http://www.ebook.edu.vn 58

Chng 4

MOI GHEP THAO C: REN VT 4.1 KHAI NIEM Ren vt la mot moi ghep khong the thieu c trong cac ket cau c kh. Ra i cach nay tren 100 nam, ren vt c dung vi hai muc ch chnh la kep chat va truyen ong. Ngoai ra, ngi ta con dung no cho viec ieu chnh, ieu khien... Trong pham vi mon hoc, chung ta tap trung nhieu vao muc ch chnh la van e kep chat, truyen ong cung c ban mot t cuoi chng. so vi cac moi ghep inh tan , han va dan th moi ghep ren vis co u the hn ac iem co the thao c va dung c nhieu lan.

4.2 CAU TAO REN VT Ren (tieng Phap: Filet, tieng Anh: Thread) c hnh thanh khi mot tiet dien phang co chuyen ong ta tren ng xoan oc tru hay ng xoan oc non, tiet dien nay phai cha truc cua mat tru hay mat non va co the co hnh tam giac, thang, vuong, than khai, tron vi cac cong dung khac nhau, S hnh thanh ng xoan oc tru va non c trnh bay nh hnh ve 4.1 sau ay:

MOI GHEP REN VT 59

Hnh 4.1 Hnh thanh ren tren mat tru va mat non

4.3 REN KEP CHAT Dung ren vt e kep chat co tac dung nh moi ghep inh tan a ban chng trc. Moi ghep ren vt co o on nh cao tuy khong bang inh tan nhng co u iem la co the thao lap ra c va dung c nhieu lan. Tiet ien ren kep chat luon la hnh tam giac e tang ma sat phong moi ghep t thao ra.

CHNG 4 60

4.4 HAI HE THONG REN Trong he thong o lng quoc te ISO va cac nc co co tieu chuan da tren ISO nh TCVN cua Viet Nam, tiet dien ren la hnh tam giac eu, goc nh 60o, con trong he Anh (ANSI, GB...) tiet dien ren la tam giac can goc nh 55o. - Ve sc ben th ren quoc te do co tiet dien ay ln hn nen ben hn ren Anh. - Ve s kn kht th ren Anh vt troi hn ren quoc te do goc nghieng nho hn nen c ac biet dung trong he thong ong hi, ong nc, dau. He quoc te khong co tieu chuan cho cac loai ren kn kht va chu ap lc nh ren Anh.

4.5 BU LONG, VT, AI OC VA EM Phan nay ban sau ve mot so thuat ng hien nay ngi ta thng lam lan ngoai thc te cung nh trong trng hoc. La sinh vien, c hoc chnh quy, ta nen phan biet ro cac ten goi nham tranh nham lan va chnh sa cho th trong luc lam viec sau nay. 1- Vt (Phap: Vis; Anh: Screw) Vt la t c Viet Nam hoa t tieng Phap Vt bao gom bat c bo phan nao co ren ben ngoai, con hnh dang au vt khong quan trong. Cac chi tiet trong hnh 4.2 di ay eu co ten chung la vt.

1- Vt cay (Phap: Goujon, Anh: Stud)

2- Vt au luc giac (Phap: Vis a tete prismatique, Anh Hexagonal head srew)

3- Vt chm au bang xe ranh (Phap: Vis a tete fendue, Anh: Slotted head screw)

4- Vt au tron chong xoay (Phap: Vis a tete Goutte du Suif, Round clocked head screw)

5- Vt chm au loi parker (Phap: Vis a tete fraisee bombee, Anh: Philips round head screw)

6- Vt luc giac chm (Phap Grover, Vis a six pans creux, Anh Hex screw)

Hnh 4.2 Mot so loai vt thng gap

MOI GHEP REN VT 61

That ra hnh dang vt rat a dang, cac dang au vt se trnh bay sau. Ta ch can da vao nh ngha e nh danh vt.

Hnh 4.3 a/-Vis: tru co ren ngoai,b/- ai oc: lo co ren trong

2- ai oc (Phap: Ecrou; Anh: Nut) Ngoai th trng con goi la oc hay tan la bat ky chi tiet nao co ren ben trong. Hnh dang ngoai cua ai oc khong quan trong. Cac chi tiet trong hnh 4.4 di ay eu co ten chung la ai oc.

1- ai oc em canh; 2- ai oc luc giac; 3- ai oc tron

Hnh 4.4 Cac loai ai oc

CHNG 4 62

3- em (Phap: Rondelle; Anh: Washer) em con goi la long en do t Rondelle cua Phap, la mieng thep mong hnh vanh khan co the lam bang thep thng. Hnh dang ai oc th a dang: - em thng (Flat Washer): tron trn. - em venh (Lock Washer)lam bang thep an hoi co xe ranh. - em canh: vong ngoai co dap canh cach eu hay don 1 pha, vong trong lo co ca . em la bo phan trung gian lot gia be mat lap ghep va au vt hoac ai oc dung che ch, bao ve be mat tranh co sc, ma sat troc sn, xi hay lun nt khi mat lap ghep la go, nha. Trong mot so may hien ai em thng che tao gan dnh chung vi ai oc e tien dung, nhng mat i mot phan chc nang v theo nguyen tac em khong c quay theo vt hay ai oc khi ang xiet hay thao moi ghep. Thng be day em khoang 0,080,15 ng knh nh ren d va co ng knh ngoai khoang 2,2d. Cac chi tiet trong hnh 4.4 la mot so t em thng gap. Rieng em venh day nhat (0,10d - 0,15d) nhng ng knh ngoai lai nho (1,8d). V sao? 4- Bu long (Phap: Boulon, Anh: Bolt) Bu long la mot bo gom ca ba bo phan vt, ai oc va em nen khi mua bu long th phai oi t nhat la co u vt va ai oc (hien nay tren th trng Viet Nam em thng ban rieng). Bu long co the ket hp vt va nhieu ai oc va em khac nhau tuy yeu cau s dung.

