Nafarrorako gehigarria / Ostirala, 1992ko urriak 2 / II. urtea / 44. zenbakia

Lurraren kutsadu-ra handiagoa eta hu-

rrengo urteetarako aurrikusita dagoen hazkuntza

demografi-koa dira

munduak au-rrean dituen arazorik la-

rrienetakoak. Hazkuntza v

horri eusteko energi kopu-

rua ere izuga-rri haziko da,

eta energia garbiago eta merkeagoen bila dabiltza

dagoeneko adituak.

Petrolioa, gasa eta ener-gia nuklearra

izango-dira oraindik, urte luzez, garrantzitsue-

nak, baina energia berrigarriek —haize

energia, eguzki ener-gia, biomasa edota fusio nuklearra—

hartuko dute txanda berrogei bat urte ba-

rru. Haize eta eguzki

energia aprobetxa-tzeko zentroen auke-

ra aztertzen ari da Nafarroan, horreta-

rako paratu diren 28 estazioetan, eta behin-behineko

emaitzek zenbait to-kiren egokitasuna

adierazten dute. Gar-biena eta egokiena

izan daitekeelakoan, haizeak

jo dezala.

Jo dezala haizeak

Bi hormetara

JOSETXO AZKONA

Ardoari neurria hartzea jakin behar dela dio esakerak baina,

nork bere buru eta inguruari so egiten badio, ez dirudi neurtzaile onak garenik, behin baino gehia-gotan horditu izan bait gara, neu-rria non kokatu beharra ote zegoen garaiz ez iragartzeagatik. Hip!

Lau milioi t'erdi eta zazpiren bitarteko soldata irabazten dute urteko Diputazioko Hazienda goi mailako funtzionariek: sail hone-tako elitearen eliteak. Diru saria gutxixea dela argudiatuz, milioi pare bateko igoera eskatu dute, Administrazio Zentraleko fun-tzionarien parean egon xedeaz.

Bidezkoa al da funtzionarien eskakizuna? Nola ulertu, ulertze-rik badago, halako eskaera egin izana, ekonomia, hain xuxen, kin-

ka larrian dabilen honetan? Ma-sailak ez ote zaizkie gorritu, es-kaera, plaza erdian bertaratzean?

Zenbat eta diru gehiago eduki-tzeak, orduan eta gehiago desira-tzea omen dakar, eta horren arabe-ra jokatzen du, aspaldidanik gaine-ra, gizarte kapitalista honek. Kapi-talismoak, berenez, ez du mesuraz bizitza tratatzen, kapitala asegai-tza da eta neurrigabeko morroiak behar ditu bere sostengurako.

Baina ez gaitezen tronpa. Men-debaldeko ekonomia ondo-ez ba-dabil, Europako Ekialde eta Afri-kakoak ia lur jota daude dagoene-ko, inoren sostengarririk gabe. Neurri eta funtzio zehatzak zituen orain gutxira arte eZezaguna ge-nuen 'patera' hitzak: arrainketan jardutekoak. Orain, ordea, trage-diaren garraiobide bihurtuta da-torkigu Afrikatik. Etorkizunik ez dutenen neurkin ezin hobea, etsi-penaren txalupa. Neurriak hartu behar direla diote antzinako kolo-nizatzaileen ondorengoek. Baina pobreziatik iheslariei ezin zaie mugarik jarri: uholdeka iritsiko dira, eta denbora bide, gu ere xe-nofobo bihurtuko gara.

Nahiago dut pesimista adore-tsurik optimista inozorik baino. Mailua hiltzera: neurri minimoa-

rengatik irabazi dute baiaren alde-koek Europar senaren neurrigu-nean. Europako Batasuna ha- ri fin batetik zintzilika geratu da erre-ferendumaren ondotik—ni ere ha-ren alde—. Datu garbi bat: Euro-pako estatu aberatsek ez dutela ezerkonpartitu nahi estatu pobree-kin. Iparra eta Hegoaren arteko xixtrarik bada hemen ere. I

Irakeko gerra zela-eta, bizkor ibili zen ezker politikoa gure he-rrian. Bonbardaketak hasi orduko, beste nazio europear batzutan be-zala, bazen Golkoko gerraren aur-kako Euskal Batzorderik osaturik gure inguruan ere, protestaldi eta egitada franko antolatu zituena.

Jugoslaviako gerra dela-eta, geldirik dago mugimendu bera. Bosniako sarraskiek ez ote dute kale manifestazio, manifestu eta besterik merezi? Zer gertatu da, bada, honokoan horren isilik ego7

teko? Zergatik bi neurri ezberdin hartzea antzeko krudelkerien au-rrean? Zera dateke: Irak-eko he-rriaren alde haino, yanki gaiztoen kontra altxatu genuela gure ahotsa. Jugoslaviakoan, aldiz^ 'onak' eta 'gaiztoak' bereiztea ez da erreza. Eta gainera, ez bide dago gaizto ofizialik denik errua botatzekoa. Neurri kon- tua, ere bai, hip!

ERAKUSKETAK 'Artistak Bideetan' lzeneko erakusketa antolatu du Gareseko Udalak eta 'Haize Berri' Nafa-rroa Behereko Kultur Etxeak. Erakusketa ikusgai izango da da-torren urriaren 5a arte, Gares he-rrian. Erakusketa lan egunetan arratsaldez egonen da zabalik, zazpietatik zortzi t'erdietara, eta jai egunetan, goizez, hamabieta-tik ordubietara.

'Euskararen iraupena Nafa-rroako gazteleran' izeneko era-kusketa ikusgai dago Agoitzen, bertako Udalak antolaturik. Na-farroako Gobernuak subentzio-natutako erakusketa honetan, Erribera eta erdialdeko zonal-deetan irauten duten hitz euskal-dunak agertzen dira. Erakusketa panelen bidez antolatu dute, eta panel bakoitzean gai bati b'uruz-ko hitzak azaltzen dira. Fauna, flora, sukaldaritza, etxebizitza eta osasun landareak dira aipa-tutako gaiak.

MUSIKA Oskorri musika taldea arituko da gaur, Barañaingo Foru enpa-rantzan gaueko hamarretan. Kontzertu hau 'Kultur zikloa 92' kanpainaren barruan dago, Be-rriozar, Zizur, Noain eta Bara-ñaingo udalen artean egindakoa.

Julian Gaiarre IV. kantu txa-pelketaren finala gaur, izango da Iruñeko Gaiarre antzokian. Froga honetan Euskal Herriko eta atze-

Oskorri musika taldea arituko da gaur, Barañaingo Foru enpa-rantzan gaueko hamarretan. Kontzertu hau 'Kultur zikloa 92' kanpainaren barruan dago, Be-rriozar, Zizur, Noain eta Bara-ñaingo udalen artean egindakoa.

Julian Gaiarre IV. kantu txa-pelketaren finala gaur, izango da Iruñeko Gaiarre antzokian. Froga honetan Euskal Herriko eta atze-»

ERRAN DUTE

Uholdea ahaztera Ez dakigu asteburu hau oso

aproposa izango ote den eremu honetan zehar ibiltzeko turismoa egiten, pasa den asteko uholdeak bere arrastoa utzia izango bait du. baina eguraldiak egin dezakeen hondamendiaz jabetzeko ere probetxugarria izan dakiguke bi-daia, dudadik gabe.

