nunha cavidade da femia, a bulsa copu-Iadora, situada por debaixo da boca,na cavidáde paleal.lriamentras a femia expulsa os ovos que se van fecundan-do e fíxanse mediante unhas puntas ganchudas ás plantasacuáticas a xeito de acios.Os ovos son esféricos, cuberta dura de cor negro eaproximadamente 1 cm. de diámetro. O desenvolvementolarvario ten lugar cornpletamente dentro do ovo xa que ésteten moitas reservas e as crías nacen con aspecto semellan-te ós pais e de 10 mm.Cada femia deposita de 200 a 250 ovos en varios días preferentemente nas ensea-das e augas pouco fondas. A incubación dura aproximadamente uns cincuenta días.O crecemento é rápido e chegan á madurez sexual ó cabo dun ano ou ano e medio(arredor de I cm. de lonxitude)

HÁg¡TRT:Fondos de area e fango con vexetación en zonas próximas á costa, ata 150 m. defondura. Nace perto da costa, alónxase dela segundo medra e volve para reproducir-se e morrer. Resiste ben as variacións de salinidade e temperatura

DISTRIBUCIÓN:É abundante tanto no Atlántico como no Mediterráneo.

USO E IMPORTANCIA:A carne é moi apreciada comercializándose xeralmente en fresco. Moi abundante naslonxas e mercados. os exemplares grandes poden chegar a pesar máis de 2 kg.

CAPTURA:Nasas, traimallos, betas, bou de vara, rapeta, francada, poteira, femieiro...Talla mí-nima : 8 cm. de manto. Na ría a xente bota ramos de árbores para atrae-las femiasque van desovar e capturalas.

ESPECIES SEMELLANTES:Sepia elegans: de menor tamaño (ata I cm.). A marxe do manto remata en punta sobre acabeza e a cuncha é máis estreita. Tamén se consume en fresco. É menos abundante.

coade

11

Page 14: O medio mariño os moluscos (Candea 1994)

*Corpo blando dividido en:-cabeza:-ben desenvolvida, separada do corpo por un esteitamento, condous grandes ollos simples e unha boca provista de mandíbulas córnease rodeada de tentáculos case sempre con ventosas.

-gi: fansformado nos tentáculos e sifón

-manto: en forma de saco denfuo do que se atopa a masa visceral

*Reprodución ovípara, unisexuais con fecundación interna e desenvolvementodas crías directo.

*Haivarios tipos:-con cuncha externa enrolada ou recta: nautilus-con cuncha interna ou sen cuncha: xiba, lura, polbo

MOLI.!.SCOS GEFAT DOS:

A xiba pertenece á clase dos moluscos gasterópodos coas seguintes característicasxeráis:

LURA Loli§o

Ten forma cónica alongada e con dúas aletas triangulares unidas na base.Arredor da cabeza ten oito tentáculos desiguais e dous brazos prensiles dotriple da lonxitude dos outros. A cor é branca con manchas rosadas, púrpuraou castañas. O corpo é transparente. É moi mimético. Miden xeralmente de3O a 50 cm.(lonxitude do manto) e poden chegar ata 1. m.BIOLOXíA: aliméntanse preferentemente de pequenos peixes ós que capturacos brazos prensiles e envenena coa saliva. Despois da fecundación a femiapon ata 6.000 ovos no fondo cubertos por unhas capsulas xelatinosas e for-mando uns cordóns que quedan enleados nas algas.Poden acadar tallas de 16-18 cm. nun ano.HÁBITAT: en augas de 10 a 500 m. de fondura e fan migración ás rías deabril a decembro en grandes grupos.Ten un gran valor comercial tanto para o consumo en fresco como conxelado ou en conserva.Captúrase xeralmente ó arrastre. Talla mínima legal de captura: 14 cm. de manto.

POLBO Octopus vulgaris

Corpo globoso de superficie rugosa e sen aletas. Ten oitotentáculos moi grandes unidos entre sí na base por unhamembrana. A cor é variable asegún as condicións, xeral-mente gris con manchas bermellas, amarelas ou verdes.Pode medir de 40 a 160 cm. e pesar anedor de 5 kilosanque nalgúns casos chega ós 14 kilos.BIOLOXíA: é carnívoro e depredador, aliméntase de crustáceos, peixes e moluscos que cap-tura e paraliza coa saliva tóxica. A femia suxeta os ovos nas pedras e coidaos de 1 a 2 meses.HABITAT: fondos rochosos da zona litoralA súa carne é moi valorada e consúmese fresco, conxelado ou en conserya. Captúrase connasas, arpóns, rañas, trasmallos...O peso mínimo legal de aptura é de 500 gramos que podealcanzar en 9 meses.

1

Page 15: O medio mariño os moluscos (Candea 1994)

Animal de corpo blando cuberto por unha cun-cha forte formada por dúas valvas iguais.

