Murgil - Erein argitaletxea · 6 Orain, ariketa hauetan, deskribapenak egingo ditugu. Irakur ezazu...
30
Transcript of Murgil - Erein argitaletxea · 6 Orain, ariketa hauetan, deskribapenak egingo ditugu. Irakur ezazu...
MurgilEuskal Hizkuntza eta Literatura
DBH 4
Patxi AizpuruaJokin Larrañaga
Marilo Trigo
erein
Eragotzita dago, legeak salbuespenetan izan ezik, obra honen edozein eratako berregintza, komunikazio publikoa eta moldaketa,aurrez jabetza intelektualaren titularren baimena eskuratzen ez bada. Eskubide horien urraketa jabetza intelektualaren aurkako
delitu bezala har daiteke (Kode Penaleko 270 eta hurrengo artikuluak). CEDRO erakundeak (www.cedro.org) babestenditu aipatutako eskubide horiek.
Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa sailak onetsia (2006-6-30).
Azala eta liburuaren diseinua:Iturri
Maketazioa:Erein
Ilustrazioak:Juan Luis Landa, Ivan Landa
© Patxi Aizpurua, Jokin Larrañaga, Marilo Trigo
© EREIN. Donostia 2006
ISBN: 84-9746-327-7EREIN Argitaletxea. Tolosa Etorbidea 107
20018 DonostiaT 943 218 300 F 943 218 311
e-mail: [email protected]
Inprimatzailea: GrafmanPol. industrial El campillo. P A2 Gallarta (Bizkaia)
T 94 636 91 94 F 94 636 93 33e-mail: [email protected]
Aurkibidea
1. IkastunitateaProiektua: Gelako albuma egin .......................................................... 6Irakurgaiak........................................................................................ 16Gramatika kutxa .............................................................................. 19Ariketa osagarriak ............................................................................ 22
2. IkastunitateaProiektua: Narrazio labur bat sortu.................................................... 32Irakurgaiak........................................................................................ 43Gramatika kutxa .............................................................................. 47Ariketa osagarriak ............................................................................ 50
3. IkastunitateaProiektua: Bertsoak idatzi eta kantatu................................................ 58Irakurgaiak........................................................................................ 79Gramatika kutxa .............................................................................. 83Ariketa osagarriak ............................................................................ 86
4. IkastunitateaProiektua: Iparra - Hegoa errealitatea triptiko baten islatu.................. 94Irakurgaiak........................................................................................ 108Gramatika kutxa .............................................................................. 111Ariketa osagarriak ............................................................................ 115
5. IkastunitateaProiektua: Gai bati buruz eztabaidan aritu ........................................ 122Irakurgaiak........................................................................................ 133Gramatika kutxa .............................................................................. 137Ariketa osagarriak ............................................................................ 140
6. IkastunitateaProiektua: Udako planak egin ............................................................ 148Irakurgaiak........................................................................................ 160Gramatika kutxa .............................................................................. 164Ariketa osagarriak ............................................................................ 166
6
Ongi etorri! Seguruenez, ez dugu elkar ezagutzen. Ni zuretzat berria eta ezezagunaizango naiz. Eta gelan, zure inguruan daudenak, nor dira?, badakizkizu beren izenak?,nolakoak dira?, zer gustatzen zaie?... Galdera asko dituzu, baina erantzunak falta,ezta? Zer iruditzen zaizu klaseko albuma egiten badugu?Hasteko, zergatik ez duzu ekartzen oporretan, zure lagunekin edo zuretxakurrarekin zeundenean, une berezi batean…, duela gutxi atera dizuten argazkibat? Honekin eta orrialde hauetan zehar egiten duzunarekin, laster ezagutukodituzu gelako lagunak.
1. IKASTUNITATEAProiektua: Gelako albuma egin
7
2 Entzun arretaz Ane eta Jon grabaketa eta ondoren ipin ezazu E edo G (egia edogezurra) esaldi bakoitzaren amaieran. Gezurra bada, prestatu erantzun zuzena gero ahozkontatzeko.
– Oporretan oso goiz jaikitzea gustatzen zaio Aneri..........................................................
– Robertorekin haurtzaindegian egon zen, eta orain institutuan elkartu dira berriro ........
– Roberto kaskagoria eta lodia da, eta aurpegi pekaduna du ..........................................
– Harroa eta zeharo tontoa da, baina oso alaia ................................................................
– Futbolzalea da eta auzoko taldean jokatzen du ............................................................
– Txandalarekin ibiltzen da ia egunero, eta klaseko jendeak Adidas deitzen dio ............
– Ane beti Alde Zaharrean sartuta dago ............................................................................
– Robertori asko gustatzen zaio diskoteketara joatea eta dantzatzeko musika ...............
