NAYTIKES EPIXEIRHSEIS 1821-1828

ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΟΣΧΑΚΗΣ

ΝΑΥΤΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ 1821-1828 ΟΙ ΘΑΛΑΣΣΙΟΙ ΑΓΩΝΕΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ

ΑΘΗΝΑ 2006

ΠΟΛΕΜΙΚΕΣ r * · Σ Ε Λ Ι Δ Ε Σ • * * 5

Πρόλογος σελ. 6

Κεφάλαιο 1: Έτος 1821




σελ. 12

σελ. 30

σελ. 42

σελ. 44

Κεφάλαιο 5: Έτος 1825 σελ. 52




σελ. 62

σελ. 64

σελ. 74

6 ΝΑΥΤΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ 1821 -1828

Πρόλογος

Η Ρωσοτουρκική συνθήκη του Κιουτούκ - Καϊναρτζή (1774) έδωσε τεράστιες δυνατότητες για εμπορικές δραστηριότητες και στους Έλληνες καραβοκύρηδες. Το ξέσπασμα των Ναπολεόντειων Πολέμων προς το τέλος του 18ου αιώνα ήταν η μεγάλη ευκαιρία για τους Έλληνες ναυτικούς για γρήγορο πλουτισμό. Μπρίκι «Ποσειδών» του υδραίου I. Ορλάνδου.

Τ α χ ρ ό ν ι α τ η ς ο θ ω μ α ν ι κ ή ς κ υ ρ ι α ρ χ ί α ς δ ε ν σ τ α μ ά

τ η σ α ν τ η ν ε λ λ η ν ι κ ή δ ρ α σ τ η ρ ι ό τ η τ α σ τ η θ ά λ α σ σ α . Ο ι

Έ λ λ η ν ε ς ν α υ τ ι κ ο ί σ υ μ μ ε τ έ χ ο υ ν ε ν ε ρ γ ά σ ε π ο λ ε μ ι κ έ ς

ε π ι χ ε ι ρ ή σ ε ι ς μ α ζ ί μ ε ά λ λ α χ ρ ι σ τ ι α ν ι κ ά κ ρ ά τ η , ό π ω ς σ τ η

ν α υ μ α χ ί α τ η ς Ν α υ π ά κ τ ο υ τ ο 1 5 7 1 ή σ τ η ν α υ μ α χ ί α τ ο υ

Τ σ ε σ μ έ τ ο 1 7 7 0 , ό π ο υ ο ι Ρ ώ σ ο ι μ ε τ η β ο ή θ ε ι α Π α ρ ι α

ν ώ ν κ α ι ά λ λ ω ν ε λ λ η ν ι κ ώ ν π υ ρ π ο λ ι κ ώ ν κ α τ έ σ τ ρ ε ψ α ν

τ ο ν τ ο υ ρ κ ι κ ό σ τ ό λ ο .

Ο π ο λ ε μ ι κ ό ς σ τ ό λ ο ς τ η ς Ο θ ω μ α ν ι κ ή ς Α υ τ ο κ ρ α τ ο

ρ ί α ς ή τ α ν κ α τ ά μ ε γ ά λ ο μ έ ρ ο ς ε π α ν δ ρ ω μ έ ν ο ς μ ε ρ ω μ έ -

ι κ ο - ε λ λ η ν ι κ ό π λ η θ υ σ μ ό , π ρ ο ε ρ χ ό μ ε ν ο ε ίτε α π ό τ α ν η

σ ι ά τ ο υ Α ι γ α ί ο υ π ε λ ά γ ο υ ς ε ίτε α π ό τ α π α ρ α θ α λ ά σ σ ι ε ς

π ε ρ ι ο χ έ ς τ η ς Μ ι κ ρ ά ς Α σ ί α ς .

Τ α υ τ ό χ ρ ο ν α , ο ι ε κ τ ε τ α μ έ ν ε ς ε μ π ο ρ ι κ έ ς δ ρ α σ τ η

ρ ι ό τ η τ ε ς Ε λ λ ή ν ω ν π λ ο ι ο κ τ η τ ώ ν , υ π ο χ ρ ε ω μ έ ν ω ν ν α

ε ξ ο π λ ί ζ ο υ ν τ α π λ ο ί α τ ο υ ς κ α ι ν α μ ά χ ο ν τ α ι μ ε τ ο υ ς π ε ι

ρ α τ έ ς , ν α δ ι α σ π ο ύ ν τ ο υ ς α π ο κ λ ε ι σ μ ο ύ ς κ α ι ν α α ν ε φ ο

δ ι ά ζ ο υ ν τ ο υ ς Ε υ ρ ω π α ί ο υ ς ε μ π ο λ έ μ ο υ ς ( Ν α π ο λ ε ό ν τ ε ι ο ι

Π ό λ ε μ ο ι ) , ε ί χ α ν σ υ ν έ π ε ι α ν α α π ο κ τ ή σ ο υ ν ο ι Έ λ λ η ν ε ς ,

κ υ ρ ί ω ς δ ε τ α ν η σ ι ά Ύ δ ρ α , Σ π έ τ σ ε ς κ α ι Ψ α ρ ά , σ η μ α ν τ ι

κ ά π λ ο ύ τ η . Έτσι , σ ε β α σ τ ό ς α ρ ι θ μ ό ς π λ ο ί ω ν , μ ε τ ρ ί ο υ

μ ε ν μ ε γ έ θ ο υ ς α λ λ ά ά ρ ι σ τ α ε ξ ο π λ ι σ μ έ ν ω ν , μ ε έ μ π ε ι ρ α

κ α ι ε τ ο ι μ ο π ό λ ε μ α π λ η ρ ώ μ α τ α ( μ α ζ ί μ ε τ η ν ε λ λ η ν ι κ ή

ν α υ τ ι κ ή π α ρ ά δ ο σ η σ τ ο α ί μ α τ ο υ ς ) , α π ο τ έ λ ε σ α ν π ρ ω

τ α ρ χ ι κ ή ς σ η μ α σ ί α ς π α ρ ά γ ο ν τ α γ ι α τ η ν ε π ι τ υ χ ί α τ ο υ

α π ε λ ε υ θ ε ρ ω τ ι κ ο ύ α γ ώ ν α π ο υ ε π ρ ό κ ε ι τ ο ν α α ρ χ ί σ ε ι .

Α μ έ σ ω ς μ ε τ η ν έ ν α ρ ξ η τ η ς Ε π α ν ά σ τ α σ η ς , τ ο Ν α υ

τ ι κ ό δ ι ε κ δ ί κ η σ ε α π ό τ ο υ ς Τ ο ύ ρ κ ο υ ς τ η ν κ υ ρ ι α ρ χ ί α τ ο υ

Α ι γ α ί ο υ κ α ι τ η ν κ ρ ά τ η σ ε γ ι α μ ε γ ά λ ο δ ι ά σ τ η μ α μ ε μ ι α

ε ν τ υ π ω σ ι α κ ή σ ε ι ρ ά ν ι κ ώ ν . Ο Π α π α ν ι κ ο λ ή ς μ ε τ ο π υ ρ

π ο λ ι κ ό τ ο υ α ν α τ ι ν ά ζ ε ι τ ο υ ρ κ ι κ ό δ ί κ ρ ο τ ο σ τ η ν Ε ρ ε σ σ ό ,

ο Κ α ν ά ρ η ς α ν α τ ι ν ά ζ ε ι τ ο υ ρ κ ι κ ό δ ί κ ρ ο τ ο σ τ η ν Τ έ ν ε δ ο ,

τ η ν τ ο υ ρ κ ι κ ή ν α υ α ρ χ ί δ α σ τ η Χ ί ο κ α ι σ υ ν ε χ ί ζ ο ν τ α ς γ ί

ν ε τ α ι τ ε λ ι κ ά ο θ ρ υ λ ι κ ό ς μ π ο υ ρ λ ο τ ι έ ρ η ς κ α ι ο τ ρ ό μ ο ς

γ ι α τ ο ο θ ω μ α ν ι κ ό Ν α υ τ ι κ ό . Ο Μ ι α ο ύ λ η ς σ υ ν τ ρ ί β ε ι τ ο υ ς

Τ ο ύ ρ κ ο υ ς σ ε π ά μ π ο λ λ ε ς ν α υ μ α χ ί ε ς , ε ν ι σ χ ύ ε ι τ ις ε π ι χ ε ι

ρ ή σ ε ι ς σ ε Μ ο ρ ι ά κ α ι Ρ ο ύ μ ε λ η σ ε π α ρ ά λ ι ε ς π ε ρ ι ο χ έ ς ,

α ν ε φ ο δ ι ά ζ ε ι ε λ λ η ν ι κ ά φ ρ ο ύ ρ ι α , π ο λ ι ο ρ κ ε ί τ ο υ ρ κ ι κ ά ,

α π ο τ ρ έ π ε ι α π ο β ά σ ε ι ς κ α ι π ρ ο π α ν τ ό ς δ ε ν ε π ι τ ρ έ π ε ι

σ τ ο υ ς Τ ο ύ ρ κ ο υ ς ν α μ ε τ α φ έ ρ ο υ ν σ τ ρ α τ ό κ α ι ε φ ό δ ι α

σ τ η ν ε π α ν α σ τ α τ η μ έ ν η Ε λ λ ά δ α - η σ η μ α ν τ ι κ ό τ ε ρ η ί σ ω ς

ε π ι τ υ χ ί α τ ο υ Ν α υ τ ι κ ο ύ σ τ ο ν α γ ώ ν α .

* * * ΣΕΛΙΔΕΣ * * * 7

To υδραύκο πολεμικό «Θεμιστοκλής». Στα μέσα του 18ου αιώνα κάθε είδους πειρατές (Αλγερινοί, Δουλτσιώτες, κουρσάροι) ταλαιπωρούσαν τα νησιά του αιγαίου, παρενοχλώντας τα πλοία κάθε εθνικότητας, παρεμποδίζοντας έτσι την πραγματοποίηση εμπορικών μεταφορών. Το 1788 η «Πύλη» για να αντιμετωπίσει την ανεξέλεγκτη κατάσταση επέτρεψε στα εμπορικά σκάφη να εξοπλιστούν επίσημα με πυροβόλα για την αυτοπροστασία τους. Έτσι οι Έλληνες ναυτικοί σύντομα απέκτησαν πλοία που διέθεταν ισχυρό πυροβολικό, σε σχέση με το μέγεθος τους, αλλά κυρίως απέκτησαν πολεμική πείρα στην θάλασσα δίδοντας συνεχώς μάχες με τους πειρατές.

Ο Α ν δ ρ έ α ς Μ ι α ο ύ λ η ς , ω ς ν α ύ α ρ χ ο ς τ ο υ ε π α ν α

σ τ α τ ι κ ο ύ σ τ ό λ ο υ , μ ε τ α λ ί γ α μ έ σ α π ο υ έχε ι σ τ η δ ι ά θ ε

σ η τ ο υ , σ υ ν ε χ ί ζ ε ι τ ις ε π ι θ έ σ ε ι ς τ ο υ . Π α ρ ά τις ε π ι τ υ χ ί ε ς

τ ο υ ό μ ω ς δ ε ν μ π ο ρ ε ί ν α α π ο τ ρ έ ψ ε ι τ η ν α π ό β α σ η τ ο υ

Ι μ π ρ α ή μ σ τ η ν Π ε λ ο π ό ν ν η σ ο .

Ο Μ ι α ο ύ λ η ς α ν ε φ ο δ ι ά ζ ε ι τ ο Μ ε σ ο λ ό γ γ ι , ν ι κ ά τ ο υ ς

Τ ο ύ ρ κ ο υ ς σ τ η ν Π ά τ ρ α κ α ι ν α υ μ α χ ε ί μ α ζ ί τ ο υ ς σ τ η Σ ο ύ

δ α , ο Σ α χ τ ο ύ ρ η ς τ ο υ ς δ ι α σ κ ο ρ π ί ζ ε ι κ α ι α ν α τ ι ν ά ζ ε ι δ ύ ο

δ ί κ ρ ο τ α σ τ η ν α υ μ α χ ί α τ ο υ Κ α φ η ρ έ α , ο Α π ο σ τ ό λ η ς κ α ι ο

Τ ο μ π ά ζ η ς τ ο υ ς π α ρ ε ν ο χ λ ο ύ ν π α ν τ ο ύ . Ο Ι μ π ρ α ή μ ό μ ω ς

έχε ι α ρ χ ί σ ε ι ν α κ υ ρ ι α ρ χ ε ί σ τ η ν Π ε λ ο π ό ν ν η σ ο . Τ ό τ ε η

Π ρ ο σ ω ρ ι ν ή Δ ι ο ί κ η σ η τ ω ν Ε π α ν α σ τ α τ η μ έ ν ω ν Ε λ λ ή ν ω ν

φ ρ ο ν τ ί ζ ε ι ώ σ τ ε ν α ε ν ι σ χ υ θ ε ί ο σ τ ό λ ο ς μ ε δ ύ ο π ρ α γ μ α τ ι

κ ά κ α ι ν ο ύ ρ ι α π ο λ ε μ ι κ ά π λ ο ί α , τ η φ ρ ε γ ά τ α «Ελλάς» π ο υ

ν α υ π η γ ή θ η κ ε σ τ η ν Α μ ε ρ ι κ ή κ α ι τ ο α τ μ ο κ ί ν η τ ο τ ρ ο χ ό -

6 ΝΑΥΤΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ 1821-1828

Η συσσώρευση πλούτου στα νησιά, είχε

δημιουργήσει αστική τάξη υψηλού επιπέδου,

το οποίο φαίνεται ακόμα και σήμερα αν κάποιος

επισκεφθεί τα νησιά Ύδρα ή Σπέτσες, από τα αρχοντικά κτίρια.

Σαν αποτέλεσμα αυτού ήταν η δημιουργία

ναυτικής σχολής όπου εκπαιδεύονταν οι

πλοίαρχοι των πλοίων. «Μάθημα εις την Ναυτική

της Ύδρας Σχολής».

Τα κανόνια των ελληνικών εμπορικών πλοίων της εποχής (η

αρτιλλερία ή τα χοντρά άρματα) ήταν κυρίως

των 4 των 12 και των 18 λιβρών, σπάνια όμως

μεγαλύτερα (24 λιβρών). Τα προμηθεύονταν

από ρωσικά λιμάνια της Μαύρης Θάλασσας,

την Τεργέστη και άλλα λιμάνια όπως Βενετία,

Γένοβα, Λιβόρνο ή της Νοτίου Γαλλίας.

Ήταν συνήθως παλιά, σιδερένια, εμπροσθογεμή

κανόνια, προερχόμενα από παροπλισμένα πλοία

ή φρούρια. Δεν υπήρχε καμία ομοιογένεια στον

εξοπλισμό. Η υπηρέτηση τους γινόταν εμπειρικά

ενώ ήταν ακατάλληλα για ναυμαχίες εκ

παρατάξεως. Το ελληνικό ναυτικό πυροβολικό

υστερούσε σημαντικά απέναντι στα πανίσχυρα

κανονιοστάσια των οθωμανικών φρεγατών

και πλοίων γραμμής που είχαν πυροβόλα των 48

ακόμα και 64 λιβρών! Με τα δεδομένα αυτά οι

ναυμαχίες εκ παρατάξεως ήταν αδιανόητες για τους Έλληνες και γι'

αυτό στράφηκαν στην κατασκευή πυρπολικών

σκαφών. Πυροβόλο 24 λιβρών της ναυαρχίδας του Γ. Σαχτούρη. Εθνικό

Ιστορικό Μουσείο.

φ ό ρ ο « Κ α ρ τ ε ρ ί α » π ο υ κ α τ α σ κ ε υ ά σ θ η κ ε σ τ η ν Α γ γ λ ί α .

Η « Ε λ λ ά ς » σ υ μ μ ε τ έ χ ε ι σ ε π ο λ λ έ ς ν α υ τ ι κ έ ς ε π ι χ ε ι ρ ή σ ε ι ς ,

ε ν ώ η « Κ α ρ τ ε ρ ί α » , κ υ β ε ρ ν ώ μ ε ν η α π ό τ ο ν φ ι λ έ λ λ η ν α

Ά γ γ λ ο π λ ο ί α ρ χ ο Ά σ τ ι γ ξ ( H a s t i n g s ) , κ α τ α σ τ ρ έ φ ε ι σ τ η ν

Ιτέα τ η ν τ ο υ ρ κ ι κ ή Μ ο ί ρ α τ ο υ Κ ο ρ ι ν θ ι α κ ο ύ , β υ θ ί ζ ο ν τ α ς

π έ ν τ ε π λ ο ί α κ α ι α ι χ μ α λ ω τ ί ζ ο ν τ α ς ά λ λ α τ ρ ί α , κ α ι γ ε ν ι κ ά

π ρ ο σ φ έ ρ ε ι π ο λ ύ τ ι μ ε ς υ π η ρ ε σ ί ε ς σ τ ο ν ε λ λ η ν ι κ ό α γ ώ ν α

μ ε τ ις δ υ ν α τ ό τ η τ ε ς π ο υ π ρ ο σ έ φ ε ρ ε η π ρ ω τ ο π ο ρ ι α κ ή

γ ι α τ η ν ε π ο χ ή α τ μ ο κ ί ν η σ η . Ο ι δ ι ώ ξ ε ι ς ό μ ω ς κ α ι ο ι κ α

τ α σ τ ρ ο φ έ ς σ τ η σ τ ε ρ ι ά κ α ι τ η ν Π ε λ ο π ό ν ν η σ ο σ υ ν ε χ ί ζ ο

ν τ α ι . Τ ις δ ύ σ κ ο λ ε ς ε κ ε ί ν ε ς ώ ρ ε ς ε ίχε α ρ χ ί σ ε ι ε π ι τ έ λ ο υ ς

η π λ ά σ τ ι γ γ α ν α κ λ ί ν ε ι π ρ ο ς τ ο μ έ ρ ο ς τ ω ν Ε λ λ ή ν ω ν .

Ο σ κ λ η ρ ό ς π ό λ ε μ ο ς , ο ι α λ λ ε π ά λ λ η λ ο ι η ρ ω ι σ μ ο ί κ α ι

θ υ σ ί ε ς , ό π ω ς τ ο ο λ ο κ α ύ τ ω μ α τ ο υ Μ ε σ ο λ ο γ γ ί ο υ , έ χ ο υ ν

ε ν τ υ π ω σ ι ά σ ε ι τ η ν Ε υ ρ ώ π η κ α ι κ ε ρ δ ί ζ ο υ ν τ η ν κ ο ι ν ή

γ ν ώ μ η , η ο π ο ί α σ τ ρ έ φ ε τ α ι ε υ ν ο ϊ κ ά π ρ ο ς τ η ν ε λ λ η ν ι κ ή

υ π ό θ ε σ η . Κ ά τ ω α π ό τ η ν π ο λ ι τ ι κ ή π ί ε σ η τ ω ν λ α ώ ν , α λ λ ά

κ υ ρ ί ω ς γ ι α ν α υ π ο σ τ η ρ ί ξ ο υ ν τ α σ υ μ φ έ ρ ο ν τ α τ ο υ ς σ τ η ν

π ε ρ ι ο χ ή ό π ο υ ε ίχε α ρ χ ί σ ε ι ν α δ ι α μ ο ρ φ ώ ν ε τ ε μ ι α ν έ α γ ε

ω π ο λ ι τ ι κ ή κ α τ ά σ τ α σ η , ο ι κ υ β ε ρ ν ή σ ε ι ς τ η ς Α γ γ λ ί α ς , τ η ς

Γ α λ λ ί α ς κ α ι τ η ς Ρ ω σ ί α ς ε π ε μ β α ί ν ο υ ν α π ό κ ο ι ν ο ύ σ τ η

δ ι α μ ά χ η κ α ι α π α ι τ ο ύ ν α π ό τ ο υ ς Τ ο ύ ρ κ ο υ ς α ν α κ ω χ ή κ α ι

α ν α γ ν ώ ρ ι σ η ε ν ό ς μ ι κ ρ ο ύ ε λ λ η ν ι κ ο ύ κ ρ ά τ ο υ ς .

Ο Ι μ π ρ α ή μ π α ρ α β ι ά ζ ε ι σ υ ν ε χ ώ ς τ ις σ υ μ φ ω ν ί ε ς κ α ι

τ ό τ ε μ ι α α γ γ λ ο - γ α λ λ ο - ρ ω σ ι κ ή ν α υ τ ι κ ή Μ ο ί ρ α , υ π ό τ η

δ ι ο ί κ η σ η τ ο υ Ά γ γ λ ο υ ν α υ ά ρ χ ο υ Κ ό δ ρ ι γ κ τ ο ν , ε ι σ π λ έ ε ι

σ τ ο Ν α β α ρ ί ν ο , ό π ο υ β ρ ί σ κ ε τ α ι ό λ ο ς ο τ ο υ ρ κ ο α ι γ υ π τ ι -

α κ ό ς σ τ ό λ ο ς , γ ι α ν α π ε ί σ ε ι τ ο ν Ι μ π ρ α ή μ ν α δ ι α κ ό ψ ε ι τ ις

ε χ θ ρ ο π ρ α ξ ί ε ς . Μ ι α ά σ τ ο χ η ό μ ω ς τ ο υ ρ κ ι κ ή π ρ ό κ λ η σ η

ε ν α ν τ ί ο ν μ ι α ς α γ γ λ ι κ ή ς β ά ρ κ α ς έ γ ι ν ε ο μ ο ι ρ α ί ο ς σ π ι ν

θ ή ρ α ς π ο υ ά ν α ψ ε α μ έ σ ω ς τ η φ ο β ε ρ ή ν α υ μ α χ ί α τ ο υ

Ν α β α ρ ί ν ο υ σ τ ι ς 2 0 Ο κ τ ω β ρ ί ο υ 1 8 2 7 . Τ ο α π ό γ ε υ μ α τ η ς

ι σ τ ο ρ ι κ ή ς α υ τ ή ς η μ έ ρ α ς , η δ η μ ι ο υ ρ γ ί α τ ο υ ν έ ο υ ε λ λ η

ν ι κ ο ύ κ ρ ά τ ο υ ς ε ίχε π ι α κ ρ ι θ ε ί ο ρ ι σ τ ι κ ά . Ο ι Σ ύ μ μ α χ ο ι

9

ά ρ χ ι σ α ν ο ι π α λ α ι ο ί κ α ι ν έ ο ι π λ ο ι ο κ τ ή τ ε ς ν α ν α υ π η γ ο ύ ν

κ α ι ν ο ύ ρ ι α π λ ο ί α , σ τ α ί δ ι α ε κ ε ί ν α ν α υ π η γ ε ί α π ο υ ε ί χ α ν

κ α τ α σ κ ε υ α σ θ ε ί τ α π ε ρ ι σ σ ό τ ε ρ α π λ ο ί α τ ο υ Α γ ώ ν α , δ η

λ α δ ή σ τ η ν Ύ δ ρ α , τ ις Σ π έ τ σ ε ς , τ η ν Ά ν δ ρ ο , τ ο Γ α λ α ξ ί δ ι ,

τ η ν Κ ά σ ο , τ η Σ ά μ ο κ α ι σ τ η σ υ ν έ χ ε ι α σ τ η Σ ύ ρ ο , η ο π ο ί α

σ τ α δ ι α κ ά ε ξ ε λ ί χ θ η κ ε σ ε κ ύ ρ ι ο ν α υ π η γ ι κ ό κ έ ν τ ρ ο , ι δ ι α ί

τ ε ρ α μ ε τ ά τ η ν ε μ φ ά ν ι σ η τ ο υ α τ μ ο ύ .

Σ τ α π ρ ώ τ α λ ο ι π ό ν χ ρ ό ν ι α τ η ς ε λ λ η ν ι κ ή ς α ν ε ξ α ρ τ η

σ ί α ς , τ ο Ε μ π ο ρ ι κ ό Ν α υ τ ι κ ό δ ι α τ ή ρ η σ ε τ η μ ο ρ φ ή π ο υ

ε ίχε σ τ α χ ρ ό ν ι α π ο υ π ρ ο η γ ή θ η κ α ν τ ο υ Α γ ώ ν α . Για τ η

μ ε τ α κ ί ν η σ η κ α ι τ η μ ε τ α φ ο ρ ά α ν θ ρ ώ π ω ν κ α ι α γ α θ ώ ν .

Η μ ο ρ φ ή τ η ς ε κ μ ε τ ά λ λ ε υ σ η ς τ ο υ π λ ο ί ο υ π α ρ έ μ ε ι

ν ε η ί δ ι α ό π ω ς κ α ι σ τ α π ρ ο η γ ο ύ μ ε ν α χ ρ ό ν ι α , δ η λ α δ ή η

σ υ ν ε τ α ι ρ ι σ τ ι κ ή ι δ ι ο κ τ η σ ί α , α π ό π ρ ό σ ω π α π ο λ λ έ ς φ ο

ρ έ ς τ η ς ί δ ι α ς ο ι κ ο γ έ ν ε ι α ς . Η έ λ λ ε ι ψ η κ ε φ α λ α ί ω ν ή τ α ν

φ α ν ε ρ ή κ α ι η ε μ φ ά ν ι σ η τ ρ α π ε ζ ι κ ώ ν ι δ ρ υ μ ά τ ω ν δ α ν ε ι

ο δ ό τ η σ η ς ά ρ γ η σ ε π ο λ ύ .

Χ ά ρ η στ ις π ρ ο σ π ά θ ε ι ε ς τ ω ν Ε λ λ ή ν ω ν π λ ο ι ο κ τ η τ ώ ν

ε κ ε ί ν η ς τ η ς ε π ο χ ή ς α ρ χ ί ζ ε ι η ο ι κ ο ν ο μ ι κ ή α ν α γ έ ν ν η σ η

κ α ι μ π α ί ν ο υ ν ο ι β ά σ ε ι ς τ η ς μ ε γ ά λ η ς ε λ λ η ν ι κ ή ς Ν α υ τ ι λ ί

α ς π ο υ θ α α κ ο λ ο υ θ ή σ ε ι .

Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΣΤΟΛΟΣ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ Η κ ή ρ υ ξ η τ η ς Ε π α ν ά σ τ α σ η ς τ ο υ 1821 β ρ ή κ ε τ ο υ ς

ε π α ν α σ τ α τ η μ έ ν ο υ ς Έ λ λ η ν ε ς μ ε σ η μ α ν τ ι κ ό α ρ ι θ μ ό ε μ π ο

ρ ι κ ώ ν σ κ α φ ώ ν μ ι κ ρ ο ύ κα ι μ ε σ α ί ο υ μ ε γ έ θ ο υ ς , ε ξ ο π λ ι

σ μ έ ν ω ν μ ε 6 - 1 0 π υ ρ ο β ό λ α κα ι δ ύ ν α μ η π ο υ έ φ τ α ν ε τ ο υ ς

18 .000 π ε ρ ί π ο υ έ μ π ε ι ρ ο υ ς κα ι ε τ ο ι μ ο π ό λ ε μ ο υ ς ν α υ τ ι κ ο ύ ο

Α π ό τ α π λ ο ί α α υ τ ά χ ρ η σ ι μ ο π ο ι ή θ η κ α ν κ α τ ά δ ι α σ τ ή μ α τ α

ω ς π ο λ ε μ ι κ ά π ε ρ ι σ σ ό τ ε ρ α α π ό 150 π ε ρ ί π ο υ , π ο υ σ υ γ κ ρ α

τ ο ύ σ α ν τ ο υ ς σ τ ό λ ο υ ς τ η ς Ύ δ ρ α ς , τ ω ν Σ π ε τ σ ώ ν κα ι τ ω ν

Ψ α ρ ώ ν , κ α θ ώ ς κ α ι μ ο ν ά δ ε ς ά λ λ ω ν ν η σ ι ώ ν .

Τ α π ε ρ ι σ σ ό τ ε ρ α κ α ρ ά β ι α ή τ α ν μ π ρ ί κ ι α ( π ά ρ ω ν ε ς )

μ ε δ ύ ο μ ε γ ά λ α κ α τ ά ρ τ ι α μ ε σ τ α υ ρ ω τ ά π α ν ι ά , ε κ τ ό π ι σ μ α

γ ύ ρ ω σ τ ο υ ς 2 5 0 τ ό ν ο υ ς κ α ι 8 - 1 0 π υ ρ ο β ό λ α υ π ή ρ χ α ν

ό μ ω ς κ α ι μ ε γ α λ ύ τ ε ρ α π λ ο ί α μ έ χ ρ ι 5 0 0 τ ό ν ο υ ς . Π ρ έ π ε ι

Η ναβέττα του Ν. Γ.

Μπόταση. Τα πλοία του

Αγώνα ήταν οργανωμένα

σύμφωνα με τα πλοία

του εμπορικού ναυτικού

που είχε συντροφική

διαχείριση. Οι

καραβοκύρηδες και οι

πρόκριτοι των νησιών

έβλεπαν τα πληρώματα

σαν εργοδότες που

μίσθωναν τα πλοία

τους για μια επιχείρηση

ενώ τις περισσότερες

φορές υπήρχαν στενοί

βαθμοί συγγενείας με

τα πληρώματα που

χαλάρωνε την πειθαρχία.

Η γενναιότητα, τους έκανε

να αντιλαμβάνονται

το καθήκον απέναντι

στο Έθνος, αλλά το

έπρατταν ενεργώντας

περισσότερο ως έμποροι

- επιχειρηματίες και

όχι σαν αξιωματικοί

πολεμικού ναυτικού.

Έτσι προκειμένου

να προστατεύουν το

πλήρωμα (συγγενείς

τους) και το σκάφος

πολλές φορές απέφευγαν

να εκθέσουν το πλοίο

σε κίνδυνο στη μάχη

γιατί ήταν οι ίδιοι

επιφορτισμένοι με το

κόστος επισκευών και

συντήρησης. Αυτή ή

αντίληψη είχε πολλές

φορές καταστροφικές

συνέπειες για την

Επανάσταση όπως στην

περίπτωση της Χίου

και των Ψαρών. Εθνικό

Ιστορικό Μουσείο. .


Οι Έλληνες ναυτικοί της εποχής του αγώνα της

Ελληνικής ανεξαρτησίας ήταν κορυφαίοι από τους

σύγχρονους τους τόσο ως προς το θάρρος, την

τόλμη, την μαχητικότητα, την καρτερία αλλά και τις γνώσεις τους. Ο ναυτικός

της εικόνας φοράει την παραδοσιακή ενδυμασία

των νησιών και των παραθαλάσσιων περιοχών

του Αιγαίου. Βράκα (τουμάνι) μέχρι το γόνατο,

πουκάμισο και στενό και κοντό σακάκι (μεϊντάνι ή γελέκι). Το παράγγελμα

«στο γελέκι», σήμανε για τους ναυτικούς τότε ότι έπρεπε να αφαιρέσουν

τα βαρεία ρούχα ώστε να ετοιμαστούν για έφοδο.

Για εσώρουχα έφεραν μάλλινη φανέλα και

σώβρακο. Στο ζωνάρι του έχει περασμένο ένα λαζό,

μικρό μαχαίρι χρήσιμο για πολλές εργασίας

αλλά και στις μάχες πάνω στα καταστρώματα των

πλοίων. Πολλές φορές έφεραν σελάχι για τα

όπλα. Το σπαθί που οι Έλληνες ναυτικοί είχαν επινοήσει, προερχόταν από μεγάλα γιαταγάνια

μήκους 80 εκατοστών με ειδική λαβή που

σχημάτιζε τέσσερις μικρές καμπύλες για να μπαίνουν

τα δάκτυλα και ήταν κατάλληλο για μάχη στο κατάστρωμα, (πίνακας Γ.

Μοσχάκη 1999)

ΠΟΛΕΜΙΚΕΣ « * * Σ Ε Λ IΔ ΕΣ * * *

Ί Ί

ακόμα να υπολογίσουμε και δ ιάφορα μ ικρότερα πλοία και πλοιάρια, πολλά από τα οποία μετατρέπονταν σε πυρπολικά.

Τα πλοία ανήκαν σε ιδιώτες που τα είχαν δ ιαθέσε ι για τον Αγώνα. Καθένα από τα τρ ία νησιά είχε δ ικό του Ναύαρχο και Υποναύαρχο, υπήρχε όμως συντον ισμός μεταξύ των προκρίτων των νησιών. Από τον δεύτερο πάντως χρόνο τ ο υ πολέμου ο Ναύαρχος της Ύδρας, που δ ιέθετε τον μεγαλύτερο στόλο, ο Ανδρέας Μ ιαού λης, αναγνωρίσθηκε ως Αρχιναύαρχος των Ελληνικών. Ναυτ ικών Δυνάμεων (βλ αρ. κατ. 13). Ο ελληνικός εμπορικός στόλος αποτελούνταν μέχρι το τέλος των Ναπολεόντε ιων πολέμων (1815) από 611 πλοία συνολικής χωρητ ικότητας 153.000 τόνων περίπου, που περ ιλάμβαναν πληρώματα 17.000 ανδρών και 6.000 πυροβόλα. Από τα πλοία αυτά 120 ανήκαν στην Ύδρα, 60 στις Σπέτσες, 60 στα Ψαρά, 50 στο Γαλαξίδι και τα υπόλοιπα σε δ ιάφορα άλλα νησιά, ενώ ο αρ ιθμός τους με ιώθηκε

σημαντ ικά στη συνέχεια. Όταν ξέσπασε η Επανάσταση, ο εμπορικός στόλος μετατράπηκε σε πολεμικό. Συγκροτήθηκαν τρε ις κυρίως στολίσκοι : της Ύδρας, των Σπετσών και των Ψαρών. Σε αυτούς προστέθηκαν πλοία της Σάμου, της Κάσου, της Μυκόνου, του Γαλαξ ιδ ίου και άλλων νησιών. Στο τέλος της Επανάστασης προστέθηκαν η φρεγάτα «Ελλάς» και το ατμοκ ίνητο «Καρτερία». Αξ ίζε ι να αναφέρουμε και τα πυρπολικά, τα οποία βοήθησαν στο να επιτύχουν ο ι Έλληνες σημαντ ικές νίκες εναντ ίον τ ο υ εχθρού και να προκαλέσουν τον θαυμασμό και τη συμπαράσταση ολόκληρου τ ο υ κόσμου στον αγώνα γ ια την απελευθέρωση. Με έναν ελαφρύ στόλο, που αποτελούνταν κυρίως από πάρωνες και μπρίκια, αντ ιμετωπίστηκε ο τουρκ ικός στόλος, ο οποίος υπερτερούσε σημαντ ικά τόσο στον αριθμό των πλοίων όσο και στο μέγεθος (φρεγάτες, δ ίκροτα) και στον οπλισμό με ισχυρά πυροβόλα.

Τα ελληνικά πληρώματα των σκαφών παρά την ποιότητα τους, ήταν πολύ απείθαρχα. Αυτό ήταν τεράστιο μειονέκτημα για την μαχητικότητα του στόλου. Όταν έβγαιναν στην ξηρά γύριζαν στο καράβι όποτε ήθελαν, με αποτέλεσμα να ματαιώνονται επιχειρήσεις λόγω απουσίας ή ανυπακοής των ναυτών. Υπήρχαν σχεδόν πάντα στενές συγγενικές σχέσεις ανάμεσα στα μέλη του πληρώματος που δημιουργούσε οικειότητα ενώ απουσίαζε παντελώς κάθε πειθαρχικός κώδικας. Το ίδιο απείθαρχοι ήταν και οι κυβερνήτες των πλοίων που δεν υπάκουαν πάντα στα κελεύσματα των ναυάρχων αλλά έπρατταν ό,τι αυτοί νόμιζαν ως σωστό. Χαρακτηριστικά αναφέρετε ότι όταν ο G. Waddington ήρθε στην Ελλάδα το 1823-1824 χρειάσθηκε σε μια περίπτωση να περιμένει μαζί με τον Μιαούλη μισή ώρα στην αποβάθρα μέχρι να επιστρέψουν οι ναύτες από γειτονικό καπηλειό. Ακόμα και στο πλοίο του ναυάρχου η πειθαρχία ήταν ανύπαρκτη. Πυροβολητής ελληνικού πλοίου κατά την Ελληνική Επανάσταση. Η μοναδική πειθαρχική «ποινή» που επέβαλε ο κυβερνήτης ήταν να βάλει τις φωνές. Όταν όμως έφτανε η κρίσιμη ώρα της μάχης όλοι πειθαρχούσαν στον καπετάνιο με απόλυτο συγχρονισμό, (πίνακας Ν. Νομικός, εκδόσεις Μέλισσα)


Κεφάλαιο 1

Έτος 1821

Η Σπετσιώτισα Λασκαρίνα Μπουμπουλίυα από

τις σημαντικότερες και χαρακτηριστικότερες προσωπικότητες του Αγώνα στη θάλασσα,

κατά την Επανάσταση. Προσέφερε την περιούσια

της στον Αγώνα εξοπλίζοντας πλοία και

στρατιώτες.

Οι πρώτοι θαλασσινοί που ξεσηκώθηκαν ήταν οι Σπετσιώτες. Η χρονολογία, με το παλιό ημερολόγ ιο , ήταν 3 Απριλίου 1821 (26 Μαρτ ίου 1821), Κυριακή των Βαΐων. Την ημέρα εκε ίνη ύψωσαν στα δημόσ ια κτ ίρια, σε πολλές κατοικ ίες και στα πλοία τη σημα ία της ελευθερίας. Ήταν βαθιά γαλάζ ια, με τον Σταυρό στημένο

πάνω στην ανεστραμμένη Ημισέληνο, είχε ορ ισμένα σύμβολα και με κόκκ ινα γράμματα την επιγραφή Ελευθερ ία ή θάνατος.,

Παντού ακουγόταν η βροντή των πυροβόλων και το πολεμικό εμβατήρ ιο τ ο υ Ρήγα.

Πολλά πλοία έστε ιλαν το μήνυμα στα άλλα νησιά και


Οι «καρονάδες» (καρονάντ) ήταν πυροβόλα σύγχρονα για την περίοδο που εξετάζουμε. Ήταν σχετικά φτηνής κατασκευής, βραχύκαννα, μικρού βεληνεκούς αλλά ταχυβόλα, με τα οποία επιτυγχανόταν μεγάλος όγκος πυρός σε μικρές αποστάσεις. Από τότε που τα πρωτοκατασκεύασε ο Σκωτσέζικος οίκος Καρόν (Caron) το 1778, υιοθετήθηκαν με ενθουσιασμό από τα πληρώματα των πλοίων. Άλλοι τύποι πυροβόλων που χρησιμοποιήθηκαν ήταν Όλμοι (χαβάνια, μορτάρια, λουμπάρδες), και Κουλεβρίνες.

στρατό και εφόδ ια στην Πελοπόννησο. Από αυτά βού λ ιαξαν το ένα και οδήγησαν τα άλλα στα Ψαρά.

Ήταν η πρώτη σημαντ ική υπηρεσία που πρόσφερε το Ναυτ ικό στον Αγώνα, ματα ιώνοντας τη με ταφορά στην Πελοπόννησο μιας δύναμης την οποία ο ι ιστορι κοί υπολογίζουν σε 3.000 άνδρες.

Στην Ύδρα πήγε ο Σωτ. Χαραλάμπης, απεσταλμένος από τους προύχοντες και δεσποτάδες που πήραν μέρος στην επαναστατ ική σύσκεψη της Βόστιτσας (του Αιγίου), ο ι συντηρητ ικο ί όμως πρόκρ ι το ι της νήσου τον δ ιέ ταξαν να φύγε ι αμέσως (όπως αναφέρε ι ο ιστορικός Δ. Φωτιάδης). Όμως, στις Ί 6 Απριλίου, Σάββατο της Διακαινησίμου, στην Ύδρα την επανάσταση δεν την κήρυξαν οι πρόκριτο ι , αλλά ο λαός με αρχηγό τον Αντώνη Οικονόμου, πλοίαρχο β 'τάξης.

Ο Οικονόμου συνδύαζε τη λαχτάρα των πληρωμάτων γ ια δουλε ιά και ψωμί με την αγάπη τους προς την ελευθερ ία . Εξουδετερώνοντας δυναμ ικά αλλά αναίμακτα τους προκρίτους κατέλαβε το δ ιο ικητ ικό κτ ίρ ιο, κ α - -

θαίρεσε τον Νικόλαο Κοκοβίλη (δ ιορισμένο από τους Τούρκους ζαμπίτη - δ ιο ικητή) και δέσμευσε τα πλοία (92 τον αριθμό) , πολλά από τα οποία εξόπλισε. Βρήκε γ ι ' αυτό τα χρήματα με αναγκαστ ική -και λ ιγότερο με προα ιρετ ική- ε ισφορά των πλουσίων. Αρχηγός τ ο υ επαναστατημένου στόλου τοποθετήθηκε ο Γιακουμά-κης (Ιάκωβος) Τομπάζης.

τ ικούς) βρίσκονταν στην Κρήτη και την Αλεξάνδρε ια , από τις οποίες επέστρεψαν στο νησί τους. Ύστερα από τις απαραίτητες ετο ιμασίες οι Κάσιοι εξόπλισαν, αρχές Μαΐου του Ί 8 2 1 , έξ ι καράβια και αργότερα άλλα τέσσερα. Τα σχετ ικά έ ξοδα βάρυναν τους εύπορους, ο ι οποίο ι όμως πολύ απείχαν από το να έχουν τα πλούτη των Σπετσιωτών και των Υδραίων. Αρχηγός στην Κάσο ήταν ο πλοίαρχος Θεόδωρος Κανταρτσόγλου. Και τα άλλα μ ικρά νησιά της Δωδεκανήσου και των Κυκλάδων (Ίος, Κάρπαθος, Χάλκη, Δήλος, Νίσυρος, Κάλυμνος, Λέρος, Πάτμος, Αστυπάλαια και Σαντορίνη) ακολούθησαν σύν τομα το παράδε ιγμα της Κάσου.

Από τα άλλα μεγάλα νησιά η Ρόδος θα με ίνε ι έξω από τον Αγώνα, γ ιατ ί κατο ικούσαν σε αυτο ί πολλοί Τούρκο ι και υπήρχε εκε ί και ισχυρή ναυτ ική βάση.

Για τον ίδιο περίπου λόγο θα με ίνε ι κι η Λέσβος έξω από τον Αγώνα. Δ ιαφορετ ι κή στάθηκε η κατάσταση στη Σάμο. Η Σάμος έπαιξε ένα ξεχωριστό και γ ι ' αυτό αξ ιομνημόνευτο ρόλο στην Επανάσταση. Παρά την άμεση γε ι τν ίαση με την τουρκ ική ακτή , αναμέτρησε τον κ ίνδυνο, αλλά η ε ίσοδος στα σαμιώτ ικα νερά δύο καραβιών από τις επαναστατημένες Σπέτσες, των μι κρών μπρικιών του Δημ. Σκλιά και του Ιωαν. Μπούκου-ρη, προκάλεσε επαναστατ ικό ενθουσιασμό.

ΠΟΛΕΜΙΚΕΣ « » ' Σ Ε Λ Ι Δ Ε Σ * ' · 1 5

Τα όπλα των πλη ρω μ α τ _ . των πλοίων (ψιλά ή λιανά άρματα), ήταν ή πάλα, το σπαθί, το γιαταγάνι, ο σαλτιρμάς (είδος μαχαιριού), το χαρμπί (στενόμακρο στιλέτο), ο λαζός (μικρό εγχειρίδιο), τσεκούρια, μπαλτάς, και λεμπούτι (κεφαλοθραύστης). Τα πυροβόλα όπλα τους ήταν κοντόκαννα μουσκέτα (λείας κάννης), καραμπίνες (ραβδωτής κάννης), και τρομπόνι (Tromblon) που έριχνε πολλά σφαιρίδια (μυδράλια). Τέλος χρησιμοποιούσαν και κάθε είδους πιστόλες από αυτές που υπήρχαν τότε. Στο κάτω μέρος της φωτογραφίας διακρίνεται το επτάκαννο όπλο του πυρπολητή Κ. Κανάρη. Εθνικό Ιστορικό Μουσείο.

που κράτησε χρόνια, είχαν τον Λυκούργο Λογοθέτη , άνδρα με οργανωτ ικό πνεύμα, ορμή και σύνεση. Ο Λογοθέτης οχύρωσε το νησί και συγκρότησε στρατ ιωτ ικά τ μ ή μ α τ α από τους συμπατριώτες του .

Η επανάσταση στο Πήλιο ξεκ ίνησε με αρχηγούς τ ο ν Ά ν θ ι μ ο Γαζή, το Γιάννη Δήμου και τον Κ. Μπασδέκη, ξεσηκώθηκαν στις 7 Μαΐου 1821, όταν δύο μέρες πριν μπήκαν στον Παγασητ ικό.δύο υδρέ ικα, δύο σπετσιώτι-κα και τρ ία πλοία τ ο υ Τρίκερ ι . Συγκρότησαν Βουλή της Θετταλομαγνησίας και οργάνωσαν δύναμη πεζικού. Άρχισαν στην ξηρά πολεμικές επιχειρήσεις, τ ις οποίες 5 σηθούσαν τα πλοία παραπλέοντας τα παράλια. Παρόλο που ο πανίσχυρος Μαχμούτ πασάς, ο επιλεγόμενος Δράμαλης, βρισκόταν εκε ί κοντά, στη Λάρισα, τ ού το 5 εν εμπόδισε τους κατο ίκους να ανταποκρ ιθούν στο


Το πυρπολικό στάθηκε το κύριο και αποφασιστικό όπλο των Ελλήνων στη θάλασσα. Ένα πυρπολικό έφερνε το αποτέλεσμα εκατοντάδων πυροβόλων ενώ δεν ήταν λίγες οι φορές που ο Τουρκικός στόλος με τα μεγάλα και δυσκίνητα πλοία υποχωρούσε με την εμφάνιση πυρπολικών. Τα πυρπολικά δημιουργούνταν μετά την ειδική μετασκευή μικρών, και παλιών σκαφών (συνήθως μπρικιών ή μικρότερων). Το κόστος όμως κατασκευής, δημιουργούσε πολλές φορές έλλειψη από αυτά. Τομές πυρπολικού σκάφους όπου φαίνεται και η μικρή σακολέβα (η μικρή βάρκα στην οποία επέβαιναν οι πυρπολητές. (Αι Ναυτικαι Επιχειρήσεις 1821-1829 Κ. Αλεξανδρή)

αγγλικό εμπορικό να τους με ταφέρε ι , άνδρες και υλικό, στην απέναντ ι ακτή .

Οι Ζακυνθινο ί συνέδραμαν ελληνικό μπρίκι , του Ορλώφ, που δρούσε στην πολιορκία των Πατρών και τούτο με στρατ ιώτες και τρόφ ιμα . Μετ έφεραν εξάλλου φεύγοντας από την Πελοπόννησο γυναικόπαιδα και τους πρόσφεραν καταφυγή και περίθαλψη.

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΙΟΝΙΟ Στον Μούρτο της Ηπείρου, τα παλαιά Σύβοτα, υπήρ

χε από καιρό, για τη δράση κατά του Αλή των Ιωαννίνων, μια τουρκ ική Μοίρα από 11 περίπου πλοία, τα οποία αποτελούσαν μόνιμη απειλή στα πλευρά της Ηπείρου και της Ακαρνανίας και επηρέαζαν ανασταλτ ικά κάθε διάθεση για ξεσηκωμό των Ελλήνων στις περιοχές αυτές. Ο Χριστόφορος Περραιβός απηύθυνε έκκληση την άνοιξη (Απρίλιο - Μάιο) του 1821 στους Υδραιοσπετσιώ-τες να στε ίλουν καράβια για τη συντριβή των καραβιών του Μούρτου. Αλλά οι νησιώτες δεν άκουσαν τον Περ-ραιβό γιατί, παρασυρμένοι από τον Νεόφυτο Βάμβα, αποφάσισαν να ελευθερώσουν τη Χίο.

Στη Δυτ ική όμως Ελλάδα και ε ιδ ικότερα στα νερά του Πατραϊκού και Κορινθιακού, υπήρχε η ισχυρή ναυτ ι κή βάση της Ναυπάκτου. Προστατευμένη στα δυτ ικά από το φρουρ ιακό συγκρότημα των «Μικρών Δαρδα-νελλίων», δηλαδή του Ρίου και Αντ ίρρ ιου, κι η ίδια γερά οχυρωμένη , παρείχε ασφαλές καταφύγιο στα τουρκ ικά πλοία.