DESCRIPC¡ÓN DA CUNGHA:

Valvas de contorno oval coa beira posteriorforrnando un lixeiro ángulo con costelas marca-das cruzadas coas liñas concéntricas de cre-cemento o que lle dá á superficie un aspécto decadrícula. A cor é branca ou parda crara .

As valvas únense entre sí pola zona dorsal e articúlanse na charneira, ésta posúeuns dentes que forman un engranaxe fa-cendo posible o movemento de apertura epeche sin que se desplacen lateralmente.Un ligamento elástico une as valvas epermite a súa apertura. O ápice ou vérticeé o ponto inicial a partir de ónde medra acuncha (o crecemento vaise marcando enIiñas concéntricas. No interior obsérvanseas impresións deixadas polo corpo do ani-mal: dúas dos músculo aductores (que sonos que pechan as cunchas) e a impresiónpaleai deixada pola beira do manto. O senopaleal sinala o lugar onde se meten os si-fóns ó retraerse cando o animal pecha asvalvas.

chameira

ligamento

senopaleal

impresión paleal

O corpo consta de:

'pé: órgano musculoso e retráctil, en posíción ventral. Está ben desenvolvido.

-manto: formado por dous lóbulos unidos na zona dorsal e fixados á parte internadas valvas por medio dúns músculos. No interior está a masa visceral e o oco quequeda é a cavidade paleal. No extremo posterior o manto prolóngase en dous tuboscontráctiles separados, os sifóns, utilizados para a entrada (sifón inhalante) e saída(sifón exhálante) da auga á cavidade paleal . Na beira do manto hai uns finos tentá-culos sensitivos.

-masa visceral: formada por tódolos órganos internos.

DESCRIPCIÓIrI IruTERruR:

APARATO DIXESTIVO: unha boca con catro palpos labiais, esófago, estómago(dívidido eil dúas partes, unha con función trituradoia e outra con función dixestivá)un intestino conectado á unha glandula, o hepatopáncreas e un ano que desembocana cavidade paleal.

APARATO CIRCULATORIO: formado por un corazón en posición dorsal con dúasaurículas e un ventrículo atravesado polo intestino.

13

Page 16: O medio mariño os moluscos (Candea 1994)

APARATO RESPIRATORIO: branquiasformadas por un conxunto de láminasmoifinas con cilios nas beiras, situadasno interior da cavidade paleal dividen-na en dúas (inhalante, por onde ent¡'a aauga e exhalante, por onde sae) encomunicación cos sifóns.

APARATO EXCRETOR: constituídopor dous riles que desembocan na ca-vidade paleal.

SISTEI/IA NERVIOSO: está formadopor tres pares de gánglios. As célulassensitivas están localizadas principal-nrente na beira do nnanto e no extremodo sifón inhalante.

APARATO REPRODUCTOR: un parde gónadas unidas na liña n'ledia, sindiferenciación entne as masculinas efemeninas.

MÚSCULOS ADUCTORES: van dunlracara interna dunha vaiva ata a outra atravesando o corpo do anirnai. Actúan en con-tra do ligamento para pecha-las valvas.

BIOLOXíA:

ALIMENTACIÓN: a arneixa aliméntase de planton por filtración, (especialmente demicroalgas) . A auga penetra a través do sifón inhalante na cavidade paleal e chegaás bránquies onde os cilias filtran as partículas e condúcennas ata os palpos labiaisque rodean a entrada da boca. Os finos tentáculos que rodean a boca do sifón impi-den a entrada de partículas grandes, pero ainda asi na corrente de auga van algun-has que o animal rexeita como alimento e son expulsadas ó exterior por contracciónsdo manto-

RELACIÓN E DEFENSA: capta as variacións doambente por medio dos pequenos tentáculos conpapilas sensitivas que bordean a boca dos sifón e abeira do manto, especialmente sensacións tactis,cambios de temperatura e luz, sustancias quimi-cas...Para defenderse pecha a cuncha e retrae ossifóns no interior, no seo paleal e pode soportarperfectamente a baixamar.A ameixa vive enterrada na area a unha profundi-dade de 15 a 30 cm. gracias á lonxitude dos seussifóns. Desplázase e enterrase coa axuda do pé.Os sus principais depredadores son as gradicelas(estrelas de mar) e os cangrexos.

_€1*ÉE*\

*tr;L *ffi*q::7- -q:I*1¡¡-d,

\\\

&t\V

sifón inhalante

músculo aductorbranquias

palpos labiais

músculo aductor

14

Page 17: O medio mariño os moluscos (Candea 1994)

REPRODUCCION: E unha especie unisexual, os animáismaduros liberan os seus productos sexuais, óvulos e es-permatozoides (1) ó mar e alí ten lugar a fecundación (2)

e ás poucas horas o ovo empeza a segmentarse (3) enace unha larva trocófora nadadora(4) que vive aproxi-madamente de 24 a 48 horas. Despois transfórmase enlarva vélixer que vai sofrindo diversas transformacións(5,6) ata que se fixa no sustrato coa axuda da glándula doviso (situada na base do pé e que fabrica unha sustanciaadhesiva en contacto coa auga) e cambia a vida plantóni-ca pola bentónica.