4.6 HNH DANG AU VT Do phuc vu cho nhieu nhu cau khac nhau ma au vt co nhieu hnh dang a dang e co cong dung khac nhau. Thng chieu cao au vt thng bang 0,7 ng knh nh ren.

1

2

3

1- em thng 2- em venh; 3- em canh

Hnh 4.4 Cac loai em

MOI GHEP REN VT 63

Sau ay ta se giai thch cong dung va mot so dang au vt thong dung. - Vt au tam giac eu: sc ben rat kem, loai nay khong dung trong c kh ma ch dung cho cac tu ien e an toan tranh nhng ngi khong chuyen mon thao m tuy tien v co u iem la khong co canh oi nao song song nen khong the dung cha khoa thong thng (Phap: Cle, Anh Wrench) hoac mo let (Phap: Molette, Cle anglais, Anh: Adjustable wrench) e m. - Vt au vuong: ay la loai au co sc ben tot nhat, lc van rat manh, kho b tuon tron, nhng goc xoay phai en 90o mi xoay cha khoa lai c ma trong may moc von chat choi nen rat t dung trong c kh ngoai tr nhng ni rong rai, can lc xiet ln nh vt xiet u dao tren may tien, tay van mam cap may tien, vt etau may phay... Vt au vuong c ac che dung trong cac ket cau sn nha thep, dam cau, cot ien cao the, ni rong rai ngoai tri nen bulong khong c bao quan trong dau nht de b r set, khong thao rap thng xuyen, sau mot thi gian lau mi m. Tuy nhien hien nay tren th trng Viet Nam loai nay thng hiem nen nhieu ket cau xay dng cung dung loai au luc giac pho thong. - Vt au ngu giac eu: ay cung la dang ac biet khong co hai canh oi song song nen khong dung Cle hay mo let m ma phai dung cha khoa ac biet. Hien nay, vt ngu giac ch dung rieng cho nganh thuy cuc trong cac tru nc cu hoa mau o gan tren le ng (Anh: Hydrant). Cac vt nay phai lam bang ong thau tranh r set, de m, con cac nap ay ong cu hoa bang gang cung co num ngu giac. - Vt va ai oc luc giac eu: la loai pho bien thng dung trong ky thuat hay i song. - au vt xe ranh (Slot): hien nay t dung trong c kh cung nh go v lc xiet khong ln, de treo ranh. - au vt Parker (Phap: Parker, My Philips): gom co hai ranh sau tren mat au vt. Loai nay dung tournevis (Anh: Screwdriver) au Parker e van. Mang tnh tham my va cho lc xiet tng oi manh hien c dung thay the cho vt au xe ranh. - au vt luc giac chm (Phap: Grover; Anh My: Hex) cho lc xiet ln ben hn ca loai au luc giac ngoai. V luc giac chm trong

CHNG 4 64

lo nen thng b ong bui, dau m nen phai ve sinh trc khi van. Dung khoa van luc giac chm (Alen) nho gon, nhng de b that lac. - au vt dang ac biet: Tors Pozidriv Tors Tamper Proof Clutch Reed-Prince t thay dung nc ta, co trong mot so may moc ien t, tat ca dang au vis c trnh bay nh tren hnh 4.5.

5- Slot, 6- Parker, Anh Philips; 7- luc giac chm; 8- torx; 9- pozidriv

10- clutch; 11- reed-prince; 12- torx-tamper-proof

Hnh 4.5 Hnh dang au vt

4.7 HNH DANG AI OC ai oc t co hnh dang a dang nh au vt, thng co cac kieu sau: - ai oc luc giac: loai pho bien nhat thng ca hai au eu c vat 3045o e tien dung, ng cong tren 6 mat ai oc hay au vt luc giac la ng hyperbol, nhng trong ve ky thuat ta thay bang cac cung tron e de ve. Chieu cao cua ai oc thng bang 0,8 ng knh nh ren. - ai oc 12 canh co bien dang ac biet cua vai hang oto co cle chuyen dung e m (v du ai oc cot cac tambour banh xe cua hang Toyota). - ai oc em canh: ai oc tron xe 4 hoac 6 ranh vong mat tru thng loai nay dung chung vi em cach dung khoa phong

MOI GHEP REN VT 65

long moi ghep ren, mot canh cua ai oc c be vao ranh. Ngi ta co the dung cle co co (hai loai au cng va loai co khp lac) e van. - ai oc tron hai lo: cac lo tron nho tren mat au phai dung cle ac biet co hai chot e xoay. ai oc nay thng dung cho cac may, dung cu tuy ong nh may mai cam tay may ca li cat fibe..... - ai oc tron kha nham: khi lc xiet khong can ln lam co the xiet bang tay hay kem nh trong bo o co xe ap. -ai oc canh chuon hay bien the co lo xo cay quay: co the van bang tay nh ai oc van cot banh xe ap ua, hay cot xiet yen xe..