1. Zein dira zure izen-abizenak? Nola deitzen dizute?
2. Non bizi zara? Zein kaletan?
3. Zenbat zarete etxean?
4. Noiz da zure urtebetetzea?
5. Zein da zure horoskopoa?
6. Norbait deklaratu zaizu?
7. Eta zu, deklaratu zara?
8. Gauean, nola egiten duzu lo?
9. Zer irakurtzen duzu? Zergatik? Non?
10. Zer jaten duzu jolasorduan?
11. Inoiz idatzi al duzu komun publikoetan? Zer?
12. Zer egiten duzu asteburuetan?
13. Zein da egin dizuten azken oparia?
14. Eta zuk egin duzuna?
15. Dutxatzean kantatzen al duzu? Zein abesti? Gogoko duzun abesti baten izena.
16. Noiz egin zenuen negar azken aldiz? Zergatik?
17. Zer suspenditu duzu azkeneko aldiz?
18. Gomenda ezazu film bat. Ikusi duzun azkeneko filma.
19. Zer esaten duzu haserretzen zarenean? Noiz haserretzen zara?
20. Zure etxe barruan zein da zure txoko gogokoena? Noiz egon ohi zara bertan?
1 Elkar ezagutzen. Binaka jarrita, egin galdera hauek zure kideari. Lagunak ematen dizkizun
erantzunak oso garrantzitsuak dira gelakoen albuma egiteko. Beraz, ez galdu
ikastunitatea amaitu arte.
Hiztegia: Goseak amorratzen: oso-oso gose zarenean. Haurtzaindegi: ume txikiak doazeneskola. Ematen du: antza du. Harroa: bere ustez, apartekoa. Luzitu: erakutsi jendearen aurrean.Bestelakoa: beste forma batekoa; ezberdina. Dirudi: ematen du.
8
3 Hona hemen entzute-ariketan atera den Aneren familia edo sendia zuhaitzera begiratuz.
Erantzun beheko galderei.
AAAAllllbbbbuuuummmmaaaa eeeegggg iiii tttteeeennnn
1. Nor dira Jonen aitona-amonak?
2. Nor da Julenen arreba?
3. Zenbat biloba daude sendi horretan?
4. Nor da Arantzaren ahizpa?
5. Eta Julenen arreba?
6. Aneren neba, nor da?
7. Zer dira Mary eta Mikel Aitorrentzat?
8. Zer da Estibaliz Ainhoarentzat?
9. Eta Iñaxio Anerentzat?
10. Zer dira Aitor eta Arantza?
11. Nor da osaba ezkongabea?
JOSE MARIMARY MIKEL
ANEJON
ARANTZA
MAY
JULEN
AITOR
BEGOÑA IÑAXIO
JOXE JOXEPA
9
4 Familiaren marrazkiak ikusi ondoren, esan noren antza duten.
Noren antza du: – Arantzak osaba Jose Mariren antza du.
– ............................................................................................................
– ............................................................................................................
– ............................................................................................................
Nork zer ematen du: – Osaba Jose Marik erbia dirudi.
– Aitorrek oilarra ematen du.
– ............................................................................................................
– ............................................................................................................
5 Beheko taulan agertzen diren ekintzetatik, esan zein gustatzen zaizun eta zein ez. Ekintzalau atal hauetan sailkatu: etxean, ikasgelan, lagunekin eta igandeetan. Atal bakoitzeanhiruna esaldi ipini adibideari jarraituz.
zinemara joan
alde zaharrera joan
apunteak hartu
aspertu
dantzatu
komikiak irakurri
meza entzun
piper egin
parrandan ibili
gibela jan
kopiatu
haserretu
harrikoa egin
klariona lagunei bota
azterketak egin
logela txukundu
lo egin
ikasi
musika entzun
mendian egunak eman
mahaia jarri
emandako hitza bete
erosketak etxera jaso
zigarroak erre
...-t(z)ea gustatzen zait
ez zait...-t(z)ea gustazen
atsegin dut
ez dut atsegin
gogoko dut
ez dut gogoko
kontuan izan
IKASGELAN: – Apunteak hartzea gustatzen zait.
– ......................................................................................................................
– ......................................................................................................................
ETXEAN: – ......................................................................................................................
– ......................................................................................................................
– ......................................................................................................................
LAGUNEKIN: – Atsegin dut musika entzutea.
– ......................................................................................................................
– ......................................................................................................................
IGANDEETAN: – Ez dut gogoko goiz jaikitzea.
– ......................................................................................................................
– ......................................................................................................................
10
6 Orain, ariketa hauetan, deskribapenak egingo ditugu. Irakur ezazu arretaz ondoko testu
hau, asko lagunduko baitizu.
Roberto Saez de Urturi Perurena Ane eta Jonenauzoan bizi da. Bi anaia eta arreba bat ditu. Beregurasoak Jaime eta Idoia dira.Mutil altua eta argala da, eta ile beltzarana eta begiurdinak ditu. Zinemako aktorea ematen du. Nahikoaharroa da eta oso erraz haserretzen da, baina hori bai,azkar pasatzen zaio haserrea.Gure ikasle honek es du kirola egitea gogoko, bainadantzatzea bai. Horregatik, ahal duen guztietandiskotekara joatea gustatzen zaio, bere gorputza etamarkako arropa luzitzera. Diskoteketan arrakastaitzela du eta neska askok eskatzen diote berekinateratzeko. Beno, hori esaten du berak. Gauean ez dupanpinarekin lo egiten, walkman-arekin lokartzen da.Etxe barruan gogokoen duen txokoa, berriz, bere gelada. Han egoten da musika entzuten. Gainerakoan osojatorra dirudi Aneren lagunak.
7 Aurreko testuan beheko atal hauetatik zenbait agertzen dira. Zein dira? Idatz itzazu
ordenaturik.
– Deskribapen fisikoa. ..........................................
– NANen datozenak. ..........................................
– Datu historikoak. ...............................................
– Gustuak edo zaletasunak. ................................
– Asmoak eta planak. ..........................................
– Izaera. ...............................................................
8 Ikusi dugun testuan, Roberto aipatzeko, zein hitz erabiltzen da? Beti berdinak? Ez, ezta?
Binaka elkartuz aurkitu eta ondoren idatzi.
