MINERALAK

KontzeptuaKontzeptua: ELEMENTU KIMIKOEN KONBINAZIO KIMIKOEZ; HAU DA, MOLEKULEZ EGINDAKO SOLIDOAK DIRA. HARRIAK OSATZEN DUTE.

EZAUGARRIAKEZAUGARRIAK: 1. SUBSTANTZIA NATURALAK DIRA.

2. JATORRI EZ-ORGANIKOA DUTE

3. KONPOSIZIO KIMIKO HOMOGENEOA DUTE (MINERALEN ZATI GUZTIAK SUBSTANTZIA BERBERAZ OSATUAK DAUDE)

KONPOSIZIOAKONPOSIZIOA: 1. OSAGAIAK: SUBSTANTZIA PURUAK DIRA MOLEKULA MOTA BAKAR BAT DUTE.

EZPURUTASUNA (BATZUETAN BESTE SUBSTANTZIA BAT AGERTZEN DA ETA KASU HORRETAN BARIETATEA DEITZEN ZAIO

MINERALARI)

2. ANTOLAMENDUA: OSAGAIAK; HAU DA MOLEKULAK, ANTOLATUAK EGOTEN DIRA

- ORDENATU GABE BADAUDE (MINERAL AMORFOA DA)

- ORDENEAN BADAUDE, MATERIA KRISTALINOAK OSATZEN DUTE (MINERAL KRISTALDUAK). AURPEGIAK, ERPINAK ETA ERTZAK BADITUZTE KRISTALAK DERITZE

ARGI ZURIZ ARGITUTA ISLATZEN DUEN ARGI MOTA

ARGIA ISLATZEKO MODUA (METALIKOA, BEIRAKADA, KOIPETSUA MATEA)

BESTE MINERALAK MARRA EZ DEZATEN EGITEN DUEN ERRESISTENTZIA (MOHS-ESKALA)

MARRA EGITEAN SORTZEN DEN HAUTSAREN KOLOREA

APURTZEAN SORTZEN DUTEN ZATIAREN FORMA

MINERAL GOGORTASUNA ADIERAZTEKO 1ETIK 10RA BITARTEKO ZENBAKIAK OSOAK ETA HAMARTARRAK ERABILTZEN DIRA.

Harriak

KontzeptuaKontzeptua:

Elkarri lotutako mineral zatiz osatutako solidoak dira.

Mineral berdinez osatuta badaude, mineralbakarrak esango diegu.

Hiru harri mota daude: sedimentarioak, magmatikoak eta metamorfikoak.

4, 6 4, 6 ariketakariketak

SailkapenaSailkapena

MotakMotak SorreraSorrera AzpimotakAzpimotak JatorriaJatorria AdibideakAdibideak

H. Sedimentarioak

Material desberdinen metaketaren ondorioz

DetritikoakHarri zati desberdinen lotura

Hareharria – Buztina

KareharriakBatez ere kaltzita mineralez osatuta

Kareharria

EbaporitikoakHarri mineral bakarra dute

Igeltsua-Gatza

OrganikoakLandare edo animali sedimentuz oinarriuta bere egitura

Ikatza-Petroleoa

H. Metamorfikoak

Presio eta tenperatura altuen ondorioz

Laminarrak Laminak sortzen dituzte Arbela

KristalinoakHomogeneoak dira, ez dira orritan banatzen

Marmola

H. Magmatikoak

Magma hoztean sortutakoak

PlutonikoakLurraren barnean magma apurka-apurka hoztean sortu

Granitoa

BolkanikoakLurraren kanpoaldean laba azkar-azkar hoztean sortu

Basaltoa-obsidiana

Harri sedimentarioaHarri

magmatikoa

Harri metamorfikoa

Lurraren barnealdera sartu, urtu eta hoztu

Zatikatu, metatu eta sedimentatu

Zatikatu, metatu eta sedimentatu

Lurraren barnealdera sartu, urtu eta hoztu

Metamorfismoa

Metamorfismoa

Harrien zikloa

• Eraikuntzarako material gisa: Harri asko euren gogortasuna, isolatzaileak izatea edota beste ezaugarriengatik oso aproposak dira eraikuntzarako (arbela, granitoa..), edo zenbait material lortzeko zementua (kareharritik), eskiola (igeltsu harritik), material zeramikoak (buztinetik..)

• Apaingarriak egiteko: marmola etab. eskulturak egiteko (lantzeko erraza da eta disdira ederra du).

• Ontziak egiteko: zeramikagintzan buztin harriak erabiltzen dira (modelatu eta gero egosten dira gogortasuna emateko)

• Erregai gisa: Ikatza, petrolioa eta honen deribatuak erregai gisa erabiltzen dira (ibilgailuetan,.)

• Industria kimikoan; petrolioaren deribatuak plastikoak, pinturak, etab. egiteko erabiltzen dira.

Harrien erabilerak

Bideoak

• Mineralak eta arrokak: http://www.youtube.com/watch?v=QPvVv7K_ycM

• Harrien zikloa:

http://www.youtube.com/watch?v=B8Y7S2ZwGNQ&feature=related