MI CENTRO Y LA DIVERSIDAD SEXUAL

ESQUEMA PARA EL DIAGNÓSTICO Y UTILIZACIÓN DE HERRAMIENTAS

ÁMBITOS DE OBSERVACIÓN Y DIAGNÓSTICO

A. Diagnóstico en nuestro CENTRO:

Paso 1: Autoevaluación colectiva general guiada (p.e en un claustro).

1ª sesión de Sensibilización y Diagnóstico: ¿Qué sabemos y como actuamos ante la Diversidad

Sexual en nuestro centro? 1

Se acuerda la utilización de las herramientas y fichas de diagnóstico H1, H2, F1, F2 y F3. Decidir

cuáles SI, cuáles NO, Quién las realizará y en que ámbito de observación.

Paso 2: Se realizan las observaciones elegidas y acordadas utilizando las herramientas:

H1: Cuestionario Profesorado --> "Diversidad Sexual en mi aula y su aceptación"

H2: Cuestionario Alumnado --> "Percepciones y Actitudes ante la Diversidad Sexual"

F1: Expresión de la afectividad.

F2: Comportamientos de género no normativos.

F3: Relaciones y cohesiones grupales de chicas y chicos.

Auxiliares: Plantilla de recuento del cuestionario del alumnado H2 (a desarrollar).

Paso 3: Puesta en común y reflexión sobre resultados de la observación y análisis de la

realidades y carencias detectadas. Se valora la posibilidad de realizar una formación con el servicio público BERDINDU ESKOLAK.

Se realiza un diagnóstico interno más concreto (respecto al centro) y orientado a definir

objetivos y posibles acciones:

� Se cuenta con una batería de medidas propuestas por los grupos LGBT en el mismo

formato de las plantillas del Plan de Mejora.

� Se cuenta con una selección de los mejores materiales disponibles realizada por

BERDINDU ESKOLAK (Guztiok Elkartea).

B. Diagnóstico en mi AULA:

Nivel 1 de análisis: (Percepción del profesorado sobre su alumnado)

H1: Cuestionario Profesorado--> "Diversidad Sexual en mi aula y su aceptación".

Nivel 2 de análisis: (Percepción del alumnado de mi aula)

H2: Cuestionario Alumnado --> "Percepciones y Actitudes ante la Diversidad Sexual"

Nota: Es interesante que la profesora o profesor de referencia haya realizado el H1 y compare su

percepción con los resultados del H2 de su aula.

Nivel 3 de análisis: (Observación directa al alumnado en el contexto de clase).

F1, F2 y F3: Afectividad, comportamientos no normativos y relación entre chicas y

chicos.

C. Diagnóstico en los PASILLOS (entre clases, entradas y salidas): F1, F2 y F3: Afectividad, comportamientos no normativos y relación entre chicas y chicos.

D. Diagnóstico en el PATIO: F1, F2 y F3: Afectividad, comportamientos no normativos y relación entre chicas y chicos.

1 (Posibilidad de ayuda técnica del grupo “GUZTIOK” responsable del servicio público BERDINDU ESKOLAK de formación

en Diversidad Sexual y Asesoramiento en problemáticas de discriminación por homofobia, lesbofobia y transfobia).

MI CENTRO Y LA DIVERSIDAD SEXUAL

OBSERVACIONES: En el diseño de estas herramientas se ha tratado de tener en cuenta las siguientes cuestiones:

♦ La herramienta trata de sensibilizar a quien está realizando el diagnóstico (Sensibilización y

diagnóstico al mismo tiempo):

� Trata de que el alumnado y el profesorado se pregunten cosas que quizás nunca se ha

preguntado (aunque nos parezcan simples). Ej: ¿Habrá alumnado LGBT?

� Intenta que el profesorado se sienta aludido, implicado y haga una reflexión

autocrítica.

♦ Los cuestionarios son simples y fáciles de comprender.

♦ El profesorado usará probablemente las herramientas antes de estar formado en Diversidad Sexual.

♦ El cuestionario que se pasa al alumnado es fácil de recontar después por el profesor.

♦ El documento auxiliar o plantilla de recogida de datos pretenderá facilitar el recuento y mostrar la

información de un vistazo y de forma lo más comprensible posible.