– Roberto
– .............................................................................................................................................
– .............................................................................................................................................
– .............................................................................................................................................
Ondoko ariketetan ondo idazteko zenbait baliabide eskainiko dizkizugu.
1
11
Ikusi duzuen bezala, beste modu batez izendatzeko baliabide horri ordezkapenaesaten zaio. Baina bada beste baliabide bat ere, oso erabilia dena, konturatu gabeegiten duguna: elipsia. Perpausa ulertzeko behar ez diren elementu bat edo gehiagokentzea da. Izena edo aditz-laguntzailea ezabatzen dira.
Esate baterako: Goizean Jon etorri (da) eta berehala joan da. (Jon) oso kezkatuta(zegoen) eta (oso) larrituta zegoen. (Parentesi artean dagoena ezabatu egiten da).
9 Orain arteko guztia kontuan hartuta, egin ondoko testu honetan komeni diren ordez-
kapen eta elipsiak eta idatzi zure koadernoan. Ez ahaztu esaldi bakoitzean aukera bat
baino gehiago daukazula.
Estitxu nire adineko neska bat da. Estitxuk Gasteizko Fco. de Vitoria institutuanikasten badu ere, Estitxu ez da gasteiztarra, Aguraingoa baizik.Estitxu oso garaia da eta argala da. Estitxuk begi ilunak ditu eta ile luze kizkurradu. Estitxu oso isila da eta lotsatia da ezagutzen ez dituen pertsonekin; bainalagunekin, Estitxu, berritsu samarra dela entzun dut.Estitxuri asko gustatzen zaio igandeetan Gasteizko alde zaharrera joatea. Bestebatzuetan, berriz, Estitxu diskotekara joaten da. Hurrengoan, igoal, mendirajoango da egun-pasa. Horrelakoa da Estitxu, orain hemen dago eta bihar handago, denetarik egitea gustatzen zaio.
kontuan izan
12
10 Badakizu pertsonak edo objektuak deskribatzerakoan adjektiboak oso garrantzitsuakdirela. Hemen dituzu zenbait adjektibo. Hauetatik hamar aukeratu eta letra-salda bat
asmatu lagunek egiteko. Ondoren, honelako esaldiak proposatu beharko dizkiezu beraiek
adjektiboak asma ditzaten.
Esaldiak:
1. Fernando Alonso oso ausarta da
2. ...................................................................................................
3. ...................................................................................................
4. ...................................................................................................
5. ...................................................................................................
6. ...................................................................................................
7. ...................................................................................................
8. ...................................................................................................
9. ...................................................................................................
10. ...................................................................................................
Adjektiboak
lodia – bihurria – argala – astuna – zaharra – gogorra – gaztea – gozoa – heldua –
bizia – zikina – garbia – tentela – arrunta – argia – berezia – harroa – txikia –
beldurtia – handia – apala – garaia – negatiboa – ausarta – tematia – sentibera –
gorra – aspergarria – atsegina – mutua – betokerra – ospetsua – konkorduna –
azkarra – alaia – iletsua – narrasa – dotorea – kaskarina – lotsatia – sutsua –
lasaia – itsusia – txukuna – eskuzabala – begiluzea
LETRA-SALDA
Fernando Alonso oso tematia da.
13
11 Hona hemen pertsonak deskribatzeko zenbait adjektibo. Irakurri arretaz eta bilatu adjektibo
bakoitzaren esanahia hiztegian.
Adibidez
– txikia
– argala
– ile beltzarana
– aurpegi luzea
– lotsagabea
– handia
– lodia
– ............................
– ............................
– ............................
– ............................
– ............................
– ............................
– ............................
– ............................
– ............................
– ............................
– ............................
– ............................
– ............................
Deskribapen fisikoa:
– altuera: txikia, garaia, ez altua ez txikia, oso altua, nahiko txikia.
– gorpuzkera: lodia, argala, mehea, pottoloa, lodi samarra, gihartsua, sendoa, ahula,indartsua.
– ilea: beltza, horia, marroia, gaztainkara, luzea, laburra, motza, kizkurra, gominaduna,koloreetakoa.
– aurpegia: zabala, luzarana, biribila, beltzarana, zurbila, sudur-luzea, sudur-motza, begiargiak, begi berdeak.
Deskribapen psikologikoa:
alaia-tristea, goibela; astuna, aspergarria-atsegina; positiboa-negatiboa; zentzuduna-zentzugabea;
moldakorra-burugogorra; ausarta-koldarra, beldurtia; harroa-apala; trebea-baldarra; irekia-isila,
lotsatia-lotsagabea; arrunta-berezia; sentibera-gogorra.
12Goiko adjektibo-zerrendaren laguntzarekin deskribatu marrazkian dauden pertsonak.Horretarako gutxienez bost adjektibo erabiliko dituzu.
14
IKASLEAREN FITXA
IZENA: AneABIZENAK: Isasmendi Lopez de Okariz
JAIOTZE DATA: 92-9-29JAIOTERRIA: BurlataHELBIDEA: Erdiko kalea 2 – 3.ezk.