4.8 REN QUOC TE VA REN ANH Hien nay co hai he thong o lng tren the gii nen cung co hai he thong ren quoc te va Anh. 1- Ren quoc te dung kep chat: co tiet dien la tam giac eu, goc nh 60o. Trong he thong quoc te ren vt c ac trng bang ng knh nh ren ghi sau ch M in (M: viet tat cua Metric la he met) ke tiep la dau x, sau o la bc ren. Bc ren la khoang cach hai nh ren ke nhau. Rieng ren bc ln hay con goi ren tieu chuan th viec ghi bc khong bat buoc. Thong so ke tiep la chieu dai vt c tnh t co vt en cuoi uoi vt (khong ke chieu dai au vt) nhng du co ren suot hay co ren mot phan cung tnh tron chieu dai than vt. Neu vt quoc te ng knh la d = 20, bc ren la p = 2,5 chieu dai la L = 80 th c ghi kch thc nh sau: M202,580. Chieu dai ren cung khong bat buoc phai ghi nhat la ai oc hay cac vis ac biet. Gon nhat la M20. 2- Ren Anh dung kep chat: co tiet dien la tam giac can, goc nh 55o. Ren Anh ra i trc va co u iem nh trnh bay phan tren. Trong he thong nay ren vt c ac trng bang ng knh nh ren theo he inch, thng dung dang phan so thc theo truyen thong cua Anh, ke tiep la dau x, sau o la con so ch so ren trong 1 inch. Ngi Anh khong o trc tiep bc ren ma ch tieu chuan so bc ren trong 1 = 25,4mm. Thong so ke tiep la chieu dai vt c tnh t co vt en cuoi uoi vt (khong ke chieu dai au vt) nhng du co ren suot hay co ren mot phan cung tnh tron chieu dai

CHNG 4 66

than vt. Chieu dai vt cung dung he inch. Neu vt ren Anh ng knh la d = 6,35 = 1/4, so bc la 25, chieu dai la L = 2 th c ghi kch thc nh sau: 1/4252, vt nay gan tng ng vi M6150 trong he quoc te. Ren Anh xuat hien trong ve ban ve theo tieu chuan Anh My nh ANSI, GB ngay ca ngay nay Uc von trong khoi Lien hiep Anh nhng tieu chuan AS lai dung he met. Trong c kh Viet Nam ren Anh thng dung trong cac he thong ong dau va kh can kn kht ma ren Quoc te khong the thay the c

4.9 CACH VE QUI C REN VA GHI KCH THC REN QUOC TE

4.9.1 Cach ve qui c ren Do ren co hnh dang phc tap, la ng xoan oc nen trong ve ky thuat, theo TCVN ta ch ve qui c ren theo nguyen tac sau: oi vi vt - nh ren ve bang net c ban. - Chan ren bang net lien manh (mot so tieu chuan khac tren the gii ve net manh t khuc)

- Khoang cach t chan ren en nh ren bang 23 lan bc

ren tc 0,866p nhng rat kho nh nen TCVN quy nh ng knh chan ren bang 0,85d ng knh nh ren.

Hnh 4.6 Gia cong tien cac loai ren

MOI GHEP REN VT 67

Hnh 4.7 Kch thc moi ghep bulong

Hnh 4.8 Kch thc moi ghep vis

CHNG 4 68

oi vi ai oc neu ve ri mot mnh th ve net c ban cho ng knh trong (chan ren) va net manh cho ng knh ngoai (nh ren), vay: - ng chan net c ban. - nh ren ve net manh. Khi ve mot moi lap gia vt va ai oc th u tien cho vt - Tiet dien ma vt va ai oc bat au tiep xuc phai ve net c ban t nh en chan ren. - Khi cat ai oc net gach vat lieu phai tron ven len en het phan ren ai oc. Ve ren tiet dien mat au ca vt va ai Ren ve cung tron net manh ln hn 3/4 vong tron, cung bieu ren thng khuyet phan t th 3. ng knh nh ren va bc ren thng chon theo tieu chuan e tien che tao. Ngoai cac dung cu cat ren nh hnh cho ren trong la taro (Phap: Taraud, Anh: Tap) va ren ngoai la fide, ban ren (Phap Fillere, Anh: Dice) dung cho cac ng knh nho hn 16, cac ren ng knh ln c che tao bang tien tinh hoac tien tho sau o sa lai bang taro hay ban ren.

4.9.2 Cac kch thc ren quoc te thng dung

ng knh ren kep chat quoc te co bc tieu chuan (bc to) pho bien co kch thc t 430mm thng dung, c ghi trong bang 4.1 di ay:

Bang 4.1

ng knh

nh

Bc ren Ghi kch ay u Ghi tat

4 0,5 M4x0,5 M4

5 0,75 M5x0,75 M5

6 1 M6x1 M6

8 1,25 M8x1,25 M8

10 1,5 M10x1,5 M10

12 1,75 M12x1,75 M12

14 2 M14x2 M14

16 2 M16x2 M16

18 2,25 M18x2,25 M18

MOI GHEP REN VT 69

20 2,5 M20x2,5 M20

22 2,75 M22x2,75 M22

24 3 M24x3 M24

27 3,25 M27x3,25 M27

30 3,5 M30x3,5 M30

Trong san xuat cong nhan va ky s eu thuoc long cac kch thc tren v vay ta can thuoc e tien dung trong ve ky thuat cung nh ap dung sau nay.

4.9.3 Cach ghi kch thc moi ghep ren Theo cong thc: MdpL trong o: M- the hien he met, he quoc te d- ng knh danh ngha nh ren p- bc ren, neu ren bc ln thuoc ban tren co the bo qua

thong so nay, con cac loai ren quoc te co bc tuy cung tieu chuan nhng khac vi bc tren la eu phai ghi ay u.

L- chieu dai vt tnh t sau co vt en het phan tru than vt du vt co ren suot hay ren mot phan cung tnh nh nhau (H.4.2)

- Neu ren trai th co ghi them cc chu v du: M121,560 ren trai hoac chu vi au vt hoac ai oc co tien ranh nho (Hnh.4.8). V du, ren bougie xe gan may M10 bc nho la 1mm, chieu dai phan ren la 20mm phai ghi u M10120. Ren M8 bc 1,25, dai 60 co the ghi M81,2560 hay M860 eu c.