♦ El profesorado podrá contrastar su propia percepción (H1) con la realidad que percibe el alumnado

(H2) sobre la Diversidad Sexual y su aceptación. Para ello se incluyen algunos ítems comunes en

ambos cuestionarios.

♦ Algunas cuestiones se preguntan desagregadas por sexos y también de forma cruzada (entre chicos,

de chicos a chicas, entre chicas, de chicas a chicos).

♦ Las herramientas se pueden usar de forma modular. Cada docente puede hacer solo su formulario

de profesorado (H1); además el diagnóstico en su aula con el formulario al alumnado (H2), y si hay

implicación o mayor interés se puede también realizar las fichas de observación (F1,F2,F3). Todas

pueden realizarse independientemente y en varios ámbitos.

♦ Se ha pensado en el orden de los ítems para no condicionar las siguientes y en otras ocasiones más

bien para ir entendiéndolas mejor.

1. FITXA: IKASLEEK AFEKTIBOTASUNA ADIERAZTEKO DITUZTEN MODUAK

BEHAKETA ESPARRUA:

Gela: Patioa: Pasilloan (klase artean, sarrerak, irteerak):

Behatzeko kontuan hartu beharreko adierazpen moduak, ondoren beheko koadroan apuntatzeko:

• Laztantzen dira

• Musukatzen dira

• Besarkatzen dira

• Elkar jotzeko keinua

egiten dute

• Elkarri mina egiten diote

• Elkarri adarra jotzen

diote

• Elkar iraintzen dira

• Elkar altxatzen dira

• Indar fisikoa erabiltzen

dute

• Eskutik hartuta doaz

• Sorbaldatik oratzen dira

• Elkarri kolpeak ematen

dizkiote

• Afektibotasuna hitzez

adierazten dute

• Elkarri bultza egiten

diote

• Baloiarekin jotzen dira

HAUSNARKETA: Ikasleek afektibotasuna sexu orientazioarekin erlazionatzen dutela uste al duzu? (Mutil batek beste

bati afektibotasuna adierazterakoan gay-tzat hartzea edo deitzea.Neska batek beste bati afektibotasuna

adierazterakoan lesbiana-tzat hartzea edo deitzea). Komentarioak:

NESKEN ARTEAN:

MUTILEN ARTEAN:

NESKAK MUTILEI:

MUTILEK NESKEI:

AFEKTIBOTASUNA ADIERAZTEKO BESTE MODU BATZUK:

2. FITXA: GENERO JOKABIDE EZ ARAUTUAK

Gaur egun, gure kulturan, herrialdean, ikastetxe eta ikasgelan:

Genero aniztasunaren edo maskulino eta femenino identitate anitzen barne dauden adibideak dira eta aldi

berean sexu horietaz esperotakoa edo “normaltzat” hartzen dena betetzen ez dutenak. Adibideek ez dute

zertan zerikusirik izan behar benetako sexu orientazioekin (gay, lesbiana edo bisexuala) baina homofobia,

lesbofobia eta transfobiaren eraginez, egunerokotasunean elkarbizitza kalte dezake edota sexu diskriminazioa

eman daiteke. LGBT ikasleriaren gehiengoa ikusezina da eta izango da ikasleen eta irakasleen begietara.

ZURE GELAN BADAUDE IKASLEAK...

BAI EZ

Sentimenduak, beldurrak, gabeziak edo ahultasunak era irekian adierazten dituzten mutilak.

Gorputzaren bidez (laztanak, besarkadak, ukimena...) edo hitzen bidez (indarkeria erabili

gabe) afektibotasuna naturaltasunez adierazten duten mutilak.

Mutilei atxikitutako kirolak (futbola, saskibaloia, eskubaloia, errugbia, motorra...) gustuko

dituzten neskak.

Neska aktibo eta gogotsuak (parte hartzen edo proposatzen dutenak, iritziak ematen

dituztenak...) eta burujabetze jarrera adierazten dutenak.

Makillajeaz eta estetikaz bereziki arduratzen ez diren neskak.

Beste sexukotzat hartzen diren janzkerak, koloreak edo beste elementu batzuk eramatea edo

hauekin jolastea gogoko duten ikasleak.

Gelakideek maskulino edo ez oso femenino bezala identifikatzen dituzten neskak.