Tuteratik atera eta Bardeetako paisaia lehorra galdu gabe, Ka-banillas, Fustiñana, Buñuel, Kor-tes, eta Ribaforada zeharkatuko dugu. Zonalde nekazaria, Erri-beraren bihotzean, monumentu eta hondare franko biltzen dira bere baitan, eta ederki nahasten dira bizitzaren plazerrak artearen gozamenekin.

Fontellasen ikustekoa da E1 Bocal eta bertatik antzematen den ikusmira. Hor daude gober-nadorearen jauregia, eta bertatik ateratzen diren ubideen hasiera. Ribaforadan ere ikustekoa da Ebroren gaineko paisaia edefra, Ubide Inperiala, Tausteko ubi-dea, Bardea Beltza, Buñuel,

BARDEENINGURUAN

Fustiñana eta Cabanillasekin. Kortes famatua da ez bakarrik

Nafarroako azken herria izatea-gatik, baizik eta bertan dagoen jauregi ederraren kariaz. Erdi

Aroan gaztelua, XVI. mendearen aurrean Korteseko markesen jauregi bihurtu zen. Behin baino gehiagotan berritua, oraindik behialako dorrea dauka.

rritik etorritako 75 abeslariek hartu dute parte, eta sailkatze fro-ga batzuren ondoren ongien abestu dutenak izango dira gaur gauean.

ZINEMA : 1 mimm& >H 8 % __

'Matrimonio de convenien-cia' izeneko pelikula ikusteko aukera dago datorren ostegu-

nean, urrtak 8, Tafallako Zinema Españolean, Kultur Patronatoak antolaturik. Saioak arratsaldeko zortzietan eta gaueko 10.30etan izango dira eta sarrerak 175 pe-zetan salduko dituzte.

'Coh faldas y a lo loco' Billy VVilder zuzendariaren pelikula famatua botako dute gaur, urriak 2, Nafarroako Museoan, Gober-nuak antolatutako Komedia

Amerikarraren zikloaren ba-rruan. Marylin Monroe aktore ospetsua ikusteko aukera dago, arratsaldeko zazpi t'erdietan izango den saioan. Ekitaldia dohainik eskainiko dute.

IKASTAROAK Dantzak ikasi edo fanlarre ba-tean musika jo nahi duten nes-

ka-mutilek Ortzadar Iruñeko euskal folklore taldearekin ha-rremanetan jartzea besterik ez dute, taldeak berakjakineraeman duenez. Interesatuak dantza tal-deak Descalzos kalean duen egoitzara joan daitezke, edo te-lefonoz deitu.

Autoestima eta defentsa per-tsonaleko ikastaroak antolatu di-tu Andrea emakumearen aten-tziorako zentruak. Ikastaro hauek emakumeari zuzendurik daude, eta bertan atal desberdinak azter-tzen dira. Izen emateak mila pe-zeta balio du, eta klaseak urrian hasiko dira.

MENDIIBILALDIA

Mountain Bikez izango den ibilaldi bat antolatu du Nafarroa Kirol Elkarteak datorren igan-derako, urriak 4. Beruete herrian hasi eta Andoainerainokoa (Gi-puzkoa) izango da, Uitzi eta Lei-tzatik pasatuz. Interesatuta dau-denek elkarte honek Jarauta ka-lean duen egoitzara jo behar dute, arratsaldeko zazpietatik bedera-tzietara.

Gorbea mendira igo eta gero Barazar portura jaitsiko dira Oberenako Mendi sailak antolatu duen ibilaldian parte hartzen du-tenak. Datorren igandean, urriak 4, izango da, eta Iruñetik autobu-sez abiatuko dira Gopegiraino, handik elkarrekin mendira igo-tzeko.

ASTEKO PERTSONAIAK ERRAN DUTE „„„„„.

L ^Hf Soldaduekin ba-

tera zin egin nion

banderari, espainola iza-

teaz harro nagoelako».

Maria Teresa Gracia Iruñeko UPNko zinegotzia

«Oraindik ez dakit UPNko

burua izateko hauteskun-

deetara aurkeztuko naizen,

ez bait dut nahi korrontea-

ren kontra aritu».

Jesus Aizpun Politikaria

«Ezin dut deus erran, baina

guk jokatu nahi dugu».

Fernando Arretxe Pilotaria

«Gauza alaiagoak idatziko

nituzke gustoz+baina hau

da inguruan dagoena».

Aurora Beltran Abeslaria

Patxi Fernandez

M e n d i g o i z a l e a

Hogeitamar urteko izabar hau izan da Everest munduko gai-

lur altuena zanpatu duen lehen-dabiziko nafarra, bigarren eus-kalduna. Berarekin batera igo zen Pitxi Egileor, eta atzetik Felix eta Alberto Iñurrategi gipuzkoarrak. Martin Zabaletaren igoeraren ondoren, espedizio franko saiatu dira gailur mitiko honetan, eta joan den ostirala Euskal Herriko mendigoizaletasunaren historian urrezko hitzez geratuko da. Une honetan, gogoratzekoa da beste mendigoizale askok jorratutako bidea, eta Nafarroan, bereziki, Mari Abrego, Juanjo Navarro edo Josema Casimiro.

Claudio Chiappucci ' SHR H H H H k

•MMp* HKT W Hfap • r

T x i r r i n d u l a r i a

Txirrindulari italiarrak irabazi zuen asteartean Iruñean izan

zen kriteriumean, Miguel Indu-raini puntu bateko aldea atera eta gero. Chiappuccirekin batera Chioccioli eta Bugno ere egon ziren Iruñean, baina atarrabiarra kenduta Trentinoko 'ijitua' izan zen txalo zaparrada handiena ja-so zuena'. Hau izan zen, bai, Indu-rain menderatzeko aukera baka-rra, eta nafarraren aurkako gogo-rrena izanda ere, edo horregatik, zaletuaren miresmena beregana-tuta dauka txirrindulari gogotsu honek. Bera ere pozik azaldu zen hemen jasotako tratuagatik eta itzuliko egingo dela azaldu zuen.

Alejandro Arizkun

I r a k a s l e a

Aste ^honetan aurkeztu zen Iruñean Maastrichteko Itunari

buruzko erreferendumaren alde-ko batzordea, eta horren bozera-mailea agertu zen Alejandro Arizkun NUPko errektoreorde ohia. Batzorde honetan aurpegi ezagun franko —Ladis Galarza, Eugenio Arraiza, Gines Cervan-tes, Xabi Otero, Patziku Perure-na—, eta gizartea dinamizatzeko gogoa. «Ez daukagu dirurik —esan zuten aurkezpenean— baina bai ilusioa, gizartearen di-namismoan sinesten dugu eta». Batzordeak sinadura bilketa hasi du dagoeneko, eta Nafarroa osora heltzeko asmoa dauka.

ADI ' ' » • • CXXXXXXX3000000CXXXXKJOOOOO0OOOOOOOO

EUSKALERRIA IRRATIA FM91.0

Astelehenetik ostiralera 15etatik 17etara Bazkalon-dorengoa. Tertuliak, elka-rrizketak, gai ezberdinak.

