Neolitikoa eta megalitismoa

NEOLITO ETA MEGALITISMO

Javi Zuñiga bb2 historia

Neolitikoa eta megalitismoa

AurkibideaSARRERA............................................................................................................................................3EZAUGARRIAK/ALDAKETAK: ......................................................................................................3

EKONOMIA....................................................................................................................................3JABEGO PRIBATUA:....................................................................................................................3JAINKOAK.....................................................................................................................................3POPULAZIOA................................................................................................................................4PAISAIAREN ALDAKETA............................................................................................................4GURPILA........................................................................................................................................4

NEOLITOA EUSKAL HERRIAN: .....................................................................................................4MEGALITISMOA:..............................................................................................................................5SARRERA: ..........................................................................................................................................5ERAIKITZE PROZESUA:..................................................................................................................5ERAIKIN MOTAK: ............................................................................................................................6

TRIKUHARRI SINPLEA:..............................................................................................................6KORRIDOREKO TRIKUHARRIA:...............................................................................................6MENHIRRAK:................................................................................................................................7GALERIA ESTALIKO TRIKUHARRIA.......................................................................................7CROMLECH:..................................................................................................................................8

ZONALDEKO TRIKUHARRIAK......................................................................................................8HIPOGEO DE LONGAR (VIANA)...............................................................................................9LA HECHIZERA (EL VILLAR).....................................................................................................9

Neolitikoa eta megalitismoa

NEOLITIKOA

SARRERA

“Neo” berria eta “lithos” harria esan nahi dute, grekoz. Beraz neolitiko hitza harriaren aro berriari egiten dio erreferentzia. Aro hau harri aroaren azken garaia da eta k.a. 7000. urtean kokatzen da, Paleolito (Harriaren aro zaharra) atzean. Harriak lantzen zituzten moduari erreferentzia eginez

Lehen iraultzatzat hartzen da, bizimoduan izugarrizko aldaketa ematen delako, arlo askotan. Arkitekturan lehenengo etxeak agertzen dira, nekazaritzan produktu berriak ekoizten dira (arroza, artoa eta zerealak) eta abeltzaintza (ardia eta ahuntza) ezagutu zen. Horren ondorio dira zeramika eta gurpila (soberakinak gordetzeko eta gauzak garraiatzeko...). Gurpilaren asmakuntza oso garrantzitsua izan zen, honi esker arlo guztietan izugarrizko bultzada eman zen, arkitekturan, abeltzaintzan...iraultzaren kausa nabarmena izan zen beraz.

EZAUGARRIAK/ALDAKETAK:

EKONOMIA

Nekazaritza eta abeltzaintza hazi ziren, produkzioa handituz, jendeak gero eta ondasun gehiago zituzten, honi esker etxe sendoak eta arropa hobeak lortu zituzten, eta honen ondorioz bizi leku finkoak. Beraz gizartea nomada eta ehiztaria izatetik egonkorra eta produktiboa izatera pasa egin zen.

JABEGO PRIBATUA:

Gizartea egonkorra bilakatzean, norbera lurrak bereganatzen hasi ziren. Lur eremu handiak zeuzkatenek, langileak kontratatzen hasi ziren, uztaren zati baten truke.

JAINKOAK

Lehen aipatzen den moduan, nekazaritza garatu zen garai honetan eta nekazaritzan zerikusi handia dauka eguraldiak. Euria eta eguzkia oso beharrezkoa dira uzta onak jasotzeko, garai honetan efektu meteorologikoetarako ez zegoenez azalpenik, jainkoak sortu zituzten eguraldiaren azalpena emateko.

POPULAZIOA

Populazioa oso azkar handitu zen, denbora laburrean. Elikagaiak denbora luzean kontserbatu ahal zituzten eta.

Neolitikoa eta megalitismoa

PAISAIAREN ALDAKETA

Nekazaritza eta abeltzaintzarako lurrak eraldatu zituzten, paisaia erabat eraldatuz. Ekosistemak apurtuz eta biologia aniztasuna murriztuz.

GURPILA

Oso garrantzitsua izan da bere asmakizuna historian zehar. Lana asko erraztu zuten arlo askotan, produkzioa handituz. Garraiorako ere erabili zen eta merkataritzarako urrats handia izan da.

Aldaketa guzti hauek ikusita, jendeak denbora libre gehiago zeukan, ez zuen fruituen bila joan beharra ezta ehiza egiten ere. Kultura maila asko igo zen garai honetan eta erlijio edo jainkoen sineskerak ere bai, honen ondorio izan daiteke: megalitismoa.

NEOLITOA EUSKAL HERRIAN:

K.a. 3000 urtean ailegatu zen, baliteke zelten inbasio batean. Ezaugarri nagusienak abeltzaintza eta nekazaritzaren agerpenak izan ziren. Gizartea bi taldetan banatu zen, mendietan abeltzaintza garatu zen eta lautadetan nekazaritza. Horrekin batera bi kultura ezberdin, bat megalitismoan oinarritua eta bestea herri txikiak eta egonkorrak. Adibidez: Peña Larga (Kripanen) edo Los Cascajos (Urantzian)

Neolitikoa eta megalitismoa

MEGALITISMOA:

SARRERA:

“Mega” handia eta “litos” harria esan nahi dute grekeraz. Munduko edozein lekutan aurkitu ahal ditugu honelako eraikinak, baina Europakoak dira izen hau hartu dutenak. Hiru gune nagusi egon ziren Britainia Handian, Portugalen eta Balkanetan, hortik leku guztietara zabaldu zien. Eraikin hauek hilobiak dira eta trikuharriak dira famatuenak. Jendea taldeetan hilobiratzen zen eta gehienetan norberaren ondasun pertsonalekin (panpinak, eraztunak...).