Gelakideek femenino edo ez oso maskulino bezala identifikatzen dituzten mutilak.

Gehienbat beste sexukoaz jolasten, hitz egiten edo harremantzen diren ikasleak (gehienbat

neskekin egoten den mutila edo mutilekin egoten den neska)

Lesbiana, gay, bisexuala edo transexuala dela adierazi duten ikasleak nahiz eta bere sexuaz

espero ez dena izanik.

Genero estereotipo tradizionalekin eta rolekin betetzen ez dutenekin bereziki

jarrera zorrotza duten neskak.

NESKEKIN

MUTILEKIN

BAI EZ

Genero estereotipo tradizionalekin eta rolekin betetzen ez dutenekin bereziki

jarrera zorrotza duten mutilak.

BAI EZ

3. FITXA. NESKA-MUTILEN TALDE KOHESIOAK, EGITURAK ETA HARREMANAK (SEXUGRAMA)

Hurrengo galderekin neskak eta mutilak zelan harremantzen eta elkartzen diren aztertuko da. Sexuen

araberako taldeen osaeraz kontziente izatea interesgarria da eskola misto batetik benetako eskola

hezkidetzailea izatera pasatzeko. Nesken eta mutilen arteko interakzio eta harreman sinergikoak eta

tratu onetan oinarritutako kultura bultzatzeko, amankomuneko espazioak eta dinamikak sustatzea

positiboa da. Hauetan genero estereotipoak malgutzen lagundu egin behar dugu, aldi berean sexu eta

genero aniztasuna positibatuz. Horrela ere homofobia, lesbofobia eta transfobia gutxitzea lortuko dugu.

GELAN, PASILLOTAN ETA PATIOAN… NESKAK ETA MUTILAK…

NIRE GELAKO SEXUGRAMA

Ikasle talde baten sexuaren araberako harreman preferenteak grafikoki ikusteko, hurrengo koadroa

erabiliko dugu. Gelako ikasleak bertan kokatuko ditugu neskak kolore batekin eta mutilak beste batekin.

0tik 10era eskala baten barruan kokatuko ditugu harreman preferenteen arabera non:

0 � Beti harremantzen da bakarrik mutilekin.

5 � Harremantzen da bai neska eta mutilekin neurri berdinean

10 � Beti harremantzen da bakarrik neskekin.

Ondoren, modu intuitiboan irakaslearen ustez existitzen diren taldeak borobilduko ditu.

Gezi batzuen bidez ere, salbuhespen edo harreman aipagarriak seinalatu daitezke.

BAI EZ

Neskak eta mutilak guztiz bereiztuta dabiltza orokorrean, neskak neskekin eta mutilak

mutilekin.

Mutil talde asko ikusten dira, neskenak ere, eta baita talde misto asko.

Talde mistoak gehienak dira baina ere hainbat neska talde eta mutil talde ikusten dira.

Neskak eta mutilak talde mistotan dabiltza nagusiki, elkar nahastu, komunikatu eta

harremantzen dira. Ia ez daude neska taldeak eta mutil talderik.

Neska taldeak daude mutil 1 edo 2rekin. Edo mutil taldeak neska 1 edo 2rekin.

Neskak eta mutilak ondo konpontzen dira eta kooperazio jarrera dago sexuen artean.

Nesken eta mutilen artean sexu borroka nagusitzen da, mutilak nesken kontra eta

alderantziz.

Bikote heterosexualak antzematen dira? Eta nesken bikoteak? Eta mutilenak?

NIRE GELAKO SEXUGRAMA

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

NIRE GELAKO SEXOGRAMA --> (ADIBIDEA)

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

1

2

3 Andrés

4 Itziar

5 Nekane

6 Ioritz

7 Alazne

8 Iker

9 Imanol

10 Hodei

11 Mireia Garazi

12 Carlos Uxue

13 Ainara Garikoitz

14 Yaiza

15 Yeray

16 Alex

17

18

19

20

Ikastetxea:

H1. IRAKASLEENTZAKO GALDEKETA:

1. Uste duzu zure ikasleen artean neska eta mutil LGTB

� Ezetz uste dut

� Goiz da oraindik jakiteko

� Baietz uste dut

2. Lesbiana, gay, bisexuala edo transexuala bazina eta ikasleak horren berri izango

balute, nola erantzungo lukete?:

� Burla egiteko arrazoi bihurtuko litzateke

� Ez litzateke ez zer aldatuko

� Gelarentzat zerbait positiboa bezala hartuko zen

3. Ikasleren batek eskatu al du beste sexua bezala tratatua izatea edo ez da argi

identifikatu sexu batekin ez bestearekin?