Μόλις ο ι νησιώτες εξασφάλισαν κάπως τη θάλασσα τ ο υ Αιγαίου, έστε ιλαν -αρχές Μαΐου- καράβια στον Κορινθιακό: 6 σπετσιώτικα, με μοίραρχο τον Γκίκα Μπόταση και 6 υδραί ικα με μο ίραρχο το Δημήτρη Μι αούλη, γ ιο του Ανδρέα. Σε αυτά ενώθηκαν κατόπιν 9 πλοία από το Γαλαξίδι και ένα κεφαλλον ί τ ικο, του Παναγή Φωκά. Στο λ ιμάν ι της Ναυπάκτου βρίσκονταν μία κορβέτα, τρ ία μπρίκια και μια γαλ ιότα. Τα πλοία αυτά αποφάσισαν οι Έλληνες να τα κάψουν.

Θα χρησιμοποιούσαν γ ι ' αυτό ένα παλιό όπλο, το πυρπολικό, το οποίο ανέλαβε να κατασκευάσε ι ο Σπε-τσ ιώτης Γιώργης Μυργιάλης, υποπλοίαρχος στη ναβέ -τα «Διομήδης» του Νικ. Μπόταση.

Οι Γαλαξιδιώτες έδωσαν τα υλικά και ο ι οδηγίες έφθασαν από τ ις Σπέτσες. Χρησιμοποιήθηκε ένα παλιό πλοίο του Γαλαξιδίου, που εκ τ ιμήθηκε στις 30 χιλ ιάδες γρόσια και θα τα έπαιρνε ο ιδ ιοκτήτης τ ο υ όταν ευδοκ ιμούσαν τα δημόσ ια ο ικονομικά.

Ο Γ. Μυργιάλης εργάστηκε με επιμέλε ια αλλά με κάπως πρωτόγονο τρόπο: γέμ ισε το κύτος με θε ιάφι , ρετσίν ι , πίσσα, δαδί και κληματόβεργες . Στον στόχο θα το οδηγούσε κάποιος εθελοντής: παρουσιάστηκε τ ό τ ε

ο Γιώργος Παξινός, ένα παλικάρι από το πλήρωμα του πλοίου «Οι Σύμμαχοι» που ανήκε στη Μπουμπουλίνα και είχε κυβερνήτη τον Νικ. Α. Λαζάρου-Ορλώφ.

Η επίθεση έγινε με τον Παξινό στο τ ιμόν ι του πυρπολικού και τον Μυργ ιάλη, με τη φωτ ιά στο χέρι , σε μια βάρκα που ρυμουλκούσε το πυρπολικό. Πιο πίσω, σε αρκετή απόσταση, ακολουθούσε το «Λυκούργος» με τον Ανδρέα Σωτηρ ίου . Δυστυχώς, επηρεασμένος ο Μυργιάλης από το πυκνό κανονίδ ι των τουρκ ικών πολεμικών και του φρουρ ίου έβαλε νωρί τερα φωτ ιά , έκοψε το σχοινένιο ρυμούλκ ι και ακολουθούσε με τη βάρκα κωπηλατώντας.

Στο τ ιμόν ι ο Παξινός πάλευε να πλευρίσει το πυρπολικό στην κορβέτα και, καθώς τον πλησίαζε η φωτ ιά , κρεμάστηκε από το πρυμνιό,παλάγγο με το σώμα στο κενό και τους αγκώνες γ ια στήρ ιγμα, χωρίς να αφήσε ι το τ ιμόν ι . Δεν τα κατάφερε το παλικάρι. Όταν έπεσε στο νερό, τον έπιασαν οι Τούρκοι από τις βάρκες και τον παλούκωσαν.

a n 17

Ο Ανδρέας Μιαούλης γεννήθηκε το 1769 στην Ύδρα. Υπήρξε ναύαρχος του Υδραϊκού Στόλου και ονομάστηκε Γενικός Αρχηγός όλων των Ελληνικών Ναυτικών Δυνάμεων του Αγώνα της Ανεξαρτησίας 1821 -1828. Με την ιδιότητα του αυτή διηύθυνε όλες σχεδόν τις ναυμαχίες και τις ναυτικές επιχειρήσεις του Αγώνα. Διακρίθηκε για τη στρατηγικές του ικανότητες, την επιθετικότητα, την ορθή εκτίμηση των γεγονότων και τις σωστές αποφάσεις και αποδείχθηκε εφάμιλλος των μεγάλων ναυάρχων της εποχής του. Η συμβολή του στην επιτυχία του Αγώνα της Ανεξαρτησίας υπήρξε ανεκτίμητη. Απεβίωσε το 1835.

ΝΑΥΤΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ 1821 -1828

Ο «Αχχιλεύς» του Μιαούλη Όταντατρι ίστ ια καράβια ήταν αποκλειστικά πολεμικά, είχαν ονόματα όπως φρεγάτα, κορβέτα κΛπ. Οι Έλληνες μετέτρεψαν τα μπρίκια και τις νάβες τους σε πολεμικές κορβέτες που ήταν κάτι ανάμεσα στη φρεγάτα (πλοίο με κανονιοστοιχία στο κάτω κατάστρωμα) και το Μπρίκι. Πολεμικό Μουσείο.

ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗ ΧΙΟ Μετά την αποτυχία αυτή ο ι ελληνικές Μοίρες έ φ υ

γαν από τον Κορινθιακό, αφήνοντας επιτόπου ένα σπετσιώτικο (του Εμμ. Λαζάρου-Ορλώφ) , ένα κεφαλ-λον ίτ ικο τ ο υ Γερασ. Παυλάτου - Φωκά, λ ίγα γαλαξ ιδ ιώ-τ ικα και μερικές κανονιέρες (κανον ιοφόρους) .Ήταν μια αδύναμη Μοίρα, που μπόρεσε όμως να απασχολήσει τα τουρκ ικά πλοία στη Ναύπακτο.

Θέλησαν ο ι Υδραιοσπετσιώτες -με την παρακίνηση και τ ο υ Νεοφύτου Βάμβα- να φέρουν στο εθνικό κ ίνημα τους Χιώτες, που ήταν πλούσιοι και θα μπορούσαν να συνδράμουν υλικά τον Αγώνα. Εκείνοι όμως δεν

έδε ιξαν προθυμία. Έτσι στάθηκε άκαρπη η προσπάθε ια τ ο υ Τομπάζη, που έφθασε Μάιο μήνα στο νησί και προσπάθησε να το εξεγε ίρε ι σε επανάσταση.

Στην εκστρατε ία της Χίου έλαβαν μέρος 11 πλοία της 'Υδρας, 7 σπετσιώτικα και 3 ψαριανά. Ενδιαφέρουσες από ναυτ ικής πλευράς πληροφορίες μάς δ ίνε ι το ημερολόγ ιο του Τομπάζη, το οποίο αρχίζε ι έτσι :

Γυρίζοντας ο ελληνικός στόλος από την εκστρατε ία της Χίου, έφερε μαζί του -σαν λε ία πολέμου- πλήθοο από τουρκ ικά πλοία που είχε καταλάβε ι . Άρχισε τότε φ ιλον ικ ία γ ια τη δ ιανομή της λείας. Ο Οικονόμου επέμεινε να εφαρμοσθούν οι ληφθε ίσες πάνω σε αυτό το

Γ · Τ Α 1 =J Λ 1 Ι Γ 19

θέμα αποφάσεις, Τούτο όμως ζημίωνε τα πληρώματα, τα οποία με την παρακίνηση των αντ ιδραστ ικών εξεγέρθηκαν εναντ ίον του . Κυνηγημένος από το νησ ί του κατέφυγε στον Μοριά , όπου δολοφονήθηκε , ύστερα από εντολή των προκρίτων της Ύδρας.

Έπρεπε ο Οικονόμου να εξοντωθε ί για να μη ριχθεί στην αναρχία η Ύδρα, όπως πίστευε ο Κουντουριώτης. Στο γράμμα που είχε στε ίλε ι στον Δημ . Υψηλάντη -με υπογραφή ο ι Πρόκρ ι το ι της νήσου Ύδρας- απαιτε ί την εξόντωση του , αλλιώς η Ύδρα θα αποχωρούσε διά παντός από τον Αγώνα, κάτ ι που θα είχε ολέθριες συνέπειες.

Δύο από τα καράβια της υδραί ικης Μοίρας της Χίου, το ένα τ ο υ Γεωργ. Σαχτούρη και το άλλο τ ο υ Λάζαρου Πινότση, συνέλαβαν τουρκ ικό πλοίο που ταξ ίδευε από την Πόλη στην Αλεξάνδρε ια . Με τ έφερε αφ ι ερώματα γ ια τη Μέκκα και δώρα στον σατράπη Μοχάμετ Άλι, καθώς και πολλούς επιβάτες. Ανάμεσα τους ήταν ο σεϊχουλισλάμης, δηλαδή ο θρησκευτ ικός αρχηγός των Τούρκων. Τον κρέμασαν οι Έλληνες στο κατάρτ ι και έσφαξαν όλους τους άλλους, γυναίκες και παιδιά. Ήταν αναμφ ισβήτητα μια βάρβαρη πράξη, που ζημίωσε σημαντ ικά τον Αγώνα. Αλλά ήταν και μια πράξη αντ ιποίνων γ ια την αγχόνη τ ο υ Πατριάρχη και τον θάνατο των Ελλήνων που υπηρετούσαν στον σουλταν ικό στόλο.

ΕΡΕΣΟΣ: Η ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΟΥ ΤΟΥΡΚΙΚΟΥ ΔΙΚΡΟΤΟΥ Ο τουρκ ικός στόλος είχε αργήσε ι πολύ να κάνει

τ η ν εμφάν ιση του στο Αιγαίο. Οι Τούρκο ι αρχικά φοβούνταν τον πόλεμο με τη Ρωσία και την κάθοδο στον Βόσπορο τ ο υ ρωσικού στόλου από τη Σεβαστούπολη.

Επιπλέον, ο σουλτάνος ανησυχούσε γ ια την προσωπική τ ο υ ασφάλε ια και ήθελε κοντά τ ο υ τον στόλο, σαν αντ ίβαρο των γεν ι τσάρων που πάντα αποτελούσαν απειλή για τον σουλτάνο εκε ίνη την εποχή.

Εκτός από τα παραπάνω μετά την απομάκρυνση από τα πλοία (με θάνατο ή φυλάκιση) των μελλάχηδων (των χριστιανικών πληρωμάτων) δεν ήταν σε θέση να κι-

Δημήτριος Παπανικολής. Από τους σημαντικότερους αγωνιστές και ο πρώτος πυρπολητής του 1821 που έκαψε το τουρκικό δίκροτο στην Ερεσό. Έκτοτε είχε και άλλες επιτυχίες ενώ μετά την Επανάσταση χρημάτισε βουλευτής. Πέθανε το 1855.

ΝΑΥΤΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ 1821-1828 20

22 ΝΑΥΤΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ Τ821-1828

Πυρπόληση τουρκικής Φρεγάτας (Δίκροτο) από τον Παπανικολή στην Ερεσό Λέσβου. Πλοίαρχος του τουρκικού πλοίου ήταν ο Οσμάν Γκέκας ή Βεκτασή Αρναούτ (27 Μαΐου 1821).

νηθούν τα τουρκ ικά καράβια. Χρε ιάστηκε καιρός για να εξευρεθούν καινούρια πληρώματα, τα οποία υστερούσαν βέβαια πολύ και δεν μπορούσαν εύκολα να προσαρμοστούν στα καθήκοντα τους επειδή κατά κύριο

Ο Αντώνιος Ραφαλιάς από τους ικανότερους πλοιάρχους της Ύδρας

ο οποίος διακρίθηκε σε πολλές επιχειρήσεις.

Ιστορικό Αρχείο Ύδρας.

λόγο προέρχονταν από την ενδοχώρα της Ανατολίας. Λόγω της πιθανότητας εμφάν ισης τ ο υ τουρκ ικού

στόλου στο Αιγαίο και λόγω κάποιας δ ικα ιολογημένης ανησυχίας, συγκεντρώθηκαν ο ι ελληνικές Μοίρες στα μέσα Μαΐου 1821 στα Ψαρά. Αποτελούνταν από 20 υδραί ικα, 15 σπετσιώτικα και άλλα τόσα ψαριανά, με αρχηγούς αντ ίστοιχα τον Γ ιακουμάκη Τομπάζη, τον Γεώργ. Ανδρούτσο και τον Νικολή Αποστόλη. Ο Τομπάζης ασκούσε ένα ε ίδος γεν ικής αρχηγίας.

Η αρχική πρόθεση των Ελλήνων ήταν να αποκλε ί σουν το στόμ ιο τ ο υ Ελλήσποντου, τούτο όμως μπορούσε κάποια στ ιγμή να οδηγήσε ι σε απευθείας αναμέτρηση με τον τουρκ ικό στόλο.

Αλλά τα ελληνικά «σιτοκάραβα» δεν ήταν σε θέση να τα βγάλουν πέρα με τα πανίσχυρα ντελ ίν ια και τ ις φρεγάτες της Οθωμανικής Αυτοκρατορ ίας . Έτσι αποφεύχθηκε η απευθείας αναμέτρηση και περ ιορ ίσθηκαν σε κατοπτεύσεις των κ ινήσεων του τουρκ ικού στόλου, ενεργώντας επιδρομές εναντ ίον του . Τέτοιες άλλωστε ήταν οι οδηγίες που είχαν έλθε ι από την Ύδρα.

Στις 24 Μαΐου βγήκαν από τον Ελλήσποντο δύο εμπορικά και πίσω από αυτά, σε ικανή απόσταση, ένα δ ίκροτο - προφυλακή του τουρκ ικού στόλου. Το δ ίκροτο , ενώ είχε αρχικό προορισμό το στενό της Χίου γ ια τον ανεφοδ ιασμό των εκε ί φρουρίων, άλλαξε πορεία, σ τράφηκε στη δυτ ική ακτή της Λέσβου και πλησίασε στον όρμο της Ερεσού.

Οι Έλληνες το παρακολουθούσαν από μεγάλη απόσταση, χωρίς να μπορούν να πλησιάσουν για να το χ τυ -

23

πήσουν με τα μ ικρά πυροβόλα των Ί 2 έως 18 λίτρων που διέθεταν. Το ισχυρό αυτό δ ίκροτο είχε 84 πυροβόλα, με μεγάλο βεληνεκές και χονδρά το ιχώματα στο σκαρί του . Εντούτοις, ο Υδραίος πλοίαρχος Ζάκας πλησίασε με το μπρίκι τ ο υ και άρχισε να βάλλε ι . Αναγκάστηκε όμως να αποσυρθεί γρήγορα, με τρε ις νεκρούς και έναν πληγωμένο.

Η δεύ τ ερη απόπειρα έγινε από τη γολέτα «Τερψιχόρη» τ ο υ Τομπάζη, που μόνη αυτή έ φ ε ρ ε ένα πυροβόλο των 48 λίτρων. Συνάντησε όμως βία ιη αντ ίδραση από το φοβερό πυροβολ ικό του δ ίκροτου και αποτραβή-χτηκε . Το ίδιο έκαναν και τα άλλα ελλην ικά πλοία.

Ήταν η πρώτη οδυνηρή εμπειρ ία γ ια τον αδύναμο σε υλικά μέσα επαναστατ ικό στόλο. Ολόκληρος ο ελληνικός στόλος δεν μπορούσε να αντ ιμετωπίσε ι ένα και μόνο τουρκ ικό πλοίο της γραμμής. Η ατμόσφα ιρα στη νυκτερ ινή σύσκεψη που ακολούθησε πάνω στο καράβι του Τομπάζη ήταν πολύ βαριά. Έπρεπε να βρεθεί κάποιο μέσον που να ε ξουδετερώσε ι τ η ν υπεροχή του αντ ιπάλου. Δ ιαφορετ ικά ο ελληνικός στόλος αδυνατούσε να κρατήσε ι στο Αιγαίο και να προστατεύσε ι την Επανάσταση. Ο κίνδυνος ήταν άμεσος.

Το μέσον που βρέθηκε ως λύση ήταν αυτό που θα χαρακτήρ ιζε έκτοτε τον θαλασσινό αγώνα των Ελλήνων: το πυρπολικό.

Οι σχετ ικές ετο ιμασίες έγιναν με ταχύ ρυθμό γ ια να μην καθυστερήσε ι η επίθεση. Πριν ξημερώσε ι η 25 Μαΐου, ο Υδραίος Ιωάν. Θεοχάρης οδήγησε εναντ ίον του δ ίκροτου το πυρπολικό, που είχε κατασκευαστε ί με τη μετατροπή ενός μ ικρού σκάφους από τον Γιάννη Δημολ ί τσα ή Πατατούκο. Πλήρωμα είχε κι από τα τρ ία νησιά (Ύδρα Σπέτσες και Ψαρά). Η επίθεση όμως αστόχησε για δύο λόγους: δεν κατόρθωσε ο Θεοχάρης να

το κολλήσε ι στο δ ίκροτο και άργησε η ανάφλεξη τ ο υ ενώ ο κυβερνήτης και το πλήρωμα του πυρπολικού κινδύνεψαν.

Δύο μέρες αργότερα, με ελαφρό ζέφυρο και αφού προηγήθηκε κανονιοβολισμός, έγινε δεύτερη επίθεση - τη φ ο ρ ά αυτή πρωί, με το φως της ημέρας. Και μάλ ιστα από δύο πυρπολικά: οδηγούσε το ένα ο Δ η μ ή -

Άλλος πίνακας για την πυρπόληση του τουρκικού Δίκροτου «Μπεκτάς Καπτάν» από τον Παπανικολή, στην Ερεσό της Λέσβου στις 27 Μαίου 1821. Εθνικό Ιστορικό Μουσείο.

Ο Ψαριανός ναύαρχος Νικολής Αποστόλης. (Εθνικό Ιστορικό Μουσείο)

: - ΝΑΥΤΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ 1821 -1828

Ελληνικό πλοίο καταδρομής «μίσικο», στα νερά του Μεσολογγίου Χρησιμοποιήθηκε πολύ από τους Έλληνες για επιδρομές αλλά και πειρατεία.

τρης Παπανικολής και το άλλο ο Γεώργ. Καλαφάτης. Του Καλαφάτη όμως το πυρπολικό δεν έφερε κανένα αποτέλεσμα, γ ιατ ί απωθήθηκε και η φωτ ιά τ ο υ ήταν αδύναμη .

Το πυρπολικό τ ο υ Παπανικολή γαντζώθηκε στο δ ίκροτο γερά και ο ι φλόγες του τύλ ιξαν τα ξάρτ ια του εχθρικού πλοίου το οποίο λαμπάδιασε και τ ι νάχθηκε στον αέρα. Από τους χίλιους άνδρες του δ ίκροτου μόνον οκτώ σώθηκαν. Το όνομα του ήταν «Μπεχτάς Κα-πτάν», δηλαδή «Κινούμενο Όρος».

Η καταστροφή του δ ίκροτου είχε άμεσο αντ ί κ τυ πο στον Οθωμανικό στόλο, ο στόλος αυτός -από ένα πλοίο της γραμμής, τρεις φρεγάτες και τρε ις κορβέτες-που βγαίνοντας από τα Στενά είχε προσορμισθε ί στα Μοσχονήσια, επέστρεψε στα Στενά, για να αποφύγε ι τα πυρπολικά των Ελλήνων. Οι Έλληνες δ ιέθεταν ένα μόνο πυρπολικό, αλλά αυτό δεν το γνώριζαν ο ι Τούρκο ι .

Η καταστροφή του δ ίκροτου είχε επίδραση στους κατοίκους στις Κυδωνιές της Μ. Ασίας και στα Μοσχονήσια. Σημε ιώθηκαν άγριες σφαγές, πυρπόληση οικ ιών και απαγωγή στην αιχμαλωσία πολλών γυναικόπαιδων. Μεγάλες επίσης ταραχές και ανήκουστες θηριωδίες έγιναν στη Σμύρνη , όπου την εποχή εκε ίνη ζούσαν 80 χιλιάδες Ρωμιοί.

Ωστόσο, μετά το λαμπρό κατόρθωμα της Ερεσσού ακολούθησε μια επικ ίνδυνη ανάπαυλα, με απειθαρχίες στα πληρώματα και επ ιστροφή των ναυτ ικών Μοιρών στις βάσεις τους. Ουσιαστ ικά ελληνικός στόλος την εποχή αυτή -τέλη Ιουνίου του Ί 821 - δεν υπήρχε. Τα περ ισσότερα σκάφη ασχολούνταν με τη δ ιάσωση πληθυσμών από τη Μικρά Ασία.

Εντούτοις ο ι Ψαριανοί , που είχαν αμεσότερη την αί

σθηση τ ο υ κινδύνου, δεν έπαυσαν τελε ίως την πολεμι κή τους δράση. Συνέχισαν τις περιπολίες. Ψαριανά μαζί με λημν ιώτ ικα καράβια βοηθούσαν τους μαχόμενους στη Χαλκιδ ική (Κασσάνδρα και Άγιον Όρος) Έλληνες και είχαν ορισμένες επιτυχίες. Έτσι δύο ψαριανά πλοία καταδίωξαν μια τουρκ ική γολέτα και ένα μπρίκι που δρούσαν στα νερά εκε ίνα και τα ανάγκασαν να ξοκε ί -λουν. Ύστερα τα πυρπόλησαν, αφού πριν αποκόμισαν 24 πυροβόλα, που τόσο τους έλειπαν για την οχύρωση του νησιού τους και τον εξοπλισμό των πλοίων τους.

Η ΠΡΩΤΗ ΑΠΟΠΕΙΡΑ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗΣ ΤΗΣ Σ Α Μ Ο Υ Οι καταδρομές των Σαμίων στη μ ικρασιατ ική ακτή

είχαν πολύ εξοργίσε ι τον σουλτάνο, που νόμ ισε πως ήταν καιρός να λάβε ι δραστ ικά μέτρα. Μήνα λοιπόν Ιούλιο του 1821 έστε ιλε την Αρμάδα, με την εντολή να καταστρέψε ι το νησί. Ήταν η δεύτερη έξοδος, στον πρώτο αυτό χρόνο της Επανάστασης. Συμμετε ίχαν 4 πλοία της γραμμής, 5 ή 6 φρεγάτες και 12 κορβέτες, με αρχηγό το ναύαρχο Καρά Αλή, που τον λογάριαζαν ο ι πατριώτες τ ο υ ως έναν από τους πιο ικανούς αξ ιωματ ι κούς του Ναυτ ικού των Τούρκων.

Ο τουρκ ικός στόλος έφθασε την 3η Ιουλίου στα νερά της Σάμου και την άλλη μέρα, με τη χαραυγή, άρχισε να κανον ιοβολε ί την παραλία της πρωτεύουσας με πυκνότατα πυρά. Κατόπιν ο ι στρατ ιωτ ικές του δυνάμε ις επιχείρησαν απόβαση, την οποία όμως απέκρουσε ο ηρωισμός και η οργανωμένη αντ ίσταση του Λογοθέτη , με τον οποίο μάχονταν πολλοί πατριώτες του , πειθαρχικοί και αποφασισμένο ι .

Ύστερα απ' αυτό έστε ιλε ο Καρά Αλής μεταγωγικά στην απέναντ ι ακτή της Μυκάλης (το Τσαγκλί) και της

ΠΟΛΕΜΙΚΕΣ * * * Σ Ε Λ Ι Δ Ε Σ * * *

25

Ο Αντώνιος Οικονόμου ήταν πλοίαρχος Β'Τάξης και αγνός πατριώτης. Έβγαλε την Ύδρα από την καιροσκοπική απάθεια των προκρίτων της και «πραξικοπηματικά» κήρυξε την επανάσταση στο νησί ξεσηκώνοντας το λαό και καταλαμβάνοντας τα πλοία. Οι πρόκριτοι εξέδωσαν στης 31 Μαρτίου 1821 έγγραφο που αναγνώριζε τις εξουσίας του με την υπογραφή «ο λαός της Ύδρας» και όχι οι πρόκριτοι, όπως γινόταν μέχρι τότε. Αργότερα δυστυχώς διώχθηκε και δολοφονήθηκε από αυτούς. Von Hess, Εθνική Βιβλιοθήκη, Παρίσι.

Νέας Εφέσου (το Κουσάντασι) για να με ταφέρε ι τ ις εκε ί δυνάμεις, κάπου 7.000 στρατ ιώτες. Σκόπευε να επιχειρήσε ι με αυτούς απροσμάχητη στο νησί απόβαση. Φυσικό ήταν να κορυφωθε ί η αγωνία των κατοίκων, που παρακολουθούσαν όλες αυτές τις κινήσεις στη στενή θαλάσσια λωρίδα μεταξύ Σάμου - Μικρασίας, το λεγόμενο Νταρ Μπογάζ.

Την κρίσιμη αυτή ώρα, 7 Ιουλίου, έφθασε ο ελληνικός στόλος, συγκροτημένος από τρε ις Μοίρες: 30

υδραί ικα με αρχηγούς τους Γιακουμάκη Τομπάζη, Αναστάσιο Τσαμαδό, Γιάννη Βούλγαρη και Λάζαρο Λαλεχό ' 17 σπετσιώτικα, με αρχηγούς τον ΓκίκαΤσούπα και Νικόλα Ράπτη και 9 ψαριανά, συν τ έσσερα πυρπολικά και δέκα μ ίστ ικα με πέντε ναυάρχους: Νικολή Αποστόλη, Γιάννη Καλάρη Νικόλα Χ. Κοτζιά, Γεώργη Σκανδάλη και Ανδρέα Γιαννίτση. Με τόσους όμως αρχηγούς ο συντον ισμός ήταν πολύ δύσκολος.

Παρά την έλλε ιψη γεν ικού αρχηγού όμως, τα ελλη-

It ΝΑΥΤΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ 1821 -1828

I »«! J I .

β r

Ελαφρύ «πίγκο» από την Ύδρα που φέρει την παλιά Γρεκορωμάική σημαία. Ο στόλος της Ύδρας περιλάμβανε πολλούς τύπους όπως «νάβες» και «Μπρίκια». Το «Μπρίκι» ήταν ωστόσο ο βασικός τύπος πολεμικού σκάφους του Αγώνα. Εθνολογικό Ιστορικό Μουσείο.

Ο Γεώργιος Σαχτούρης γεννήθηκε στην Ύδρα

το 1783. Λόγω των ικανοτήτων του, του

ανατέθηκε η αρχηγία μοίρας στόλου

επικεφαλής της οποίας στις 31 Ιουλίου και 5 Αυγούστου 1824

καταναυμάχησε τον τουρκικό στόλο μεταξύ

Σάμου και Μικράς Ασίας. Διακρίθηκε και σε άλλες επιχειρήσεις. Παρέμεινε

στη ναυτική υπηρεσία και μετά την Επανάσταση.

Εθνικό Ιστορικό Μουσείο.

νικά πλοία έδρασαν αποτελεσματ ικά . Εισπλέοντας στο στενό βρήκαν τα τουρκ ικά μεταγωγικά να επιβ ιβάζουν την αποβατ ική δύναμη. Μόλις τα πληρώματα τους ε ί δαν τα ελλην ικά πολεμικά, και καθώς δεν μπορούσαν να επικοινωνήσουν με τον δ ικό τους στόλο, καταπτο-ήθηκαν. Επτά από αυτά ρίχθηκαν στην ξηρά, ενώ αλλά δύο πυρπολήθηκαν. Όσο γ ια τους στρατ ιώτες, εκε ίνο ι βγαίνοντας με σπουδή από τα πλοία, τράπηκαν σε φυγή, γ ια να αποφύγουν την αιχμαλωσία. Οι Έλληνες κυρίευσαν τα παρατημένα μεταγωγικά και τα έκαψαν. Ανίκανος ή απρόθυμος ο τουρκ ικός στόλος να επέμβε ι ,

αποχώρησε και κατέφυγε στην Αλικαρνασσό (Μπου-ντρούμ) .Τον ακολούθησε ο στόλος των Ελλήνων.

Η αναπόφευκτη σύγκρουση των δύο στόλων έγινε στο στενό Κω - Αλ ικαρνασσού, κάτω από το φρού ριο της Κω (12 Ιουλίου 1821). Καθώς ο άνεμος γύρισε ενάντ ιος στους Έλληνες, αναγκάστηκαν να φύγουν και μάλ ιστα χωρίς τάξη . Στη φυγή αυτή τα πυρπολικά, που ήταν παλιά και δυσκίνητα, πυρπολήθηκαν από τα πληρώματα τους, τα οποία δ ιέφυγαν στα πλοία τ ο υ στόλου με τ ις βάρκες τους.

Με την καταστροφή αυτή ωφελήθηκαν ο ι Έλληνες, από την πύρινη ζώνη που δημ ιουργήθηκε ανάμεσα στους δύο στόλους. Εντούτοις ένα πυρπολικό έπεσε στα χέρια του εχθρού, αλλά σώθηκε το πλήρωμα του . Με δυσκολ ία δ ιέφυγε τη σύλληψη το μίστ ικο του I . Βρατσάνου.

Μετά ο ελληνικός στόλος κατέφυγε στον Κόλπο του Γέροντα, όπου δεν τόλμησε να τον καταδιώξε ι ο τουρ κικός, από το φ ό β ο των πυρπολικών. Η τρ ικυμ ία που ακολούθησε, σκόρπισε τον ελληνικό στόλο και τ μήμα τα του κατέφυγαν στη Λέρο, τη Σάμο και την Κάλυμνο.

Ο τουρκ ικός στόλος, που βρισκόταν μέχρι την ώρα εκε ίνη στην Κω, έπλευσε στην Ρόδο, όπου συνάντησε α ιγυπτ ιακή Μοίρα, από 14 πλοία (1 φρεγάτα και 13 άλλα μ ικρότερα) με δ ιο ικητή τον Ισμαήλ Γιβραλτάρ. Ενωμένοι τώρα ο τουρκ ικός με τον αιγυπτιακό στόλο γύρισαν στην Κω, γ ια να προετο ιμάσουν την επίθεση τους κατά των Ελλήνων. Εκείνοι πάλι μεταστάθμευσαν (23 Ιουλίου) απέναντ ι σ τη Νίσυρο και στα συμβούλ ια γ ια το πρακτέο που έγιναν, επικράτησε δ ιχογνωμία και δ ιατυπώθηκαν αλληλοκατηγορίες για την αποτυχία στη σύγκρουση της Κω. Τα πληρώματα, σε έξαψη, ζήτησαν να γυρίσουν στα νησιά τους ενώ υπήρχε έλλε ι ψη σε πολεμοφόδ ια και πυρπολικά.

Ήταν μια επικίνδυνα έκρυθμη κατάσταση. Τόσο, που χρε ιάστηκε να στε ίλουν ο ι Υδραίο ι και Σπετσιώτες

ΠΟΛΕΜΙΚΕΣ * * * ΣΕΛΙΔΕΣ * * *

27

πρόκριτο ι επιτροπές, με γράμματα γεμάτα συμβουλές και υποσχέσεις. Κοπίασαν πολύ οι απεσταλμένο ι των νησιών για να πείσουν τα πληρώματα να μείνουν: τους έταξαν ότ ι θα τους έστελναν το συντομότερο τροφές , πολεμοφόδ ια , πυρπολικά και χρήματα.

Στις 29 τ ο υ μηνός (Ιουλίου) συναντήθηκαν οι δύο στόλο ι και αντάλλαξαν κανονιές, ο σφοδρός όμως άνεμος τους σκόρπισε. Τότε ο ελληνικός στόλος κατέφυγε στην Πάτμο και τη Σάμο. Οι Τούρκο ι δεν τους κατεδ ίω-ξαν ούτε επιχείρησαν απόβαση στη Σάμο.

Αρχές του επομένου (2 Αυγούστου) φάνηκε ο μουσουλμανικός στόλος στα νερά της Λέρου, πλανήθηκε κατόπιν λίγες μέρες στο Ικάριο πέλαγος, τ ελ ικά στράφ η κ ε στο Βορρά και μπήκε στον Ελλήσποντο. Οι Έλληνες τον ακολούθησαν από μακριά και μετά γύρισαν στα νησιά τους. Ωστόσο, φάνηκε πολύ έντονα αυτή τη φορά η έλλε ιψη γεν ικού αρχηγού τ ο υ στόλου.

ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΟΥ ΓΑΛΑΞΙΔΙΟΥ Στα μέσα Αυγούστου βγήκε πάλι ο τουρκ ικός στό

λος από τα Στενά, με 19 μεγάλα πλοία κι έπλευσε στη Ρόδο, όπου βρισκόταν ο Ισμαήλ Γιβραλτάρ, με τα 14 πλοία του . Αποστολή είχε ο στόλος αυτός να ανεφοδ ι άσε ι τα πολ ιορκούμενα τουρκ ικά φρούρ ια και να β ο η θήσε ι στις επιχειρήσεις ξηράς τους Τούρκους. Ο ναύ αρχος Καρά Αλή ήταν και πάλι αρχηγός τους.

Στη Ρόδο ο Τούρκος ναύαρχος έλαβε πολύτιμες πληροφορίες γ ια τ ις ανάγκες των φρουρ ίων και τ ις κινήσεις των Ελλήνων. Και τ ις πληροφορίες αυτές τ ις με τ έφερε αγγλική ναυτ ική Μοίρα, σταλμένη από τον

μ ισέλληνα αρμοστή των Ιονίων νήσων Τόμας Μέτλαντ . Άλλο αγγλικό πλοίο πληροφόρησε τον Καρά Αλή γ ια την κ ίνηση μιας αλγερινής Μοίρας, που απέπλεε από το Αλγέρι προς συνάντηση του . Η Μο ίρα αυτή αποτελούνταν από μια μονόκροτη φρεγάτα , μια νάβα, τρ ία μπρίκια και μια γολέτα .

Αφήνοντας ο ι μουσουλμάνο ι τη Ρόδο έπλευσαν στον Μοριά , όπου ανεφοδ ίασαν Κορώνη και Μεθώνη , απέτυχαν όμως σε μια απόπειρα αποβάσεως στην Καλαμάτα, όπου ο Γάλλος φιλέλληνας ταγματάρχης Βαλέστα αντέ ταξε οργανωμένη αντ ίσταση με το τακτ ι κό ημ ι τάγμα που είχε δημ ιουργήσε ι . Στον Μεσσηνιακό κόλπο και ε ιδ ικότερα στον όρμο των Κιτριών συνάντησαν δύο σπετσιώτικα καράβια, τ ο υ Γκίκα Μπόταση και του Αναστ. Ανδρούτσου. Τα δύο αυτά πλοία είχαν παραμε ίνε ι στα νερά εκε ίνα για να ενισχύσουν την πολ ιορκ ία του Νεοκάστρου. Επιχείρησαν ο ιΤούρκο ι να τα καταλάβουν, αλλά ο ι Σπετσιώτες αμύνθηκαν σκληρά, με ταφέροντας τα πυροβόλα τους στην ακτή . Τούτο ανάγκασε τον Τούρκο στόλαρχο να αποσυρθεί και να πλεύσει στη Ζάκυνθο, όπου μετά από λίγο συνάντησε τη ναυτ ική Μο ίρα του Αλγερίου.

Την περίοδο εκε ίνη ελληνικός στόλος δεν υπήρχε, ούτε καν περιπολικά ταξ ίδευαν γ ια να ανιχνεύσουν τις κινήσεις τ ο υ εχθρού. Η αδράνε ια τ ο υ Καρά Αλή ήταν που έσωσε την Επανάσταση.

Έναν μήνα αφότου βγήκε στο Αιγαίο η Αρμάδα και ε ίκοσι μέρες που βρισκόταν στο Ιόνιο, στις 18 Σεπτεμβρ ίου, κ ίνησαν από τη βάση τους 30 σπετσιώτικα πλοία και λ ιγότερα της Ύδρας, χωρίς τους Παριανούς.

Ψαριανή Γαλιότα. Ταχύπλοο κωπήλατο πλοίο με ιστία. Χρησιμοποιήθηκε κυρίως από τους Ψαριανούς και διαδραμάτισε ιδιαίτερο ρόλο στις πολεμικές επιχειρήσεις κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης του 1821. Κατάγεται από την ενετική πολεμική γαλέρα αλλά είναι μικρότερο σκάφος, κατάλληλο για καταδρομές, πειρατεία αλλά και μεταφορές. Ανάλογα με το μέγεθος του διέθετε 8-16 κουπιά σε κάθε πλευρά και δύο ή τρεις ιστούς με πανιά λατίνια. Είχε 2-6 μικρά κανόνια στην πλώρη και η διακυβέρνηση του γινόταν από τιμόνι που βρισκόταν στο μέσον της πρύμνης.


Η νάβα «Αγιος Νικόλαος»

Η Μαντώ Μαυρογένους. Ήρθε στην Μύκονο από

την Τεργέστη όπου έμενε μετά την έκρηξη της

Επανάστασης και εξόπλισε με δαπάνες της δύο πλοία

για την προστασία του νησιού της από τους πειρατές. Οργάνωσε

ακόμα στρατιωτικό σώμα και έλαβε μέρος σε μάχες

σημειώνοντας επιτυχή δράση. Πέθανε φτωχή το

1848, ενώ είχε συνδεθεί αισθηματικά με τον

Δημήτριο Υψηλάντη.

Τα πλοία αυτά είχαν εξοπλισθεί με πολλή δυσκολία και ύστερα από σοβαρές δ ιαφωνίες ανάμεσα στους προκρίτους. Στη φάση αυτή των αμφ ι ταλαντεύσεων είχαν στε ίλε ι ο ι Άγγλοι στις Σπέτσες ένα μπρίκι , τυπικά μεν να παραπονεθε ί γ ια την προσβολή της αγγλικής σημαίας από σπετσιώτικα πλοία, κάτ ι που ουδέποτε είχε γ ίνε ι , αλλά ουσιαστ ικά να κατασκοπεύσει τ ις κ ινήσεις τους. Γύρισε το μπρίκι στο Ιόνιο και είπε στον Καρά Αλή ότ ι οι Έλληνες βρ ίσκοντα ι ακόμη στα λ ιμάνια τους.

Ο Τούρκος στόλαρχος έφυγε από τη Ζάκυνθο στις 7 Σεπτεμβρ ίου και μπήκε στον Πατραϊκό, όπου συνάν τησε και τα πλοία της Μοίρας τ ο υ Ιονίου, 2 φρεγάτες και 9 μπρίκια. Είχε τώρα στη δύναμη τ ο υ 39 μονάδες: 4 πλοία της γραμμής, 2 φρεγάτες , 8 κορβέτες, 23 μπρίκια και 2 γολέτες. (Ορισμένοι συγγραφείς τα ανεβάζουν σε 60 μονάδες). Εκεί, στον Πατραϊκό, χρησιμοποίησαν αυτός και ο Γιβραλτάρ αγγλικό μπρίκι για να στε ίλουν στη Σμύρνη , την Πόλη και την Αλεξάνδρε ια γράμματα , με τα οποία ζητούσαν τροφές και εν ίσχυση, σε στρατό και πλοία.

Στις 9 τ ο υ μηνός αποβίβασε δύναμη στην Πάτρα, που με τη βοήθε ια της φρουράς της προχώρησε και δ ιέλυσε το αχαϊκό στρατόπεδο των Ελλήνων. Έτσι έγινε κύριος στη βορε ιοδυτ ική πλευρά της Πελοποννήσου και θα μπορούσε να κάνει απόβαση όπου ήθελε, αφού είχε αποβατ ική δύναμη γύρω στις 10 χιλιάδες άνδρες. Εντούτοις, παρέμε ινε άπραγος ένα ολόκληρο δεκαήμε ρο παρά το ότ ι η Τριπολιτσά κ ινδύνευε (έπεσε τη 21η Σεπτεμβρίου) .

Στις 17 Σεπτεμβρ ίου ανέβηκε το Ιόνιο η α ιγυπτ ιακή Μο ίρα του Γιβραλτάρ, με στρατ ιωτ ικό σώμα από 2.500 άνδρες και σε λίγο μπήκε στον Κορινθιακό κόλπο, με τα μισά από τα πλοία τ ο υ και ολόκληρο το στρατ ιωτ ικό σώμα. Ανεφοδ ίασε τα φρούρ ια Ρίου και Αντ ιρρ ίου και αποβίβασε στη Βόστιτσα (το Αίγιο) στρατό, που έκαψε την πόλη. Μετά έπλευσε στη Ναύπακτο, όπου βρίσκονταν από το καλοκαίρ ι (17 Ιουνίου 1821), που έφυγαν οι Υδραιοσπετσιώτες, λ ίγα γαλαξ ιδ ιώτ ικα πλοία. Μόλις ο Γιβραλτάρ έφθασε στη Ναύπακτο, οι Έλληνες έλυσαν αμέσως την πολιορκία.

Ακολούθησε τ ό τ ε η επίθεση των Αιγυπτίων στο Γαλαξ ίδ ι . Τα εχθρικά πλοία παρουσιάστηκαν μπρος στο

ΠΟΛΕΜΙΚΕΣ * * * ΣΕΛΙΔΕΣ • * * 29

λιμάνι στις 22 του μηνός και μετά από ισχυρό κανονιοβολισμό χτύπησαν τα πλοία και την πόλη. Παλεύοντας με ηρωισμό ο ι αμυνόμενο ι κατόρθωσαν να αποκρούσουν την επίθεση και να ματα ιώσουν την απόβαση, την πρώτη μέρα.

Τη νύκτα όμως αποχώρησαν 200 από τους υπερασπιστές, κ ι αυτό κλόνισε το ηθικό των υπόλοιπων, οι όποιοι έφυγαν μαζί με τον άμαχο πληθυσμό. Τότε αποβίβασε ο Γιβραλτάρ τους 2.500 άνδρες του εκστρατευ τ ικού σώματος, ο ι οποίο ι έκαψαν την πόλη. Στο λ ιμάνι βρήκε 70 πλοία, από τα οποία δ ιάλεξε τα καλύτερα 30 (ή 36), γολέτες και μπρίκια, και παρέδωσε τα υπόλοιπα στις φλόγες. Σε αυτά που δ ιάλεξε , ο Γιβραλτάρ τοποθέτησε πυροβόλα, τα επάνδρωσε με τουρκ ικά πληρώματα και τα χρησιμοποίησε αργότερα σε βοηθητ ικές αποστολές.

Αναφέρετα ι ότ ι πριν από την καταστροφή είχε γ ίνε ι αναγνώριση στο λ ιμάνι τ ο υ Γαλαξιδίου από την αγγλική φρεγάτα «Κάμπριαν» και ότ ι ο ι Άγγλοι οδήγησαν τους Τούρκους στο Γαλαξίδι.

Το δεύτερο δεκαήμερο τ ο υ Σεπτεμβρ ίου , τον και ρό που δρούσε ο Γιβραλτάρ στον Κορινθιακό, ξεκ ίνησαν -επιτέλους- 20 υδραί ικα με αρχηγούς τον Ανδρέα Μιαούλη και Ιάκωβο Τομπάζη. Αρχές τ ο υ τρ ί του δεκαημέρου (22/9/1821) έφυγαν από τις Σπέτσες 9 πλοία συν τρ ία πυρπολικά, στα οποία προστέθηκαν λίγες μέρες αργότερα 19 πλοία. Αρχηγός στα σπετσιώτικα ήταν ο Γ. Πάνου.

Από την ώρα αυτή και μετά ο Ανδρέας Μιαούλης μπαίνει στον ναυτ ικό αγώνα. Κι αυτό έχει μεγάλη σημασία γ ια την έκβαση των επιχειρήσεων.

ΝΑΥΜΑΧΙΑ ΣΤΟ ΚΑΤΑΚΩΛΟ (30-9-1821) Στις 28 Σεπτεμβρ ίου έπλεε ο ελληνικός στόλος στο

Ιόνιο, το οποίο ανέβηκε ταξ ιδεύοντας κοντά στις ακτές, γ ια ν ' αποφύγε ι την αναμέτρηση στο ανο ικτό πέλαγος με τόσο ισχυρό αντ ίπαλο. (Οι μουσουλμάνο ι είχαν συγκεντρώσε ι τώρα γύρω στα 90 πλοία). Έτσι έπλευσε μέχρι το Κατάκωλο.

Όμως, τη νύκτα της 29 προς 30 Σεπτεμβρ ίου τα ελλην ικά πλοία που βρ ίσκονταν στον Κόλπο της Κυπαρισσίας αντ ιλήφθηκαν δύο τουρκ ικά πολεμικά τα οποία έπλεαν χωρίς άλλη συνοδε ία στο στενό της Ζακύνθου. Δώδεκα ελληνικά όρμισαν τ ό τ ε στη δ ίωξη τους. Εκείνα απάντησαν με κανονιοβολισμούς, το όποιο σήμανε συναγερμό και σε άλλα τουρκ ικά πλοία.

Ύστερα απ' αυτό κατέφθασαν 4 κορβέτες και 5 φρεγάτες , οπότε ο ι Έλληνες περιέπεσαν από την επίθεση στην άμυνα. Με τη χαραυγή άρχισε κανονική ναυ μαχία. Τα ελλην ικά πλοία κρατ ιούνταν πάντα προς την ακτή , κοντά στις εκβολές του Αλφε ιού, όπου τα νερά ήταν ρηχά.

Υπόφεραν όμως από το εχθρικό πυρ και δύο τους κ ινδύνευαν σοβαρά. Μόνον ο ι επιδέξ ιο ι χε ιρ ισμοί τα έσωσαν. Και προπάντων η εύτολμη ευφυΐα τ ο υ Σπετσι-ώτη πλοιάρχου Νικ. Μπόταση.

Ο Μπότασης προχώρησε με τη νάβα του γρήγορα ανάμεσα στα τουρκ ικά . Εκείνα, αντ ί να πυροβολήσουν, την εξέλαβαν γ ια πυρπολικό και έσπευσαν να απομακρυνθούν. Τότε έστε ιλε ο Σπετσιώτης πλοίαρχος μια βάρκα με εύφλεκτες ύλες, της έβαλε φωτ ιά και σχημάτ ισε καπνόφραγμα, πίσω από το οποίο μπόρεσαν να φύγουν τα ελληνικά πλοία. Συνέβη όμως ένα πλοίο, του Θ. Μέξη , να πέσει στην αμμουδ ιά της παραλίας,

από λάθος ή με τη θέληση του πληρώματος για να αποφύγε ι τη σύλληψη. Το πλήρωμα βγήκε στην ξηρά. Ένας ναύτης προσπάθησε να το κάψει , αλλά δεν το πέτυχε. Τελικά το πήραν ο ι Τούρκο ι .

Ο Μιαούλης δ ι έ ταξε τα πλοία του να φύγουν και για να καλύψει την αποχώρηση τους, ρ ίχθηκε σε μονομαχία με μια τουρκ ι κή φρεγάτα (ή κορβέτα) . Επιδίωκε να δώσε ι την εντύπωση γ ια επικε ίμενη δράση πυρπολικών. Μέχρι το βράδυ κράτησε αυτή η μονομαχία, στην οποία το πλοίο τ ο υ Μιαούλη έπαθε πολλές ζημιές. Οι άλλοι όμως είχαν φύγε ι και αποφύγε ι τη συνάντηση με πολύ ανώτερο εχθρό.

Το ναυτ ικό αυτό επεισόδιο προκάλεσε ιδ ια ί τερη εντύπωση στους Άγγλους της Ζακύνθου και ο δ ιο ι κητής της Τόμας είπε τ ό τ ε στον Καρά Αλή πως είναι ντροπή τους να δέχοντα ι τ έ το ι ες ταπεινώσεις από τους ραγιάδες τους κι από μικρά εμπορικά πλοία.

Στο τέλος Σεπτεμβρ ίου προστέθηκαν στον ελληνι κό στόλο και 8 ψαριανά. Παρακολούθησαν όλα τώρα τα ελλην ικά τον αποχωρούντα εχθρό, που διασχίζοντας το Αιγαίο σκόρπισε πολύ τ ρ ό μ ο όχι όμως και ζημία, καθώς δεν επιχείρησε τ ίποτα ουσιαστ ικό. Μπήκε μόνο στα Στενά και παρουσιάστηκε θρ ιαμβευτής στην Πόλη, κομίζοντας, ως τρόπαιο, τρ ιάντα Έλληνες από τη Σαμοθράκη κρεμασμένους στα γαλαξ ιδ ιώτ ικα α ιχμαλωτ ισμένα καράβια και μερικές σημαίες των Ελλήνων ανάποδα.