A duración total do proceso ¿ O" ZO a 25 días.

Unha ameixa pode expulsar arredor dun millón de ovoci-tos (celúlas femininas), dependendo especialmente datemperatura da auga. O desove prodúcese nos meses dexullo e agosto.

Alcanza un tamaño comercial (de 4-5 cm.) ós tres anos devida e pode medir ata 7 cm.

xÁslrRr:

Vive enterrada en substratos variados , dende areas grosas ata fango, da zona in-

termareal (dende o nivel medio de mareas ata poucos metros de fondo). Resiste moi

ben as desecacións e as variacións de temperatura e salinidade.

DISTRIBUGIÓN:

Atlántico, dende o sur das lllas Británias ata Marrocos e Senegal, e Mediterráneo.i.,la Ria de Arousa hai importantes bancos marisqueiros desta especie.

UTILIDADE:

consumo en fresco, previa depuración.

IMPORTANCIA:

É un dos vivalvos máis valorados e comercialízase todo en fresco. Resiste moi ben otransporte gracias a que as valvas pechan hermeticamente e reteñen auga que aaxudan a sobrevivir certo tempo.A nivel económico é importante o volume de capturas e o cultivo en viveiros.

CAPTURA:

A pé, na zona intermareal con sachos, angazos ou ganchelos. A partir do límite da

baixamar con rastos de vara (a pé ou dende embarcación en zonas de máis fondu-

ra).A talla mínima legal de captura é de 30 mm. de ancho. Está en veda de 1 de mar-

zoa l deoutubro.

€)) ,

@2

15

Page 18: O medio mariño os moluscos (Candea 1994)

ESPECIES SEMELLANTES:

*MElIffiii.XilP,O.N.ESI li:iiiiiiilf'f C§::p.ñI.L#dná/r.Uñf f,lJi.

De recente introducción. Soamente a hai cultivada.Comparte características e hábitat coa ameixa fina da quea diferencia a cuncha lixeiramente máis redondeada,máis escura e máis amarela no interior e ter os sifónsapegados case ata o extremo.É de crecemento máis rápido, acada a talla comercial endous anos e ten os mesmos usos, aínda que está menosvalorada-

Máis alongada, coas estrías vedicais menos marcadas,de cor crara ás veces con bandas ou manchas escuras.Ten os sifóns xuntos e mais curtos.Vive no infralitoral ata os 40 m. de fondura. Non resiste adesecación e soporta mal os cambios de temperatura esalinidade.!E a ameixa máis abundante e máis utilizada tanto enfresco como en conserva.A talla mínima legal de captura é de 2,5 cm. e acádaa

ós 18 meses. Veda: 1 marzo a 1 de outubro

/ ameixafina

/z

Diferénciase das anteriores pola cuncha máis grosa, ova-lada, coas estrías horizontais máis marcadas e a cor pre-dominante ¡'osada ou encarnada.Ten os sifóns xuntos ata o extremo.Vive na zona infralitoral ata os 200 m. de fondura.Utilízase para consumo en fresco ou conserva.A talla mínima legal de captura é de 3 cm. Veda de 1 demarzoaldeoutubro.

Cuncha de forma oval co interior de cor amarela.Aparece ocasinalmente entre as capturas de ameixa fina e blanca

coas que comparte hábitatA súa pouca calidade fai que non teña apenas valor comercial.

Cuncha grosa de ata 4 cm. de lonxitude case triangular e con estríashorizontais marcadas.A cor é variable de crema a encarnada con faixas transversais cas-

Vive en areais ata 180 m. de profundidade.É escasa e ten pouco valor comercial.

Page 19: O medio mariño os moluscos (Candea 1994)

MOLUSCOS BIVALVOS

As ameixas e especies semellantes pertenecen ó grupo dos moluscos bivalvos quese identifican fundamentalmente por te-lo corpo protexido por dúas valvas ou cuchas.

