NOLAKOA DA NOLAKOA DA MATERIA MATERIA

BARRUTIK?BARRUTIK?

Materia ez da jarraia!

Zenbat eta maila mikroskopikoagoan behatu materia...

Partikula mikroskopikoz osatua dago.

ohartuko gara jarraikortasunik ez duela.

Solidoek forma eta bolumen konstantea dute:

Solidoen partikulek kokapen finko batean bibratzen dute.

Nola antolatzen dira partikulak gorputzetan?

Likidoek forma aldakorra eta bolumen konstantea dute:

Likidoen partikulak elkartuta daude baina elkarrekiko mugitzen ari dira.

Gasek forma eta bolumen aldakorra dute:

Gasen partikulak barreiatuta daude eta etengabe mugitzen ari dira .

Simulazioak

http://concurso.cnice.mec.es/cnice2005/93_iniciacion_interactiva_materia/curso/materiales/indice.htm

Egoera aldaketak

Tenperaturak gora, agitazio termikoa handitu.

Tenperaturak behera,agitazio termikoa txikitu.

Egoera aldaketak irauten duen bitartean, tenperaturak konstante irauten du.

Egoera aldaketen tenperaturak substantzien propietate bereizgarriak dira (substantzia mota bakoitzak bere tenperatura propioak ditu).

Substantzia Fusio T (ºC)

Irakite T (ºC)

Oxigenoa -218 -183

Etanola (alkohola)

-117,3 78,5

Ura 0 100

Aluminioa 660 2519

Burdina 1539 2750

Merkurioa -38,9 183

Neutroiak:

Nukleoan daude.

Ez dute karga elektrikorik.

Protoiekin batera atomoaren masa definitzen dute.

Nolakoak dira materia osatzen duten partikulak?

Elektroiak:

Azalean daude nukleoaren inguruan biraka.

Karga negatiboa dute.

Apenas dute masarik.

Protoiak:

Nukleoan daude.

Karga positiboa dute.

Neutroiekin batera atomoaren masa definitzen dute.

Materia, oinarrian, atomoz dago osatua.

Karga positiboen eta negatiboenkopurua berdina da.

Atomoa neutroa da!!!

AzaleanNukleoan

Atomo guztiak berdinak dira?

Atomoak nukleoan dituzten protoi kopuruaren arabera bereizten dira.

Atomo mota bakoitzari (protoi kopuru jakin bat duen atomo motari) elementu kimiko deritzo.

Adibidez:Adibidez:Hidrogenoaren atomoekprotoi bat dute nukleoan.

Oxigenoaren atomoek8 protoi dituzte nukleoan.

Uranioaren atomoek92 protoi dituzte nukleoan.

Naturan ezagutzen ditugun elementuak protoi kopuruaren arabera diagrama batean ordenatzen ditugu:

Taula Periodikoa

Taula elementuz elementuhttp://www.alonsoformula.com/ezorganikoa/tabla_periodica.htm

Nitrogenoa7

N14

Elementuaren izenaZenbaki atomikoa (Z)Protoi kopurua(=elektroi kopurua)

Sinboloa

Masa zenbakia (A)Nukleoko protoien eta neutroien batura

Ze oinarrizko informazio ematen du taulak elementuei buruz?

Sodioa11

Na23

Beruna82

Pb207

Karbonoa6

C12

Karbonoak nukleoan 12 partikula ditu (6 protoi eta 6 neutroi), eta azalean 6 elektroi.

Sodioak nukleoan 23 partikula ditu (11 protoi eta 12 neutroi),

eta azalean 11 elektroi.

Berunak nukleoan 207 partikula ditu (82 protoi eta 125 neutroi),

eta azalean 82 elektroi.

Eraiki zuk zeuk atomoak!

http://concurso.cnice.mec.es/cnice2005/93_iniciacion_interactiva_materia/curso/materiales/indice.htm

Atomoak elkartu eta molekulak osatzen dituzte

02

Bi oxigeno atomo elkartuz gero oxigeno molekula eratzen da.

H20

Bi hidrogeno atomo eta oxigeno atomo bat elkartuz gero ur molekula eratzen da.

CH4

Karbono atomo bat eta lau hidrogeno atomo elkartuz gero metano molekula eratzen da.

Ur molekulen multzoek ura deitzen dugun substantzia eratzen dute.

Atomoek, hainbat eratan elkartu, eta oso egitura desberdinak sortzen dituzte.

Sodio eta kloro atomoak proportzio berean elkartzen dira kristal sarea osatuz.

Sukaldeko gatza (NaCl)

Gure gorputzak erabiltzen duen erregai nagusiaren molekulak 6 karbono, 12 hidrogeno eta 6 oxigeno atomoren elkartzeak dira.

Glukosa (C6H12O6)

Azido sulfurikoa (H2SO4) Sufre, oxigeno eta hidrogeno atomoz osatutako substantzia honek erredura larriak eragin ditzake.

Molekulak zenbat atomo motaz daude osatuta?

Materia sailkatzeko modu bat...

Propietate bereizgarriak dituzte.

Propietateak osagaien arabera aldatzen dira.

Osagaiak lehen begiratuan bereizi daitezke?

Materia

Substantziak Nahasteak

Elementuak Konposatuak Heterogeneoak Homogeneoak

Bakar bat Hainbat desberdin EzBai

Zenbat molekula motaz dago osatua?

Bakar bat Hainbat desberdin

N2

Nitrogenoa

Fe2O3

Burdin oxidoa

Kafesnea

CO2

Karbono dioxidoa

NH3

Amoniakoa

CaCO3

Kaltzio karbonatoa

Elementua

Nahaste homogeneoa

Konposatua

Nahaste heterogeneoa

Arroz esnea

Airea

Itsas hondarra

CGrafitoa

Saiatu material hauek sailkatzen!!!