XORROXIN IRRATIA FM 107.5

Egunero 20.00etatik 22.00eta-ra... Karakola segi hola gaz-teendako saioa.

RNE RADI01 QM 835

Astean zehar 20.30etatik 22 30etara... Zuri eta Beltz Elkarrizketak, erreportaiak, musika.

ARALAR IRRATIA ~~ FM 106.2

Astea zehar 13.30etatik 14.00etara...Bertako bizilagun eta pertsonai ospetsuei elka-rrizketak.

Gure aukerak

HERRIZ HERRI

Fustiñana

Eta uholdeak heldu ziren P.U. / IRUNEA

Fustiñanak, bereziki, baina baita Ribaforada, Buñuel, Kor-tes, eta, oro har, Erribera osoak gogoratzen dituen uholde han-dienak izan zituzten joan zen as-teburuan, Nafarroa osoan izan zen eurijasaren ondorioz. Hirie-tan baino gehiago, landetan izan ziren kalte handienak, eta pipe-rra, tomatea, tipula eta laboreak zeharo hondatuta gelditzeaz gain ureztatzeko az-piegitura franko kaltetuta dago Erriberan.

Eurijasa larun-batean goizean goiz hasi zen, eta zazpi ordu be-randuago Taus-teko ubidea txi-kitu zuen. Hor hasi ziren kome-riak, eta Kapa-rroso eta Tutera lotzen dituen Bardeako errepi-dea urez bete zen segituan. Hortik aurrera egoera larriagotu egin zeñ inguru osoan eta helikopteroak, suhiltzaileak, SOS Nafarroa eta Babes Zibilaren unitateak erres-kate lanetan aritu ziren.

Izan ere, hiru lagun erreskatatu behar izan zituen SOS Nafarroak, Fustiñanaren hasieran uholdeak zirela eta. Horietarik bat, Fustiñanara zihoala harrapatu

rain, laguntza eta aseguruen txanda da, baina hondamendi ere-mu izendatzea ne-keza da eta EHNE-ren arabera, ase-guruen bidez ne-kazariek ez dute sosik jasoko.

zuen urak, eta Tausteko ubide-raino eraman. Berak kontatzen zuen bezala, kotxetik ateratzen saiatu zen, «baina uraren indarra oso handia zen eta ezinezkoa izan zitzaidan, eta azkenean, lortu nuenean, kotxearekin batera ubi-dera joan nintzen».

Ez zen hor amaitu abentura. Ubidetik ateratzea lortu zuenean, beste kotxe batera igo zen, eta hura ere zilipurdika hasi zen.

«Azkenean, han-dik korrika atera nintzen. Itoko nintzela uste nuen».

Baina txarrena ez zen errepidee-na, ezta hirietan izandako uhol-deak ere. Fustiñanan bota zuen urak —103 litro metro karra-tuko— labore gehienak arraso hondatu zituen. Herri honetan izan diren lehen-

dabiziko kalkuluen arabera, 500-600 milioi pezetako galerak izan litezke. Hondamena herria-rendako.

Larunbatean gaueko bedera-tzietan bertan ezohizko udalbatza egin zuen herriak, eta bizilagun guztiei kalte oro zehatz-mehatz azaltzea eskatu zien. Bertako bi-zilagunek amildegien egoerari leporatu zizkien kalte gehienak,

eta ureztatzeko hodien honda-mena nabarmentzen zuten. Fustiñanaz aparte, Kabanillas, Ribaforada, Buñuel eta Argeta-sen ere egoera larria zen, eta Ri-baforadako alkateak hondamen-dia «erabatekoa» zela azaldu zuen.

Orain, laguntza eta aseguruen txanda da, baina hor ere aurri-

kuspenak larunbateko zerua be-zain ilunak dira, edo ilunagoak. Hondamen eremua izendatzeko zona kaltetua «txikiegia» dela adierazi du Lopez Borderias kon-tseilariak, eta EHNE sindikatuak «aseguruen bidez nekazariek sosik ez dute jasoko» iragarri zuen, horrelako gertakariak ez bait daude aurrikusita.

Iruñea

Euskalerria Irratia berria gaurtik aitzinera

P.U. / IRUNEA

Urriaren 5ean abiatuko da Euskalerria Irrati berria, progra-mazio zabalagoa eta osatuagoa-rekin. Lau urteko probetako emanaldien aroa bukatuta da-goelakoan, «irratia finkatu, biz-kortu eta zabaltzea» dute helburu arduradunek.

Horretarako, eta orain arteko irratsaioez gain bazkal ondoren-go saio berria izango da astelehe-netik ostiralera, egun bakoitza bere izaerarekin. Astelehenetan kirolak eta tertuliak izango dira nagusi; asteartean, soinu, doinu eta dantzak, Ortzadar taldearen partaidetzarekin; asteazkenean 'Lagun gara' partizipazio saioa izango da; ostegunean, elkarriz-ketak, eta ostiralean, asteburu-

rako proposamenak. Guzti honetarako kolabora-

tzaile eta berriemaleen sarea za-baldu du irratiak, eta aparteko saioak ere tarteka-marteka azal-duko dituzte.

Euskalerria Irratiak 900 baz-kidek osatutako elkarteari esker iraun du orain arte, eta, hori dela eta, arduraduñen ustetan, euska-razko irrati lokalaren proiektuak Iruñerrian «legitimitatea lortua du». Orain programazio eskain-tza finkatzea, «gertuko erreali-tatean errotuta», eta hurbileko gizarteari zerbitzu egitea dute funtsa.

Hau guztia aurkezteko, gaur bertan irratsaio berezia prestatu dute, eta lau orduz, goizeko lOetatik 14etara, programen be-rri emango dute.

BERAko Udalak hurrengo 25 urteetarako ur horniketa ziur-tatuta du, Suspel-Ttiki deposito berriari esker. 260 milioi peze-tako aurrekontuarekin, joan zen igandean inauguratu zen.

ZIZUR NAGUSIAk Kultur 'Etxea inauguratuko du bihar, Juan Cruz Alli lehendakaria bertan izango dela. Eraiki lanek bi urte iraun dute, 220 milioi pezetako aurrekontuarekin. Eraikinak bi solairu, soto bat eta 2.270 metroko zabalera du.

LODOSAko piperraren kofra-diak bere erako hamahiru el-karte bildu zituen joan zen igandean lehendabiziko aldiz egiten zuen ohizko bileran. Bertan Banesto txirrindulari taldeko nafarrak izendatu nahi zituzten bazkide, baina Miguel Indurain atarrabiarra ez zen azaldu. Lodosako alkatea, Odon Elorza Donostiako alka-tea, Eusebio Unzue, Andres Vilariño eta abar izan ziren.

TUTERAko Romani ijitoen el-kartearen lokal berriak inaugu-ratu ziren joan zen igandean, Javier Otano Nafarroako Par-lamentuko burua bertan ze-goela. Ijituen elkarteak gogo biziz eskertu zuen TVafarroako Gobernuak cmandako la'na.