V du, ng knh nh ren cua vt la 16, bc vt la 2 th ta ghi kch thc theo ng knh nh nh sau M162 hoac M16 eu c v ren M16 bc 2 la bc ln, tieu chuan. Ghi kch thc lo ren cung tng t va luon luon ghi tren ng knh nh ren (ay ren tren lo). Khi the hien moi lap gia vt va ai oc phai u tien cho vt c trnh bay nh trong cac hnh cac trang sau.

CHNG 4 70

4.10 REN PHAI VA REN TRAI: CONG DUNG VA CACH PHAN BIET a phan ren vt c che tao theo chieu thuan goi la ren phai, khi che tao ren phai bang cach tien th truc phoi phai quay theo chieu thuan (t tren xuong hay ngc chieu kim ong ho khi nhn vao mat au mam cap, con ban xa dao chay thuan t phai sang trai. Tien ren trai th co mot chuyen ong ngc lai. Phan biet: e biet ren trai hay phai, ta at truc vt thang ng, nhn thay ng ren quan len theo chieu phai la ren phai con ng ren len theo chieu trai la ren trai. Ren phai (thng gap) van xiet chat vao theo chieu kim ong ho, con ren trai ngc lai. e phan biet ren trai thng tren au vt ngi ta tien mot ranh vong thanh cac hnh qua tram nh tren hnh 4.9 hay ghi kch thc co phu chu: V du: M101, 5 ren trai

Hnh 4.9 Phan biet ren phai, ren traim neu ch noi ren th mac

nhien la ren phai

MOI GHEP REN VT 71

M12x1,75x50

Hnh 4.10 Bu long ren trai va em be

Cong dung: Ren trai co the dung e tendeur trong bo tang giam lc cang day cap, kep ep (ban kep dung ep khi dan ai). Cong dung chnh cua ren trai la phong long cho moi ghep ren. Nguyen tac e moi ghep ren khong thao ra c la chieu quay vt hay ai oc khi lam viec phai ngc lai chieu ren. V vay ren trai c dung khi van tren vat phai quay theo chieu kim ong ho luc lam viec. V du, cot pedal ben phai luon co ren trai v pedal phai quay theo chieu kim ong ho. Nap che lp (libre) xe ap co chieu ren trai, nap nha xiet au cot quat treo tng eu ren trai v quat quay cung chieu kim ong ho (v sao chon chieu nh vay?). Tuy nhien, trong may mai cam tay v ta thng quen vi ren phai, lai can thao lap nhieu nen cac nha san suat luon thiet ke cho a mai quay ngc chieu kim ong ho e co the dung ren phai khoa a. Nen han che dung ren trai v ngi s dung khong quen thao tac siet, m, de nham va viec che tao kho khan, hn na gia thanh at do khong co dung cu cat che san nh taraud, ban ren nh ren phai.

4.11 REN BC TO VA REN BC NHUYEN, PHAM VI S DUNG Bnh thng cac bulong dung kep chat tren th trng eu dung ren bc to tieu chuan theo bang 4.1 nen khi mua vt hoac bu long ch can noi ng knh va chieu dai, mac nhien la ren bc to. Ren bc to ch dung cho cac ket cau tnh, khong the bao

CHNG 4 72

am phong long khi rung ong. trng hp nay co the dung ren bc nhuyen hay ren trai. Phong long: Ren nhuyen bc nho (thng la bu long ngoai) dung e phong long cho cac thiet b chu rung nho khi lam viec. Nang cao o an toan do phong long hieu qua. V du, ai oc tac ke (Taquet) dung xiet cac banh oto vao mam truc xe eu dung ren nhuyen. Ly do ren nhuyenco goc nang ren (goc xoan) nho nen kho thao long theo nguyen ly o doc cang nghieng cang de t thao ra theo trnh bay nh trong Giao trnh Nguyen ly may, ta co:

dptg =

Ta thay khi bc p cang be th cang be, moi ghep kho tuot ra. Giam lc xiet: trong cac c cau cao eu dung ren tam giac bc nhuyen e giam nhe lc tac ong cua tay va tang lc thao, tat nhien co li lc th co hai cho quang ng v so vong quay phai nhieu. V du: cao da, cao volant xe gan may, kch oi oto eu thng dung ren nhuyen v ly do giam lc. Tuy nhien, ren nhuyen th sc ben kem hn ren to khi cung ng knh danh ngha, nen khi dung ren bc nho can quan tam viec tnh ben sc chu cua ren: ngi ta dung vat lieu tot va be day ai oc ln co nhieu vong ren lam viec lam giam ng suat tren ren.

4.12 REN SA CHA - VT CAY Quan sat ng knh va bc ren quoc te pho thong cho tren bang 4.1, ta co the nhan xet rang ng knh ren la so chan (M6, M8... tr M5, M27). Do khi thao m nhieu lan thng ren b mon, ng knh vt nho lai, con lo ai oc rong ra, moi ghep ren de b long tuot, do vay can phai co bien phap phong tranh hay sa cha. Vt mon co the de dang thay bang vt mi nhng lo ren trong may ma b mon th viec thay the nguyen vo may mi rat ton kem nen ngi ta co the dung mot trong hai bien phap sau: 1- Vt cay (Phap: Goujon, Anh: Stud) La mot vt tru khong co au, hai au vt cay eu co ren phai, co oan gia trn khong ren ngan cach (Hnh 4.11). Mot au se c van chat en het ren tren lo a c taraud tren vo may. Khi

MOI GHEP REN VT 73

xiet van vt cay co the dung dung cu chuyen dung, mo lech rang dung van ong tron hay co the dung hai ai oc bloque chat vi nhau khi van vt cay vao th van ai oc tren con thao ra van ai oc di. Do vt cay gan lien tren lo vnh vien nen phan ren tren vis mon con ren tren lo vo may v thong thao m nen con nguyen. Vt co the che tao bang vat lieu tot, t mon va khi co mon th co the thay vt cay mi. Vt cay thng dung khi moi ghep ren thng thao m. V du, vt tac ke (taquet) banh oto, cac cay tige doc xiet block may, au culasse tren xe gan may, oto eu la vt cay. Ket cau vis cay c trnh bay nh trong hnh 4.11 va 4.12. 2- Ren sa cha