Λάζαρος Κουντουριώτης. Ο μονόφθαλμος και πανίσχυρος μεγαλοκαραβοκύρης της Ύδρας. Ποτέ δεν δέχτηκε κανένα αξίωμα αλλά ουσιαστικά επηρέαζε τις εξελίξεις με τον δικό του καταλυτικό τρόπο.

30 ΝΑΥΤΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ Ί 821 -1828

Ναυμαχία στον Πατραϊκό Κόλπο. Πίνακας του I. Αλταμούρα.

Η ΝΑΥΜΑΧΙΑ Τ Ω Ν ΠΑΤΡΩΝ Το έτος 1822 σημαδεύετα ι στη θάλασσα από τέσ

σερα βασικά γεγονότα: τη ναυμαχία των Πατρών (20-2-1822), τη ναυμαχία των Σπετσών (8-9-1822) και τ ις πυρπολήσεις της τουρκ ικής ναυαρχίδας και ενός δ ίκροτου στην Τένεδο.

Στις 24 Ιανουαρίου ο τουρκ ικός στόλος βγήκε από τα στενά του Ελλήσποντου, με αρχηγό τον Καρά Αλή, που εν τω μεταξύ είχε προαχθεί σε αρχιναύαρχο. Στη δύναμη του , από 56 μεγάλες (δ ίκροτα, φρεγάτες , κορβέτες) και μ ικρές μονάδες, υπήρχαν αιγυπτιακά πλοία καθώς και πλοία από την Τυνησία και το Αλγέρι . Στα μεταγωγικά, που τη συνόδευαν, επέβαιναν 4.000 στρατ ιώτες από τη Μικρά Ασία, για απόβαση.

Προχώρησε στο Αιγαίο, χωρίς να συναντήσε ι αντ ί δραση ελληνικών πλοίων. Στις 27 του μηνός πέρασε ανο ικτά από την Ύδρα. Και τ ό τ ε έγραψαν οι Υδραίο ι στους Ψαρ ιανούςτη θερμή έκκληση, γ ια σύντομη προετο ιμασία και αποστολή πλοίων, προκε ιμένου να κυνηγήσουν τον εχθρό.

Ο τουρκ ικός στόλος πέρασε ανο ικτά από τη Μονεμβασία, ανεφοδ ίασε το κάστρο της Μεθώνης και πρόσβαλε χωρίς επιτυχία το Νεόκαστρο. Ύστερα κατέφυγε στην υπό αγγλική κατοχή Ζάκυνθο.

Σε αυτή την αποστολή τ ο υ τουρκο-α ιγυπτ ιακού στόλου ο ι Έλληνες αντέδρασαν με σύνεση. Συγκρότησαν μέσα σε λίγο χρόνο έναν αξ ιόλογο στόλο: 27

υδραί ικα (με ναυάρχους τον Ανδρέα Βώκο-Μιαούλη), 20 σπετσιώτικα (με τον Γκίκα Τσούπα) και 16-20 ψαριανά (με αρχηγούς το Νικολή Αποστόλη και τον Ανδρέα Γιαννίτζη). Μαζί τους είχαν και δύο πυρπολικά, ένα του Ψαριανού Κ. Κανάρη και το άλλο του Δ. Ποριώτη από τ ις Σπέτσες.

Το μεγαλύτερο μέρος του ταξ ιδ ιού του ελλην ικού στόλου έγινε με μεγάλη θαλασσοταραχή και με ιωμένη -φυσικά- ιστ ιοφορία. Την ίδια θαλασσοταραχή συνάντησαν οι Έλληνες ε ισπλέοντας στον Πατραϊκό, όπου αγκυροβόλησαν στο Μεσολόγγ ι . Στην περίσταση αυτή έλαβαν ομόφωνα ο ι αρχηγοί την απόφαση να χτυπήσουν τον τουρκ ικό στόλο, μέσα στο λ ιμάνι των Πατρών, μόλις θα κόπαζε η τρ ικυμ ία . Η πρωτοβουλ ία ωστόσο ανήκε στον Ανδρέα Μιαούλη.

Έτσι τη νύκτα της 19 προς 20 Φεβρουαρ ίου την πέρασαν με σύντονες ετοιμασίες. Την άλλη μέρα το πρωί, παρόλο που ο καιρός δεν είχε φτ ιάξε ι , σήκωσε πρώτος άγκυρα ο Μιαούλης και τον ακολούθησαν 14 πλοία (4 υδραί ικα, 6 σπετσιώτικα και 4 ψαριανά). Καθώς ο καιρός χε ιροτέρευε , ήταν μ ικρή η ορατότητα και προχωρούσαν με δυσκολία και κ ίνδυνο. Ο εχθρός όμως βρισκόταν μέσα στο λ ιμάνι κ ι ήταν ευκαιρ ία να κτυπηθεί σε στ ιγμή που δεν θα περίμεναν την επίθεση.

Οι Τούρκο ι πραγματ ικά α ιφνιδ ιάστηκαν, δεν περίμεναν με τ έ το ιον καιρό εχθροπραξίες. Σήκωσαν άγκυρα και πανιά, υπό πραγματ ικά δύσκολες συνθήκες και

Κεφάλαιο 2

Ετος 1822

ΠΟΛΕΜΙΚΕΣ * * * ΣΕΛΙΔΕΣ * * * 31

• Μεσολόγγ ι : 0 Ελληνικός στόλος υπό τον Ανδρέα Μιαούλη φτάνε ι έξω από το Μεσολόγγι (16 Φεβρουαρ ίου 1822)

• Πάτρα: Ναυμαχία ανάμεσα στον τουρκ ικό στόλο που βρισκόταν εκε ί και στις ενωμένες ελληνικές ναυτ ικές Μοίρες υπό τον Ανδρέα Μιαούλη. Θεωρε ί τα ι η πρώτη εκ παρατάξεως ναυμαχία που έδωσε το ελλην ικό Ναυτ ικό, το οποίο μέχρι τό τ ε δρούσε μόνο με ενέδρες και χρησιμοποιώντας πυρπολικά. (20 Φεβρουαρ ίου 1822)

• Μεσολόγγ ι : Άφ ι ξη ελλην ικού στόλου έξω από το Μεσολόγγ ι (26 Φεβρουαρ ίου 1822).

• Σούδα (Χανιά Κρήτης): Απόβαση αιγυπτιακών δυνάμεων με σκοπό την καταστολή της Επανάστασης (Μάιος 1822).

• Χίος: Ο ελληνικός στόλος των Ψαρών (πλοίαρχοι Κοτζιάς, Ν. Χ., Δ. Μακρής και I. Μα-κρής, Βαλαβούνης, Καλημέρης) περίζωσαν τη Χίο (13 Μαρτ ίου 1822).

• Χίος: Καταστροφή του νησιού από τις τουρκικές ναυτ ικές δυνάμεις υπό τον Ναύαρχο Νουα'ί'χ Ζααδέ Καρά Αλή Πασά, από τις 30 Μαρτ ίου 1822 έως 24 Απριλίου 1822, μετά τη χορήγηση ψεύτικης αμνηστίας στους κατοίκους από τους τουρκικές δυνάμεις υπό τον Μιρεμ ιράνη Απτή πασά αποβιβάσθηκαν στο νησί και άρχισαν άγριες σφαγές των κατοίκων. Υπολογίζεται ότ ι περίπου 30.000 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους ενώ 5.000 πουλήθηκαν στα σκλαβοπάζαρα.

• Ψαρά: Άφιξη του ελλην ικού στόλου υπό τον Μιαούλη στα Ψαρά (27 Απριλίου 1822) και την επομένη στη Χίο. Στις 19 Μά ιου 1822 πραγματοπο ιήθηκε αμφ ίρροπη ναυμαχία.

• Χίος: Πυρπόληση της τουρκ ικής ναυαρχίδας και θάνατος του Ναυάρχου Νουα'ί'χ Ζααδέ Καρά Αλή πασά από τον Κ. Κανάρη. Το γεγονός αυτό προκάλεσε νέες σφαγές στο νησί από τις τουρκ ικές δυνάμεις.

• Μυτ ιλήνη : Άφιξη τουρκ ικού στόλου υπό τον καπετάν Ισμαήλ μπέη Γιβραλτάρ και ταυτόχρονη άφ ιξη τ ο υ ελλην ικού στην Ερεσό υπό τον Μ ιαούλη , Κολανδρούτσον, Αποστόλη, Σκούρτη , Σαχτούρη και άλλους (10 Ιουνίου 1822).

• Μεσολόγγ ι : Άφ ιξη τουρκ ικού - α ιγυπτ ιακού - αλγερινού στόλου έξω από το Μεσολόγγ ι υπό τον Μεχμέτ πασά (20 Ιουλίου 1822).

• Ύδρα: Άφ ι ξη του τουρκ ικού στόλου έξω από την Ύδρα (7 Σεπτεμβρ ίου 1821).

• Ναύπλιο: Άφ ι ξη του τουρκ ικού στόλου στο Ναύπλιο (12 Σεπτεμβρ ίου 1821).

• Αργολικός κόλπος: Ο τουρκ ικός στόλος με ισχυρότατες ναυτ ικές δυνάμε ις κατέπλευσε στον Αργολικό κόλπο. Και στις 7 Σεπτεμβρ ίου 1822 επέπεσε ορμητ ι κά στο νησ ίΤρ ί κρανα κατά του ελλην ικού ενωμένου στόλου και τον διασκόρπισε. Ο Μιαούλης συγκέντρωσε ξανά τις ελληνικές μονάδες και επ ι τέθηκε (υπό τη δ ιο ίκηση όμως τ ο υ Κριεζή) χρησιμοποιώντας πυρπολικά εναντ ίων τ ο υ τουρκ ικού στόλου, τον οποίο

έ τρεψε σε φυγή (13 Σεπτεμβρ ίου 1822). • Μύκονος: Ο τουρκ ικός στόλος φτάνε ι στο νησί (10 Οκτωβρ ίου 1822).

• Μεσολόγγ ι : Πρώτη αποτυχημένη πολιορκία τ ο υ από τους Τούρκους υπό τον Ομέρ Βρυώνη. Ο ελληνικός στόλος έδρασε σημαντ ικά, απαγορεύοντας τον αποκλε ισμό της πόλης από τη θάλασσα και μ ε ταφέρο ντας εφόδ ια στους πολ ιορκούμενους (25 Οκτωβρ ίου - 31 Δεκεμβρ ίου 1822).

• Τένεδος (μεταξύ Τενέδου και Τρωάδας): Πυρπόληση τουρκ ικού δ ί κροτου (ναυαρχίδας) με πλήρωμα 300 ανδρών από τον Κ. Κανάρη. Ο αρχιναύαρχος τ ο υ τουρκ ικού στόλου καπετάν Μεχμέτ πασά αναγκάζετα ι από τ ό τ ε να καταφύγε ι στα στενά τ ο υ Ελλήσποντου (20 Οκτωβρ ίου 1822).

• Μεσολόγγ ι : Πολιορκία από ξηρά και θάλασσα της πόλης, λόγω της απουσίας τ ο υ ελλην ικού στόλου (25 Οκτωβρ ίου 1822).

• Μεσολόγγ ι : Άφ ι ξη τ ο υ ελλην ικού στόλου υπό τον Μιαούλη και δ ιασκορπισμός τουρ κικών ναυτ ικών δυνάμεων (8 Νοεμβρ ίου 1822). Η πολιορκία λύθηκε τ ελ ικά στις 31 Δεκεμβρ ίου 1822.

• Ναύπλιο: Οι ελληνικές δυνάμε ις καταλαμβάνουν το Παλαμήδ ι και την πόλη, μετά από έφοδο . Οι ελληνικές ναυτ ικές δυνάμεις συνέβαλαν σημαντ ικά στην επίτευξη αυτού τ ο υ δύσκολου στόχου έχοντας αποκλε ίσε ι τη θαλάσσια οδό εφοδ ιασμού τ ο υ φρουρ ίου (29 Νοεμβρ ίου 1822).

με την αναπόφευκτη ταραχή και σύγχυση. Τότε προχώρησε με πολλή τόλμη ο Μιαούλης, πρώτος, στο λ ιμάν ι και άρχισε πυρ. Τον ακολούθησε από κοντά το μπρίκι του Λάμπρου.

Την κορυφα ία αυτή ώρα ο Μιαούλης έδε ι ξ ε την αξ ία του . Ρίχθηκε ανάμεσα σε δυο φρεγάτες και με το πυρ τ ο υ τ ις χώρισε. Η μια φρεγάτα δ ιέφυγε, η άλλη όμως, στην οποία συγκεντρώθηκε η φωτ ιά των δύο καραβι ών (Μιαούλη και Λάμπρου), έπαθε σοβαρές ζημιές.

Εν τω μεταξύ έφθασαν και άλλα ελλην ικά πλοία, ενώ τα τουρκ ικά , βάλλοντα και βαλλόμενα, προσπαθούσαν να βγουν στο πέλαγος. Ο α ιφν ιδ ιασμός κατα-πτόησε τα πληρώματα και ο ι δ ιο ικητές δεν μπόρεσαν να αντ ι τάξουν συγκροτημένη άμυνα. Η τρ ικυμ ία και ο φόβος των πυρπολικών χε ιροτέρευε την κατάσταση. Θα μπορούσαν με το πυροβολ ικό τους να συντρ ίψουν τους Έλληνες, αλλά μέσα στον πανικό κο ί ταξαν πώς να σωθούν. Με ευνοϊκό γ ια τη φυγή τους άνεμο -γραίγο, γρα ιγολεβάντε , αναφέρουν ο ι χρονογράφο ι - έπλευσαν στη Ζάκυνθο, με τους Έλληνες να τους καταδιώκουν. Δυο μάλιστα πλοία τους έπεσαν, από τη βία τους, στα ρηχά, εμπρός στο λο ιμοκαθαρτήρ ιο της Ζακύνθου.

Ζημιές μεγάλες υπέστησαν τα πλοία και από τ ις δύο μεριές. Δυο ελλην ικά πλοία έπαθαν βλάβες από σύγκρουση, ενώ κ ινδύνευσε πολύ το σπετσιώτικο πλοίο του Γιάννη Κούτση. Είκοσι τραυματ ί ες και έναν νεκρό, τον Νικ. Γερακίνη, είχαν οι Έλληνες, πολλούς νεκρούς οι Τούρκο ι .

Μετά από αυτή τη ναυμαχία ο ι Τούρκο ι εγκατέλε ι ψαν το Ιόνιο, έπλευσαν στο Κρητ ικό πέλαγος, από εκε ί ανέπλευσαν το Αιγαίο και μπήκαν στα Στενά. Οι Έλληνες άφησαν 9 πλοία (4 υδραί ικα, 3 σπετσιώτικα και 2 ψαριανά) να περιπολούν στον Πατραϊκό και το Ιόνιο και γύρισαν στα νησιά τους.

Ήταν η ναυμαχ ία των Πατρών η πρώτη εκ παρατάξεως μάχη τ ο υ ελλην ικού στόλου με ισχυρή δύναμη της Αρμάδας, και παρά τη συντριπτ ική δ ιαφορά ισχύος, έληξε με λαμπρή ν ίκη των Ελλήνων - κυρίως ηθι κή. Ο αρχιναύαρχος τ ο υ τουρκ ικού στόλου Καρά Αλής δεν μπόρεσε να εκτελέσε ι την αποστολή του και έφυγε ντροπιασμένος. Παρά όμως τη ν ίκη , φάνηκε γ ια μία ακόμη φορά η αδυναμ ία τ ο υ ελλην ικού στόλου να καταφέρε ι αποφασιστ ικό πλήγμα στην ανώτερη δύναμη τ ο υ εχθρού.

Αξ ίζε ι να αναφέρουμε τα δ ιάφορα γεγονότα που παρουσιάζουν την αγγλική πολιτ ική της περ ιόδου εκείνης. Όταν το Μάρτ ιο του 1822 σκέφθηκε ο Μιαούλης να χτυπήσει τα τουρκ ικά πλοία τ ο υ Μούρτου παρουσιάστηκε αγγλικό μπρίκι το οποίο τ ο υ δήλωσε ότ ι η αγγλική δ ιο ίκηση της Επτανήσου απαγορεύε ι τον διάπλου των χωρικών της υδάτων από πλοία των αντ ιμαχόμενων μερών και ότ ι το λ ιμάνι του Μούρτου βρ ίσκετα ι μέσα σ 'αυτά τα ύδατα.

Αυτό ήταν μια σκόπιμη παρέμβαση, που απέβλεπε να προστατεύσε ι τα τουρκ ικά πλοία του Μούρτου και να εμποδίσε ι την καταστροφή τους από τον ελληνικό


Η ναυμαχία των Πατρών στις 20 Φεβρουαρίου 1822, υπήρξε η πρώτη εκ παρατάξεως ναυμαχία της Ελληνικής Επανάστασης, απέδειξε την ικανότητα των Ελλήνων ναυτικών να αντιμετωπίσουν νικηφόρα τον Τουρκικό στόλο χωρίς χρήση πυρπολικών. Η ηθική νίκη για την συνέχιση του Αγώνα ήταν πολύ μεγάλη. Εθνικό Ιστορικό Μουσείο.

στόλο. Δ ιαφορετ ι κά δεν μπορούσε να δ ικα ιολογηθε ί η μόν ιμη στάθμευση τ ο υ τουρκ ικού στόλου μέσα στα νερά από τα οποία απαγορευόταν και η απλή έστω διέλευση των ελληνικών πλοίων.

Μ Α Ι Ο Σ 1822: Η ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΗΣ ΧΙΟΥ Η Χίος ήταν από τα νησιά που εξαρχής έδε ι ξ ε αδ ι

αφορ ία για την Επανάσταση. Οι πλούσιοι κάτο ικο ι της, χωρίς πολεμικά πλοία και απαράσκευο ι τελε ίως γ ια πόλεμο, με κοντ ινή τη μ ικρασιατ ική ακτή και πάντοτε επικε ίμενη την παρουσία του τουρκ ικού στόλου, λίγη έδε ιξαν δ ιάθεση να προσχωρήσουν στον Αγώνα. Αυτό φάνηκε στην αποτυχούσα απόπειρα του Τομπάζη να τους ξεσηκώσε ι σε επανάσταση το 1821. Ύστερα μάλιστα από την απόπειρα εκε ίνη η Πύλη αφόπλισε τους χριστιανούς, τοποθέτησε ισχυρή φρουρά, ενίσχυσε τ ις οχυρώσεις και φανάτ ισε τους 6.000 Οθωμανούς κατοίκους. Αρχές τ ο υ 1822, τοποθέτησε δ ιο ικητή τον δραστήρ ιο Βεχίμ πασά. Συνέλαβε ακόμη 70 ομήρους, από τους οποίους τους τρε ις τους πήρε στην Πόλη.

Ο σουλτάνος έδειχνε μεγάλο ενδ ιαφέρον γ ια το νησί αυτό καθώς, ιδ ια ί τερα στα Μαστιχοχώρια, είχαν συμφέροντα ο ι αδελφές του και το χαρέμ ι του .

Υπ' αυτές τις δύσκολες και αντ ίξοες συνθήκες αποφάσισε να δράσε ι ο αρχηγός της επανάστασης της Σάμου Λυκούργος Λογοθέτης. Ξεκίνησε με 8 μπρίκια και 30 σακολέβες και έκανε απόβαση στο νησί της Χίου την 1 η Μαρτ ίου με 2.500 άνδρες. Ήταν μια παράτολμη πράξη, που δεν είχε κανένα έρε ισμα ούτε προοπτικές επιτυχίας.

Δεν είχε, εξάλλου, συνεννοηθε ί με τους προκρίτους της Χίου, ο ι οποίοι βρίσκονταν υπό περιορισμό στα χέρια των Τούρκων. Όπως ε ίπαμε, υπήρχε στο νησί ισχυρή φρουρά και τα στ ίφη των άτακτων στην απέναντ ι μ ικρασιατ ική παραλία ήταν έ το ιμα για απόβαση. Δυσπρόσιτο το φρούρ ιο της Χίου κι η γύρω θάλασσα ελεύθερη , για την ανεμπόδιστη προσπέλαση του τουρκ ικού στόλου, καθώς τα ναυτ ικά νησιά ούτε γνώση είχαν ούτε δ ιάθεση να στε ίλουν καράβια για την επιχε ίρηση. Υπήρχε βέβαια από καιρό σχετ ική εξουσ ιοδό-

ΠΟΛΕΜΙΚΕΣ * • * ΣΕΛΙΔΕΣ * • * 33

τηση του Υψηλάντη στον Χιώτη έμπορο της Οδησσού I. Ράλλη να ξεσηκώσε ι τη Χίο σε επανάσταση, έχοντας συνεννοηθε ί με τον Λογοθέτη . Τούτο όμως προϋπέθετε την κατάλληλη προετο ιμασία, που δεν έγινε ποτέ.

Αρχικά οι Έλληνες σημε ίωσαν ορισμένες επιτυχίες και αρκετο ί εθελοντές χωρικοί συγκεντρώθηκαν γύρω από τον Σάμιο στρατηγό, ο ι άνθρωποι όμως αυτο ί ούτε πολεμ ική άσκηση είχαν ούτε όπλα. Πολιόρκησαν τους Τούρκους στο φρούρ ιο , αλλά εκε ίνο ήταν με τ ις υπάρχουσες συνθήκες απόρθητο. Και δεν έλαβαν από πουθενά βοήθε ια. Αν είχαν στόλο, θα καταλάμβαναν ολόκληρο το νησί και θα εξεδ ίωκαν τους Τούρκους. Το Ναυτ ικό όμως των Ελλήνων αδρανούσε γ ιατ ί τα πλοία ήταν απασχολημένα σε άλλες επιχειρήσεις στον Κορινθιακό και δεν υπήρχαν χρήματα, που ήταν από τους σημαντ ικότερες αιτ ίες της αδράνειας. Μόνο τα Ψαρά ανησύχησαν από την έξοδο του τουρκ ικού στόλου.

Στην Πόλη, η Πύλη θανάτωσε τους τρε ις ομήρους και εξήντα Χιώτες έμπορους και έστε ιλε ισχυρό στόλο, στον όποιο περ ιλαμβάνονταν 1 τρ ίκροτο , 4 δ ίκροτα, 4

φρεγάτες και αρκετά μπρίκια, μαζί με 60 μεταγωγικά. Τα μεταγωγικά με τέφεραν 7.000 στρατ ιώτες. Τον στόλο δ ιο ικούσε ο ικανότατος Καρά Αλής.

Ο Τούρκος στόλαρχος κατέπλευσε στο νησί στις 4 Μαΐου 1822 και αποβίβασε τον στρατό του . Με τ έφερε ακόμη από την απέναντ ι παραλία (του Τσεσμέ) πλήθος από τακτ ικούς και άτακτους. Σύνολο δεκαπέντε -κατ ' άλλους ιστορικούς τρ ιάντα- χιλ ιάδες στρατ ιώτες, έ το ι μους για λεηλασία και σφαγή. Ανίκανες ν 'αν τ ισ ταθούν στην πίεση των μουσουλμάνων, ο ι δυνάμεις του Λογοθέτη αποσύρθηκαν στα ενδότερα τ ο υ νησιού και αργότερα μπήκαν σε όσα πλοία μπόρεσαν να βρουν και αποχώρησαν.

Ανεμπόδιστα τ ό τ ε ο ι Ασιάτες δήμ ιο ι επιδόθηκαν στο έργο της καταστροφής. Έσφαζαν κάθε χριστ ιανό που έβρισκαν εμπρός τους, βίαζαν, ασελγούσαν, έβαζαν φωτ ιά . Μήνα ολόκληρο κράτησε το όργιο του α ίματος. Καράβια ψαριανά, την ιακά και λημν ιώτ ικα έσωσαν πολλούς Έλληνες, αλλά δεν επαρκούσαν για το πλήθος των προσφύγων. Το δράμα της φυγής, η απόγνωση των ανθρώπων που ζητούσαν πλοίο να επιβ ιβασθούν γ ια να σωθούν από το μαχαίρι του δήμ ιου και πλοίο δεν υπήρχε, έδωσε τη φορά αυτή την αποκαλυπτική τ ο υ παρουσία. Παρουσία που δεν θα ήταν η μόνη.

Και δεν έλε ιψε η φαυλότητα από τη φρ ίκη αυτής της κακουργίας. Χρήματα ζητούσαν ο ι ναύτες των ελληνικών πλοίων για να σώσουν τους πρόσφυγες, χρήματα ζητούσαν και ο ι ξένο ι πρόξενο ι .

Τρομακτ ικός στάθηκε ο απολογισμός της καταστροφής. Από 113.000 Έλληνες, μόνο 15.000 (κατ ' άλλους 1.800) παρέμε ιναν ζωντανοί στο νησί. Σαράντα οκτώ χιλιάδες σύρθηκαν στην αιχμαλωσία, 23.000 σκοτώθηκαν κατά τον αγρ ιότερο τρόπο.

Ο Καρά Αλή, αρχηγός του Τουρκικού στόλου που κατέστρεψε τη Χίο.


Καταστροφή τουρκικής ναυαρχίδας. Κ. Βολονάκης, Εθνική Πινακοθήκη.

Η κεντρ ική κυβέρνηση αναλογ ίσθηκε το μέγεθος της ευθύνης που τη βάραινε και προσπάθησε να κερδίσε ι τον χαμένο καιρό. Συγκέντρωσε και έστε ιλε στην Ύδρα, για τα τρ ία νησιά, 340.000 γρόσια. Πάνω από 70.000 γρόσια έστε ιλαν τα νησιά των Κυκλάδων και η Σάμος. Η Ύδρα και οι Σπέτσες, που έδε ιξαν τόση αναλγησία στην επερχόμενη για τη Χίο συμφορά, άρχισαν τώρα ν ' ανησυχούν γ ια τη δ ική τους ασφάλε ια . Η συγκρότηση στόλου -που για τη Χίο έγινε μετά την κατασ τροφή- ήταν πια γ ι ' αυτούς ζή τημα επιβιώσεως.

Συγκροτήθηκε έτσι μια ισχυρή δύναμη: 18 μονάδες οι Σπετσιώτες (με αρχηγούς τον Αναστάσιο Ανδρούτσο και Ανδρέα Χατζή Αναργύρου) και 29 οι Υδραίο ι (με αρχηγούς τούς Ανδρέα Μιαούλη, Λάζαρο Λαλεχό και Ιωάννη Βούλγαρη). Τα καράβια των δύο νησιών έπλευσαν

στα Ψαρά, όπου ενώθηκαν με τα ψαριανά. Ήταν τώρα, 28 Απριλίου, συνολικά 58 πολεμ ικά και 8 πυρπολικά. Επί μέρες περιέπλεαν τα παράλια του ρημαγμένου νη σιού και περ ιορ ίστηκαν στο έργο της διασώσεως όσων είχαν απομείνε ι . Ακολούθησε άσχημος καιρός, που τους κράτησε σε απραξία στα Ψαρά ολόκληρη βδομάδα. Ο τουρκ ικός στόλος βρισκόταν αυτές τ ις μέρες στο λ ιμάνι της Χίου, απέναντ ι από τα μ ικρασιατ ικά παράλια, σ' έναν στενό πορθμό και αποτελούνταν από 44 μονάδες (6 πλοία της γραμμής, 6 ή 9 φρεγάτες, μπρίκια, σαλούπες και μεταφορικά) . Εκεί σκέφθηκε ο Μιαούλης να τους χτυπήσει , γ ια να μη μπορέσουν να χρησιμοποιήσουν όλη τους τη δύναμη .

Αρχικά προσπάθησαν οι Έλληνες να ε ισχωρήσουν στον πορθμό από τα νότ ια της Χίου, τους εμπόδισε

όμως ο βόρε ιος άνεμος. Ισχυρή ήταν εξάλλου η αντ ί δραση τ ο υ πυροβολ ικού των Τούρκων. Ξαναβγήκαν λοιπόν στο πέλαγος, και στις 6 Μάιου το βράδυ Μο ίρα από 15 πλοία και 3 πυρπολικά με αρχηγό τον Μιαούλη επιχείρησε να ε ισπλεύσει από το βόρε ιο στόμ ιο . Και πάλι το βαρύ πυροβολ ικό των Τούρκων ανάγκασε τους Έλληνες να φύγουν. Τα πυρπολικά δεν χρησιμοποιήθηκαν λόγω κακοκαιρίας, ενώ ένα που στάλθηκε κατά της τουρκ ικής ναυαρχίδας δεν μπόρεσε να κολλήσει και κάηκε άσκοπα.

Έτσι η αδυναμ ία του ελληνικού στόλου να συντρ ίψε ι τον αντ ίπαλο φάνηκε για άλλη μία φορά. Ο αντ ίπαλος ήταν πολύ ισχυρός. Εκδηλώθηκε επιπλέον απειθαρχία των σπετσιώτικων πληρωμάτων, τα οποία αποχώρησαν.

Κωνστατίνος Κανάρης. Γεννήθηκε το 1790 στα Ψαρά. Ήταν ο σημαντικότερος πυρπολητής του Αγώνα. Την νύκτα 6/7 Ιουνίου 1822 πυρπόλησε την τουρκική ναυαρχίδα του Καρά Αλή στη Χίο. Είχε πολλές επιτυχίες ως πυρπολητής, ενώ μετεπαναστατικά διατέλεσε πολλές φορές υπουργός Ναυτικών αλλά και πρωθυπουργός. Πέθανε το 1877 ως πρωθυπουργός οικουμενικής κυβέρνησης.


Φανταστική αναπαράσταση της καταστροφής της Τουρκικής ναυαρχίδας στη Χίο από τον Κ. Κανάρη και του θανάτου του Καρά Αλή. Εθνική Βιβλιοθήκη, Παρίσι.

τα πλοία συνοδείας. Ταξ ίδεψαν με βόρε ιο άνεμο και το απόγευμα της 6ης Ιουνίου πέρασαν απαρατήρητα το ακρωτήρ ι Καραμπουρνά και μπήκαν στο στενό της Χίου. Κρυμμένα πίσω από μια γλώσσα ξηράς, περίμε-

Ιωάννης Θεοφιλόπουλος. Ο πηδαλιούχος των

πυρπολικών του Παπανικολή και του

Κανάρη.

ναν τη νύχτα. Κι η νύχτα που ακολούθησε, ήταν ήσυχη και ασέληνη. Γαλήνη απλωνόταν στα ακύμαντα νερά, που μόλις τα ρυτ ίδωνε η αύρα.

Τις ώρες όμως αυτές τελε ίωνε γ ια τους Τούρκους ο μακρός μήνας της νηστε ίας, το ραμαζάνι , και ξημέρωνε η γ ιορταστ ική μέρα τ ο υ μπάίραμιού. Φωνασκίες, μουσική και οργ ιαστ ική χαρά επικρατούσαν στα οθωμαν ικά πλοία, που ήταν στολ ισμένα και κατάφωτα. Ανάμεσα όμως στα ολόφωτα καράβια, σχηματ ίζονταν χώροι από βαθιά σκιά, μέσα από την οποία μπόρεσαν να δ ιολ ισθήσουν τα δύο πυρπολικά του Κανάρη κα ι του Πιπίνου. Το πρώτο είχε βάλε ι στόχο το «πασά-γκεμισί», δηλαδή τη ναυαρχίδα τ ο υ Καρά Αλή, και το δεύτερο τη «ρεάλε», στην οποία επέβαινε ο υπαρχηγός υποναύαρχος Μπεκίρ βέης.

Πρώτος πλησίασε ο Πιπίνος το καράβι τ ο υ υπαρχηγού, κόλλησε πάνω τ ο υ το πυρπολικό και του έβαλε φωτ ιά . Φαίνετα ι όμως πως β ιάστηκε κάπως ν ' ανάψει το φ ι τ ίλ ι και το πλήρωμα του τουρκ ικού πλοίου πρόλαβε να το απομακρύνε ι πριν εκε ίνο φουντώσε ι . Έτσι, φλεγόμενο , πλανήθηκε ήρεμα ανάμεσα στα συγκεν τρωμένα εχθρικά πλοία, στα οποία δεν προκάλεσε ζημ ιά παρά μόνο τρόμο .

Ο Κανάρης όμως στάθηκε πιο ψύχραιμος και επιδέξιος. Με τους χε ιρ ισμούς του Καραβόγιαννου (Ιωάννης Θεοφιλόπουλος) πέτυχε να βάλε ι τον πρόβολο τ ο υ πυρπολικού του σε μια ανο ικτή κανονιοθυρίδα, τον έδεσε καλά στο παλάγκο τ ο υ «πασά-γκεμισί», έβαλε φωτ ιά και κατέβηκε στη σκαμπαβία, τη βάρκα που συνόδευε το πυρπολικό. Με το επιφώνημα- ικεσία «ο Σταυρός νικά» απομακρύνθηκαν οι Ψαριανοί πυρπολητές γρήγορα, τη στ ιγμή που ο ι φλόγες του πυρπολικού αγκάλιαζαν τα ξάρτ ια του «Μανσουριγιέ» (Ν ικητής)

ΠΟΛΕΜΙΚΕΣ * * * ΣΕΛΙΔΕΣ » * * 37

Πυρπόληση τουρκικής ναυαρχίδας από τον Κωνσταντίνο Κανάρη, σε πίνακα του Von Hess.

- όπως ήταν το όνομα της ναυαρχίδας. Από τα ξάρτ ια δεν άργησε η φωτ ιά να μεταδοθε ί

στο σκάφος, πλήρωμα και καλεσμένο ι άρχισαν να τρέ χουν αλλόφρονες και να πηδούν στη θάλασσα, άλλοι έριχναν τις βάρκες που βούλιαζαν από το πολύ φορτ ίο και τα πυρακτωμένα κανόνια έβαλλαν μόνα τους. Ο επίλογος γράφτηκε με την έκρηξη , που τ ί ναξε το πλοίο στον αέρα, όταν ο ι φλόγες έφθασαν στην πυριτ ιδαποθήκη .

Οι ιστορικοί λένε πως τη μο ιραία εκε ίνη γ ια τους Τούρκους νύχτα επέβαιναν στο πλοίο περ ισσότερα από 2.000 άτομα μαζί με τους καλεσμένους αξ ιωματ ι κούς τ ο υ στόλου και τους αξ ιωματούχους της Σμύρνης και της Χίου. Απ' αυτούς πολύ λ ίγοι , λ ι γότερο ι από δύο εκατοντάδες, γλίτωσαν. Ανάμεσα στους νεκρούς ήταν

και ο Τούρκος στόλαρχος Καρά Αλής, καπουδάν πασάς της αυτοκρατορ ικής Αρμάδας, που μπήκε σε μια βάρκα γ ια να φύγε ι , αλλά δεν πρόλαβε: έπεσε στο κεφάλ ι τ ο υ κομμάτ ι από κα ιγόμενο κατάρτ ι και τον σκότωσε.

Από τους Έλληνες κανείς δεν έπαθε τ ίποτε . Κυβερνήτες και πληρώματα των δύο πυρπολικών έφθασαν αλώβητα στο νησί των Ψαρών, όπου ο λαός τους επευφήμησε και το γεγονός γ ιορταστή κε με δοξολογ ία στον ναό.

Ήταν μια λαμπρή επιτυχία. Σύμφωνα με τα λόγια Γάλλου αξ ιωματ ικού, δεν χρε ιάζονταν την ώρα εκε ί νη γ ια την ολοκληρωτ ική καταστροφή τ ο υ τουρκ ικού στόλου παρά λίγα ακόμη πυρπολικά επ ικουρούμενα από τ μ ή μ α του ελλην ικού στόλου.

Φυσικό ήταν μετά τον αφανισμό της Χίου, η κα-

3 8 ΝΑΥΤΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ 1821 -1828

Η νίκη των Ελλήνων ήταν αποφασιστική στη μεγάλη ναυμαχία των Σπετσών, στις 8 Σεπτεμβρίου 1822. Έσωσε την Ύδρα και τις Σπέτσες, αλλά και ολόκληρο τον Αγώνα. Πέραν αυτών, ανάγκασε τους πολιορκημένους στο Ναύπλιο Τούρκους να παραδοθούν. Εθνικό Ιστορικό Μουσείο.

τ α σ τ ρ ο φ ή της τουρκ ικής αρχηγιδας να γ ιορτασθε ί με ανακούφ ιση και άφατη χαρά. Και όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και στις ευρωπαϊκές χώρες, όπου προκάλεσε βαθύτατη συγκ ίνηση. Ρόδισε η προοπτ ική γ ια την τύχη τ ο υ λυτρωτ ικού αγώνα των Ελλήνων και πρόβαλε στον παγκόσμιο ορ ίζοντα μια κα ινούρια απρόσμενη μορφή , η μ ο ρ φ ή τ ο υ Κανάρη. Αυ τή που ενσάρκωνε αδαμάντ ι νες αξίες, τ η ν ανήκουστη τόλμη , μοναδ ική δεξ ιό τητα , αφοσ ίωση στο καθήκον και ταπε ινοσύνη.

Οι Γάλλοι επιτελείς τ ο υ ναυάρχου Δεριγν ί και ε ιδ ι κό τ ερα ο πλοίαρχος Le Ray, στην έκθεση τ ο υ από τη Μήλο τον Σεπτέμβρ ιο τ ο υ 1825 (22-9-1825), χαρακτή ριζε τον Κανάρη γενναίο των γενναίων, την πιο ε ιλ ικρ ι νή και πιο ευγεν ική ψυχή.

Οι Τούρκο ι σαν μόνη αντ ίδραση στην καταστροφή της αρχηγίδας τους δεν βρήκαν άλλο από το ν ' αποτελε ιώσουν την καταστροφή της ρημαγμένης Χίου, πλήττοντας τη φορά αυτή τα Μαστιχοχώρια. Τίποτα

δεν έμε ινε όρθ ιο και πάλι το α ίμα πότισε άφθονο τη γη. Από τους δύστυχους κατοίκους της μόλις 1.800 επέζησαν. Ύστερα, τράπηκαν σε φυγή και κλε ίσθηκαν στα Δαρδανέλλ ια .

ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 1822: ΝΑΥΜΑΧΙΑ ΤΩΝ ΣΠΕΤΣΩΝ Τον Ιούλιο του 1822 (πρώτη τ ο υ μηνός με το παλιό

ημερολόγ ιο) ξαναβγήκε ο τουρκ ικός στόλος στο Αιγα ίο και μάλ ιστα έπλευσε στον Πατραϊκό, με καινούριο αρχηγό τον Χοσρέφ Μεχμέ τ πασά, δ ιάδοχο τ ο υ νεκρού πια Καρά Αλή. Δ ιέθετε πάνω από 80 πλοία, στα οποία περ ιλαμβάνονταν 6 ή 7 δ ίκροτα και 15 φρεγάτες . Αποστολή είχε να ανεφοδ ιάσε ι τα φρούρ ια και να ενισχύσει από τη θάλασσα τον Δράμαλη , ο οποίος την εποχή εκε ίνη πραγματοποιούσε την αποφασιστ ική γ ια τη συν τρ ιβή της Επανάστασης επιχείρηση στον Μορ ιά .

Η κάθοδος της αρμάδας στο Αιγαίο φυσικό ήταν να ανησυχήσε ι τους Υδραιοσπετσιώτες, ο ι οποίο ι αισθάν-

ΠΟΛΕΜΙΚΕΣ •* * ΣΕΛΙΔΕΣ * * * 39

θηκαν άμεσο τον κ ίνδυνο επίθεσης εναντ ίον των νησι ών. Συγκρότησαν τότε , μαζί με τους Ψαριανους, ισχυρό στόλο από 54 πλοία (μπρίκια και γολέτες) , εκτός από τα 10 (ή 12) πυρπολικά που τα συνόδευαν. Όλα αυτά βγήκαν τμηματ ι κά στο πέλαγος το τρ ί το δ εκαήμερο του Αυγούστου, με τους ήδη καθ ιερωμένους κατά κάποιον τρόπο αρχηγούς: τον Μιαούλη ο ι Υδραίο ι , τον Γεώργιο Ανδρούτσο οι Σπετσιώτες και τον Νικολή Αποστόλη οι Ψαριανοί. Έλαβαν ακόμη τη φροντ ίδα να μεταφέρουν στην Ύδρα τ ις ο ικογένε ιες από τις Σπέτσες, στις οποίες αφήκαν μόνο τους απαραίτητους άνδρες γ ια την άμυ να τους.

Ο καινούριος αρχηγός τ ο υ τουρκ ικού στόλου περ ίμενε να βρε ι το Μεσολόγγ ι πολ ιορκημένο από την ξηρά , για να το αποκλε ίσε ι εκε ίνος από τη θάλασσα. Καθώς όμως βρήκε την πόλη ελεύθερη , περ ιορ ίσθηκε σε μικροεπιχε ιρήσεις στη λ ιμνοθάλασσα, που δεν είχαν άλλωστε επιτυχία και πέρασε τον υπόλοιπο καιρό -βδο

μάδες ολόκληρες- χωρίς να κάμε ι τ ίποτα - τ ο υ τα ίρ ιαζε πολύ η ραστώνη της αναμονής. Ύστερα έπλευσε στο Αιγαίο, με τ η ν πρόθεση να χτυπήσει τα ναυτ ικά νησιά και να επισιτ ίσει το πολ ιορκημένο από τους Έλληνες Ναύπλιο.

Οι Έλληνες είχαν πάρει θέση στη θαλάσσια λεκάνη που κλε ίνουν οι Σπέτσες, η Ερμιονίδα και η Ύδρα μέχρι κάτω τη Σπετσοπούλα, όπου τους περίμεναν. Μάλ ιστα κράτησαν το μεγαλύτερο τ μ ή μ α τ ο υ στόλου τους κον τά στην πόλη των Σπετσών και έστε ιλαν προς το μέρος της 'Υδραςλ ίγα μόνο πλοία. Το σχέδιο τ ο υ Μ ιαούλη είχε διπλό στόχο: Καταρχήν να παρασύρε ι τον εχθρό μέσα στον πορθμό της Ερμιονίδας, όπου δεν θα μπορούσε να χρησιμοποιήσε ι ολόκληρη τη δύναμη τ ο υ και όπου θα δρούσαν πιο αποτελεσματ ικά τα πυρπολικά των Ελλήνων. Αν πάλι ο εχθρός στρεφόταν προς την Ύδρα, θα είχε τη δυνατότητα ο Μιαούλης να τον χτυπήσει και από τις δύο μεριές.

Ο καιρός όμως δεν ευνόησε πολύ τα σχέδια του , γ ιατ ί επ ικράτησε άπνοια. Εντούτοις, η μάχη άρχισε με τ έσσερα ελλην ικά πλοία που βρ ίσκονταν προς το νησί τ ο υ Δοκού και το Τρ ίκκερ ι και σε λ ίγο γεν ικεύτηκε , κυ ρίως μέσα στον πορθμό. Και κράτησε ώρες πολλές, χωρίς ανάπαυλα.

Ο Αντ. Λιγνός στην Ιστορία τ ο υ νησιού της Ύδρας αναφέρε ι ότ ι δύο χιλ ιάδες τουλάχ ιστον τηλεβόλα κ ι απ ' τ ι ς δύο πλευρές εκπυρσοκροτούσαν αδιάκοπα επί τέσσερ ις ώρες. Ο ουρανός κι η θάλασσα στο τέλος της ναυμαχίας είχαν σκεπασθεί από σύννεφα καπνού και το νησί των Σπετσών δεν φαινόταν.

Το απόγευμα μερ ικά υδραί ικα πλοία που βρίσκονταν έξω από τον πορθμό κινδύνεψαν, γ ιατ ί ε ισχώρησε στις γραμμές τους μια μουσουλμαν ική Μο ίρα και τα απωθούσε προς τα βράχια τ ο υ Δοκού. Τότε όρμησε ο Ανδρέας Πιπίνος σ' ένα τυνησ ιακό μπρίκι και με την κ ίνηση του αυτή ανέκοψε την πορε ία των εχθρικών πλοίων κ ι έδωσε την ευκα ιρ ία στα ελλην ικά καράβια να φύγουν προς τ ις ακτές της Ερμιονίδας.

Ακολούθησε δεύτερη πυρπολική επίθεση, τ ο υ Κοσμά Μπαρμπάτση, με στόχο την τουρκ ι κή ναυαρχίδα. Οι Τούρκο ι πτοημένο ι αποχώρησαν προς το πέλαγος, ενώ οι Έλληνες έμε ιναν στον πορθμό.

Καμιά απώλεια δεν είχαν, το ένα ή το άλλο μέρος, σε ανθρώπους ή σε πλοία. Κι αυτό πρέπει να το θεωρήσουμε περίεργο, ύστερα από τόσο κανονίδ ι . Η μάχη στάθηκε αμφίρροπη. Οι Έλληνες όμως εμπόδισαν τους Τούρκους να προσβάλουν τ ις Σπέτσες και τους απαγόρευσαν την ε ίσοδο στον Αργολ ικό γ ια τον ανεφοδ ιασμό τ ο υ Ναυπλίου. Άρα πέτυχαν τους αντ ικε ιμεν ικούς στόχους τους.

Η ναυμαχ ία των Σπετσών έγινε στις 8 Σεπτεμβρ ίου . Τις δύο επόμενες μέρες, 9 και 10 μηνός, οι δύο στόλο ι βρέθηκαν αντ ιμέτωποι και αντάλλαξαν αρκετές κανονιές, αλλά η άπνοια που επικρατούσε δεν τους επέτρεψε να πλησιάσουν σε απόσταση συμπλοκής. Την τρ ί τη ημέρα έδε ι ξε ο τουρκ ικός στόλος δ ιάθεση να πλεύσει προς τ ις Σπέτσες, αλλά δεν προχώρησε από τη δ ιάθεση στην πράξη.

Στις 12 Σεπτεμβρ ίου , πάλι περνώντας δυτ ικά από τ ις Σπέτσες, έστε ιλε μια Μο ίρα τ ο υ στον Αργολικό με στόχο το Ναύπλιο, δέκα όμως μίλ ια από αυτό το λ ιμάνι η τουρκ ική Μο ίρα γύρισε πίσω, π ιθανότατα από τον φ ό β ο των πυρπολικών που βρίσκονταν στον κόλπο.

Οι Τούρκο ι έστε ιλαν τ ό τ ε στο Ναύπλιο εμπορικό


Ναυμαχία της Τενέδου 9-10 Νοεμβρίου 1822. Γερμανική λιθογραφία.

πλοίο με αυστρ ιακή σημαία, φορτωμένο καλαμπόκι . Το πρόλαβαν όμως οι Έλληνες και το οδήγησαν στην Ύδρα, μαζί με το φορτ ίο του . Εν τω μεταξύ, στην ξηρά η στρατ ιά του Δράμαλη είχε καταστραφε ί .

Έτσι, αφήνοντας το πολεμικό θέατρο ο Τούρκος στόλαρχος έπλευσε στην Κρήτη, όπου άφησε στη Σούδα τα αιγυπτιακά και άλλα πλοία. Με τον σουλτανικό στόλο πέρασε από τ ις Κυκλάδες, στις οποίες μερ ικά νησιά με καθολικούς το θρήσκευμα κατοίκους δήλωσαν πρόθυμα υποταγή και πλήρωσαν φόρο . Στη Μύ-

41

Ο ΚΑΝΑΡΗΣ ΠΥΡΠΟΛΕΙ ΔΙΚΡΟΤΟ ΣΤΗΝ ΤΕΝΕΔΟ Γυρίζοντας προς τον Ελλήσποντο, ο τουρκ ικός στό

λος φάνηκε στις 27 Οκτωβρ ίου 1822 απέναντ ι α π ' τ α Ψαρά και τη Χίο. Όμως, ο ενάντ ιος άνεμος, που δυνάμωσε, τον ανάγκασε να αγκυροβολήσε ι ανάμεσα στη μ ικρασιατ ική ακτή και την Τένεδο. Και μάλ ιστα χωρίς ν ' αποφύγε ι ζημιές στα πλοία τ ο υ από την κακοκαιρ ία. Εκεί, αποφάσισαν οι Ψαριανοί να τον χτυπήσουν.

