ENERGIA

ENERGI MOTAK:Energia mekanikoa= Mogitzen dagoan objetuak daukien energia da.

Argi energia= Hainbat gorputzek argi moduan igorten dabena da.

Bero energia= Gorputzek bero moduan igorten dabena da,adibidez,Eguzkiakedo suak igorten dabena.

Energia kimikoa= Hinbat sustantziatan batzen

dan energia da; eta substantzia horreek erretean, oxidatzen edo lehertzean askatzen da.

Energia nuklearra= Hainbat substantziatatik lortzen da, adibidez, uraniotik, erradiotik eta poloniotik.

Energia elektrikoa= Etxeetan gehien erabilten dan energia da.

ENERGIA ALDATU EGITEN DA

Energia ez da sortzen, ezta suntsitzen ere; aldatu egiten da. Hau da, hainbat motatako energiak beste mota batzuetako energiak bihurtzen dira. Adibidez, esku biakigurtzi ezkero, energia mekanikoa (mogimendua) bero energia (beroa) bihurtzen dogu.

Energia elektrikoa errez lortu daiteke eta beste hainbat motatako energia bihurtu daiteke, adibidez, energia mekanikoa, argi energia motea da. Halan ere, unitate honetan ikusiko dozuenez, energia elektrikoa sortzeak ingurumena hondatu daike.

ENERGIA ITURRI BARRIZTAGARRIAK

Eguzki panelen bidez eguzki argia aprobetxatu eta bero enmergia edo energia elektriko bihurtu daikegu.

Aerosorgailuen bidez haize energia edo energia eolikoa ustiatzen dogu, eta energia mekanikoa energia elektriko bihurtzen da.

Presak eta urtegiak eraikiz, ura batzen da;eta, gero, garaiera jakin batetik isurten da, uraren mogimendua aprobetxatzeko.Energia hidraulikoa zentral hidroelektrikoetan ustiatzen da, ur jauzien energia mekanikoa energia elektriko bihurtzeko.

Instalazino mareomotrizen bidez, itsasgorako eta itsasbeherako ur masen mogimendua eta itsasoko olatuena erabili daiteke. Energia mareomotriza energia elektrikoa lortzeko ustiatzaen da.

Materia organikoa (adibidez, landara hondakinak edo zaborrak) errez edo tratatuz, energia lortzen da, eta energia hori energia termiko edo elektriko bihurtu daiteke. Energia iturri horri biomasa deitzen jako.

ENERGIA ITURRI EZ-BARRIZTAGARRIAK

Petrolioa mundu osoan gehien erabilten dan energia iturria da. Gaur egungo kontsumo erritmoari eutsi ezkero, ostera, 50 bat urte barru agortu egingo dala aurreikusi dabe adituek.

Ikatza erabiliz, zentral termikoek energia elektrikoa lotzen dabe.

Gas naturala etxeetako sukaldeetan eta berokuntza erabilten da.

Zentral nuklearretan, substantzia erradioaktiboetatik abiatuta, energia nuklearra lortzen da eta, gero, energia elektriko bihurtzen da.

Lurraren barrualdeko beroaren bidez, energia geotermikoa lortzen da, eta, gero, energia bihurtzeko erabili daiteke.

GAUR EGUNGO MUNDUA ETA ENERGIA ITURRIAK

Herrialde garatuek eta garapen bidean dagozan herrialdeek energia asko kontsumitzen dabe. Energia hori iturri ez-barriztagarriatatik lortua izaten da, modu nagusian, eta, hori dala-eta, energia konbentzional deitutako energia iturri horreei, horrexek diralako gehien erabilten diranak.

Energia iturri ez-barriztagarri horreek, urriak izateaz aparte, Lurreko hainbat zonaldetan kontzentratuta dagoz.

Baliabide horeen kontsumoa murrizteko, gaur egun, energia barriztagarrien kontsumoa sustatzeko neurriak hartzen dabilz, adibidez, eguzki eta haize energien kontsumoa sustatzeko

ENERGIAK INGURUMENEAN SORTZEN DAUZAN ONDORIOAK

Gasa= petrolioa edo ikatza lortzeko, meatzeak eta hobiak hondeatzen dira, eta behar horreek paisaia hondatu eta lurzorua eta landaradia suntziten

dabez.

Energia= lortzeko instalazinoek arriskuan jarri daikiez inguru horretako animalia espezieak.

Erregaiak erretean:, substantzia kutsagarri asko eta asko igorten dira atmosferara, eta substantzia horrek ingurumenean era askotako kalteak eragiten dabez:

Armosferara karbono dioxido asko igorten da, eta,

horren ondorioz, berotegi efektu naturala handitu egiten da.

Karbono dioxidoaz aparte, erregaiak erretean atsmosferako ura kutsatzen dabe beste gas batzuk askatzen dira. Kutsatutako ur horri euri azido deitzen jako eta, landariaren eta faumearen gainean jausten, horrek suntsitu daikez.

Zentral nuklearrek karbono dioxido oso gitxi igorten dabe, baina hondakin nuklear deitutako arrisku handiko beste hondakin batzuk sortzen dabez.

EKINTZA KOLEKTIBOAK

Energia garbia: lortzeko energia alternatiboen erabilerea bultzatzen dabe, diru laguntza publikoen bidez eguzki plakak eta earosorgailuak instalatzea sustatuz.

Energia eraginkortasuna: hobetzen ahalegintzen dira: energia hobetzeko aprobetxatzeko neuriak hartzen dabez. Horretarako, energia gitxiago kontsumituz behar berbera egiten daben makinak fabrikatzea sustatzen dabe, adibidez, A motatako etxetresna elektrikoak edo kontsumo txikiko autoak.

Energia aurreztea: sustatzen dabe, informazino kanpainen bidez. Halan ere, energia kontsumoa murrizten daben enpresak saritzen dabez, eta energia larregi erabilten dabenei, ostera, isunak ezarten deutseez.

Erakunde txikiagoek era (adibidez, udalek eta alkarteek) energia aurrezteko neurriak zabaltzen dabez, garraio publikoaren eta atmosferea kutsatzen ez daben ibilgailuen aldeko edo birziklatzearen aldeko kanpainen bidez.

BANAKAKO EKINTZAK (guk aldoguzanak egin)

Kontsumo txikiko bonbillak: erabiltea, ohiko bonbillek kontsumitzen daben energiaren laurena erabilten dabelako.

Argiak eta makinak:, erabilten ez doguzanean, amatatzea.

Berokuntza eta aire girotua: beharrezkoa ez danean besterik ez erabiltzea.

Garbigailua: beteta dagoanean bakarrik jartea.

Bide laburrak egiteko: autoa ez erabiltzea.

Gure udalak edo herriko alkarteek: sustatutako energia aurrezteko kanpainetan parte hartzea.

EGILEA:NATALIA