� Ezetz uste dut

� Baietz uste dut

4. Baloratu ikastetxean zenbateko maiztasunarekin ematen diren ondorengo egoerak:

duen tokian inoiz eta 5 etengabe):

5. Ikasleen artean dagoen kontaktu fisikoa edo gorputz adierazpen maila afektibotasunari,

adiskidetasunari, estimuari, maitasunari..... dagokionez:

5.1.Nesken artean:

5.3.Neskak mutilekin:

4.1. “Marikoi, bollera, trabelo, bujarra, marimatxo” edo

hitzak entzuten dira:

4.2. Gay, lesbiana eman edo izateagatik edota tradizionalki beste

sexura atxikituak dauden gauzak egiteagatik baztertuta uztea:

4.3. Homosexualitatearekiko, lesbianismoarekiko edo LGTB

pertsonekiko gorroto edo gutxiezpen

Maila: Gela:

IRAKASLEENTZAKO GALDEKETA:

Uste duzu zure ikasleen artean neska eta mutil LGTB-ak daudela?

Goiz da oraindik jakiteko

Lesbiana, gay, bisexuala edo transexuala bazina eta ikasleak horren berri izango

balute, nola erantzungo lukete?:

Burla egiteko arrazoi bihurtuko litzateke

Ez litzateke ez zer aldatuko

Gelarentzat zerbait positiboa bezala hartuko zen

Ikasleren batek eskatu al du beste sexua bezala tratatua izatea edo ez da argi

n ez bestearekin?

Ezetz uste dut

Baloratu ikastetxean zenbateko maiztasunarekin ematen diren ondorengo egoerak:

duen tokian inoiz eta 5 etengabe):

Ikasleen artean dagoen kontaktu fisikoa edo gorputz adierazpen maila afektibotasunari,

adiskidetasunari, estimuari, maitasunari..... dagokionez:

5.2.Mutilen artean:

5.4.Mutilak neskekin:

“Marikoi, bollera, trabelo, bujarra, marimatxo” edo antzeko

Gay, lesbiana eman edo izateagatik edota tradizionalki beste

sexura atxikituak dauden gauzak egiteagatik baztertuta uztea:

Homosexualitatearekiko, lesbianismoarekiko edo LGTB

pertsonekiko gorroto edo gutxiezpen adierazpenak entzutea:

Maila: Gela:

Lesbiana, gay, bisexuala edo transexuala bazina eta ikasleak horren berri izango

Ikasleren batek eskatu al du beste sexua bezala tratatua izatea edo ez da argi

Baloratu ikastetxean zenbateko maiztasunarekin ematen diren ondorengo egoerak: (0 jartzen

Ikasleen artean dagoen kontaktu fisikoa edo gorputz adierazpen maila afektibotasunari,

Sexua: Adina: Ikastetxea: Gela:

H2. IKASLEENTZAKO GALDEKETA:

1. Zure gelan, pertsona lesbiana, gay, bisexualik edo transexualik dagoela uste al duzu? (X markatu)

2. Gelakideek irakasleren bat gay, lesbiana, bisexuala edo transexuala den berri izango balute:

(X bakarra markatu)

� Burla egiteko arrazoi bihurtuko litzateke

� Ez litzateke ezer aldatuko

� Gelakideek positiboki hartuko lukete

3. Diskriminazio maila (edo baztertuta uztea) gelako pertsona bat gay, lesbiana, bisexuala edo

transexuala bada: (X markatu)

4. Zer egingo zenuke norbaitekin sartuko balira, gay, lesbiana, bisexual edo transexuala izan edo

“antza” izateagatik? (X bakarra markatu)

� Ziurrenik ni ere sartuko nintzateke pertsona horrekin

� Ez nuke ezer egingo

� Babestu edo defendatuko nuke

5. Nola sentituko zinateke zure alboan bi mutil edo bi neska musukatzen ikusiko bazenitu? (X markatu)