FAMILIAKO DATUAK:
GURASOEN IZENAK: AITA: Mikel AMA: EstibalizOGIBIDEAK: AITA: Langabetua AMA: SendagileaNEBA-ARREBAK: ARREBA/AHIZPA(K): 1
ANAIA/NEBAK: 1GUZTIRA: 3ZENBATGARRENA ZARA ZU? 2.a
IKASKETAK:
LEHEN HEZKUNTZA NON?: Burlatako eskolan.ERREPIKATU AL DUZU IKASTURTEREN BAT?: Ez.ZER IRAKASGAI AUKERATU ZENUEN 1. ZIKLOAN: Ipuin-tailerra.ZER IRAKASGAI HARTU NAHI DITUZU HURRENGO IKASTURTEAN?:.................................................................................................................................................................
ZERGATIK?: .......................................................................................................................................
Beno, dagoeneko ikasi dugu deskribapenak nola egiten diren. Ikasi duzuen guztia praktikan
jartzeko garaia da. Dena den, hainbat datu falta dira. Osatu.
Aneren eskolako fitxa aurkitu dugu eta informazio ugari dakar gure neska hobeto ezagutzeko.
Binaka ipinita, Aneren deskribapena sortu, bai fitxaz baliatuz bai Robertoren eredua kontuan
hartuz (ikus 6. eta 9. ariketa). Ariketa ondo egiteko, fitxaren ondoren agertzen den kontrol
zerrendari jarraitu behar diozue.
Aneren deskribapena
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
AAAAuuuurrrr rrrreeeepppprrrroooodddduuuukkkkzzzz iiii ooooaaaa
15
Bila itzazu 1. ariketan egindako galderen erantzunak (Elkar ezagutzen) eta has zaitez zure lagunhori deskribatzen. Hori egin ahal izateko, kontuan izan kontrol zerrenda hau:
kontrol-zerrendaAURKEZPENA A4 moduko orri batean egin. Ertzak hutsik utzi. Letra ulergarria egin. Arkatzez ez idatzi mesedez.
TESTUA Ondorengo eskemari jarraituz egituratuko duzue testua:
N.A.N.eko datuak (izen-abizenak, helbidea, gurasoak, anai-arrebak...). Deskribapen fisikoa. Deskribapen psikologikoa. Gustuak eta zaletasunak. Eskolako datuak.
Deskripzioaren atalak parragrafoen bidez bereizi (kasu honetan 5 parrafo). Egitura hauek erabili behar dituzue:
Noren antza / dirudi. ...-t(z)ea gustatzen zaio. / Ez zaio ...-t(z)ea gustatzen. Gogoko dut, atsegin dut. Zale / amorratu / porrokatu.
Ez errepikatu adizkiak, subjektua... Horretarako, erabili elipsiak, ordezkapenak,sinonimoak... (gogoratu Estitxuren testuan egindakoa).
Hamabost lerro gutxienez, edota ehun (100) hitz gutxi gorabehera. Gogoratu:berrikusi lana amaitutzat jo baino lehen.
PPPPrrrroooo iiii eeeekkkkttttuuuuaaaa
kontrol-zerrendaAURKEZPENA Zirriborroa orri batean egin. A4 moduko koloreetako kartulina batera pasatu irakasleak zuzendu ondoren. Ganoraz kokatu testua eta argazkia. Ez ahaztu testua dela garrantzitsuena.
testua Ondorengo eskema honi jarraituz egituratuko duzu testua:
N.A.N eko datuak (izen-abizenak, helbidea, gurasoak, anai-arrebak...). Deskribapen fisikoa. Deskribapen psikologikoa. (Nortasuna, izaera). Gustuak eta zaletasunak. Datu bitxi batzuk.
Gainontzeko aginduak. Aurreprodukzioan daude.
ARGAZKIA Duela gutxi ateratako argazkia izan behar du (oporretan, lagunekin, etxean...). 10 x 15 eko neurrikoa izango da (gutxi gorabehera, oporretan ateratakoak bezalakoak). Argazkipean, idatz ezazu ohartxo bat bertan agertzen dena komentatuz. (Argazki-oina).
Gelako guztion proiektuak album batean bildu ondoren, binaka eta besteen aurrean, eginezazue zuen kidearen aurkezpena, egindako deskribapena kontuan hartuz.
16
IIIIRRRRAAAAKKKKUUUURRRRGGGGAAAAIIIIAAAAKKKK
Enkarni eta gure aitona(...)
Eta (1), ez dit sekula beste aukerarik eman (2) adiskidetzeko.
Begira, Asier, gaztetan zuen (3) andregaia izan zuen; ez, amona ez, beste
bat, lehenagoko bat. Ai, Asier, luzea da pertsonaren bizitza...!
Neska haren ama (4) sorgin-kontuetan ibiltzen omen zen.
Eta (5) ere erdi sorgina-edo omen zen: izena ere halakoxea zeukan herriko
jendearen artean. Ilarratzako sorgina esaten zioten. (6) ez nuen sekula herrian
ikusi.
Herriko neskatila bat zuen neskame, eta (7), txanpon ederren truke, manda-
tu guztiak egiten zizkion.
Ez omen zen sekula herrira etortzen; baina, hala ere, beste (8) baino hobeto
omen zekizkien herrikoen kontu guztiak.
Eta ez bakarrik gertatutakoak, ez; (9) guztien baitan nolako asmoak zebilt-
zan (10) asmatu egiten omen zuen.
Eta (11) ezkutuka joaten omen zitzaizkion kontsulta (12). Orain mutil (13) ea
begiz jota duen neska ere berarekin gustatuta ote dagoen; neska (14) gero, ea
atzetik daukan mutila intentzio onez ote datorren... Orain gizon (15) eta emaz-
tea, ohean elkarrekin daudela, beste norbaitekin gogoratzen ote den... .