Κίνησαν δύο πυρπολικά, το ένα μετασκευασμένο παλιό μπρίκι, με τον Κανάρη, και το άλλο σακολέβα, με

τον Γιώργο Βρατσάνο. Τα συνόδευαν δύο μίστ ικα. Το βράδυ της 27ης Οκτωβρ ίου πλησίασαν τα φωτ ι

σμένα τουρκ ικά πλοία και πρώτος έδρασε ο Κανάρης. Κόλλησε το πυρπολικό του στην πλώρη ενός δ ίκροτου 84 πυροβόλων και έβαλε φωτιά. Οι φλόγες δεν άργησαν να αγκαλιάσουν το εχθρικό σκάφος, το όποιο τ ι νάχθηκε σε λίγο στον αέρα, με 800 περίπου θύματα. Το πλοίο αυτό ήταν η υπαρχηγίδα τ ο υ στόλου.

Οι φλόγες του δ ίκροτου προκάλεσαν απερίγραπτο πανικό στα πλοία του τουρκ ικού στόλου, που έκοψαν τις άγκυρες τους και σήκωσαν πανιά. Ήταν όμως τόση η σύγχυση, που συγκρούονταν μεταξύ τους, με ζημιές και θύματα. Σε μερικά από τα πλοία έριχναν βιαστικά τις βάρκες στο νερό και πολλοί απ ' τα πληρώματα αποζητούσαν τη σωτηρία στη φυγή. Έτσι μερικά πλοία εγκαταλε ίφθηκαν από το πλήρωμα τους και άρχισαν να ταξ ι δεύουν ακυβέρνητα στο Αιγαίο, ενώ αλλά ξόκειλαν.

Μέσα σε αυτή την αλλόφρονα κόλαση βρήκαν την ευκαιρ ία να δ ιαφύγουν με τη σκαμπαβία τους αλώβητο ι ο Κανάρης και οι σύντροφο ι του .

Ο Βρατσάνος είχε επίσης κάμε ι επιτυχή επίθεση σε άλλο δ ίκροτο και άναψε φωτιά, που άρχισε να μεταδ ί νετα ι στην πλώρη τ ο υ ξένου πλοίου. Κατόρθωσε όμως το πλήρωμα τ ο υ ν ' αποδιώξε ι το πυρπολικό και να σβήσει τη φωτ ιά . Το πλοίο αυτό ήταν η αρχηγίδα του κα-πουδάν Χοσρέφ Μεχμέτ πασά, ο οποίος γ ια να σωθεί βγήκε στην ξηρά.

Με μεγάλη αγαλλίαση δέχθηκαν ο ι Ψαριανοί τους πατριώτες τους μετά την επίθεση και δοξολόγησαν γ ια την επιτυχία το Θεό. Οι φλόγες από τα πυρπολικά θα φώτ ιζαν στο εξής το δρόμο της ελευθερίας των Ελλήνων.

Στο έτος 1822 καταγράφοντα ι βοηθητ ικές επιχειρήσεις των ελληνικών πλοίων στην Κρήτη και στο Ιόν ιο. Στην Κρήτη όμως η επανάσταση δεν ευδοκ ίμησε , γ ιατ ί υπήρχε πολύς τουρκ ικός πληθυσμός και ισχυρές ντόπιες στρατ ιωτ ικές δυνάμεις. Κι όταν μικρές ελλην ι κές Μοίρες επιχείρησαν να βοηθήσουν στην εξέγερση το μεγάλο νησί, βρήκαν τον εχθρικό στόλο οχυρωμένο στο σ ίγουρο αγκυροβόλ ιο της Σούδας, όπου δεν μπορούσαν να ε ισδύσουν, ή συνάντησαν στα κρητ ικά νερά ισχυρές αντ ίπαλες ναυτ ικές δυνάμε ις που δεν μπορούσαν να αντ ιμετωπίσουν.

Το Ναυτ ικό των Ελλήνων, πέρα από τη με ταφορά εφοδ ίων και ενισχύσεων, δεν μπόρεσε να στηρ ί ξ ε ι την επανάσταση στην Κρήτη, που έμε ινε στα χέρια των Τούρκων και χρησίμευσε κατόπιν ως βάση στις επιχειρήσεις των Αιγυπτίων γ ια την καταστολή της επανάστασης στον Μοριά .

Στο Ιόνιο και ιδ ια ί τερα στον Πατραϊκό βοήθησαν τα ελλην ικά πλοία με το να μεταφέρουν ενισχύσεις στη Δυτ ική Ελλάδα, να παρεμποδίσουν τον ανεφοδ ιασμό τ ο υ φρουρ ίου της Πάτρας, που το πολ ιορκούσαν ο ι Έλληνες, να προστατέψουν το Μεσολόγγ ι από τον τουρκικό στόλο και να εξασφαλίσουν την επικοινωνία, μέσα από τον Κορινθιακό, του Μορ ιά με τη Ρούμελη.

Το τέλος του 1822 βρίσκε ι τους Έλληνες να ενεργούν πολλές επιδρομές στα μ ικρασιατ ικά παράλια και στα εμπορικά πλοία. Ιδ ια ίτερα οι Κάσιοι και προπάντων οι Ψαριανοί, εν ισχυμένοι με 40 κανόνια που είχε χαρίσει ο Βαρβάκης, καταδ ιώκουν με πλοία καταδρομής τα εμπορικά πλοία των Τούρκων όπου τα συναντούν. Πλάι σε αυτά κυνηγούν και τα ουδέτερα , χωρίς να κάνουν δ ιάκρ ιση.


Κεφάλαιο 3

Έτος 1823

Ιάκωβος Τομπάζης. Πρώτος ναύαρχος της Ύδρας και άτυπος αρχηγός του Ελληνικού στόλου. Γόνος μεγάλης οικογένειας της Ύδρας και μέλος της Φιλικής Εταιρείας από το 1818, προσέφερε πολύτιμες υπηρεσίας κατά τις πρώτα χρόνια του Αγώνα. Η κακή υγεία του, οδήγησε στην αντικατάσταση του από τον Ανδρέα Μιαούλη. Εθνικό Ιστορικό Μουσείο.

ΕΞΟΔΟΣ ΤΟΥ ΤΟΥΡΚΙΚΟΥ ΣΤΟΛΟΥ ΚΑΙ ΝΑΥΜΑΧΙΑ ΤΟΥ Α Θ Ω

Στις 17 Φεβρουαρ ίου ξεσπάει στην Πόλη μια από τις φοβερότ ερες πυρκαγιές που δοκ ίμασε ποτέ η Κωνσταντ ινούπολη. Κάηκαν 500 τζαμ ιά , 6.000 τουρκ ικές οικίες και προπάντων ο ναύσταθμος, οι στρατώνες τ ο υ πυροβολ ικού και τα χυτήρ ια πυροβόλων του Τοπ-Χανέ. Ήταν μια β ιβλ ική καταστροφή που είχε θετ ική επίπτωση στον ελληνικό Αγώνα, γ ιατ ί χάθηκαν στη φωτ ιά 1.200 πυροβόλα προορισμένα για τον στόλο, μεγάλη ποσότητα πολεμοφοδ ίων και άφθονο υλικό. Κυκλοφόρησε τ ό τ ε η φήμη ότ ι εμπρηστές ήταν οι γενίτσαρο ι που επρόκε ι το να σταλούν γ ια να πολεμήσουν στην Ελλάδα.

Χωρίς την πυρκαγιά αυτή θα μπορούσε ο σουλτάνος Μαχμούτ να συγκροτήσε ι πανίσχυρο στόλο από 120 πλοία, στα οποία θα ήταν αδύνατο να αντ ι ταχθε ί η μ ικρή και συγκριτ ικά ανίσχυρη δύναμη των Ελλήνων. Και πάλι όμως συγκρότησε τον μήνα Μάρτ ιο και έστε ι λε στο Αιγαίο ισχυρή ναυτ ική τουρκ ική Μοίρα, η οποία μάλ ιστα πλεονεκτούσε απέναντ ι στις μέχρι τ ό τ ε οθωμανικές Μοίρες. Δεν περ ιλάμβανε πλόεν τα βαριά και δυσκ ίνητα πλοία, που αποτελούσαν εύκολο στόχο γ ια τα ελλην ικά πυρπολικά, αλλά ελαφρές μονάδες όπως φρεγάτες , κορβέτες, τρ ίστηλα και μπρίκια. Πιο συγκεκρ ιμένα είχε 18 φρεγάτες , 9 κορβέτες, 3 πολάκες και 21 μπρίκια. Σύνολο 51 μονάδες, μαζί με 42 μεταγωγικά.

Αρχηγός στον ισχυρό αυτό σχηματ ισμό ήταν ο ναύαρχος Χοσρέφ Μεχμέ τ πασάς, ο λεγόμενος «Το-πάλ», δηλαδή κουτσός, γ ια την αναπηρία που είχε στο ένα πόδι. Ο ναύαρχος αυτός αναφέρετα ι ό τ ι ήταν ένα κράμα δειλίας, διπροσωπίας και πολιτ ικότητας. Ξεκίνησε με την αποστολή να φέρε ι πάλι στην υποταγή τ ο υ σουλτάνου τους Έλληνες με την πειθώ. Στρατολόγησε με πολλή επιμέλε ια τα πληρώματα, τα οποία όμως ούτε τον πόλεμο γνώριζαν ούτε τη θάλασσα. Γι' αυτό χρε ιάσθηκε να συμπληρώσει το προσωπικό με Ευρωπαίους, πληρώνοντας πλούσια αμο ιβή .

Βγαίνοντας στο Αιγαίο αρχές Μαίου, ο «Τοπάλ» έπλευσε προς την Τένεδο, όπου ενώθηκαν μαζί τ ο υ 17 άλλα πλοία. Ύστερα παρέλαβε από την απέναντ ι μ ικρασιατ ική ακ τή 10 χιλ ιάδες στρατ ιώτες και έπλευσε στην Κάρυστο, όπου δ ιέλυσε την πολιορκία των Ελλήνων και προέβη σε ανήκουστες κακουργίες ερημώνοντας 40 χωριά. Αφού ανεφοδ ίασε τα κάστρα Κορώνης και Μεθώνης, έπλευσε στην Πάτρα, όπου έφθασε στις 12 Ιουν ίου. Προχώρησε κατόπιν ανατολ ικά, στον Κορινθιακό, μέχρι τον μυχό του , δ ιακόπτοντας την επικοινωνία της Στερεάς με την Πελοπόννησο. Το γεγονός αυτό έθετε σε μεγάλο κίνδυνο όχι μόνο τις εστ ίες της Επανάστασης στην Πελοπόννησο, αλλά και στα νησιά.

Οι Έλληνες νησιώτες -ε ιδ ικά οι Ψαριανοί- είχαν συγκεντρώσε ι ισχυρό στόλο από μπρίκια, γολέτες και μ ίστ ικα και επιδόθηκαν σε καταδρομικές επιχειρήσεις. Περ ισσότερο αξ ιομνημόνευτη ήταν η επιδρομή τους στο φρούρ ιο Τσανταρλί (Ελάίτης κόλπος της Μ. Ασίας) καθώς και στα Μοσχονήσια, απ' όπου αποκόμισαν πλούσια συγκομ ιδή σε πυροβόλα, ορε ιχάλκινα (18 τον αριθμό) , πυρομαχικά και α ιχμαλώτους. .

Οι Υδραίο ι και Σπετσιώτες αδρανούσαν. Έλειπαν τα χρήματα γ ια τον εφοδ ιασμό και τ ις πληρωμές, αλλά ,η α ιτ ία βρισκόταν κυρίως στη διχόνοια και τ ις αντ ιζηλίες, καθώς επίσης στην ανυπαρξία κεντρ ικής δ ιο ίκησης με κύρος και τα απαραίτητα μέσα για την επιβολή της.

Τα λίγα υδραί ικα που κυκλοφορούσαν στο Αιγαίο δεν μπόρεσαν να προσφέρουν ουσιαστ ική βοήθε ια

ΠΟΛΕΜΙΚΕΣ * • * ΣΕΛΙΔΕΣ * * * 43

Σημαντικά γεγονότα - Χρονολογικός πίνακας • Μυτ ιλήνη: Αμφ ίρροπη ναυμαχ ία ανάμεσα

σε τουρκ ικές και ελληνικές ναυτ ικές δυνάμεις (16 Απριλίου 1823).

• Τουρκικός στόλος υπό τον Καπετάν Χουσ-ρέφ μπέη φτάνε ι στις 24 Μαΐου στην Κάρυστο και στις 6 Ιουνίου 1823 έξω από την Πάτρα.

•Σ τ ι ς 12 Ιουνίου 1823 3.800 Ψαριανο ί επιβ ιβάστηκαν στα πλοία τους και πραγμα

τοπο ίησαν επ ιδρομή στα παράλια της Μικράς Ασίας καταστρέφοντας πολλά χωριά. Κυρίευσαν και 5 σακολέβες (τύπος πλοίου).

• Λήμνος (μεταξύ Λήμνου και χερσονήσου Άθω): Ναυμαχία μεταξύ τ ο υ τουρκ ικού στόλου και τ ο υ ελλην ικού υπό τον Ανδρέα Μιαούλη και αποχώρηση των Τούρκων (15 Σεπτεμβρ ίου 1823).

• Σκιάθος: Απόβαση Τούρκων, που αντ ιμε τωπίστηκαν με επιτυχία από τους κατοί κους (8 Οκτωβρ ίου 1823).

• Βόλος: Άφ ι ξη του τουρκ ικού στόλου υπό τον Καπετάν Χουσρέφ μπέη και ναυμαχία στον κόλπο του Βόλου, η οποία όμως ήταν αμφ ίρροπη (11 Οκτωβρ ίου 1823). Νέα ναυμαχία πραγματοποιήθηκε την άλλη ημέρα (12 Οκτωβρ ίου 1823).

στην Κάρυστο. Μ ικρή εξάλλου Μο ίρα από υδραί ικα και σπετσιώτικα παρακολούθησε τον οθωμαν ικό στόλο στην πορεία τ ο υ προς το Ιόνιο, αλλά μόνο μέχρι τον Μαλέα και χωρίς να προβε ί σε πολεμική δράση. Όταν αργότερα έστε ιλε η κεντρ ική δ ιο ίκηση χρήματα , ε ξό πλισαν 14 πλοία οι Υδραίο ι και 10 οι Σπετσιώτες, με 4 πυρπολικά.

Ο Χοσρέφ είχε γυρίσε ι εν τω μεταξύ στο Αιγαίο και, φα ινομεν ικά τουλάχιστον, επιδίωκε την αναμέτρηση . Οι δύο στόλοι συναντήθηκαν κοντά στο ακρωτήρ ιο Άθως, στις 15 Σεπτεμβρ ίου 1 8 2 3 . 0 καιρός ήταν άστατος και η θάλασσα, που έβραζε , διέσπασε τη συνοχή τ ο υ ελλην ικού στόλου. Έτσι, 6 πλοία τ ο υ Μιαούλη έμε ιναν πίσω, μακριά απ ' την άλλη δύναμη. Σε αυτά τα πλοία ρ ίχθηκε μια τουρκ ική Μοίρα από 7 φρεγάτες , 2 κορβέτες, 1 μπρίκι και 1 γολέτα . Η συμπλοκή κράτη σε μία ώρα. Ο αγώνας ήταν άνισος και μόνο χάρη στη ναυτ ική δεξ ιότητα των πληρωμάτων τους τα πλοία του Μιαούλη κατόρθωσαν να δ ιαφύγουν. Αρκετές ζημίες υπέστησαν και τα δύο μέρη από τις βολές των πυροβόλων, που θα ήταν μεγαλύτερες γ ια τους Έλληνες αν οι Τούρκο ι ήταν πιο εύστοχοι . Τα πυρπολικά δεν μπόρεσαν να δράσουν, ενώ ένα από αυτά που το επιχείρησε, κάηκε άσκοπα.

Ο καιρός, που χε ιροτέρεψε, έστε ιλε τους Τούρκους μέσα στον Θερμα ϊκό και τους Έλληνες στη Σκύρο. Εκεί, στις Β. Σποράδες, έγινε (στις 20 Σεπτεμβρίου) η δεύτε ρη σύγκρουση των δύο στόλων. Ο τουρκ ικός στόλος δ ι έθετε καθόλου ευκαταφρόνητη δύναμη: 24 φρεγάτες και κορβέτες, 2 μπρίκια και 1 γολέτα . Το αποτέλεσμα ήταν αμφίρροπο, αλλά κάηκαν δύο πυρπολικά των Ελλήνων.

Κατόπιν ο Χοσρέφ έφυγε στον Ελλήσποντο και of Ελληνες στις βάσεις τους. Όμως ο Μιαούλης παρέμεινε με 12 πλοία στον βόρειο Ευβοϊκό και τον Μαλιακό κόλπο.

Δεν έδρεψαν πολλές δάφνες το 1823 οι Έλληνες στη θάλασσα. Ωστόσο, παρά τις αντ ι ξοότητες που προκαλούσε η αδ ιαφορ ία της κεντρ ικής κυβέρνησης και ο ι εμφύλιες αντ ιπαραθέσεις, έδε ιξαν πόσο ικανοί και άξ ιο ι ήταν, αφού με λίγες μόνο δυνάμε ις κατάφεραν να εμποδίσουν τον πολύ ισχυρότερο αντ ίπαλο να καταφέρε ι αποφασιστ ικό πλήγμα εναντ ίον τους.

Έτσι η Μο ίρα του Μιαούλη, που είχε παραμε ίνε ι , προχώρησε από τον βόρε ιο Ευβοϊκό στη Χαλκίδα, όπου ναυλοχούσε Μοίρα των Οθωμανών από 11 πλοία, 1 κορβέτα των 26 πυροβόλων, 8 μπρίκια και 2 πλοιάρια. Από αυτά συνέλαβαν οι Έλληνες την κορβέτα και 4 μπρίκια. Για λόγους που δεν πρέπει να ε ίναι άλλο ι από την ασυμφωνία αλλά και την ανάγκη γ ια χρήματα , τα πλοία αυτά δεν χρησιμοποιήθηκαν ως πολεμ ικά αλλά πουλήθηκαν στη Σύρο σαν λε ία πολέμου.

Μέσα Νοεμβρ ίου 1823 ομάδα από 8 υδραί ικα πλοία με μο ίραρχο τό Λαζ. Πινότση και άλλη από 5 σπετσιώτικα με μοίραρχο τον Μπότση έπλευσαν για να ενισχύσουν το Μεσολόγγ ι , που πολ ιορκούνταν από τον Μουσταφά πασά, έχοντας μαζί τους 3 πυρπολικά. Δεν πρόσφεραν ωστόσο πολεμ ική συνδρομή, γ ιατ ί · είχε λυθε ί η πολιορκία, συνέλαβαν όμως στα νερά της Ιθάκης μια οθωμαν ική γολέτα που με τ έφερε από την Πρέβεζα στην Πάτρα 500 χιλιάδες γρόσια γ ια τη μ ισθοδοσία των τουρκ ικών στρατευμάτων. Η σύγκρουση για το πολύτ ιμο λάφυρο και η συμπλοκή των πληρωμάτων, Σπετσιωτών και Υδραίων, θα ήταν αναπόφευκτη , αν δεν έφευγε αμέσως η υδραί ικη Μο ίρα αποκομίζοντας τα χρήματα!

Έμειναν μόνο οι Σπετσιώτες, που κι αυτο ί αποχώρησαν αργότερα (6 Ιουνίου 1824).

Η έλλειψη ελληνικής παρουσίας στο Ιόνιο επέτρεψε στα λίγα τουρκ ικά πλοία που είχαν παραμείνε ι στο Ιόνιο να επικρατήσουν κατά κάποιον τρόπο εκεί και να δυσκολέψουν τη διαπεραίωση από τη Ζάκυνθο οτο Μεσολόγγι του ευγενούς λόρδου Βύρωνα. Στις 17 Δεκεμβρί ου 1823 απέπλευσαν από τη Ζάκυνθο ο Βύρων με ένα μίστικο και ο φ ί λος του Πιέτρο Γκάμπα με μια βομβάρδα, με κατεύθυνση τον Κάλαμο και από κει το Μεσολόγγι .

Κωνσταντίνος Νικόδημος. Έλαβε μέρος στην Επανάσταση με το ιδιόκτητο πλοίο του. Υπήρξε πυρπολητής με σημαντικό έργο. Πυρπόλησε τουρκική Κορβέτα και διακρίθηκε στον Αγώνα. Πολύ μεγάλες υπήρξαν οι υπηρεσίες του για την δημιουργία του μετεπαναστατικού ναυτικού.


Κεφάλαιο 4 Έτος 1824

Η καταστροφή των Ψαρών. Εθνικό Ιστορικό

Μουσείο.

Η ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΗΣ ΚΑΣΟΥ (27-5-1824) Το 1824 στάθηκε χρόνος συμφορών και θρ ιάμ

βων ταυτόχρονα. Περισσότερων συμφορών μάλλον παρά θριάμβων. Στον πόλεμο κατά της επανάστασης ε ισέρχεται ο Μοχάμετ Άλι της Αιγύπτου, ο οποίος τ ε λούσε υπό καθεστώς μερ ικής αυτονομίας ως προς τη σουλταν ική εξουσία. Απ'αυτόν θα ζητήσε ι ο σουλτάνος να συντρίψε ι την ελλην ική επανάσταση, για δύο βασικούς λόγους: Πρώτον, δ ιότ ι Αίγυπτος δ ιαθέτε ι ισχυρό και καλά οργανωμένο Ναυτ ικό και Στρατό, οργανωμένο από έκπτωτους Γάλλους αξ ιωματ ικούς που είχαν καταφύγε ι εκε ί μετά τους ναπολεόντε ιους πολέμους. Δεύτερον, δ ιότ ι με την πολεμ ική τ ο υ προσπάθεια γ ια τη συντρ ιβή των Ελλήνων θα έχανε δυνάμε ις και θα γ ινόταν λ ιγότερο επικίνδυνος προς τον σουλτάνο. Ως αντάλλαγμα τ ο υ παραχωρείτα ι η Κρήτη και η Πελοπόννησος.

Πλήθος μεταγωγικά με τη συνοδε ία πολεμ ικών θα με τέφεραν στην Πελοπόννησο το εκστρατευτ ικό σώμα, ενώ ο τουρκ ικός και α ιγυπτιακός στόλος, ενωμένοι , θα κατέστρεφαν Κάσο και Ψαρά, όπως και τα νησιά Ύδρα και Σπέτσες.

Οι κάτοικοι της Κάσου ήταν έμπειροι ναυτικοί , που δρούσαν με ορμή και μεγάλη τόλμη πολλές φορές σαν πειρατές. Και επιπλέον ήταν αδίστακτοι . Με τα μ ικρά καταδρομ ικά τους πλοία έβλαπταν παντού τους Οθωμα

νούς: στην Κρήτη, όπου μετέφεραν ενισχύσεις και εφόδια, στην Ανατολή και τη Συρία με τ ις επιδρομές τους, αλλά και στην ίδια την Αίγυπτο. Είχαν αρπάξει πολλές βάρκες από το λιμάνι της Αλεξάνδρειας και, ε ισπλέοντας τον Σεπτέμβριο του 1822 στη ναυτ ική βάση της Δαμιέτ-τας, αιχμαλώτισαν 13 πλοία. Μπορούσαν σε κάθε στιγμή οι Κάσιοι να δ ιαταράξουν τη ναυσιπλοΐα της Αιγύπτου και της Συρίας με το Αιγαίο και την Πόλη, που αναγκαστικά περνούσε από το στενό Κάσου - Κρήτης.

Στα μέσα Ιανουαρίου μια α ιγυπτ ιακή Μο ίρα πέρασε εμπρός από την Κάσο και έρ ιξε μερικές κανονιές, στις οποίες απάντησαν οι Κάσιοι αντ ιπυροβολώντας. Ύστερα ήρθε η επιβεβαίωση, με πληροφορίες που έφθασαν στην Ύδρα από τη Σμύρνη και την Αλεξάνδρε ια . Οι πληροφορίες μ ιλούσαν καθαρά γ ια την αποφασισμένη επίθεση τ ο υ αιγυπτ ιακού στόλου εναντ ίον της Κάσου και γ ινόταν η σύσταση να κτυπηθεί ο αιγυπτιακός στόλος πριν ενωθεί με τον στόλο των Τούρκων. Η Ύδρα, αντ ί να φροντ ίσε ι να ενισχύσει τη φυσική αυτή ισχυρή βάση για τον ελληνικό αγώνα, έστε ιλε και πήρε δύο σφακ ιανά πλοιάρια γ ια να τα κάμε ι πυρπολικά.

Στις 20 Μαΐου 1824 φάνηκαν 17 αιγυπτιακά πολεμικά, τα οποία βομβάρδισαν την Κάσο και μετά αποχώρησαν. Στις 26 Μαΐου εμφαν ίσθηκε μεγαλύτερη δύναμη, κάπου 45 μονάδες, ανάμεσα στις οποίες υπήρχαν φρεγάτες, μπρίκια και γολέτες. Αρχηγό είχε τον Ισμαήλ


Γιβραλτάρ. Την αποβατ ική δύναμη -από 34 χιλιάδες άνδρες- δ ιο ικούσε ο στρατηγός Χουσέίν μπέης, που είχε καθυποτάξει την Κρήτη. Οι αμυνόμενο ι δ ιέθεταν 30 πυροβόλα τοποθετημένα στην παραλία και 1.200 πολεμιστές, από τους οποίους οι μισοί ήταν πρόσφυγες της Κρήτης.

Η επιχείρηση των Αιγυπτίων άρχισε με βομβαρδ ι σμό πυροβολ ικού, που κράτησε δύο μέρες .Ύστερα, την ασέληνη νύκτα 27/28 Μά ιου έγινε η απόβαση: αρχικά με 18 καΐκια στην απόκρημνη ακτή , την οποία υπεράσπισαν οι Κάσιοι με αυτοθυσία. Κατόπιν, στο δυτ ικό μέρος τ ο υ νησιού, που ήταν ουσιαστ ικά αφρούρητο - κ ι αυτό με 30 βάρκες γεμάτες στρατ ιώτες. Έτσι βρέθηκαν ο ι ε ισβολε ίς στα νώτα των υπερασπιστών, που αναγκάσθηκαν να υποκύψουν. Ακολούθησε ε ικοσ ι τε τράωρη λεηλασία και δεν αποφεύχθηκε η μεγάλη σφαγή. Περίπου 500 άτομα γλίτωσαν τη σφαγή και κατατάχθηκαν στον αιγυπτιακό στόλο (με 50 γρόσια το μήνα), κ ι αυτό γ ια να σώσουν τους δικούς τους. Σφαγ ιάσθηκαν όμως περί τους 2.000 Κρητ ικοί και Κάσιοι, ενώ άλλοι τόσο ι σύρθηκαν στην αιχμαλωσία. Δεκατέσσερα μεγάλα (βριγαντ ίν ια και γολέτες) και 30 μ ικρά πλοία περιήλθαν στα χέρια των μουσουλμάνων. Μεγάλες ποσότητες από λάφυρα κομίσθηκαν στην Αλεξάνδρε ια -προπάν- των ναυπηγική ξυλε ία- και μάλ ιστα με κασιώτικα πλοία. Κατόπιν ο ι Αιγύπτιο ι κατέλαβαν την Κάρπαθο.

Οι Υδραίο ι και Σπετσιώτες είχαν λάβε ι απεγνωσμένες εκκλήσεις από τους κατοίκους της Κάσου για βοή θεια, αλλά δεν είχαν χρήματα να αρματώσουν καράβια. Όταν όμως είχε συντελεσθε ί η καταστροφή , βρέθηκαν. Έστειλαν λοιπόν στις 17 και 18 Ιουνίου 12 υδραί ικα και 18 σπετσιώτικα, με ναυάρχους τον Γεώργιο Σαχτούρη και τον Κ. Μπουκουβάλα. Ήταν όμως αργά. Οι επιδρομείς είχαν φύγε ι , κ ι ο ι λ ίγοι κάτο ικο ι που απόμειναν στο νησί δεν είχαν δ ιάθεση γ ια καινούριες περιπέτειες.

Κατόπιν τούτου, οι Υδραιοσπετσιώτες έπλευσαν

προς τη Σάμο, για να την προστατέψουν από ενδεχόμενη επίθεση των Τουρκο-αιγυπτίων. Εν πλω όμως προς το νησί του Λογοθέτη, συνάντησαν ενάντ ιους ανέμους και στις 24 Ιουνίου έμαθαν από αυστριακό πλοίο την καινούρια συμφορά. Οι Οθωμανοί είχαν καταλάβε ι τα Ψαρά και είχαν εξολοθρεύσε ι όλο τον πληθυσμό τους. Την επόμενη έφτασε μήνυμα από τη διοίκηση των νη σιών να επιστρέψουν αμέσως. Η ασυνεννοησία και η απροθυμία συνεργασίας τους, αλλά και η αδ ιαφορία της κεντρικής κυβέρνησης, είχε φέρε ι την καταστροφή.

ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΩΝ ΨΑΡΩΝ (20-6-1824) Η επίθεση κατά των Ψαρών ήταν κάτ ι το αναμενό

μενο. Σχετ ικά μηνύματα και πληροφορίες έφταναν από την αρχή του 1824. Οι εκκλήσε ις στους Υδραιο-σπετσι-ώτες και την κυβέρνηση από το απε ιλούμενο νησί γ ια βοήθε ια ήταν συνεχείς. .- Οι Υδραιο-σπετσιώτες δεν έδε ιχναν δ ιάθεση να

θυσιάσουν γ ια τα Ψαρά τα πλοία τους, τα οποία, αν ήταν να τα εξοπλίσουν, θα το έκαναν γ ια τη δ ική τους προστασία και άμυνα, ενώ η κυβέρνηση ασχολούνταν μόνο με τις πολιτ ικές έρ ιδες που συντάρασσαν την επανάσταση στον Μορ ιά .

Ο τουρκ ικός στόλος, που βγήκε από τα Στενά του Ελλήσποντου τον Απρίλιο (20 ή 29 του μηνός με το παλιό ημερολόγ ιο) , αποτελούνταν από δύο πλοία της γραμμής (δίκροτα), 6 φρεγάτες , 10 κορβέτες, 20 μπρίκια και γολέτες, 15 κανον ιοφόρους και πολλά μεταφορικά. Το σύνολο -ανάλογα με την πηγή- ανερχόταν σε 140, 165 ή 176 πλοία. Ο στόλος έπλευσε στην Εύβοια γ ια τον εφοδ ιασμό των εκε ί Τούρκων και μετά στη Θεσσαλονίκη, όπου επιβ ιβάσθηκαν περί τους 6.000 Τουρκαλβανο ί . Στη συνέχεια προσορμ ίσθηκε στη Μυτ ι λήνη , όπου επιβίβασε πολλούς άτακτους φανατ ικούς μουσουλμάνους. Το νησί είχε την εποχή εκε ίνη 30.000 κατοίκους, από τους οποίους 22 - 23.000 ήταν πρόσφυ-

4 6 ΝΑΥΤΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ 1821-1828

mm Πυρπόληση τουρκικού πλοίου από Έλληνες. Αιμίλιος Προσαλέντης.

γες από τη Χίο, τη Σμύρνη , τ ις Κυδωνιές και αλλά μέρη . Από τον πληθυσμό αυτό αξ ιόμαχοι ήταν 2.000 Ψαριανοί και πρόσφυγες και 1.000 περίπου Θεσσαλομακε-δόνες, που πριν είχαν καταφύγε ι στη Σκ ιάθο και τ ώ ρ α ήταν μ ισθωτοί στα Ψαρά.

Τις επιτυχίες που είχαν οι Ψαριανοί τ ις στήρ ιζαν στα πυρπολικά, τ ις καταδρομές και τ ις ναυτ ικές συγκρούσεις. Όλα αυτά τους χάρισαν βέβαια την αυτοπεποίθηση, τόσο απαρα ί τητη για τον άνισο αγώνα τους. Ταυτόχρονα όμως είχε δημ ιουργηθε ί υπέρμετρος εγωισμός και α ισιοδοξίας, χωρίς να υπολογίζουν τις τ εράστ ι ες δυνάμε ις του εχθρού. Οι 3.000 άνδρες και μερ ικές δεκάδες πυροβόλα, που τοποθέτησαν στη νότ ια και νοτ ιοανατολ ική πλευρά τ ο υ νησιού, όπου το ομαλό της παραλίας καθιστούσε πιθανή την απόβαση, ήταν ελάχιστο ι μπροστά στην αποβατ ική δύναμη των Τούρκων.

Είχαν όμως τον στόλο με τα πυρπολικά του , αλλά λανθασμένα πράττοντας, αποφάσισαν να μη τον χρησιμοποιήσουν. Αφαίρεσαν μάλ ιστα το πηδάλιο από τα πλοία (εκτός από 5 πλοία και 9 πυρπολικά), ώστε να αποκλε ίσουν το ενδεχόμενο του απόπλου τους. Η απόφαση αυτή πάρθηκε υπό την πίεση των Θεσσαλο-μακεδόνων, που φοβούνταν ότ ι αν ο αγώνας γ ινόταν στη θάλασσα, θα μπορούσαν οι Ψαριανοί να μπουν στα πλοία και να τους εγκαταλε ίψουν.

Εξάλλου, ο στόλος των Ψαρών, αποτελούμενος από μικρά καράβια (γολέτες και μ ίστ ικα), ήταν κατάλληλος γ ια καταδρομή και πε ιρατε ία, όχι όμως και άμυνα ενάντ ια σε ισχυρά πλοία της γραμμής. Θα μπορούσαν όμως να αποτελέσουν δύναμη αποτροπής της απόβα

σης στις πέριξ τ ο υ νησιού θάλασσες. Έτσι αφού αποφασίστηκε ο αγώνας να γίνει στην

ξηρά, ρίχθηκαν αποφασιστικοί και ψύχραιμοι σε μια πυρετώδη προετοιμασία. Μετέφεραν τα πυροβόλα από τα πλοία, έστησαν οχυρώματα ή δυνάμωσαν τα πυροβολεία και μοίρασαν τους υπερασπιστές στα δ ιάφορα σημεία, με τον καλύτερο κατά τη γνώμη τους τρόπο. Στη βόρε ια πλευρά του νησιού, όπου οι απόκρημνοι βράχοι καθιστούσαν μια απόβαση απίθανη και μάλλον αδύνατ η , έκαμαν μικρή οχύρωση. Όμως, ήταν εκε ί ακριβώς όπου θα αποβιβάζονταν οι Τούρκοι στο νησί.

Η επίθεση των Οθωμανών άρχισε στις 20 Ιουνίου, με έντονο κανον ιοβολ ισμό από δεκάδες μεγάλα και μεσαία πλοία κατά της νότ ιας και δυτ ικής πλευράς, μέχρι τ ις 3 το πρωί. Την άλλη μέρα συνεχίσθηκε στα ίδια σημεία το εχθρικό πυρ, τ μ ή μ α όμως από τον οθωμαν ικό στόλο πραγματοποίησε απόβαση στον βορρά, όπου δεν υπήρχε οχύρωση.

Σε λίγες ώρες ισχυρές τουρκ ικές δυνάμε ις αποβι βάσθηκαν στη βόρε ια πλευρά του νησιού, που χωρίστηκαν σε δύο σχηματ ισμούς και βάδισαν κατά των υπερασπιστών της πόλης των Ψαρών. Εν τω μεταξύ άλλες δυνάμε ις αποβιβάζονταν στα νότ ια . Έτσι βρέθηκαν οι υπερασπιστές ανάμεσα σε δύο μέτωπα. Είχαν σκεφθε ί την ημέρα αυτή ο ι Ψαριανοί να ρ ίξουν πάνω στα εχθρικά πλοία τα πυρπολικά, αλλά σηκώθηκε γερό μελτέμ ι και τους εμπόδισε. Έλειπαν εξάλλου η κατάλληλη προετο ιμασία και ο ι επαρκείς βαρδακόστες , δη λαδή τα μ ικρά συνοδά σκάφη.

Η μάχη ήταν αμε ίλ ικτη και έγ ινε με φανατ ισμό και

ΠΟΛΕΜΙΚΕΣ + • * ΣΕΛΙΔΕΣ * * *

47

πείσμα. Οι Έλληνες μάχονταν πια για την επιβίωση τους. Στη συμπλοκή που επακολούθησε, ένα αμέ τρη το πλήθος από φυγάδες έσπευσε προς την παραλία, σε μια αλλόφρονα φυγή προς τα πλοία. Οι περ ισσότερο ι όμως βρήκαν τον θάνατο από τα ξ ίφη τωνΤουρκαλβα -νών.

Στο Παλαιόκαστρο, το οποίο βρ ισκόταν στο ΝΔ άκρο τ ο υ νησιού σε ένα βραχώδες ύψωμα, πάνω από την πόλη, εκε ί γύρω από το μοναστήρ ι τ ο υ Αγ. Νικολάου, όπου υπήρχε κι η πυρ ι τ ιδαποθήκη, είχαν κτ ίσει ο ι νησιώτες έναν ισχυρό το ίχο και είχαν τοποθετήσε ι 11 πυροβόλα. Το υπεράσπιζαν μερικές εκατοντάδες άνδρες - και εκε ί κατέφυγαν πολλοί από τους αμάχους.

Το Παλαιόκαστρο αντ ιστάθηκε μερικές ώρες στην ορμή των τουρκ ικών στρατευμάτων. Όταν όμως εκε ί νο ι , πηδώντας τον χτυπημένο από τα πυροβόλα το ίχο ε ισχώρησαν και άρχισαν να πληθαίνουν, τό τ ε προχώρησε ο Αντώνης Βρατσάνος και, φ ιλώντας το χέρι του πατέρα του , έβαλε φωτ ιά στην πυρ ι τ ιδαποθήκη. Ολόκληρο το Παλαιόκαστρο τ ινάχθηκε στον αέρα, παρασύροντας στον θάνατο μαζί με τους Έλληνες και 2.000 Τούρκους που είχαν ε ισχωρήσει .

Ο Χοσρέφ, που δ ιο ικούσε τον στόλο, κυρίευσε πολλά μπρίκια, γολέτες και μ ίστ ικα και άλλα πλοιάρια - σύνολο 100. Απ 'αυτά κράτησε μερ ικά και κατέστρεψε τα άλλα. Άφησε στο νησί 600 Αλβανούς γ ια φρουρά , με λ ίγα πλοία στο λ ιμάνι και γύρισε θρ ιαμβευτής στη Μυτ ιλήνη. Είχε χάσει στην επιχείρηση αυτή περί τους 4.000 άνδρες.

Οι Έλληνες έπρεπε τώρα να θρηνήσουν 4.000 Ψα-

ριανούς από τους 7.000 κατοίκους και 15.000 σφαγμένους ή σκλαβωμένους, από τους 23.000 άλλους κατοίκους. Και να πονέσουν βαθιά για την παντελή ερήμωση .

Η καταστροφή των Ψαρών αποτέλεσε μεγάλο πλήγμα γ ια τον ελληνικό αγώνα. Τον στέρησε από ένα προχωρημένο οχυρό και μια αξ ιόλογη ναυτ ική δύναμη . Τον στέρησε ακόμη από πολλούς γενναίους και δοκ ιμασμένους ναυτ ικούς, που χάθηκαν.

Η ευθύνη της κυβέρνησης αλλά και των άλλων δύο νησιών, που δεν έστε ιλαν έγκαιρα τους στόλους τους γ ια να ενισχύσουν τα Ψαρά, ε ίναι τ εράστ ια .

Η απραξία τον στόλου των Σπετσιωτών και Υδραίων δεν πρέπει να αποδίδετα ι μόνο σε ο ικονομικούς λόγους όπως γεν ικά ισχυρίζονταν οι υπεύθυνοι . Υπήρχαν αντ ιζηλίες, τοπικ ιστ ικό πνεύμα, ακόμη και μ ίση, τα οποία έδεσαν τα υδραί ικα και σπετσιώτικα πλοία στις βάσεις τους. Οι αντ ιζηλίες και τα μ ι κροσυμφέροντα ήταν που έφεραν την καταστροφή .

Αυτό φάνηκε όταν, καθυστερημένα , ξεκ ίνησαν μερ ικά απ 'αυτά . Είκοσι πλοία (16 πολεμ ικά και 4 πυρπολικά) έστε ιλαν οι Υδραίο ι και τη Μο ίρα της Κάσου (5 συν 4) οι Σπετσιώτες, με το πυρπολικό τ ο υ Κανάρη, που είχε σωθεί . Τα πλοία αυτά έφθασαν στα Ψαρά στις 23 Ιουνίου. Έδιωξαν τη φρουρά και κυρίευσαν, κυνήγησαν ή βύθισαν τα τουρκ ικά πλοία που βρήκαν στο λ ιμάνι . Ήταν ένα μπρίκι των 16 πυροβόλων και 24 γολέτες και κανον ιοφόρο ι , από τα οποία μόνο 4 κανον ιοφόρο ι και το μπρίκι δ ι έφυγαν στη Λέσβο.

Δυστυχώς τα πληρώματα των Σπετσιωτών και των

Η Ναυμαχία του Γέροντα, βορειοανατολικά της Λέρου, στις 29 Αυγούστου 1824. Η ανώτερη ναυτική τέχνη των Ελλήνων αλλά και οι ικανότητες του Μιαούλη και τα πυρπολικά, απέφεραν λαμπρή νίκη στους Έλληνες κατά των ενωμένων Τουρκικού - Αιγυπτιακού στόλου. Εθνικό Ιστορικό Μουσείο.


Η Ναυμαχία του Γέροντα. Κινήσεις στόλων προ της μεσημβρίας της 29ης Αυγούστου 1824. I. Θεοφανίδη Ιστορία του Ελληνικού Ναυτικού (1824-1826).

Υδραίων επιδόθηκαν στη λεηλασία: πήραν τα πυροβόλα που είχαν απομείνε ι γ ια να τα πουλήσουν στη Σύρο και άρπαξαν ό,τι άλλο πολύτ ιμο είχε απομείνε ι στο ερημωμένο νησί.

Τις τελευτα ίες μέρες τ ο υ Ιουνίου φάνηκε πάλι ο τουρκ ικός στόλος - 6 φρεγάτες , 5 κορβέτες και 12 μ ι κρότερα , γολέτες και μπρίκια. Of Ελληνες ε το ιμάστηκαν να τα συναντήσουν. Η κακοκαιρ ία όμως που ξέσπασε τους ανάγκασε να καταφύγουν στη Σκύρο. Από την ώρα εκε ίνη πολλά πλοία αποχώρησαν, παρά τις εκκλή σεις τ ο υ Μιαούλη και τ ις ικεσίες. Από 51 πλοία, απόμε ι ναν μόνο 16. Φυσικό ήταν ο Μιαούλης ν 'αποφύγε ι την αναμέτρηση με τόσο μ ικρή δύναμη. Έτσι, εγκατέλε ιψε την ιδέα γ ια περαιτέρω δράση. Ο Ανδρέας Μιαούλης ήταν αντ ίθετος με την τοπικ ιστ ική αντ ίληψη, έβρ ισκε όμως λίγους υποστηρικτές.

Α Γ Ω Ν Α Σ ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΤΗ Σ Α Μ Ο Φυσικό ήταν μετά τ η ν καταστροφή των Ψαρών να

κορυφωθε ί η αγωνία στη Σάμο και να ενταθούν οι προετοιμασίες. Και όχι μόνο στη Σάμο, αλλά και στα ναυτ ι κά νησιά, την Ύδρα και τ ις Σπέτσες.

Ο ελληνικός στόλος, που ήταν συγκεντρωμένος στην Κάσο και μετά στα Ψαρά, δ ιαλύθηκε προσωρινά, γ ια να συγκεντρωθε ί και πάλι στα τ έ λ η Ιουλίου (1824). Περ ιλάμβανε τη φορά αυτή 28 σπετσιώτικα με αρχηγό τον Γεώργιο Ανδρούτσο ή Κολανδρούτσο, 27 υδραί ικα με τον Γιώργη Σαχτούρη και απ' τα ψαριανά 1 μπρίκι και 2 πυρπολικά, τ ο υ Ν ικόδημου και του Κανάρη. Αρ

γότερα , επρόκε ιτο να προστεθε ί μία ακόμη Μο ίρα υπό τον Μιαούλη, από 17 πλοία συν 2 πυρπολικά.

Η σπετσιώτικη Μο ίρα του Ανδρούτσου απέπλευσε από τη βάση της στις 24 Ιουλίου και η άλλη τ ο υ Σαχτούρη στις 27 Ιουλίου. Συνάντησαν τον τουρκ ικό στόλο στις 30 του μηνός, κοντά στη Σάμο. Εκεί βρήκαν 40 μ ικρά πλοία των Τούρκων, από τα οποία τα 20 ήταν σακολέβες, με 2.000 στρατ ιώτες, αποβατ ική δύναμη προορ ιζόμενη γ ια το νησί. Τον ίδιο καιρό ο αιγυπτιακός στόλος -9 φρεγάτες , 14 κορβέτες και 40 μπρίκια με γολέτες- βρ ισκόταν στη Ρόδο.

Μ ικρή Μοίρα από 3 υδραί ικα και 2 σπετσιώτικα πλοία κτύπησε τις σακολέβες, από τις όποιες βούλ ιαξε μερικές, έπνιξε τα πληρώματα σε 3 άλλες, ενώ οι λο ι πές αναγκάσθηκαν να καταφύγουν στα μ ικρασιατ ικά παράλια γ ια να σωθούν.

Την άλλη μέρα τα ελλην ικά πολεμικά έπλευσαν στο στενό Σάμου - Μικράς Ασίας και αγκυροβόλησαν κοντά στη Μυκάλη . Στα γύρω υψώματα βρ ίσκονταν πλήθος στρατ ιωτών που περίμεναν να μπουν στα αγκυροβολημένα παρά την ακ τή πλοιάρια γ ια να φτάσουν στη Σάμο. Στην εμφάν ιση των ελληνικών πολεμικών τα πλοιάρια αυτά έκοψαν τις άγκυρες τους και έπλευσαν κοντά στον τουρκ ικό στόλο, που ήταν αγκυροβολημέ νος πίσω απ ' το ακρωτήρ ι της Αγίας Μαρίνας. Έστειλαν τ ό τ ε ο ι Τούρκο ι 18 πολεμικά, τα οποία αντ ιμετώπισαν οι Έλληνες με το πυροβόλα τους και με πυρπολικά, που δεν έδε ιξαν όμως ιδ ια ί τερη προθυμ ία γ ια να κινηθούν. Στην αρχή δεν υπάκουσαν και μόλις μετά τρε ις ώρες κ ινήθηκαν κατά του εχθρού.

Χωρίς αποτέλεσμα έμε ινε η πρώτη αυτή συνάντηση των δύο στόλων, ενώ το ίδιο έγινε και την επομένη, 1 η Αυγούστου 1824. Τρεις μέρες αργότερα, δηλαδή την 4η Αυγούστου, 22 τουρκ ικά πλοία κ ινήθηκαν κατά 16 ελληνικών, τα οποία αμύνθηκαν μόνο με το πυροβολικό τους .Τα πυρπολικά δεν κινήθηκαν, παρόλο που δ ιατάχθηκαν να επιτεθούν. Τότε φάνηκε στο βόρε ιο μέρος του πορθμού (Σάμου - Μ. Ασίας) με το σκάφος τ ο υ ο Κανάρης, ο όποιος έσπευσε μετά χαράς να επιτεθεί κατά των Τούρκων.

Η νύχτα όμως που έπεσε και η έντονη αντ ίδραση των Τούρκων δεν επέτρεψαν στον Κανάρη να έχει ακόμη μία επιτυχία.

Την επόμενη, 5η Αυγούστου και ύστερα από μια νύκτα πυρετ ικής προετοιμασίας, συνεχίσθηκε η ναυμαχία, με μεγαλύτερη ένταση. Έξι στο σύνολο πυρπολικά, από τα οποία τ έσσερα υδραί ικα, ένα σπετσιώτικο και ένα ψαριανό, ρ ίχθηκαν σε μια φρεγάτα και μια κορβέτα . Το υδραί ικο του Τσάπελη δεν πέτυχε στην επίθεση του , γ ιατ ί υστέρησε σε τόλμη το πλήρωμα του . Πέτυχε όμως δύο ώρες αργότερα επίθεση τ ο υ Κανάρη, στην οποία ο δοξασμένος πυρπολητής τ ί ναξε στον αέρα μια φρεγάτα των 54 πυροβόλων. Από το πλήρωμα της -γύρω στους 1.000 άνδρες- πολύ λ ίγο ι σώθηκαν. Γέμισε η θάλασσα συντρ ίμμ ια και πολλοί άνδρες από την αποβατ ική δύναμη, που περίμεναν στους απέναντ ι λόφους, σκοτώθηκαν η πληγώθηκαν. Οι άλλοι τράπηκαν σε φυγή .