Características xerais :

BERBERICHO Cerastoderma edule

Cuncha globosa formada por dúas valvas iguais co con-torno redondeado de tamaño entre 2,5 e 3,5 cm.(podechegar ata 5 cm. de lonxitude).A superficie externa presenta as costelas radiais ben

marcadas e cruzadas polas estrÍas de crecemento. A corvaría de branca a castaña con manchas escuras.Os sifóns son pequenos.BIOLOXíA: é filtrador e vive enterrado a poucos centíme-tros da superficie. é unisexual e reprodúcese fundamen-talmente en maio e xuño. É capaz de aturar condiciónsambientais extremas como cambios de salinidade e tem-peratura e desecaciónHÁBITAT: vive en fondos de area fina ou fango-areosos,dende o intérmareal ata uns 10 m. de fondura.Captúrase a pé con sachos, angazos e raños ou desdeembarcacións no caso de máis fondura.É unha especie moi abundante e de gran interés comercial polo que se cultiva tamén en vivei-ros.. Utilízase para consumo en fresco e para conserva.A talla mínima legal de captura é de 2,5 cm. e está en veda de marzo a outubro.

wW

*Corpo blando, comprimido lateralmente, cuberto total ou parcialmenb por dúasvalvas laterais de tamaño e forma variable. Divido en:

-trLen posición venfal

-manto, formado por dous lóbulos soldados pola zona dorsal e que cu-bren os órganos internos ou masa visceral. Vai soldado ás valvas e enúeas súas paredes e a masa visceral forma a cavidade paleal onde van asbranquias.A marxe do manto pode formar sifóns (ameixa, berbericho, navalla) ounon (vieira, osúa, mexilón).Cabeza indiferenciada, boca con catro palpos labiais.

*Respiración por branquias

*Reproducción ovípara. Hai especies unisexuais e hermafroditas. Desenvolve-mento das larvas con metamorfose: larvas fuocófora e vélixer.

17

Page 20: O medio mariño os moluscos (Candea 1994)

Cuncha fina, rectangular, longa e estreita e algo curvada nunextremo. As valvas son iguais, de cor branca-crema con liñasencarnadas ou marróns. Pode medir ata 20130 cm. de lonxi-tude por 2,5 de altura.O pé está moi desenvolvido. Vive enterrada en posición ver-tical en fondos de area fina dende a infralitoral ata 40 m. defondura. Captúrase á man ou con sacho, e en zonas fondascon artes de anastre ou por mergullo.

,s¡

Cuncha fina, coas valvas iguais, de contorno rectangularcurvado de ata 12,5 cm. de lonxitude por 2 cm. de anchura,de cor cremosa mon liñas encamadas e marróns.Vive en fondos de area fina en pouca fondura enterrada verticalmente. Captúrase á man.Consúmese en fesco ou en conserva. Talla mínina legal de captura I cm. de lonxitude.Vive en zonas de menos fondura que a anterior.

',EONGI.E.lR

Máis recto e cilíndrico e de cor branca-crema manchada. Pode medirata 15 cm. de lonxitude .

Vive dentro das rías, en zonas areoso-axilosas que quedan en seco nas mareas vivas.Captúrase a pé con fisga. É menos valorado que os anteriores.A talla mínima de captura é de 8 cm.

Valvas iguais, grosas de contorno circular, coas estrías concéntricasmoi marcadas. A cor é amarela, gris ou parda con manchas marróns.Mide de 3 a 6 cn'¡. de lonxitude.Vive a pouca fondura en zonas de area fangosa de lugares pedregososdesde azana infralitoral ata os 100 m. de fondura.Utilízase fundamentaimente para conserya. Captúrase con rastos den-de embarcacións.

REEO Doslhiá:.:e-Xffifá,:

Valvas grosas, iguais e circulares coas liñas concéntricas marca-das, de cor branca ou castaña crara con bandas, raias ou zigueza-gues marróns ou rosados. Mide ata 6 cm. de lonxitude.Vive enterrada na area dende a baixamar ata os 75 m. de fondura.Consúmese en fresco ou conserva. Captúrase dende embarcacióncon rastos. A talla mínima legal de captura é de 3 cm. de lonxitude.

Valvas moi grosas e iguais, de contomo circular coas costelas moimarcadas e con espiñas. De cor castaña crara con con franxas máisescuras. Pode medir ata 8 cm. de lonxitude.Vive en fondos de area a partir dos 1O m. de profundidade.Pouco valor comercial.Hai outras especies moi similares: A. tuberculata e A. aculeata

18

Page 21: O medio mariño os moluscos (Candea 1994)

AROI;A Lutieiria lutrariá

Cuncha sólida de dúas valvas iguais de con-tomo elíptico a ata 13 cm. de lonxitude. Asuperficie ten liñas concéntricas marcadas. Acor e branca ou amarela crara. Ten dous si-fóns moi longos e as valvas non pechan total-mente.Vive en zonas de area ou fango-areosas den-de a zona infralitoral ata uns 100 m. de fondura

CADELA Scrobicularia

Cuncha de dúas valvas iguais, fráxiles, de forma case oval. A su-perficie está gravada por sucos concéntricos irregulares. A cor égris, castaña crara ou amarela pálida. Pode medir más de 6,5 cm.de lonxitude. Ten dous sifóns separados e moi longos (ata 30 cm.)o que lle permite vivir enterrada ata 30 e 40 cm.Vive en zonas fangosas, especialmente nas embocaduras dos ríose nos esteíros. Aliméntase filtrando o fango que recolle cos sifóns.Consúmese ocasional mente.