GERARDO MARKULETA: Asier eta egia gurutzatuen liburua, Erein-Auskalo
1. Osatu irakurgaia hitz hauetatik aukera eginez.
1. harrezkero, gero 2. ordea, berriz 3. aitona, aitonak 4. zenak, zena
5. alaba, alabak 6. nik, ni 7. hura, hark 8.inor, inork
9. herriko, herritik 10. ere, ene 11. herrikoak, herri 12. egiten, egitera
13. bat, batek 14. baten, bat 15.batek, bat
17
Hitza Sinonimoa Aukera
Sekula Beti / Inoiz ez
Amona Aitite / Amama
Ibili Aritu / Geldi egon
Omen Ei / Seguru
Esan Erran / Isildu
Mandatu / Enkargu
Asmatu Igarri / Huts egin
Ezkutuka Agerian / Gordeka
Lehenagoko Antzinako / Berri
Emazte Senar / Andre
2. Ulermena. Osatu esaldi hauek:
– Gaztetan aitonak .............................................................................................
– Alabari eta................................................................................ deitzen zieten.
– Ez zen herrira etortzen, baina, hala ere, .........................................................
– Herrikoak kontsulta egitera..............................................................................
– Gizon batek galdetu zion ea ...........................................................................
3. Osatu taula sinonimo egokia ipiniz.
4. Lotu orain ezkerreko zutabeko hitzak beren antonimoekin.
Adb. Omen - Seguru
5. Osatu koadro hau.
Aditzak da du dio zaio
Eman X X
Eduki
Ibili
Esan
Ikusi
Egin
Gustatu
Etorri
Jakin
Asmatu
Joan
Galdu
Egon
6. Hutsuneak bete. Aditz laguntzailea.
– Lagunak zu Bilbora eraman ..........................
– Lagunak zuri opari bat eman ........................
– Lagunek zu ez ........................... kalean
ikusi.
– Lagunek zuri futbolerako sarrerak oparitu
........................
– Zuk utzitako liburuak ez ............................
batere gustatu.
– Eskuko telefonoa eta mp3-a galdu
........................ Iratxeri atzo.
– Aneren mezua jaso ........................ atzo.
– Mikel ez (ibili) ........................ bere unerik gozoenean.
– Zuk ez (eduki) ................................ talde honen CDak.
– Ez (jakin) ........................ Alberto Madrilera joana ........................ bizitzera.
– Guk egindako galderak ez ........................ asmatu zuek.
– Herenegun eman ........................ (zuk niri) jota utzi ........................
– Oso lasai (egon) ........................ zu azterketetan egoteko.
– Joaten ikusi ........................ nik haiek, baina etortzen ez.
– Ez sinetsi Jessicak esan ........................ guztia.
7. Mintzamena. Imajina ezazu gelan ezagutzen ez duten zure benetako lagun batek antolatukoduzuen ikasketa-bidaiara joan nahi duela. Deskribatu lagun hori zure gelakoek ezagutu dezaten.
8. Binaka jarrita bakoitzak pertsonaia bat marraztu beharko du. Marrazkiak nahi dituzuen beste beso,aho, oin, ... izan ditzake eta ez ohiko lekuetan. Bukatu ostean, deskribatu zuen marrazkiak bestebikote bati, ea gai diren originala bezalako bat egiteko.
18
19
1. -T(Z)EA: ADITZ IZENAOro har, kasu hauetan erabiltzen da:
– Adjektiboa + izan:
Adibidez:Ona da kirola egitea.
Beharrezkoa da ondo lo egitea.
Osasungarria da jolasorduan otartekoa jatea.
Kaltegarria da egunean bi pakete zigarro erretzea.
– Adberbioa + egon:
Adibidez: Ondo dago isilik egotea, baina ikasgelan lan egin behar da.
Gaizki dago zaharrei burla egitea.
– Zenbait aditzekin (batzuk bakarrik ikusiko ditugu hemen)
GUSTATU: Telebista ikustea asko gustatzen zait.
PENTSATU: Gabonetan gurasoen herrira joatea pentsatu dugu.
ERABAKI: Gabonetako loteria hartzea erabaki dugu.
DEBEKATU: Debekatuta dago klasean txiklea jatea.
KOMENI: Asteburua dator eta gurasoekin ondo egotea komeni zait.
GOGOKO: Udan lagunekin egotea gogoko dut.
ATSEGIN: Logelan bakarrik nagoenean musika entzutea atsegin dut.
Oharra: aditz-izenaren aurreko edo ondorengo aditz-laguntzailea edo
auxiliarra beti singularrean ipiniko dugu.
Adibidez: Karameluak gustatzen zaizkit./ Karameloak jatea gustatzen zait.
2. ZENBAIT ESAMOLDEa) Gose naiz edo Goseak nago. Baina Goseak amorratzen nago, oso gose zarenean.
b) -zale / -zale amorratua, porrokatua
Adibidez: messengerzalea, naturazalea, liburuzalea...
Baina zaletasun hori oso handia bada:
– Messengerzale amorratua da.
– Naturazale porrokatua da.
– Liburuzale amorratua da.
GGGGRRRRAAAAMMMMAAAATTTTIIIIKKKKAAAA KKKKUUUUTTTTXXXXAAAA
Ona da kirola egitea.
Messengerzale amorratua da.