AZKOIENen atxilotu zituzten joan zen asteartean Rafael H.J. eta Montserrat M.L. zaragoza-rrak, ehun gramo heroina zutela harrapatu ondoren. Bertako Goardia Zibilaren arabera, droga kopuru horrekin hamar mila dosi egin zitezkeen, eta ikerketak Azkoienen drogaren pre'sentziaren gorakada nabar-mentzean hasi zituen Goardia Zibilak. Astearte gauean, bi-kotea harrapatu zuten herriko plazan, eta irratiaren zulotxoan ikusi zuten lau gramo heroina. Emakumeari egin zioten ondo-rengo miaketan beste ehun gra-mo aurkitu zuen Goardia Zibi-lak. Droga, iturri polizialen ara-bera, kalitate handikoa zen.

PITILLASko Udalak 24 milioi pezeta kobratu zituen Nafa-rroako Gobernutik azkenean burutu ez zen zingiraren eros-ketaren truke. Udalak, uztaila-ren 13an egindako udalbatzan, dirua inbertitzea erabaki zuen. Kasu honetan ez da Udalaren hutsa, Gobernuarena baizik, ez bait zekien ordainketa hori egin zenik komunikabide batean atera zen arte.

Energig berrigarriak nafarroan

aize eta eguzki energiari bu-ruzko datuak jasotzeko 28 estazio ari dira martxan Na-

farroan, iazko ekainetik hona. Datu horiekin bi urte barru osatuko da Hai-ze eta Eguzki Atlasa, baina lehenda-

biziko emaitzen arabera, zenbait le-ku aproposak izan daitezke energia mota horiek aprobetxatzeko. Hala ere, adituek diotenez, 40 urte inguru baino lehen ez dira garrantzitsuak izango.

Haizeari heltzen ALBERTO BARANDIARAN / IRUNEA

Erreniaga, Alaitz, Artederreta eta Bardea Beltza toki aproposak izan daitezke haize estaziotara-ko, eta bertatik ateratako energia sare orokorrean sartuko litzateke. Beste esperierrtzietatik —Estatu Batuetan eta Danimarkan berezi-ki— ateratako emaitzen arabera, gutxienez segunduko 6 metroko haizea behar da horrelako esta-zioak errentagarriak izateko, eta antzeko datuak jasotzen ari dira aipatu tokietan.

Era berean, Tafallatik behera-ko aldea egokia da eguzki ener-giaren aprobetxamendurako, • baina hortik ateratakoa soilik etxeko ura berotzeko aprobetxa-. tu ahal izango litzateke, Energia Hidroelectrica de Navarra (EHNSA) enpresa egiten ari den azterketaren lehendabiziko da-tuen arabera. 1991n hasi zen az-terketa honen helburua Nafa-rroako Eguzki eta Haize Atlasa osatzea da.

HAMAR Mikel Illarregi MINUTURO proiektuaren egi-

DATI lAlf UMI UMI\ j e a r e n ustetan,

Atlasa 1994erako egongo da

amaituta hiru urtetan zehar, ha-mar minuturo, hogeitazortzi zentro meteorologikoek eman-dako datuei esker. Atlas honen bitartez; Nafarroako eguraldia-ren berri zehatza izateaz gain, eguzki zein haize energia apro-betxagarria denentz jakin ahal izango da.

ogeitazortzi es-tazioek hamar mi-nuturo jasotzen di-tuzte datuak, eta or-denagailu txiki ba-tean biltzen dituzte. Horietariko batzuk lotuta daude zentra-larekin jarraipen etengabea egiteko.

Atlas hauek funtsezkoak dira lurralde baten ezaugarri klima-tikoak ezagutzeko, eta Nafa-rroan datu falta ikaragarria ze-goen duela bi urte. Ohizko esta-

zioenak ez dira nahikoak horre-tarako, eta ordukakoak eta in-formatizatuak behar dute izan. Datu hauen arabera, haizea, eguzkiaren indarra, tenperatu-rak, hezetasuna, euria eta erra-dioakzioa neurtu daiteke hamar minuturo.

Hori eskuratzeko, eta Energia Berrigarriaren Egitasmoaren ba-rruan, Nafarroako Gobernuak duela bi urte ekin zion lanari. Ho-rretarako EHNSA enpresa sortu zuen, eta honek atlasa sortzeko proiektua burutu zuen. Ordurarte zeuden estazio meteorologikoen sarea nahikoa ez zenez, berri bat sortzeko beharra nabarmendu zen, eta 1991ko ekainean hasi ziren 28 estazio berriak datuak bidaltzen.

IKERLAN Proiektua osa-ENPRESAREKIN t z e k o IKER-ELKARLANEAN L A N E i b a r k o

(Gipuzkoa) ikerketarako zen-troarekin lan estua egin du EHNSAk, EAEko Haize eta Eguzki Atlasa franko aurreratuta bait dauka aipatu enpresak. Ho-rrela, hasieran, proiektuaren Es-tazio Zentrala IKERLANen ber-tan egon zen, lehendabiziko ara-

Hai/.u energiarako zentroi ik oraindik e/. dago Euskal Herrian.

zoak errezago konpondu ahal izateko. Izan ere, Estazio Zentral honek, funtsezko garrantzia dau-ka proiektu osoan.

Hogeitazortzi estazioek hamar minuturo jasotzen dituzte datuak, eta bertan dagoen ordenagailu txiki batean biltzen dituzte. Es-tazio horietako batzuk lotuta dau-de zentralarekin, eta modemen bidez, hamar minutuko segi-mendua egin daiteke. Beste ba-tzuek, ordea, soilik bildu egiten dituzte datuak, eta hilero EHN-

SAko langileak joaten dira jaso-tzera.

Datu guzti hauek Estazio Zen-tralean (egun CEIN enpresak Noainen duen egoitzan) dauden ordenagailuetan biltzen dira, eta hilero horien balorazioa eta az-terketa osatzen da. Atlas bat osa-tzeko askoz urte gehiago behar badira ere, bi urte barru lehenda-biziko emaitzak antzeman ahal izango dira. Ondoren, sare osoa eguraldiaren segimendu zehatza egiteko aprobetxatuko da.

Tontor zein ibarretan A.B. / IRUNEA

Nafarroan eraiki diren hogei-tazortzi estazioak bi eratakoak dira: mistoak eta haize energia bakarrik neurtzekoak. Lehenda-bizikoak 18 dira eta ibarretan edota herrien inguruetan paratu dira. Bertan neurtzen da eguzkia-ren indarra, haizea, tenperatura, hezetasuna eta euri kopuruak. Bigarrenak hamar dira, eta mendi tontorretan kokatu dira.

Lehendabiziko datuen arabe-ra, errentagarria izateko kopu-ruak jaso dira zenbait puntutan, baina Gaspar Domench Nafa-rroako Gobernuaren Azpiegituni eta Energi Baliabideetarako Sai-lekoaren ustetan, ezin da esan zer nolako emaitzak atera zitezkeen balizko zentral batetik. «Teorian segunduko 6 metroko haize inda-rraren goitik errentagarria izan daiteke, baina hemendik gertu ditugun adibideen arabera, hori ere eztabaidagarria da».

HAMAR Hain zuzen, Na-METRO farroatik hurbi-

SEGUNDUKO l e n dagoen haize energiarako zentroan, La Muelan (Zaragoza), segunduko 10 me-

troko haize indarretako hamabi dorre daude, alturan hamabi me-trokoa bakoitza, baina indar ho-rietatik behera ez dira mugitzen. Espainian beste bi tokitan daude horrelako zentroak, parkeak de-ritzanak: Tarifan (Cadiz) eta Ca-bo Villano (Galizian). Bietan Nafarroan jaso daitekeena baino gehiago jaso dezakete, baina oraindik esperimentalak dira.