ESPECIES SEMELLANTES: coñécense tamén co nome de arolas:Lutraria magna coa cuncha curvada e Lutraria angustior coas cunchas máis duras)Mya arenaria ata 15 cm. de lonxitudeGaridepressa de cor máis rosada e máis pequena, chamada aroliñaSolenocu¡tus strigillatus máis oblonga, de cor rosada e cuncha delicada.

Mactra corallina

Cuncha con dúas valvas iguais, lixeiras, de forma triagular-redondeada e marcada por liñas concéntricas finas.A cor exterior é pardo-verdosa con liñas castañas e a interior

púrpura crara.Vive enterrada en fondos de area e grava dende a franxa infrali-

toral ata uns 100 m. de fondura.

Tellina tenuis

Cuncha con dúas valvas iguais, delicada, de forma triangular-oval coasuperficie marcada por liñas concéntricas moi finas" A cor é variable:amarela-laranxa, ou rosa-branca. Mide ata 2 cm. de lonxitude.Vive enterrada na area dende a zona mediolitoral ata a infralitoral.

COQUINA Donax vitatus

Cuncha formada por dúas valvas iguais, robustas e quebradizasde contorno cuneiforme. A superficie é lisa e lustrosa de corvariable, parda con liñas moradas ou morada con zonas máisescuras. Mide ata 4 cm. de lonxitude. Vive enterrada en areaisde mar aberto.Captúrase para consumo, aínda que en Galicia é moi reciente o interés por esta especie.

19

Page 22: O medio mariño os moluscos (Candea 1994)

"

Cuncha coas valvas iguais, fráxiles e de forma ovalada-triangular,lixeiramente levantada pola parte posterior. Pode medir ata 4,5 cm.de lonxitude. A superficie está marcada por liñas concéntricas. É Oecor branca ou gris-amarela.Aliméntase'filtrando fango cos sifóns.Vive entenada no fango en augas pouco profundas e nos esteiros.

FOLADA,,,, , Pholas.,,,'O'r,Or!rr,

Cuncha fráxil, inchada e cunha serie de pro-longacións na parte dorsal (catro pezas distin-tas). O contomo das valvas é case elípticocun pico na marxe anterior. A superficie estáesculpida por liñas concéntricas moi marca-das e radios qug g cruzalas forman rugosida-des espiñosas. E de cor branca ou gris pálida.Mide ata 15 cm. de lonxitude. Ten os sifóns moi longos.Vive en cavidades xeralmente horizontais que escarabella nas pedras brandas, turba, substra-tos duros e madeiras sumexidas (de ata 10 cm. de fondo). Para excavar suxeta o pé e vaixirando o corpo e raspando coa cuncha axudada por unhas secrecións corrosivas. A medidaque medra queda presa no burato onde vive.Consúmese ocasional mente.

BICHO Teredo'navalié

Cuncha moi reducida formada por dúas valva blancas situada no extremo in-ferior do animal. O corpo é vermiforme. O manto segrega un tubo duro e cal-aáreo de ala20 cm. de lonxitude que vai seguindo o curso do animal a medidaque excava galerías na madeira sumexida, Na parte superior ten dúas pásespeciais moi duras que poden pechar o extremo aberto do tubo cando seretiran os sifóns.Vive en estructuras de madeira sumexidas como cascos de barcos, pilotes...

MEXILON Mytilus gatloprovincialis

Valvas iguais, sólidas, de forma oval-triangular coasuperficie sulcada por fina liñas concéntricas. A cor énegra ou azul escura. Pode medir ata 15 cm.O corpo é alaranxado ou amarelo.Ten o pé moi redu-cido cunha glándula do viso que segrega unha sus-tancia para fixarse. Non ten sifóns.BIOLOXíA. aliméntase por filtración de fitoplanto edetritus orgánicos. Ten unha gran capacidade de fil-tración podéndo bombear ata 8 litros de auga por ho-ra.Os individuos son unisexuais e as femias poden ex-pulsar ata máis dun millón de óvulos que se fecundan na auga.HABITAT: forman comunidades fixados nas pedras e outros obxectos ás que se apegan pormedio duns peliños segregados polo viso, en zonas de mareas e de pouca fondura..Utilízase para o consumo en fresco ou en conserva.Captúranse con rasquetas, o tamaño mí-nimo legal é de 5 cm. e está vedado do 1 de xaneiro ó 1 de xullo.A gran maioría do mexilón que se comercializa cultívanse en bateas.

20

Page 23: O medio mariño os moluscos (Candea 1994)

MEXILON BRAVO Modiolus modiolus(1)

Diferénciase do mexilón común por te-las valvas máis con-vexas (o que lle da un aspeccto globoso) e ovaladas. A cor épúrpura con bandas concéntricas castañas e pode medir ata20 cm. de lonxitude. Vive na zona infralitoral ata 150 m. defondura, especialmente entre golfos.