Το πλήγμα αυτό δεν αποθάρρυνε τον Καπουδάν Χοσρέφ πασά, ο οποίος συνέχισε με μεγαλύτερο πείσμα τη μάχη. Το μεσημέρ ι ο ι κανον ιοβολ ισμοί κ ι από τις δύο πλευρές μαίνονταν. Στη φάση αυτή προχώρησε ο Υδραίος Βατικιώτης, που πυρπόλησε ένα τυνησιακό μπρίκι (ή κορβέτα) των 28 πυροβόλων, ενώ οι Ραφαλι-

ΠΟΛΕΜΙΚΕΣ * * • ΣΕΛΙΔΕΣ * * * 4 9

άς και Λέκας Ματρόζος κατέστρεφαν μια αφρ ικαν ική φρεγάτα των 48 πυροβόλων. Κινδύνεψε και μια άλλη φρεγάτα από το πυρπολικό του Ρομπότση, αλλά σώθηκε χάρη στην ψυχραιμία του πληρώματος της, που απομάκρυνε το πυρπολικό, και στην έλλε ιψη συνοδού πλοίου για το πυρπολικό.

Η πυρπόληση των δύο εχθρικών πλοίων σήμαινε γ ια τους Τούρκους απώλεια 2.000 ψυχών και πτώση τ ο υ ηθικού των πληρωμάτων. Ύστερα απ' αυτό, εγκατέλε ιψε προσωρινά την ιδέα της απόβασης, πήρε τα καράβια του και έφυγε. Αρχικά στην Κω και μετά στην Αλικαρνασσό.

ΝΑΥΜΑΧΙΑ ΤΗΣ ΚΩ Ιούλιο τ ο υ 1824 αποπλέει από την Αλεξάνδρε ια η

μεγαλύτερη αρμάδα που βγήκε από το λ ιμάν ι αυτό στη δ ιάρκε ια τ ο υ μεγάλου πολέμου των Ελλήνων.

Την αποτελούσαν 1 πλοίο της γραμμής, 18 φρεγάτες, 14 κορβέτες, 70 μπρίκια και γολέτες, 30 πλοιάρια και 151 μεταφορ ικά , από τα οποία τα 86 έφεραν την αυστρ ιακή σημαία. Με τ έφερε 16 χιλ ιάδες πεζούς, 2.000 ιππείς, 700 μηχανικούς και πυροβολητές και 150 πυροβόλα.

Ο Ιμπραήμ πασάς, θετός γιος τ ο υ Αιγυπτίου Μο-χάμετ Άλι , ήταν ο ανώτατος αρχηγός στην εκστρατευ τ ι κή δύναμη , με υπαρχηγό, για το Ναυτ ικό, το ναύαρχο Ισμαήλ Γιβραλτάρ. Ξένοι οργανωτές, προπάντων Γάλλοι, αφθονούσαν στο Ναυτ ικό, με αρχαιότερο τον πλοίαρχο Λετελ ιέ . Αλλά και στο Στρατό, με τον Γάλλο την καταγωγή Σουλε ϊμάν μπέη, που δεν ήταν άλλος από τον συνταγματάρχη Seves, άλλοτε υπασπιστή τ ο υ Ναπολέοντα.

Ο καιρός ήταν άσχημος από τα μελτέμ ια και έτσ ι η ναυτ ική δύναμη τ ο υ Μ ο χ ά μ ε τ Ά λ ι χρε ιάστηκε ε ίκοσι μέρες για το ταξ ίδ ι Αλεξάνδρε ια - κόλπος της Μάκρης (ή Μαρμαρίτσας, απέναντ ι στη Ρόδο). Στην Κω συνάντησαν ο ι Α ιγύπτ ιο ι τ ι ς οθωμαν ικές δυνάμεις, οπότε συγκροτήθηκε μια κρατα ιή αρμάδα από 200 μεταγωγικά, 1 πλοίο της γραμμής, 27 φρεγάτες , 28 κ ο ρ β έ - τ ε ς , 110 μπρίκια και γολέτες και πάμπολλα πλοιάρια. Οι στρατ ι ώτες και ναύτες έφθαναν τις 50 χιλιάδες και 2.500 ήταν τα πυροβόλα της.

Η τ εράστ ια αυτή συγκέντρωση εντυπωσίασε τους Έλληνες, που δ ιέθεταν 80 μόνο πλοία, 5.000 ναύτες και 850 πυροβόλα. Αποφάσισαν όμως να τους αντ ιμε τωπίσουν, προβληματ ίστηκαν μόνο ως προς το ποιος θα ήταν ο καλύτερος γ ι ' αυτό τρόπος.

Έπλευσαν εν τ έλε ι στα νερά Λέρου - Λε ιψών - Πάτμου , με το εξής σχέδιο: Τα πυρπολικά με τη συνοδε ία των απαραίτητων πολεμικών θα προσέβαλλαν τον εχθρό στο ορμητήρ ιο τ ο υ της Αλικαρνασσού, ενώ η κύρια δύναμη τους, παίρνοντας θέση μεταξύ Κω και Αλ ικαρνασσού θα επετ ίθετο εναντ ίον του την ώρα που τα πλοία τ ο υ θα σκόρπιζαν από την επίθεση των πυρπολικών. Η επιχείρηση έγινε στις 24 Αυγούστου, σε συνθήκες ισχυρού κυματ ισμού στη θάλασσα από το μελτέμ ι .

Ελληνική Μοίρα από 20 (ή 24) πολεμ ικά και 6 πυρπολικά, με δ ιο ικητή τον αντ ιναύαρχο Γ. Σαχτούρη, προχώρησε στον κόλπο, με πρώτο στόχο μια φρεγάτα , που την ανάγκασαν να φύγε ι . Κινήθηκαν τ ό τ ε ο ι δύο στόλο ι κι η μάχη γεν ικεύθηκε μεταξύ Κω και Αλ ικαρνασσού. Ο στενός χώρος δεν επέτρεψε στους μουσουλμάνους να χρησιμοποιήσουν όλες τ ις δυνάμε ις τους, κι ο ισχυρός

κυματ ισμός τούς ανάγκασε να παλεύουν για να αποφύγουν τη σύγκρουση.

Εντούτοις, αντάλλαξαν οι δύο αντ ίπαλοι πυκνό κανον ιοβολ ισμό καθ' όλη την ημέρα κ ι ο ι Έλληνες έρ ιξαν εναντ ίον τους δύο πυρπολικά. Οι Τούρκο ι υποχώρησαν κάπως, αλλά οι Αιγύπτιοι παρέμε ιναν σταθερο ί . Τη νύχτα ο ι μουσουλμάνο ι αποσύρθηκαν μέσα στον Κόλπο (της Αλικαρνασσού), ενώ οι Έλληνες πέρασαν τη νύχτα και την άλλη μέρα κ ινούμενο ι ανάμεσα στην Κάλυμνο και την ακτή της Μοιρασιάς. Μόλις το πρωί της 26ης κατέφυγαν στον κόλπο τ ο υ Γέροντα, γ ια να ε ίναι κοντά στην απε ιλούμενη Σάμο. Το αποτέλεσμα από τη σύγκρουση αυτή ήταν ασήμαντο . Κανείς δεν είχε ν ικήσε ι κι οι απώλειες μικρές: 20 νεκρο ί κι από τα δύο μέρη. Ζημιές είχαν υποστεί τα μουσουλμαν ικά πλοία - λ ιγότερο από τα βλήματα τ ο υ πυροβολ ικού και περ ισσότερο από τις μεταξύ τους συγκρούσεις, λόγω τ ο υ κυματ ισμού.

Η ΝΑΥΜΑΧΙΑ ΤΟΥ ΓΕΡΟΝΤΑ Η ναυμαχ ία του Γέροντα υπήρξε η μεγαλύτερη εκ

παρατάξεως ναυτ ική σύγκρουση τ ο υ Αγώνα της Ανεξαρτησίας.

Τέσσερις μέρες μετά τη σύγκρουση της Κω, δηλαδή στις 28 Αυγούστου, το πρωί φάνηκαν μπρος στον κόλπο τ ο υ Γέροντα 7 αιγυπτιακά πλοία, τα οποία ο ελληνικός στόλος καταδ ίωξε μέχρι το στενό της Κω. Από την κακοκαιρ ία όμως ή από δ ιαφωνία των ναυάρχων,

Η Ναυμαχία του Γέροντα. Κινήσεις στόλων μετά της μεσημβρίας της 29ης Αυγούστου 1824. Κ.Α. Αλεξανδρής.


Πυρπόληση τουρκικής Φρεγάτας στη ναυμαχία

του Γέροντα. Εθνικό Ιστορικό Μουσείο.

μόνο 22 από τα ελλην ικά πλοία (ανάμεσα στα οποία τ ο υ Μιαούλη και του Σαχτούρη) ξαναγύρισαν στον κόλπο - τα υπόλοιπα έμε ιναν να κ ινούντα ι τη νύχτα της 28ης προς την 29η Αυγούστου ανάμεσα στα νησιά Λε ι ψοί και Φαρμακούσα.

Το πρωί της 29ης τα 22 πλοία του Μιαούλη ακ ινη-τούσαν από τη νηνεμ ία μέσα στον κόλπο τ ο υ Γέροντα, ενώ τα εχθρικά μπορούσαν να κ ινούντα ι προς το μέρος τους με τον ελαφρό άνεμο που έπνεε εκε ί . Ταξ ιδεύοντας αργά, πλησίαζαν τα ελλην ικά πλοία με σκοπό να τα συντρίψουν. Ήταν μια επικ ίνδυνη κατάσταση. Την κατάσταση έσωσαν τα πυρπολικά, που μέσα σε πυκνούς κανον ιοβολ ισμούς έκαμαν μια ηρωική προσπάθε ια να ανασχέσουν τη μουσουλμαν ική επίθεση.

Πρώτος ο Παπανικολής έστρεψε το πυρπολικό τ ο υ κατά μιας φρεγάτας και ύστερα εναντ ίον μιας άλλης και της έβαλε φωτ ιά . Αυτός και το πλήρωμα τ ο υ μόλις δ ι έφυγαν τον θάνατο. Ο Ματρόζος πέτυχε να κολλήσε ι το πυρπολικό του σε ένα μεγάλο εχθρικό πλοίο, αλλά το πλήρωμα τ ο υ μπόρεσε ν ' απαλλαγεί απ' αυτό και να το απομακρύνε ι . Ο Ματρόζος τραυματ ίσ τηκε βαριά και το πλήρωμα τ ο υ έκαψε το πυρπολικό γ ια να μην πέσει στα χέρια του εχθρού. Δοκ ίμασαν δύο άλλα ακόμη πυρπολικά (ο Πιπίνος οδηγούσε το ένα), αλλά οι αντ ί παλοι πέτυχαν να απαλλαγούν απ 'αυτά .

Ο ι αλλεπάλληλες αυτές αποτυχίες των πυρπολητών φυσικό ήταν να ενθαρρύνουν τους μουσουλμάνους, ο ι οποίοι πλησίασαν τους Έλληνες με ιδ ια ί τερη ορμή . Απέβλεπαν κυρίως στο να εμποδίσουν τη συνένωση των δύο ελληνικών σχηματ ισμών, εκε ίνου που ήταν μέσα στον κόλπο και τ ο υ άλλου που είχε παραμε ίνε ι στα νερά Λειψών και Φαρμακουσας.Τα ελληνικά καράβια του κόλπου υπέφεραν, και περ ισσότερο από όλα το πλοίο τ ο υ Σαχτούρη.

Μπροστά στον επερχόμενο κ ίνδυνο αποκλε ισμού των ελληνικών πλοίων στον κόλπο, δ ι έ ταξε ο Μ ιαούλης να ρυμουλκήσουν το ταχύτερο προς τα δυτ ικά τα πλοία τ ο υ κόλπου, ενώ άρχισαν να κ ινούντα ι προς τον αρχηγό τους τα έξω από τον κόλπο πλοία, χάρη στον ελαφρό άνεμο που σιγά σιγά δυνάμωνε. Σε λίγο έπλεαν με τον άνεμο στο ισχίο (πλεύσις φορός) , ενώ οι Αιγύπτιο ι που έπλεαν με τον άνεμο στη μάσκα (πλεύσις στην εγγυτάτη) επεδίωκαν να παρεμποδίσουν τη συνένωση των δύο σχηματ ισμών. Η ναυμαχία τό τ ε εντάθηκε .

Στην περίσταση αυτή τα πυρπολικά έσωσαν τους Έλληνες. Τα οδηγούσαν ναυμάχο ι κ ι απ ' τα τρ ία νησιά, την Ύδρα, τ ις Σπέτσες και τα Ψαρά. Αγνόησαν το πυκνότατο πυρ τ ο υ εχθρού και περ ιφρόνησαν τον θάνατο . Πλησίασε ο Ματρόζος ένα εχθρικό μπρίκι 20 πυροβόλων, έφερε όμως το πυρπολικό του υπήνεμα κ ι αυτό έγινε α ιτ ία να μην πάθει το μπρίκι ζημιά.

Έστρεψε ο Πιπίνος στο ίδιο πλοίο το δ ικό του πυρπολικό, του έβαλε όμως πρόωρα φωτ ιά , το πυρπολικό κάηκε άσκοπα και μόλις σώθηκε το πλήρωμα του στο καράβι του Κριεζή, ενώ ο Πιπίνος τραυματ ίσ τηκε βαριά. Έρχεται τρ ί τος ο πυρπολητής Λ. Μουσούς, κολλά επάνω τ ο υ και το τ ινάζε ι στον αέρα, με 300 νεκρούς.

Ενώνονται ο ι δύο ελληνικοί σχηματ ισμοί , πλησιάζουν και πάλι οι εχθροί , που είχαν κάπως μακρύνε ι για τον φ ό β ο των πυρπολικών, κι η μάχη κορυφώνετα ι στο κέντρο της ελληνικής γραμμής. Τα πυροβόλα μαίνοντα ι , θολώνε ι απ' τον καπνό ο ουρανός, και τα πλοία αρχίζουν να ναυμαχούν μεμονωμένα, το ένα με το άλλο. Η αρχηγίδα τ ο υ Σαχτούρη βαριά τραυματ ισμένη εγκαταλε ίπε ι τον αγώνα. Πολλά από τα πλοία υποφέρουν από το εχθρικό πυροβολικό.

Και στη φάση αυτή η σωτηρ ία έρχετα ι από τα πυρπολικά. Πρώτο ρίχνεται το πυρπολικό τ ο υ Γ. Παπαντω-


ν ίου σε μια φρεγάτα 44 πυροβόλων, με πλήρωμα 650 άνδρες. Παλεύουν ο ι αντ ίπαλοι να σβήσουν τη φωτιά, αλλά φθάνε ι τ ό τ ε ο Βατικ ιώτης και συμπληρώνε ι την καταστροφή. Το πλήρωμα και 400 στρατ ιώτες τ ινάζον τα ι στον αέρα. (Κατ' άλλη εκδοχή η φρεγάτα ήταν τ υ -νησ ιακή των 44 πυροβόλων και πρώτος την πρόσβαλε ο Θεοχάρης.) Άλλο πυρπολικό ψαριανό κατέστρεψε τουρκ ική κορβέτα, γεγονός που μαζί με το περ ιστατ ικό της φρεγάτας φέρνε ι αταξ ία και πανικό στον εχθρό.

Οι Τουρκο-αιγύπτ ιο ι αναγκάζοντα ι σε αποχώρηση και φεύγουν από το νότ ιο άκρο τ ο υ πορθμού Μικρα-σίας - Καλύμνου, α π ' τ ο οποίο είχαν έλθε ι το πρωί της ημέρας εκείνης. Τους καταδίωξαν γ ια λ ίγο οι Έλληνες και μετά σταμάτησαν το πυρ. Οι εχθροί ξαναγύρισαν στο αγκυροβόλ ιο τους και ο ι Έλληνες έμε ιναν κοντά στους Λειψούς.

Επρόκειτο γ ια περ ιφανή ν ίκη των Ελλήνων. Η κρατα ιή αρμάδα της Οθωμανικής Αυτοκρατορ ίας , πολεμι κά καράβια ισχυρά, αξ ιόλογα και σύγχρονα, με πλήθος Ευρωπαίων στα επιτελε ία και τα πληρώματα τους, δεν κατόρθωσαν να συντρ ίψουν μερικές δεκάδες μ ικρά πλοία των Ελλήνων που πολεμούσαν όμως με καρδιά, αναγκάζοντας μετά τη ναυμαχία τους μουσουλμάνους να εγκαταλε ίψουν κάθε ιδέα για κατάληψη του νησιού της Σάμου. Ο Ιμπραήμ πασάς κατάλαβε ότ ι η επιχε ίρηση τ ο υ Μορ ιά δεν μπορούσε να ευδοκ ιμήσε ι χωρίς τη συντρ ιβή του ελλην ικού στόλου. Ο στόλος αποτελούσε τον θώρακα της Ελληνικής Επανάστασης.

ΜΕΤΑ ΤΗ ΝΑΥΜΑΧΙΑ ΤΟΥ ΓΕΡΟΝΤΑ Στις 4 Σεπτεμβρ ίου Ί 824 οι Έλληνες, που είχαν κα

ταφύγε ι στον νότ ιο κόλπο του Μαραθόκαμπου, ε ίδαν έναν μεγάλο στόλο από 200 πλοία, πολεμικά και εμπορικά, τα οποία οδηγούσαν ο Ιμπραήμ και ο Χοσρέφ. Έγινε ανταλλαγή πυροβολισμών. Ο ενάντ ιος καιρός, ο φόβος των πυρπολικών και η ζωντανή παρουσία του ελλην ικού στόλου ανάγκασαν τους μουσουλμάνους να αποχωρήσουν. Σε αυτά πρέπει να προσθέσουμε και την αμο ιβα ία αντ ιπάθε ια των Ιμπραήμ και Χοσρέφ, η οποία συνέτε ινε στην αποχώρηση τ ο υ τελευτα ίου .

Ο ιΤούρκο ι και Αιγύπτιοι έπλευσαν μαζί μέχρι τη Λέσβο, όπου ο Χοσρέφ άφησε στον Ιμπραήμ 14 φρεγάτες μαζί με λίγες κορβέτες και μπρίκια υπό τη δ ιο ίκηση τ ο υ Μουχτάρ μπέη και έφυγε στα Στενά. Κατά την αποχώρηση του αυτή πέτυχαν ο ι Έλληνες να του κάψουν μία κορβέτα και ένα άλλο ακόμη πλοίο, δ ίστηλο.

Ο υπόλοιπος στόλος προσέγγισε σ τη Μυτ ιλήνη στις 18 Σεπτεμβρ ίου και κατόπιν βγήκε στο πέλαγος γ ια να επιστρέψει στο αγκυροβόλ ιο του , της Αλικαρνασσού. Οι Έλληνες που έπλεαν στα νερά εκε ίνα τον κτύπησαν κοντά στον Καραμπουρνά (βορε ιοδυτ ικό ακρωτήρ ι στις Ερυθρές της Μικράς Ασίας απέναντ ι στις Οινούσσες), στις 24 του μηνός, οπότε οι πυρπολητές Θεοδωράκης, Θεοφάνης και Καλογιάννης έκαψαν ένα μπρίκι του . Λίγο αργότερα ο Κων. Νικόδημος τ ίναξε στον αέρα μια κορβέτα. Οι Αιγύπτιοι , με καταπεσμένο το ηθικό, έρ ιξαν μερικές κανονιές και ξαναγύρισαν στο στενό της Λέσβου. Μετά από μερικές ημέρες μπόρεσαν να πλεύσουν από τη Λέσβο στην Αλικαρνασσό χωρίς να συναντήσουν τους Έλληνες, που είχαν τον καιρό αυτό (8 Οκτωβρίου) καταφύγε ι στον Μαραθόκα-μπο της Σάμου.

Τις ημέρες τ ο υ Οκτωβρ ίου που ακολούθησαν δεν σημε ιώθηκε , πέρα από τις συνήθεις περιπολίες, ιδιαί

τ ε ρ η δράση των αντιπάλων. Σε μια όμως από τ ις περι πολίες αυτές, το πρωί της 22ας Οκτωβρ ίου , τα ελλην ικά πλοία που περιπολούσαν εμπρός από το αιγυπτιακό αγκυροβόλ ιο της Λέρου ε ίδαν να έρχεται από το πέλαγος προς το μέρος τους μια κωπηλάτη βάρκα από την οποία ακούγονταν ζωηρές κραυγές χαράς. Σε λίγο διαπι'- ιστωσαν ότ ι ήταν η δωδεκάκωπη της ναυαρχίδας του Ιμπραήμ και ότ ι ερχόταν από την Κω, αυτομολώντας προς τους Έλληνες. Το πλήρωμα της, ολόκληρο, αποτελούνταν από Έλληνες από την Κάσο, που στρατολογήθηκαν βίαια από τον Χουσεΐν τον προηγούμενο Μάιο κατά την καταστροφή τ ο υ νησιού τους. Είχαν με ταφέρε ι από την Αλικαρνασσό στην Κω έναν επιτελή του Ιμπραήμ. Μόλις άφησαν τον αξ ιωματ ικό στην Κω, άρπαξαν την ευκαιρ ία που παρουσιαζόταν και κωπηλάτησαν ζωηρά προς τα ελλην ικά πλοία.

ΝΑΥΜΑΧΙΑ ΤΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ (1 -11 -1824) Τα πληρώματα και ο ι στρατ ιώτες του Ιμπραήμ

υπέφεραν από τις επιδημίες στην Αλικαρνασσό και ο ίδιος περ ίμενε ενισχύσεις από την Αίγυπτο. Όταν αυτές έφτασαν, έφυγε από κει στις 27 του Οκτωβρ ίου για τη Σούδα. Είχε 10 φρεγάτες , 15 κορβέτες , 30 μπρίκια ή γολέτες και 200 μεταγωγικά. Προέπλεαντα μεταγωγικά με τ μ ή μ α του στόλου και ακολουθούσε η κύρια δύναμη σε απόσταση μερικών μιλίων, με την αρχηγίδα του Ιμπραήμ επικεφαλής. Ο άνεμος ήταν από τη μάσκα και ώρες ώρες γ ινόταν ενάντ ιος.

Η επίθεση ελλην ικού στόλου έγινε την 1 η Νοεμβρ ί ου, 12 περίπου μίλ ια έξω α π ' τ ο Ηράκλε ιο . Οι Έλληνες επιτέθηκαν κατά των πολεμικών σκαφών τ ο υ Ιμπραήμ με πυροβόλα και πυρπολικά. Ο φόβος των πυρπολικών κάνει του Αιγυπτίους να αποχωρήσουν προς την Ανατολή . Με την έλευση της νύχτας συνεχίζουν τη δ ίωξη μέσα στο σκοτάδ ι , οδηγημένο ι από τα φανάρ ια της αρ-χηγίδας του Ιμπραήμ.

Η καταιγ ίδα και ο φόβος των πυρπολικών αναγκάζει τον Ιμπραήμ να δώσει οδηγ ία στα καράβια του να πλεύσει το καθένα ελεύθερα γ ια τη σωτηρία. Αυτό επέφερε δ ιάλυση τ ο υ σχηματ ισμού. Άλλα πλοία καταφεύγουν στη Ρόδο και την Κάρπαθο και άλλα στην Αλεξάνδρε ια. Πολλά μεταγωγικά ναυάγησαν στην Κάρπαθο ή έπεσαν στα χέρια των Ελλήνων ( 1 0 - 1 5 πλοία).

Τα ελλην ικά πλοία, 17 πολεμ ικά με την αρχηγίδα τ ο υ Μιαούλη και 3 από τα μεταγωγικά του Ιμπραήμ που αιχμαλώτισαν, κατέπλευσαν τ ις πρωινές ώρες της επόμενης ημέρας (2 Νοεμβρ ίου 1824) στην Κάσο.

Ο Ιμπραήμ, οργ ισμένος για την ήττα, καθαίρεσε ένδεκα πλοιάρχους και απαγχόνισε έναν άλλο γ ιατ ί εγκατέλε ιψε το πλοίο τ ο υ την ώρα που καιγόταν από δράση πυροβολ ικού. Επιπλέον μαστ ίγωσε μέχρις α ίματος έναν πλοίαρχο στο επίστεγο τ ο υ πλοίου του . Όλα αυτά έγιναν στον κόλπο του Μαρμαρά (ή Μαρμαρ ί -τσας), απέναντ ι από τη Ρόδο, όπου συγκέντρωσε και ανασυγκρότησε τ ις δυνάμε ις του .

Ύστερα, με ολόκληρο τον στόλο του έπλευσε στη Σούδα, χωρίς να ενοχληθεί . Δ ιέθετε τη φ ο ρ ά αυτή 14 φρεγάτες , 13 κορβέτες, 58 μπρίκια και 12 γολέτες. Από τη Σούδα, ακολουθώντας τις συμβουλές τ ο υ Γάλλου πλοιάρχου Ντρουό, εκμε ταλλεύθηκε την άσχημη εποχή τ ο υ χε ιμώνα για να φτάσε ι στην Πελοπόννησο με όλη τη δύναμη τ ο υ και τον στόλο του . Έτσι, στις Ί1 και 12 Φεβρουαρ ίου 1825 αποβίβασε στη Μεθώνη 4.000 στρατ ιώτες και 60 ιππείς.


Γέφυρα ελληνικού εμπορικού πλοίου την εποχή της Επανάστασης. (Williams "select view in Greece" 1827)

Ο ΙΜΠΡΑΗΜ ΣΤΟΝ ΜΟΡΙΑ Ο Ιμπραήμ αποβ ιβάσθηκε στον Μορ ιά χωρίς να

εμποδιστε ί από τον ελληνικό στόλο. Έλυσε την πολιορκ ία των Πατρών και της Κορώνης και εγκατάστησε οχυρωμένο στρατόπεδο έξω α π ' τ η Μεθώνη. Τα πλοία τ ο υ έφυγαν και ξανάφεραν, στις 5 Μαρτ ίου , δ εύ τ ερη εφοδ ιοπομπή με 7.000 άνδρες, 400 ιππείς και μεγάλο αρ ιθμό από πυροβόλα. Ναυτ ική Μο ίρα από 1Ί πολεμι κά (3 φρεγάτες , 2 κορβέτες, 6 μπρίκια) με 10 φορτηγά ανεφοδ ίασε την Πάτρα και απομάκρυνε τα λ ίγα σπετσ ιώτ ικα πλοία που περιπολούσαν εκεί . Οι ελλην ική κυβέρνηση δεν έκανε τ ίποτα να σταματήσε ι την απόβαση όταν οι δυνάμεις ήταν ακόμα μικρές, και έτσ ι ο Ιμπραήμ μπόρεσε να συγκεντρώσε ι τ ις δυνάμε ις τ ο υ ανενόχλητα, εκμεταλλευόμενος τ ις διχόνοιες και τους εμφυλ ίους των Ελλήνων. Ήταν η αρχή του τέλους για

την Ελληνική Επανάσταση. Ο στόλος του Μιαούλη, από υδραί ικα και σπετσιώτι

κα πλοία, αφού επισκεύασε τις ζημιές του από τη θαλασσοταραχή, εξέπλευσε. Έξω από τον όρμο της Σούδας βρήκε να περιπολεί ένα αιγυπτιακό μπρίκι και, διώκοντας το, το ανάγκασε να πέσει στα βράχια. Ο αιγυπτιακός στόλος, που βρισκόταν μέσα στον όρμο, βγήκε στο πέλαγος γιατί φοβήθηκε μην υποστεί πυρπολική επίθεση μέσα στον όρμο και μάλιστα αγκυροβολημένος.

Ο βίαιος όμως άνεμος δεν επέτρεψε να λάβουν θέση μάχης οι αντ ίπαλοι , που και ο ι δυο τους προσπάθησαν να πάρουν την προσήνεμη θέση. Περ ιορ ίστηκαν έτσι στο να αλλάξουν κανονιές από μεγάλη σχετικά απόσταση, μέχρις ότου τους χώρισε ο ισχυρός άνεμος, που έφερε θαλασσοταραχή. Και ο ι μεν Αιγύπτιο ι γύρισαν στο ασφαλές ορμητήρ ιο τους, με ζημιά σε μια

Έτος 1825

53

Σημαντικά γεγονότα - Χρονολογικός πίνακας • Μεθώνη: Ο αιγυπτιακός στόλος καταπλέε ι στη Μεθώνη και αποβιβάζε ι ισχυρές στρατ ιωτ ικές δυνάμε ις υπό τον Ιμπραήμ Πασά (12 Φεβρουαρ ίου 1825).

• Μεθώνη: Αμφίρροπη ναυμαχία ανάμεσα σε ελληνικές και τουρκο-α ιγυπτ ιακές ναυ τ ικές δυνάμε ις (21 Μαρτ ίου 1825).

• 30 Μαρτ ίου 1825: Συνελήφθησαν από τον Α. Μιαούλη και στάλθηκαν στο Ναύπλιο 2 αυστρ ιακά πλοία που με τ έφεραν εφόδ ια στους Τούρκους της Πρέβεζας.

• Σούδα: Ο ελληνικός στόλος βρ ίσκετα ι προ της Σούδας υπό τους Α. Μιαούλη και Τσαμαδό (11 Απριλ ίου 1825). Την ίδια ημέρα συλλαμβάνε ι δύο πλοία με ρωσική και αυ στρ ιακή σημα ία τα οποία με τέφεραν εφόδια για τον στρατό τ ο υ Ιμπραήμ πασά.

• Μεσολόγγ ι : Έναρξη δεύτερης πολιορκίας, στις 15 Απριλίου 1825.

• Ακρωτήρ ιο Σπαθί: Αμφίρροπη ναυμαχία με ταξύ ελλην ικού στόλου υπό τους Μι αούλη, Κριεζή και Μπουτούρη κατά του τουρκο-α ιγυπτ ιακής Μοίρας υπό τον Χαλίλ μπέη.

• Σφακτηρ ία : Οι Αιγύπτιο ι πραγματοποίησαν επίθεση κατά τ ο υ Ναβαρίνου και κατέλαβαν τη νήσο Σφακτηρ ία . Κατά την έφοδο των αιγυπτιακών δυνάμεων και τη μάχη που επακολούθησε, σκοτώθηκαν ο ι Αναγνωσταράς, Σαχίνης, Τσαμαδός και Σανταρόζας. Τότε πραγματοποιήθηκε η ηρωική

έξοδος τ ο υ πλοίου «Άρης» (26 Απριλ ίου 1825).

•Τένεδος - Λήμνος: Αμφ ίρροπη ναυμαχία μεταξύ Ελλήνων και α ιγυπτιακών δυνάμεων (16 Μαΐου 1825).

• Νεόκαστρο: Κατάληψη τ ο υ από τις αιγυπτιακές δυνάμε ις (11 Μαΐου 1825).

• Κάλυμνος: Ναυμαχία ανάμεσα σε τουρκο -αιγυπτιακό και ελληνικό στόλο (10 Αυγούστου 1825).

• Μεθώνη: Καταστροφή αιγυπτιακής Μοίρας από τον Α. Μιαούλη στο λ ιμάνι της Μεθώνης (30 Απριλίου 1825).

• Καφηρέας - Άνδρος: Ναυμαχία μεταξύ ελλην ικού στόλου υπό τους Σαχτούρη, Κο-λανδρούτσο, Ν. Αποστόλη, Ματρώζο και άλλους εναντ ίον του τουρκο-α ιγυτ ιακής Μοίρας υπό τον καπετάν Τοπάλ πασά. Ο ελληνικός στόλος κατάφερε να ν ικήσε ι και να κυριεύσε ι πλοία τ ο υ αντ ιπάλου (20 Μαΐου 1825).

• Μεσολόγγ ι : Αιγυπτιακός στόλος καταπλέε ι στην περιοχή και αποκλε ίε ι την πόλη από τη θάλασσα.

• Μεσολόγγ ι : Άφ ιξη ελλην ικού στόλου υπό τον Γ. Νέγκα (29 Μαΐου 1825).

• Κρήτη - Σούδα: Αμφίρροπη ναυμαχία μεταξύ ελλην ικού στόλου και τουρκο-α ιγυπτ ια-κού (31 Μαΐου 1825). Στις 2 Ιουνίου 1825 όμως, μετά από νέα ναυμαχία, πυρπολήθηκε μια τουρκ ι κή κορβέτα . Η ναυμαχ ία

συνεχ ίστηκε και την επόμενη ημέρα. • Μεσολόγγ ι : Άφ ιξη α ιγυπτ ιακού στόλου και πραγματοποίηση στενότερης πολιορκίας (28 Ιουνίου 1825).

• Ζάκυνθος - Κεφαλονιά: Ο ελληνικός στόλος καταπλέε ι στα νησιά αυτά μετά από οδηγ ία του Σαχτούρη (17 Ιουλίου 1825).

• Αλεξάνδρε ια : Αναχώρηση ελληνικών πλοίων από την Ύδρα γ ια στην Αλεξάνδρε ια της Αιγύπτου -υπό τους Μ. Τομπάζη, Ραφαλιά, Κριεζή, Κανάρη, Θεοφάνη και Μπούτο- για να καταστρέψουν τον στόλο του Μεχμέτ Αλί της Αιγύπτου (23 Ιουλίου 1825). Στις 29 Ιουλίου που έφτασαν στην Αλεξάνδρε ια δεν μπόρεσαν να πετύχουν τον σκοπό τους. Στις 3 Ιουλίου, κατά τ η ν επ ιστροφή, έκαψαν ένα εχθρικό σκάφος.

• Μεσολόγγ ι : Ναυμαχία και εκδ ίωξη τ ο υ τουρκ ικού στόλου από τον ελληνικό υπό τον Μ ιαούλη , με ταξύ Μεσολογγ ίου και Πάπα. (23 Ιουλίου 1825). Ανακτάτα ι έ τσ ι ο έλεγχος τ ο υ Κορινθ ιακού και Αμβρακ ικού κόλπου.

• Μεσολόγγ ι : Με τά την επανατροφοδοσ ία των πολιορκουμενων, λύετα ι η πολιορκία.

• Δραγαμέστο (Αστακός): Ναυμαχία ελληνι κού και τουρκ ικού στόλου (21 Νοέμβρ ιου 1825).

• Αίγινα: Κατέπλευσε στο νησί η φρεγάτα «Ελλάς» με κυβερνήτη τον Άγγλο Χάμιλτον (3 Δεκεμβρ ίου 1826).

φρεγάτα της οποίας έσπασε το κατάρτ ι , ο ι δε Έλληνες έπλευσαν στα Βάτικα.

Στις 15 Απριλίου βγήκαν οι Έλληνες στο πέλαγος, γ ιατ ί περιπολικά απ' το νότ ιο Αιγαίο ανέφεραν ότ ι μεγάλος αιγυπτιακός στόλος επρόκε ι το να πλεύσει από τη Σούδα στην Πελοπόννησο. Είχαν 21 πολεμικά, 18 της Ύδρας και 3 των Σπετσών, συν 4 πυρπολικά. Πραγματ ικά την επομένη συνάντησαν ο ι Έλληνες τον εχθρικό στόλο έξω από τη Σούδα σε άτακτο σχηματ ισμό και με ικανή δύναμη: 18 φρεγάτες και κορβέτες, 42 μεγάλα και μ ικρά μπρίκια με γολέτες, συν 30 φορτηγά . Σύνολο 90 πλοία.

Επικρατούσε όμως άπνοια, με αποτέλεσμα να ματα ιωθε ί κάθε επιθετ ική δράση των Ελλήνων. Έτσι ο ι Α ι γύπτιο ι δ ιέταξαν τα πλοία τους σε σχηματ ισμό μάχης, με τα φορτηγά στη μέση, και έβαλαν πορεία προς τα μεσσηνιακά παράλια. Οι Έλληνες τους ακολούθησαν και τους παρενόχλησαν με άκαρπες βολές πυροβολ ι κού. Τα πυρπολικά δεν μπόρεσαν να δράσουν καθώς δεν τα βοήθησε ο άνεμος.

Έτσι στις 18 Απριλίου ο αιγυπτιακός στόλος μπήκε στον όρμο της Μεθώνης και αποβίβασε σε 3 μέρες 4.000 στρατ ιώτες, 500 ημιόνους, πυρομαχικά και τρό φιμα, χωρίς ο στόλος των Ελλήνων να μπόρεσε να τον εμποδίσε ι .

Στις 21 το πρωί ο Μιαούλης έπλεε στα νερά Μεθώνης - Ναβαρίνου προς το πέλαγος, ενώ ο αιγυπτιακός στόλος έπλεε κοντά στην ακτή , με τα 90 πλοία σε δύο στήλες. Έγινε ανταλλαγή πυρών, χωρίς αποτέλεσμα. Ο

Ιμπραήμ πάντως ήταν οργισμένος που δεν μπορούσαν τα πολυάριθμα και ισχυρά πλοία τ ο υ να συντρ ίψουν την μ ικρή ελλην ική ναυτ ική Μοίρα.

ΣΦΑΚΤΗΡΙΑ Μέσα στον όρμο της Σφακτηρ ίας είχαν συγκεντρώ

σει ο ι Έλληνες οκτώ πλοία, τα οποία έφθασαν εκε ί σε δύο ομάδες κατά τον μήνα Απρίλιο. Ήταν ο «Άρης», με τον Αναστ. Τσαμαδό, η «Αθηνά» με τον Γιάννη Μακρυ -μούρα, ο «Αλέξανδρος» με τον Βασίλη Μπουντούρη, ο «Θρασύβουλος» με τον Σταμάτη Ράφτη κι η «Αθηνά» με τον Αάζαρο Νέγκα.

Όλα τους υδραί ικα και μπρίκια, εκτός από το τ ε λευτα ίο , την «Αθηνά», που ήταν γολέτα . Επίσης τα σπετσ ιώτ ικα «Αχιλλεύς» με τον Γεώργιο Ορλάνδο, «Ποσειδών» με τον Θεόφιλο Μουλά και «Λυκούργος» με τον Θεόδωρο Σάντο - και τα τρ ία μπρίκια.

Το Νεόκαστρο, που το πολιορκούσαν από καιρό οι Τούρκοι , είχε φρούραρχο τον Δημ . Σαχτούρη, το Παλαιόκαστρο τον Χατζη-Χρίστον και τον επίσκοπο Μεθώνης, η δε Σφακτηρ ία τον Σταύρο Σαχίνη. Ειδικότερα η Σφακτηρ ία είχε 3 πυροβολε ία με 8 πυροβόλα και γύρω στους 800 πολεμιστές. Μετά τη ν ίκη τους στο Κρεμμύδι, ο ι Αιγύπτιοι επιδόθηκαν τώρα στην κατάληψη του νησιού. Οι επιδρομείς αυτο ί -και πιο συγκεκρ ιμένα ο στρατηγός τους Χουσεΐν- χωρίς να έχουν δ ιαβάσε ι τον Θουκυδ ίδη και χωρίς να γνωρίζουν τη μάχη μεταξύ των Σπαρτ ιατών και των Αθηναίων γ ια την κατάληψη του νησιού, αν τ ι λήφθηκε πολύ γρήγορα ότ ι η Σφακτη -


ρία ήταν το κλε ιδ ί του Ναβαρ ίνου και ότ ι η κατοχή της θα σημε ίωνε το τ έλος του Παλαιού και Νέου κάστρου.

Γι' αυτό τ η ν 26η Απριλίου 1825 παρατάχθηκε ο α ι γυπτ ιακός στόλος σε δύο στήλες εμπρός από τη Σφακτηρία. Η μια έπλεε στα δυτ ικά, προς το πέλαγος (για να κρατε ί σε απόσταση τον ελληνικό στόλο που έπλεε δυτ ικότερα) και η άλλη προς τη Σφακτηρ ία , καθ' όλο της το μήκος - 2,5 περίπου μίλια. Η δεύ τ ερη αυτή Μοί ρα αποτελούνταν από 56 πολεμικά (4 φρεγάτες , 3 κορβέτες και τα άλλα μπρίκια) συν μια ταχύπλοη γολέτα

θεί από τα πληρώματα 3 ή 4 πλοίων που βρ ίσκονταν μέσα στον όρμο και είχαν αποβιβασθε ί ορ ισμένο ι άνδρες, όπως ο Δημ. Σαχτούρης φρούραρχος του Νεο-κάστρου, οι πλοίαρχος και υποπλοίαρχος τ ο υ «Άρη» Αναστ. Τσαμαδός και Νικόλαος Βότσης, ο γραμματέας του εκτελεστ ικού Αλ. Μαυροκορδάτος κ.ά. Ώ ρ α 11 , πενήντα εξοπλισμένες άκατο ι με δύο χιλιάδες στρατ ιώτες και δ ιο ικητή τον περ ίφημο Χουσεΐν μπέη κ ινήθηκαν προς τη Σφακτηρ ία . Δυσκολεύθηκαν να διαπλεύσουν τους υφάλους που βρίσκοντα ι κατά μήκος της δυτ ικής

ακτής και αντ ιμετώπισαν τ ις κανονιές και τα τουφέκ ια των αμυνομένων, που όμως δεν άργησαν να λυγίσουν. Αναρριχήθηκαν ο ι επιδρομε ίς στο νησί και ακολούθησε επικός αγώνας.

Πάνω από 400 Έλληνες και φ ιλέλληνες σκοτώθηκαν πάνω στο νησί και άλλο ι πνίγηκαν στην προσπάθεια τους να ανέβουν στα πλοία. Χάθηκαν έτσι ο Σαχίνης, ο Αναγνωσταράς, ο Τσαμαδός, ο φ ιλέλληνας Σανταρόζας και άλλοι . Γύρω στους 350 δ ι έφυγαν από τον βόρε ιο στενό πορθμό προς τη Γιάλοβα ή μπόρεσαν να φθάσουν στα πλοία. Ανάμεσα στους τ ελευτα ίους ήταν ο Ν. Βότσης, ο Δημ . Σαχτούρης και ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος , που επ ιβ ιβάστηκαν στο καράβ ι τ ο υ Τσαμαδού «Άρης».

Η ΕΞΟΔΟΣΤΟΥ«ΑΡΗ» Τα οκτώ ελληνικά πλοία που ήταν μέσα στον όρμο,

μετά την ήτ τα ήταν αναγκασμένα να επιχε ιρήσουν έξοδο προς το πέλαγος.

Έκοψαν λοιπόν τα σχοινιά των αγκύρων τους, σήκωσαν πανιά και βγήκαν από τον όρμο με ΒΔ άνεμο. Ταξ ίδεψαν μάλ ιστα στον άξονα τ ο υ όρμου και της ε ισόδου όπου μπορούσαν να πιάσουν ισχυρότερες πνοές του άνεμου, ενώ πλέοντας στα ρηχά και κοντά στις ακτές της ανατολ ικής πλευράς της Σφακτηρ ίας κ ινδύνευαν από τη σχετ ική άπνοια να ακ ινητήσουν και συλληφθούν. Με την πορε ία όμως που ακολούθησαν, γ ίνονταν περ ισσότερο τρωτά στις βολές των εχθρικών πλοίων.

Τα δύο πρώτα πλοία βγήκαν χωρίς συμπλοκή. Το μπρίκι «Αθηνά» του Μακρυμούρα βρέθηκε σε δύσκολη θέση, καθώς του έφραξαν τον δρόμο δύο εχθρικά πολεμικά. Την κατάσταση έσωσε τ ό τ ε ο I. Βρέττας, 15 ετών, που άρπαξε την πυροδοτ ική άπτρα, έ τρεξε δ ι αδοχικά στα έτο ιμα πυροβόλα και τους έβαλε φωτ ιά . Καθώς η απόσταση ήταν μ ικρή , το αποτέλεσμα γ ια τα εχθρικά πλοία στάθηκε συντριπτ ικό. Αναγκάσθηκαν έτσι να αφήσουν ελεύθερο τον δρόμο στο ελληνικό μπρίκι και να φύγουν με πολλές ζημιές στην εξαρτ ία .

Ακολούθησαν τα σπετσιώτικα «Αχιλλεύς» και «Ποσειδών». Βγήκαν από το στόμ ιο , αλλά βρέθηκαν αντ ι μέτωπα σε ταχύπλοη αιγυπτ ιακή γολέτα , που έπλεε εναντ ίον τους με πρόθεση εμβολής. Τ ινάχθηκε όμως ξαφν ικά στον αέρα -πιθανόν από βλήμα τ ο υ Νεοκά-στρου- και μπόρεσαν έτσι τα δύο πλοία να δ ιαφύγουν. Με μεγάλο κ ίνδυνο και σχετ ικά λίγες ζημιές βγήκε και άλλο μπρίκι .

Η υδραί ικη γολέτα «Αθηνά» τ ο υ Νέγκα έπεσε στα χέρια τ ο υ αντ ιπάλου αλλά χωρίς το πλήρωμα της. Τελευτα ίο απόμε ινε μέσα στον όρμο το «Άρης», που καθυστέρησε γ ιατ ί περ ίμενε τον -ήδη νεκρό- κυβερνήτη του . Καθώς όμως ήταν βέβα ιη η πρόθεση των αιγυπτιακών πλοίων να ε ισπλεύσουν στον όρμο και ο κ ίνδυνος αιχμαλωσίας τ ο υ σκάφους μεγάλωνε, απέπλευσε. Το οδηγούσε ο μέχρι τ ό τ ε ύπαρχος Ν. Βότσης, με ύπαρχο τον Δ η μ ή τ ρ η Σαχτούρη.

Έφεραν την ε ικόνα της Παναγίας στον εργάτη και πέρασαν όλοι ο ι ναύτες να την προσκυνήσουν. Της έταξαν να τη σκεπάσουν με μάλαμα (να τη χρυσώσουν) αν τύχαινε και γλίτωναν. Αντάλλαξαν ύστερα ο ένας με τον άλλο τον τ ελευτα ίο ασπασμό με την ευχή «Καλή αντάμωση στον άλλο κόσμο». Ύστερα έτρεξαν στις θέσεις τους γ ια την επικε ίμενη σκληρή μάχη.

Τη δυνατή αυτή συγκίνηση δεν την άντεξε ένα ναυ-

55

Η «Έξοδος του Αρεως». Η έξοδος του πλοίου «Αρης» από το Ναβαρίνο αποτελεί ένα από τα ηρωικότερα και πιο συγκινητικά περιστατικά του ναυτικού αγώνα κατά την Ελληνική Επανάσταση του 1821. Κατά την διάρκεια της εξόδου ο «Αρης» έβαλε πλώρη για τη μοναδική ανοιχτή δίοδο, το στενό άνοιγμα ανάμεσα στη Σφακτηρία και το βράχο Τσιχλί-Μπαμπά (όπως εικονίζει ο πίνακας). Επρόκειτο να εκτελέσει έναν ελιγμό που απαιτούσε εξαιρετική ναυτοσύνη. Ωστόσο, κατάφερε να βγει στην ανοιχτή θάλασσα και με τα 16 μικρά κανόνια του, δεν σταμάτησε να βάλει, προκαλώντας σοβαρές ζημιές στον εχθρό. Κατά την έξοδο του βύθισε ένα μπρίκι, έκαψε μία γολέτα και έθεσε εκτός μάχης πέντε μπρίκια. Ύστερα από τη σκληρή μάχη που κράτησε πέντε ώρες, τα πανιά του μικρού πλοίο κουρελιάστηκαν. Με δύο νεκρούς και επτά τραυματίες κατέπλευσε στην Καλαμάτα. Πίνακας του Gordon Ellis, συλλογή Πάρι Κάλλιου.


Χάρτης της ναυμαχίας της Σφακτηρίας. (Ε) Θέση

Ελληνικού στόλου, που χειρίζει για να πάρει

προσήνεμο της αριστερής στήλης. (ΤΊ) θέση του

Τουρκοαιγυπτιακού στόλου. (Τ2) χειρισμός

πλοίων της δεξιάς στήλης του Τουρκοαιγυπτιακού

στόλου για την αποστολή των αποβατικών στη

Σφακτηρία. Πορεία του «Άρη» από το στόμιο του Ναβαρίνου μέχρι του κύκλου Ε1, όπου

συγκεντρώνονται τα πλοία του Ελληνικού στόλου.