Ngoai ra khi lo ren tren vo hop a mon ta co the dung ren ac biet e sa cha thay v khoan lo lam lai ren khac ng knh to hn nhng bc khac hn. Ren sa cha c che tao va ban tren th trng (khong pho bien, ch co cac ca hang ln co ngi biet dung) nham muc ch thay the cac lo ren a mon. Theo nguyen tac ren sa cha co ng knh ln hn ren hien dung 1 n v va phai co cung bc. V du, ren sa cha M71 dung e sa M61, M91,25 dung e sa cho M81,25, nhng can phai mua ung loai taraud sa cha. Bang kch thc ren sa cha thng dung cho tren bang 4.2

Bang 4.2

ng knh nh

Bc ren Ghi kch ay u

7 1 M71 9 1,25 M91,25 11 1,5 M111,5 13 1,75 M131,75 15 2 M152 17 2 M172 19 2,25 M192,25 21 2,5 M212,5 23 2,75 M232,75 25 3 M253 28 3,25 M283,25 31 3,5 M313,5

CHNG 4 74

Hnh 4.11 Cau tao va qui trnh che tao, lap ghep vis cay.

MOI GHEP REN VT 75

Hnh 4.12 Vt cay trong lo bt

CHNG 4 76

4.13 CHE TAO REN VT Co hai cach che tao ren vt trong san suat la che tao nho th nghiem hay sa cha va che tao ai tra hang loat ln.

4.13.1 San suat nho n chiec hoac sa cha Neu ren bc ln, tieu chuan va ng knh nho hn 16mm ta co the dung dung cu nh hnh san chuyen dung e che tao ren bang phng phap cat got. o la Taraud dung tao ren trong lo va ban ren (Fillere) dung tao ren ngoai tren mat tru. Ket cau Tareaud va ban ren ve tren hnh 4.13.

Hnh 4.13 Khoan, doa (Alesoir, Reamer), loe, Taraud va Fillere (ban

ren)

1- Taraud

Vi mot ng knh ren tieu chuan, hien nay taraud c che mot bo gom hai cay taraud: cay cat tho, co vat nhieu au cat khoang 70% va cay taraud tinh cat 30% con lai. Trc ay mot bo taraud cua Phap co ti 3 cay. Taraud co uoi vuong, c quay bang can taraud. Can co the ieu chnh lo kep hnh vuong mot pham vi nhat nh e kep c uoi vuong cua mot so taro.

MOI GHEP REN VT 77

2- Ban ren (Filiere)

Ngc lai, moi ng knh vt ch can co mot ban ren, nhng co the chnh chieu sau cat bang mot vt chnh. Ban ren c at trong o co can e xoay.

Khi cat ren bang taraud hay ban ren ta can tra dau nht cho trn va quay ti khoang hai vong th phai quay lui khoang 1/2 vong e be t bt phoi ra cho nhe. Taraud va ban ren can at thang goc vi be mat lo.

Vi ng knh vt va ai oc ln hn 16mm kho lam ren trc tiep bang taraud hay ban ren v ng knh ln, chieu sau cat to, lng cat ln, ngi ta thng tien tho ren tren truc hoac lo sau o taraud hay filliere sa lai cho chnh xac.

4.13.2 San xuat hang khoi Ngay nay e nang cao nang suat, chat lng va ha gia thanh san pham ngi ta san xuat bu long bang phng phap gia cong khong phoi, can rang vt bang ban can, taraud may ren ai oc. au vt luc giac va ai oc c dap, gia cong va xi ma tren mot day chuyen khep kn. ieu nay lam ha gia thanh san pham ca chuc lan va san pham at o chnh xac va chat lng cao cho nen trong ky nghe che tao may moc, bu long thng mua ve rap ch khong che tao ngoai tr co hnh dang at biet hay ren vt tren vo may th mi che tao bang cat got bang tareaud va ban ren.

4.14 KET CAU REN LO SUOT VA REN LO BT Do mui tareaud luon b vat con e de a vao lo luc mi tareaud nen khi ta van tareaud gan cham ay lo bt th ren con cach ay mot oan khoang 0,8 lan ng knh danh ngha ren, qui c ve ng va khi van vt vao th ay cua vt khong the sat kht ay lo khoan ma phan gii han ren nay thng cach ay khoang 0,8 lan ng knh danh ngha ren. Do o, ren tren lo bt thng kho che tao va at tien hn ren lo suot nhng mot so ket cau do vach thanh qua day hay tranh x hi, dau, ngi ta van dung ren lo bt. Cac ket cau ren lo bt va suot va cac loai vis c trnh bay tren cac hnh 4.14 va 4.15 trang sau. Trong san xuat, do yeu cau nho gon hay vi ly do ac biet nao o, ren co the gia cong en sat ay lo bt vi ieu kien vat lieu

CHNG 4 78

cua lo mem (thau, nhom nha hay oi khi gang - rat hiem) phai dung taraud ac biet c mai bo oan vat au.

Hnh 4.14 Mot so ket cau ren, lo ren

MOI GHEP REN VT 79

Hnh 4.15 Mot so loai vis va ai oc

CHNG 4 80

4.15 REN TREN MAT CON - VT CON Co hai dang ren con dung cho go va dung cho kim loai:

4.15.1 Ren con dung cho go nha va tole mong Mui nhon c dung e am thang vao lo go, nha nh lc xiet van cua tournevt ma khong can phai khoan lo trc e tien dung. Tuy nhien, neu dung e xiet tam tole kim loai mong th can khoan trc lo nho (ch can ln hn mui vt) khi van vao vt se t nong lo ra va lam tao ranh ren tren lo. Mot iem can lu y la goc nh ren vt van lo rat be (di 10o) tiet dien ren rat mong, phan ranh rat to do sc ben go kem hn kim loai cua vt. e tang nhanh nang suat lap rap, hien nay co loai vt van tole au co san mui khoan ch khoan mot lan tren may khoan cam tay co au kep vis at biet.