Modiolus barbatus(2) ffiwSemeiiante ó anterior,cha cuberta de pelos.de pedras e cascallo.

máis pequeno (ata 6 cm.) e coa cun-Vive ata 100 m. de fondura en zonas

Pinna

Valval iguais, en forrna de abanico, finas e de cor castaña con bandas máisescuras. Pode medir ata 30 cm. de lonxitude.Vive erecta apegada mediante o biso a pequenas pedras enterradas, en fondosde area ou grava fangosa, xeralmente en augas profundas.

V¡EIRA Pécten maximus

Cuncha formada por dúas vaivas desiguais de contorno redon-deado excepto na marte posterior que son rectas e cunha pro-Iongacións a xeito de ás ou orellas. A valva dereita (inferior) éconvexa vista desde fora e a esquerda (superior) é plana. Asuperficie está marcada por costelas radiais fondas que lle dan ábeina un contorno festoneado que encaixa nas dúas valvas epéchaas hermeticamente. A cor é castaña (máis crara na deabaixo) con bandas máis escuras. Pode medir ata 15 cm. delonxitude.Na beira do manto posúe numerosos pequenos ollos efinos tentáculos retractiles. O pé está moi reducido.BIOLOXíA: Aliméntase por filtradón. Desplázase cara atrás asacudidas pechando as valvas de súpeto e expulsando un cho-rro de auga. Vive semientenada na area e fango ata a cunchasuperior. E hermafrodita pero non se autofecunda porque nonexpulsan á vez as celulas femeninas e masculinas. A fecunda-ción ten lugar na auga . Alcanzan a madurez sexual ós dousanos. e tardan catro en chegar á talla comercial .

HABITAT: perto das costas ata 100 m. de profundidade, en fondos de area limpa ou cascallo.E moi valorada tanto para o consumo en fresco como para conserva. Captúrase ó anastre ecultívase en bateas. A talla comercial é de 10 cm.. Está en veda de marzo a outubro.A lonxa de Galicia que máis cantidade de vieira comercializa é a de Cambados.

ZAMBURINA Chlámys va'ria

Semellante á vieira, coas dúas valvas convexas, de forma ovalada e ore-llas desiguais, unha moito máis desenvolvida. A cor é violeta e nos exem-plares novo's alaranxada. Vive ceibe ou fixada polo biso ó sustrato dende afranxa infralitoral ata uns 80 m. de fondura.É moi escasa e valorada. Captúrase ó arrastre. A talla mínima legal é de 4cm. de lonxitude. Está en veda de marzo a outubro.

21

Page 24: O medio mariño os moluscos (Candea 1994)

.zaruEüRtñA F,mNG.ESAVOLANDEIRA

CkI áim Y§::o Peiaü I á i is

OSTRA, ,, ,,,,,,,, Ostréaledlüiis

Cuncha sólida, asimétrica de forma variable tendendo a redondaou ovalada coas beiras inegulares. A valva esquerda (inferior) éconvexa e a dereita (superior) máis plana e asentada dentro daoutra. Está cuberta de escamas ou láminas calcáreas concéntri-cas e costelas saíntes, máis marcadas na beira. A cor é brancaou gris crara con m'anchas marróns ou púrpura e por dentrobranca nacarada. O corpo é de cor branca, non ten sifóns e o péestá moi reducido. Pode medir ata 10 cm. ou máis.BIOLOXÍA: Aliméntase por filtración fundamentalmente de fito-planto (pode filtrar ata 250 L de auga por día). A vida máxima éde 30 anos e madura sexualmente no primeiro ano. É unha es-pecie hermafrodita alternante (madura primeiro como macho edespois como femia). A fecundación e incubación dos ovos tenlugar na cavidade paleal da femia onde entran os espermatozoides na corrente de auga. Aslarvas son expulsadas ó mar en forma de vélixes e moi desenvolvidas. En cada desove libé-ranse aproximadamente un millón de larvas. A época é de marzo a xullo.HÁBITAT: apegada ás pedras ou enterrada na area ou cascallo dende azona infralitoral ata80 m. de fondura. Cultívase en bateas anque a maioría é importada e só se engorda.É moi valorada, especialmente para consumo en fresco e captúrase á man, cón rasquetas, oucon rastos dende embarcacións. No medio natural é moi escasa.A talla mínima legal de captura é de 6 cm.ESPECIES SEMELLANTES:-Ost!óns: ostra portuguesa (Crassosfrea angulata), ostra xaponesa (Crasostrea gigas): deforma maís alongada, coa carne máis branca e densa. Menos valoradas.-Morruncho (Ostrea plicata): máis pequena e de menor calidade, atopase apegada ás pedras

TARXA ,, , ' ",' Ahóm¡íá

Cuncha delgada e fráxil, de cor branca ou rosada e nacarada,coas valvas diferentes: a dereita é plana, máis pequena e del-gada e na parte do ápice ten un furado polo que sae o bisoendurecido-(que co tempo forma unha concreción caliza) co quese apega á pedra e outros obxectos. A esquerda é convexa ecase circulai 1e a cuncha nacarada que se atopa polas praias).Vive en fondos de ata 40 m.