ΤΊ θέση συγκεντρώσεως της πρώτης στήλης του

Τουρκικού στόλου και Τ'2 (έλλειψη) θέση των

εχθρικών πλοίων κατά τη διάρκεια της ναυμαχίας

του «Άρη». I. Θεοφανίδη, . Ιστορία του Ελληνικού Ναυτικού (1824-1826).

τόπουλο, ο Τ ο υ φ ε ξ ή ς που τον λόγχιζε βαθιά ο πόνος γ ια τον χαμό τ ο υ κυβερνήτη του . Αρπάζοντας την καν τήλα από το ε ικονοστάσι όρμησε στην πυριτ ιδαποθήκη να βάλε ι φωτ ιά. Πρόλαβαν όμως και τον έδεσαν.

Με απλωμένα τα πανιά ο «Άρης» ταξ ίδεψε στα βαθιά νερά προς την έξοδο, όπου τον πλησίασαν δύο

φρεγάτες, με φανερή τη δ ιάθεση εμβολής. Τις απέφυγε με εύστοχους χε ιρ ισμούς κ ι είχε την τύχη να μη κτυπηθεί από τα πυροβολε ία της Σφακτηρ ίας , τα οποία δεν είχαν προλάβε ι να επανδρώσουν οι Αιγύπτιοι .

Βγαίνοντας από το στόμ ιο , βρήκε γύρω του παντού δάσος από κατάρτ ια: τα εχθρικά σκάφη του απέκρυ-


57

πταν τελε ίως τον ορ ίζοντα. Πέντε απ' αυτά ανέλαβαν να τον συντρίψουν. Ο άνεμος είχε κοπάσει και ο καπνός των πυροβόλων τους εθόλωνε πολύ τον ορ ίζοντα. Έβαλλαν συνεχώς και τα πυροβόλα του «Άρη» -δεκαέξ ι τον αρ ιθμό- και έβαλλαν με απόλυτη ευστοχία. Το ένα από τα πέντε πολεμ ικά δ ιαλύθηκε και ένα άλλο αποχώρησε με ζημιές. Το ακολούθησαν αργότερα τα άλλα τρ ία , με όχι λ ιγότερες ζημιές. Μετά από δύο ώρες το μέλλον του φα ινόταν απρόβλεπτο.

Τότε άρχισαν να τον χτυπούν δύο φρεγάτες . Η μία μάλ ιστα πλησίασε τόσο , που ο πρόβολος της βρέθηκε πάνω από το κατάστρωμα του . Κτυπούσε και η δεύτε ρη από την άλλη πλευρά κι από μ ικρή απόσταση. Το τέλος του ηρωικού πλοίου ήταν βέβαιο και δεν έπρεπε να ε ίναι άλλο από εκε ίνο που υπαγόρευε η καθ ιερωμένη των Ελλήνων παράδοση: «Φωτιά! Φωτ ιά στη μπα-ρουταποθήκη!».

Η κραυγή από τον κυβερνήτη δόθηκε κι επαναλήφθηκε από το πλήρωμα σε υστερικό τόνο, με ηρωική όμως και δυνατή φωνή. Άκουσαν το παράγγελμα ο ιΤούρκοι και τους κυρίευσε πανικός. Προκειμένου να γλιτώσουν - αυτοί και τα καράβια τους, λοξοδρόμησαν και αποχώρησαν. Οι πυροβολητές, ο τ ιμονιέρης, οι αρμενιστές, ο κυβερνήτης που τους εμψύχωνε η πίστη, πάλευαν για να σωθούν σε έναν τ ιτάνιο αγώνα επιβίωσης.

Κατάφερε τελ ικά το ηρωικό πλοίο, μέσα από το δάσος των εχθρικών πλοίων και βαλλόμενο από παντού, να βγει στο ελεύθερο πέλαγος σπάζοντας τον κλοιό, αλλά σε άθλια κατάσταση. Τα πανιά τ ο υ ράκη , σπασμένες οι κεραίες, σχοινιά κρεμασμένα, βαριά πληγωμένο σκαρί, έχοντας επίσης 2 νεκρούς και 7 τραυματ ίες .

Μετά τη σωτηρ ία του , έπλευσε στην Καλαμάτα και από κει στο Ναύπλιο. Η δ ιαφυγή τ ο υ χαρακτηρ ίσθηκε με ηχηρές εκφράσε ις μέγα πολεμικό και ναυτ ικό μεγαλούργημα.

Ο ελληνικός στόλος δεν μπόρεσε να το βοηθήσε ι γ ιατ ί είχε πολύ μ ικρή δύναμη και παρουσιάστηκε έλλε ι ψη πυρομαχικών και προπάντων πυρπολικών.

Την πτώση της Σφακτηρ ίας δεν άργησαν να ακολουθήσουν τα δύο κάστρα: Το Παλαιόκαστρο έπεσε τέσσερις μέρες αργότερα, στις 30 Απριλίου, και το Νεό-καστρο παραδόθηκε με συνθηκολόγηση την 6η Μαΐου και μετά από πέντε μέρες βγήκαν οι πολ ιορκημένο ι .

ο ΜΙΑΟΥΛΗΣ ΠΥΡΠΟΛΕΊ ΤΗ ΜΕΘΩΝΗ Ο Μιαούλης, που δεν μπόρεσε να πράξε ι κάτ ι το

αξ ιόλογο στη συμφορά της Σφακτηρ ίας , μόλις πήρε τα πυρπολικά που περίμενε, αποφάσισε να δράσε ι χωρίς καθυστέρηση. (Διέθετε την ώρα αυτή 28 πολεμ ικά και 5 ή 6 πυρπολικά.) Είκοσι πέντε πολεμικά τ ο υ εχθρού και μεταγωγικά βρίσκονταν αγκυροβολημένα στον όρμο της Μεθώνης. Εκεί αποφάσισε ο Μιαούλης να χτυπήσει τους μουσουλμάνους.

Η επίθεση έγινε α ιφνιδ ιαστ ικά, στις 30 Απριλίου το απόγευμα, με 5 ή 6 πυρπολικά ταυτόχρονα. Οι μουσουλμάνο ι α ιφν ιδ ιάστηκαν και δεν πρόλαβαν να αντ ι δράσουν. Η επιτυχία ήταν απόλυτη. Δεν έφερε όμως σημαντ ικά αποτελέσματα στις χερσαίες επιχειρήσεις. Πυρπολήθηκαν ωστόσο 10 εχθρικά πλοία, ανάμεσα στα οποία ήταν μια ωραία φρεγάτα , η «Ασία», των 54 πυροβόλων. Επίσης άλλη μία φρεγάτα των 36, δύο κορβέτες των 26 πυροβόλων και μερικές αποθήκες πυρομαχικών και εφοδ ίων στην παραλία. Προκλήθηκαν επίσης ζημιές στο κάστρο και στην πόλη.

ΝΑΥΜΑΧΙΑ ΤΟΥ ΚΑΦΗΡΕΑ (20-5-1825) Στις μέρες που ακολούθησαν ο ελληνικός στόλος,

δ ια ιρεμένος, ε ίχε τ ις εξής αποστολές: Μια Μοίρα με τον Μιαούλη και ικανή δύναμη 34 πλοίων επ ι τηρούσε τ ις κινήσεις του α ιγυπτ ιακού στόλου μεταξύ Πελοποννήσου και Σούδας, με πενιχρά όμως αποτελέσματα: τα πυρπολικά τ ο υ δεν προκαλούσαν στους Αιγυπτίους τ ρ ό μ ο -όπως στους Τούρκους- και δεν πέτυχε να τον παρασύρε ι σε αποφασιστ ική αναμέτρηση .

Μια άλλη ναυτ ική δύναμη από 20 πολεμ ικά και 8 πυρπολικά με αρχηγούς τους Γεώργ. Σαχτούρη, Γεώργ. Ανδρούτσο και τον Αποστόλη Αποστόλη (γιο του Νικολή που ασθενούσε) περιπολούσε στο βόρε ιο Αιγαίο, περ ιμένοντας την εμφάν ιση του σουλταν ικού στόλου. Ο σουλτανικός στόλος εμφαν ίστηκε στα μέσα Μαΐου. Από τα 52 πλοία του , τα 3 ήταν φρεγάτες , τα 8 κορβέτες και τα 30 μπρίκια. Αρχηγό είχε τον ναύαρχο Χοσρέφ, τον επιλεγόμενο Τοπάλ.

Ο Χοσρέφ δ ιέπραξε το σφάλμα να δ ιέλθε ι μέσω στενών λωρίδων θάλασσας, εκε ί όπου οι Έλληνες αποκτούσαν την υπεροχή λόγω του μεγέθους των πλοίων τους. Συγκεκρ ιμένα, στις 19 Μαΐου βρέθηκε στα νερά Εύβοιας, Τζιας, Άνδρου και Αττ ικής. Οι Έλληνες που τον παρακολουθούσαν -όχι από μεγάλη απόσταση- αποφάσισαν να τον χτυπήσουν εκεί . Η σύγκρουση έγινε την επομένη 20 του μηνός.

Χωρίζοντας ο Τούρκος στόλαρχος τη δύναμη τ ο υ σε τρε ις σχηματ ισμούς, δ ι έ ταξε τον πρώτο προς τα παράλια της Αττ ικής, τον δεύτερο (όπου και ο ίδιος) μεταξύ Τζιας και Γυάρου και τον τρ ί το προς το μέρος της Άνδρου. Κάτι ανάλογο έκαναν και ο ι Έλληνες. Απέναντ ι στον πρώτο τουρκ ικό σχηματ ισμό και προς την Κάρυστο τοποθέτησαν μια Μο ίρα με δ ιο ι κητή τον Αποστόλη , στο μέσο κ ι αντ ίκρυ στον σχηματ ισμό του Χοσρέφ μια Μο ίρα με τον Σαχτούρη και , τέλος, στο αρ ιστερό , απέναντ ι δηλαδή από τ ις Γυάρο - Άνδρο, τα σπετσιώτι-κα πλοία υπό τον Ανδρούτσο.

Στη ναυμαχία, η οποία άρχισε στις οκτώ το πρωί, δεν μπόρεσαν να πάρουν μέρος όλα τα πλοία των αντ ι πάλων. Επικρατούσε νηνεμ ία και μόλις μπόρεσαν τα ελλην ικά πλοία να εκμεταλλευθούν τ ις χαμηλές πνοές τ ο υ ανέμου από τα βορε ιοδυτ ικά . Αμέτοχα επίσης έμε ιναν αρκετά πλοία τ ο υ αντ ιπάλου, λόγω έλλε ιψης χώρου.

Ο κανον ιοβολ ισμός ήταν σφοδρός, επίμονος και κράτησε ώρες. Ο Σαχτούρης, στο κέντρο, έδρασε με παράτολμη ορμή . Οι πυρπολητές επαλήθευσαν για μία ακόμα φορά την ευκλεή τους φ ή μ η . Ο Μουσούς και ο Ματρόζος κυνήγησαν την καινούρια ναυαρχίδα, μια φρεγάτα των 62 πυροβόλων με το όνομα «Χαζινέ-Γκεμισί», και την τ ίναξαν στον αέρα μαζί με τους 650 άνδρες που επέβαιναν. Ο Χοσρέφ δεν ήταν μέσα και σώθηκε .

Πρώτος άρχισε να δ ιαλύετα ι ο αρ ιστερός σχηματ ισμός των Τούρκων και, παρά τη συνδρομή που τ ο υ προσέφερε ο Χοσρέφ, αποχώρησε. Εν τω μεταξύ, ένα άλλο τουρκ ικό πολεμικό, μια κορβέτα των 32 πυροβόλων, πυρπολε ίτα ι από το πυρπολικό τ ο υ Μπούτη. Το δεύτερο αυτό πλήγμα προκαλε ί ταραχή και επιτε ίνει την αταξ ία. Έτσι, επέρχεται η δ ιάλυση.

Είκοσι γολέτες και μπρίκια, μαζί με φορτηγά, φεύ γουν μέσα στον Ευβοϊκό, στον κόλπο της Ερέτριας. Πλέουν όμως στον Ευβοϊκό δύο σπετσιώτικα, τ ο υ Ανα-γν. Κυριακού και Αθ. Πάνου, και κυριεύουν 5 φορτηγά,


Ο Αναστάσιος Τσαμαδός. Ο Υδραίος καραβοκύρης με το εμπορικό δαιμόνιο ήταν κάτοχος του θρυλικού «Άρη της Σφακτηρίας». Τον χαρακτήριζε μεγάλος πατριωτισμός. Πέθανε μαζί με τον Σαχτούρη στη Σφακτηρία τον Απρίλιο του 1826. Πολεμικό Μουσείο.

με υλικά, οπλισμό και εφόδια . Τα μεταφέρουν στις Σπέτσες, φα ίνετα ι δε πως θα ήταν σε ικανή ποσότητα, γ ιατ ί έστε ιλαν απ 'αυτά και στην Πελοπόννησο, προς μεγάλη χαρά τ ο υ Κολοκοτρώνη, που δ ιαδήλωσε γ ι ' αυτό την ικανοποίηση του .

Τα άλλα τουρκ ικά πλοία, πολεμ ικά και μη, βάζουν πορε ία προς νότο , με προορισμό τη Σούδα. Τα κυνήγησαν πέντε ελλην ικά μπρίκια και ένα πυρπολικό, τα οποία και απομόνωσαν μια κορβέτα των 28 πυροβόλων, την οποία ανάγκασαν να ξοκε ίλε ι στη Σύρο, όπου πυρπολήθηκε από το πλήρωμα της. Οι Έλληνες όμως συνέλαβαν το πλήρωμα (175 Τούρκους και 25 Ευρωπαίους) και άλλους έσφαξαν, άλλους επήραν α ιχμαλώτους. Πήραν επίσης τα 28 πυροβόλα της.

Τα καράβια τ ο υ Σαχτούρη κυνήγησαν τους αποχωρούντες Τούρκους μέχρι τον Μαλέα. Από εκε ί και κάτω τη δ ίωξη ανέλαβε ο Μιαούλης, με τη δ ική του ναυτ ική Μοίρα.

ΝΑΥΜΑΧΙΕΣ ΤΗΣ ΣΟΥΔΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΜΑΤΑΠΑ Η συνάντηση τ ο υ Μιαούλη με ισχυρή εχθρική δύ

ναμη έγινε έξω από τη Σούδα στις 31 Μαΐου 1825. Οι ιστορικοί την αναφέρουν ως ναυμαχ ία της Σούδας. Οι Έλληνες χρησιμοποίησαν γ ια το ίδιο πλοίο δύο πυρπολικά, του Θεοφάνη και τ ο υ Δημαμά , το ένα από το προσήνεμο και το άλλο από το υπήνεμο. Ήταν μια καινούρια τακτ ι κή , που είχε για πρώτη φορά εφαρμοσθε ί στις

Οινούσσες τον Σεπτέμβρ ιο του 1824 (βλ.Τα πυρπολικά του Αγώνα 7, A-V). Η δράση ενός μόνο πυρπολικού, όπως γ ινόταν μέχρι τό τε , δεν έφερνε το επιδ ιωκόμενο αποτέλεσμα.

Στην επίθεση των πυρπολητών Θεοφάνη και Δη μαμά εναντ ίον μιας κορβέτας, αντ ι τάσσουν οι Αιγύπτιοι εξοπλισμένες βάρκες που προσπαθούν να ματα ιώσουν την επίθεση. Δεν το επιτυγχάνουν όμως και η κορβέτα πυρπολε ίτα ι . Ζημ ιά παθαίνουν επίσης και μερ ικά άλλα πλοία τους. Ο πυρπολητής Πολίτης κυνηγά μια φρεγάτα μέσα στον όρμο της Σούδας, αλλά μπρος στην αντ ί δραση ή και τον φόβο ακόμη των αγκυροβολημένων πλοίων, αναγκάζετα ι να κάψει μάτα ια το πυρπολικό του .

Στις 16 Ιουνίου φάνηκαν κάτω από το Τσιρίγο, προς τα νότ ια , 80 (ή 50) εχθρικά πλοία. Τότε, δύο Μοίρες από 34 πλοία, η σπετσιώτ ικη και των Υδραίων, όρμησαν εναντ ίον τους. Στη ναυμαχ ία -που κράτησε δύο ως τρε ις ώρες (τη λεγόμενη ναυμαχία τ ο υ Ματαπά)- το αποτέλεσμα ήταν αμφίρροπο. Έχασαν όμως οι Έλληνες δύο πυρπολικά, τα οποία κάηκαν μάταια. Και μέσα στους νεκρούς τους ήταν και ο πυρπολητής Ματρόζος. Σύμφωνα δε με το γράμμα που έστε ιλε ο Ανδρούτσος στους δημογέροντες τ ο υ νησιού του , τους έλειπαν τα απαραί τητα πυρπολικά και γ ι ' αυτό δεν έκαναν τ ίποτε .

Τον ίδιο εκε ίνο μήνα Ιούνιο (12 του μηνός και γύρω στις δυόμισ ι μετά το μεσημέρι ) , το υδραί ικο μπρίκι «Νηρεύς», αγκυροβολημένο μαζί με άλλα πλοία στα Βάτικα, τ ι νάχθηκε στον αέρα από ξαφν ική έκρηξη της πυριτ ιδαποθήκης. Σώθηκαν μόνο δέκα άνδρες, που απουσίαζαν για νερό καθώς και ο ναύκληρος με έναν ναυτόπαιδα, που βρίσκονταν στον πρόβολο. Όλο ι ο ι άλλοι , πενήντα περίπου άτομα με τον κυβερνήτη Αθ. Κριεζή και τον αδελφό του , χάθηκαν.

Σύμφωνα με τον ναύκληρο , λ ίγη ώρα πριν από την έκρηξη είχε δε ίρε ι ο κυβερνήτης έναν Αιγύπτιο α ιχμάλωτο και κε ίνος πρέπει να έβαλε φωτ ιά στην πυριτ ιδαποθήκη γ ια εκδ ίκηση. Σε σχετ ική όμως αναφορά του ο Μιαούλης ανέφερε ότ ι «πόθεν προήλθεν η έκρηξ ις δεν γνωρίζομε».

ΠΥΡΠΟΛΙΚΗ ΕΠΙΘΕΣΗ ΣΤΗΝ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑ ΤΗΣ ΑΙΓΥΠΤΟΥ

Η πυρπόληση του α ιγυπτ ιακού στόλου μέσα στο αγκυροβόλ ιο του της Αλεξάνδρε ιας αποτελούσε ένα πολύ μακρινό και απλησίαστο όνε ιρο για τους μαχόμενους στη θάλασσα Έλληνες. Το ποιος ήταν ο άνθρωπος που συνέλαβε την ιδέα δεν ε ίναι σαφές. Το ουσιώδες ε ίναι ότ ι ο ι Υδραίο ι δεν έχασαν καιρό. Με την έγκριση του Λαζ. Κουντουριώτη και ύστερα από δύσκολες αλλά σύντονες συζητήσεις, συγκροτήθηκε η ε ιδ ική ναυτ ική Μο ίρα από την κορβέτα «Θεμιστοκλής» των Τομπάζη-δων, με κυβερνήτη τον Έμμ. Τομπάζη, το μπρίκι «Επαμεινώνδας» με τον Αντώνη Κριεζή και τρ ία πυρπολικά: του Αντωνίου Θεοφ. Βώκου, του Μανώλη Μπούτη και του Κων. Κανάρη.

Αρχικά είχε επιλεγεί το πυρπολικό τ ο υ Γ. Πολίτη, τη θέση του όμως πήρε ο Κανάρης, κατ 'απα ί τηση του Μανόλη Τομπάζη. Μάλ ιστα η αλλαγή αυτή , σε μια επιχε ίρηση καθαρά υδραί ικη , θεωρήθηκε προσβλητ ική γ ια τους Υδραίους, έστω και αν ο Κανάρης ήταν ήδη δοξασμένος.

Η αντ ιζηλ ία και το τοπικ ιστ ικό πνεύμα έφθασε σε τ έ το ιο βαθμό παροξυσμού, ώστε μερ ικο ί Υδραίο ι επι-

59

χείρησαν να δολοφονήσουν τον Τομπάζη. Οι σφαίρες των δολοφόνων άφησαν ίχνη που δ ιακρ ίνονταν για δεκάδες χρόνια μετά στη θύρα της οικ ίας του .

Ξεκίνησε η Μο ίρα του Τομπάζη στις 23 τ ο υ μηνός Ιουλίου και έφθασε το πρωί της 29ης στα νερά της Αλεξάνδρειας. Σε σύσκεψη που έγινε στο πλοίο τ ο υ Τομπάζη αποφασίστηκε τα συνοδά πλοία να μείνουν έξω από το λ ιμάνι , χωρίς να φαίνοντα ι , τα δε πυρπολικά να ε ισπλεύσουν σ' αυτό και μετά την πυρπόληση να καταφύγουν στα συνοδά με τ ις σκαμπαβίες τους.

Τα πυρπολικά ξεκ ίνησαν το απόγευμα για να μπουν στο λ ιμάνι γύρω στις 5 μ.μ., όπως είχε γράψε ι το γράμμα εκε ίνο τ ο υ πληροφορ ιοδότη . Πρώτος κ ινήθηκε ο Κανάρης, ο οποίος πέτυχε να προχωρήσε ι αρκε τά μέσα στο λ ιμάνι . Στο κύτος τ ο υ κρατούσε α ιχμάλωτο τον πλοηγό που είχε ανεβε ί στο σκάφος τ ο υ γ ια να τον οδηγήσε ι . Είχε ακόμη αποφύγε ι με επιδέξιο χε ιρ ισμό τον αξ ιωματ ικό υπηρεσίας του λ ιμαν ιού, που ερχόταν με την άκατο για να αναγνωρίσε ι , σύμφωνα με τα κρατούντα , το ξένο πλοίο με τη ρωσική (ή την αυστριακή) σημαία.

Το πυρπολικό του Κανάρη ταξ ίδευε μέχρι την ώρα εκε ίνη με βορε ιοδυτ ικό άνεμο και βρισκόταν τώρα στο μέρος όπου ήταν αγκυροβολημένες πέντε φρεγάτες κατά μέτωπο. Τότε όμως άλλαξε ξαφν ικά ο άνεμος και αντ ί από την πρύμη ερχόταν από την πλώρη. Έτσι τα πανιά του αντανεμώθηκαν, δηλαδή πήραν τον άνεμο από την άλλη πλευρά και άρχισε αναγκαστ ικά να πλαγι-οδρομε ί , στρέφοντας την πλώρη του προς μια φρεγάτα , κοντά σε μερ ικά μπρίκια και στα ανάκτορα.

Αλλά και κε ίνος ο άνεμος σε λίγο έπεσε και το πλοίο του Κανάρη έμε ινε μέσα στο λ ιμάνι ακυβέρνητο . Ελαφρές πνοές που έφθαναν κατά δ ιαστήματα το έφερναν πότε εδώ πότε εκε ί , ενώ πολύτιμος περνούσε ο χρόνος. Αναγκάσθηκε τ ό τ ε ο Κανάρης να του βάλε ι φωτ ιά , με την ελπίδα ότ ι ο ι πνοές του ανέμου θα το έσπρωχναν τελ ικά σ' ένα από τα πολλά πλοία. Πήδησε με τους άνδρες τ ο υ στη σκαμπαβία και με ισχυρή κωπηλασία βρέθηκαν όλο ι έξω α π ' τ ο λ ιμάνι . Στην έξοδο τους δέχθηκαν βολές από ένα γαλλ ικό μπρίκι, το Abeil le, που βρισκόταν στο στόμ ιο του λ ιμαν ιού.

Οι βολές του γαλλ ικού πλοίου και ο αξ ιωματ ικός φυλακής της λ ιμεν ικής αρχής προκάλεσαν συναγερμό τόσο στον αιγυπτιακό στόλο όσον και στο φρούρ ιο Ρας-ελ-ντιν. Κινήθηκαν εναντ ίον της σκαμπαβίας τ ο υ Κανάρη ένα μπρίκι και επτά βάρκες, εξοπλισμένες. Άλλες βάρκες του α ιγυπτ ιακού στόλου έσπευσαν προς το φλεγόμενο πυρπολικό και, σύροντας το , το έφεραν σε ερημ ικό σημε ίο της παραλίας, όπου και χάθηκε άσκοπα.

Τα δύο άλλα πυρπολικά, που είχαν άλλωστε καθυστερήσε ι , εγκατέλε ιψαν τον αγώνα, αφού είχαν χάσει τώρα το στοιχε ίο του α ιφν ιδ ιασμού. Έτσι, όλα τα πλοία στράφηκαν προς βορρά. Το αιγυπτιακό μπρίκι την επομένη 30 Ιουλίου σταμάτησε τη δ ίωξη τους, αφού άλλη δύναμη από οκτώ πλοία, με τον ίδιο το Μοχάμετ Άλι δ ιο ικητή αλλόφρονα από οργή, έσπευδε να τ ι μωρήσε ι τους Έλληνες επιδρομείς.

Αφού ξέφυγαν, ο ι Έλληνες συνάντησαν συνοδε ία από 5 πολεμικά και πολλά φορτηγά. Τα κτύπησαν. Ένα από τα πολεμ ικά κάηκε μετά από ανάφλεξη της πυριτ ι δαποθήκης και 80 στρατ ιώτες και ναύτες έπεσαν αιχμάλωτο ι στα χέρια των Ελλήνων. Κυρίευσαν επίσης ένα μεταγωγικό. Σ τ η ν Ύ δ ρ α γύρισαν στις 18 Αυγούστου.

ΝΑΥΤΙΚΟΣ ΑΓΩΝΑΣ Π Α Τ Ο ΜΕΣΟΛΟΓΓΙ Τους μήνες του 1825 που ακολούθησαν και τους

πρώτους τ ο υ 1826 ο ελληνικός στόλος, ε ίτε σε ε το ιμότ η τ α και κ ινητοποίηση ε ί τε σε αμυντ ική αναμονή, απασχολείτα ι με δύο βασικά αποστολές: Την προστασία των δύο ναυτ ικών νησιών (Σπέτσες - Ύδρα), που πλέον αποτελούσαν την καρδιά της Επανάστασης, αφού στον Μορ ιά είχε σχεδόν σβήσει εξαιτ ίας του Ιμπραήμ, και τον ανεφοδ ιασμό του Μεσολογγ ίου. Ενεργότερη ήταν η αποστολή για το Μεσολόγγ ι , στο όποιο ο Ρεσίτ Μεχμέτ πασάς, ο λεγόμενος Κιουταχής (από την Κιου-τάχε ια, τόπον της καταγωγής του) , πραγματοποιούσε τη δεύτερη και μο ιρα ία πολιορκία.

Ο Κιουταχής όμως πολ ιορκούσε το Μεσολόγγ ι από την ξηρά, γ ι ' αυτό ήταν απαραίτητο να κλείσει στους πολ ιορκημένους και ο δρόμος προς τη θάλασσα. Έτσι, έφθασε στον κόλπο των Πατρών την 29η Ιουνίου 1825 ο ναύαρχος Χοσρέφ με ισχυρό στόλο από 56 πλοία, από τα οποία τα 8 ήταν φρεγάτες . Επιτόπου, γ ια την προστασία τ ο υ Μεσολογγ ίου, βρ ίσκονταν από μερ ι κούς μήνες επτά ελλην ικά πλοία, τα οποία αναγκάστηκαν να αποχωρήσουν εμπρός στη μεγάλη αυτή οθωμανική δύναμη.

Οι Τούρκο ι ξ εφόρτωσαν άφθονα πολεμοφόδ ια και τρόφ ιμα , καθώς και μερ ικές δεκάδες κανον ιοφόρο πλοιάρια με πλατύ επίπεδο πυθμένα. Τα έρ ιξαν στη λ ι μνοθάλασσα ανάμεσα στο οχυρωμένο νησί Βασιλάδι και στο Μεσολόγγ ι , έφεραν εκεί βάρκες με βομβοβόλα , έφεραν και μ ίστ ικα (μικρά σκάφη) και έτσι απέκλεισαν ουσιαστ ικά την πολ ιορκούμενη πόλη και από τη θάλασσα. Μέχρι να εμφαν ισθούν πάλι ο ι Έλληνες, έμε ιναν ανενόχλητο ι κύριο ι στην περιοχή αυτή του Πατραϊκού.

Σαράντα ελληνικά πλοία συγκεντρώνονταν την εποχή εκε ίνη στα Βάτικα. Η ετο ιμασία τους όμως απαιτούσε χρόνο και μόλις περί τα μέσα Ιουλίου (17 του μηνός) μια Μο ίρα από 17 πλοία με δ ιο ι κητή τον Γιώργη Σαχτούρη ήρθε σε επαφή με τον τουρκ ικό στόλο στα νερά της Κεφαλληνίας και τον απασχόλησε μέχρις ότου φθάσε ι η κυρία δύναμη με τον Μιαούλη. Λίγες μέρες αργότερα, στις 23 Ιουλίου, παρουσιάσθηκε ο ελληνι κός στόλος εμπρός στο Μεσολόγγ ι , κ ι αυτό προκάλεσε άφατη χαρά στους πολιορκημένους.

Ο ελληνικός στόλος κατάφερε να σκορπίσει τα τουρκ ικά πλοία. Εκδιώκοντας τους πολιορκητές, ο ι Έλληνες άρχισαν να ξ εφορτώνουν στο Βασιλάδι πυρομαχικά και τρόφ ιμα , όταν παρουσιάστηκε ο τουρκ ικός στόλος και, ύστερα από μερικές αψιμαχίες, γεν ικεύτηκε η σύγκρουση. Οι Τούρκο ι 'όμως αποχώρησαν όταν έκαναν την εμφάν ιση τους τα πυρπολικά.

Κατέφυγαν στο λ ιμάν ι των Πατρών, ενώ τα αλλά τουρκ ικά , δ ιωκόμενα από τους Έλληνες μέχρι την Κε-φαλον ιά , έπλευσαν προς νότο και τ ελ ι κά έφθασαν στην Αλεξάνδρε ια .

Πέντε πολεμ ικά σκάφη με τον Σαχτούρη γύρισαν στη λ ιμνοθάλασσα και συνέχισαν την εκφόρτωση των εφοδ ίων στο Βασιλάδι. Α ιχμαλώτισαν μάλιστα επτά από τα κανον ιοφόρο πλοιάρια των Τούρκων, ενώ τα άλλα έπεσαν στην ξηρά, όπου τα περ ιμάζεψε ο Κιου-ταχής. Ύστερα ο ελληνικός στόλος με τους αρχηγούς του (Μιαούλη, Σαχτούρη, Ανδρούτσο και Αποστόλη) αποχώρησε στις βάσεις του , αφήνοντας κοντά στους πολ ιορκημένους μ ικρή Μοίρα από 7 πλοία (3 υδραί ικα, 3 σπετσιώτικα και 1 ψαριανό).

Όμως αυτά τα πλοία αποχώρησαν γύρω στα μέσα


Ο Γεώργιος Σαχτούρης σε ναυμαχία. Ως αρχηγός της δεύτερης μοίρας του στόλου της Ύδρας έδειξε

σε πολλές περιπτώσεις τις ικανότητες του, εν απουσία του Ανδρέας

Μιαούλη, ιδιαίτερα στις 5 Αυγούστου 1824 στην Σάμο και στις 20 Μαΐου

1825 στην ναυμαχία του Καφηρέα, όπου με το πλοίο του «Αθηνά»

κράτησε μεγάλο μέρος της εχθρικής δυνάμεως.

Πίνακας Von Hess. Εθνική Βιβλιοθήκη, Παρίσι.

Οκτωβρίου, γεγονός που έ φ ε ρ ε πάλι σε απόγνωση τους κατοίκους της ηρωικής πόλης, των οποίων οι εναγώνιες εκκλήσεις για θαλάσσια ενίσχυση δεν ε ισακούστηκαν.

Στις αρχές Οκτωβρ ίου (5-10-1825) πανίσχυρη αρ-μάδα από τουρκ ικά (9 φρεγάτες και κορβέτες, 10 μπρίκια, 3 γολέτες, σύνολο 31), α ιγυπτιακά (2 φρεγάτες , 1 κορβέτα, 16 μπρίκια, 9 γολέτες, 10 πυρπολικά και 1 ατμοκ ίνητο , σύνολο 39), αλγερινό (2 φρεγάτες, 2 κορβέτες, 1 γολέτα, σύνολο 5) και τυνησ ιακά (1 κορβέτα, 1

μπρίκι και 2 γολέτες, σύνολο 4) βγήκε από το λ ιμάν ι της Αλεξάνδρειας. Στα μεταφορ ικά , τα 26 μόνο ήταν από την Αίγυπτο και τα υπόλοιπα 30 ευρωπαϊκά (8 αυστρ ι ακά, 6 αγγλικά, 5 ισπανικά, 3 σαρδιανά, 3 τοσκαν ικά, 1 σικελικό, 1 αμερ ικαν ικό, 1 ρωσικό, 1 γαλλικό, 1 ιονικό). Όλα μαζί, 135 πολεμικά πλοία.

Η επιβλητ ική αυτή αρμάδα στις 24 Οκτωβρ ίου έφθασε στο Ναβαρίνο. Οι Έλληνες, που περίμεναν επίθεση κατά των Σπετσών και της 'Υδρας, περιπολούσαν κοντά στη Μήλο, χωρίς να τη συναντήσουν. Ύστερα

61

έπλευσαν στα Βάτικα, που αποτελούσε τη βάση για τον στόλο του Αιγαίου, αλλά μόνο ο ι Υδραίο ι . Οι Σπετσιώ-τες και Ψαριανοί γύρισαν, αντ ίστοιχα, στ ις Σπέτσες και την Αίγινα. Έτσι ο Μιαούλης έμε ινε με μόνη την υδραί ι -κη Μοίρα: 2 κορβέτες, 25 μπρίκια και 6 πυρπολικά.

Ανήσυχος γ ια την κρ ίσ ιμη κατάσταση ο Υδραίος ναύαρχος δεν δ ίστασε να αποπλεύσει , επιβαίνοντας μάλιστα στην κορβέτα «Θεμιστοκλής» των Τομπάζη-δων, γ ιατ ί το δ ικό του , ο «Άρης», είχε πάθει ζημ ιά από σύγκρουση σε θαλασσοταραχή. Αρχές Νοεμβρ ίου (1825) προσέγγισε στο Ναβαρίνο όπου ήταν συγκεντρωμένα πολλά εχθρικά πλοία και ήθελε να τα χτυπήσει με τα πυρπολικά του , αλλά τα πληρώματα τους δεν φάνηκαν πρόθυμα.

Ακολούθησαν συνεχείς συγκρούσεις ανάμεσα σε ελληνικά και μουσουλμαν ικά σκάφη. Οι Αιγύπτιο ι έχοντας αποκτήσε ι πείρα στα νερά της περιοχής, έκαναν για πρώτη φορά ανεπιτυχή πυρπολική επίθεση κατά των Ελλήνων. Οι αλλεπάλληλες συμπλοκές δεν εμπόδισαν ωστόσο τον Μιαούλη να πράξε ι το καθετ ί γ ια τον ανεφοδ ιασμό τ ο υ Μεσολογγ ίου. Έστελνε τα εφόδ ια με βάρκες στη νησ ίδα Πεταλά και από κει τα έπαιρναν οι πολ ιορκημένο ι με σχεδίες. Τώρα όμως άρχισαν να λε ί πουν τα τρόφ ιμα και τα εφόδ ια και από τα υδραί ικα πλοία, γ ι ' αυτό απεφάσισε ο Μιαούλης να γυρίσε ι στο νησί του . Πριν όμως φύγε ι , χρε ιάστηκε να αντ ιμετωπίσει τον αντ ίπαλο σε μια βίαιη αναμέτρηση , που έγινε στις 25 Νοεμβρ ίου . Σε αυτήν βρήκε δραματ ικό θάνατο ο πυρπολητής Θεόδ. Βώκος.

Ο γενναίος αυτός άνθρωπος πρόσβαλε μια φρεγάτα και όρθιος στο κατάστρωμα αγωνιζόταν να δέσε ι τον πρόβολο τ ο υ πυρπολικού στο εχθρικό καράβι . Ένα βλήμα του έκοψε τ ό τ ε τα χέρια κ ι έπεσε στη θάλασσα. Δεν μπορούσε να κολυμπήσει και πνίγηκε. Το πλήρωμα του φοβ ισμένο μπήκε στη σκαμπαβία και σώθηκε , καταφεύγοντας στα άλλα πλοία. Έτσι το πυρπολικό τ ο υ Βώκου έπεσε άθ ικτο στα χέρια των αντιπάλων.

Φεύγοντας από το Μεσολόγγ ι ο ι Υδραίο ι έφθασαν στο νησί τους το πρώτο δεκαήμερο Δεκεμβρ ίου . Ήταν οι μέρες που μια σπετσιώτ ικη Μο ίρα από 37 πλοία άφηνε το Αιγαίο κι έμπαινε στο Ιόνιο, με πορεία προς βορρά.

Εν τω μεταξύ, ο Ιμπραήμ μετά τ ις επιτυχείς επιχειρήσεις στον Μοριά , έκρ ινε ότ ι μπορούσε τώρα να ασχοληθεί με το Μεσολόγγ ι , βέβαιος ότ ι θα τελε ίωνε γρήγορα με την πολ ιορκημένη πόλη. Μάζεψε στον Κορινθιακό Μοίρα από 22 (ή 30) ελλην ικά πλοία, ε ξου δετερώνοντας κάθε πιθανή αντ ίδραση. Αρχές του Δεκέμβρη με τ έφερε τον στρατό τ ο υ στο Κρυονέρι , στα ανατολ ικά του Μεσολογγ ίου. Άρχισε τ ό τ ε τ ις ετο ιμασί ες γ ια να ρίξε ι τον «φράχτη» εκε ίνο, όπως είχε χαρακτηρίσει το πολ ιορκημένο φρούρ ιο .

Έτσι ο κλοιός γύρω από το Μεσολόγγ ι έσφιξε και αυξήθηκαν ο ι δυσκολίες, μαζί με την ανησυχία των υπερασπιστών του .

Αρχές του 1826 ο Ιμπραήμ ενέτε ινε τ ις προσπάθειες του για να καταλάβε ι την πόλη. Τα λίγα σπετσιώτ ι -κα πλοία που βρίσκονταν επιτόπου δ ιοχέτευαν μικρές ποσότητες τρόφ ιμα , αλλά δεν μπορούσαν να κάνουν πολλά μπρος στην τόσο ανώτερη δύναμη του εχθρού. Τη ζοφερή κατάσταση φώτ ισε κάπως η άφ ιξη του Μι αούλη στις 5 Ιανουαρίου, με 20 υδραί ικα και ψαριανά πλοία, τα οποία έφερναν τροφές και πολεμοφόδ ια . Σε αυτά προστέθηκαν και 3 σπετσιώτικα, από τα ευρισκό

μενα επιτόπου. Κατά το ταξ ίδ ι από την 'Υδρα, τα καράβια του Μια

ούλη είχαν συναντήσε ι μεγάλη κακοκαιρ ία, στην οποία χάθηκε από τη θαλασσοταραχή το πυρπολικό τ ο υ Πιπί-νου.Το πλήρωμα του πάντως σώθηκε.

Φθάνοντας στον Πατραϊκό, ο νησιώτ ικος στόλος αγκυροβόλησε κοντά στην Οξυά και άρχισε, παρά την τρ ικυμ ία , να ξεφορτώνε ι τα εφόδ ια . Αναγκάστηκε όμως να δ ιακόψε ι μόλις φάνηκαν 14 φρεγάτες, μαζί με κορβέτες και μπρίκια των Τούρκων και να αποχωρήσει . Την άλλη μέρα (12 ή 14 Ιανουαρίου) μια τουρκ ική κορβέτα που είχε πέσει στα ρηχά τ ο υ Προκοπάνιστου κάηκε από τους Έλληνες.

Συνεχ ίσθηκε κατόπιν η εκφόρτωση στο Βασιλάδι, χωρίς ενόχληση από τους πολιορκητές. Στις 16 όμως του μηνός έλαβε χώρα ιδ ια ί τερα σκληρή συμπλοκή, που κράτησε τρε ις ώρες και έληξε με αποχώρηση των Τούρκων. Εξήντα ισχυρότατα πολεμικά, δ ιωκόμενα απ' τα λ ίγα μ ικρά πλοία των Ελλήνων, έσπευσαν να οχυρωθούν μέσα στον Κορινθιακό, που το στόμ ιο τ ο υ φρου ρούσαν ακο ίμητα τα Μ ικρά Δαρδανέλλ ια . Οι μουσουλμάνο ι έχασαν δύο πυρπολικά. Απ' αυτά το ένα κάηκε μάτα ια και το άλλο έπεσε στα ελληνικά χέρια.

Οι Έλληνες ναυτ ικο ί δεν εγκατέλε ιψαν τον προμαχώνα της ελευθερίας. Εξαιτίας όμως της αδ ιαφορίας των υπευθύνων, η μο ίρα του Μεσολογγ ίου ήταν προδι αγεγραμμένη . Δύο μοίρες της Ύδρας και των Σπετσών από 30 πλοία με δικό τους ναύαρχο η καθεμία και γεν ικό αρχηγό τον Μιαούλη πάνω στο μπρίκι «Άρης» έφυγαν από την Ύδρα τ έλη τ ο υ Μάρτη και πρώτη του Απρίλη βρέθηκαν στο στενό της Ζακύνθου. Καθώς ο ι Τούρκο ι κυριαρχούσαν στο Ιόνιο, με δυσκολ ία κατόρθωσαν να δ ιολ ισθήσουν και φθάσουν στον Πεταλά, κοντά στο Μεσολόγγ ι . Με το Βασιλάδι στα χέρια των πολ ιορκητών δεν άργησαν ν ' αντ ιληφθούν οι Έλληνες ότ ι τους ήταν αδύνατο να στε ίλουν εφόδ ια στους Μεσολογγίτες. Εκεί στον Πεταλά έφθασε με μονόξυλο από το Μεσολόγγ ι ο στρατηγός Αναστ. Παπαλουκάς, παρουσιάζοντας, στα γράμματα που εκόμιζε , ολόκληρη την τραγ ική ε ικόνα των πολιορκημένων. Φόρτωσαν ό,τι μπόρεσαν σε βάρκες, τ ις οποίες ανέλαβε να οδηγήσε ι προς το Μεσολόγγι ο στρατηγός, ενώ τα ελλην ικά πολεμικά θα απασχολούσαν κατά το δυνατόν τον εχθρικό στόλο. Οι βάρκες όμως τ ο υ Παπαλουκά συνάντησαν έντονη αντ ίδραση από τουςΤούρκους και αναγκάστηκαν να επιστρέψουν εκε ί από όπου ξεκίνησαν.

Ο Ζιριέν ν τ ε λα Γκραβιέρ, αντλώντας την πληροφορία από κάποια τουρκ ική πηγή, αναφέρε ι ότ ι ο ιΤουρκο-αιγύπτιοι επιτέθηκαν τη νύχτα της 3/4 Απριλίου κατά των Ελλήνων κι η μάχη κράτησε τρε ις ώρες. Οι Έλληνες μπόρεσαν να διαφύγουν, χάρις στη δεξ ιοτεχν ία και την τ ό λ μ η τους, αλλά έχασαν τρ ία πυρπολικά, από τα οποία τα δύο έπεσαν στα χέρια τ ο υ εχθρού.

Περίλυπος ο Μιαούλης γ ια την αδυναμ ία να εκπληρώσει την αποστολή του αλλά και από την αδ ιαφορ ία της κεντρ ικής κυβέρνησης, έστε ιλε μήνυμα στον Άγγλο μοίραρχο της Μεσογε ίου να στε ίλε ι ένα ή δύο πολεμι κά γ ια να δ ιασώσει τον πληθυσμό απ' τη σφαγή. Δεν έγ ινε όμως τ ίποτε και το Μεσολόγγ ι έπεσε τη νύχτα της 10/11 Απριλίου 1826, στη σφαγή και την Αθανασία. Είνα ι ωστόσο βέβαιο ότ ι αν υπήρχε συγκροτημένος ελληνικός στόλος στην περιοχή του Πατραϊκού - Κορινθ ιακού κόλπου σε μόν ιμη βάση, το Μεσολόγγ ι δεν θα υπέκυπτε ποτέ.


Κεφάλαιο 6

Έτος 1826

Υποδοχή του Μιαούλη στην Ύδρα. Αιμίλιος Προσαλέντης.

ΚΑΤΑΔΡΟΜΗ ΣΤΗ ΒΗΡΥΤΟ Τον Ιανουάριο του 1826, την εποχή που το Μεσο

λόγγι άρχισε να αντ ιμετωπίζε ι τη σκληρή μο ίρα τ ο υ αφαν ισμού, στο Ναύπλιο ο στρατηγός Μαυρομιχάλης, αρχηγός του ελλην ικού ιππικού, οργάνωσε εκστρατε ία στη Βηρυτό. Συμφώνησε με 8 ή 10 Σπετσιώτες πλοιάρχους -τους Ανδρέα Ανδρούτσο, Ν. Ράπτη, Δ. Λάμπρο, Ν. Μυλωνά, Ν. Μέξη , Ν. Σύρμα, Ν. Γ. Κούτση και άλλους-και υπέγραψε μαζί τους σχετ ικό συμφωνητ ικό στις 12-1-1826. Τούτο είχε εννέα βασικούς όρους, που όριζαν κυρίως τον τρόπο δ ιανομής των λαφύρων, κάτ ι που έδε ιχνε καθαρά την κερδοσκοπική και ληστρ ική φύση της επιχείρησης.

Όταν το έμαθε η κυβέρνηση τ ο υ Ναυπλίου, το αποδοκ ίμασε και, με ένα πραγματ ικά μελε τημένο γράμμα, προσπάθησε να αποτρέψε ι το εγχε ίρημα, επεξηγώντας την ηθ ική και υλική ζημ ία γ ια το έθνος, για τους χρ ιστ ι ανούς κατοίκους της Συρίας και για την Επανάσταση.

Η επιχείρηση ωστόσο έγινε. Τον Μάρτ ιο του 1826 έφθασαν οι επιδρομείς στον όρμο τ ο υ Αγ. Γεωργίου, κοντά στη Βηρυτό, τη νύκτα της 16/17 Μαρτ ίου και επιχείρησαν να καταλάβουν το εκε ί φρούρ ιο . Σε αυτό δεν είχαν καμιά βοήθε ια από τα πλοία, τα οποία εμποδ ίστηκαν να δράσουν από την τρ ικυμ ία , που κράτησε τρε ις ημέρες. Ύστερα από λ ιγοήμερη παραμονή σε πρόχειρο στρατόπεδο, αναγκάστηκαν να φύγουν, γ ια να αποφύγουν αντ ίποινα των ντόπιων. Στο ταξ ίδ ι της άδοξης επιστροφής προσέγγισαν στην Κύπρο, όπου

υποχρέωσαν τους κατοίκους να τους δώσουν τρόφ ιμα . Μετά από σαράντα μέρες πλου κατέπλευσαν στη Σύρο, όπου έμαθαν την πτώση του Μεσολογγ ίου. Επιστρέφοντας στις Σπέτσες, έμαθαν ότ ι με την άστοχη επιχε ίρηση στέρησαν το νησί τους από πολλούς άνδρες, τόσο απαραίτητους για τα καράβια, τα οποία τ έλη Μαρτ ίου και αρχές Απριλίου έπρεπε να σπεύσουν προς βοήθε ια τ ο υ Μεσολογγ ίου . . .

ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΟΥ Μετά την πτώση τ ο υ Μεσολογγ ίου ο Ιμπραήμ πέ

ρασε τις δυνάμεις του από τη Ρούμελη στον Μοριά , όπου ενέργησε δ ιάφορες επιχειρήσεις προκε ιμένου να ενισχύσει τ ις σκόρπιες φρουρές τ ο υ και να αντ ιμε τωπίσει τ ις σποραδικές εστ ίες αντ ίστασης των επαναστατημένων. Ο ναύαρχος Χοσρέφ εγκατέλε ιψε τον Πατραϊκό με τα 40 περίπου πλοία του και επέστρεψε στον Ελλήσποντο, το ίδιο δε έκαναν και ο ι Αιγύπτιο ι , ο ι οποίο ι έπλευσαν στην Αλεξάνδρε ια , περνώντας από το Ναβαρίνο. Τα ελληνικά πλοία ξαναγύρισαν επίσης στα νησιά τους και λ ίγα μόνο κ ινήθηκαν στους επόμενους μήνες για την ε ίσπραξη της ε ισφοράς των νησιών, την καταδρομή και τη δ ίωξη της πειρατείας.