4.15.2 Ren con dung cho kim loai e bt kn hay xa gio: Tiet dien ren van la tam giac can goc nh 55o theo he ren Anh c dung vi hai ac iem: kn kht va thao lap nhanh. Tuy nhien, mat ren con rat kho che tao nen gia thanh cao, at tien, can can nhac ky khi dung phai co doa con va taraud ren cone khong thay ban tren th trng Viet Nam . a phan trong san xuat hang khoi mi dung loai ren con nay. Ren con dung trong cac nut xa au tuy hien nay rat hiem, ngi ta thng dung ren tru va an toan va re tien, de che tao hn. Vis cone c dung trong mot so ket cau ac biet th du ro net nhat cua ren con la vt xa gio trnh bay nh tren

1

2

Hnh 4.16 Vt cone xa gio dau thang

MOI GHEP REN VT 81

hnh 4.16. Vt xa gio dung xa bo khong kh tron trong ng ong dau thang ma bat ky he thong thang (phanh) thuy lc nao cung co. Khi can xa khong kh trong ra, ta m nap nha che bui pha tren ra, dung cle m au luc giac mot t, ong thi ap hay bop can thang e Piston ay ti, khi o khong kh va dau theo ranh vong lot vao lo doc truc vt va thoat ra. Ch can xiet nhe co the khoa ng thoat lai. Vt xa gio tiep xuc vi dau thang nen phai lam bang vat lieu tot nh thep mangan tranh an mon va r set. Thng vis xa gio at tren cao nhat cua he thong dau. Ta thng gap ren con tren cac vis cone dung van go va vis cone au co li khoan ch dung mot lan e khoan xiet cac tam tole mong( Ket cau vis con co au khoan ve tren hnh 4.17:

Hnh 4.17 Vt co au mui khoan

Ngoai ra do ly do tham my va lc xiet khong ln lam mot so da72u vis co the che cau co co nganh vuong e chong xoay khong can gi khi van ai oc c trnh bay nh tren hnh 4.18.

CHNG 4 82

Hnh 4.18 Bu lon au tron chong xoay

MOI GHEP REN VT 83

4.16 CAC BIEN PHAP PHONG THAO LONG MOI GHEP REN u iem cua moi ghep ren vt la co the thao lap c de dang, nhng ay cung co the la nhc iem v no co the t thao long ra trong luc hoat ong do nhieu nguyen nhan ma chnh yeu la rung ong. V vay, phong long luon la moi quan tam cua cac nha ky thuat v khi ren t thao se tao nen nhng nguy hiem tram trong luc lam viec nhat la trong oto, can cau va cac thiet b san rung. Co nhieu bien phap phong long vi mc o t thap en cao c trnh bay trong mot so bien phap di ay:

4.16.1 em lo xo khoa (Locked Washer) Dung em venh la bien phap n gian, re tien nhat thay v dung em thng, ta thay bang mot loai em an hoi lam bang thep lo xo e khi xiet ep xuong, em tao mot lc cang doc truc lam tang ap lc tren mat ren va v vay tang lc ma sat lam can vt khi thao ra. Co ba loai em lo xo:

- em venh: lam bang thep silic co tnh an hoi cao, c xe t vi goc 60o hng trai giup ta de van ai oc vao va hnh thanh nem chan kho thao ra. e bnh thng em venh nh ten goi se venh len va khi xiet chat em mi phang. Chu y ng knh ngoai cua em khoang 1,8 ng knh nh ren va b ai oc che kn tranh nguy hiem cho ngi van hanh khong b canh xe cao xc. Hnh dang em venh c trnh bay trong hnh 4.11. Ket cau em venh va vt au tron c trnh bay tren hnh 4.18

- em lo so da: em co dang con nh ve pha tren khi e t nhien va se dep lai khi van chat e tao lc cang doc truc tren ren. - em canh nho co bong: Mat em c tao thanh nhng mau go va b ep xuong khi van chat vi chieu trai lai chieu thao ra cua ai oc. Tren xe Jeep lun dung rat nhieu em nay vi vt 1/4.

4.16.2 em be mep Co hai loai: - em be co ca: dung cho mot ai oc n co ca cam vao lo nho khoan tren mat lap ghep, loai nay t thay c trnh bay tren cac hnh 4.19

CHNG 4 84

- em be co the dung khoa mot ai oc n hay khoa hai hay nhieu ai oc vi nhau tren mot em ln th du cap em khoa 2 ai oc tren da xch sau vao um tren xe gan may.

4.16.3 Ren bc nho Ren bc nho co kha nang phong t thao do goc nghieng nho co trnh bay phan tren. Thng ren kep chat ban pho bien tren th trng la bc ln, ren bc nho dung trong cac thiet b chuyen biet nh oto, can cau. Thng loai ren nay at tien do khong c che tao ai tra ma chuyen biet cho mot loai may nao o.

4.16.4 ai oc top au au vt co mot oan ngan trn, co phay ranh nho, con ai oc cung co phan au tien mong lai va khong co ren. Khi xiet chat ai oc roi dung uc, ap lom phan vanh mong au ai oc sau xuong ranh phay tren truc. Khi thao ra cung dung uc doc nong phan bop lom len trc khi van ra. Loai ai oc nay ch thay dung tren mot so hang oto nh Peugeot, Deawoo, Kia... dung xiet chan mam banh xe tren truc. Ket cau ai oc top au va vt au tron t khoa c trnh bay nh tren hnh 4.20.