«Bi urte barruko datuekin, —dio Domenchek—, aztertu ahal izango dugu Nafarroan dau-den aukerak, baina hortik atera-tako energia, beti ere, sare nagu-sian sartzekoa izango da, beste aprobetxamendurako ez bait dauka zentzurik».

Eguzki energiari dagokionez, bere erabilera etxeetako ur be-rorako da gaur egun Nafarroan, eta beste edozein erabilerarako ez dago nahikoa indar hemen. Hirugarren energi berrigarriak, biomasa deitzen dena, Aratzuri-ko arazgailuan izan ditu lehenda-biziko saioak. Energia mota hau materia organikoak usteltzean sortzen duen metano gasatik ate-ratzen da, eta Aratzuriren kasuan arazgailuaren barneko energia-rako aprobetxatzen da.

ENERGIA BERRIGARRIAK NAFARROAN

Ho-geita-zortzi estazio hauek ko-katzeko ara-zo asko izan zen, batez ere mendi tonto-rretan daude-nekin, baina 1991ko ekai-nean paratu / iren denak. Zailenak otsailean prest zeuden.

Energia berrigarriak nafarroan

Petrolioa, gasa eta nuklearra A B / IRUNEA

Energia berrigarriak ezingo dira erabili berrogei bat urte bai-no lehenago. Petrolio etagasaren erreserben eskasiak energiaren prezioen igoera sortu arte, hain zuzen. Bitartean, betiko energia motak —ikatza, gasa, petrolioa, gehi energi nuklearra— izango dira funtsezkoenak, nahiz eta hazkuntza demografikoak arazo

handiak sortuko dituen etorki-zunean. Hau da joan zen astean Madrilen egin zen CMEren (Energiaren Kontseilu Mundia-la) bileraren erabakirik nagusie-netakoa.

'Etorkizunerako energia' ize-neko txostenean, zenbait go-mendio eta egoeraren analisia egin zuen laurogeitamar herrial-de biltzen duen kontseilu honek, eta bertan azaltzen denez. ener-

Arangoitiko haize-estazioa.

giak, mundu osoan, egoera be-reziki larria dauka aitzinean, hurren-go urteetarako au rrikusita dagoen hazkuntza demo-grafikoa dela eta.

Izan ere, hiru mila milioi haur jaioko da munduan hurrengo hogeita-mar urteetan, bate/ ere lurralde ez ga-ratuetan, eta txos-tenaren arabera. «ezinezkoa izango da herri guzti hauek energiaz hornitzea, ez, haz-kuntza hau kontrolatzen ez bada, behintzat». Halaber, merkatu li-brea eta aurrerapen teknologi-koaren garrantzia azpimarratzen du lanak soluziobideak aipatzeko orduan.

Txosten hau gogor kritikatu dute ekologistek, ez bait da ino-lako apusturik egiten energia be-rrigarrien alde, eta oraindik ener-gia nuklearraren baliagarritasuna defenditzen delako. John Baker CMEko Egitasmo Batzordeko lehendakariordeak adierazi zue-nez, hurrengo urteetarako as-moen artean, berebiziko garran-tzia emango zaio energia nuklea-rraren garapenari, eta iritzi pu-blikoari horren garrantziaz «ja-bearazteko beharra» azpimarratu zuen.

Halaber, erakunde honi fran-

Eguzki energia suilik etxeko ur berorako erabiltz'en da egun Nafarroan.

kotan leporatu zaiona errepikatu da berriro ere txosten honen behin-behineko emaitzetan (behin-betikoak 1993an argita-ratuko dira): Iparraldetik egiten den analisia, hain zuzen. Hiruga-rren Munduko zenbait ordezka-rik datu eta egoeraren azterketa Hegoaldeko lurraldeen ezauga-rriak kontutan hartu gabe egin zela salatu zuen, kontseilu hone-kin batera egin zen Gobernuz Kanpoko Erakundeen bileran.

LPEE ZERGA Kritikak ere ez di-BERDEAREN r a falta energia

KONTRA ekoizleen aldetik, eta LPEEko (Lurralde Petrolio-Esportatzaileen Erakundea) or-dezkariek energia mota kutsa-tzaileenei ezarri nahi zaien 'zerga berdearen' kontra gogor aritzeko

aprobetxatu zuten bilera. David Simon, British Petroleum en-presako zuzendariak argi eta gar-bi azaldu zuen egoera. «Inda-rrean dauden ingurugiroari bu-ruzko legeak beteko bagenitu, bilioi bat pezetako kostua izango genuke urtero. Hau da, etekin ia guztiak xahutu egingo genituzke, eta hori ezinezkoa da». Era be-rean mintzatu zen ere zenbait po-litiko, eta erabakiak denen artean hartzearen beharra azpimarratu zuten.

Finean, denen artean garbi erakutsi zuten oraindik ez dagoe-la arazoaren benetako kontzien-tzia. Petrolio ekoizleek euren erritmoari jarraituko diote, eta soilik merkatu eta erreserben go-rabeherek aldatuko dute energien norabidea.

Oraindik utopia baino ez A.B / IRUNEA

«Gaur egun energia sobera da-go Hegoaldean, merkea, eta hori aldatzen ez den bitartean energia berrigarriak ez dira benetako al-ternatiba izango». Mikel Illarre-gik azaldu duenez, oraindik uto-pia besterik ez da energia berri-garrien bidez mugituko litzate-keen mundua, eta arazo eta eza-dostasun franko daude gaur egungo energietatik biharkoetara pausoa ematerakoan.

Hegoaldean dagoen energia sobera Hirugarren Munduko lu-rraldeek daramaten politikak sortua da, neurri batean. Izan ere, garapen prozesuan dauden he-rriaide asko energia saltzen ari da ahalik eta arinen dirua ateratze-ko, eta egun ekoizpena nahikoa eta sobera da beharrei aurre egi-teko. Herrialde hauetan daude energiaren erreserbarik handie-nak, baina egungo politikak biharko garapena baldintzatu dezakeelakoan daude adituak.

Ekoizpen hau, gainera, ikatza, petrolioa eta gasean oinarritzen da, gehien kutsatzen duten ener-giak, hain zuzen, eta hauen pre-

zioa, bere benetako balioaren az-pitik dagoela dio Illarregik. «Sortzen duten kutsadura izuga-rri handia da, eta arazo larria den neurrian, horri aurre egiteko zer-gak jarri beharko dira. Honi bu-

nergia kutsa-tzaileei ezarri nahi zaien 'zerga ber-deak' garestitu egingo ditu energia hauek, eta berriga-rriek —eguzki ener-gia, haize energia—, indar eta bultzada handiagoa hartuko dute».

ruz nolabaiteko adostasuna dago zenbait urtetatik hona, baina ho-rrek garestitu egingo ditu energia mota hauek, eta beste energiek —eguzki energia, haize ener-

gia—, indar eta bultzada handia-goa hartuko dute».