ERAIKITZE PROZESUA:

Menhirra egitea nahiko sinplea zen. Lehenengo harrobietatik ateratzen ziren harriak. Ondoren zulo handi bat egiten zen eta hara gurpilen bitartez garraiatzen ziren, hor posizio bertikalean jartzen ziren harriak eta lurraren bidez ongi finkatu. Trikuharriaren kasuan hainbat harri jartzen ziren, posizio bertikalean baina goiko harria jartzeko, hau da, horizontala, lurraren bidez bi aldapatxo egiten ziren harrien inguruan, lana errazteko.

Neolitikoa eta megalitismoa

Hala ere, megalitismo barne beste eraikin desberdin batzuk agertzen dira.

ERAIKIN MOTAK:

Trikuharri sinplea:

Hainbat harri bertikal, lurrez estalita egindako eraikina.

Korridoreko trikuharria:

Aurrekoaren berdina izango zen baina pasilloarekin.

El Sotillo (Araba)

Korridoreko trikuharria sabaiarekin: Gela bat harri erraldoi batekin (ortastoa) goialdean.

La Hechizera (El Villar)

Neolitikoa eta megalitismoa

Menhirrak:

Harri erraldoiak (ortostatoa), llurreantente jarrita. Bakarrik edo ilaretan (Carnac) agertzen dira.

Galeria estaliko trikuharria:

Korridoreko trikuharria bezalakoa da, baina erabat estalita harriz eta lurrez.

Hipogeo de Longar (Viana)

Cromlech:

Hainbat ortostato, era zirkularrean jartzen dira.

Neolitikoa eta megalitismoa

Stonehenge, Salisbury Erresuma Batua

Naveta: Harriz egindako eraikina, kanpotik borobiltsuak da eta barrutik laukizuzena. Menorkan agertzen dira.

Trikuharriak eta navetak hilobiak dira, besteak berriz eguzkiaren eta ilargiaren (jainkoen) gurtzarako egin ziren. Herrixka edo tribu guztien elkar lana behar zen, hainbat tonako harriak altzatzeko. Eraikinetan, gorputzak eta objetu asko aurkitu dira hauen artean petroglifoak, eguzkiarekin zerikusia dute gehienak. Bestalde , gure zonaldean hainbat trikuharriak ikusi ahal ditugu. Vianan, Hipogeo de Longar eta Araban El Sotillo, La Hechizera

ZONALDEKO TRIKUHARRIAK

Hipogeo de longar (Viana)

Neolotiko garaiari dagokio K.a. 2850 – 2500, urteetan zehar .1985. urtean Luis Arazuri-k aurkitu zuen Bianako mendirik altueenean “El Alto de los Bojes” 834 metroko altueran. 4,6 metro neurtzen ditu luzeeran eta 1,5 altueran. 80 gorputz aurkitu dira hemen, gehienak makurtuak eta batzuetan silexeko puntak agertu dira.

Neolitikoa eta megalitismoa

La Hechicera (El Villar)

1935. urtean aurkitu zen. Euskadiko trikuharretaik garrantsitsuenetakoa da. Herrian, ipuin famatu bat kontatzen da, trikuharria sorgin edo lamia batekin erlazionatuz.

Dolmen de los Llanos (Kripan)

K.a. 3250. urtekoa da, bertan 100 gorputz aurkitu izan dira. Silexeko geziak eta “campaniforme” motatako zeramika, Arkero baten brazaletea eta kobre pixka bat.

El Sotillo (Laguardia)

13 pertsona agertu ziren hemen silexeko materiala ere bai, ontzi bat eta kobrea. Hala ere, nahiko ondatua aurkitu zen.

Layaza (Laguardia)

2 pertsona bakarrik aurkitu ziren honetan. Nahiko hondatua zegoen, gaur egun berreraiki egin da ganbara printzipala. 1,8 metro luze eta 1,5 altueran neurtzen ditu.

Layaza

Neolitikoa eta megalitismoa

BIBLIOGRAFIA:

http://www.taringa.net/posts/info/793421/Megalitismo.htmlhttp://www.wikipedia.orghttp://www.vitoriatoday.com/vitoriatoday/Alava/rioja_alavesa.htmhttp://www.reclinux.net/david/viana/hist01.htmhttp://www.viana.eshttp://assaikastolawikispaces.org http://www.arkeodoc.com/pdfs/arteologica.pdfhttp://www.iberiarural.es/rutas/alava/ruta-de-los-dolmenes-rioja-alavesa.htmhttp://www.turismoa.euskadi.net/s11-12375/es/contenidos/h_cultura_y_patrimonio/0000010855_h5_rec_turismo/es_10855/10855-ficha.htmlhttp://www.celtiberia.net/verlugar.asp?id=242