Όμως, η νέα έξοδος τ ο υ τουρκ ικού στόλου στο Αι γαίο, στα τ έ λ η Ιουνίου, σήμανε συναγερμό στις ναυτ ι κές δυνάμε ις των Ελλήνων. Ο τουρκ ικός στόλος ήταν χωρισμένος σε δύο ναυτ ικούς σχηματ ισμούς. Από αυ τούς, ο ένας (με 2 πλοία της γραμμής και 20 μ ικρότερα


63

και αρχηγό τον ναύαρχο Ταχίρ Αμπά πασά) έπλευσε στο Ναβαρίνο. Ο άλλος (με 2 πλοία της γραμμής, 27 φρεγάτες ή κορβέτες και 7 μπρίκια και αρχηγό τον Χοσρέφ πασά) έπλευσε στη Χίο, όπου επιβίβασε στρατεύματα από την απέναντ ι μ ικρασιατ ική ακτή . Οι Τούρκο ι ξαναγύριζαν σταδ ιακά στη χρησιμοποίηση βαριών πλοίων και στο βαρύ τους πυροβολικό, γ ιατ ί δεν φοβούνταν πλέον τα πυρπολικά των Ελλήνων.

Οι πληροφορίες έλεγαν ότ ι θα πραγματοποιηθεί καινούρια επίθεση κατά της Σάμου, και ο ι κάτοικοι του νησιού απηύθυναν στους Υδραιοσπετσιώτες επείγουσες εκκλήσεις για θαλάσσια προστασία. Προσφέρθηκαν μάλιστα να καταβάλουν τα σχετικά έξοδα για τον εξοπλισμό και την επάνδρωση των πλοίων. Τότε οι Υδραιο-σπετσιώτες συγκρότησαν στόλο με 33 πολεμικά και 3 (ή 8) πυρπολικά, με αρχηγούς τον Γ. Σαχτούρη και τον Γ. Ανδρούτσο, οι οποίοι έφθασαν στη Σάμο στις 15 Ιουλίου 1826. Μία μέρα αργότερα εμφανίστηκαν οι Τούρκοι, που διέθεταν 35 πλοία, από τα οποία τα 2 ντελίνια, τα 14 μπρίκια και τα υπόλοιπα φρεγάτες και κορβέτες. Η συνάντηση οδήγησε σε σύρραξη. Τρεις ώρες κράτησαν οι κανονιοβολισμοί, χωρίς ουσιαστικό αποτέλεσμα. Δύο πυρπολικά που όρμησαν στις τουρκικές φρεγάτες -η μία ήταν του Ταχίρ- αστόχησαν, καθώς τα τουρκ ικά πληρώματα κατόρθωσαν να τα απομακρύνουν.

Η συμπλοκή συνεχίσθηκε την επομένη, και πάλι χωρίς αποτέλεσμα.Το πυρπολικό του Κανάρη πρόσβαλε μία φρεγάτα, αλλά κινήθηκε με τόση ορμή, ώστε έπαθε ρήγμα κατά την πρόσκρουση και βούλιαξε. Όρμησαν τότε οι Τούρκοι να συλλάβουν το πλήρωμα του πυρπολικού, το οποίο είχε καταφύγει στη σκαμπαβία του. Στη μάχη που ακολούθησε, σκοτώθηκαν τρεις ναύτες και τραυματ ίστηκε ο Κανάρης. Από την αιχμαλωσία τούς έσωσε το συνοδό μπρίκι του Σπετσιώτη Μανόλη Λάζαρου.

Ύστερα από τις δύο αυτές συγκρούσεις οι Τούρκοι εγκατέλε ιψαν προσωρινά την πρόθεση τους να καταλά

βουν τη Σάμο και αποσύρθηκαν στη Μυτ ιλήνη. Ξαναγύρισαν όμως τον επόμενο μήνα Αύγουστο. Στη θέα όμως του ελληνικού στόλου, ο οποίος παρέμενε φρουρός στα νερά της Σάμου, αποχώρησαν και πάλι. Μάλιστα τη φορά αυτή ο Χοσρέφ έπλευσε με τ ις φρεγάτες για επισκευή στη Φώκαια (στον κόλπο της Σμύρνης), αφήνοντας τη δ ιο ίκηση του στόλου στον υπαρχηγό του .

Το τρ ί το δεκαήμερο του Αυγούστου (1826) έφθασε στη Σάμο ο Μιαούλης με 20 πλοία και παρέλαβε τη δ ι ο ίκηση από τον Σαχτούρη. Επιθετικός όπως πάντα στη στρατηγ ική του , έπλευσε προς συνάντηση του εχθρού, τον οποίο βρήκε στο λ ιμάνι της Μυτ ιλήνης. Μέρος του εχθρικού στόλου βγήκε από το λ ιμάν ι και έτσι ο ι δ υ νάμε ις που αντ ιπαρατάχθηκαν, ήταν: 24 πολεμ ικά των Τούρκων (2 ντελ ίν ια, 6 φρεγάτες , 4 κορβέτες και 12 μπρίκια) και 50 των Ελλήνων (6 πολάκες και 44 μπρίκια και γολέτες) . Η σύγκρουση στάθηκε από τις πιο βία ι ες κ ι έγινε τη νύκτα της 30/8, καθώς και την ημέρα της επομένης. Δύο πυρπολικά, το ένα τ ο υ Μαρίνη και το άλλο τ ο υ Παρασκευά, χάθηκαν χωρίς να πετύχουν κάτι . Έπαθαν επίσης ζημιές μερικά ελλην ικά πλοία. Απώλειες σε προσωπικό είχαν περισσότερες οι Έλληνες από τους Τούρκους, ο ι οποίο ι αποχώρησαν από το πολεμι κό θέατρο μετά τους Έλληνες. Ωστόσο, η απόβαση στη Σάμο είχε αποφευχθε ί γ ια άλλη μια φορά.

Παρά τ ις δυσμενε ίς εξελίξε ις, το μαχητ ικό φρόνη μα των Ελλήνων ενίσχυσε τις μέρες εκείνες του 1826 ο κατάπλους στα ελλην ικά νερά δύο σημαντ ικών πλοίων, της ατμοκ ίνητης κορβέτας «Καρτερία» και της ιστ ιοφόρου φρεγάτας «Ελλάς». Τα δύο αυτά ισχυρά πλοία ήταν ένα σημαντ ικό απόκτημα για τον αγώνα στη θάλασσα και πολυτ ίμητο ξεκ ίνημα γ ια τη δημ ιουργ ία εθνικού Ναυτ ικού. Η «Καρτερία» με 8 πυροβόλα, που έριχναν βλήματα P a i x h ^ s , έφθασε στις 4 Σεπτεμβρ ίου. Η «Ελλάς», δ ίκροτη φρεγάτα των 64 πυροβόλων, έφθασε στις 27 Νοεμβρ ίου.


Κεφάλαιο 7

Έτος 1827

Η Γολέτα «Τερψιχόρη» του Μανώλη Τομπάζη (Ύδρα). Εθνικό Ιστορικό Μουσείο.

Οι πρώτοι μήνες του 1827 βρήκαν τους στόλους της Τουρκίας και της Αιγύπτου κλε ισμένους στα αγκυροβολ ιά τους, την Πόλη, το Ναβαρίνο και την Αλεξάνδρε ια. Αυτό ήταν ευχάριστο γ ια τους Έλληνες, δημ ι ουργούσε όμως ροπή προς την πε ιρατε ία στα άνεργα πληρώματα των ελληνικών πλοίων.

Μία Μοίρα από τα «Ελλάς» και «Νέλσον», δ ιο ικούμενη από τον Μιαούλη, ε ισέπλευσε τον Φεβρουάρ ιο στον Ευβοϊκό και για πολύ χρόνο δ ιέκοψε τις επικοινωνίες του Ρεσίτ πασά Κιουταχή. Αργότερα, άλλη Μο ίρα (από τα «Καρτερία», «Θεμιστοκλής», «Άρης», «Ασπασία» και «Παναγία» και δ ιο ικητή τον Άστιγξ) μπήκε στις 8 Απριλίου στον Παγασητ ικό, όπου κατέστρεψε τα εκε ί τουρκ ικά φρούρ ια , πυρπόλησε ένα μεγάλο μπρίκι κοντά στο Τρ ίκερ ι και α ιχμαλώτισε 8 πλοία γεμάτα εφόδ ια . Χρησιμοποίησε γ ι ' αυτόν το σκοπό ο Άστ ιγξ εκρηκτ ικά βλήματα. Γυρίζοντας κατόπιν στη βάση του , λεηλάτησε τις στρατ ιωτ ικές αποθήκες στην Κύμη, που προορίζονταν γ ια τον ανεφοδ ιασμό του στρατού του Ρεσίτ.


Σημαντικά γεγονότα - Χρονολογικός πίνακας • Ωρωπός: Άστ ιγξ, Μιούλης και Παπανικολής

κυρίευσαν 2 τουρκ ικά πλοία στον Ωρωπό Αττ ικής (3 Μαρτ ίου 1827).

• 0 Άγγλος ναύαρχος Κόχραν έδωσε εν μέσω των αντ ιπροσώπων της Γ' Εθνοσυνέλευσης τον όρκο τ ο υ στολάρχου (29 Μαρτ ί ου 1827).

• Αίγ ινα: Απεβίωσε ο οπλαρχηγός των Ψαρι-ανών ναυτ ικών δυνάμεων Ν. Αποστόλης.

• Βόλος: Πυρπόληση οκτώ δ ι κά ταρτωντουρ -κικών πλοίων εντός τ ο υ λ ιμένα τ ο υ Βόλου, από τους Άστ ιγξ, Κριεζή, Ραφαλιά, Σωτηρ ί ου, Νέγκα και άλλους (8 Απριλίου 1827).

• Αλεξάνδρε ια : Ο Κανάρης πυρπόλησε μέσα στο λ ιμάν ι της Αλεξάνδρε ιας την προφυ-λακ ίδα τ ο υ α ιγυπτ ιακού στόλου (4 Ιουνίου 1827). Ο Μεχμέ τ Αλί, αντ ιβασιλέας της Αιγύπτου, βγήκε με πολεμ ικά πλοία από το λ ιμάνι προς καταδ ίωξη του Ελληνικού στόλου (6 Ιουνίου 1827).

• Σπέτσες: Ο Αυστρ ιακός ναύαρχος Δάνδα-λος κανον ιοβολε ί τα πλοία μέσα στο λ ιμάν ι των Σπετσών (18 Ιουλίου 1827).

• Γλαρέντζα Ηλείας: Ο στόλαρχος Κόχραν και ο πλοίαρχος Θωμάς συνέλαβαν δύο τουρκ ικά πλοία (20 Ιουλίου 1827).

• Μάνη : Ο τουρκο-α ιγυπτ ιακός στόλος, δ ι ευ -θυνόμενος από τον Ιμπραήμ Πασά και τον Καπετάν Τοπάλ Πασά, έρ ιξε αυθημερόν

1.700 κανον ιοβολ ισμούς κατά των Κιτριών και της Καρδαμύλης στην περιοχή τ ο υ Οιτύλου (26 Απριλίου 1827).

• Νεόκαστρο: Αφιξη α ιγυπτ ιακού στόλου υπό τους καπετάν Μουχαρέμπεη και τον Γάλλο υποναύαρχο Τελιέρ (26 Αυγούστου 1827).

• Μεσολόγγ ι : Άφ ι ξη ελλην ικού στόλου μπροστά στο Μεσολόγγ ι και κανονιοβολισμός, υπό την ηγεσία του στολάρχου Κόχραν (6 Σεπτεβρ ίου 1827).

• Πύλος: Κοινοποίηση στον Καπετάν Μουχαρέμπεη τ ο υ εγγράφου της Συνθήκης του Λονδ ίνου από τον Άγγλο ναύαρχο Κόρ-δ ιγκτον (2 Σεπτεβρ ίου 1827). Στ ις 10 Σεπτεμβρ ίου κο ινοποιήθηκε το ίδιο έγγραφο στον Ιμπραήμ πασά.

• Ιτέα (Άμφισσα): Νίκη τ ο υ Άστ ιγξ με την «Καρτερία» στο επίνειο την Άμφισσας (Ιτέα). Καταστράφηκαν 7 τουρκ ικά πλοία και α ιχμαλωτ ίστηκαν 2 αυστρ ιακά που συ-νέπρατταν με τα τουρκ ι κά (Σεπτέμβριος 1827).

• Ναύπλιο: Άφ ι ξη ρωσικού στόλου υπό τον Χέ ιδεν(21 Σεπτεμβρ ίου 1827).

• Ναβαρίνο: Ναυμαχία αγγλικού, γαλλ ικού και ρωσικού στόλου μετά τ ο υ τουρκ ικού , τυνησ ιακού και α ιγυπτ ιακού (8 Οκτωβρ ί ου 1827). Από τα 81 σκάφη των τουρκο -

αιγυπτιακών δυνάμεων καταστράφηκαν 1 πλοίο γραμμής, 12 φρεγάτες , 22 κορβέτες και 25 μ ικρότερα πλοία, ενώ σκοτώθηκαν περίπου 4.000 άνδρες. Την επομένη της μάχης ο Ιμπραήμ, επ ιστρέφοντας από την Ηλεία, βρήκε το λ ιμάνι τ ο υ Ναβαρ ίνου γεμάτο ναυάγια και πτώματα.

• Χίος: Εκστρατεία Φαβ ι έρου (9 Οκτωβρ ίου 1827). Στις 18 Οκτωβρ ίου ο Κόχραν ε ισέ-πλευσε στον πορθμό της Χίου υψώνοντας τ ι ς τρε ι ς συμμαχικές σημαίες (αγγλική, γαλλ ική , ρωσική) και την τουρκ ική ενώ στις 9 Νοεμβρ ίου 1827 οι σύμμαχοι καλούν τον Φαβιέρο να εκκενώσε ι τη Χίο.

• Κρήτη - Γραμβούσα: Άφιξη ελληνικής Μοί ρας υπό τον Α. Μ ιαούλη και αποβίβαση ελλην ικών δυνάμεων υπό τον Ιωάννη Χάλη (25 Οκτωβρ ίου 1827).

• Χίος: Ο Φαβιέρος απέστε ιλε από τη Χίο στον Τσεσμέ τον Κανάρη μαζί με το 1 ο Τακτ ικό Τάγμα να πυρπολήσει τα τουρκ ικά πλοία στο λ ιμάνι , αλλά απέτυχε (5 Δεκεμ βρίου 1827).

• Μεσολόγγ ι : Άφ ι ξη τ ο υ Άστ ιγξ με την «Καρτερ ία» στο Βασιλάδι τ ο υ Μεσολογγ ίου (6 Δεκεμβρ ίου 1827).

• Ναβαρίνο: Αναχώρηση πολλών αιγυπτιακών πλοίων γ ια επισκευή στην Αλεξάνδρε ια (6 Δεκεμβρ ίου 1827).

Αλεξάνδρε ια και από κει στο Ναβαρίνο. Δεν συνάντησαν αντ ίσταση από ελληνικά πλοία. Αρχηγός του τώρα ήταν ο ναύαρχος Ταχίρ Αμπά πασάς, που δ ιαδέχθηκε τον ναύαρχο Χοσρέφ. Αυτό έγινε γ ιατ ί ο Μοχάμετ Άλι της Αιγύπτου αντ ιπαθούσε τον Χοσρέφ.

Ο ΚΟΧΡΑΝ ΣΤΗΝ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑ Ο Αρχηγός τ ο υ στόλου Κόχραν επιδ ίωκε να κατα

στρέψε ι τον αιγυπτιακό στόλο, που ε το ιμαζόταν για τον Μοριά , στη βάση τ ο υ στην Αλεξάνδρε ια της Αιγύπτου. Χωρίς να λάβε ι υπόψη τ ο υ καθόλου την εμπειρία του προηγούμενου παρόμο ιου εγχε ιρήματος τ ο υ 1825, συγκρότησε στόλο αφήνοντας απροστάτευτα τα νησιά Ύδρα και Σπέτσες. Κινούμενος από υπεροψία και αδ ιαφορώντας γ ια τον κ ίνδυνο στον οποίο ε ξ έθε τ ε τα αναντ ικατάστατα ελλην ικά πλοία, άρχισε να οργανώνε ι την επιχείρηση. Τη δύναμη του αποτελούσαν 1 8 - 2 0 υδραί ικα και σπετσιώτικα πλοία, 8 πυρπολικά και μαζί τους οι φρεγάτες «Ελλάς», «Καρτερία» και «Σωτήρ».

Τα καράβια τ ο υ Κόχραν απέπλευσαν από τα Κύθηρα στις 30 Μαΐου και έφθασαν έξω απ' το λ ιμάνι της Αλεξάνδρε ιας μετά τέσσερις ημέρες. Ταξ ίδεψαν σε σχηματ ισμό εμπορικής συνοδείας, με την αυστρ ι ακή σημαία (ή τη σημαία της Σαρδηνίας) στο κοντάρ ι του ιστού. Την επομένη του κατάπλου, δηλαδή στις 5 Ιουνίου το πρωί, κυνήγησαν έξω απ ' το λ ιμάνι αιγυπτιακό μπρίκι , το οποίο στην προσπάθεια του να δ ιαφύγε ι ξόκε ιλε στα ρηχά. Τότε όρμησαν εναντ ίον τ ο υ δύο πυρπολικά και το έκαψαν. Η πυρπόληση του μπρικ ιού προκάλεσε συναγερμό μέσα στο λ ιμάνι και πυρετώδεις ετο ιμασίες, ενώ άρχισαν να ρ ίχνονται εξοπλισμένες

βάρκες στο νερό γ ια τη δ ίωξη των επιδρομέων. Έτσι ο Κόχραν, από λάθος συντον ισμό ενεργειών, έχασε το στοιχε ίο του α ιφν ιδ ιασμού.

Εξαιτίας της νηνεμ ίας που ακολούθησε -δεν είχε αρχίσει ακόμη η εποχή των μελτεμ ιών- ή εξαιτ ίας της απροθυμίας των πυρπολητών, δεν έγινε εφ ικ τή η συνέχιση της επιχείρησης. Έτσι, τα γεγονότα στέρησαν από τον πρώτο «στόλαρχο» της Ελλάδας την ευκαιρ ία να δ ι καιώσει τη φ ή μ η τ ο υ και να εξ ιλεωθε ί απέναντ ι στους Έλληνες και την Ιστορία γ ια τα σφάλματα του που είχαν ολέθριες συνέπειες για την Ελληνική Επανάσταση.

Τη μεθεπομένη της απόπειρας, στις 7 Ιουνίου, στόλος από 22 πλοία (6 φρεγάτες , 6 κορβέτες και άλλα μι κρότερα σκάφη) βγήκε από το λ ιμάν ι και τον καταδ ίωξε μέχρι τη Ρόδο. Όπως ακρ ιβώς και τον Ιούλιο τ ο υ 1825, τη Μο ίρα αυτή οδηγούσε προσωπικά ο Μοχάμετ Άλι.

Είναι πιθανό η επιχείρηση να είχε μεγαλύτερη επιτυχ ία αν ο Κόχραν έπαιρνε μαζί του μόνο τα απαραίτητο συνοδά σκάφη και αρκετά πυρπολικά. Αλλά ο ίδιος, κ ινούμενος υπεροπτικά απέναντ ι στους Ρωμιούς, διέπραξε ένα ακόμα σφάλμα που παραλίγο να προκαλούσε την καταστροφή μεγάλου μέρους τ ο υ ελλην ικού στόλου. Σώθηκαν από την καλή τους τύχη και από το ότ ι ο ι Αιγύπτιοι δεν ήταν έ το ιμο ι γ ια να τους καταδιώξουν.

Ο ΑΣΤΙΓΞ ΠΥΡΠΟΛΕΙ ΤΟΥΡΚΙΚΗ ΜΟΙΡΑ ΣΤΟΝ ΚΟΡΙΝΘΙΑΚΟ ΚΟΛΠΟ

Στις 15 Ιουλίου τ ο υ 1827 ο Κόχραν, με την «Ελλάς» και τον «Σωτήρα», κ ινήθηκε προς το Ναβαρίνο. Εκεί αν τ ι λήφθηκε να κατεβα ίνε ι από τον βορρά Μοίρα


Δραματικές σκηνές από την ναυμαχία του Ναβαρίνου. Εθνικό Ιστορικό Μουσείο.

τ ο υ α ιγυπτ ιακού στόλου από 16 μ ικρά πολεμικά, που έπλευσαν προς τη Ζάκυνθο. Τα κυνήγησαν μέχρι τη Γλαρέντζα, όπου η «Ελλάς» κυρίευσε μια κορβέτα 28 πυροβόλων και ο «Σωτήρ» μια τυνησ ιακή γολέτα των 10 πυροβόλων. Έγινε σκληρή μάχη, στην οποία είχαν απώλειες και ο ι δύο αντ ίπαλοι : 60 νεκρούς οι Τούρκο ι και 2 οι Έλληνες, στη φρεγάτα «Ελλάς».

Εκείνη την περίοδο πραγματοποιούνταν η δ ιαδι κασία για την εφαρμογή της Συνθήκης του Λονδ ίνου (6 Ιουλίου 1827), την επέμβαση δηλαδή των Μεγάλων Δυνάμεων. Έτσι, ο ι Έλληνες προσπαθούσαν να κρατήσουν επαναστατημένες όσον το δυνατόν περσότερες περιοχές, ώστε να περ ιληφθούν στα σύνορα του μελλοντ ικού κράτους. Έτσι αποφασίσθηκε μια εκστρατε ία

στη Δυτ ική Ελλάδα, με αρχηγό τον Τσορτς και για τη συνδρομή του έπλευσε στον Πατραϊκό ο Κόχραν με την αρχηγίδα (τη φρεγάτα Ελλάς), την «Καρτερία», τον «Σωτήρα», 2 κανον ιοφόρους και 4 πυρπολικά. Ένας από τους στόχους ήταν η απελευθέρωση τ ο υ Μεσολογγίου.

Έγινε έτσι μια αποτυχημένη επιχε ίρηση, αρχικά με τ ις κανον ιοφόρους και μετά με εξοπλισμένες βάρκες.

Λίγες μέρες αργότερα, ο δ ιο ικητής της Μοίρας πλοίαρχος Άστ ιγξ πήρε εντολή να ε ισπλεύσει στον Κορινθιακό για να προστατέψε ι από τη θάλασσα τις κ ι νήσεις του Τσορτς σε εκε ίνη την περιοχή, κυρίως όμως να ε ξουδετερώσε ι τα τουρκ ικά πλοία που, προστατευμένα από τα φρούρ ια των Μικρών Δαρδανελλ ίων (Ρίο


- Αντ ίρριο) και άλλα επάκτ ια πυροβολε ία , δρούσαν ανενόχλητα μέσα στον κόλπο.

Ο Άστιγξ έθεσε αμέσως σε εφαρμογή ένα μελετη μένο σχέδιο επιχειρήσεων. Εννέα Σεπτεμβρ ίου 1827 πέρασε το στενό Ρίου - Αντ ιρρ ίου ο «Σωτήρας» με μια κανον ιοφόρο και δύο γολέτες και δύο μέρες αργότερα η «Καρτερία» με ιστία, γ ιατ ί είχε χαλάσει η μηχανή της, ρυμουλκώντας την άλλη κανον ιοφόρο. Εισπλέοντας στον Κορινθιακό ο Τόμας (του «Σωτήρα») αγκυροβόλησε απέναντ ι από τη Ναύπακτο, ενώ πιο πέρα στην Ιτέα (Σκάλα των Σαλώνων) βρίσκονταν μερ ικά τουρκ ι κά πλοία, πολεμικά και φορτηγά. Κινήθηκαν την άλλη μέρα εναντ ίον τους οι Έλληνες, σε μια σύγκρουση που κράτησε πέντε ώρες και δεν έφερε κανένα αποτέλε

σμα. Η θαλασσοταραχή που ξέσπασε, δ ιέκοψε τη μάχη και ανάγκασε τον Τόμας με τη μ ικρή τ ο υ Μοίρα να καταφύγε ι στο Λουτράκ ι .

Όταν κόπασε ο άνεμος, ο Άστιγξ έστε ιλε το μ ίστ ικο και κάλεσε τον Τόμας με τα πλοία του . Ενωμένη τ ώ ρ α η ελλην ική Μοίρα κτύπησε τα τουρκ ικά πλοία, που περίμεναν τους Έλληνες στο αγκυροβόλ ιο τους της Ιτέας χωρίς ανησυχία. Βασίζονταν στη δύναμη των 80 πυροβόλων τους και στην προστασία των επάκτιων πυροβολείων, τα οποία ενίσχυαν εκατοντάδες ακροβολιστές, τοποθετημένο ι στη βραχώδη ακτή . Η ναυτ ική τους δύναμη αποτελούνταν από μια γολέτα των 34 κανονιών, ένα μπρίκι των 16, με δ ιακριτ ικό σήμα μο ιράρχου στον ιστό, τρε ις γολέτες, δύο οπλισμένα φορτηγά και δύο κανον ιοφόρους.

Η μάχη έγινε στις 17 Σεπτεμβρ ίου Ί 827.Το σύγχρονο για την εποχή εκε ίνη πυροβολ ικό της «Καρτερίας» δ ιεύθυνε προσωπικά ο πλοίαρχος Άστιγξ, που με την τρ ί τη βολή τ ί ναξε το μοιραρχικό μπρίκι στον αέρα. Σε λίγο κατέστρεφε κατά τον ίδιο τρόπο δύο άλλα, ενώ ένα τρ ί το εγκαταλε ίφθηκε από το τρομαγμένο πλήρωμα του . Δύο ακόμη πλοία τ ο υ εχθρού κτυπήθηκαν και βούλιαξαν από τα λοιπά πλοία της ελληνικής Μοίρας. Σε λίγο σταμάτησε κάθε αντ ίδραση, εκτός από τα πυροβόλα της ξηράς, τα οποία αναγκάσθηκαν κ ι αυτά γρήγορα να σιγήσουν.

Οι Έλληνες μπήκαν στις βάρκες, όρμησαν στα επι-πλέοντα εχθρικά πλοία και τα πυρπόλησαν. Πήραν μάλ ιστα και 13 πυροβόλα. Από τα 9 τουρκ ικά πλοία είχαν καταστραφε ί τα 7 - σε μισή μόλις ώρα! Στα λάφυρα, εκτός από τα πυροβόλα, συμπερ ιλαμβάνονταν και τρ ία αυστρ ιακά φορτηγά με σταφ ίδα και άλλα εφόδ ια .

Στις 6 Νοεμβρ ίου 1827 η ελλην ική Μο ίρα βγήκε από τον Κορινθιακό κόλπο. Έξω από το λ ιμάνι των Πατρών συνάντησε μια γολέτα χωρίς σημαία και ο Άστ ιγξ ε το ιμάσθηκε να την κτυπήσει . Παρουσιάσθηκε τ ό τ ε με μια άκατο ο Αυστρ ιακός πρόξενος στην Πάτρα, ενώ την ίδια στ ιγμή η γολέτα ύψωνε την αυστρ ιακή σημαία. Ο πρόξενος ζήτησε να αφεθούν ελεύθερα τα αυστρ ι ακά φορτηγά και, σε σχετ ική παρατήρηση του Άστιγξ, δήλωσε προκλητ ικά πως δεν γνωρίζε ι καμιά ελλην ική κυβέρνηση. Με υψηλό ελληνικό φρόνημα ο Βρετανός φιλέλληνας τον βεβαίωσε πως με τα πυροβόλα του κυρώνει τ ις πράξεις και αποφάσεις αυτής της κυβέρνησης και τον κάλεσε να στε ίλε ι τον πλοίαρχο της γολέτας με τα χαρτ ιά του . Ο πρόξενος το υποσχέθηκε, η γολέτα όμως επωφελήθηκε από την παρέμβαση του και πλησίασε το λ ιμάνι . Έτσι τ έ θ η κ ε κάτω από την προστασία των πυροβόλων τού υπό τουρκ ική κατοχή κάστρου. Τότε , με εύστοχες βολές ο κυβερνήτης της «Καρτερίας» έστε ιλε την αυστρ ιακή γολέτα στον βυθό.

Ωστόσο, τόσο αυτός όσο και ο αρχιστράτηγος Τσορτς αντ ι λήφθηκαν ότ ι Στερεά Ελλάδα δεν ελευθερώνετα ι χωρίς την ανακατάληψη τ ο υ Μεσο-Λογγ ίου . Γι' αυτό ανέλαβαν μια σχετ ικά μακρά επιχε ίρηση, που άρχισε με την άλωση του νησιού Βασιλάδι (29 Δεκεμ βρίου 1827) και τ ελε ίωσε περίπου έναν χρόνο αργότε ρα.

Το έτος 1827 τελε ιώνε ι με τον κατάπλου από την Αγγλία του δεύτερου ατμοκ ίνητου , του «Επιχείρησις». Πρόκε ι τα ι ωστόσο γ ια ένα καράβι που δεν επρόκε ιτο να σημε ιώσει ιδ ια ί τερη δράση.

Το 1827, όμως, δ ιεξάγετα ι η ναυμαχία του Ναβαρί νου, η οποία προκλήθηκε από τις επιτυχείς ενέργειες


Η Ναυμαχία του Ναυαρίνου. Μ. Σαμψά, Το ναυτικό στην ιστορία των Ελλήνων.

των ελληνικών πλοίων και τ ις ν ίκες τ ο υ Άστιγξ στη θάλασσα.

ΝΑΥΜΑΧΙΑ ΤΟΥ ΝΑΒΑΡΙΝΟΥ: ΤΟ «ΤΥΧΑΙΟ» ΓΕΓΟΝΟΣ ΠΟΥ ΕΣΩΣΕ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Στις 4 Απριλίου 1826 υπογράφηκε το Πρωτόκολλο της Πετρούπολης από τον δούκα Ουέλ ινγκτον εκ μέρους της Αγγλίας και από τον καγκελάριο Νέσελροντ και τον πρίγκιπα Λ ιέβεν εκ μέρους της Ρωσίας. Με το πρωτόκολλο αυτό, που αποτέλεσε την πρώτη δ ιεθνή πράξη γ ια την αναγνώριση της αυτονομ ίας της Ελλάδας, ο ι δύο χώρες συμφωνούσαν να ενεργήσουν ώστε να σταματήσε ι ο μακρύς και εξοντωτ ικός πόλεμος Ελλήνων και Τούρκων. Ξεκίνησε από την επιθυμία της Αγγλίας να μην αφήσε ι τη Ρωσία να ενεργήσε ι μόνη στο ελληνικό ζήτημα και καρπωθεί ιδ ια ί τερα οφέλη από αυτό το ζή τημα εις βάρος των άλλων Δυνάμεων.

Έτσι, στις 6 Ιουλίου 1827 υπεγράφη η Συνθήκη τ ο υ Λονδίνου, η οποία προέβλεπε μεσολάβηση και, πριν από κάθε συζήτηση, ανακωχή. Δ ι έφερε από το Πρωτόκολλο της Πετρούπολης κατά το ότ ι προχωρούσε σε πρακτ ικά μέσα για την ε ιρήνευση των αντ ιμαχομένων. Ανάμεσα σ' αυτά ήταν η απαγόρευση απόβασης και

κάθε περα ι τέρω ενίσχυσης των Τούρκων στον Μοριά, η σύναψη εμπορικών σχέσεων με τους Έλληνες και ο δ ιορ ισμός προξεν ικών πρακτόρων μαζί με την αποδοχή Ελλήνων αντιπροσώπων.

Οι συμμαχικές δυνάμε ις απέβλεπαν στο να μην πάρουν φανερά το μέρος κανενός αντ ιπάλου, ο ι δε ναύαρχοι είχαν ρητή εντολή να παρεμποδίσουν μεταφορά τουρκ ικών δυνάμεων στον Μοριά , αλλά αυστηρά να μη λάβουν μέρος στις εχθροπραξίες.

Την περίοδο των δ ιαβουλεύσεων και αποφάσεων, η τουρκο-α ιγυπτ ιακή πλευρά έκανε προετο ιμασίες γιο να καταφέρε ι το τελε ιωτ ικό κτύπημα στην ήδη ημιθανρ Επανάσταση. Επιδίωκε να τελε ιώσε ι με την Επανάσταση πριν οι Ευρωπαίοι με ταφέρουν στρατό στην Ελλάδα. Έτσι όλη αυτή την περίοδο από αναφορές φα ίνετε

ΠΟΛΕΜΙΚΕΣ * * * ΣΕΛΙΔΕΣ * * •* 69

ότ ι πραγματοποιήθηκαν σημαντ ικές με ταφορές δυνάμεων από την Αίγυπτο προς την Πελοπόννησο, ενώ μεγάλος αρ ιθμός αιγυπτιακών πλοίων κ ινήθηκαν από την Αλεξάνδρε ια φτάνοντας στην Ελλάδα. Οι κάτο ικο ι στην Ύδρα και τ ις Σπέτσες ανησύχησαν ιδ ια ίτερα και έθεσαν τα πλοία τους σε ε το ιμότητα .

Ο Κόδριγκτον και ο Χάμιλτον, ωστόσο, τους καθησύχασαν. Ο Κόδριγκτον, εκτελώντας τις οδηγίες γ ια την εφαρμογή της Συνθήκης του Λονδίνου, έπλευσε στο Ναβαρίνο και βρήκε μέσα στον όρμο γύρω στα 90 πλοία - μ ικρά και μεγάλα. Εγκατέστησε ε ιρηνικό αποκλε ισμό με τα λ ίγα πλοία που είχε (Asia 84 πυροβόλων, Genoa 76, A lb ion 74, Glascow 50 και Dar tmou th 42 πυροβόλων). Έγραψε επίσης στον Τούρκο ναύαρχο, στις 7 Σεπτεμβρ ίου 1827, ότ ι δεν θα επέτρεπε να σταλούν

άλλοι άνδρες, όπλα, πλοία ή παρόμο ια υλικά σε κανένα σημε ίο της Ελλάδας και των ελληνικών νησιών.

Βλέποντας ο Ιμπραήμ τη μικρή δύναμη του Κόδριγκτον, δεν έλαβε στα σοβαρά την απαγόρευση. Είχε ήδη αρχίσει να επιβιβάζει στρατεύματα για την Ύδρα και τ ις Σπέτσες. Και στις 9 Σεπτεμβρίου ισχυρή Μοίρα του στόλου του (3 πλοία της γραμμής, 7 φρεγάτες, 22 κορβέτες και μπρίκια, όλα τουρκικά) βγήκε από το λιμάνι. Ο Κόδριγκτον, που είχε παρασυρθεί από το ρεύμα βορειότερα, βρέθηκε σε αμηχανία καθώς δεν μπορούσε να επέμβει . Με πραγματική όμως ανακούφιση ε ίδε την ώρα εκείνη να εμφανίζετα ι από τον νότο ο ναύαρχος Δεριγνί , με 4 πλοία της γραμμής και τ ις φρεγάτες «Αρμίντ» και «Σειρήνα», που έφερε το σήμα του. Συνέπλεαν τα αγγλικά «Talbot» (κορβέτα των 28 πυροβόλων), «Pelican» και

Η ναυμαχία του Ναβαρίνου από τον Garneray. Εθνικό Ιστορικό Μουσείο.


Οι Αρχηγοί των συμμαχικών στόλων στο Ναβαρίνο. Από αριστερά προς τα δεξιά ο Ρώσος Αντιναύαρχος Χέυδεν, ο Αγγλος Ναύαρχος Κόρδινγκτον και ο Γάλλος Αντιναύαρχος Δεριγνύ. Εθνικό Ιστορικό Μουσείο.

«Zebra» (μπρίκια των 18 πυροβόλων). Μόλις ε ίδαν ο ι Τούρκο ι την κα ινούρια αυτή δύνα

μη, θεώρησαν καλό να αναβάλουν το ταξ ίδ ι τους. Στη ματα ίωση του συνέβαλε ο Γάλλος ναύαρχος, καθώς έγραψε την ίδια μέρα στον Τούρκο ναύαρχο ταυτόση μο με τον συνάδελφο τ ο υ γράμμα, ότ ι δηλαδή δεν θα επέτρεπε να σταλούν άνδρες ή εφόδ ια σε κανένα σημείο της Ελλάδας και των ελλην ικών νησιών. Την άλλη μέρα συνάντησε τον Ιμπραήμ στο στρατόπεδο τ ο υ στη Μεθώνη και τον έπεισε ν ' ανακαλέσε ι τα πλοία του . Έτσι τα τουρκ ικά πλοία γύρισαν στον όρμο και στις 25 Σεπτεμβρ ίου έγινε η ιστορική συνάντηση των δύο ναυάρχων με τον Ιμπραήμ. Παρόντες ήσαν οι επιτελείς κ ι από τ ις δύο πλευρές, εκτός από τον Τούρκο Καπουδάν πασάΤαχίρ, που ήταν αντ ιπαθής στον Ιμπραήμ.

Με τά τη συνάντηση αυτή συμφωνήθηκε να μην πραγματοποιήσε ι καμία πολεμ ική ενέργε ια ο Ιμπραήμ μέχρι να αρχίσουν οριστ ικές δ ιαβουλεύσεις .

Ωστόσο, από ελληνικής πλευράς οι Κόχραν και Τσορτς είχαν προγραμματ ίσε ι επιχειρήσεις στη Στερεά και ο Κόχραν δρούσε στον βόρε ιο Πατραϊκό με το «Ελλάς», την «Καρτερία», τον «Σωτήρα» και λ ίγα ακόμη μ ικρά πλοία.

Δρώντας όμως ο ι Έλληνες στον Πατραϊκό, δεν μπορούσαν να φαντασθούν ότ ι με την ενέργε ια τους αυτή πυροδοτούσαν τα πυροβόλα τ ο υ Ναβαρίνου. Μόλις ο Ιμπραήμ έμαθε τη δράση των Ελλήνων στον Πατραϊκό, δ ιαμαρτυρήθηκε έντονα στον Δεριγν ί .

Στο σημε ίο α υ τ ό - τ ω ν αμο ιβα ίων -μέσω δ ι ερμη νέα και αλληλογραφίας- δ ιευκριν ίσεων ανάμεσα στον Ιμπραήμ και τους ναυάρχους, πρέπει να υπήρξε δ ιαφορετ ική ερμηνε ία των επιθυμιών κάθε πλευράς. Οι Ευρωπαίου ναύαρχοι πίστευαν ότ ι αφού δεν έλαβαν καμία απάντηση στις επιστολές και τ ις εντολές τους από τον Ιμπραήμ, αυτός δεχόταν τα ήδη συμφωνημένα . Από την πλευρά τ ο υ όμως, ο Ιμπραήμ πίστεψε γ ια τους δικούς του λόγους ότ ι μπορούσε να δράσε ι ελεύθερα κατά των ελληνικών δυνάμεων στον Πατραϊκό κόλπο.

Ενώ λοιπόν ο Ιμπραήμ περίμενε απάντηση από την Πύλη ή την Αλεξάνδρε ια στα γράμματα που έστε ιλε ζητώντας οδηγίες, έπλευσε ο Δεριγν ί στη Μήλο με τη φρεγάτα «Sirene» και 4 πλοία της γραμμής, ενώ τα αγ

γλικά «Genoa», «Albion» και «Cambrian» (των 48 κανονιών) έφυγαν γ ια τη Μάλτα. Ο Κόδριγκτον με τα «Asia», «Talbot» και «Zebra» (84, 28 και 18 κανονιών αντ ίστο ι χα) έμε ινε στα μεσηνιακά νερά και προς τη Ζάκυνθο, με την πρόθεση να παρακολουθε ί τ ις κινήσεις του Κόχραν και ταυτόχρονα να εποπτεύε ι τους Τούρκους μην τυχόν βγουν στο πέλαγος και πλεύσουν προς βορρά.

Δεν πρόλαβαν όμως να απομακρυνθούν ο ι ναύαρχοι και την Ί η Οκτωβρ ίου το πρωί βγήκε από τον όρμο ο Πατρονάμπεης Μουσταφάς (αντιναύαρχος, υπαρχηγός) επικεφαλής ναυτ ικής δύναμης που συνόδευε αρκετά μεταφορ ικά , με τροφές και άλλα εφόδ ια . Επτά φρεγάτες (από τις οποίες η μία δ ίκροτη) , 9 κορβέτες και 2 μπρίκια αποτελούσαν αυτή τη δύναμη . Τα με ταφορ ι κά έφθαναν τα 2 1 , από τα οποία 4 ήταν αυστριακά. Τα έξω από το λ ιμάνι του Ναβαρίνου πλοία, το αγγλικό «Ντάατμουθ» και το γαλλ ικό «Αρμίντ», έσπευσαν να αναφέρουν στους ναυάρχους τους το γεγονός.

Ο καιρός ήταν βροχερός, με βροντές και μέτρ ιο άνεμο. Όταν το απόγευμα της ίδιας μέρας έλαβε ο Κόδρ ιγκτον την ε ίδηση, έπλευσε προς βορρά και έφερε τα πλοία τ ο υ ανάμεσα στην τουρκ ική Μοίρα τ ο υ Μουσταφά και τον Άραξο . Ειδοποίησε με το «Talbot» τον Τούρκο ναύαρχο ότ ι αν προχωρούσε, θα τον εμπόδιζε με τη βία. Με τά από το αυστηρό και απειλητ ικό γράμμα, ο Μουσταφάς εγκατέλε ιψε -φα ινομεν ικά τουλάχι στον- την ιδέα να πλεύσει στον Πατραϊκό και γύρισε πλώρη προς το Ναβαρίνο, με τους Βρετανούς να τον παρακολουθούν από κάποια απόσταση. Τις ίδιες ώρες ο Ιμπραήμ αποφάσισε να στε ίλε ι και δεύτερη Μο ίρα στον Πατραϊκό και μάλ ιστα να την οδηγήσε ι ο ίδιος. Επιβιβάστηκε σε μια καινούρια φρεγάτα , τη «Λεόνε» -χωρίς πάντως να υψώσει το σήμα τ ο υ - και τον συνόδευαν οι ναύαρχοι Ταχίρ πασάς και Μοχαρέμ βέης, που και ο ι δύο τους είχαν υψώσει καθένας το δ ικό τ ο υ σήμα. Τρεις φρεγάτες , 4 κορβέτες και 7 μπρίκια αποτελούσαν αυτή τη δεύτερη εκστρατευτ ική δύναμη .

Φεύγοντας από το Ναβαρίνο στις 2 Οκτωβρίου, συνάντησε έξω από τη Ζάκυνθο την άλλη Μοίρα, του Μουσταφά, να κατεβαίνε ι προς νότο, με τους Άγγλους να ακολουθούν. Ο Μουσταφάς ανέβηκε αμέσως στην αρχηγίδα, όπου συνομίλησε με τον Ιμπραήμ και, πριν

ΠΟΛΕΜΙΚΕΣ .* _* _* _ΣΕΛΙΔΕΣ * * * 71

περάσει πολλή ώρα, όλος ο μουσουλμανικός στόλος φάνηκε να πλέει προ τα νότ ια. Ο Κόδριγκτον τον άφησε να περάσει και αποτραβήχτηκε με τα «Asia» και «Talbot» ανοικτά της Ζακύνθου. Ανήσυχος όμως πάντα και δύ σπιστος, όρισε να τους παρακολουθεί το «Ντάατμουθ».

Τη νύκτα μπόρεσε ο αιγυπτιακός στόλος να αλλάξε ι απαρατήρητος πορεία και να στραφε ί προς βορρά. Δυνάμωσε όμως ο άνεμος από τα ανατολ ικά, και στις τέσσερ ις το πρωί (της 3ης Οκτωβρίου) αναγκάστηκε να αγκυροβολήσε ι στο ακρωτήρ ιο Πάπας και μάλιστα με μισά από τα πλοία του .

Ο Κόδριγκτον έμαθε από τον κυβερνήτη του «Ντάατμουθ» την καινούρια αυτή κ ίνηση, σήκωσε άγκυρα κ ι έπλευσε στον Άραξο, όπου ανάγκασε πολλά τουρκ ικά πλοία να γυρ ίσουν πίσω. Ο Ιμπραήμ συγκάλεσε στο πλοίο τ ο υ πολεμικό συμβούλ ιο και δ ι έ ταξε άπαρση, αλλά σηκώθηκε άγρια θαλασσοταραχή, η οποία ανάγκασε τους αντ ιμαχόμενους να αναζητήσουν καταφύγιο γ ια τα πλοία τους, εγκαταλε ίποντας κάθε ιδέα γ ια πολεμική σύγκρουση.

Στις 5 Οκτωβρίου, με τη βελτ ίωση του καιρού, ο Κόδριγκτον γύρισε πίσω στον Άραξο, όπου ο αρχαιότ ερος κυβερνήτης των εκε ί τουρκ ικών πλοίων ζήτησε την άδε ια να πλεύσει στον Πατραϊκό, αλλά τ έ το ια άδε ια δεν τ ο υ δόθηκε . Έτσι όλα τα πλοία των Αιγυπτίων, πολεμ ικά και φορτηγά, μεμονωμένα ή καθ 'ομάδες , γύρ ι σαν στο Ναβαρίνο.

Εκείνες τ ις μέρες έφθανε στα ελλην ικά νερά ο ρωσικός στόλος με αρχηγό τον Λογγίνο Χέιδεν και εμφαν ιζόταν πάλι, ύστερα από μακρά γ ια τ ις περιστάσεις απουσία, ο Γάλλος ναύαρχος Δεριγνί . Τη Ί 7η Οκτωβρί ου η αγγλική φρεγάτα «Ντάατμουθ», υψώνοντας λευκή σημαία, έμπαινε στον όρμο του Ναβαρίνου με διπλή αποστολή: Να επιδώσει μια επιστολή και να κάμε ι αναγνώριση της κατάστασης μέσα στο λ ιμάν ι .

Το γράμμα - δ ιακοίνωση είχε συνταχθεί από τους τρε ις ναυάρχους, Κόδριγκτον, Δεριγν ί και Χέ ιδεν και απευθυνόταν στον Ιμπραήμ. Σε τόνο με τρημένο αλλά αυστηρό, υπενθύμιζε τ ις αποφάσεις που είχαν παρθεί στις συνδιασκέψεις του Λονδ ίνου και τ ις αποφάσεις των Μεγάλων Δυνάμεων.

Το γράμμα όμως των ναυάρχων δεν επιδόθηκε ποτέ, γ ιατ ί ο Ιμπραήμ δεν ήταν στο Ναβαρίνο και σύμφωνα με δ ιαβεβα ίωση από τους στρατ ιωτ ικούς του δεν υπήρχε καθόλου τρόπος να προωθήσουν το γράμμα, καθώς οι κινήσεις καλύπτονταν από απόλυτη μυστ ικότ η τ α και κανείς δεν γνώριζε πού βρισκόταν.

Από την αναγνώριση πού πραγματοποίησε το «Ντάατμουθ» αποκόμισε πολύτιμες πληροφορίες γ ια τη σύνθεση και δ ιάταξη των τουρκο-α ιγυπτ ιακών δυνάμεων μέσα στον μεγάλο όρμο του Ναβαρίνου. Πόσες ακριβώς ήταν οι δυνάμεις αυτές δεν μας ε ίναι απολύτως γνωστό, αφού δ ιαφέρουν ο ι αρ ιθμο ί που δ ίνοντα ι από τις αγγλικές, γαλλικές και τουρκ ικές πηγές. Κατά την αναφορά τ ο υ Φέλοουζ (κυβερνήτη στο «Ντάατμουθ»), ο τουρκο-α ιγυπτ ιακός στόλος αποτελούνταν από 3 πλοία της γραμμής, 4 δ ίκροτες φρεγάτες, 13 απλές, 30 κορβέτες, 28 μπρίκια, 5 ημιολίες (ή 33 γολετοβρ ικά) και 6 πυρπολικά - σύνολο 89 πολεμικά. Σε αυτά πρέπει να προσθέσουμε 41 μεταγωγικά, από τα οποία τα 8 ήταν αυστριακά. Το Αρχείο της Ύδρας αναφέρε ι τους εξής αριθμούς: 3 βασέλα, 3 ράζα βασέ-λα, 17 φρεγάτες , 24 κορβέτες, 14 μπρίκια, 6 μπουρλότα, 2 γολέτες, φορτηγά 46.