IKERKUNTZARAKO Egunehun JOERA urtetarako

ESKASA IKATZA <JA-go munduan, eta hogei-berrogei urte bitarteko gasa eta petrolioa, azken datu hauek zehazteko nahiko zailak badira ere. Hala ere, eguzki eta haize energiek ez dute aurrerapauso handirik izan azken urteotan, hain zuzen ener-gia merkea izan delako. Horrek eragin du energia berrigarrien teknologiari buruzko ikerkun-tzan inbertitzekc joera ez izatea, eta mundu osoan aurki daitez-keen zentro gehienak esperi-mentalak edo oso garrantzi gu-txikoak dira.

Hala ere, ekologistek behin eta berriro azpimarratzen dute jauzi egin beharra, eta energia kutsa-tzaileetatik energia berrigarrie-tara igarotzeko zubi gisa gas na-turala proposatu dute, horretara-ko egokiena eta garbiena dela-koan. Gogoratu behar da gasak ikatzakbaino% 50kutsaduragu-txiago sortzen duela, eta petro-lioak baino % 30 gutxiago.

Gazteendako Zokoa

Pitxartxar nabarra Saxicola rubetra

Oso urria Nafarroan

Lurrean paratzen du ka-bia.

Txolarra baino txikiagoa

Mendebaldeko txoria

Txolarrea baino txikixeagoa, oso arrunta da Europa osoan, baina Nafarroan oso urria da. Arra eta emeak betaina daukate antzekoa, eta gorputzean eta he-galetan dituzten koloreak antze-koak badira ere, emeak beti ilu-nagoak ditu. Gazteak emeen an-tzekoak baina zoldarik gabe.

Soroetan bizi da, eta baita zin-giren ertzeetan bai eta sastraken artean ere. Hegan egiten due-nean, oso altura gutxi hartzen ohi du beti, eta elikagaia batez ere insektuak ditu.

Bizpahiru aldiz erruten du ur-tero, goroldioan edo hostoen ar-tean, lurrean, eta sastraken ondo-tik. Emeak hamalau bat egun ematen du erruten, eta jaio ondo-ren hamahiru egun ematen dituz-te txorikumeek bertan.

Mendebaldean dira ohizkoak: Aralar, Urbasa-Andiamendi, Lokitz, Kodes eta inguruetan.

Hauen antzeko ezaugarriak zi-tuzten lekuetan bilatu bada ere, ez da aurkitu, eta Belate, Sorogain, Auritz, Erronkarin, ez da bere presentzia antzeman.

Turrelta Communis I. A.E. M A T U R E N

Irudimena landuz AITOR GASTON

Irudimenaz irudi bat eraiki behar duzu zure barnean. Ima-jina ezazu hondartza batean zaudela. Olatuak hondarrera heltzen diren lekuan, zutik, aurrean duzun itsasora begira zaude. Eta ez duzu itsasoa bes-terik ikusten. Aurrera begira-tzeari utzi, eta hondartzan ja-rraitzen duzu, baina oinak busti gabe, zure ezkerraldean dauden haitz batzuetara hel-tzen zaren arte. Han, haitzen ondo hartan, mendian gora doan bide bat jaiotzen da, eta tontorrean herri bat dago, ha-rresiz inguraturiko herri bat, hain zuzen.

Zuzen, bidean gora abia-tzen zara, pinu ilunek nekez uzten duten arrastoan, pixka-naka-pixkanaka, aurrera egin ezinik. Heltzen zarenean, bi-dea, harresia zeharkatuz, he-rrian barna nola sartzen den

antzematen duzu. Herrian sartzen zara, kale

nagusiak erakusten duen bi-deari jarraituz. Kaleak, estuak

idetik gora abiatzen zara, pi-nuen artean, pixka-naka-pixkanaka. Tontorrera heltzen zarenean bidea, ha-rresia zeharkatuz, herrian barna nola sartzen den ikusten duzu.

eta ilunak dira. Ez dago argi asko, eguzkiari iritsi zaiolako, jadanik, sartzeko ordua. Ka-leei jarraitzen diezu, baina er-

di galduta zaude. Bat-batean argia ikusten duzu etxe bateko leihoan. Jakinminak zirikatu egiten zaitu eta sartzeko era-bakia hartzen duzu.

Denda bat da oraindik argia gordetzen duena, apalez be-terik, eta apaltegian edozein motatako gauzak. Begiratzen dituzu eta objetu bat aukeratu eta hartu egiten duzu.

Lehengo bidea berregiten duzu, kale estuak utziz. Kale nagusiari jarraituz herria uz-ten duzu eta basoko bidea jei-tsiz hondartzara heltzen zara berriro.

Berriro hondartzan zaude itsasora begira. Hartu duzun objetua . begiratzen duzu. Hondartzan jende gehiago da-goela antzematen duzu, eta haiek ere bere objetu propioa dute.

Orain, esango al zenidake zer den denda hartatik auke-ratu duzuna?

BASAJAUN

Nazioarteko Baleen Batzordeak 40. bilera egin du aurten Esko-zian. Batzorde hau 1946anosatu

zen, eta 30 herrialde bazkide izanik, orain dela hamar urtetik bere esku du baleen etorkizuna.

Aurten egindako bileraren emaitzak nahiko txarrak izan dira. Bertan Islan-diak batzordetik kanpo gelditzeko era-bakia eman zuen ezagutzera. Bitar-tean, Norvegiak ehiza komertzialari hasiera eman behar ziola adierazi zuen. Japoniarrek, beren ehiza zientifikoa-. rekin, neguan berriro hirurehun bat balea harrapatu nahi dute, asmoak zientziarekin baino diruarekin lotuta badaude ere.

Albiste onak ere badaude. Adibidez, Frantziak proposamen interesgarria egin zuen: Antartidako urak babestea, baleentzako oso toki egokia zelako, eta babesa lortu dute. Horrela, Indiar itsa-soan (Baleen santutegia deritzana), 2001. urtea arte, Frantziak proposatu-tako babesa berritu da. Baina garran-tzitsuena, azken luzapenaren berri-tzeari herri guztiek eman dioten ones-pena izan da. Hau da baleen egoera larriari irtenbidea emateko aukera ba-karrenetakoa, gaur egun, adibidez, ba-karrik laurehun balea txuri gelditzen bait dira.

Dena den, Islandia, Norvegia eta Japoniak ez dute izan oso jokaera txa-logarria, ez horixe, azken bien artean, luzapena indarrean izan den bitartean, mila balea inguru harrapatu bait dute. Eta Islandiak heldu den urtetik aurrera ekingo bait dio.

Estatu espainolak oso jokabide go-mendagarria dauka gai garrantzitsu honetan. Aurten, Atzerri Ministerioak, Fernandez Ordoñez garai hartan mi-nistroa zela, Greenpeaceri zuzenduta-ko eskutitz batean, isurkin hauek de-bekatzearen alde daukan joera gogortu baino ez zuela egingo azaltzen zuen. Espainiaz gain, Finlandia, Islandia, eta Irlanda —lehendabizikoa bereziki— ere debekatzearen alde daude.

Nere jarrera argi eta garbi dago. Debekatu behar dira ez bakarrik jar-duera hauek, baizik eta gure biosiste-men aurka egiten diren guztiak ere.