RABIOSO

Diferénciase da outra zamburiña na forma máis redonda, nas orellascase iguais e na cor que pode ser amarela, vermella ou marrón. Podemedir ata 9 cm. de lonxitude. Vive en fondos de area e cascallo ata200 m. de fondura. Consúmese en fresco ou en conserva. A talla mí-nima de captura é de 4 cm.

Valvas iguais, grosas e case circulares de ata 6,5 cm. de diámetro. Acor é crema con liñas e ziguezagues máis escuros. Vive en fondosde area ata 100 m. (fóra das rías). Captúrase ó arrastre e úsase paraconserya. Unha especie semellante e que xeralmente aparece mes-turada conél é Gtycymeris pitosa que ten a cuncha máis escura, sendebuxos e cuberta de pelos na zona próxima á beira.

22

ffiffia-'-:-

Page 25: O medio mariño os moluscos (Candea 1994)

APEGóN l ou¡rór.r Lep¡i d A;ch iton a cih' éie¡ a

Animal de corpo blando cuberto dorsalmente por unha cun-cha articulada formada por 8 placas móveis rodeadas dunplegue musculoso forte escamoso e espiñento. A cor é ver-de-gris con manchas pardas.O corpo é alongado coa cabeza reducida e unha boca conrádula. Ten de 16 a 19 pares de bránquias que rodean ócorpo pola cavidade paleal O pé é ventral, longo e aplanado.Mide ata 2 cm. de lonxitude.

BIOLOXíA: aliméntase pequenas algas que viven nas pe-dras. Apégase con moita foza co músculo do pé que utilizaa xeito de ventosa (de ahi o nome de apegón) e resistemoi ben os embates do oleaxe. É unisexual e as críasnacen en forma de larva trocófora.

HÁgltRt: nas zonas de oleaxe, apegado ás pedras,madeiras, cunchas de moluscos. Dende a franxa suprali-toral ata a infralitoral.

Pertenece á clase dos moluscos poliplacóforos

MOLUSCOS POLI FOROS

Caractenísticas xerais

*Animais de corpo blando formado por:

-cabeza, moi reducida, boca con rádula-manto, en posición dorsale cuberto con oito placas articuladas rodeadaspor un anel musculoso e duro. No interior Ieva a masa visceral e unha fi-leira de branquias que rodean a cavidade paleal.-pé, ancho e plano, en posición venfal

*Reprodución ovípara, unisexuais. Desenvolvemento das crías con metamorfosee nacemento en forma de larva trocófora.

Page 26: O medio mariño os moluscos (Candea 1994)

Animal de corpo blando cuberto por unhacuncha tubular cónica e curvada dunhasola peza e aberta nos dous extremos, decor branca con liñas grises ou encarnadase que pode medir ata 5 cm. de lonxitude.

O corpo presenta unha cabeza cuns finosapéndices tentaculares en forma de porra.O pé é reducido e está transformado nunórgano excavador dividido en tres lóbulos eestá situado no extremo ancho da cuncha.

BloLoxíA: vive enterrado no sedimento ben suxeto ó sustrato median-te os lóbulos do pé. Aspiran a auga polo extremo máis fino e captan aspartículas alimenticias cos tentáculos que están continuamente pal-pando o fondo. Aliméntanse de pequenos organísmos bentónicos. Éunisexual e dos ovos nace unha larva que pasa por varios estadios:trocófora e velixer, con vida libre e ó facerse adulta fíxese no sustrato.

HÁgltRT: fondos areosos e fangosos de augas profundas.

Pertenece á clase dos moluscos escafópodos.

MOLUSCOS ESGAFOPODOS

Características xerais :

* Animais de corpo blando, co corpo pechado nunha cuncha cónico-tubulardunha sola peza e con orificios nos exfemos.

-cabeza s¡n diferenciar, boca con tentáculos-gL cónico, reducido e adaptado á excavación-manto con función respiratoria, sin branquias

"Reprodución ovípara. Unisexuais. Desenvolvemento das crías por metamorfosecon larvas trocófora e velixer.

24

Page 27: O medio mariño os moluscos (Candea 1994)

OS MOLUSCOS

Grupo de animais moi numeroso, o segundo dos invertebrados despois dosartrópodos, con especies de tamaños variable que van dende as microscópi-cas ata 17 m (calamares xigantes).