Όλα αυτά τα πλοία είχαν δ ιαταχθε ί σε τρε ις ομόκε ντρες σειρές και σε σχήμα πετάλου που το άνο ιγμα του -ένα μίλι περίπου πλάτος- έβλεπε προς την ε ίσοδο τ ο υ όρμου . Στην πρώτη σε ιρά ήταν τα 3 τουρκ ικά πλοία της γραμμής, 4 βαριές αιγυπτιακές φρεγάτες και 13 τουρ κικές, από τ ις οποίες οι 2 ήταν δ ίκροτες των 64 πυροβόλων. Οι υπόλοιπες 2 φρεγάτες ήταν τυνησιακές και αγκυροβολημένες πίσω από την όλη παράταξη . Στη δεύ τ ερη και τρ ί τη σε ιρά ήταν τοποθετημένες ο ι κορβέτες και τα μπρίκια.

Οι τρε ις ναύαρχοι έκαναν συμβούλ ιο και αποφάσισαν να ε ισέλθουν εντός του όρμου του Ναβαρίνου. Ο Δεριγν ί απέστε ιλε επιστολή στους Γάλλους αξ ιωματ ικούς τ ο υ α ιγυπτ ιακού στόλου, καλώντας τους να μην πολεμήσουν κατά Γάλλων. Εκείνοι απάντησαν πως ε ιδοποίησαν τον Ιμπραήμ ότ ι δεν θα υπηρετούσαν εναντ ίον Γάλλων και ήσαν έ το ιμο ι να φύγουν από το Ναβαρίνο, αρκε ί να τους έδιναν με ταφορ ικό μέσον. Την επομένη επιβ ιβάσθηκαν σ' ένα αυστρ ιακό πλοίο, εκτός από τον αρχηγό τους τον Λετελ ιέ , που ήταν κυβερνήτης σημαίας στο πλοίο τ ο υ Μοχαρέμ. Ο Λετελ ιέ έμε ινε σ τη θέση τ ο υ μέχρι που το πλοίο άρχισε το πυρ και μόνον τ ό τ ε το εγκατέλε ιψε.

Ο Άγγλος ναύαρχος γνώριζε πολύ καλά πώς είχαν δ ιαταχθε ί μέσα στον όρμο τα πλοία των Τούρκων και Αιγυπτίων. Είχε λάβε ι λεπτομερές σχέδιο τ ο υ Λετελ ι έ κ ι ήταν πολύ μελετημένο . Με τη δ ιάταξη των πλοίων σε τρε ις σειρές, τα ισχυρά πλοία στην πρώτη σε ιρά και όλα τους σε σχήμα πετάλου (ή μηνίσκου), υπήρχε ένας αδ ιαπέραστος θώρακας από ατσάλι και σ ίδερο. Συγκεν τρωμένο ολόκληρο το πυρ τ ο υ οθωμαν ικού στόλου στο κέντρο του μηνίσκου, προστάτευε -μαζί με τ ις πυροβολαρχίες τ ο υ κάστρου- το στόμ ιο του όρμου κατά τρόπο απροσμάχητο.

Με το να τοποθετήσε ι ο Κόδριγκτον τα πλοία τ ο υ φαινόταν ότ ι δεν είχε σκοπό να πολεμήσε ι , ελπίζοντας ότ ι η παρουσία του ενωμένου συμμαχικού στόλου θα καταπτοούσε τους μουσουλμάνους και δεν θα τ ο λ μ ο ύ σαν να χτυπήσουν.

Τα τ έσσερα πλοία στο δεξ ιό της μουσουλμαν ικής παράταξης, στα δυτ ικά, ήταν κατά τις πληροφορίες τ ο υ αιγυπτιακά και έπρεπε να θεωρε ί τα ι πιθανόν ότ ι ο ι Γάλλοι αξ ιωματ ικο ί που υπηρετούσαν σ' αυτά θα απέφευγαν να πολεμήσουν εναντ ίον των συμπατριωτών τους, ενώ πρόθυμα θα πολεμούσαν τους Ρώσους, ίσως δε και τους Άγγλους. Γι' αυτό ο Κόδριγκτον κανόνισε τα τρ ία γαλλικά πλοία της γραμμής να δ ιατεθούν γ ια να αντ ιμετωπίσουν εκε ίνα τα πλοία, τα δικά τ ο υ δε της γραμμής ν ' αναλάβουν τα επόμενα τρ ία, από τα οποία τα δύο ήταν δ ίκροτα .

Οι Ρώσοι θα έπαιρναν θέση, με τα πλοία της γραμμής εμπρός, απέναντ ι από τα επόμενα οκτώ έως εννέα μουσουλμαν ικά πλοία, θα ακολουθούσαν ύστερα ο ι τρε ις βρεταν ικές φρεγάτες και τ ελ ικά η γαλλ ική φρεγάτα «Αρμίντ». Οι αγγλικές φρεγάτες θα σχημάτ ιζαν μια γραμμή εμπρός στα τουρκ ικά πλοία της δυτ ικής πλευράς και κατά το εγκάρσιο των αγγλικών πλοίων της γραμμής, το ίδιο δε και ο ι γαλλ ικές φρεγάτες, για ν ' ασχοληθούν με τ ις τουρκ ικές που θα βρίσκονταν πλάι στα γαλλικά πλοία της γραμμής.

Το «Ντάατμουθ», τέλος, και τα μικρά βρετανικά πλοία θα είχαν αποστολή να επιβλέπουν τα πυρπολικά των Αιγυπτίων, τα οποία είχε τοποθετήσε ι ο Λετελ ιέ στα δύο άκρα του πετάλου. Το σχέδιο ε ισόδου και δ ιάταξης


Ναυτικός της εποχής της Ελληνικής Επανάστασης.

των συμμαχικών πλοίων τηρήθηκε με μεγάλη ακρίβεια. Ο Κόδριγκτον έδωσε ρητές εντολές: «Κανείς πυρο

βολισμός δεν θα ρ ιφθε ί από τον ενωμένο στόλο εφόσον δεν δοθε ί γ ι ' αυτό σχετ ικό σήμα, αλλά αν πυροβολήσε ι κάποιο τουρκ ικό πλοίο, τό τ ε θα πυροβολήσετε εναντ ίον του μέχρις ότου το καταστρέψετε τελε ίως».

Το σύνολο των συμμαχικών δυνάμεων σε πλοία ήταν 27, από τα οποία 10 της γ ρ α μ μ ή ς 9 φρεγάτες , 2 κορβέτες , 5 μπρίκια και 1 κότερο. Πυροβόλα 1.312 έναν τ ι 2.440 των μουσουλμανικών, από τα οποία τα 1.150 βρ ίσκονταν στα πλοία της πρώτης σειράς. Προσωπικό, 9.300 οι σύμμαχοι και 22.000 οι μουσουλμάνο ι .

Οι προετο ιμασίες στις συμμαχικές Μοίρες είχαν τ ε λε ιώσει και η ε ίσοδος στον όρμο θα γ ινόταν την προτερα ία , αλλά δεν βοήθησε σ ' α υ τ ό ο άνεμος. Η ημέρα της 20ής Οκτωβρίου, κατά την οποία έμελλε να κριθε ί το μέλλον της σύγχρονης Ελλάδας και κατά την οποία έγινε η ναυμαχία, χάραξε.

Ο καιρός ήταν ωραίος, μας πληροφορούν οι χρονογράφο ι της εποχής, με δ ιαυγή ατμόσφα ιρα και λαμπρό ήλιο. Τα νερά, ήσυχα. Οι φρουρο ί στο Νεόκαστρο κάπνιζαν αμέρ ιμνο ι , και περ ίεργο ι έσκυβαν να ιδούν τα συμμαχικά καράβια, που ένα ένα πρόβαλλαν από το στόμ ιο και ε ισχωρούσαν στον όρμο για να καταλά-

73

βουν την προκαθορ ισμένη από το σχέδιο τ ο υ Κόδριγκτον θέση.

Τα αγγλικά και γαλλικά πλοία ταξ ίδευαν σε γραμμή παραγωγής προς το προσήνεμο δεξιά και τα ρωσικά, ομοίως σε γραμμή παραγωγής, στο υπήνεμο αριστερά τους. Στην προσήνεμη γραμμή προηγούνταν το «Asia» και πίσω του τα «Genoa», «Albion», «Dartmouth». Ερχόταν κατόπιν η γαλλική Μοίρα με επ ικεφαλήςτο «Sirene», ακολουθούμενο από τα «Scipion», «Trident», «Breslau» κ.λπ. Στη δεύτερη γραμμή, προς το υπήνεμο, προηγούνταν το «Azoff», με τα «Gangut», «lezekiel», «Alexandre Nefski» και τ ις 4 ρωσικές φρεγάτες στον αύλακα τους.

Καθώς τα συμμαχικά πλοία ε ισχωρούσαν ένα ένα, επικράτησε μέσα στον όρμο συγκλον ιστ ική σιωπή και η ακ ινησία της προσμονής που επικρατε ί πριν από τα μεγάλα γεγονότα. Τη σιωπή ήρθε να δ ιακόψε ι μια βάρκα που αποσπάσθηκε από την α ιγυπτ ιακή ναυαρχ ίδα και πήγε να πλευρίσε ι στο «Asia». Ο Μοχαρέμ μπέης ζη τούσε από τον ναύαρχο να μην επιμείνε ι στην πρόθεση του να αγκυροβολήσε ι μέσα στον όρμο με ολόκληρο τον στόλο του .

Η μάχη άρχισε πριν λάβουν όλα τα πλοία τη θέση τους και πριν ακόμη το «Albion» πτύξε ι τελε ίως τα ιστ ία του . Βλέποντας ο Φέλοουζ, κυβερνήτης τ ο υ «Ντάατμουθ», το πλήρωμα ενός κοντ ινού πυρπολικού να το ε το ιμάζε ι γ ια πυρπόληση, έστε ιλε μια βάρκα με τη σύσταση να μην το ανάψουν ή να το μετακ ινήσουν σε άλλο μέρος. Οι Τούρκο ι πυροβόλησαν τη βάρκα του Φέλοουζ και σκότωσαν ή τραυμάτ ισαν μερικούς από το πλήρωμα της. Έβαλαν κατόπιν φωτ ιά στο πυρπολικό και το άφησαν. Το «Ντάατμουθ» έστε ιλε τ ό τ ε άλλη βάρκα με τον υποπλοίαρχο Φ ί τ ζ ρ ο ϊ ν α ρυμουλκήσε ι το πυρπο-ιλ ικό, αλλά ο ι Τ ο ύ ρ κ ο ι τ η ς β ά ρ κ α ς τ ο υ πυρπολικού σκότωσαν τον υποπλοίαρχο.

Ύστερα από αυτό, άνο ιξε το «Ντάατμουθ» πυρ με ελαφρά όπλα γ ια να προστατέψε ι τη βάρκα του και ακολούθησε το «Sirene», μολονότ ι ο Δεριγν ί παράγγε ιλε με τον τ η λ ε β ό α στην α ιγυπτ ιακή φρεγάτα που ήταν πλάι του (την «lbsania») πως δεν θα την χτυπούσε, αρκε ί να μη τον χτυπούσε και εκε ίνη . Τότε μια από τις τουρκ ικές κορβέτες έρ ι ξε δύο βολές. Το ένα βλήμα πέρασε πάνω από το «Ντάατμουθ», το άλλο σκότωσε έναν άνδρα στο «Sirene». Το γαλλ ικό πλοίο απάντησε, η «lbsania» άνοιξε πυρ εναντ ίον του και πολύ σύντομα η μάχη γεν ικεύτηκε .

Κατά τον Δεριγνί η «lbsania» άρχισε να βάλλει ώρα 2 και 40 μ.μ., ενώ η «Sirene» ήταν επ'αγκύρα μόλις 15 λεπτά. Τα τρία βρετανικά πλοία μάχης είχαν ήδη αγκυροβολήσει , αλλά τα βραδυπορούντα ήταν λίγο πίσω ακόμη.

Το πρώτο ρωσικό πλοίο έφθασε στη θέση του ώρα 3 .15 ' κα ι τόσον αυτό όσον και τα άλλα καθυστερημένα χρε ιάσθηκε να κ ινηθούν μέσα σ ' ένα σύννεφο καπνού, από τα πλοία που είχαν ήδη εμπλακεί στη μάχη.

To «Asia» έδωκε όλη την προσοχή του στην τουρκ ι κή ναυαρχίδα, εφόσον η αιγυπτιακή (η «Πολεμίστρια») παρέμενε σιωπηλή και ο Μοχαρέμ μπέης είχε στε ίλε ι μήνυμα στον Κόδριγκτον πως δεν είχε πρόθεση να πολεμήσε ι . Ο Κόδριγκτον έστε ιλε αξ ιωματ ικό στην τουρκ ι κή αρχηγίδα με παρόμοια δ ιαβεβαίωση προς τον Ταχίρ πασά, αλλά ο διερμηνέας του Πέτρος Μικέλης πυροβολήθηκε από κάποιον φανατ ικό του τουρκ ικού πλοίου και πέθανε. Λίγα λεπτά αργότερα η «Πολεμίστρια» άνοιγε πυρ, παρά τις διαταγές όπως φαίνεται του Αιγυπτίου ναυάρχου -καθώς ο Μοχαρέμ μπέης βγή κε αμέσως στην

ξηρά, παίρνοντας τον Λετελ ιέ μαζί του . Μέχρι τη στ ιγμή εκε ίνη το «Asia» είχε σιγήσει την

τουρκ ι κή ναυαρχ ίδα και θέσε ι εκτός μάχης μεγάλο ποσοστό από το πλήρωμα της, σκοτωμένο ή πληγωμένο. Σύντομα και το πλοίο «Πολεμίστρια» είχε την ίδια τύχη, πέφτοντας στα ρηχά, στην ανατολ ική πλευρά τ ο υ όρμου - αργότερα, καταστράφηκε από τους Τούρκους.

Γύρω στις έξ ι περίπου το απόγευμα (μετά από 4 ώρες ναυμαχίας) η δράση τελε ίωσε - ακόμη και τα πυροβολε ία της ακτής έπαυσαν πυρ.

Τη νύκτα της 20ής Οκτωβρ ίου ο όρμος του Ναβαρίνου ε ίναι ένας δαυλός με πολλές γλώσσες, που οι καπνοί τ ο υ ανεβαίνουν στον ουρανό. Την αυγή τα νερά τ ο υ όρμου , γεμάτα από μαυρισμένα και α ιματόβρεκτα συντρ ίμμ ια ναυαγίων και ακρωτηρ ιασμένα λε ίψανα ανθρώπων.

Δεν ε ίναι σαφές πόσα αιγυπτιακά πλοία χάθηκαν στη ναυμαχία τ ο υ Ναβαρίνου. Οι τουρκ ικές πηγές αναφέρουν ότ ι χάθηκαν 5 φρεγάτες , 14 κορβέτες και 4 μπρίκια, ενώ το Αρχείο της Ύδρας αναφέρε ι τους εξής αριθμούς: 2 βασέλα, Ί ράζο βασέλο, χωρίς κατάρτ ια στη θάλασσα, 4 φρεγάτες χωρίς κατάρτ ια πεσμένες έξω, 6 κορβέτες γερές, 2 κορβέτες πεσμένες έξω, 8 μπρίκια, 2 γολέτες και 33 φορτηγά .

Πάντως, την 29η Δεκεμβρ ίου βρίσκονταν αγκυροβολημένα στον όρμο του Ναβαρίνου 29 πολεμ ικά και ανάμεσα τους ένα πλοίο της γραμμής και 7 φρεγάτες , όλα με μεγάλες ζημιές αλλά επιπλέοντα. Φαίνετα ι ότ ι από τα 20 πλοία της πρώτης σειράς τα 14 βούλιαξαν ή καταστράφηκαν και τα 6 γύρισαν στην Αλεξάνδρε ια , αλλά μόνον τα 3 ήταν επισκευασμένα.

Στην πλευρά των Συμμάχων δεν χάθηκε ούτε ένα πλοίο, πολλά όμως υπέστησαν μεγάλες ζημιές. Τα ναυ-αρχικά σκάφη είχαν πάθε ι τ ις μεγαλύτερες ζημιές.

Οι ανθρώπινες απώλειες ήταν: Τέσσερις χιλιάδες νεκρο ί Τουρκο-αιγύπτ ιο ι , μαζί με στρατολογημένους ή σκλάβους Έλληνες, Σλάβους και Βορε ιοαφρικανούς, καθώς και α ιχμαλώτους που ανήκαν σε άλλες εθνότη τες. Εκατόν ογδόντα δύο νεκρούς και 509 τραυματ ί ες είχαν ο ι Σύμμαχο ι . Απ' αυτούς το «μερίδιο» των Βρετανών ήταν 80 νεκρο ί και 206 τραυματ ίες , των Ρώσων 59 νεκρο ί και Ί 59 τραυματ ί ες και των Γάλλων, αντ ίστοιχα, 43 και 144. Η ναυμαχία τ ο υ Ναβαρίνου στοίχ ισε στους Βρετανούς περ ισσότερο από ό,τι ε ίχε στοιχ ίσει το Τρα-φάλγκαρ, όπου είχαν 24 νεκρούς και 100 τραυματ ίες .

Από ελληνικής πλευράς ο διερμηνέας και πιλότος του «Asia» Πέτρος Μικέλης είναι ο μόνος Έλληνας που γνωρίζουμε ότ ι σκοτώθηκε στη ναυμαχία, η οποία ελευθέρωσε την πατρίδα του. Ωστόσο, ήταν και άλλοι Έλληνες που έλαβαν μέρος στη ναυμαχία. Για παράδειγμα, οι Δεριγνί και ο Χέιδεν είχαν Έλληνες πιλότους. Πολλοί Έλληνες υπηρετούσαν διά της βίας -κατά πάσα πιθανότη τα - στον τουρκ ικό και τον αιγυπτιακό στόλο, ενώ βρέθηκαν πολλά πτώματα χριστιανών δεμένα πισθάγκωνα ανάμεσα στα πτώματα που ξέβρασε η θάλασσα, ι Στην Πόλη η ε ίδηση έφθασε μετά δέκα περίπου μέρες, και ο σουλτάνος έπεσε σε παροξυσμό οργής - αντ ίθετα προς τον μουσουλμαν ικό όχλο, που έδε ιξε ψυχραιμία και αυτοσυγκράτηση. Δεν σημε ιώθηκαν οργανωμένες εκδηλώσεις βίας - ίσως λόγω του φόβου της επέμβασης ρωσικών στρατευμάτων.

Ο σουλτάνος ε ίδε ωστόσο στην καταστροφή του Ναβαρίνου την εκδήλωση μιας εγκληματ ικής κατά του υψηλού τ ο υ θρόνου προδοσίας.


Κεφάλαιο 8

Έτος 1828

Η Κορβέτα «Μιλτιάδης» του Υδραίου Πέτρου Λαλέχου. Εθνικό Ιστορικό Μουσείο.

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ΣΤΗ ΧΙΟ Η επιχε ίρηση στη Χίο είχε αρχίσε ι τον Σεπτέμβρ ιο

τ ο υ Ί 827, γ ια να τ ελε ιώσε ι με αποτυχία τον Μ ά ρ τ ι ο τ ο υ 1828. Τόσο αυτή όσο και ο ι επιχε ιρήσεις των Κόχραν, Τσορτς και Άστ ιγξ στη Στερεά Ελλάδα γ ίνονταν κατά παράβαση των όρων της ανακωχής, που είχαν αποδεχθε ί ο ι Έλληνες. Σύμφωνα μ 'αυτούς τους όρους, ο ι τρε ις ναύαρχο ι των συμμαχ ικών στόλων είχαν ζητήσε ι από τους Έλληνες να μην πραγματοπο ιήσουν καμία επιχε ίρηση σε περιοχή πέρα από τη ν ο η τ ή γ ρ α μ μ ή Βόλου - Ναυπάκτου.

Στην αρχή της εκστρατε ίας της Χίου ο Φαβ ι έρος είχε σημαντ ι κ ές επιτυχίες, δεν κατόρθωσε όμως να καταλάβε ι το φρούρ ιο . Τέλη Οκ τωβρ ίου έφθασε εκε ί ο Κόχραν με τη φ ρ ε γ ά τ α «Ελλάς», γ ια να εν ισχύσε ι τον αγώνα των Ελλήνων. Ά ρ α ξ ε κάτω από το κάστρο, σε απόσταση μεγαλύτ ερη από το βεληνεκές των πυροβόλων του , ύψωσε τ ι ς σημα ίες τ ω ν τρ ιών Συμμάχων με την Ελληνική και από κάτω τη σημα ία της Τουρκ ί

ας και τ ις χα ιρέτ ισε με 21 κανονιές, δ ίνοντας ακόμα ένα δε ίγμα τ ο υ ρόλου που έπαιξε στην Επανάσταση. Δεν μπορούσε να δράσε ι , γ ιατ ί ε ι δοπο ιήθηκε -πρώτα από τον κυβερνήτη της γαλλ ικής φρεγάτας «Junon» και ύστ ερα από τον Χάμιλτον τ ο υ «Cambrian»- ό τ ι ο ι τρε ις ναύαρχο ι δεν θα επέτρεπαν «κανέναν πλουν ή αποκλε ισμό ενεργούμενο από τους Έλληνες πέραν από την ορ ιακή γ ρ α μ μ ή Βόλου - Ναυπάκτου, περ ιλαμβανομένης σ ' αυ τή της Σαλαμίνας, της Αίγινας, των Σπετσών και της Ύδρας». Στην απαγόρευση αυτή των τρ ιών ναυάρχων αναγκάσθηκε να συμμορφωθε ί .

Η αδυναμ ία τ ο υ στόλου να δράσε ι αποτελεσματ ι κά, αλλά και η έλλε ιψη εφοδίων, οδήγησαν στην αποτυχ ία της εκστρατε ίας .

Ο Γ ιουσούφ πασάς της Χίου είχε τη δ υ ν α τ ό τ η τ α με μ ικρά πλοιάρ ια να δ ιαπερα ιώνε ι τα γυνα ικόπαιδα στην απέναντ ι μ ικρασ ιατ ική α κ τ ή και να παίρνε ι από κε ι εν ισχύσεις και εφόδ ια (η απόσταση ε ίνα ι μόλις δέκα μίλια). Την κ ίνηση αυτή προσπάθησαν να παρα-

7_6 ΝΑΥΤΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ 1821 -1828

«Καρτερία» (1825-1830). Ατμοκίνητη τροχήλατη κορβέτα 233 τόνων, με τέσσερις ιστούς και ημιολική ιστιοφορία. Κατασκευάστηκε το 1825 στα αγγλικά ναυπηγεία Brent του Deptford, υπό την επίβλεψη του Άγγλου φιλέλληνα λόρδου Franc Abney Hastings. Η πρόθεση της κυβέρνησης του επαναστατημένου Ελληνικού Έθνους ήταν να παραγγελθούν στην Αγγλία για λογαριασμό της ατμοκίνητα πλοία. "Υστερα, όμως, από κάποιες δυσκολίες που αφορούσαν τον δανεισμό και την διαχείριση των χρημάτων, τον Αύγουστο του 1826 αναχώρησε για την Ελλάδα μόνο ένα ατμόπλοιο, η «Καρτερία», που πήρε το όνομα της από την αγγλική της ονομασία «Perseverance». Ο λόρδος Hastings διέθεσε και δικά του κεφάλαια για τη ν κατασκευή της και διετέλεσε πρώτος κυβερνήτης της μέχρι το θάνατο του στο Βασιλάδι.

κωλύσουν ο ι Έλληνες, όχι όμως πάντοτε με επιτυχία. Μ ε γ α λ ύ τ ε ρ α πλοία απαρα ί τη τα γ ια την επιχε ίρη

ση έφθασαν στ ις αρχές Ιανουαρ ίου 1828. Ό μ ω ς το μπρίκ ι «Σωτήρ», κ τυπημένο από βία ιο άνεμο , έπεσε στα βράχια και χάθηκε .

Στο μεταξύ , ο ι Τούρκο ι γ ί νοντα ι ολοένα και ισχυρ ό τ ε ρ ο ι μέσα και έξω από το φρούρ ιο . Στις 23 Φεβρουαρ ίου (παλιό ημερολόγ ιο ) φθάνε ι στον σ ταθμό της Χίου εχθρ ική ναυτ ι κή Μ ο ί ρ α από μια φ ρ ε γ ά τ α των 60 πυροβόλων, δύο κορβέτες των 34 και ένα μπρίκ ι , με στόχο να αποβ ιβάσουν στο φρούρ ιο δύναμη από 3.000 άνδρες. Η ελλην ική πλευρά δ ι έθε τ ε εκε ί τρ ία καράβ ια , το μπρίκ ι τ ο υ Σκαραμαγκά με κυβερνή τη τον Παπανικολή, τη γολέ τα τ ο υ Κολανδρούτσου (Γεωργίου Ανδρούτσου) και το πυρπολικό τ ο υ Κανάρη.

Τότε κατά πάσα π ιθανότητα έλαβε χώρα ναυμαχία στην οποία έδε ι ξαν απαράμ ιλλη τ ό λ μ η ο ι Έλληνες, αλλά υπερίσχυσαν τα 150 περίπου πυροβόλα τ ω ν Τούρκων, τα οποία ανάγκασαν την αδύνατη Μο ί ρα των Ελλήνων να αποχωρήσε ι . Μένοντας έτσ ι ο ι Τούρκο ι κύρ ιο ι στον πορθμό , αποβ ίβασαν τους 3.000 στρατ ιώτες .

Δέκα μέρες α ρ γ ό τ ε ρ α έφθασε ο Μ ιαούλης με τη φ ρ ε γ ά τ α «Ελλάς» και την «Ύδρα», χωρίς όμως να έχε ι κάποια επιτυχία. Ο εχθρικός στόλος, αφού ήδη είχε κάνε ι με τ ις εν ισχύσεις τ ο υ το κάστρο της Χίου απόρθητο , αποσύρθηκε στη Μυτ ι λήνη . Ο Φαβ ι έρος ξανάρχισε τον αποκλε ισμό, αλλά δεν μπόρεσε να αλλάξε ι τη φ ο ρ ά των πραγμάτων. Αναγκάσθηκε να αποσυρθε ί

στα νότ ια τ ο υ νησ ιού και την 23η Μ α ρ τ ί ο υ κα τ έφυγε στο νησάκ ι Κόκκινα. Από κε ι τον παρέλαβαν τα γαλλ ι κά πλοία «Fleur de Lys» και «Junon», τα οποία δ ι έσωσαν και αρκε τούς πολίτες.

ΒΑΣΙΛΑΔΙ - Α ΙΤΩΛΙΚΟ - ΜΕΣΟΛΟΓΓΙ Οι φ ιλέλληνες Άστ ιγξ και Τσορτς αν τ ι λήφθηκαν

από τ ις πρώτες τους επιχε ιρήσεις στη Στερεά ότ ι δεν μπορούσαν να κερδ ίσουν τη ν ίκη χωρίς την κατάλη ψη τ ο υ Μεσολογγ ίου . Για τον σκοπό αυτό έπλευσε ο Άστ ιγξ στον ό ρ μ ο τ ο υ Μεσολογγ ίου και αρχ ικά δ ιέ κοψε την επικο ινωνία της πόλης με το Α ι τωλ ικό και το Βασιλάδι . Κατόπιν, κα τ έλαβε το Βασιλάδι με β ία ιη επίθεση στο οχύρωμά του . Τούτο έγ ινε με κανόν ια , τ ο π ο θ ε τ η μ έ ν α σε βάρκες της «Καρτερίας» και άλλα πλοιάρια.

Το σχέδιο προέβλεπε να προσβάλουν τ η ν τοποθεσία ο Τσορτς από την ξηρά και ο Άστ ιγξ από τη θάλασσα.

Καθώς τα ρηχά της λ ιμνοθάλασσας δεν επέτρεπαν στο «Καρτερία» να πλησιάσε ι στη χερσονησ ίδα τ ο υ Α ι τωλ ικού , έστε ι λε ο Άστ ιγξ κανον ιοφόρες ακάτους και αποβ ίβασε σε κοντ ινό σημε ίο -και μάλ ιστα οχύρωμα της ξηράς- μ ια καρονάδα των 68 λ ιβρών. Τη δ ιο ί κηση των ακάτων ανέλαβε ο Υδραίος υποπλοίαρχος Ανδρέας Παπαπάνου, το δε πυροβολ ικό της καρο-νάδας θα δ ιηύθυνε προσωπικά ο Άστ ιγξ .

Ο Τσορτς, σ τρατοπεδευμένος στα ανατολ ικά , θα κτυπούσε στην κατάλληλη στ ιγμή από κε ι τ η ν πόλη.

ΠΟΛΕΜΙΚΕΣ • » * ΣΕΛΙΔΕΣ * _ * * _ 77

Η πρώτη επίθεση έγ ινε την 3η Μα ΐου (1828), με κογκρεβ ιανούς πυραύλους (όπως έλεγαν από το όνομα τ ο υ ε φ ε υ ρ έ τ η τους τ ις βραδυφλεγε ί ς ρουκέτες ) , χωρίς όμως αποτέλεσμα. Όταν επαναλήφθηκε μερ ι κές μέρες α ρ γ ό τ ε ρ α (12 Μαΐου) η επίθεση, η β ιασύνη ορ ισμένων ά τακτων που όρμησαν πριν λάβουν γ ι ' αυτό τ η ν εν τολή , προκάλεσε την αποτυχ ία της επιχε ίρησης. Η ώρα δεν ήταν κατάλληλη και έλε ιπε ο συντον ισμός με τα στρατ ιωτ ι κά τ μ ή μ α τ α τ ο υ Τσορτς. Ο Άστ ιγξ όμως, που επιβα ίνοντας στην «Καρτερία» δ ιηύθυνε την επιχε ίρηση, βρέθηκε στο δ ί λ η μ μ α ή να αρχίσε ι πρόωρα την επιχε ίρηση ή να αφήσε ι ακάλυ πτους τους άτακτους . Προτ ίμησε το πρώτο.

Η αν τ ί δραση από το εχθρ ικό πυροβολ ικό ήταν έν τονη και τα επ ι τ ιθέμενα πλοιάρ ια αναγκάσθηκαν να σ ταματήσουν πριν φθάσουν στην παραλ ία , που ήταν γ ε μ ά τ η με πασσάλους. Τραυματ ίσ τηκαν πολλοί από τους Έλληνες και έπεσε νεκρός ο υποπλοίαρχος Παπαπάνου. Ανάμεσα στους πληγωμένους ήταν και ο πλοίαρχος Άστ ιγξ , με πληγή στον αρ ιστερό βραχ ίονα. Η έφοδος σ τ α μ ά τ η σ ε και ο ι επ ι τ ιθέμενο ι αποσύρθηκαν.

Η επιχε ίρηση αυτή απέβη μο ιρα ία γ ια τον Άστ ιγξ , που λόγω τ ο υ τραύματος πέθανε.

ΑΛΛΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΤΟΥ 1828 Τον Μάιο τ ο υ 1828 έπλευσε στη Σάμο ο Μιαούλης

με την «Ελλάς» και τον Κανάρη με το πυρπολικό τ ο υ , γ ια να προστατέψε ι το νησ ί από ενδεχόμενη τουρκ ι κή

Το Μπρίκι «Λεωνίδας» ένα από τα ενδοξότερα πλοία της Ελληνικής Επανάστασης. Ναυπηγήθηκε στην'Υδρα το 1811 και ανήκε στον Μανώλη Τομπάζη.

επίθεση. Καθώς όμως έφθασε στον Έλληνα ναύαρχο η ε ίδηση ότ ι μ ια κα ινούρ ια τ ο υ ρ κ ι κ ή κορβέτα , ναυπηγημένη στη Μυτ ι λήνη , ερχόταν προς την περ ιοχή, έπλευσε προς β ορρά με σκοπό να την καταστρέψε ι . Τότε συνάντησε , ανάμεσα στη Μυτ ι λήνη και το α κ ρ ω τ ή ρ ι Καραμπαμπά, δύο τ ο υ ρ κ ι κ ά πολεμ ικά, τ η ν κα ινούρ ια κορβέ τα που έ φ ε ρ ε 28 κανόν ια και ένα μπρίκ ι των 32 κανονιών, τα οποία και κα τ έστρεψε με τη συνδρομή τ ο υ Κανάρη. Στ ις 31 Μα ΐου η κ ο ρ β έ τ α ήταν βυθ ισμένη . Οι απώλειες των Τούρκων σε άνδρες ανήλθαν σε 300, ενώ από τους Έλληνες πληγώθηκαν 2.

Τον Σεπτέμβρ ιο τ ο υ 1828 σ υ γ κ ρ ο τ ή θ η κ ε ισχυρή

Σημαντικά γεγονότα - Χρονολογικός πίνακας • Κρήτη - Γραμβούσα: Ο συμμαχικός στόλος καταδιώκει τη ληστροπειρατεία καταστρέφοντας 7 πλοία πειρατών και συλλαμβάνοντας 5, τα οποία έστειλε στη Μάλτα (19 Ιανουαρίου 1828).

• Χίος: Άφιξη τουρκ ικού στόλου και ενισχύσεων στη Χίο (28 Φεβρουαρ ί ου 1828).

• Χίος: Άφιξη ελλην ικού στόλου υπό τον Μιαούλη προς ενίσχυση τ ο υ Φαβ ιέρου (2 Μαρτ ίου 1828).

• Μυτ ιλήνη: Σε ναυμαχία μεταξύ Μυτ ι λήνης και Μέλανος ακρωτηρ ίου ν ί κη

σαν οι Έλληνες υπό τον Μιαούλη. Κατάφεραν να βυθίσουν μια τουρκ ική φρεγάτα και ένα δ ικάταρτο σκάφος (30 Μαΐου 1828).

• Οι αρχηγοί των συμμαχικών στόλων Αγγλίας, Γαλλίας και Ρωσίας απαίτησαν την απελευθέρωση των αιχμαλώτων από τον Ιμπραήμ πασά (24 Ιουνίου 1828).

• Αμβρακ ικός κόλπος - Καρβασαράς: Βομβαρδισμός του φρουρ ίου «Πα-ντοκράτορος» από τον ελληνικό στόλο (11 Νοεμβρ ίου 1828).


Πυρπόληση του τουρκικού δίκροτου στην Ερεσό από τον Παπανικολή. Υδατογραφία του Ν. Χατζηκυριάκου.

ναυτ ι κή Μο ίρα από τα α τμοκ ί νη τα «Καρτερία» και «Επιχείρηση», το μονοκάνονο ισ τ ι οφόρο «Μέδουσα», γολέτες , κανον ιοφόρους και μ ίστ ικα, με δ ιο ι κη τή τον Κορσικανό Μπασάνο (Bassano).

Πραγματοπο ιήθηκε ε ίσπλους στον Α μ β ρ α κ ι κό κόλπο, από όπου και ανεφοδ ιαζόταν η τ ο υ ρ κ ι κ ή πλευρά τ ο υ Μεσολογγ ίου .

Στις 11 Σεπτεμβρ ίου εμφαν ίσ τηκαν τα ελλην ικά πλοία στην Πρέβεζα. Τα «Καρτερία», «Επιχείρησις» και «Μέδουσα» άρχισαν σ φ ο δ ρ ό βομβαρδ ισμό στο φ ρ ο ύ ρ ι ο τ ο υ Παντοκράτορα , ενώ τα άλλα -με τ η ν κάλυψη τ ο υ πυρός α υ τ ο ύ - προσπάθησαν να ε ισπλεύ-σουν στον κόλπο, χωρίς όμως επιτυχία. Δύο ακόμη απόπειρες, που έγ ιναν αργότερα , δεν είχαν καλύτερη τύχη . Ύστερα από αυτό , ο Μπασσάνο θεώρησε την επιχε ίρηση αδύνατη και αποχώρησε.

Τον δ ιαδέχθηκε ο Αντώνης Κριεζής, ο οποίος συνέχ ισε με επ ιμονή και τ ό λ μ η τ η ν προσπάθε ια . Το όλο εγχε ίρημα πέτυχε όταν, στις 21 Σεπτεμβρ ίου , πέντε μ ικρά πλοιάρια μπόρεσαν -με τ η ν κάλυψη τ ο υ πυρός τ ω ν μεγαλύτερων πλοίων- να δ ιολ ισθήσουν μέσα στον κόλπο. Και τ ού το , παρά το σ φ ο δ ρ ό τ α τ ο πυρ των

φρουρ ίων που δέσποζαν στο στόμ ιο του . Με τά τ η ν επιτυχία αυ τή , σε λίγες ημέρες πέρασαν

η Βόνιτσα και ολόκληρος ο Αμβρακ ικός στα χέρια των Ελλήνων. Τότε , η κατάσταση στο κατεχόμενο από τους Τούρκους Μεσολόγγ ι έγ ινε απελπιστ ική . Έτσι, ύστερα από συνδυασμένη επιχε ίρηση των Ελλήνων στην ξ η ρ ά και τη θάλασσα, αναγκάσθηκαν να παραδοθούν τα Ρίο και το Αντ ίρρ ιο , η Ναύπακτος και τ έλος το Μεσολόγγ ι .

Τελευτα ία σημαντ ι κή ναυτ ι κή επιχε ίρηση μπορεί να θεωρηθε ί η δράση των ελλην ικών πλοίων στον Ευβο ϊκό, κατά τα τ έ λ η τ ο υ 1828, όταν η «Καρτερία» λόγω της α τμοκ ί νησής της κατάφερε , κ ι νούμενη αντ ίθε τα από τον άνεμο και το ρεύμα τ ο υ Ευβοϊκού κόλπου, να υπερισχύσει έναντ ι τ ω ν τουρκ ι κών σκαφών που έπλεαν στην περ ιοχή.

Α Π Ο Χ Ω Ρ Η Σ Η ΤΟΥ Ι Μ Π Ρ Α Η Μ Μετά τη ναυμαχ ία τ ο υ Ναβαρ ίνου ο Ιμπραήμ επι

β ίβασε στα δ ιασωθέντα πλοία τ ο υ στόλου τ ο υ τους πληγωμένους, που ήταν περί τους δύο χιλ ιάδες, γ ια να τους στε ί λε ι στην Κρήτη. Επιπλέον ανέβασε στα

πλοία και τον εξοπλισμό. Στις 7 Σεπτεμβρ ίου τ ο υ 1828 υπογράφηκε η σχετ ική συμφων ία με ταξύ τ ο υ Ιμπραήμ πασά και τ ο υ υποναυάρχου Δερ ιγν ί σχετ ικά με την αποχώρηση των Αιγυπτ ίων το σ υ ν τ ο μ ό τ ε ρ ο δυνατόν.

Ο ναύαρχος Κόρδριγκτον επέστρεφε στο Νεόκα-στρο από τ η ν Αλεξάνδρε ια , όπου είχε με ταβε ί γ ια να πετύχε ι από τον Μοχάμε τ Άλι τ η ν ανάκληση τ ο υ εκσ τρατ ευ τ ι κού τ ο υ σώματος.

Στις 16 Σεπτεμβρ ίου 1828 αναχώρησε από τα μεσσην ιακά παράλ ια η α ιγυπτ ιακή Μο ίρα με έξ ι περίπου χ ιλ ιάδες ανθρώπους, συνοδευόμενους από μια αγγλ ική και μια γαλλ ική φρεγάτα .

Δ ε ύ τ ε ρ η Μο ίρα με α ιγυπτ ιακό στρατό έφυγε στις 2 Οκτωβρ ίου ΐ 828 και η τ ελευ τα ία , με το υπόλοιπο τ ο υ σ τρατού και τον ίδ ιο τον Ιμπραήμ, στ ις 4 Οκτωβρ ίου 1828. Τα συμμαχ ικά πλοία που συνόδευαν τ ις α ιγυ πτ ιακές Μο ίρες δεν επέτρεψαν σε κανένα α ιγυπτ ιακό σκάφος να προσεγγ ίσε ι στην Κρήτη.

Με τη μεσολάβηση των Ευρωπαίων ναυάρχων, δ ι αφόρων φ ιλελλήνων αλλά και τ ο υ βασιλ ιά της Γαλλίας, μεγάλος αρ ιθμός α ιχμαλώτων Ελλήνων επέστρεψε από την Αίγυπτο.

Σύμφωνα με τη συμφων ία Κόδριγκτον και Ιμπραήμ , αφέθηκαν φρουρές στα κάστρα Κορώνης, Μεθώνης, Νεοκάστρου , Πατρών και Χλεμουτσ ίου - συνολ ικά χ ίλ ιο ι δ ιακόσ ιο ι άνδρες. Ο στρατηγός Μαιζών όμως, αρχηγός τ ο υ γαλλ ικού εκστρατ ευ τ ι κού σώματος , πολ ιόρκησε τα κάστρα, τα οποία και παραδόθηκαν μετά την αποχώρηση τ ο υ Ιμπραήμ. Ο Μαιζών τα παρέλαβε στο όνομα της ελλην ικής κυβέρνησης .

Από τ η ν πλευρά της , η ελλην ική κυβέρνηση , αναγγέλλοντας ήδη από τον μήνα Αύγουστο τ ο υ 1828 την απόφαση των τρ ιών Δυνάμεων γ ια την απομάκρυνση τ ο υ Ιμπραήμ από τον Μορ ιά , καλούσε τους Έλληνες να αποδε ί ξουν με τ η ν καθημερ ι νή δ ιαγωγή τους ό τ ι ήταν άξ ιο ι της υψηλής γεννα ιοδωρ ίας των Συμμάχων, η οποία λύτρωσε την κο ινή τους μ η τ έ ρ α και πατρ ίδα.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ Από τον μνημε ιώδη λόγο τ ο υ Κολοκοτρώνη στην

Πνύκα, 8 Νοεμβρ ίου 1836, κρατούμε μόνο τα παρακάτω λόγ ια :

«Οταν αποφασίσαμεν να κάμωμεν την επανάστα-

σιν... κανένας φρόνιμος δεν μας είπε: πού πάτε να πολε-

Στις 21 Σεπτεμβρίου 1828 ο Κριέζης κατάφερε να εισέλθει στον Αμβρακικό, με αποτέλεσμα εντός ολίγων ημερών να περιέλθει ο κόλπος και η Βόνιτσα στα χέρια των Ελλήνων.


Η αναμέτρηση ανάμεσα στην αγγλική ναυαρχίδα του «Ασία» με την αιγυπτιακή και τουρκική ναυαρχίδα κατά την ναυμαχία του Ναβαρίνου. Το αγγλικό πλοίο βρίσκεται ανάμεσα στις δύο μουσουλμανικές ναυαρχίδες. Πίνακας άγνωστου καλλιτέχνη που δημοσιεύτηκε στις 18 Ιανουαρίου 1828.

μήσετε με σιτοκάραβα βασιλέα; Αλλά ως μία βροχή έπεσε εις όλους μας η επιθυμία της ελευθερίας μας και όλοι ... εσυμφωνήσαμεν και εκάμαμεν την επανάστασιν...»

Οι Έλληνες πολέμησαν με μ ι κρά εμπορ ικά σκάφη μια αυ τοκρατορ ία . Είχε αποδε ιχθε ί ό τ ι γ ια να πετύχε ι ο ελλην ικός απελευθερωτ ικός α γ ώ ν α ς , έπρεπε να ξεσηκωθούν ο ι θαλασσινο ί και να συγκροτηθούν στόλο ι . Δ ιαφορε τ ι κά , δεν μπορούσε να ορθοποδήσε ι η Επανάσταση.

Όλα τα φ ρ ο ύ ρ ι α της Πελοποννήσου, εκτός από την Τριπολιτσά, ήταν παραθαλάσσια : το Ναύπλιο, η Μονεμβασ ιά , η Κορώνη, η Μεθώνη , το Νεόκαστρο

και η Πάτρα. Έπρεπε επιπλέον οι Έλληνες να ε ίνα ι κύρ ιο ι στον Κορινθ ιακό, γ ια να κρατούν ε λ εύθερη την επικο ινωνία της Στερεάς με τ η ν Πελοπόννησο. Αν ο ι Τούρκο ι κατάφερναν να αποκλε ίσουν από τη θάλασσα τον επαναστατημένο Μορ ιά , θα κατέπνιγαν την Ελληνική Επανάσταση στη γένεση της.

Ο στόλος αποτέλεσε τ ο ν θώρακα της Επανάστασης και ε ισέφερε τα μέγ ιστα στη δημ ιουργ ία της σύγχρονης Ελλάδας, η οποία οφε ί λ ε ι κατά μεγάλο μέρος την ύπαρξη της στα θαλασσοδαρμένα παλ ικάρ ια των Σπετσών, της 'Υδρας κα ι τ ω ν Ψαρών και στους πυρπολητές τ ο υ Α ιγα ίου .

ΠΟΛΕΜΙΚΕΣ * * * ΣΕΛΙΔΕΣ * * * 8Ί

Β ι β λ ι ο γ ρ α φ ί α

• Κ.Μανωλόπουλου: «Αντιμετώπισης πολεμικών δαπανών κατά την εθνεγερσία τ ο υ 1821», Αθήνα 1873.

• Ε-Ιστορικά 178: «Οι ναυμάχο ι τ ο υ 1821», «Ελευθεροτυπία» 25 Μαρτ ίου 2003.

• Α. Βακαλόπουλος: «Αιχμάλωτοι Ελλήνων κατά την Επανάσταση τ ο υ 1821», Ηρόδοτος, θ εσσαλον ί κη 2000.

»Δ. Σπανού: «Η συμβολή των Ψαρών κατά το 1821», Χάρη Πάτση, Αθήνα 1958.

• Κ. Ν ικόδημου: «Απομνημονεύματα εκστρατε ιών και ναυμαχιών του ελλην ικού στόλου», Ναυτ ική Επιθεώρηση , Ιούλιος - Αύγουστος 1989, Ανατύπωση από πρωτότυπο 1862.

• Α. Λιάσκος: «Αγώνες και άρματα», EM-ΕΣ ΠΡΕΣΣ Α.Ε.-Ιστορικό Εθνικό Μουσε ίο Αναστασίου Λιάσκου. Αθήνα 2005.

• Ναυτ ικό Μουσε ίο Ελλάδας: «Λεύκωμα των ενδυμασιών των υπαξιωματ ικών και ναυτών τ ο υ Πολεμικού Ναυτ ικού 1887». Πειραιεύς 1980.

• Χ. Βλασσόπουλου: «Ημερολόγιο του Αγώνος», Ιστορική και Εθνολογική ετα ιρε ία , Αθήνα 1930.

• «Ιστορικά ημερολόγ ια των ελληνικών ναυμαχιών τ ο υ 1821 εκ των ημερολογ ίων του Ναυμάχου Αν. Τσαμαδού», Βιβλ ιοθήκη Ιστορικών Μελετών, Αθήνα 1886.

•«Ναυτ ικά εν έ τε ι 1821», Τζέι & Τζέι Ελλάς, Αθήνα 2005.

• Γ. Κοτσοβίλλη: «Περί ε ξαρτ ισμού των πλοίων». Βιβλιοθήκη Ιστορικών Μελετών, ανατύπωση από πρωτότυ πο εν Σύρω 1919.

• Α. Φραγκίδας: «Πυρπολικά: το ανορθόδοξο όπλο της Επανάστασης», Περισκόπιο, Περιοδικό Ναυτ ική Ιστορία τεύχος 3, Ιούλιος - Σεπτέμβριος 2005.

• Ν. Δ ιαμαντόπουλου - Α. Κυριαζόπουλου: «Ελληνική Ιστορία νεωτέρων χρόνων», ΟΕΔΒ, Αθήνα 1983.

• Κ. Αλεξανδρή: «Αι ναυτ ικο ί επιχειρήσεις τ ο υ υπέρ ανεξαρτησίας Αγώνος 1821 - 1829», Ν. Επιθεώρησις 1930, ανατύπωση 1976.

• Ε-Ιστορικά 171: «Η ναυτ ιλ ία πριν το 1821», «Ελευθεροτυπία», 6 Φεβρουαρ ίου 2003.

NAYTIKES EPIXEIRHSEIS 1821-1828

Documents

Transcript of NAYTIKES EPIXEIRHSEIS 1821-1828