Jenero Xumekoak Argi ikara

rgiastea baino lehen, unetxo bat izaten da non gaueko txoriak ixildu egiten bait dira, eta egunekoak kantatzen hasiak ez. Oihanean unetxo horretan ez da deus ere aditzen. Hortxe ere izaten da jaio eta hiltzeko gehien usatzen den tenorea. Udara gorrian ere hotza egiten du unetxo horretan. Unetxo horretan amets sexualak mutikoen maindireak zikintzen dituzte ale-giazkoari halako kutsu errealista emanez. Alemanieraz badago propio hitz bat unetxo hori izendatzeko. Halaxe esan zidan neska alemaniar batek, eta bolada batean oroitzen nintzen zer zuen izena.

JEREMIAS ERRO

KAZKARROAN

«•*

KONTRAPASA

1. Zurginaren tresnak

2. Maingu

3. Sagardotarako barrika

4. Iparraldeko ibaia

5. Ibai gaineko igarobideak

Erantzunak zehaztuz joan ahala, pasa ezazu letra

bakoitza dagokion laukira. Beheko taula osatu oodoan

Baztanenjasotako esaera zahar bat ageriko zaizu.

Zaharrak Berri Sagar ustel batek saski sagarra ustelduko.

Lotsagabe bat aski da edozein

gaiztakeriren kutsua hedatzeko.

•Ezkurra

Apaizak mutikoci:

— N o r k nahi du zerura joan?

Denek baietz, mut iko batek

izan ezik.

— E t a zuk zergatik ez duzu

joan nahi?

— A m a k seietan etxean ego-

teko esan didalako.

Bizi Bizian

E rronkariko Batzarra

Larra-Be-laguan

dauden eski pistak handitu nahian dabil, bertako

turismoa indartu nahian. Honetaz

gain, bertako naturgune

babestuetan pista berriak eraikitzeko

asmoa ere azaldu du berriki, «lege aldetik

eragozpenik ez balego». Oraingoz

gauzak etenda daude arazo ekonomikoen-

gatik, baina bai Batzarra bai Nafarroako

Gobernua ideia martxan jartzearen

alde daude. Ekologistek, berriz, beren kezka azaldu

dute eta pasa den astean makina bat pista batera sartu

zela adierazi dute. Hauentzat, gauzak dauden bezala utzi

behar dira «turis-ta pilaketak ingu-

rua hondatzen duelako».

Larra-Belagua arriskuan ote? TXARO SATRUSTEGI / IRUNEA

Erronkariko azpiegitura turis-tikoa indartu asmoz hasi zen ber-tako batzar orokorra Larra-Be-laguako eski pistak handitzeko ideia aztertzen. Lehenengo gau-za, dauden pistak hobetu eta hor-nitu, eta gero, beharbada, gehia-go eraiki. Asmo honekin, bertako Klub Pirineo eta Erronkariko Es-ki Eskolaren aholkuak eskatu zi-tuzten, Jose Carlos Garde Erron-kariko Batzarraren presidenteak adierazi zuenez.

Hauen ustez, zerbitzu gehiago egin behar dira, aterpeak eraiki eskiatzaileentzat, eta dauden pis-tak handitu, naturgunea, ahal den neurrian, ukitu gabe. Honekin, Nafarroako Gobernuko Kirol, Turismo eta Mendi zuzendaritze-tara jo zuten, ideia martxan jar-tzeko asmoz. Onespena eman on-doren, proiektua oso-osorik su-bentzionatuko zutela erantzun zuten, eta arkitekto batzuekin ha-rremanetan jarri ziren.

Ondorioz, memoria tekniko bat egin zuten, lanen aurrekon-tuarekin, eta proiektua hiru fa-setan egingo zen. Lehenengoan dauden pistak hobetu, zerbitzu gehiagoz hornitu eta aparkale-kuak egitea zen asmoa, baina La-rrako naturguneak ukitu gabe. «Ofizialki ez badakigu ere, fase honetan ez dugu arazorik izango, ez bait da inolako kalterik egi-ten», azaldu zuen Gardek. Beste bi faseetan, babesturik dauden naturgunetan pistak eraikiko zi-tuzten, baina hau egiteko orain-dik ez dute baimenik.

GOBERNUAREN Orain gau-ERANTZUNAREN z a k etenda

^AIN daude, arazo ekonomikoak direla medio. Go-bernuak % 100 ordainduko zuela esan bazuen ere, BEZa Erronka-rik ordaindu beharko du. «Or daindu behar dugun diruaren ara-bera jokatuko dugu, asko baldin

Larra-Belaguan dau-den erreserba natu-ralek topo egin du-

te gero eta arra-kasta handia-goa duen fon-

doko eskia-rekin.

bada, gauzak dauden bezala gera daitezke, hainbeste ez bada eta ordaint'zea erabakitzen badugu aurrera jarraituko dugu», adie-razi zuen Gardek.

Baina aurrera jarraitzekotan proiektuaren lehenengo faseare-kin zela garbi utzi zuen Gardek, «gauzak legearen arabera egin nahi ditugulako». Beste bi faseak martxan jartzeko Ingurugiro Sai-laren baimena behar dute.«Arau-tegia dagoen moduan, ezinezkoa da pistak eraikitzea naturgune-tan. Hori dela eta, guk gai hau ikertzea eskatu dugu, eta Sailak erabakitzen duena beteko dugu».

JENDE Erronkarin gero UGARI etajendegehiago

ERRESERBAN s a r l z e n c|a eskia-

tzera babesturik dauden lekue-tara, bertako Eski Eskolakoek azaltzan dutenez, eta hori kontro-latzeko zailtasunak aipatu dituz-te. «Toki horietan pista txikiak eraikitzen badira errazago izango da sartzen den jendea kontrola-tzea», diote Eskolakoek zein Ba-tzarrekoek.

Eski Eskolarentzat «gauzak ongi egin behar dira eta inguru-

giroa errespetatu baina pisten baldintzak ez dira onak, ez dago azpiegiturarik, ez zerbitzurik. Guk aspaldi eskatu genuen pistak handitzea eta aterpe gehiago eraikitzea. Gero eta jende gehia-go etortzen da eskiatzera, eta he-mengo pilaketa izugarria da», diote. Hala ere, datorren urteko udaberria baino lehen ez dela ezer egingo azaldu zuen Gardek.

Ekologistak pilaketaren aurka T.S. / IRUNEA

Larra-Belagua aldean zerbait egin behar zela entzun bezain laster, talde ekologisten kezkak somatzen hasi ziren. ANAT-LANEkoek uste dutenez, berta-koek erakutsi nahi dutena baino aurreratuagoak daude gauzak. «Idazki bat atera izan ez bagenu, eta gaiaren gainean egon izan ez bagina, dagoeneko pista horiek egiten ariko ziren», adierazi du taldeko batek.

Ekologisten ustetan, ez dago ezer berri egiteko beharrik, «oraingo pistak eta gutxiago ere erreserbak ez ukitu baino ez. In-gurugiroaren ikuspuntutik, al-dean egin zitekeen gauza hobe-

rena pistak ixtea da», azpima-rratu dute. «Hori bai, hau egin aurretik, ikerketa bat egin be-harko litzateke, ibarrarentzat ekarriko zituen ondorioak azter-tzeko».

Hau ez da, ekologisten iritziz, Erronkariko bidea garatzeko bi-

dea, «ibarra turismo masifikatu bati saltzea izango bait litzateke, eta bertakoak ezin dira honen al-de egon. Honelako turismoak ingurua hondatzen du», azaldu dute.