Características xerais:

O tronco dos moluscos divídese en sete clases, das que neste traballo citamos as máis repre-sentativas e coñecidas. Ademáis das especies explicadas nos textos podemos ver tamén:

GASTERÓPODOS: BIVALVOS:

-Cono (Caltiostoma zizyphinum) -Pteria hirundo-Caramuxo bravo (Liftorina saxatilis) -Zamburiña brava (Chlamys varia)-Caramuxo enano (Liftorina neritoides) -Lima hians-Tone (Turritella communis) -Reló pequeno (Loripes lucinalis)-Pé de pelíc_ano (Aporrhais pespelecan¡) -Tellina fabula-Lapa (Crepidula fornicata) -Saltón (Laevicardium norvegicum)-Caracola (Natica sp.) -Navallón (Pharus legumen)-Caracola (Phalium saburon) -Berbericho (Cerastoderma glaucum)-Múrex trunculus -Ameixón (Callista chione)-Caramecha pequena (Nassarius incrasatus) -Pandora albida-Buxina branca (Neptunea contraria)

*Corpo blando s¡n segmentar que pode estar cuberto por unha cuncha eformado por:

-cabeza: con boca, apéndices e órganos sensor¡a¡s

-manto: órgano musculoso en forma de saco que rodea as partesblandas (órganos internos ou masa visceral) e forma unha cav¡dadecon función respiratoria (cavidade paleal). O manto é o responsablede segrega-las cunchas, no caso de habelas, e ás veces prolónga-se en sifóns.

-pli músculo en pos¡c¡ón ventral, xeralmente adicado á locomo-ción.

*Sistema dixestivo completo

*Respiración branquial (acuáticos) ou pulmonar (terrestres)

*Reprodución ovípara con individuos unisexua¡s ou hermafroditas

*Desenvolvemento das larvas directo ou con metamorfose

25

Page 28: O medio mariño os moluscos (Candea 1994)

OS MOLUSCOS: Glasificación

.=XEM.PEOS SUBELASE eIAS.ECOLEOIDEOS-cuncha intema ou ausente-tentáculos con ventosas

CEFALOPODOS-Pé enriba da cabeza edividido en tentáculosprovistos de ventosas

A&PROSOBRANQUIOS:con cuncha cónica ou enrolada

GASTEROPODOS-Cuncha dunha solapeza cónica ou enrolada

-Pécron

adaptado repta-

-Cabeza ben desenvol-vida provista de órganosdos sentidcis

OPISTOBRANQUIOS:cuncha reducida ou ausente

PULMONADOS:-cavidade do manto adaptada arespirar aire-cuncha en espiral ou sin ela

,b@ ffiPTERIOMORFlOS-Pé reducido ou ausente-Sin sifóns-Chameira sin dentes

BIVALVOS:-Cuncha formada pordúas valvas

-Sin cabeza diferenciada

-Branquias laminaresffims %-Bu[$

HETERODONTOS-Pé desenvolvido-Comunmente con sifóns detamaño variable-Cuncha con chameira moiforte e xeralmente dentada

POLIPLACOFOROS:Corpo cuberto por uncaparazón formado poroito placas articuladas

ESCAFOPODOS:Corpo cuberto por unhacuncha cónica tubularaberta nos dous extre-mos

26

Page 29: O medio mariño os moluscos (Candea 1994)

BIBLIOGRAFIA:

"Aguirre, M" Pilarde. "Guíadel mariscadod', Ed. Plan Marisqueirode Galicia. Vigo 1.973

"Arthur,Alex: "Moluscos, crustáceos..." Biblioteca visual altea.Madrid 1.989

*Caamaño Rivas, Víctor M.: "Flora e fauna da Enseada do Umia O Grove. Candea.Cambados 1.991

*Campbell, C,: "Guía de campo de la flora y fauna de las costas de España y Europa".Omega, Barcelona 1.979

*Consellería de Pesca, Marisqueo e Acuicultura: Cadernos: "A Ostra","O mexilón", "A vieira, zamburiña e volandeira", "O berbericho"

*Fechter e outros: "Fauna e flora de las costas". Colección Guías Natureza. Blume.Barcelona 1,992

"Franc, André: Enciclopediia "La vida de los animales". Planeta. Barcelona 1.971

*Garms, Harry e outros: "Plantas y animales de España y Europa". Eunsa. Pamplona 1.977

*Jiménez Aleixandre, Ma Pilar: "lnvestigando la orilla del mar''. Teide. barcelona 1.986

*Ramonell, Rosa: "Guía dos mariscos de Galicia". Galaxia. Vigo 1.985

"Swallon, Su e outros: "La senda de la naturaleza, costas y playas". S.M. Madrid 1.981

*Varios: "historia Natural". tstituto Gallach. Océano. Barcelona 1.983

*Villeneuve, F. e outros: "Las ciencias naturales". Muntaner y Simón. Barcelona 1.977

*Villoch, Joaquín: Guía de los mariscos de los mercados de galicia". Casa das CienciasConcello de A Coruña, 1.991

Page 30: O medio mariño os moluscos (Candea 1994)

EBta publlcaclón ostá subvenclonada pola Consellela do Peica, Marlsqueo o Aculcultura