Nor
naiz
haiz
da
gara
zara
zarete
dira
Nor-Nori (3. perts.)
t
k/n
o
zai (zki) gu
zu
zue
e
Nor-Nork (3. perts.)
dut ditut
duk/n dituk/n
du ditu
dugu ditugu
duzu dituzu
duzue dituzue
dute dituzte
Nor-Nori-Nork
t(da) t
k/n k/n
o -
di(zki) gu gu
zu zu
zue zue
e te
Nor
nintzen
hintzen
zen
ginen
zinen
zineten
ziren
Nor-Nork (3. perts.)
nuen nituen
huen hituen
zuen zituen
genuen genituen
zenuen zenituen
zenuten zenituzten
zuten zituzten
c) Aditz-laguntzailea
Honela deitzen diegu da, zaio, ditut... moduko aditz-formei. Hauek normalean beste aditz
batekin erabiltzen ditugu eta aditz horiei buruz informazioa ematen digute: nori, nor edo/eta
nork egin duen, noiz gertatu den...
ORAINALDIA
IRAGANA
20
21
Nor: etorri, joan, egon... eta horrelako aditzekin erabiltzen dugu, eta Nor? galderaribakarrik erantzun diezaioke (ez Nori?, ezta Nork? galderari ere).
Adibidez: Mikel etorri da.
Gu joango gara.
Nor-Nori: laguntzaile hau goiko aditz horiekin erabil genezake, eta ondoko bi galdera haueierantzuten die: Nor? eta Nori?
Adibidez: Liburua niri erori zait.
Laguna guri etorri zaigu.
Beste aditz batzuekin ere erabili genezake. Halakoekin gauzak “nahi gabe”-edo gertatzendirela adierazten du.
Adibidez: Hari eskua erre zaio.
Ez zen bere intentzioa erretzea baina... horrela gertatu da!
Nor-Nork: honek bi galdera hauei erantzuten die: nor?eta nork? “Egin”, “eraman”, “eduki”... moduko aditzekinerabili behar dugu; inoiz eta inola ez “joan” etahorrelakoekin.
Adibidez: Nik apunteak hartu ditut.
Gurasoek txakurra hara eramandute.
Nor-Nori-Nork: laguntzaile hau erabili ahal izateko hirugaldera hauei erantzun behar die: nor?, nori? eta nork? Goiko laguntzailearekin erabiltzenditugun aditzak erabiltzen ditugu honekin.
Adibidez: Irakasleak niri bokata kendu dit.
Haiek dendariari dirua eman diote.
Laguntzaile bakoitzaren izenak esaten digu nola dauden ordenaturik elementuak berebarnean:
ZAI O DITU T DIRANor Nori Nor Nork Nor
22
– Xabier eta Izaskunen aitona-amonak Patxi eta Edurne dira.
– Ainhoak bi izeba ditu: Arrate eta Zuriñe.
– Edurne eta Patxiren seme-alabak Maite, Arrate eta Ander dira.
– Anderren ilobak Xabier eta Ainhoa dira.
– Maite eta Arrate ahizpak dira.
– Jokinen arreba Izaskun da.
– Arratek ez du seme-alabarik.
– Jokinen lehengusu-lehengusinak Ainhoa eta Xabier dira.
– Jon Izaskunen osaba da.
2. Aurki itzazue ahaidetasuna adierazten duten bederatzi hitz ondoko letra-salda honetan.
P
T
X
A
P
U
R
U
A
A
B
E
R
R
A
S
B
N
A
L
H
Z
T
U
A
B
O
S
A
B
A
G
L
B
E
M
N
A
P
N
A
K
Z
N
A
B
Z
E
T
A
T
Y
I
O
I
H
X
M
T
J
A
L
H
E
L
A
B
E
Z
I
A
L
1. Beheko esaldiak irakurri ondoren, ipini familia honi falta zaizkion izenak.
AAAARRRRIIIIKKKKEEEETTTTAAAA OOOOSSSSAAAAGGGGAAAARRRRRRRRIIIIAAAAKKKK
23
3. Hemen dituzu zenbait adjektibo eta hiru zutabetxo. Ezetz asmatu zer egin behar duzun! Zutabebakoitzaren azpian ipini zure ustez agertu behar duten adjektiboak.
Altua, harroa, musikazalea, mutilzalea, negatiboa, bitxia, berritsua, baldarra, iletsua,komikizalea, narrasa, lasaia, esnezalea, garaia, ausarta, alaia, gizena, bihurria,zentzuduna
ITXURA IZAERA ZALETASUNAK
altua harroa musikazalea
.................................. .................................. .................................
.................................. .................................. ..................................
.................................. .................................. ..................................
.................................. .................................. ..................................
4. Entzun hiru pertsona hauen deskribapenak. Nor da nor grabaketan eta asmatu nor denbakoitza.
........................................
Zer ematen du? ..........
........................................
........................................
Zeren/noren antza du?
........................................
........................................
........................................
Zer ematen du? ..........
........................................
........................................
Zeren/noren antza du?
........................................
........................................
........................................
Zer ematen du? ..........
........................................
........................................
Zeren/noren antza du?
........................................
........................................
5. Adjektiboak lantzen. Alda itzazu ondoko testu honetan agertzen diren azpimarratutakoadjektiboak eta haien lekuetan beste batzuk jarri.