Halaber, zenbait gauza legea-ren aurka egin direla salatu dute

ekologistek. «Oraingoz, nahiz eta proiektua izan, ez dute In-gurugiro Sailean aurkeztu, ho-nen onespena jasotzeko, eta ez dute zuzen jokatu». Pasa den astean ere makina bat, lanak hasteko asmoz, pista batean sartu zela adierazi dute. «Ingu-rugiroko jendea eta gu han gi-nen, eta makinak atzera egin zuen».

Halaber, Erronkariko aginta-riek eta Eski Eskolakoek azaldu-tako argudioen aurka daude eko-logistak. «Jendea erreserban sar-tzen bada, neurriren bat hartu beharko da hori gerta ez dadin, baina irtenbidea ez da pistak eraikitzea, hori arrazoi interesa-tua bait da».

Legeak dioena Ukerdiko erreserba integrala da Larra-Belaguan dagoena, eta

legeak dioenaren arabera, erreserba integrala interes ekologiko berezia duen naturgunea da, eta horrela izendatzen dute dauden eko-sistemak zaintzeko. Eremu horietan, debekaturik dago ehizan egitea, landare eta zuhaitzak moztea, hondakin solidoak zein likidoak bota-tzea, barrutik zirkulatzea baimenik gabe, behar ez den zarata atera-tzea... Ekintza zientifiko eta dibulgatiboak ezik, beste guztiak debe-katurik daude.

Juan Luis Arrizabalaga .Zuzendari Artistikoa

nuan Luis Arrizabalaga zuzen-dari artistikoa izan da Pedro Almodovarren E1 Deseo en-

presak kudeatutako 'Accion Mu-tante' filmean. Alex de la Iglesiak zuzendu du, eta Almodovarrek ku-

deatu duen lehena izan da. Mantxako zuzendariak ez dio inolako mugarik jarri zinemagile altsasuarraren lana-ri, eta lan horren emaitza urtarrilaren bigarren astean estreineko aldiz iza-nen da ikusgai zinemetan.

«Nahi izan duguna egin dugu» J U A N KRUZ LAKASTA / ALTSASU

EGUNKARIA.— Nola sortu zen Almodovarren E1 Deseo pro-dukzio-etxearekin pelikula bat egiteko aukera? JUAN LUIS ARRIZABALAGA.— Madrilen produkzio-etxe batean lan egiten zuen neska bat ezagu-tzen genuen Alex De La Iglesiak —pelikularen zuzendaria— eta biok. Berak esan zigun E1 Deseok laburmetraia bat egin nahi zuela, eta ez zuela gidoi aproposa aur-kitzen. Alexek ' Accion Matante' bidali zien, eta gidoiarekin lilu-ratuta geratu ziren. Laburmetraia egin ordez, telesail bat egiteko ideia sortu zen. Gidoia garatu ge-nuen, eta azkenean E1 Deseok laburmetraia bat egitea proposatu zigun. EGUNKARIA.— Almodovarren produkzio-etxea-rekin l.an egiteak baldintzatu al du zuzendari artisti-ko baten lana? ARRIZABALA-GA.— Gehiene-tan nahi izan du-guna egin dugu. Eragina behin bakarrik izan du. Pelikularen esze-na batean zoro batzuen etxea agertzen da, eta horren dekora-zioa egiterakoan, Almodovarrek bere pelikuletan erabtli dituen tramankuluak erabili ditugu, bai-na erabat birrinduak. Nolabait bere dekoratuekin egin dugu. EGUNKARIA.— Orain arte egin dituzun pelikula guztiak labur-metraiak ziren, eta diru gutxire-kin egindakoak gainera. Alda-keta izugarria izanen da bat-ba-tean 300 milioi pezetako aurre-kontuarekin lan egitea. ARRIZABALAGA.— Izugarrizko

rain arte guk egiten genuen de-na, materialak lor-tu, dekoratuak pentsatu, egin eta montatu. Pelikula honetan diseinua baino ez dugu egin.

aldaketa da. Orain arte, guztia guk egiten genuen, materialak lortu, eta dekoratuak pentsatu, egin eta muntatu. Pelikula hone-tan, ordea, zuk diseinatzen duzu dekoratua, eta langile batzuek egiten dute, lantalde oso bat zure agindura dago, eta ia-ia nahi du-zun adina dirua erabil dezakezu. EGUNKARIA.— Diru guzti ho-rrek erantzukizun handiagoa da-kar, zama handiagoa. Horrek mu-gatzen al du egiten duzuna? ARRIZABALAGA.— Bai,mugatu egiten du, baina dirua ez eduki-tzeak gehiago. Dena den, labur-metraietan aurrekontu txiki ba-tekin lan egiten duzunean zure irudimena garatzen duzu, eta as-ko disfrutatzen duzu. Ni edozein momentutan nire gustukoa den

laburmetraia bat kobratu gabe egi-teko prest nago, nire gustuko lana delako. Denaden, zinema egitea oso zaila da. Koadro bat zure etxeko sukaldean egin dezakezu, oihal zahar batekin. Zinema egiteko, laburmetraia ba-daere,dirufranko behar duzu. La-burmetraia sin-pleena egiteko,

gutxienez 700.000 pezeta behar dituzu, eta hori aktoreek eta gai-nontzeko langileek kobratzen ez badute. Gainera zinemek ez dute laburmetraiak ematen, eta ez da-kit zergatik. Segun zein gauzak kontatzeko, askoz egokiagoa da laburmetraia luzemetraia baino. Laburretan errazago da kontaki-zunaren erritmoari eustea, eta ikuslearen arreta zeureganatzea. Nik esate baterako inoiz ez puke luzemetraia bat zuzenduko, eta bai ordea labur bat, edo behintzat

asmo hori badaukat. EGUNKARIA.— Pe-likularen eszena ba-tzuk Nafarroan gra-batu omen dituzue. ARRIZABALAGA.— Bai, Bardeetan izan ginen. Pelikula, oro har, nahiko iluna da, eta guk argitasun handia sartu nahi genuen eszena ba-tzuetan, kontraste moduan. Bardeak toki egokia zela iru-ditu zitzaigun. Ba-samortu bat nahi genuen, eguzkia eta abar... Bertara joan ginenean, ordea, euri zaparrada izu-garria bota zuen, eta zeruaestaliazegoela grabatu behar izan genuen guztia, de-sastre bat izan zen. EGUNKARIA.— Zein da 'Accion Mutante' filmean kontatzen duzuen istorioa? ARRIZABALAGA.— Istorioa Bilbon ger-tatzen da, 2000 eta ez dakit zenbatga-rren urtean. Ederta-suna balio nagusia da, light jakiak eta abar. Jende guztia altu eta ilehoria da. Elbarritu txiki eta itsusi batzuek 'Ac-cionMutante' taldea osatzen dute, eta gorputzaren kulto horren aurkako bo-rroka armatuari eki-ten. diote. Hauen buruzagia Antonio Resines da, eta Fer-nando Guillenek ere lan egiten du. Juan l.uis Arrizabalaga, ezkeri/ean, Jesus l ' o jo pintorearekiu. i. ALFORJA