MOI GHEP REN VT 85

M14x25

4

1515

0,7d

1,75d

d

321

0,15

d0,

3d0,

8d

62

4321

em be Vis M14x2x50 Thep tam

Stt Ky hieu Ngi ve Kiem tra

AI HOC BACH KHOAKHOA C KH

NgayKy

BU-LONG KHOA BANG EM BE

TL: 2:1S.lng

1111

Vat lieu Ghi chu

5 ai oc M14x2

Thep tam Ten goi S.lg

CT3

CT3CT3

M14x2x50

Hnh 4.19 Boulon va em be co ca cam vao lo khoan san tren

mat nen e phong long.

CHNG 4 86

M14 21 2 3 4

5

54321

Stt

Kiem tra

emai oc be

Vis khoa au tronThep tamThep tam Ten goi

11111

S.lg

CT3CT3CT5

Vat lieu

CT3CT3

NgayKy

MOI GHEP BOULON

AI HOC BACH KHOA KHOA C Kh

TL:Ky hieu

14 2 60

Ghi chu Ky hieu

Hnh 4.20 Vis au tron t khoa va ai oc top au

MOI GHEP REN VT 87

4.16.5 Hai ai oc Blocque Thng dung trong san xuat th nghiem, loai ton khong gian chieu truc va kong kenh khong tham my. Sau khi xiet chat ai oc tren ta gi chat no va co van ai oc di ra en mc nang tay. Luc thao ra th gi ai oc di va m ai oc tren trc.

4.16.6 ai oc chot che Thng dung nhieu trong san xuat hang khoi ln, cho o an toan cao. Tren truc khoan mot lo nho va lap chot che (Phap: Groupille) (con goi la chot bi). Khi van ai oc co xe 6 ranh tren au (Phap: Anh: Castle nut) vao chat va van lo tren truc lot vao mot ranh tren au ai oc, ta xuyen chot. V tr va lc xiet co the thay oi trong goc 600. Ket cau ai oc chot che cho tren hnh 4.15.

4.16.7 ai oc em canh Dung nhieu trong cac ket cau can khoa ai oc ma khong co khong gian e xuyen chot che, cho o an toan cao tng ng vi ai oc chot che. ai oc em canh dung nhieu trong may nh xiet noi ly hp ma sat trong xe gan may, trong o bi long cau hai day loai co ong lot (Phap: manchon, Anh: Bush). Ket cau ai oc em canh cho tren hnh 4.21. - ai oc hnh tron, xung quanh co xe 4 en 6 ranh tuy kch thc ng knh ln hay nho. Co hai dang ai oc khac nhau, co be day thng mong hn loai luc giac, be day khoang 0,50,6d ng knh ren. - em canh c dap bang thep thng co so canh ngoai bang so ranh tren ai oc cong 1, v du ai oc co 4 ranh th dung em co 5 canh cac canh co the phan bo eu tren chu vi hay tap trung trong mot goc. Lo em co 1 g loi ra e lot vao ranh nho phay san tren truc. au tien a em vao trc v g em lot vao ranh phay tren truc nen em khong the xoay tng oi so vi truc. Van ai oc bang cle co co hay ong en khi chat va co mot canh cua em trung mot ranh tren ai oc, ta dung uc hay tourvis be canh lot vao ranh v vay ai oc b khoa khong the xoay tng oi so vi truc.

CHNG 4 88

M30

x20

4321

Banh rang em canh ai oc Truc

Stt Ky hieu Ngi ve Kiem tra

AI HOC BACH KHOAKHOA C KH

NgayKy AI OC EM CANH

TL: 1:1S.lng

1111

CT3

Thep 45Vat lieu

TCVN

TCVN

Ghi chu

35H

8/k7

5

4

3

2

1

M30

Thep 45CT3CT3

1

S.lgTen goi

Then bang 5

Hnh 4.21 Khoa bang ai oc em canh

MOI GHEP REN VT 89

4.16.8 Dung chieu ren trai vi chieu chuyen ong Chieu ren trai vi chieu chuyen ong cua truc co tac dung khoa hu hieu v neu khi ong lc quan tnh cung la lc xiet ren them. Khi ang quay, neu co vat ca sat len ai oc th chieu lc ma sat cung co xu hng xiet them ai oc. Nh phan gii thieu ren trai co trnh bay: ren trai dung phong long trong moi ghep cot pedale ben phai xe ap, lp xe ap, ai oc nha xiet au canh quat, cao volant xe gan may... Dung ren trai v chieu quay cua truc cung chieu kim ong ho. Tuy nhien, cac nha ky thuat thng han che viec dung ren trai v th thng quen vi ren phai nen tren may mai cam tay v co the chon chieu quay cua da mai ngc chieu kim ong ho nen ai oc tron dung khoa a co ren phai. Tren truc cot may xe gan may au ben trai pha volant chieu quay truc ngc chieu kim ong ho nen dung ren phai e khoa con truc au ben phai co gan bo ly hp quay theo chieu kim ong ho thay v dung ren trai ngi ta thay bang ai oc em canh co ren phai. Noi chung trong ky thuat ngi ta han che dung ren trai

4.16.9 ai oc xe Loai nay rat t dung v ch dung c cho ai oc that ln, dung trong may cat kim loai. Tren ai oc co phay mot ranh vuong goc vi truc e tao o an hoi. Tren mat ai oc co khoan lo va tareaud cho mot vt nho dung siet ep cac mat ren lai sau khi van ai oc chat. Phai ni long vt trc khi thao ai oc ra.