“Oso egun argia zen. Ibaiaren ur garbiak dena freskatzen zuen. Txori alaiak zuhaitzaltuetan kantari nonahi. Pago baten itzalpean prest geunden meriendatzeko, etsai txikiakere prest zeudela ohartu gabe. Inurri ausartak apurka-apurka guregana zetozen...”.
24
6. Zer ematen du? Zer dirudi? Ipin ezazu marrazki bakoitzak zer ematen duen edo zer dirudien.
– Honek mexikar bat dirudi arrautza frijitzen, goitikbegiratuta.
– ...............................................................................................
– ...............................................................................................
– ...............................................................................................
– ...............................................................................................
Orain asmatu zuk beste bi.
7. Helbideak eman (non, zein kaletan dago zure herrian...).
Udaletxea: Plaza Berrian, zenbakirik gabea.
Zure eskola: ...........................................................................................
Liburutegia: ............................................................................................
Anbulategia: Lauaxeta kalea, 7
Postetxea: ......................................................................................................
Eliza: ..............................................................................................................
Zinema: ..........................................................................................................
Kiroldegia: ......................................................................................................
ESTEBAN URKIAGA EDO "LAUA -XETA" LAUKIZEN (BIZKAIA) JAIOZEN 1905EKO ABUZTUAREN3AN. MENDEBALEKO EUSKA-RAZ IDATZI ZITUEN BERELANAK. ESPAINIAKO GERRATEZIBILEAN EAJREN KOMISARIOPOLITIKO IBILI ZEN. GERNIKABONBARDATUA BISITATZERAZERAMATZAN KAZETARIEKINBATERA ATXILOTU ZUTEN1937KO EKAINAREN 25EAN.HANDIK GUTXIRA, FRANKISTEKFUSILATU ZUTEN GASTEIZKOHILERRIAN, 32 URTE ZITUELA.
25
8. Aurreko ariketan kaleen izen batzuk eman dituzue, aukeratu horietako bat eta argitu zuenikaskideei.
9. Osatu koadroa, NON deklinabide-kasua erabiliz.
NON erosten dituzu liburuak?
entzuten duzu meza?
dantzatzen duzu?
prestatzen duzu bokata?
aurkitzen duzu pinguino bat?
irakurtzen dituzu berriak?
ikusten dituzu filmeak?
egoten zara lagunekin?
singularra plurala
elizAN
egunkariETAN
10. Guk deskribapena ematen dizugu eta zuk hitza esan
behar diguzu, -zale erabiliz, noski.
Esnea edatea gustatzen zaiona:
....................................................................
Kirola praktikatzea gogokoa duena:
...............................................................
Euskara interesatzen zaiona:
............................................................
12. Zer ateratzen da izen bat eta -zale atzizkia elkartuz gero?
Inurri + ZALE: inurrizale (hartz inurrizalea)
Aberri + ZALE: ...............................................................................................
Eskubaloi + ZALE: .........................................................................................
.................+ ZALE: .........................................................................................
11. Orain zuk eman bi definizio, eta taldekideek asmatu.
...........................................................: ............................................................
...........................................................: ............................................................
26
13. Adierazi zure ingurukoen gustuak -zalea eta -zale amorratua/porrokatua erabiliz.
Zure familian – Aita Mozart-zalea da.
– .................................................................................................................
– .................................................................................................................
– .................................................................................................................
Zure lagun taldean– .................................................................................................................
– .................................................................................................................
– .................................................................................................................
Zure ikasgelan – .................................................................................................................
– .................................................................................................................
– .................................................................................................................
14. Ea oraingoan atzizkia nola erabiltzen duzun datozen izen edo substantiboekin.
– Lotsa handia duena, zer da? ..................................................................................................
– Beldur handia duena, zer da? .................................................................................................
– Beti teman dabilena, zer da? ..................................................................................................
– Oso gose dena, zer da? Gosetia
15. Ipini esaldietan dagokion aditz-laguntzailea.
Nik goizean zuri apunteak utzi dizkizut.
Zuek atzo ez ............. piperrik egin, medikuarengana joan .................. eta.
Guri ez .......................... ariketak (egin) ....................... gustatzen.
Anak ez ............................ atzo mahaia apurtu.
Haiek guri ez ............................... apunteak itzuli oraindik.
Nora eraman ................................ zuen lagunek gure motxilak?
Nik zuri opari asko egin .................... baina zuk ez ................... inoiz eskertu.
Mikelek atzo gurasoak Bilbora eraman ........................... eguna pasatzera.
Zure lagunek asko hitz (egin) ............................... baina ez dakite ezer.
Zuek tontakerietan (ibili) ................................... eta ez .................. ezer egin.
Badaezpada guk herenegun bokatak motxilan eraman ................................
Nire aitona-amonei asko gustatzen ..................... bidaiak egitea baina bazkari
hotzak ez ..................................... haiei.
Nire mahaikideak esan dit hark zuei ez ...........................-la libururik utziko.
27
Nire aitona-amonak
16. Nongo deklinabide kasua. Zure aitona-amonak nongoak dira? Non jaio ziren? Eta zureklasekideenak? Egin dezagun honetaz inkestatxo bat .
– Mayren amona, Joxepa, Agurainen jaio zen. Han jaio direnei Aguraingoak edoaguraindarrak deitzen zaie.
– Haren aitona Joxeri oriotarra edota Oriokoa dela esaten diote Orion jaio zelako.
Gelako mapa osatu eta bakoitzak berea azaldu.