4.17 REN VT DUNG TRUYEN ONG Ngoai viec kep chat, ai oc con c dung e truyen ong. Nham giam ma sat tiet dien ren thng la hnh vuong, thang, tron than khai hay ren Archimede tren mat au trong mam cap 3 chau. Co hai loai truc vt truyen ong: Truc vt banh vt va vis mere ai oc.

4.17.1 Truc vt, banh vt Truc vt con goi la vt vo tan (Phap: Vis sans fin) la mot phan cua bo truyen nay dung truyen chuyen ong quay tron eu gia hai truc trc giao nhau. Truc vt truyen ong khac vi vt kep chat nhng iem sau:

CHNG 4 90

So au moi ren: Truc vt thng dan ong vi so au moi ren co the ln hn 1 khong nh cac loai ren kep chat a ban phan tren, ren kep chat co so au moi ren luon bang 1 con so au moi ren truc vt thay oi t 1 en 6, nhng thng la 1. Khi so au moi ren t he truc vt banh vt thng ch dan ong c chieu t truc vt sang banh vt, chieu ngc lai b t dng nh bo truc vt trong bo len day an. Khi so au moi nhieu co the dan ong hai chieu v du banh vt truyen cho truc vt trong bo compteur metre dung o toc o va oan ng xe chay c. Bien dang ren: e tranh ma sat bien dang ren truyen ong khong the co tiet dien tam giac nh ren kep chat. Tiet dien truc vt co dang than khai cua ng tron. Bc ren: Bc ren truc vt truyen ong con goi la ren module v phai an khp vi banh vt von la mot banh rang. Bc ren truc vt thng la so thap phan v c tnh theo t = .m trong he quoc te, trong o m la thong so a c tieu chuan hoa. Bo truyen truc vt c ban ky phan cuoi v co dnh en banh rang. Trong he Anh cung co bo truyen truc vt banh vt theo he ng knh Pitch tng ng.

4.17.2 Vt mere ai oc (Mere tieng Phap la me, cai, nhng nc ta van dung quen t nay) Dung bien chuyen ong quay tron cua truc vt thanh chuyen ong tnh tien eu cua ai oc theo phng doc truc vt vi ieu kien ai oc khong quay theo truc vt. Cung co the truc vis ng yen con ai oc va quay va tnh tien nh tren may th keo nen MAN do Phap san xuat at tai phong th nghiem Sc ben vat lieu. Co hai loai vt mere trt va vt mere lan: 1- Vt mere trt Hai mat ren oi tiep cua vt va ai oc trt tng oi vi nhau nen ma sat ln hn vt mere lan nhng de che tao, re tien nen thng pho bien tren cac may truyen thong. Cac ac iem cua vt mere trt thng goi la vt me. Tiet dien: Ren vt co tiet dien vuong hoac hnh thang. Tiet dien vuong co he so ma sat be nhat, hieu suat cao nhng kem ben

MOI GHEP REN VT 91

so vi ren tam giac cung kch thc va ng knh (Sinh vien t tm hieu ly do) nen e tang ben cho ren ngi dung tiet dien hnh thang mac du ma sat co tang len mot t nhng ben hn. Bc ren: trong he quoc te bc ren cung tnh bang mm. V du: bc ren truc vt mere trong may tien may phay la 5 hoac 6mm. ai oc: thng e giam ma sat ai oc lam bang ong thau c che tao nguyen ong trong may bao may phay e thc hien cac chuyen ong tnh tien cua ban ga phoi, oi vi may tien ai oc c cat lam hai na co the tach ra hoac nhap vao vis mere khi cat ren tren may tien. Truyen ong vt mere ai oc va truc vis banh vis ve tren hnh 4.22 va hnh 4.23 la s o ai oc hai na dung tren may tien.

Hnh 4.22 Truyen ong vt mere ai oc va truc sis banh vis

CHNG 4 92

M40

x5 re

n vu

ong

Hnh 4.23 S o vt mere ai oc hai na trong may tien

2- Vis mere lan Trong cac may cong cu CNC hay cac robot, thiet b hien ai ngi ta thay vt mere trt co ien bang cac vt mere bi ch co ma sat lan nen rat nhe, hieu suat cao, co the at 0,999 tiet ien ren tren vt va ai oc co dang cung tron lom va van cha vien bi, co hoc cha bi trong ai oc va cac bo phan chnh khe h rat tinh vi. Gia thng rat at, do cac hang noi tieng nh SKF, NTN, Nachi lam theo yeu cau at hang. Loai nay ta khong che tao c, ch at hay mua ve dung.

Hnh 4.24 Ket cau vt mere ai oc bi

4.18 REN VT DUNG CHNH O CNG LO XO Mot lo xo khi che tao xong co 5 thong so anh hng en o cng lo xo o la: - ng knh trung bnh lo xo D

MOI GHEP REN VT 93

- ng knh cong lo xo d - So vong lam viec cua lo xo n - Modune an hoi E - Modune trt G. Trong 5 thong so o ch co so vong lam viec la co the thay oi con cac thong so khac hoan toan xac nh v vay e thay oi o cng cua lo xo ta ch co the thay oi so vong lam viec cua lo xo bang cach van lo xo vao mot truc vt ren cung tron co cung bc va cung ng knh trung bnh. Vong lo so nao c van vao ren th b kem lai va khong the co dan c va c xem la khong lam viec. Cang van lo xo vao truc vt th so vong lam viec cang t, o cng lo xo cang cao. Ket cau chnh o cng lo xo bang ren c trnh bay trong hnh 4.25.

Hnh 4.25 Dung truc vt ren tron e chnh o cng cua lo xo.

Lo xo va truc vt phai co cung bc

Cac dang Vis truyen ong nhieu au moi va ket cau lo ren tru, cone c trnh bay nh tren hnh 4.26

CHNG 4 94

Hnh 4.26: Cac dang vis nhieu au moi va cac dang ai oc cone.