NON JAIOA NONGOA
NON JAIOA NONGOA
NIRE AURREKOAREN
AMONA
AITONA
NIRE ATZEKOAREN
AMONA
AITONA
NIRE ONDOKOAREN
AMONA
AITONA
aspertu
jan
ikasi
aspertzea
ikastea
jatea
28
Aditzak -tu / -du -i -n
17. Aditz-izena edo nominalizazioa. 9. orrialdeko 5. ariketan (atsegin/gogoko, gustatzen zait – ez
zait gustatzen) agertzen diren 10 aditz erabiliz, bukaeraren arabera hiru zutabe hauetan sailkatu
eta -t(z)ea nominalizazioa gehitu.
18. Aditz izena edo nominalizazioa + NORI (deklinabidea). Erantzun galdera hauei, behar denean
marrazkiei begiratuz.
– Nori gustatzen zaio hezurra jatea?
.................................................................................................................................................
– Nork du gogoko janaria prestatzea?
.................................................................................................................................................
– Zer gustatzen zaie mendizaleei?
– .................................................................................................................................................
– Nork du gogoko loreekin lan egitea?
– .........................................................................................................................
– Zer ez dute gogoko abeslariek?
– .........................................................................................................................
– Zer gustatzen zaie egitea erretzaileei?
– .........................................................................................................................
– Zer gorrotu dute erretzaileek?
– .........................................................................................................................
-KONTSONANTEZ -BOKALEZ
29
EgoitzI
MohamedI
MaddiRI
MaryRI
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
19. NORI + pertsona izenak. Klaseko hamar pertsonaren izenak hautatu eta bi zutabe hauetan
ipini. Ondoren, jarri bakoitzari NORI marka.
Zerbait errepikatzen al da zutabeetan? Arauren bat atera ahal duzu NORI pertsona izenekin
lotzeko?
ARAUA: izena kontsonantez amaitzen bada, ............................................................
..........................................................................................................................
20. Hutsuneak bete. Kontuz! Beti ez baita hitz bera falta.
– Gabonetan Kanarietara (joan) .............................
– Oso ona da egunero korrika (egin) ................, baina asko nekatzen gara.
– Albuma egiteko, koloreetako kartulinak (erosi) .................... erabaki dugu.
– Gaixorik bazaude, ez zaizu komeni piszinara (joan) ..................................
– Nire lagunari ikaragarri gustatzen zaio kartetan (jolastu) .............................
– Ikastetxe honetan ezin .................................................. (erre)
– Aprobatzeko beharrezkoa da egunero lan (egin) ...............................
– Ondo dago eskolara ordurako (etorri) ............................, baina liburuak ekarri behar dira.
– Ilea horiz (tindatu) ....................................... bihar ileapaindegian.
– Ondo pasatu nahi baduzu, ez zaizu komeni alkohola (edan) ....................
30
21. Hiztegia. Orokorrean hitz egiten ari garenean, zer aukera dago ondo?
22. Ariketa hau ikastunitatean zehar ikasi duzuna neurtzeko da. Ezetz akatsak aurkitu. (Kontuanhartu akatsak egituran, gramatikan, adjektiboetan edota bestelakoetan izan daitezkeela).Ondoren testua berriro idatzi, proiektuaren eskemari jarraituz.
– Tus abuelos: – zure aitona-amonak– zure aitonak– zure amonak– zure aitonak-amonak
– Nuestros padres: – gure aitak– gure amak-aitak– gure aitak-amak– gure aita-amak– gure gurasoak
– Sus tíos: – bere izebak– bere osaba-izebak– bere izeba-osabak– bere osabak
– Mis hermanos: – nire anaiak– nire ahizpak– nire anai-arrebak– nire neba-arrebak
– Vuestros sobrinos: – zuen iloba-lobak– zuen lobak– zuen ilobak– zuen bilobak
– Nuestros hijos: – gure semeak– gure alabak– gure alaba-semeak– gure seme-alabak
31
I Ae
ZER IKASI DUGU?
– Pertsona bat deskribatzen.
– Helbideak ematen.
– Non bizi garen eta nongoak garen esaten.
– Zer gustatzen zaigun egitea, eta zer ez.
– Ikasgelan norekin gauden.
– Lanak aurkezten.
– Gramatika arauak ateratzen.
Gure laguna Peru Ahozabal Eulienea da. Peru Altsasun jaio zen 1983ko otsaileko 7an.
Peru bi anai eta ahizpa bat dauzka. Peruren begia argia dira eta zabalak dira. Peruk
asko eta ondo ikasten du. Ile beltzarana du eta Peruren belarriak nahiko handiak
samarrak dira. Peruk motzak hankak ditu eta ez du ona itxura.
Bere sudurra hegazkina dirudi baina berari ez zaio inporta. Lodi samarra dago eta bere
gurasoak Koldo eta Nekane dira.
Peruri informatika asko gustatzen zait baina ordenagailuak oso garestiak direla esaten
du. Peru asteburuetan ordenagailuetan jolastea gustatzen zaio eta telebista ikusi ere
gustatzen zaio, baina irakurtzea eta jolasorduetan jatea ez zaizkio gustatzen. Peruk
esan digu ez dakiela zein den bere horoskopoa eta ez diola inork berarekin ateratzeko
eskatu.
Nola dute izena zure lagunek?
• “Nolako enborra, halako ezpala”.
• “A zer parea, karakola eta barea”.
HHIIEERROOGGLLIIFFIIKKOOAAKK
AATTSSOOTTIITTZZAAKK
Zer esan nahi dute esaera hauek?
